WOI autoroute dijlelinie

Toeristische

autoroute Wereldoorlog I Dijlelinie

R0

3

E40

11

Perk

Elewijt

Hofstade

Wil je deze autoroute downloaden op je gps?

Volg de handleiding op www.toerismevlaamsbrabant.be!

Je hebt geen GPS of het lukt je niet om de route op je GPS te plaatsen? Bij WayPoint Leuven, Diestsesteenweg 31, Kessel-Lo (Leuven) kan je een GPS huren waarmee je deze routes kan volgen.

M

AN

Meer info: WayPoint Leuven Diestsesteenweg 31, Kessel-Lo (Leuven) 016 26 22 80 www.waypointleuven.be

down lo de ro ad ut op gp e s!

S AAR

AN BA PONTSTR.

H

T CH AA

KAMMESTR. PEPERSTR.

18

19

DEKENIJSTR.

E ST SE

DE RS ED

23

24

REE F

BA

T IES

N EE

W

EG

31

HAACHT

Sint-Adriaan

KASTEELSTR.

Veltem-Beisem

TRA AT ONS C HO

S

Relst Buken 22

AA

21

GROTE B C AAN IN Wespelaar OV R P 25 EL. WILLEMSLAAN G WE N E

W30 ES PE LA A

Kwerps

Nederokkerzeel

WIL

AARSCHOTSEBAAN

Erps

OT CH

29

BOORTMEERBEEK

BERGSTRAAT

R ST

O

Everberg

DALEMSTR. SINT-ANTONIUSSTRAAT

JN

.

14

Meerbeek

.

ZIP TST R KRUISSTRAAT

KIEWITSTR. BANKSTR.

15 16

KORTENBERG

.

TR FS

ACHTERENBERGSTR.

L VE ZA

EG ENW STE E S VEN LEU VOGELENZANGSTR.

ZAVENTEM WI

HO EM

21

AA N

20

LE

Tildonk

Delle M EC HE L

BERTEM

BARON DESCAMPSLAAN

ONZE-LIEVEVROUWSTR.

16

17

LEUVEN

0

Heikant

7

20

OT CH S R

AT AA

ST RA

LADEUZEPLEIN

Baal

AL EMA WEZ

S

Kessel-Lo

2 km

2 km STEENWEG OP NIEUWRODE BENINK SSTRA A

EE ST SE N E UV LE

N BAA HEIR

Lin

HOLSB

EG W EN E T ES Wezemaal

Putkapel 21

STA TI ON S

KONING LEOPOLD I-STRAAT

BLIJDE INKOMSTSTRAAT

8

S T W.

0

P

O

ROTSELAAR

AAT

J.P. MINCKELERSSTR.

VAARTKOM

KOLONEL BEGAULTLAAN

18

DWE

19

G

Wijgmaal

BRAN LEO MEULEMANSSTR.

HERENT

9

5

HE

TSTRAAT ICH LL

VIJFDE LINIESTRAAT

6

GUIDO GEZELLELAAN

WINKSELSESTW.

SPOORWEGSTR.

4

TR. NS S T JA SIN Werchter

TREMELO

NIEUWEB A

Wakkerzeel

.

TR PAS TO R IES

M IJG

NS TR .

3

ENWEG

Ninde

ST EE NW EG

SE

2

RE

AL SE ST W. VINKSTR. G

HAACHT SESTE

D KASTE E L

OUDE HOEVESTR.

1

DIJ

RIJWEG

STATIONSPLEIN DIESTBRUGSTR. KWERPSEDORPSSTR. FR. MOMBAERSSTR. BAAN 10 KERSELARENSTR. KROONSTR. TR KLEIN DALENSTR. LOD. VAN VELTEMSTR. 12 KOUTERSTR. S 11 R WAROTSTR. GE NWEG GRAAFSCHAPLAAN Winksele EN LSESTEE BOOGSTOK BRU BRUSSE SSE MEERBEEKSE L SE STATIONSTR. STE STEENWEG ENW 17 EG BROUWERIJSTR. EG

Humelgem

RB

LKESTR. BA

Nossegem

27

HE VE

RIJ KE NH TOBBACKSTRAAT OE

KAMPENHOUT

Berg

Steenokkerzeel

26

R KST BLO

TERLINDENLAAN

28

FELIX TIMMERMANSSTR.

BIESTSTRAAT

Schiplaken

OL EN

KEERBERGEN

T

AA T

19

AA T

EB A

Hever

SE

HE ID

STATI O NSSTR.

H UT TR. S

HEIHOEKWEG.

E

.

ALSESTW AARSCHOTSESTEENWEG WIJGMA

D

T

I J LEKAN

Rijmenam

IJL BUKENS TRAAT

BORNESTRAAT

RP S ST RA AT

AN

Muizen

EN -D NS VE

S EL .

TW P O TESTR ES

AAN SE L

U LE

W EG M H EC

HAACH TSTR AA T

R. ST

E UINEI K KR

LIP

UV .

W ST SE EN

TE ES

AARSESTW. SEL ROT

A

DIJKSTRAAT

EF

E RO

W

LE EL D

H EC N

EG

N LAA TE RHEID E

NW

.

L TW ES A A S N N E KA UV A

R. ST

AL SE ST EE

M

ST R

E RS AA

EN

AN IEB

TO R

WIJ C H M C

K TR. P

AU B E RG ST R.

2

S

.

STR OG O H LE C VIN RO

E NG LA

R2 3

Mollendaal

BIERB Blanden

Haasrode Vaalbeek

23

colofon

Lengte: Ongeveer 106 km Vertrekpunt: Belevingscentrum ’14-‘18 Tildonk, Kruineikestraat 5, Tildonk (Haacht) Infoborden: In de tekst worden infoborden vermeld van de fietsroute Dijlelinie. Vermits de autoroute ­regelmatig afwijkt van deze fietsroute worden niet alle infoborden van de fietstocht bezocht.

Horeca: Langs de route; aan het vertrek- en aankomstpunt, in het Belevingscentrum, heb je alvast Engelenburcht

uitgave van

100 jaar na WOI vindt Provincie Vlaams-Brabant het zinvol om de VlaamsBrabantse gebeurtenissen in de Eerste Wereldoorlog terug te bezoeken.

We zijn er immers van overtuigd dat de ervaringen uit ’14-’18 nog steeds een fundamentele betekenis hebben in onze maatschappij en een waardige nagedachtenis verdienen. De provincie wil dan ook haar steentje bijdragen om het oorlogsverleden en het bijhorende erfgoed voor een breed publiek toegankelijk te maken. Ook met de auto of de moto kan je nu het oorlogslandschap gaan ontdekken. De twee routes, Dijlelinie en Getelinie, nemen je mee naar de belangrijkste oorlogsbezienswaardigheden.

OUD-HEVERLEE

WOI Autoroute Dijlelinie is een

Toerisme Vlaams-Brabant vzw ­Toerisme Hageland vzw Provincieplein 1 3010 Leuven

A2 Egenhoven E40

016 26 76 20

St. Joris-Weert

i.s.m. Toerisme Dijleland vzw en

toerisme@vlaamsbrabant.be

Hoewel de ‘Groote Oorlog’ vaak geassocieerd wordt met de gevechten aan de IJzer, is er immers ook in Vlaams-Brabant stevig gestreden. In de regionale herinnering leven vooral gevechten aan de Gete en de Dijle, alsook de Duitse represailles in Leuven, Aarschot en Zemst. Bovendien had de oorlog overal een zware impact op nagenoeg elk aspect van het dagelijkse leven.

