Raport Polskiej Służby Konsularnej za 2016 rok

SPIS TREŚCI I. SŁOWO WSTĘPNE MNISTRA SPRAW ZAGRANICZNYCH .......................................................... 3 II. WPROWADZENIE DO RAPORTU – DYREKTOR DEPARTAMENTU KONSULARNEGO .............. 4 III. SŁUŻBA KONSULARNA W LICZBACH....................................................................................... 5 IV. ORGANIZACJA SŁUŻBY KONSULARNEJ ................................................................................... 6 A. Zmiany w sieci urzędów konsularnych.................................................................................... 6 B. Konsulaty honorowe................................................................................................................ 6 V. SŁUŻBA KONSULARNA W OTOCZENIU MIĘDZYNARODOWYM.............................................. 7 A. Dyplomacja konsularna ........................................................................................................... 7 B. Działania na rzecz polskiej gospodarki .................................................................................... 7 C. Współpraca konsularna w ramach Unii Europejskiej ............................................................. 8 Światowe Dni Młodzieży ............................................................................................................... 8 VI. DZIAŁALNOŚĆ W ZAKRESIE WSPÓŁPRACY Z POLONIĄ I POLAKAMI ZA GRANICĄ................ 9 A. Wspieranie Polonii i Polaków za granicą – umacnianie więzi z Polską .................................. 9 B. Wspieranie Polonii i Polaków za granicą – promocja języka polskiego ................................. 9 VII. SPRAWY KONSULARNE – NAJWAŻNIEJSZE ZJAWISKA ....................................................... 11 A. Pomoc konsularna ................................................................................................................. 11 Migracja zarobkowa.................................................................................................................... 11 Przestęptswa z nienawiści (Hate Crimes) ................................................................................... 11 Imprezy masowe ......................................................................................................................... 12 Sprawy małoletnich .................................................................................................................... 12 Przeciwdziałanie handlowi ludźmi .............................................................................................. 13 Sytuacje nadzwyczajne ............................................................................................................... 13 Współpraca z instytucjami polskimi i zagranicznymi .................................................................. 14 Obecność polska w Kosowie ....................................................................................................... 14 B. Sprawy obywateli polskich .................................................................................................... 15 Wydawanie paszportów ............................................................................................................. 15 Problematyka obywatelstwa polskiego ...................................................................................... 15 Sprawy z zakresu stanu cywilnego, czynności notarialne ........................................................... 16 C. Karta Polaka ........................................................................................................................... 16 D. Ruch osobowy ........................................................................................................................ 16 Polityka wizowa .......................................................................................................................... 16 Outsourcing................................................................................................................................. 17 Statystyki wizowe ....................................................................................................................... 18 Reprezentacje wizowe ................................................................................................................ 19 Mały ruch graniczny .................................................................................................................... 20 VIII. CELE I WYZWANIA W 2017 ROKU ...................................................................................... 21 Wprowadzenie outsourcingu wizowego w Indiach .................................................................... 21 Rozszerzenie sieci placówek konsularnych ................................................................................. 21 Podniesienie standardu obsługi klienta konsularnego w Zjednoczonym Królestwie i Irlandii ... 21 Opieka nad małoletnimi.............................................................................................................. 21

2 / 21

I.

SŁOWO WSTĘPNE MINISTRA SPRAW ZAGRANICZNYCH

Pracownicy urzędów konsularnych to osoby pierwszego kontaktu w sytuacjach kryzysowych. To do nich zwracają się przebywający za granicą Polacy potrzebujący pomocy konsularnej w skomplikowanych, czasem niezwykle delikatnych sprawach.

Wśród głównych zadań ich misji jest zapewnienie pomocy obywatelom polskim poszkodowanym za granicą wskutek różnych zdarzeń losowych - są to działania, które z zasady mają nieszablonowy charakter. Niezależnie od zaangażowania w powyższe sprawy, na co dzień konsulowie świadczą podstawowe usługi na rzecz obywateli polskich i cudzoziemców, w szczególności związane z wydawaniem paszportów, wiz i Kart Polaka, a także pośredniczeniem w załatwieniu szeregu spraw przed organami w Polsce.

Działania na rzecz Polonii i Polaków za granicą oraz aktywna działalność promocyjna to kolejny ważny element pracy konsulów. Inicjatywy i projekty z zakresu dyplomacji publicznej podejmowane przez urzędy konsularne skupiają się głównie na strategicznych aspektach promocji Polski, wspieraniu polskich inicjatyw gospodarczych oraz kształtowaniu ram współpracy w obszarze naukowym i akademickim. Aktywność służby konsularnej w tym obszarze stanowi istotny wkład w rozwój międzypaństwowych relacji politycznych, społecznych, ekonomicznych i kulturalnych.

Liczne podziękowania składane przez osoby lub instytucje, którym udzielona została stosowna pomoc są nie tylko źródłem zadowolenia dla przedstawicieli służby konsularnej, lecz stanowią ponadto najlepsze potwierdzenie dobrze wykonanej pracy. Poziom usług świadczonych przez polskie urzędy konsularne jest wysoko oceniany, co stanowi powód nie tylko do satysfakcji, ale również wskazówkę, co do dalszego kierunku działań usprawniających.

Ambicją resortu spraw zagranicznych na kolejne lata jest dalsza poprawa jakości i dostępności usług świadczonych przez urzędy konsularne, tak aby jak najlepiej realizować zadania będące wynikiem wzrostu mobilności oraz migracji obywateli polskich. Działania te mają szansę na powodzenie przy wsparciu całego rządu, który szczególną uwagą i troską otacza obywateli polskich i osoby polskiego pochodzenia zamieszkałe za granicą.

Oddaję w Państwa ręce kolejny roczny raport z działalności służby konsularnej, która tradycyjnie realizuje swoje zadania z najwyższym oddaniem oraz w poczuciu misji i służebności wobec Państwa i obywateli polskich przebywających za granicą.

Witold Waszczykowski Minister Spraw Zagranicznych

1/1

II. WPROWADZENIE DO RAPORTU – DYREKTOR DEPARTAMENTU KONSULARNEGO Jak co roku, Departament Konsularny Ministerstwa Spraw Zagranicznych ma przyjemność zaprezentować raport z działań służby konsularnej. Celem raportu jest nie tylko przedstawienie faktów i liczb podsumowujących działania konsulów, ale także zobrazowanie otoczenia i warunków, w których działają, a przede wszystkim przybliżenia specyfiki ich pracy.

Rok 2016 należał do niezwykle intensywnych w pracy konsularnej. Efektem tej pracy jest realizacja 2.436.094 czynności konsularnych. Działaniom służby konsularnej w ubiegłym roku towarzyszyły zjawiska, których wzrostowa tendencja obserwowana w ostatnich latach zaowocowała przyrostem liczby zrealizowanych czynności konsularnych na rzecz obywateli polskich i cudzoziemców o 15,5 % w porównaniu do roku poprzedniego.

Ukazany w raporcie wzrost liczby czynności konsularnych wskazuje na słuszność podjętych przez Ministra Spraw Zagranicznych działań dotyczących rozbudowy sieci przedstawicielstw dyplomatycznych i urzędów konsularnych. Poza już powstałymi urzędami w Senegalu, Tanzanii i Panamie, rok 2016 był pierwszym rokiem działania Konsulatu Generalnego w Chengdu. Ponadto, w trakcie realizacji znajdują się projekty otwarcia w drugiej połowie 2017 r. konsulatów w Houston i Belfaście. Działania te mają zapewnić najpełniejszy dostęp do usług konsularnych dla coraz to bardziej mobilnych obywateli polskich.

Miniony rok obfitował w dużą liczbę wydarzeń masowych, co ze względu na ciągle narastające zagrożenie terrorystyczne, stanowiło w naszej pracy ogromne wyzwanie. Organizacja w Polsce Światowych Dni Młodzieży generowała wzmożony ruch wizowy zza granicy, a w Polsce wymagała ścisłej współpracy z podmiotami krajowymi i konsulami akredytowanymi w Polsce. Polska służba zaangażowana była zarówno na etapie przygotowawczym do uroczystości, jak i podczas ich trwania, stanowiąc wsparcie dla konsulów z innych krajów, a także dla naszych władz lokalnych. Kolejnymi ważnymi wydarzeniami wymagającymi aktywnych działań organizacyjnych były Mistrzostwa Europy w piłce nożnej we Francji oraz Igrzyska Olimpijskie w Rio de Janeiro. Poza wzmocnieniami kadrowymi placówek we Francji i Brazylii, Departament Konsularny Ministerstwa Spraw Zagranicznych przygotował we współpracy z Polskim Związkiem Piłki Nożnej i Polskim Komitetem Olimpijskim multimedialny poradnik dla kibica, zawierający wszelkie podstawowe informacje pomocowe oraz organizował mobilne dyżury konsularne w celu efektywnej obsługi i pomocy polskim kibicom.

