Kunstwerken Ook u kunt opdrachtgever zijn!
voor iedereen
Publieke kunst Het begon op een voetbalveld, waar twee voetbalvaders op een zaterdagochtend verzuchtten: waarom staat hier eigenlijk geen kunst langs de lijn? Het resulteerde in een opdracht aan een elftal kunstenaars, dat nieuwe kunstwerken maakte - niet alleen rond het voetbalveld maar ook in de kantine en in de kleedkamers.
Foto: Ernst van Deursen
Dit was het begin van de Bijdrage Opdrachtgeverschap van het Mondriaan Fonds. Alle denkbare opdrachtgevers, of het nou gaat om particulieren, VvE’s, gemeentes, musea of bijvoorbeeld een boerenbedrijf, kunnen een bijdrage aanvragen voor het laten maken van een nieuw kunstwerk. Het fonds neemt tot de helft van de kosten voor zijn rekening, gesteld dat het gaat om kwalitatief goede kunst die openbaar toegankelijk is en de kunstenaar eerlijk wordt beloond. Inmiddels zijn verspreid over Nederland ruim honderdtachtig kunstwerken op deze manier voor het publiek tot stand gekomen. Uit die rijke oogst van samenwerkingen lichten we in deze special bijzondere voorbeelden toe. Wilt u meer zien? Bezoek dan de website: mondriaanfonds.nl/opdrachtgeverschap De kunst is aanstekelijk genoeg. En het mooie is: ook u kunt opdrachtgever zijn!
Mondriaan Fonds Postbus 773 1000 AT Amsterdam mondriaanfonds.nl
Birgit Donker directeur Mondriaan Fonds
©c/o Pictoright Amsterdam 2018
Het Mondriaan Fonds heeft zich ingespannen aan alle auteurs rechtelijke verplichtingen te voldoen. Mogelijke overige rechthebbenden kunnen zich tot het Mondriaan Fonds wenden. Van werken van beeldend kunstenaars aangesloten bij een CISAC-organisatie is het auteursrecht geregeld met Pictoright te Amsterdam.
© Een uitgave van het Mondriaan Fonds, september 2018
Tekst: Birgit Donker, Wilma Sütö Eindredactie: Caroline Soons Ontwerp: 75B Cover: Ram Katzir, Eden (impressie); Boris Tellegen, Mondriaan ontmoet Rietveld. Foto: Lighthouse Productions / Dirk Verwoerd
Colofon
Birgit Donker gefotografeerd in de ruimtelijke installatie Breaking Habits van RAAAF (Rietveld Architecture-Art-Affordances) in de hal van het Mondriaan Fonds, 2017. Breaking Habits is in opdracht van het Mondriaan Fonds gemaakt en verkent hoe een wereld zonder stoelen of banken er uit zou kunnen zien; de leefomgeving van 2025. Het is een werklandschap en ontmoetingsplaats, ook voor bezoekers.
Opdrachtgevers Mart van Bree en PJ Roggeband bij het kunstwerk Wave van Zoro Feigl (2016). Foto: Ernst van Deursen
Ram Katzir plaatst man en hond in groen centrum Zeist
“We hopen twee werelden die elkaar nauwelijks raken met elkaar te verbinden” – voetbalvaders Mart van Bree en PJ Roggeband
Kunst langs de lijn Voetbalclub ASV Arsenal gaf opdracht voor het kunstproject Terreinwinst: een elftal kunst werken geplaatst op en rond het sportpark. Een film van Erik van Lieshout in de kleedkamer, foto’s van Paulien Oltheten verwerkt in de kantinetafels, foto’s van Hans van der Meer van schwalbes (‘Tien manieren om geblesseerd te liggen’), roeptoeters van Peter Stel en metershoge stadionstoelen van Zoro Feigl langs de lijn. ‘Met dit kunstproject willen wij een brug slaan tussen sport en kunst’, aldus opdrachtgevers Mart van Bree en PJ Roggeband. Opdrachtgever: Voetbalclub ASV Arsenal, Amsterdam Te zien rondom velden, in kleedkamers en kantine terreinwinst.com
Een grote kastanje van bijna honderd jaar oud heeft alle vernieuwingen in het centrum van Zeist fier doorstaan. De boom bekroont het zeshoekige pleintje in het Hogewegplantsoen, waar kunstenaar Ram Katzir voor de gemeente Zeist een sculptuur maakte, met een Bijdrage Opdrachtgeverschap van het Mondriaan Fonds. ‘Zodra ik onder het bladerdak van deze boom stond, was ik in een magische wereld beland’, aldus Katzir. ‘Toen wist ik meteen dat mijn kunstwerk op die wonderlijke ervaring moest inspelen: op de eenheid van het stadscentrum en deze kastanje; de eenheid van mens en natuur.’