Eindredactie Bruno Borremans Eline Smekens

22

Willy Vander Velden

Neerijse

Wim Bergé

Korbeek-Dijle

Verantwoordelijke uitgever

Monique Swinnen, Gedeputeerde & Voorzitter Toerisme Vlaams-Brabant

Foto’s

HULDENBERG

15

www.toerismevlaamsbrabant.be

St-Agatha-Rode

L Korbeek-Lo

autoroute

Leefdaal

Toerisme Dijleland

Loonbeek

Toerisme Hageland Toerisme Vlaams-Brabant Toerisme Kampenhout Toerisme Leuven Toerisme Rotselaar Arboretum Wespelaar Elfriede le Docte www.dengrootenoorlog.nl

Duisburg

E411 IJ S E

Jezus-Eik

3

TERVUREN

Eizer

Vossem

Sterrebeek

PROEF HET

Hageland

2

VLAAMS-BRABANT

W W W. H AG E L A N D. B E 30/05/11 14:45

1

Hageland_POS_Bache_3000x600.indd 1

2

LUS HAGELAND WEST def.indd 1

Moorsel

Vrebos

Kooige

Lander Loeckx

3

Op 18 augustus 1914 besliste koning Albert I het Belgische leger terug te trekken tot de haven van Antwerpen. Van daaruit vielen ze de Duitsers twee keer in de flank aan. Op 26 augustus 1914 ondernam het Belgische leger een eerste uitval om de Duitse opmars door ons land richting Frankrijk zoveel mogelijk te vertragen. Tijdens de veldslag aan de Marne, begin september 1914, startte het Belgische leger op 9 september 1914 een tweede offensief vanuit Antwerpen richting Leuven als afleidingsmanoeuvre om het Franse leger te steunen. Het plan slaagde: in plaats van aan de Marne streden Duitse soldaten noodgedwongen aan de Dijle.

1

HAACHT 1 BELEVINGSCENTRUM ’14-’18, KRUINEIKESTRAAT 5, TILDONK (­INFOBORDEN 15 EN 16) Tijdens de twee uitvallen van het Belgische leger vanuit Antwerpen lag het klooster telkens zwaar onder vuur. Toch bood het al die tijd onderdak aan honderden vluchtelingen en was het een noodhospitaal waar gewonden verzorgd werden. Eind september 1914, toen de zusters dachten dat het ergste leed geleden was, stonden er weer Duitsers voor de deur. Na een beleg van anderhalve week kwam op 9 oktober 1914 een Antwerpse delegatie naar Tildonk en na twee dagen onderhandelen vertrokken de Duitsers. In de Sint-Angelabasisschool en het Sint-Angelainstituut gaan nog elke dag zowat duizend leerlingen naar school.

Eind 2006 verlieten de laatste acht zusters het klooster. Nu biedt het gebouw onderdak aan het Belevingscentrum ’14-’18. Niet alleen de Westhoek maar ook de rest van het land heeft immers zwaar geleden onder het oorlogsgeweld. Hoe de gewone man en vrouw in onze regio de oorlog beleefden, kan je via moderne snufjes ontdekken. Het Belevingscentrum is toegankelijk voor mensen met een beperking (o.a. lift aanwezig aan de ingang).

Openingsuren: Elke dag van 10u tot 22u behalve maandag vanaf 11u. Keuken open van 12u tot 14u en van 18u tot 20u30, zondag doorlopend.

• Rij het Kanaal Leuven-Dijle over • Sla na de brug rechtsaf (Vaartdijk) • Eerste straat links (Kasteeldreef)

2 KASTEELDREEF Tijdens de eerste uitval vanuit Antwerpen rukte een Belgische eenheid vanuit Wakkerzeel op in de richting van Tildonk. Op hun weg lagen twee grote boerderijen aan weerszijden van de spoorweg: de Dormaalhoeve en hoeve Het Kasteeltje. Daar botsten de Belgen op hevig Duits verzet. De Vaart in Tildonk zouden ze nooit bereiken.

• Spoorweg over • Scherpe bocht naar links volgen (Caubergstraat) • Aan T-splitsing rechts (Vinkstraat) • Aan kruispunt rechtdoor (Pastoriestraat)

3 PASTORIESTRAAT, CENTRUM WAKKERZEEL (INFOBORD 28) In augustus en september 1914 lag Wakkerzeel twee keer in de vuurlijn.

Telkens deed café ’t Schuurke (aan je rechterkant) dienst als verbandplaats of geïmproviseerde medische hulppost.

• Volg de Pastoriestraat

4

Openingsuren: Van dinsdag tot en met zondag van 10u tot 17u Maandag gesloten

ROTSELAAR

In het voormalige klooster kan je tevens genieten van een hapje en een tapje bij Engelenburcht (­brasserie en restaurant).

• Pastoriestraat gaat over in Dijlekant • Dijlekant volgen tot aan T-splitsing • Aan T-splitsing links (Provinciebaan) • Aan verkeerslichten rechts (Nieuwebaan) • Aan rotonde derde afslag rechts (Sint Jansstraat) • Achter Sint-Jan Baptistkerk links (Werchterplein)

4 KERKPLEIN VAN WERCHTER (INFOBORD 29) De tweede uitval van het Belgische leger vanuit Antwerpen was een succes voor de geallieerden maar een catastrofe voor Werchter. In augustus was het dorp in Duitse handen gevallen. Wanneer de Belgen het dorp terug heroverden, tussen 9 en 13 september 1914, troffen ze er een ravage aan. Toen de Belgen zich opnieuw terugtrokken, gooiden oprukkende Duitse troepen op 15 september 1914 brandbommen in de kerk, die grotendeels in vlammen op ging.

• Aan het OCMW links afslaan (Werchterplein) • Aan T-splitsing rechts (Hoekje) • Aan T-splitsing rechts (Nieuwebaan) • Aan verkeerslichten links richting Rotselaar (Provinciebaan) • Tweede straat links richting Aarschot (Hellichtstraat) • Eerste straat rechts (Terheidelaan) • Aan T-splitsing links (Steenweg op Wezemaal) • Aan T-splitsing (voorbij straatje links en straatje rechts) links (Steenweg op Wezemaal) • Volgende T-splitsing links (Steenweg op Wezemaal) • Steenweg op Wezemaal gaat over in Langestraat • Steek de spoorweg over • Volg Langestraat tot aan verkeerslichten • Aan verkeerslichten links richting Aarschot (Aarschotsesteenweg) • Vlak na verkeerslichten rechts (Steenweg op Nieuwrode) • Volgende straat naar rechts (Wezemaalplein) • Aan T-splitsing links (Kerkstraat) • Aan Sint-Martinuskerk rechts aanhouden • Aan T-splitsing links (Steenweg op Nieuwrode) • Volgende T-splitsing weer links (Steenweg op Nieuwrode) • Steenweg op Nieuwrode volgen tot aan verkeerslichten • Aan verkeerslichten links richting Leuven (Aarschotsesteenweg)

6

• Aan volgende verkeerslichten rechtdoor (Aarschotsesteenweg) • Volg Aarschotsesteenweg tot aan rotonde • Aan rotonde eerste afslag rechts (Stationsstraat) • Aan tweede verkeerslichten links richting Wijgmaal (Rodenbachlaan) • Rodenbachlaan gaat over in Vijfde Liniestraat

5 MOLEN VAN ROTSELAAR (VLAK VOOR DE BRUG AAN LINKERKANT) Op 12 september 1914 vond hier een korte maar bloedige veldslag plaats die de boeken is ingegaan als “De Slag bij de Molen”. Die dag kregen Belgische eenheden de opdracht om vanuit Rotselaar door te stoten naar de Vaart in Wijgmaal, waar de Duitsers lagen.