Działający w ramach Ministerstwa Spraw Zagranicznych Zespół Wsparcia Konsularnego wielokrotnie był zaangażowany w pomoc obywatelom polskim i osobom polskiego pochodzenia w sytuacjach nadzwyczajnych i kryzysowych, skutecznie wspierając działania konsulów.

Znając i rozumiejąc potrzeby obywateli polskich przebywających na Wyspach Brytyjskich oraz mając świadomość obciążenia czynnościami znajdujących się tam polskich placówek, w minionym roku podjęto prace mające na celu stworzenie w MSZ Centrum Informacji Konsularnej (CIK), które ma udzielać podstawowych informacji Polakom zamieszkałym w Zjednoczonym Królestwie. CIK rozpoczął swoją działalność w styczniu 2017 roku. Obecnie trwają prace nad rozszerzeniem jego działalności na kraje Europy kontynentalnej.

Rok 2016 był pierwszym pełnym rokiem w którym konsulowie realizowali funkcje i czynności konsularne pod rządami uchwalonej w 2015 r. ustawy Prawo konsularne.

Wprowadzając Państwa w treść niniejszego raportu, warto wspomnieć pokrótce, jakie wyzwania czekają służbę konsularną w 2017 roku. Przede wszystkim Brexit, który powoduje niepewność zamieszkałych w Wielkiej Brytanii naszych Rodaków oraz tzw. hate crimes, czyli przestępstwa z nienawiści. Powyższe kwestie były przedmiotem naszych wzmożonych działań w mijającym roku, niemniej ze względu na ich wrażliwy charakter będą stanowiły poważny impuls do wytężonej aktywności nie tylko na szczeblu politycznym, ale także tym ludzkim, czyli konsularnym. Kolejnym nie mniej wrażliwym problemem będą sprawy związane z losem małoletnich Polaków zamieszkałych za granicą w kontekście działań lokalnych służb socjalnych. Bez względu na złożoność i stopień skomplikowania spraw rodzinnych, celem działania polskich służb konsularnych pozostanie dobro małoletniego. Z kwestii technicznych czeka nas usprawnienie już działających systemów konsularnych oraz rozszerzenie outsourcingu wizowego.

Kończąc swój wstęp, pragnę życzyć Państwu ciekawej lektury, a naszym konsulom serdecznie podziękować za ich codzienną pracę, trud i staranność w pełnieniu swej zaszczytnej misji.

Jarosław Łasiński Dyrektor Departamentu Konsularnego

4 / 21

III. SŁUŻBA KONSULARNA W LICZBACH W związku z tym, że obywatele polscy podróżują i osiedlają się w innych krajach na znaczną skalę, polska służba konsularna nabiera szczególnego i praktycznego znaczenia dla milionów Polaków.

Według danych GUS (2015 r.): • poza granicami Polski przebywało czasowo 2 mln 397 tys. Polaków, tj. o 3,3% więcej niż w 2014r.

• najwięcej osób przebywało w Wielkiej Brytanii (720 tys.), Niemczech (655 tys.), Holandii (112 tys.), Irlandii (111 tys.), Włoszech (94 tys.). W 2015 r. szczególnie znaczący wzrost liczby Polaków odnotowano w Niemczech oraz Wielkiej Brytanii. W przypadku Niemiec liczba ta wzrosła o 7%, natomiast Wielkiej Brytanii – o 5,1%.

Według stanu na koniec 2016 r. zadania konsularne były realizowane przez 353 urzędników konsularnych (w tym 122 konsulów RP), wykonujących obowiązki w 36 konsulatach generalnych, 2 agencjach konsularnych, 29 wydziałach konsularnych, 48 referatach ds. konsularnych oraz na 14 samodzielnych stanowiskach ds. konsularnych w ambasadach.

Wsparcia konsulom zawodowym udzielało 199 konsulów honorowych, w tym 12 w klasie honorowych konsulów generalnych.

Wykres 1. Rejestrowane czynności konsularne w latach 2010–2016 3000000 2 436 094

2500000

2000000

1500000

2 059 451

2 113 333

2012

2013

2 003 112

2 109 335

1 773 528 1 414 671

1000000

500000

0 2010

2011

2014

2015

2016

Suma pobranych opłat konsularnych przyniosła w 2016 r. budżetowi Państwa kwotę w wysokości 250 900 061,02 zł.

5 / 21

IV. ORGANIZACJA SŁUŻBY KONSULARNEJ A. Zmiany w sieci urzędów konsularnych Stałym wyzwaniem stojącym przed służbą konsularną jest rosnąca mobilność Polaków, przekładająca się na wzrost zapotrzebowania na usługi konsularne. Aby umożliwić obywatelom polskim bezpośredni dostęp do urzędów konsularnych, w minionym roku kontynuowano politykę rozbudowy siatki polskich placówek. W 2016 roku pracę rozpoczął Konsulat Generalny w Chengdu (Chiny). Minister Spraw Zagranicznych podjął także decyzję o otwarciu nowych Konsulatów Generalnych RP w Houston oraz Belfaście. Ich uruchomienie planowane jest w drugiej połowie bieżącego roku. Czynności konsularne będą także wykonywane w nowopowstałych ambasadach w Senegalu, Tanzanii i Panamie.

B. Konsulaty honorowe Stałym dążeniem polskiej służby konsularnej jest rozszerzanie sieci konsulatów kierowanych przez konsulów honorowych – ważnego elementu wspierającego konsulów zawodowych w okazywaniu pomocy obywatelom polskim za granicą, zwłaszcza w odległych zakątkach, pozbawionych polskich przedstawicielstw. W 2016 r. powołano 7 konsulów honorowych RP w: Ålesund i Trondheim (Królestwo Norwegii), Hartfordzie (Stany Zjednoczone Ameryki), Casablance (Królestwo Maroka), Aarhus (Królestwo Danii, Grazu (Republika Austrii) oraz Kuopio (Republika Finlandii), a 8 zakończyło pełnienie swojej misji wraz z upływem kadencji.

6 / 21

V. SŁUŻBA KONSULARNA W OTOCZENIU MIĘDZYNARODOWYM A. Dyplomacja konsularna Jednym ze stałych zadań służby konsularnej jest promowanie Polski, budowanie jej pozytywnego wizerunku za granicą, upowszechnianie informacji o naszym kraju, wspieranie współpracy między polskimi podmiotami a ich zagranicznymi odpowiednikami, inspirowanie nowych inicjatyw oraz identyfikowanie nowych obszarów współpracy.

Urzędy konsularne zaangażowane były w działania promujące polską naukę i szkolnictwo.

Szczególnie aktywne w tym obszarze były urzędy konsularne: w Kantonie – współorganizator seminarium dla polskich i chińskich uczelni w ramach targów China Education Expo, w Szanghaju, gdzie na jednym z tamtejszych uniwersytetów utworzono studia polonoznawcze oraz w Stambule, gdzie w ramach wydarzenia „Europejskie dni języków” odbyła się m.in. pokazowa lekcja j. polskiego, a także zorganizowano stoisko polskie prowadzone przez studentów z Zakładu Języka Polskiego i Literatury Uniwersytetu Stambulskiego.

Sferą aktywnego zaangażowania jest budowanie trwałych więzi łączących miasta i regiony.

Tutaj dużą aktywnością wykazały się polskie urzędy konsularne w Chinach i na Ukrainie. Dzięki rosnącej wśród polskich podmiotów świadomości roli, jaką odgrywa region Delty Rzeki Perłowej zintensyfikowano kontakty między instytucjami chińskimi (porty lotnicze i morskie) a Polskimi Liniami Lotniczymi LOT oraz Portem Gdańsk, a także rozpoczęto prace nad uruchomieniem bezpośrednich połączeń lotniczych do Polski z Chengdu, z Kantonu (do Łodzi), z Guangxi Zhuang – na Podkarpacie, z Shenzhen do Poznania i z Nanning do Grudziądza. Konsulat Generalny RP w Charkowie zorganizował konferencję „Charkowski klaster energetyczny – nowe możliwości dla małego i średniego biznesu” z udziałem ekspertów z Polski. W kwietniu współorganizował on także misję polskich przedsiębiorców w ramach III Międzynarodowego Forum Biznesu „Ukraina 2016: Wyzwania i Możliwości”.