Baasje, boompje, beestje Eden, heet zijn werk, herinnerend aan de Tuin van Eden; het aardse paradijs. Een reusachtige man heeft zich samen met zijn hond naast de boom op het plein genesteld. Met zijn armen om zijn opgetrokken knieën gevouwen mijmert hij tevreden voor zich uit. De hond zit precies zo: poot om knie, een kopie van zijn baas. Katzir: ‘Honden bewegen zich op een schaal tussen wolf en mens. Ze verbinden ons met de natuur, al lijken ze intussen vaker op hun baasje dan op wilde dieren. Dat gaat hier nog verder. Man en hond hebben zachte afgeronde vormen, als stripfiguren of knuffel dieren.’ Het duo, een toonbeeld van saamhorigheid, heeft een uitnodigende uitstraling. Hun ronde vormen zetten zich voort in de vormgeving van het nieuwe Hogewegplantsoen. Het kunstwerk vormt zo een eenheid met het nieuwe centrum van Zeist, als trefpunt voor het publiek. Zoals wethouder Marcel Fluitman bij de onthulling van het ontwerp op de lokale televisie zei: ‘Het plantsoen aan de Hogeweg krijgt weer de grandeur die het vroeger ook had, met de beeldbepalende kastanjeboom én deze sculptuur van Ram Katzir. Het is een beeld dat mensen aanspoort in het plantsoen te verblijven, een voor jong en oud ontzettend mooie plek.’ Opdrachtgever: gemeente Zeist Te zien vanaf najaar 2018
“Met deze sculptuur krijgt het plantsoen weer de grandeur van vroeger”
Ram Katzir, Eden (impressie), 2018
– wethouder Marcel Fluitman
– kunstenaar Frank Koolen
Frank Koolen, Het Monument voor Toekomstig Geluk (impressie), 2018
“Kunstwerk als uitnodiging tot saamhorigheid”
Kunstraket lanceert humor en geluk tussen hoogbouw in Drachten Een felgekleurde raket landt tussen drie flats aan de oostkant van Drachten, de Tjaardaflats waarmee Drachten na de oorlog stedelijk aanzien kreeg. In de volksmond: de rode, de blauwe en de gele flat. Passend bij deze hoogbouw, maakte Frank Koolen zijn raketsculptuur. Met dezelfde drie kleuren. Titel: Het Monument voor Toekomstig Geluk. Aan de basis van deze kunstopdracht van de gemeente Smallingerland, die samenwerkt met de Vereniging van Eigenaren (VvE) van de Tjaardaflats, lagen drie woorden: dromen, toekomst en vooruitgang.
in een hoekappartement. Ruim zicht dus. Toch ken ik weinig andere bewoners. Zo vergaat het hier de meeste van ons en daar mogen we best wat aan doen. Ik zie ernaar uit wat er gebeurt met dit beeld als trefpunt.’ ‘Soms is er een alien voor nodig die ter plekke landt om het gesprek een frisse start te geven’, zegt Koolen. ‘De gemeente heeft een droom: die van Drachten als prettige bestemming, waarin ook de Tjaardaflats bakens in een levendige wijk zijn. Bij het waarmaken daarvan speelt de zichtbaarheid van kunst een rol, als uitnodiging tot saamhorigheid.’
‘In de ruimte tussen de drie flats gaat dit beeld wel wat reuring teweegbrengen’, verwacht én hoopt Wim Schraa, bewoner van de rode flat. Als VvE-voorzitter begeleidt hij de kunstopdracht. ‘Ik woon op de dertiende woonlaag, de hoogste,
“De top verandert van kleur” Met wat geluk wordt de raket de spil van zijn omgeving. In de voet komen zitplaatsen, waar mensen kunnen hangen, kletsen of uitrusten. Maar de echte verrassing
prijkt hogerop. ‘Een kunstenaar moet iets toevoegen wat je niet verwacht’, vindt Koolen. ‘De top verandert van kleur. Elke maand licht één van de huisnummers op. De gelukkige bewoner wint een prijs. Daar werkt de middenstand van Drachten aan mee: met een dinertje bij kaarslicht, een nieuwe hondenmand of knipbeurt bij de kapper. De loterij brengt humor in het spel, maar is ook aanleiding om de bewoners over hun prijs en zichzelf te interviewen in een flyer die we hier verspreiden.’ ‘Wat ik mooi vind’, zegt Schraa, ‘is dat Frank Koolen nadere kennismaking en betrokkenheid oproept. Ik zie dit als een kunstwerk met effect.’