Daarvoor moesten ze langs deze molen maar de Duitsers hielden de brug onder schot. Toen de eerste Belgen de brug over wilden werden ze onder vuur genomen. “De Slag bij de Molen” kostte aan meer dan 300 Belgen het leven en aan zowat 50 Duitsers.

• Volg de Vijfde Liniestraat rechtdoor

6 OORLOGSMONUMENT 5DE-LINIE­ REGIMENT (INFOBORD 9) Even verderop aan je rechterkant vind je twee monumenten voor oorlogsslachtoffers. Het monument achteraan gedenkt alle gesneuvelden van de 5de Gemengde Brigade. Het opschrift heeft het over 300 doden maar in werkelijkheid waren het er nog meer. Na de oorlog werd de straat omgedoopt tot de Vijfde Liniestraat. Het kleinere monument vooraan gedenkt luitenant Werner de Bavay. Het werd opgericht door zijn weduwe.

• Volg de Vijfde Liniestraat rechtdoor

7

LEUVEN Leuven is één van de Martelaar­ steden: zeven steden in Vlaanderen en Wallonië die bijzonder zwaar getroffen werden tijdens de Duitse opmars in 1914. De universiteits­ stad werd tijdens de Eerste Wereld­oorlog zwaar verwoest.

Op 25 augustus 1914 startten de Duitse troepen met het plunderen en in brand steken van Leuven. Grote delen van de stad werden verwoest, meer dan 200 burgers vermoord en vele anderen mishandeld en voor jaren getraumatiseerd. Na drie dagen plunderen bleef er van de stad niet veel meer overeind. Enkel het stadhuis kwam ongeschonden uit de strijd. (zie foto hierboven) Meer info vind je via www.leuven1914.be.

• Vijfde Liniestraat gaat over in Rotselaarsesteenweg • Aan kruispunt rechtdoor (Baron Descampslaan) • Aan Y-splitsing rechts volgen (Baron Descampslaan) • Steek de spoorweg over • Aan T-splitsing links (Wakkerzeelsebaan) • Vóór de brug links (Vaartdijk) • Vaartdijk gaat over in Wijgmaalsesteenweg • Volg Wijgmaalsesteenweg tot aan verkeerslichten • Aan verkeerslichten links • Volgende verkeerslichten rechts (Aarschotsesteenweg) • Volg Aarschotsesteenweg tot aan verkeerslichten • Aan verkeerslichten links (Zoutstraat) • Rechts aanhouden • Aan verkeerslichten rechtdoor • Rechts aanhouden • Aan volgende verkeerslichten rechtdoor (Diestsevest) • Links aanhouden • Rij Martelarenplein onderdoor (Oostertunnel)

• Als je het Martelarenplein wil bezoeken, parkeer je best hier even in Parking De Bond (afslag in tunnel)

7 MARTELARENPLEIN Op de avond van 25 augustus 1914 was dit de plek waar de Duitsers een wilde schietpartij begonnen omdat ze zich bedreigd voelden.

Het was tevens de verzamelplaats voor honderden Leuvense gijzelaars die, na de grote verwoestende brand in Leuven, op transport naar Duitsland werden gezet. Op 28 augustus 1914 werd pastoor Van Bladel uit Herent uit de groep gijzelaars gehaald en tegen ijzeren hekken geworpen. Hij kroop recht, stak twee vingers ten hemel en riep “God zal u straffen”, waarna er schoten klonken en de priester dood neerviel. Na de oorlog werden op de hoek met de Maria Theresia­ straat de stoffelijke overschotten van 32 burgers opgegraven. Ter nagedachtenis van de slachtoffers, veranderde het stadsbestuur in 1918 de naam van het Statieplein in het Martelarenplein.

7

5

8

8

Ook werd er nadien nog een herdenkingsmonument opgericht, het Vredesmonument (zie foto links).

Deze obelisk uit 1925, volledig gerestaureerd in 2004, verwijst naar de vele burgers die de Duitsers bij hun inval in 1914 op deze plaats fusilleerden.

• Diestsevest gaat over in Tiensevest • Aan eerste verkeerslichten rechts (Blijde Inkomststraat) • Blijde Inkomststraat volgen tot aan Monseigneur Ladeuzeplein • Om het centrum van Leuven te bezoeken, parkeren onder het Monseigneur Ladeuzeplein (rechts aanhouden) • Anders hou je links aan • Rij rechtdoor (Monseigneur Ladeuzeplein) • Volg twee keer naar rechts • Eerste straat links (Koning Leopold I-straat)

8 UNIVERSITEITSBIBLIOTHEEK

7 6

Eén van de ergste Leuvense vernielingen was die van de beroemde Leuvense universiteitsbibliotheek in de 14de eeuwse Lakenhal. Naar schatting 1.000 handschriften, 800 incunabelen (de eerste voortbrengselen van de boekdrukkunst) en 300.000 boeken gingen verloren.

Uit de hele wereld kwamen geschokte reacties op de verwoesting van de bibliotheek. Al een dag na de brand werd in Parijs een comité van academici opgericht dat ging ijveren voor het herstel van de bibliotheek.

Van overal kwamen steunbetuigingen en donaties. De Amerikanen kwamen met de grootste gift: zij beloofden na de oorlog een nieuwe bibliotheek te bouwen. De nieuwe bibliotheek op het Ladeuzeplein werd naast een huis voor boeken ook een oorlogsmonument. Centraal zie je Onze-Lieve-Vrouw die wordt voorgesteld als Pallas Athena met soldatenhelm en zwaard, omdat

8

12

dankzij haar de Duitsers overwonnen werden. In de Bibliotheektoren kan je een fototentoonstelling over de turbulente geschiedenis van de universiteitsbibliotheek en de invloed ervan op de stad bezoeken. Op de eerste en tweede verdieping kom je meer te weten over de brand van Leuven in 1914, over de periode na 1914 en over de wederopbouw.