Urzędy konsularne współpracują z organizacjami przedsiębiorców w państwach urzędowania często bezpośrednio wspierając inicjatorów ich powstania. Przykładem tych działań jest wsparcie urzędu konsularnego w Szanghaju dla grupy inicjatywnej dążącej do odtworzenia i rejestracji istniejącej przed wybuchem II wojny światowej Polskiej Izby Handlowej w Chinach.

Istotne znaczenie miało również aktywne wspieranie promocji polskich produktów na targach i wystawach międzynarodowych. Do udanych przedsięwzięć w tym zakresie zaliczyć należy m.in.: „Tydzień polskich startupów w Nowym Jorku”, zorganizowany przez Konsulat Generalny w Nowym Jorku we współpracy z Boston University, udział polskich podmiotów gospodarczych na największych azjatyckich targach żywności SIAL 2016 w Szanghaju oraz Pekinie (Imported Food Exhibition oraz Food Hospitality World) oraz organizację spotkań przedsiębiorców w Specjalnej Strefie Ekonomicznej Qianhai i na targach Hi-Tech Fair w Shenzhen.

Urzędnicy konsularni wspierali inicjatywy nakierowane na państwa otwierające się na możliwości ekonomicznej współpracy z zagranicą. Urząd konsularny w Teheranie wsparł organizację 5 misji gospodarczych Krajowej Izby Gospodarczej, Śląskiej Izby Gospodarczej, Agencji Rynku Rolnego, w których łącznie udział wzięło ponad 170 polskich firm.

B. Działania na rzecz polskiej gospodarki Działania z zakresu dyplomacji ekonomicznej oraz wspierania promocji gospodarczej mają charakter komplementarny do inicjatyw realizowanych przez przedstawicielstwa dyplomatyczne i ich piony ekonomiczne oraz promocyjne, tworząc efekt synergii.

Ważne miejsce w codziennej pracy urzędników konsularnych zajmowały działania nakierowane na wspieranie promocji polskiej gospodarki – wspomaganie działań i inicjatyw Ministerstwa Rozwoju, w szczególności w miejscach, w których nie ma Wydziałów Promocji Handlu i Inwestycji (WPHiI);

7 / 21

wspieranie polskich przedsiębiorstw i ochronę ich interesów, głównie poprzez aktywność informacyjno-promocyjną i interwencje w przypadkach dyskryminacji lub naruszania praw i obowiązujących porozumień; a także organizację spotkań poświęconych współpracy gospodarczej, identyfikację barier i utrudnień dla wymiany handlowej i współpracy inwestycyjnej z Polską oraz poszukiwanie możliwości ich usunięcia. Nieodosobnione były interwencje na rzecz polskich przedsiębiorców działających na rynkach wschodnich w obliczu zmian przepisów i wymogów dotykających eksporterów, utrudnień administracyjnych w realizacji przewozów i dostaw.

Istotną sferą aktywności urzędników konsularnych były i nadal pozostają sprawy współpracy z organizacjami międzynarodowymi (OECD, WTO, agendami systemu NZ o profilu gospodarczym oraz instytucjami finansowymi – EBOiR, EBI, Grupa Banku Światowego) i wspieranie działań na rzecz zwiększania udziału polskich przedsiębiorstw w kontraktach/projektach ogłaszanych w trybie zamówień publicznych przez te organizacje.

Służba konsularna zabiegała ponadto o poparcie dla Polski w ubieganiu się o przewodniczenie sesji Rady OECD na szczeblu ministerialnym w 2018 r. (MCM 2018 – Ministerial Council Meeting).

Warto wskazać również wartościowe inicjatywy zrealizowane przez urzędy konsularne w Stambule, Kaliningradzie, Irkucku i Charkowie. Zorganizowano dwie misje przedsiębiorców tureckich i władz lokalnych, które wzięły m.in. udział w Międzynarodowych Targach Energii Odnawialnej i Efektywności Energetycznej RENEXPO w Warszawie. Urzędy konsularne w Rosji były pomysłodawcami lub partnerami seminariów biznesowych: I Polonijnego Forum Biznesu w Irkucku oraz III Seminarium w Kaliningradzie pt. „Współpraca Gospodarcza Polska - obwód KaliningradzkiWarmia i Mazury: tradycje i nowe możliwości współpracy”.

C. Współpraca konsularna w ramach Unii Europejskiej W 2016 r. Departament Konsularny współpracował z pozostałymi państwami członkowskimi UE w ramach grup roboczych Rady Unii Europejskiej: ds. wizowych (GR VISA) oraz ds. współpracy konsularnej (COCON), jak również w ramach komitetów: wizowego, ds. uznawania dokumentów podróży oraz ds. oceny i wprowadzania w życie dorobku Schengen.

W ramach GR VISA bardzo intensywnie pracowano nad nowelizacją rozporządzenia Rady (WE) nr 539/2001, dzięki czemu możliwa była efektywna kontynuacja prac nad liberalizacją reżimu wizowego wobec Gruzji i Ukrainy, co w rezultacie zaowocowało zniesieniem obowiązku wizowego w marcu 2017 r. wobec Gruzji i otworzyło realne perspektywy do analogicznej decyzji wobec Ukrainy jeszcze w I połowie 2017 r.

W świetle rosnącego zagrożenia nielegalną imigracją do strefy Schengen, polskie placówki konsularne rozwijały współpracę z pozostałymi państwami strefy. Polska bardzo aktywnie uczestniczyła także w spotkaniach Lokalnej Współpracy Schengeńskiej – szczególnie na Wschodzie.  Światowe Dni Młodzieży (ŚDM) Szczególnie pozytywnym przykładem możliwości, jakie daje współpraca konsularna w ramach państw Schengen było uzyskanie znaczącego wsparcia szeregu państw członkowskich dla wydawania wiz udającym się do Polski uczestnikom ŚDM. W ramach tej współpracy zapewniono możliwość uzyskania wiz uczestnikom wydarzenia z krajów objętych obowiązkiem wizowym aplikujących o przyjazd w związku z udziałem w ŚDM. Możliwość ta wynikała z posiadanych i zawartych przez RP umów o wzajemnej reprezentacji wizowej, trzech mobilnych punktów utworzonych na Dominikanie, w Ekwadorze i na Filipinach, skąd spodziewaliśmy się znacznej liczby uczestników oraz porozumień zawartych doraźnie z Belgią, Francją, Niemcami, Norwegią, Portugalią i Włochami. Państwa te posiadają rozwiniętą sieć placówek w lokalizacjach, w których Polska nie posiada placówek konsularnych. Ponadto w tzw. spec ustawie dotyczącej ŚDM wprowadzono zapis o zwolnieniu uczestników wydarzenia z opłaty za wizę. Wydano łącznie ok. 12 000 wiz. Ze względów bezpieczeństwa wprowadzono dodatkowe konsultacje wizowe dla niektórych kategorii wnioskodawców. W trakcie ŚDM w Krakowie delegacja pracowników Departamentu Konsularnego

8 / 21

ułatwiała kontakt pomiędzy konsulami państw obcych z ich obywatelami, uczestnikami ŚDM i służbami podległymi Wojewodzie Małopolskiemu.

VI. DZIAŁALNOŚĆ I POLAKAMI ZA GRANICĄ

W

ZAKRESIE

WSPÓŁPRACY

Z

POLONIĄ

A. Wspieranie Polonii i Polaków za granicą – umacnianie więzi z Polską Służba konsularna realizuje cele rządowego programu współpracy z Polonią i Polakami za granicą. Przyjęty na lata 2015-2020 dokument programowy wyznacza obszary aktywności w ujęciu przedmiotowym (problemowym), adresując je do konkretnych grup odbiorców.