Opdrachtgever: VvE de Stins in Drachten Te zien vanaf nazomer 2018
Van zuil tot zuil werkt het als een reeks ontmoetingen
Aan het woord is Ella Derksen, als projectleider nauw betrokken bij de kunstopdracht aan Boris Tellegen. Hij maakte tien zuilen die ruim zesenhalve meter hoog oprijzen: als totembeelden langs het fietspad, over een lengte van zo’n twintig kilometer. Derksen: ‘Van zuil tot zuil werkt het als een reeks ontmoetingen. De band tussen beide steden komt erin naar voren, via een kruising van kunstgeschiedenis met actuele kunst. Boris’ werk is eigenzinnig. Je kunt er een ode aan De Stijl in zien, maar het is ook street art op groot formaat. Soms lijken zijn sculpturen op computerpixels die in hun beweging zijn gestold. Het is naar buiten gerichte kunst. Er zijn zuilen die met hun industriële materialen aansluiten bij de stad en de high tech wereld van Park Vliegbasis Soesterberg waar je langskomt. En andere sculpturen gaan juist meer op in de natuur: daar slingeren zich bosrank en wilde kamperfoelie omheen.’ Opdrachtgever: Amersfoort in C Te zien langs De Stijl fietsroute tussen Utrecht en Amersfoort
“Ze stappen af en gaan ermee op de foto” – projectleider Ella Derksen
Boris Tellegen, Mondriaan ontmoet Rietveld. Foto: Lighthouse Productions / Dirk Verwoerd
‘Scholieren, cultuurtoeristen en dagjesmensen, maar ook fietsers tussen huis en werk beleven duidelijk plezier aan deze sculpturen. Ze stappen af en gaan ermee op de foto. De ANWB brengt dit pad tussen Amersfoort en Utrecht nu onder de aandacht als De Stijl fietsroute. Tien nieuwe sculpturen van Boris Tellegen koppelen de geboorteplaats van Rietveld aan die van Mondriaan. Voor deze kunstopdracht werken beide steden samen met musea en kunstinstellingen. Amersfoort in C, koepelorganisatie, is organisator. En het Mondriaan Fonds gaf een Bijdrage Opdrachtgeverschap. Overheden, kunstinstellingen en het fonds: hun gedeelde inspanning komt hier echt ten goede aan kunst met een maatschappelijk karakter.’
Iedereen kan opdrachtgever zijn: ook u! Zelf een opdracht geven? Iedereen kan bij het Mondriaan Fonds een bijdrage aanvragen voor het laten maken van een nieuw kunstwerk. Voorwaarden zijn dat het werk kwaliteit heeft, in het openbaar te zien zal zijn en de kunstenaar een realistisch honorarium krijgt. Het project mag geen winst oogmerk hebben. Het Mondriaan Fonds betaalt maximaal de helft van het totaalbedrag. Hoe? Een aanvraag kan worden ingediend via de website van het Mondriaan Fonds: mondriaanfonds.nl. Hier vindt u ook alle voorwaarden, naast een checklist voor de bijlagen die bij een aanvraag horen, zoals een omschrijving van het plan, informatie over de kunstenaar en een begroting. Voor vragen kunt u gerust contact opnemen met medewerkers van het fonds.
Advies nodig? Wie nog geen ervaring heeft met het doen van een aanvraag kan ook een adviesbureau inschakelen. Voor een professioneel advies- en begeleidings traject bestaan verschillende bureaus, verspreid door het land. Ze zijn te vinden op de website van de digitale helpdesk DHAPS: dhaps.org. Hier is informatie te vinden over een stappenplan, voorbeeldprojecten, adviseurs en bemiddelaars. De website is speciaal ontwikkeld om opdracht gevers te helpen met het formuleren van een goede opdracht aan beeldend kunstenaars en met zaken als wetgeving, contracten, budgetten, honoraria, planning, beheer en behoud.
Fransje Killaars, Full Color, 2000. Foto: Ernst van Deursen In opdracht gemaakte wandinstallatie bij het Mondriaan Fonds
Het Mondriaan Fonds doet nog veel méér Het Mondriaan Fonds is hét publieke stimuleringsfonds voor beeldende kunst en cultureel erfgoed. Het maakt plannen, projecten en programma’s mogelijk van kunstenaars, tentoonstellingsmakers en critici, musea en andere kunst- en erfgoedinstellingen, én uitgevers en opdrachtgevers. Het kan bijvoorbeeld gaan om een kunstenaar die nieuw werk wil ontwikkelen; een museum dat erfgoed aankoopt of dat wil samenwerken met een kunstenaar of met een ander museum; een curator die onderzoek wil doen; of een galerie die op een buitenlandse kunstbeurs kunst uit Nederland wil tonen. Particulieren kunnen bij het fonds terecht voor opdrachten aan kunstenaars of de KunstKoop, waarmee kunst op afbetaling kan worden gekocht bij meer dan 120 galeries verspreid over Nederland. Kijk verder op mondriaanfonds.nl
Het Mondriaan Fonds draagt bij aan kunstopdrachten in de publieke ruimte, verspreid over Nederland, zoals deze kaart laat zien. Het kan gaan om een voetbalveld, schoolplein, bioscoop, kinderbegraafplaats, rotonde, stadsplein, treinstation, kerk, ziekenhuis of museumtuin.
Vlieland
Groningen Haren
Dokkum
Assen
HĂşns
Drachten Frederiksoord Echten
Bergen Alkmaar
Hoorn Zwolle Elburg Diepenveen
Haarlem
Nieuwegein
Den Haag Delft
Arnhem
Leerdam
Schiedam Rotterdam Barendrecht Dordrecht
Beuningen Nijmegen
’s-Hertogenbosch Breda Vlissingen
Diepenheim
Almere Amsterdam Hilversum Amersfoort Utrecht Zeist
Leiden
Tilburg
Oss Veghel
Bergen op Zoom
Oranjestad, Aruba San Nicolas, Aruba
Eindhoven
Enschede
Venlo
Heerlen Maastricht