Openingsuren: Maandag, woensdag, vrijdag, zaterdag en zondag van 10u tot 17u. Dinsdag en donderdag van 13u tot 17u • Volg Koning Leopold I-straat tot aan Bondgenotenlaan • Rij Bondgenotenlaan in naar links • Eerste straat rechts (Louis Melsensstraat) • Louis Melsensstraat gaat over in J.P. Minckelersstraat • Aan T-splitsing rechts (Vaartstraat) • Aan verkeerslichten links (Havenkant) • Volg weg naar rechts • Sla rechtsaf (Vaartkom) • Vaartkom gaat over in Kolonel Begaultlaan • Rij treinbrug en autostrade onderdoor • Sla linksaf (Brandweg) • Brandweg gaat over in Bornestraat • Bornestraat gaat over in Prosper Vanlangendoncklaan

HERENT Inmiddels weet je dat Leuven in 1914 door de Duitsers in brand gestoken en geplunderd werd. Veel minder bekend is dat ook Herent uiterst zwaar getroffen werd. Op 26 augustus 1914, een dag na het bloedbad in Leuven, marcheerden Duitse eenheden Herent binnen. Ze staken er tientallen huizen in brand.

• Prosper Vanlangendoncklaan gaat over in Guido Gezellelaan • Aan T-splitsing links (Wijgmaalsesteenweg)

• Aan rotonde tweede afslag rechts (Wijgmaalsesteenweg) • Aan verkeerslichten rechtdoor (O.L.Vrouwstraat) • Tweede straat links (O.L.Vrouwstraat) • Aan de Onze-Lieve-Vrouwkerk rechtdoor • Aan kruispunt rechts (Gebroeders Massantstraat) • Aan T-splitsing links (Winkselsesteenweg) • Aan kruispunt links (Rijweg) • Spoorwegbrug over • Volgen richting Leuven • Links volgen (Kouterstraat) • Kouterstraat gaat over in Spoorwegstraat

9 GEMEENTEHUIS DE KOUTER (­INFOBORD 10) Bij de Duitse doortocht door Herent staken de Duitsers tientallen huizen in brand, vooral aan en rond de Mechelsesteenweg. Bij die branden en moordpartijen kwamen 72 inwoners om het leven. Enkele honderden meters van het nieuwe gemeentehuis vandaan staat nog altijd het oude gemeentehuis. Op 26 augustus 1914 vielen Duitse eenheden er binnen, vernielden de inboedel en staken het gebouw in brand. Het volledige gemeentearchief vanaf 1830 ging verloren.

Infobord 10 van de fietsroute Dijlelinie vind je even verderop aan het fietspad aan het station. Je parkeert je wagen best even aan het gemeentehuis (grote parking achteraan).

• Eerste straat rechts (Leo Meulemansstraat) • Aan T-splitsing rechts (Rijweg) • Aan kruispunt rechtdoor • Spoorwegbrug over • Aan T-splitsing links richting Winksele (Winkselsesteenweg) • Derde straat links (Klein Dalenstraat)

10 KLEIN DALENSTRAAT (INFOBORD 11) Toen het gerucht de ronde deed dat de Duitsers in aantocht waren,

zochten veel mensen hun toevlucht in de pastorie op het Onze-LieveVrouweplein.

• Volg Klein Dalenstraat • Aan kruispunt links (Dorpsstraat)

11 KERKPLEIN VAN WINKSELE (­INFOBORD 12) Op het monument voor de gesneuvelden, rechts van de kerk, staan de namen van negen jongemannen uit Winksele die vochten in het Belgische leger en niet levend terugkeerden. In vier jaar tijd sneuvelden ongeveer 42.000 Belgische militairen: één derde tijdens de eerste oorlogsmaanden, één derde achter de IJzer en één derde tijdens het slotoffensief. Dit patroon is ook te herkennen op het monument.

• Aan T-splitsing rechts richting Veltem (Warotstraat) • Warotstraat gaat over in Stationsplein • Stationsplein gaat over in Kroonstraat • Aan rotonde derde afslag rechts (Graafschaplaan) • Aan verkeerslichten rechts (Brusselsesteenweg)

12 MILITAIRE BEGRAAFPLAATS VAN VELTEM-BEISEM (INFOBORD 13, AAN RECHTERKANT) Soldaten die sneuvelden tijdens de oorlog werden vaak haastig begraven en in de maanden daarna terug opgegraven om op een meer geschikte plek terug begraven te worden. Enkele begraafplaatsen werden tijdens de oorlog nog aangelegd, maar de meeste dateren van na de oorlog en werden op initiatief van de Belgische staat aangelegd. Dit geldt ook voor deze begraafplaats van Veltem-Beisem.

Het gaat om een ‘verzamelbegraafplaats’: de meeste slachtoffers zijn elders gesneuveld en achteraf hier7

12

13

heen overgebracht. De begraafplaats werd geopend in 1925 en er rusten 904 Belgische militairen, waarvan er 239 niet meer geïdentificeerd konden worden.

• Na begraafplaats tweede straat links richting Meerbeek (Meerbeeksesteenweg)

Het klooster van de Annonciaden, dat nu een gemeenteschool is, was in 1914 een opvangcentrum voor vluchtelingen. De Sint-Martinuskerk werd op het einde van de 19de eeuw verbouwd. Naast de kerk bevindt zich de grafkapel van de Prinsen de Merode waar Prins Jan de Merode, Grootmaarschalk van het Hof (hoofd van de hofhouding van de Koning), begraven ligt. Voor de kerk staat een monument voor de gesneuvelden uit WOI.

KORTENBERG

Openingsuren: Alle dagen van 8u30 tot 17u

Moeilijk te bereiken voor minder mobiele mensen langs de monumentale trap. Mogelijke oplossing: parkeren in de bocht voor de begraafplaats aan het benzinestation en langs de grasberm naar de begraafplaats wandelen.

• Meerbeeksesteenweg gaat over in Dorpsstraat • Aan Bakkerij Van Roey rechts (Sint-Antoniusstraat)

13 VREDESMONUMENT Achter de Sint-Antoniuskerk, op het nieuwe kerkhof van Meerbeek, bevindt zich het Vredesmonument van Meerbeek. Het is een stenen muur met twee gedenkplaten. Eén van de platen geeft de namen weer van de slachtoffers van beide Wereldoorlogen en van de oud-strijders van de Eerste Wereldoorlog.

Links van de Sint-Antoniuskerk bevindt zich de monumentale pastorie waar pastoor Jordens en burgemeester Storms als gijzelaars door de Duitsers werden aangehouden.

Op 28 augustus 1914 vonden hier de zusters van Paridaens en van de Miniemen onderdak tijdens hun vlucht uit Leuven.

• Aan de Sint-Antoniuskerk links • Aan T-splitsing rechts (Wijnegemhofstraat) • Eerste straat links richting Everberg (Dalemstraat) 8

14 SINT-MARTINUSKERK EN KLOOSTER VAN EVERBERG

• Aan rotonde eerste afslag rechts (Steenhofstraat) • Aan volgende rotonde derde afslag rechts (Bankstraat) • Bankstraat gaat over in Kruisstraat • Na bocht eerste straat rechts (Achterenbergstraat) • Rechts aanhouden • Achterenbergstraat gaat over in Vogelenzangstraat • Vogelenzangstraat gaat over in Kiewitstraat

15 PASTORIE EN ABDIJ VAN KORTENBERG Hier eisen twee Duitse officieren de kerk op om protestantse erediensten te houden. Pastoor Molenmaeckers weigerde dit en verwees hen naar ruimere zalen in het dorp.