Aktywność służby konsularnej w 2016 r. w obszarze polityki polonijnej służyła zachowaniu i umacnianiu polskiej tożsamości w polskich środowiskach, zapewnieniu możliwości uczestniczenia Polonii i Polakom oraz osobom polskiego pochodzenia w kulturze narodowej, a także rozwojowi kontaktów przedstawicieli młodego pokolenia z Polską. Podejmowane przez urzędy konsularne inicjatywy realizowane były m.in. w obszarze pielęgnowania dziedzictwa historycznego i kulturowego, opieki nad miejscami pamięci narodowej (np. rewitalizacja memoriału w Hohenbruch, upamiętnienie męczeństwa Polek w Ravensbrück), propagowania wiedzy o losach Polaków w czasach II RP i w okresie II wojny światowej (np. publikacja „Martyrologium Polaków z Kubania.

Represjonowani w toku „operacji polskiej” NKWD w latach 1937-1938”), poprzez integrację środowisk polskich i włączenie osób młodego pokolenia do aktywności społecznej w obszarze działalności polonijnej (np. udział Team Canada w Polonijnych Igrzyskach Olimpijskich).

W grudniu 2016 r. urzędnicy konsularni z Astany zorganizowali na polecenie Kancelarii Prezesa Rady Ministrów, akcję repatriacyjną 154 osób pochodzenia polskiego, które po przyjeździe do Polski zostały tymczasowo zakwaterowane w Domu Polonii w Pułtusku, a opiekę nad repatriantami przejęło Stowarzyszenie Wspólnota Polska.

B. Wspieranie Polonii i Polaków za granicą – promocja języka polskiego Ważnym obszarem działalności służby konsularnej na rzecz Polonii i Polaków za granicą jest promocja języka polskiego. W tej sferze rolą urzędników konsularnych jest identyfikowanie potrzeb i wspieranie rozwoju szkół, w tym szkół społecznych prowadzonych przez organizacje zrzeszające społeczność polską, których główną misją jest nauka języka polskiego, nauka w języku polskim historii, geografii i wiedzy o Polsce. Aktywność służb konsularnych skierowana jest również na rozwój studiów polonistycznych. Działania te adresowane są przede wszystkim dla dzieci i młodzieży posiadających polskie obywatelstwo lub polskie pochodzenie, choć nie są one zastrzeżone jedynie dla tych beneficjentów.

W 2016 r., podobnie jak w latach poprzednich, poczyniono istotne nakłady na rozwój nauczania języka polskiego, które przybrały formę szeregu inicjatyw zrealizowanych przez podmioty społeczne jak i same urzędy konsularne. Dla przykładu warto wymienić zabiegi związane z tworzeniem klas w szkołach należących do państwowego systemu oświaty, w których nauczany będzie język polski (np. inicjatywa urzędu konsularnego w Mińsku), dofinansowywanie przez urzędy konsularne działalności szkół w zakresie, w jakim prowadzą naukę języka polskiego, organizacja warsztatów metodycznych dla nauczycieli języka polskiego, olimpiad językowych, konkursów recytatorskich, konferencji promujących język polski i dwujęzyczność (np. listopadowa konferencja w Hadze), organizacja wyjazdów dzieci i młodzieży polskiego pochodzenia na kolonie i obozy językowe do Polski, udział w finansowaniu działalności organizacji harcerskich zakładanych przez środowiska polskiej młodzieży.

Urzędnicy konsularni z wykorzystaniem platformy komunikacji, jaką jest działalność powołanych przy placówkach polonijnych rad konsultacyjnych, inicjują i wspierają dialog między polskimi środowiskami a przedstawicielami władz i instytucji edukacyjnych działających w poszczególnych

9 / 21

krajach, w szczególności w takich obszarach jak: rejestracja polskich nauczycieli w lokalnych systemach nauczania, przygotowywanie materiałów do nauki języka polskiego i szkolenia. Na uwagę zasługuje projekt zrealizowany przez urząd konsularny w Edynburgu pod nazwą „Podaruj dziecku swój język ojczysty”. Sukcesem zakończył się także lobbying polskich środowisk i urzędu konsularnego w Kolonii pod nazwą #PolskiwHesji (#PwH) skierowany wobec niemieckich władz oświatowych regionu Hesji – niemieckie ministerstwo oświaty zaakceptowało ideę rozszerzenia nauczania języka polskiego w szkołach publicznych.

Państwa, w których w 2016 r. zrealizowano najwięcej projektów polonijnych (wydatki w zł): Lp. Państwo Wykonanie zł 1.

2.

3.

4.

5.

6.

7.

8.

9.

10.

11.

12.

13.

14.

15.

Ukraina Wielka Brytania Niemcy Federacja Rosyjska Litwa Białoruś Stany Zjednoczone Ameryki Republika Czeska Francja Hiszpania Irlandia Włochy Szwajcaria Kanada Australia

2 098 706,73 1 642 491,75 1 397 290,24 1 277 313,71 1 021 764,16 1 004 896,47 643 390,59 601 375,73 495 689,54 494 096,54 399 203,79 381 767,49 326 012,99 204 108,47 131 570,83

Działania Ministerstwa Spraw Zagranicznych w ramach kształtowania i realizacji polityki polonijnej w 2016 r. zostaną szczegółowo omówione w raporcie „Współpraca Ministerstwa Spraw Zagranicznych z Polonią i Polakami za granicą w 2016 roku”.

10 / 21

VII. SPRAWY KONSULARNE – NAJWAŻNIEJSZE ZJAWISKA A. Pomoc konsularna Polskie urzędy konsularne okazywały obywatelom pomoc w zakresie nierzadko wykraczającym poza obowiązki wynikające z przepisów ustawy Prawo konsularne.  Migracja zarobkowa Mimo utrzymującej się wysokiej liczby polskich pracowników migrujących, w państwach UE zaobserwowano stopniowe zmniejszanie się liczby zgłaszanych spraw dotyczących naruszeń praw pracowniczych. W zależności od państwa odnotowano ich od kilku do kilkunastu w skali roku.

Niemniej wciąż dochodzi do oszustw ze strony nieuczciwych pracodawców lub złego traktowania w miejscu pracy, nieodnalezienia się w nowym środowisku, niewystarczającej znajomości języka, miejscowych przepisów, nieumiejętności współpracy z miejscowymi instytucjami. W takich sytuacjach, w ramach świadczonej pomocy, konsulowie informują poszkodowanych o przysługujących im prawach, wyjaśniają tryb postępowania, w uzasadnionych przypadkach podejmują interwencje, udostępniają listy adwokatów specjalizujących się w prawie pracy, informują o możliwościach uzyskania bezpłatnej porady. Praktycznie w każdym państwie działają pro bono organizacje zajmujące się sprawami pracowniczymi. W państwach o największej liczbie Polaków usługi takie oferowane są często również w języku polskim. W niektórych państwach, gdzie sieć tego typu instytucji nie jest rozwinięta, służba konsularna ze środków Ministerstwa Spraw Zagranicznych dofinansowuje działalność punktów pomocy prawnej, prowadzoną przez miejscowych prawników znających język polski. Punkty takie funkcjonują m.in. w Helsinkach, Madrycie, Barcelonie, Bolonii i Rzymie.

Jednym z najbardziej efektywnych działań mających na celu zapewnienie migracji zarobkowej niezbędnej pomocy są działania informacyjno–prewencyjne adresowane do zamierzających wyjechać osób. Na stronach internetowych urzędów konsularnych w państwach, do których wyjeżdża najwięcej Polaków, znajdują się informacje dot. m.in. prawa pracy, podatków, świadczeń socjalnych.

Nieodłącznymi zjawiskami towarzyszącym emigracji zarobkowej są bezdomność i kłopoty z prawem. Pomoc świadczona tej kategorii polskich emigrantów polega na nieodpłatnym wykonywaniu czynności konsularnych, wspomaganiu bezdomnych w kontaktach z odpowiednimi instytucjami kraju pobytu, udzielaniu pomocy w powrocie do Polski. Priorytetem jest ścisła współpraca z zagranicznymi instytucjami, organizacjami społecznymi i charytatywnymi świadczącymi pomoc bezdomnym oraz wspieranie, w tym materialne, działań tych organizacji na rzecz przywracania polskich bezdomnych do życia i funkcjonowania w społeczeństwie (m.in. nauka języka, kursy zawodowe, konsultacje psychologa, dostęp do rodzimej kultury, spotkania i dyskusje z bezdomnymi na temat ich problemów, zakup biletów transportu miejskiego, finansowanie łączności telefonicznej, finansowanie przeprowadzek do miejsca znalezionej pracy). Ramy współpracy w tej dziedzinie zostały ukierunkowane głównie na projekty prowadzące do powrotów bezdomnych Polaków do kraju. Konsulowie rozbudowują sieć kontaktów z instytucjami niosącymi pomoc osobom bezdomnym, pomagającym ofiarom handlu ludźmi, udzielają porad, współpracują w zakresie resocjalizacji bezdomnych Polaków, wspierają również finansowo działalność tych instytucji.  Przestępstwa z nienawiści (Hate Crimes) Urzędy konsularne w Londynie, Manchesterze i Edynburgu od czasu ogłoszenia wyników referendum z 23 czerwca 2016 r. o wyjściu Wielkiej Brytanii z Unii Europejskiej, podejmowały bezprecedensowe działania związane z incydentami powodowanymi mową nienawiści skierowaną m.in. przeciwko obywatelom polskim. Łącznie odnotowano ok. 40 zdarzeń, których okoliczności wskazywały, że mogły być motywowane niechęcią wobec cudzoziemców. Najpoważniejsze incydenty to pobicie Polaka w Yeovil, podpalenie zabudowań rodziny polskiej w Plymouth oraz zdarzenie w Harlow, w którym obywatel polski poniósł śmierć.

11 / 21

Konsulowie aktywnie monitorowali wszystkie zgłoszone przypadki, w których obywatele polscy padli ofiarą dyskryminacji na tle narodowościowym, pozostawali w stałym kontakcie z policją i miejscowymi urzędami odpowiedzialnymi za przeciwdziałanie tego typu przestępstwom, występowali o informacje do władz lokalnych, zwracali się z prośbą o interwencję odpowiednich służb, pośredniczyli w kontaktach z rodziną, wspierali poszkodowanych Polaków.

Realizowane były również działania prewencyjne, m.in. w mediach społecznościowych i na stronach internetowych urzędów umieszczono komunikaty o sposobach zgłaszania incydentów.

We współpracy ze Zjednoczeniem Polskim w Wielkiej Brytanii przygotowano i wydano kolejną edycję informatora „Żyć i pracować w Wielkiej Brytanii” zawierającą rozszerzoną informację na temat incydentów powodowanych mową nienawiści.  Imprezy masowe Ważnym elementem działań polskiej służby konsularnej w 2016 roku było zapewnienie bezpieczeństwa oraz pomocy polskim obywatelom w trakcie imprez masowych: EURO 2016 we Francji i Igrzysk Olimpijskich w Rio de Janeiro w Brazylii. Podczas EURO 2016 Departament Konsularny przygotował multimedialny „Poradnik Kibica” zawierający informacje pomocne dla kibiców (numery kontaktowe do konsulów, listy szpitali, posterunków policji, adresy polskich przedstawicielstw konsularnych i mobilnych punktów konsularnych, mapy dojazdów do stadionów, etc.). Ponadto nawiązano ścisłą współpracę z Polskim Związkiem Piłki Nożnej w celu sprawnej wymiany informacji i obsługi kibica oraz - przy współpracy Ambasady RP w Paryżu i Konsulatu Generalnego RP w Lyonie - zorganizowano mobilne punkty konsularne umożliwiające udzielenie pomocy polskim obywatelom w czasie meczów polskiej reprezentacji.

W czasie Igrzysk Olimpijskich w Rio de Janeiro, Ambasada RP w Brasilii wraz z Konsulatem Generalnym RP w Kurytybie podjęły wiele niestandardowych działań, aby zapewnić polskim turystom bezpieczny pobyt. Przeprowadzono m.in. kampanię promocyjno-informacyjną we współpracy z Polskim Komitetem Olimpijskim, opracowano i udostępniono „Poradnik Kibica, Rio 2016”, nawiązano kontakty i ścisłą współpracę z władzami miejscowymi celem sprawnej realizacji dodatkowych dyżurów konsularnych podczas Igrzysk.  Sprawy małoletnich Szczególna uwaga polskich urzędów konsularnych oraz Ministerstwa Spraw Zagranicznych w 2016 r. skierowana była na sprawy dotyczące ingerencji zagranicznych służb socjalnych w sprawowanie władzy rodzicielskiej przez obywateli polskich przebywających za granicą.

Najliczniejsze przypadki tego typu odnotowano w Wielkiej Brytanii, Niemczech, Belgii, Holandii i Norwegii.

Urzędnicy konsularni, w zakresie na jaki pozwalały przepisy państwa przyjmującego oraz urzędy i instytucje lokalne, występowali w obronie interesów małoletnich obywateli polskich. Oprócz działań podejmowanych w indywidualnych sprawach dzieci odebranych z polskich rodzin, urzędnicy konsularni niejednokrotnie podnosili problem ochrony praw małoletnich w formach dyskusji panelowych organizowanych w danym kraju z udziałem przedstawicieli judykatury i instytucji rządowych lub samorządowych państwa przyjmującego odpowiedzialnych za sprawy rodziny i dzieci.

Dla przykładu, w maju 2016 r. urząd konsularny w Londynie zorganizował konferencję na temat dwustronnej współpracy sądowej w sprawach z tego zakresu. Spotkania praktyków stosujących na co dzień postanowienia Rozporządzenia Rady (WE) Nr 2201/2003 z dnia 27 listopada 2003 r. dotyczące jurysdykcji oraz uznawania i wykonywania orzeczeń w sprawach małżeńskich oraz w sprawach dotyczących odpowiedzialności rodzicielskiej, uchylające Rozporządzenie (WE) Nr 1347/2000 (tzw.

Rozporządzenie Bruksela II bis) przyczyniają się do popularyzacji przewidzianych Rozporządzeniem mechanizmów prawnych.

W 2016 r. polskim urzędom konsularnym zgłoszono 289 spraw z zakresu opieki nad osobami małoletnimi. W wyniku zaangażowania urzędników konsularnych oraz ścisłej współpracy

12 / 21

z Ministerstwem Spraw Zagranicznych i Ministerstwem Sprawiedliwości w niektórych sprawach udało się doprowadzić do powierzenia opieki nad małoletnimi krewnym w Polsce (np. sprawa małoletnich obywateli polskich ze stanu Illinois) lub polskim rodzicom zastępczym. Urzędnicy konsularni, kierując się w pierwszej kolejności dobrem małoletnich obywateli polskich, monitorują zgłoszone im sprawy z zakresu kwestii rodzinnych i podejmują – w porozumieniu z właściwymi instytucjami krajowymi – adekwatne działania.  Przeciwdziałanie handlowi ludźmi W 2016 r. przeciwdziałanie handlowi ludźmi i pomoc przysługująca ofiarom były przedmiotem obligatoryjnych przedwyjazdowych szkoleń dla konsulów. Szkolenia organizowane są we współpracy z Ministerstwem Spraw Wewnętrznych i Administracji oraz Fundacją La Strada. Utrzymywany jest regularny kontakt między Ministerstwem Spraw Zagranicznych i konsulami a przedstawicielami organizacji pozarządowych wspierających ofiary handlu ludźmi, jak również z placówkami państw akredytowanych w Warszawie. Konsulowie uczestniczyli w konferencjach poświęconych handlowi ludźmi organizowanych w państwach ich urzędowania. Angażowali się także w działania na rzecz eliminowania przypadków naruszeń praw lub dyskryminacyjnego traktowania obywateli RP. W tym celu podtrzymywali stały kontakt z władzami odpowiedzialnymi za walkę z procederem handlu ludźmi. W polskich urzędach konsularnych dostępne są materiały informacyjne dotyczące handlu ludźmi skierowane do potencjalnych ofiar tego procederu. Konsulowie organizowali seminaria, szkolenia i warsztaty poświęcone tematyce walki z handlem ludźmi (Kopenhaga, 18.III.2016 r. seminarium w ramach polskiej prezydencji w Radzie Państw Morza Bałtyckiego; Kopenhaga, X.2016 spotkanie konsulów państw Grupy Wyszehradzkiej z przedstawicieli wydziału kryminalnego stołecznej komendy Policji duńskiej; Łuck, IX/X. 2016 – szkolenia i warsztaty w ramach projektu „Walka z handlem ludźmi – wsparcie dla Policji obwodu wołyńskiego”). Przedstawiciele Ministerstwa Spraw Zagranicznych regularnie uczestniczą w posiedzeniach Międzyresortowego Zespołu do Spraw Zwalczania i Zapobiegania Handlowi Ludźmi i w jego grupach roboczych. Przygotowano projekt nowego Planu Działań przeciwko Handlowi Ludźmi na lata 2016 – 2018.  Sytuacje nadzwyczajne Działania służb konsularnych w czasie sytuacjach kryzysowych mają zasadnicze znaczenie dla ochrony życia i zdrowia obywateli polskich przebywających za granicą, są więc w naturalny sposób przedmiotem szczególnego zainteresowania opinii publicznej. Od skuteczności działania konsula w sytuacjach nadzwyczajnych w dużym stopniu zależy wizerunek całej polskiej służby zagranicznej.