Aan het verhoogd verkeersplateau zie je links het pachthof De Vierwegenscheden. Het was de woning van brouwer Eugène Schuermans, kapitein van de niet-actieve Burgerwacht, die door de Duitsers als gijzelaar werd vastgehouden. Hier werden ook verschillende huizen in brand gestoken.

• Aan kruispunt links (Brouwerijstraat)

16 ONZE-LIEVE-VROUWKERK De Sint-Amanduskerk van Kortenberg kreeg na de fusie de naam van Onze-Lieve-Vrouwkerk en was een bouwwerf tijdens WOI. Alleen de toren bleef bewaard en het werd een nieuw neogotisch gebouw volgens de plannen van de Leuvense architect Langerock. Voor de kerk staat het oorlogsmonument met Heilig Hartbeeld en de namen van oud-strijders waaronder Carette, de vader van de bekendste Kortenbergse schrijver Félicien Marceau die Kortenberg in WOI beschreef in zijn boek ‘Les Années Courtes’.

Openingsuren: Alle dagen van 8u30 tot 17u • Volg Brouwerijstraat • Sla rechtsaf aan Dr. V. De Walsplein • Aan T-splitsing rechts (Leuvensesteenweg) • Aan tweede verkeerslichten links (Stationstraat)

17 KRUISPUNT LEUVENSESTEENWEG MET KARTERSTRAAT EN ­STATIONSTRAAT Op 20 augustus 1914 trokken Duitse troepen Kortenberg binnen, diezelfde dag nog werd Brussel veroverd. De Duitse soldaten sloegen hun kamp op even voor het centrum. Ze zaten hier in een rijk villagebied waar ze genoten van de goedgevulde wijnkelders. Dronken Duitse soldaten schoten naar mekaar met alle gevolgen van dien. Op 27 augustus 1914 werd een Duitse soldaat gedood door een kogel.

Ten onrechte werden daarna vele woningen in brand gestoken.

• Stationstraat gaat over in Boogstok • Spoorwegbrug over • Aan rotonde tweede afslag rechts (Frans Mombaersstraat)

20

23

• Aan splitsing rechts aanhouden • Aan T-splitsing links (Heuve) • Heuve gaat over in Frans Mombaersstraat • Frans Mombaersstraat gaat over in Peperstraat • Vóór de Sint-Amanduskerk rechts

• Aan kruispunt rechts richting Veltem (L. Van Veltemstraat)

18 SINT-AMANDUSKERK, ERPS

• Volg L. Van Veltemstraat • Aan T-splitsing links (L. Van Veltemstraat) • Aan kruispunt rechtdoor (Stationsstraat) • Na de kerk rechtdoor (Stationsstraat) • Stationsstraat gaat over in Vilvoordsebaan • Aan rotonde derde afslag rechts (Lipselaan) • Vierde straat rechts (Oude Hoevestraat) • Aan Mechelsesteenweg links

Op 13 september 1914 vielen de Duitsers de kerk binnen. Ze onderzochten de toren van de kerk maar vonden geen wapens. Alles bleef rustig.

Openingsuren: Van maandag tot en met zondag van 9u tot 17u • Na de Sint-Amanduskerk links volgen • Dekenijstraat volgen tot aan T-splitsing • Aan T-splitsing rechts (Engerstraat) • Vervolgens direct links (Zavelstraat) • Aan kruispunt links (Kwerpsebaan) • Aan kruispunt rechtdoor (Kwerpsebaan) • Kwerpsebaan volgen tot aan Sint-Petruskerk

19 SINT-PETRUSKERK, KWERPS Op 13 september 1914 vielen de Duitsers ook deze kerk binnen. Ze vonden een rode vlag die diende om landbouwers te verwittigen dat ze niet met hun zware karren over de kasseien mochten rijden. De Duitsers dachten echter dat deze vlag diende om signalen door te geven en dreigden de kerk af te branden. De burgemeester, veldwachter en koster konden dit verhinderen en uit woede verscheurden de Duitsers de Belgische vlag. De vlag werd door de zusters te Leuven hersteld en kreeg de inscriptie “door de Duitsers verscheurd in 1914”. De vlag wordt nu bewaard in het Erfgoedhuis in Kortenberg.

• Aan Sint-Petruskerk rechts (Kouterstraat) • Vóór spoorwegbrug links (Kerselarenstraat) • Aan Y-splitsing rechts aanhouden (Diestbrugstraat)

HERENT

20 HEILIGE HARTKERK In 1914 was de Mechelsesteenweg de snelste route van Leuven naar Mechelen, en zo naar Antwerpen.

In het Duitse leger bestond de regel dat de voorhoede (de Ulanen) alle huizen langs grote verbindingswegen stukschoot en platbrandde zodat de kilometerslange troepencolonnes er veilig langs konden marcheren. Van die regel werd ook Winksele-Delle het slachtoffer. Eind augustus 1914 brandden Duitse troepen er 57 huizen plat. De Heilige Hartkerk was in aanbouw toen WOI uitbrak op 4 augustus 1914. De kerk wordt in 1936 voltooid naar de oorspronkelijke plannen uit 1912, maar die zijn om financiële redenen wel sterk gewijzigd. Zo wordt o.a. de geplande toren, 46 meter hoog, weggelaten zodat de kerk een toren heeft die lager is dan de hoofdbeuk.

• Aan verkeerslichten rechts tot aan begraafplaats (Eikestraat)

21 BEGRAAFPLAATS, EIKESTRAAT (AAN LINKERKANT) Tegenover de begraafplaats ontstond de parochie van Delle. Het was pastoor Moons die op 25 juli

1900 de opdracht kreeg van kardinaal Petrus-Lambertus Goossens, aartsbisschop van Mechelen, om van Delle een zelfstandige parochie te maken. 19 augustus 1914 begon ook voor de pastoor en de Dellenaren als een onvergetelijke dag. Voor hen, die niet gevlucht waren, was het alsof de wereld ging vergaan.

Op 20 augustus 1914 werd een man uit Wilsele doodgeschoten in de Eikestraat en eind augustus 1914 vielen vele onschuldige slachtoffers. Pastoor Moons ging ook op de vlucht maar zocht contact met het verzet tegen de Duitse furie. Op 4 augustus 1917 werd hij aangehouden en op 16 maart 1918 gefusilleerd in Fort V te Edegem.

Zoals in vele gemeenten kwam ook hier een oorlogsmonument.

De gedenkzuil werd onthuld op het kerkhof op 19 oktober 1919.

• Keer terug tot aan Mechelsesteenweg • Aan verkeerslichten rechts (Mechelsesteenweg)

KAMPENHOUT • Aan volgende verkeerslichten links (Bukenstraat)

22 BUKEN CENTRUM (INFOBORD 19) Buken werd zwaar getroffen tijdens de begindagen van de Eerste ­Wereldoorlog. Huizen werden leeggeroofd en platgebrand, onschuldige burgers werden gearresteerd en terechtgesteld. Er vielen vele burgerslachtoffers. Hun namen staan vermeld op de herdenkingsmuur, rechts van de kerk. Pastoor De Clerck en zijn helper Pater Conventueel Sombroek werden met vele parochianen gefusilleerd. Men noemde het een ‘Martelaarsdorp van de Duitse Furie in 1914’.