Pomoc konsularna w sytuacjach nadzwyczajnych wymaga zwiększonego zaangażowania pracowników placówek, co uwzględniając niewystarczającą obsadę niektórych urzędów, oznacza ponadnormatywne obciążenie pracą. W roku 2016 wiele sytuacji nadzwyczajnych z udziałem obywateli polskich miało miejsce w krajach w których Polska nie posiada placówek dyplomatycznych.

Wśród najważniejszych sytuacji kryzysowych w 2016 r. należy wymienić zamachy terrorystyczne oraz zdarzenia wymagające wsparcia obywateli polskich przebywających na zagrożonych obszarach: • Nicea (lipiec 2016), • Berlin (grudzień 2016), • Republika Środkowoafrykańska (czerwiec 2016), • Sudan Południowy (lipiec 2016), • Turcja (lipiec 2016), • Demokratyczna Republika Konga (grudzień 2016), • Gambia (grudzień 2016), • Sprawa Leszka M. Panka

13 / 21

Warto podkreślić, że polscy konsulowie mogą w sytuacjach kryzysowych korzystać z pomocy powołanego w strukturze Ministerstwa Spraw Zagranicznych Zespołu Wsparcia Konsularnego (ZWK), który w zależności od skali zagrożenia pomaga organizować pomoc, pośredniczy w kontaktach z rodziną i władzami centralnymi, koordynuje obieg informacji a także obsługuje infolinię. Członkowie zespołu są także w ciągłej gotowości, aby w jak najszybszym czasie przygotować się do ewentualnego wylotu w miejsce zagrożenia i wspierać konsulów osobiście.  Współpraca z instytucjami polskimi i zagranicznymi Aby zapewnić właściwe standardy pomocy konsularnej obywatelom polskim przebywającym za granicą, niezbędna jest współpraca z wieloma instytucjami.

Do głównych partnerów z którymi współpracowano w 2016 roku należeli: − Zakład Ubezpieczeń Społecznych, który w ramach wspólnego z Ministerstwem Spraw Zagranicznych projektu – Dni Poradnictwa ZUS zrealizował 44 spotkania w 14 państwach, docierając do obywateli polskich w 35 miejscach. W spotkaniach uczestniczyło 3 768 osób; − Narodowy Fundusz Zdrowia, którego przedstawiciele wzięli udział w Dniach Poradnictwa ZUS w Niemczech, Szwecji, Norwegii, Danii, Francji i we Włoszech; − Krajowa Rada Notarialna, której przedstawiciele 26 listopada 2016 r., na zaproszenie Wydziału Konsularnego Ambasady RP w Berlinie, wzięli udział w Dniu Otwartym Notariatu. W jego trakcie można było uzyskać indywidualną i bezpłatną poradę prawną w zakresie m.in. spraw spadkowych, majątkowych, określenia prawa właściwego dla obywateli polskich mieszkających w Niemczech. Inicjatywa ta spotkała się z dużym zainteresowaniem mieszkających tam Polaków.

Do przyszłej współpracy udało się pozyskać Fundację ITAKA - Centrum Poszukiwań Ludzi Zaginionych, posiadającą duże doświadczenie w zakresie prowadzenia poszukiwań zaginionych obywateli polskich przebywających, zamieszkujących lub pracujących za granicą oraz wspierania rodzin osób zaginionych. W celu zwiększenia efektywności działań, 16 lutego 2017 r. Ministerstwo Spraw Zagranicznych sformalizowało współpracę z Fundacją podpisując stosowną deklarację.  Obecność polska w Kosowie Kierując się troską o zapewnienie obywatelom polskim przebywającym w Kosowie należytej ochrony konsularnej, Polska podpisała 29 listopada 2016 r. z Węgrami umowę powierzającą temu Państwu reprezentację konsularną Rzeczypospolitej Polskiej w Republice Kosowa. W ramach porozumienia, stronie węgierskiej powierzona została realizacja funkcji konsularnych na rzecz obywateli polskich z zakresu udzielania pomocy konsularnej w związku z poważną chorobą, wypadkiem, pozbawieniem wolności, zgonem, powrotem do kraju.

14 / 21

B. Sprawy obywateli polskich  Wydawanie paszportów W 2016 roku liczba zarejestrowanych czynności paszportowych, co jest równoznaczne z przyjętymi wnioskami paszportowymi wyniosła 235 973. Co oznacza wzrost o ok. 13% w porównaniu z rokiem 2015, w którym przyjęto 208 382 wnioski.

2012

2013

2014

2015

2016

11211 11377 11729 13430 13 010

MANCHESTER

12536 11168 11769 11732 15 021

LONDYN

11863 12250 10691 11451 16 446

16508 21510 18994 21351

31 126

44494 41245 41863 43231

53 707

Wykres 2. Urzędy konsularne wg największej liczby wydanych obywatelom dokumentów paszportowych w roku 2016

DUBLIN

NOWY JORK

KOLONIA

W 2016 r. odnotowano wysoki stopień zainteresowania sprawami paszportowymi obywateli polskich przebywających za granicą, szczególnie na Wyspach Brytyjskich oraz Irlandii.

Konsulowie dokładali wszelkich starań aby obsługa paszportowa obywateli polskich, szczególnie znajdujących się w trudnych okolicznościach życiowych i prawnych miała charakter kompleksowy, racjonalny i przyjazny. Interesanci zamieszkali w znacznej odległości od urzędu konsularnego mieli możliwość załatwienia spraw paszportowych podczas możliwie często odbywanych dyżurów konsula, organizowanych poza siedzibą konsulatu np. w Göteborgu (Wydział Konsularny w Sztokholmie), Birmingham (Wydział Konsularny w Londynie), Belfaście (Konsulat Generalny RP w Edynburgu), Detroit (Konsulat Generalny RP w Chicago), Edmonton (Konsulat Generalny RP w Vancouver), Hartford (Konsulat Generalny RP w Nowym Jorku).  Problematyka obywatelstwa polskiego Zgodnie z obowiązującą od 2012 r. ustawą o obywatelstwie polskim, konsulowie pełnią rolę pośrednika w przekazywaniu do właściwych organów w Polsce wniosków o nadanie obywatelstwa polskiego, wyrażenie zgody na zrzeczenie się obywatelstwa, przywrócenie obywatelstwa oraz potwierdzenia posiadania obywatelstwa polskiego. Geograficzny rozkład rodzajów wniosków obywatelskich oraz obciążenie urzędów konsularnych sprawami obywatelskimi są zróżnicowane i ściśle związane z uwarunkowaniami prawnymi w państwie przyjmującym.

W roku 2016 nastąpił zauważalny wzrost liczby wniosków dotyczących obywatelstwa polskiego. Ogółem konsulowie wykonali 5867 czynności z zakresu obywatelstwa polskiego.

Najbardziej, bo z 347 do 674 wzrosła liczba wniosków o przywrócenie obywatelstwa. Po raz kolejny odnotowano wzrost liczby wniosków o nadanie obywatelstwa polskiego - z 636 w 2015 r. do 739 w 2016 r. oraz wniosków o potwierdzenie posiadania obywatelstwa polskiego – z 3527 w 2015 r. do 4014 w roku ubiegłym.

15 / 21

Na podobnym poziomie utrzymała się liczba wniosków o wyrażenie zgody na zrzeczenie się obywatelstwa polskiego - 385 (2016) w porównaniu do 390 w (2015).  Sprawy z zakresu stanu cywilnego, czynności notarialne W 2016 r. liczba wykonywanych przez konsulów czynności prawnych pozostała na zbliżonym poziomie w stosunku do roku poprzedniego. Zrealizowanych zostało 129 620 czynności prawnych, z czego 14 572 dotyczyło czynności z zakresu stanu cywilnego.