9

26

23

• Na Sint-Antoniuskerk eerste straat rechts (Schoonstraat) • Volg kasseiweg • Aan T-splitsing rechts (Balkestraat) • Balkestraat gaat over in Wildersedreef

23 KASTEEL VAN WILDER (­INFOBORD 20), OMMUURD KASTEELDOMEIN AAN LINKERKANT Het Kasteel van Wilder speelde in augustus 1914 een kleine maar tragische rol in de Duitse opmars door België. Het bood onderdak aan tweehonderd vluchtelingen en even aan een Duitse commandopost, die twee onschuldige Kampenhoutse burgers executeerden. Het kasteel is eigendom van de familie de Broqueville. De bekendste telg van de familie, Charles de Broqueville, was in 1914 minister van Oorlog en regeringsleider. Een jaar eerder had hij de algemene dienstplicht ingevoerd. Het huidige classicistische kasteel (1823) staat in een ruim park met enkele zeldzame oude boom­soorten, gerestaureerde watervalletjes, een ijskelder, een kapelletje en vijverpartijen. De oude hoeve langs de Wildersedreef, met prachtige dubbele rijen honderdjarige platanen, werd omgevormd tot secretariaat, restaurant en de nodige lokalen voor Golfclub Kampenhout.

• Juist voor einde Wildersedreef rechts afslaan (Aarschotsebaan) • Aan Y-splitsing links (Hutstraat)

24 KERK VAN RELST (INFOBORD 21) Op vrijdag 21 augustus 1914 hoorden de inwoners van Relst dat de Duitsers langs de Haachtsesteenweg naar Brussel marcheerden.

Wie kon, vluchtte naar veiliger oorden. Vier dagen later viel het Belgi10

24

sche leger de Duitsers aan, die hun woede koelden op de plaatselijke bevolking door 80 huizen in brand te steken. Op 7 september 1914 meenden de Duitsers dat er vanuit de kerktoren lichtsignalen gegeven werden, waarop ze de kerk in brand staken. Binnen in de kerk kun je twee tastbare overblijfselen van de oorlog zien: twee met houtskool geschreven teksten die daar waarschijnlijk in 1914 zijn aangebracht door een Pruisische officier.

Openingsuren: Van maandag tot en met zondag van 8u30 tot 17u • Hutstraat rechtdoor tot aan verkeerslichten • Aan verkeerslichten rechts (Haachtsesteenweg) • Aan rotonde derde afslag rechts (Mechelsesteenweg) • Rij de brug over

25 KAMPENHOUT-SAS In Kampenhout-Sas kruist het Kanaal Leuven-Dijle de steenweg Leuven-Mechelen. Kanalen zijn uitstekend geschikt als verdedigings­ linie, maar alleen wanneer ze dwars op de marsrichting van het aanvallende leger liggen. Dat was hier niet het geval. De Vaart speelde in 1914 dus geen grote rol, maar de brug eroverheen was een vitale link tussen Mechelen en Leuven die de Belgen absoluut wilden heroveren. Op 25 augustus 1914 lukte dat ook. De razende Duitsers doodden in Buken en Relst burgers en staken huizen in brand. Enkele dagen later moesten de Belgen de brug weer prijsgeven.

• Aan rotonde tweede afslag rechts (Mechelsesteenweg) • Volgende rotonde tweede afslag rechts (Leuvensesteenweg)

26

BOORTMEERBEEK Tijdens de Eerste Wereldoorlog werd het grootste deel van België bezet door Duitse troepen. In Boortmeerbeek ging het om mannen van de Krefelder Landsturm.

De Landsturm was een korps van reservesoldaten die in het dagelijkse leven gewone burgers waren. Op 18 augustus 1914 trok het Belgische leger zich terug achter de Antwerpse fortengordel. Van daaruit viel het de Duitsers twee keer in de flank aan. Beide keren lag Boortmeerbeek in de vuurlinie.

• Aan de verkeerslichten rechtdoor • Tweede straat links, richting Schiplaken (Bieststraat)

26 MILITAIRE BEGRAAFPLAATS, ­SCHIPLAKEN (INFOBORD 25) Op de militaire begraafplaats, rechts van de kerk, rusten 90 Belgische militairen en officieren die tijdens de gevechten in Schiplaken gesneuveld zijn. Het monument dateert uit 1920.

De Heilige Familiekerk werd door Duitse troepen in brand gestoken, zoals je intussen weet lang niet de enige kerk die in 1914 werd vernield of in brand gestoken. De Duitsers deden dat omdat ze naar eigen zeggen niet wilden dat de Belgen kerktorens als uitkijkpost voor hun artillerie zouden gebruiken of als richtpunt voor beschietingen. Na de oorlog werd de kerk heropgebouwd.

• Als je de infoborden over het Steentjesbos en het Kasteel van Schiplaken wil bezoeken, parkeer je best even aan de kerk.

• Van hieruit kan je te voet via de Blokstraat en de Kasteeldreef naar het kasteel en het natuurreservaat ‘Steentjesbos’.

31

27 STEENTJESBOS (INFOBORD 23) Op 25 en 26 augustus 1914 lag het Steentjesbos recht in de vuurlijn van de Belgische aanval. Je kan nog altijd zien waar het front die 25ste augustus liep: langs de zuidrand van de bossen van Schiplaken tot het meest noordwestelijke punt van het Steentjesbos.

28 KASTEEL VAN SCHIPLAKEN (­INFOBORD 24) Tot de Eerste Wereldoorlog stond hier het kasteel van burggraaf Terlinden, procureur-generaal bij het Hof van Cassatie. Op 26 augustus 1914 vielen Duitse soldaten het kasteel binnen en stalen alles was los en vast zat. Van 11 tot 13 september 1914 werd er opnieuw hevig gevochten in Schiplaken en omgeving. Het kasteel werd door de Duitsers in brand gestoken en in puin geschoten. Heropbouw was onmogelijk, en in 1920 werd een volledig nieuw kasteel opgetrokken.

• Bieststraat gaat over in Burggraaf Terlindenlaan • Burggraaf Terlindenlaan volgen tot aan T-splitsing • Aan T-splitsing rechts richting Boortmeerbeek (Molenheidebaan) • Molenheidebaan gaat over in Trianonlaan • Rij het Kanaal Leuven-Dijle over • Aan de verkeerslichten rechts (Leuvensesteenweg) • Eerste afslag links (Heihoekweg) • Aan kruispunt rechtdoor (Heihoekweg) • Aan Y-splitsing rechts (Slagveldweg) • Steek de spoorweg over • Slagveldweg gaat over in Felix Timmermansstraat • Aan kruispunt rechts (Hoogstraat) • Hoogstraat gaat over in Bieststraat • Aan Y-splitsing links richting Boortmeerbeek (Heverbaan) • Aan T-splitsing rechts (Kapitein A. Tobbackstraat)

31

• Rij de spoorweg over • Aan Y-splitsing links (Hanswijkstraat) • Rechtdoor tot aan Sint-Antoniuskerk

29 SINT-ANTONIUSKERK (INFOBORD 26) Tijdens de eerste uitval van de Belgen vanuit Antwerpen werd Boortmeerbeek zwaar beschoten door Duitse én Belgische artillerie. In de nasleep van de gevechten staken Duitse troepen het gemeentehuis in brand waarbij het archief in vlammen op ging. Tijdens de tweede uitval, begin september 1914, werd Boortmeerbeek opnieuw beschoten. Op 16 september 1914 staken Duitse troepen de Sint-Antoniuskerk in brand. De volgende dag bliezen ze de kerktoren op.

Openingsuren: Op aanvraag of zondag om 11u • Hanswijkstraat gaat over in Dorpsstraat • Dorpsstraat gaat over in Wespelaarsebaan

30 SPOORLIJN MECHELEN-LEUVEN (INFOBORD 27) Via deze spoorlijn brachten de Duitsers hun enorme 420mm-kanonnen (Dikke Bertha) naar het front.

De Belgen wilden dat verhinderen en op 27 september 1914 deden ze een gewaagde zet. Vanuit Muizen stuurden ze drie onbemande met zand geladen locomotieven in de richting van Leuven. De spooktrein reed, hier in Boortmeerbeek, in op een Duitse legertrein. De Belgische stunt kon de Duitsers echter niet lang tegenhouden, ze legden snel een parallel stuk spoorlijn aan om de hindernis te ontwijken.

HAACHT • Aan de verkeerslichten rechtdoor richting Wespelaar (Grote Baan)

31 KERK EN ARBORETUM WESPELAAR (INFOBORD 18) Het kasteeldomein van de familie de Spoelberch gaat terug tot de 12de eeuw. Het huidige hoofdgebouw dateert uit 1954, maar voor die tijd stond er een ouder kasteel. Dat kasteel kreeg in 1914 twee keer Duitse troepen over de vloer. Wespelaar en het domein de Spoelberch werden op 20 augustus 1914 door de Duitsers bezet.

In de weken daarna deden de Belgen twee keer een uitval vanuit ­Antwerpen. Twee keer bereikten de Belgen via het domein het Kanaal Leuven-Dijle, maar ze slaagden er nooit in die over te steken. De kerk van Wespelaar werd door Duitse troepen gebruikt als stalplaats voor paarden. Voor de kerk staat nu een monument voor WOI. De ingang van het Arboretum Wespelaar bevindt zich even verderop in de Elisabeth Willemslaan.

Openingsuren: Van april tot en met november, op woensdag en zondag van 10u tot 17u • Na de kerk rechts (El. Willemslaan) • Aan T-splitsing rechts (De Costerstraat) • De Costerstraat gaat over in Kruineikestraat • Rij het Kanaal Leuven-Dijle over Het Belevingscentrum ’14-’18 is terug in zicht!

• Wespelaarsebaan volgen tot aan verkeerslichten

11

SINT-KATELIJNE-WAVER

HULSHOUT

HEIST-OP-DEN-BERG

G R OT E

Onze-Lieve-Vrouw-Waver

Beerzel

PUTTE

N1

R6

N15

Zonderschot

0

NETE

Booischot

Goor 5 N1

Houtvenne

Peulis

Ramse

MECHELEN

Pijpelheide Schriek

BONHEIDEN RAA

BEGIJNENDIJK

Grootlo

BOEIM EERBE EK

Muizen

Rijmenam

KEERBERGEN

Hever

.

W TR P O TES ST

AN

S OT CH

EG NW EE ST

E

SE EN

E NW EE

STEENWEG OP NIEUWRODE BENINK SSTRA AT

20

Wezemaal

SE

STATIONSPLEIN DORPSSTR.

ONZE-LIEVEVROUWSTR.

12

10

SPOORWEGSTR.

9

DWE

UW HO

20

G

19

18

KOLONEL BEGAULTLAAN

J.P. MINCKELERSSTR.

LEUVEN

Sin

Linden

VAARTKOM

17

O

BRAN

LEO MEULEMANSSTR.

HERENT

SE

EL R

HORS

Sint-Pieter

HOLSBEEK

.

LSESTW AARSCHOTSESTEENWEG

M IJG

WINKSELSESTW.

AP PELW

GELRODESEBAAN ELAAR VLASS

Kortrijk Dutsel

GUIDO GEZELLELAAN

ST EE NW EG

Gelrode

22

PASTOOR DERGENTSTRAAT

Putkapel 21

Wijgmaal

G

DORPSSTRAA

R

ST R

O

I J LEKAN T

EN TO R

STR.

H UT

HAACH TSTR AA T

RS

BORNESTRAAT

RP SS TR AA T

M EC HE L

RIJWEG

D

AT

AA

21

WIJGMAA

AA

T

AA T

.

TR ES

ST RA

UV LE

NG LA

SE EL

20

STA TI ON S

G

ST

Heikant

ROTSELAAR

5

N BAA HEIR

AL EMA WEZ

OUDE HOEVESTR.

Delle

Kessel-Lo

7

KONING LEOPOLD I-STRAAT

.

.

16

Everberg

8

LADEUZEPLEIN

BLIJDE INKOMSTSTRAAT

22

Vrebos

Pellenberg

R2 3

ZIP TST R KRUISSTRAAT

DALEMSTR. SINT-ANTONIUSSTRAAT

BERTEM

Sterrebeek

N LAA TE RHEID E

H EC

BARON DESCAMPSLAAN

KROONSTR. 11 KLEIN DALENSTR. WAROTSTR. GRAAFSCHAPLAAN Winksele BRU S S EL MEERBEEKSE SE S STEENWEG TEE NWE G

21

Moorsel

Tildonk

P

S T W.

AAT

VIJFDE LINIESTRAAT

M

14

6

R ST

KIEWITSTR. BANKSTR.

Meerbeek

F HO

EM

15 16

ACHTERENBERGSTR.

BUKENS TRAAT

EG

JN

BROUWERIJSTR.

WI

N TEE SES VEN LEU VOGELENZANGSTR.

.

17

Wakkerzeel

21

Veltem-Beisem

NWEG SESTEE BRUSSEL

PAS TO R

.

TR IES

AARSESTW. SEL ROT

EG

STRA AT OON

DIESTBRUGSTR. KWERPSEBAAN KERSELARENSTR. LOD. VAN VELTEMSTR. KOUTERSTR.

KORTENBERG

STATIONSTR.

G WE

KASTEELSTR.

R ST

EN

BOOGSTOK

TR RS GE

Kwerps

19

18

L VE ZA

FR. MOMBAERSSTR.

ZAVENTEM

DEKENIJSTR.

22

2

NS TR .

TSTRAAT ICH LL

AN

W

EN

Erps

R. ST

TE ES

LKESTR. BA

SCH

Steenokkerzeel

KAMMESTR. PEPERSTR.

1

Buken

E RO

NS VE

REE F

Nederokkerzeel

Humelgem

E UINEI K KR

U LE

DE RS ED

D KASTE E L

RE

3

HE

BA CIE

E

Relst

23

Berg

EL. WILLEMSLAAN

24

IN OV PR

.