Istotne novum w pracy konsulów wprowadziła nowelizacja ustawy Prawo o notariacie, która umożliwiła składanie przed konsulami oświadczeń w formie aktu notarialnego, dotyczących potwierdzenia przez spadkobierców danych zamieszczonych w projekcie protokołu dziedziczenia i wyrażenia zgody na spisanie protokołu dziedziczenia. W roku 2016 odnotowano pierwsze przejawy zainteresowania tą czynnością konsularną - w sumie konsulowie wydali 8 aktów notarialnych w tym zakresie. Ogółem konsulowie wykonali w ubiegłym roku 26 012 czynności notarialnych, które obejmują również m.in. poświadczanie własnoręczności podpisu oraz poświadczanie kopii dokumentów.

C. Karta Polaka W 2016 r. nastąpiły istotne zmiany w przepisach odnoszących się do posiadaczy Karty Polaka, jak i osób zamierzających ubiegać się o Karty Polaka. Mocą przyjętych ustaw posiadacze Karty Polaka, którzy zamierzali osiedlić się na terytorium Polski na stałe mogli ubiegać się o zezwolenie na pobyt stały, a od 2017 r. – o świadczenie pieniężne przeznaczone na częściowe pokrycie kosztów zagospodarowania i bieżącego utrzymania w Polsce. W następstwie tych zmian karta stałego pobytu wydawana jest bezpłatnie. Osoby, które na podstawie posiadanej Karty Polaka otrzymały prawo do osiedlenia się na terytorium Polski, są uprawnione do ubiegania się o uznanie za obywatela polskiego jeżeli przebywają nieprzerwanie w Polsce co najmniej rok na podstawie zezwolenia na pobyt stały.

Od września 2016 r. posiadacze Karty Polaka są uprawnieni do uzyskania pomocy konsula, z zastosowaniem i poszanowaniem zwyczajów i prawa międzynarodowego, w sytuacji zagrożenia życia lub bezpieczeństwa.

W 2016 roku wydano 27 364 Kart Polaka. Już od 2017 roku można się spodziewać zwiększonej liczby wnioskodawców ubiegających się o wydanie Karty Polaka z uwagi na upływający w 2018 r.

10-letni termin ważności pierwszych wydanych Kart Polaka.

D. Ruch osobowy  Polityka wizowa Realizacja w 2016 r. polskiej polityki wizowej, będącej w znacznej części unijną polityką wizową, była stałą funkcją politycznych, ekonomicznych, kulturalnych i naukowych interesów Państwa, także w zakresie polityki rozwojowej i innych dziedzin. Była ona otwarta na potrzeby Polski w kontaktach z państwami, w relacjach z którymi utrzymywany jest obowiązek wizowy. Jako stały element polityki migracyjnej państwa, polityka wizowa uwzględnia priorytety krajowego rynku pracy, w tym także demograficzne aspekty potrzeb rozwojowych kraju, a jednocześnie zagrożenia migracyjne i kwestie bezpieczeństwa w szeroko rozumianym kontekście aktualnego rozwoju sytuacji międzynarodowej.

W 2016 roku odnotowano znaczne zwiększenie presji migracyjnej ze strony obywateli państw regionu Afryki Północnej, Bliskiego Wschodu i Azji Południowej, w których sytuacja społecznopolityczna jest niestabilna i dla których Polska staje się miejscem tranzytowym podczas podróży do zachodnich państw strefy Schengen. Trendy migracyjne spotęgowane są klęskami żywiołowymi

16 / 21

i niepokojami społecznymi (Nepal, Bangladesz), jak również brakiem stabilności politycznoekonomicznej państw (Afganistan, Pakistan). Pogarszająca się sytuacja społeczno-ekonomiczna i ubóstwo powodują wzrost zainteresowania grup przestępczych przemytem ludzi. Znajduje to odzwierciedlenie w narastającej aktywności różnorakich podmiotów rekrutujących kandydatów na studia oraz do pracy w Polsce.

Tradycyjnie już szczególne miejsce w polskiej polityce wizowej zajmuje kierunek wschodni (Ukraina, Białoruś, Rosja), gdzie polskie urzędy konsularne wydają najwięcej wiz. Liczba wydawanych wiz, wysoki udział wśród nich wiz krajowych, w tym wiz w celu podjęcia pracy, odzwierciedlają potrzeby i tendencje w zakresie zatrudniania obcokrajowców (głównie obywateli Ukrainy) na polskim rynku pracy. W roku 2016 poczyniono szereg kolejnych działań usprawniających procesy wizowe, ułatwiających dostęp do tej usługi, skracających okresy oczekiwania na wizę i jednocześnie eliminujących występujące poza urzędami zjawiska patologiczne. Szczególnie istotne znaczenie odgrywa tu regularna, lokalna współpraca konsulów polskich z konsulami pozostałych państw Schengen.

Poprzez uczestnictwo w gremiach stanowiących prawo UE przedstawiciele Ministerstwa Spraw Zagranicznych wraz z delegatami innych polskich urzędów centralnych reprezentowali interesy polskie w procesach liberalizacji wizowej w relacjach z państwami trzecimi, ustanawiania nowych instrumentów prawnych i organizacyjnych, nakierowanych na ułatwianie, a jednocześnie skuteczną kontrolę transgranicznego ruchu osobowego.  Outsourcing Usprawnienia w zakresie przyjmowania wniosków o wizy na Ukrainie Rok 2016 r. był rokiem radykalnej poprawy w obsłudze wizowej w polskich urzędach konsularnych na Ukrainie. Podjęta została zdecydowana walka ze zjawiskiem nielegalnego pośrednictwa wizowego. W IV kwartale 2016 r. konsulaty rozpoczęły wdrażanie nowatorskiego systemu umawiania terminów składania wniosków wizowych. Polega on na tym, że to nie klient usiłuje skontaktować się z punktem wizowym dla uzyskania terminu, ale firma outsourcingowa w sposób zautomatyzowany i transparentny nawiązuje z nim kontakt, proponując dogodny termin i eliminując w ten sposób hakerów i pośredników. System uzyskał wysoki poziom akceptacji przez interesantów, wpłynął na obniżenie kosztów uzyskania wizy, zapewnił oszczędność czasu oraz zwiększył przejrzystość procedury. Do 30 czerwca 2017 r. zostanie zakończone wdrażanie tego modelu we wszystkich konsulatach na Ukrainie. Wprowadzenie zmian w zakresie organizacji pracy urzędów konsularnych, optymalizacja możliwości systemu outsourcingu zaowocowały znaczącym wzrostem liczby wydanych wiz: 1 mln 267 tys. W 2016 r. wobec 925 tys. w 2015 r., co stanowi wzrost o ponad 37%. Na podkreślenie szczególnie zasługuje wzrost liczby wydanych wiz w celu wykonywania pracy: 670 tys. w 2016 r. w porównaniu do 403 tys. w 2015 r.

Wdrożenie outsourcingu wizowego na Białorusi W 2016 r. nastąpiła zdecydowana poprawa procesu wydawania wiz na terenie Białorusi.

Wdrożenie outsourcingu wizowego w marcu 2016 r. oraz optymalizacja organizacji pracy pozwoliły urzędom konsularnym znacząco podnieść jakość obsługi interesantów, radykalnie ograniczając pole działalności hakerów i nielegalnych pośredników wizowych, zlikwidować „wirtualne kolejki”, skrócić czas oczekiwania na złożenie wniosku wizowego. Dzięki podjętym działaniom urzędy konsularne na Białorusi wydały w 2016 r. prawie 400 tys. wiz. Podniesienie efektywności wizowej jest tym ważniejsze, że nastąpiło w warunkach braku zgody strony białoruskiej na zwiększenie liczby konsulów wizowych w tym kraju, o co kolejny już rok zabiegała polska służba konsularna.