TW ES

IJL

Perk

G

25

AL SE ST W. VINKSTR. G

9 N1 23

NIEUWEB A

A

S EL

-D AARSCHOTSEBAAN

WIL

WE EN

EG W EN TE 31 ES I GROTE B C AAN IN Wespelaar OV PR

4

WIJ C H M

H EC

EN

E ST SE

DIJKSTRAAT

AN

M

UV T

H AC HA

KAMPENHOUT

NWEG

BA

LE

Elewijt

EG NW EE G ST E S G EN 24 EWE UV D E O L

TR. NS S T JA SIN Werchter

HAACHT SESTEE

E RS

.

W L ST AA SE EN A N K UV

OT SCH AAR

D

LE

AN BA PONTSTR.

ALBERTLAAN

HAACHT

W30 ES PE LA A

S

K TR.

27

29

Betekom

WE G

R KST BLO

28

BOORTMEERBEEK

TREMELO

LE

EN

RIJ KE NH TOBBACKSTRAAT OE

DIJ

Sint-Adriaan

BERGSTRAAT

AA LS ES TE

26

AA T

M

Schiplaken

TERLINDENLAAN

AA N

W

RB

BIESTSTRAAT

EF

HE VE

1 N 2ELISA

Baal

Ninde

AAN SE L

OL EN

HE ID

EB A

FELIX TIMMERMANSSTR.

LIP

AN

.

STR OG HO

Hofstade

STATI O NSSTR.

CA U BE RG ST R.

HEIHOEKWEG.

Nossegem

EK

MBE

Korbeek-Lo

15

A2 Egenhoven E40

Lovenjoel

Kooige Leefdaal

B

23

Korbeek-Dijle

OUD-HEVERLEE

Vossem

Haasrode

Vaalbeek

BIERBEEK

Blanden

TERVUREN

24

Neervelp

Duisburg

Mollendaal

Neerijse St. Joris-Weert

Opvelp

Loonbeek 0

2 km

Eizer St-Agatha-Rode

Jezus-Eik

12

HULDENBERG

Me

25A

Bergom

Veerle

N127

TESSENDERLO

Schoot

Hulst

N15 2

Heide

Westmeerbeek

N1 74

HERSELT Blauberg N1

9

Deurne

TURNHOUTSEBAAN

Meldert

DIEST Webbekom

Zelem

HALENSESTRAAT

E314

N2

W T-JORISSIN

Rillaar

DORPSSTRAAT

VAN ZURPELEDIJK SCHANSSTRAAT

RAAT

Kaggevinne

E PS TR.

25

INGE

Schoonderbuken

Zelk

23 24

Nieuwrode

HALEN

Assent

KORTENAKEN

GLABB

Dorshage

Sint-Joris-Winge

EG T AT

Kersbeek-Miskom Hogen AB GL

Binkom

Glabbeek

BE

Grazen

AT RA ST

TORE NST

EN GRO

Ransberg

Zuurbemde

Budingen

10

TE

11

P

STR.

DU RA

HTEN LAAN

AANDORENSTR.

AT

S IN

WE GS TRA

GROTE MARKT

EN

S TR.

T-T RUI DEN S

ZOUTLEEUW

E STE

Duras EN W

EG

SINT-TRUI

DENSES TEENWEG

ID SINT-TRU

ENSEST

EENWEG

Orsmaal

Overhespen Neerhespen Eliksem

Wange

12

Wilderen

AA T

LE

14 13

Hakendover Bost

ORSMAALSTR. NBO SS TR

Wommersom

17

Oorbeek

Melkwezer

ENS E

Helen-Bos

VELDBORNSTRAAT ALEXIANENWEG 16 GROTE MARKT PIEPELBOOMSTR. WOLMARKT AMBAC 15 IJ BEAUDUINSTRAAT PASTOR STR.

E40

LINTER

18

TE

EG EENW EST RS

AT FSTRA

TIENEN

Oplinter

WIJNGAARDENSTR.

HO WATER

Kumtich

Sint-Margriete-Houtem 19

OPLIN

Vertrijk

TRAAT WEGS SPOOR

HOUTEMSTRAAT

STEENWEG TI

Neerlinter

M

TW. SE S

Vissenaken

Drieslinter

ENSESTW.

TE HOU

R. ST

AK EN

HE

E

VISS

Runkelen

BR E

R. ST DE

VI SSEN AK

N

Breisem

G

Bunsbeek

BUNSBEEKSTR.

eldert

I

SW E

OUTERSEM Butsel

Hoksem

K

L

N S T R.

Kerkom

Willebringen

WE I

D

9

R

RAAT

Hoeleden

Wever

Roosbeek

GEETBETS

OS S

LUBBEEK

ENR ODESTR.

Attenrode

Kapellen

8

ST RA AT

W NS

Meensel

R. ST EN STE SPOORWEGSTR.

ESTW. KS EE

KAPELLEKE

Kiezegem

STE ENW EG O PK OR TE NA KE N

EK

RODESTRAAT

AT

Waanrode

NS E BA AN HAL E

nt-Bernard

HEIR BAAN KEIBE R GSTRA AT

Molenbeek-Wersbeek

E

U

LE

N VE

G WE

.

S TR

TRAAT LKS KO

WINGERSTRAAT

EM

RAAT

ST

G WE K OE BR

N EE ST SE

Donk

EN

EN STE

SE

EB AA N

GIDS

TSE HO P EE R

TS

Loksbergen

ROT EM

ROESELBERG MO TBRO E KSTRAAT

EER

BAAN

4

6 TRA S LINI E

7

KASTEELDREEF

SM

ZITTAARDSTRAAT

TIELT-WINGE

Houwaart

LEN

ZWARTE DUIVELSSTRAAT

A2

BEKKEVOORT

SC AAR

S TSTRAAT

rs-Rode

U SCH

STAA TS

5

FONTEINSTRAAT

WEG

Linkhout

M OSSTRAAT

MO LE

GE NN

N10

SCHERPENHEUVEL

AAN

ZEL

Messelbroek

22

AR WA

B ZEL WE

Schaffen

VINNENHOEKST

PAST TR .

ORIES

DIJK PANN E STR.

25

AN TBA POS

SCHOONAERDE

DIESTS ESTEENW EG

2

N

29

EG SEW EM

OP W. ST

AT

Molenstede

AT

D IESTSE STEEN GASTHUIS- DIESTSESTRAAT W EG STRAAT

Zichem

AN

AAT VR STR DE RO 3 PATER DAEMSSTRAAT

TRAAT MAA SS

F REE ND

G

LT

ZANDSTR. DOR PSS TR.

KST R AAT KER .

STR N TE OE NI EUWE DIJK STR A

1

25

E ST TE

BA SE

T TRAA IJS KLA P P

N BAA

26

G

Langdorp

OOSTELIJKE R I N

ABETHLAAN

REPP

TS E HOU

AARSCHOT

Averbode N TUR

Gijmel

T OR VO

AN BA SE EL

Testelt

N7

T

Engsbergen

Okselaar AAN SE B EL ST

Wolfsdonk

T ES

WE

EL TS ES T

W.

el

Dormaal Halle-Booienhoven Halmaal