17 / 21

Wdrożenie outsourcingu wizowego w Chinach Program, który został wprowadzony w połowie 2016 r. objął swym zasięgiem wszystkie polskie urzędy konsularne w Chinach. Jest to znaczne ułatwienie w dostępie do usług wizowych dla osób, które głównie w celu realizacji wizyt biznesowych, podjęcia nauki w Polsce lub turystyki chcą odwiedzić Polskę lub za jej pośrednictwem inne państwa strefy Schengen. Pierwsze efekty działania outsourcingu widoczne są głównie w sferze turystyki – konsulowie informują o stałym przyroście liczby wniosków o wydanie wiz w celu podróży turystycznych do Polski (np. w Konsulacie Generalnym RP w Kantonie ponad dwukrotnie wzrosła liczba wyjazdów turystów indywidualnych). Przełożyło się to także na wzrost ogólnej liczby przyjmowanych wniosków wizowych (np. w Konsulacie Generalnym RP w Szanghaju o 23% w porównaniu do roku ubiegłego – 6 562 wniosków w 2016 r. wobec 5 322 w 2015r.).

Wykres 3. Statystyki wizowe. Liczba wiz wydanych w latach 2010 – 2016

[WARTOŚĆ]

2016 [WARTOŚĆ]

2015

[WARTOŚĆ]

2014

[WARTOŚĆ]

2013

[WARTOŚĆ]

2012

[WARTOŚĆ]

2011 [WARTOŚĆ]

2010 0

200 000

400 000

600 000

800 000 1 000 000 1 200 000 1 400 000 1 600 000 1 800 000 2 000 000

18 / 21

Wykres 4. Urzędy konsularne wydające największą liczbę wiz 600 000

2012

2013

2014

2015

2016

515 703 500 000

400 000

288 551

300 000

200 000

169 139

146 711

126 650

126 077

113 385

115 598

100 000

59 144

50 559

0 ŁUCK

LWÓW

MIŃSK

KIJÓW

WINNICA

CHARKÓW

GRODNO

BRZEŚĆ

KALININGRAD ODESSA

Wykres 5. Procentowy podział wydanych wiz ze względu na cel wydania 40

2013

2014

2015

35 29

30 25

25

20 15

15

11 10

8

8

5 2

2

0 INNY

DZIAŁALNOŚĆ GOSPODARCZA

PRACA

TURYSTYKA

DZIAŁALNOŚĆ

ODWIEDZINY

NAUKA

SPORT

KULTURALNA

19 / 21

 Reprezentacje wizowe Zgodnie z zapisami Kodeksu Wizowego państwa członkowskie UE nieposiadające swojej reprezentacji konsularnej w danym państwie trzecim powinny zabiegać o jego reprezentowanie przez inne państwo członkowskie, posiadające konsulat w tym państwie.

Polska zawarła dotychczas dziewięć umów o reprezentacji wizowej: z Węgrami, Czechami, Estonią, Holandią, Łotwą, Słowacją, Słowenią, Szwajcarią i Szwecją. Dzięki zawartym umowom Polska reprezentowana jest w 20 lokalizacjach, a sama udziela wiz na wjazd do innych państw Schengen w 19 urzędach konsularnych. W roku 2016 sieć lokalizacji nie uległa zmianom.

W 2016 roku znaczącym wyzwaniem dla polskiej służby konsularnej była obsługa wniosków wizowych cudzoziemców udających się do Polski na Światowe Dni Młodzieży. Mechanizmem dającym możliwość współpracy w zakresie reprezentacji wizowej w lokalizacjach, w których dane państwo nie jest reprezentowane, jest zawarcie doraźnych porozumień o reprezentacji wizowej. Z mechanizmu tego Polska skorzystała w związku z przygotowaniami do ŚDM. Takie porozumienia zostały zawarte z Belgią, Francją, Niemcami, Norwegią, Portugalią i Włochami.  Mały ruch graniczny W 2016 r. dwa urzędy konsularne na Ukrainie – we Lwowie i w Łucku płynnie realizowały postanowienia Umowy między Rządem RP a Gabinetem Ministrów Ukrainy o zasadach małego ruchu granicznego. W 2016 r. obydwa konsulaty wydały łącznie 53,2 tys. zezwoleń, a ich liczba od początku obowiązywania umowy, tj. od 2009 roku wyniosła ponad 350 tys. Dnia 4 lipca 2016 r. – na mocy Uchwały Nr 78/2016 Rady Ministrów z dnia 27 czerwca 2016 r. - strona polska zawiesiła stosowanie niektórych przepisów Umowy między Rządem Rzeczypospolitej Polskiej a Rządem Federacji Rosyjskiej o zasadach MRG w części dotyczącej wjazdu i pobytu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej mieszkańców strefy przygranicznej Rosji, w konsekwencji czego Konsulat Generalny RP w Kaliningradzie zaprzestał wydawania zezwoleń małego ruchu granicznego. Spowodowało to m.in. wzrost liczby wydawanych wiz mieszkańcom obwodu kaliningradzkiego.

157159

Wykres 6. Liczba zezwoleń MRG wydanych w poszczególnych urzędach 2013

2014

2015

2016

KALININGRAD

4 579

23174

9893

12712

16000

14 863

32918

29763 LWÓW

28288

12000

22 331

44000

53868

88531

2012

ŁUCK

20 / 21

VIII. CELE I WYZWANIA W 2017 ROKU  Wprowadzenie outsourcingu wizowego w Indiach.

Wprowadzenie usługi znacząco poprawi dostęp mieszkańców Indii do usług wizowych świadczonych przez polskie urzędy konsularne. Planowane otwarcie kilkunastu punktów przyjmowania wniosków na obszarze Indii sprzyjać będzie szybszej obsłudze wizowej. Spodziewać się należy większej liczby cudzoziemców zainteresowanych wyjazdem do Polski, podobnie jak to ma miejsce w Chinach po wprowadzeniu outsourcingu wizowego. Obecnie dwa polskie urzędy konsularne: w Nowym Delhi i w Mumbaju przyjmują ok. 20 tys. wniosków rocznie.  Rozszerzenie sieci placówek konsularnych Uwzględniając konsekwencje, jakie wywołał wynik referendum ws. wyjścia Wielkiej Brytanii z Unii Europejskiej oraz fakt, że licznie reprezentowana w Irlandii Północnej społeczność polska ma szczególnie utrudniony dostęp do usług konsularnych oceniono, że w obecnej chwili istnieje potrzeba utworzenia urzędu konsularnego w Belfaście. Uruchomienie konsulatu w tym mieście planowane jest w drugiej połowie 2017 r.

W 2017 r. działalność rozpocznie również konsulat w Houston (Stany Zjednoczone Ameryki), który oprócz priorytetowych zadań o charakterze ekonomicznym umożliwi także szerszy dostęp obywatelom polskim do usług konsularnych. Pełne wdrożenie realizacji zadań konsularnych przez ten urząd nastąpi w drugiej połowie roku. Jednocześnie zmianie ulegnie ranga Agencji Konsularnej w Irbilu, która w 2017 r. stanie się Konsulatem Generalnym.  Podniesienie standardu obsługi klienta konsularnego w Zjednoczonym Królestwie oraz w Irlandii Ministerstwo Spraw Zagranicznych będzie kontynuowało wdrażanie projektu Centrum Informacji Konsularnej. Celem działania Centrum – jako call center konsularnego – jest zwiększenie dostępu do podstawowych informacji konsularnych dla obywateli polskich przy eliminacji dodatkowych kosztów po stronie osób dzwoniących (ponoszą oni jedynie koszt rozmowy z numerem lokalnym w Zjednoczonym Królestwie oraz w Irlandii). Centrum rozpoczęło działalność pod koniec stycznia 2017 r. Uruchomiony został także Zintegrowany Telefon Dyżurny – system, który ułatwia kontakt z konsulem w sprawach opieki konsularnej oraz kryzysowych po godzinach pracy urzędów konsularnych przy wykorzystaniu potencjału Centrum Operacyjnego Ministerstwa Spraw Zagranicznych. Zastosowane zostaną w tym zakresie rozwiązania organizacyjne sprawdzone w służbach konsularnych innych krajów np. Wielkiej Brytanii.  Opieka nad małoletnimi W 2017 r. Ministerstwo Spraw Zagranicznych oraz urzędy konsularne będą kontynuować dialog z władzami państw o największej skali migracji Polaków w celu poprawy sytuacji obywateli polskich w przypadkach ingerencji służb socjalnych w ich władzę rodzicielską. W Niemczech oraz Irlandii planowane jest przeprowadzenie konferencji z udziałem przedstawicieli władz miejscowych, których celem będzie przybliżenie zagranicznym instytucjom zadań polskiej służby konsularnej oraz propagowanie możliwości umieszczania małoletnich w rodzinach zastępczych w Polsce.

21 / 21