Franciscanen.nl, nr. 2, maart/april 2011

franciscanen .nl 2 minderbroeders franciscanen

3

Ouderenbeleid en ouderenzorg

4

Broeders in BraziliĂŤ

6

Man van kleine dingen

j a a r g a n g 6 • m a a r t / a p r i l 2 0 11

vooraf

minderbroeders franciscanen

Franciscanen.nl is het tweemaan­ delijkse contactblad van de minder­ broeders franciscanen in Nederland.

Het heeft tot doel een breed publiek op de hoogte te brengen van het franciscaanse denken en doen.

Abonnement: Gratis aan te vragen via tel.: 030 2324080 en e-mail: provincialaat@franciscanen.nl.

Vrijwillige bijdragen ter bestrijding van de onkosten zijn welkom op ING-bankrekening 10.33.896 t.n.v. ‘minderbroeders Utrecht’.

Open voor elkaar Op de laatste dagen van 2010 vond in Rotterdam het evenement ‘Taizé aan de Maas’ plaats.

Vijfentwintigduizend jongeren van over heel de wereld kwamen samen voor bezinning, gebed, viering en vooral ontmoeting. Ze vonden onderdak in gastgezinnen. Nu las ik dat drie meisjes - twee uit Polen en één uit Roemenië - logeerden bij een moslima in Rotterdam. Kijk, dat is even iets anders dan al het gepraat over integratie of inculturatie, over het bestaansrecht van islamitische scholen, over grenzen sluiten voor allochtonen.

Wat mij opvalt en waar ik me ook aan erger is, dat als het over allochtonen gaat, er wel erg gemakkelijk gepraat wordt over hoe ze zich dienen te gedragen. Iedereen heeft daar vanaf de zijlijn wel een mening over. Maar wat als we concreet met hen te maken krijgen? Sluiten wij ons af? Of staan we open voor de ander?

Franciscus realiseerde zich ten diepste dat alles in deze wereld gave Gods is en dat wij daar dankbaar mee mogen omgaan. Dat maakte hem tot iemand die open kon staan voor mensen om zich heen, open ook voor zijn omgeving. Misschien is het zo dat wij alleen door zo’n houding in staat zijn de samenleving zó te ordenen dat ieder tot zijn of haar recht kan komen. Misschien kan er dan pas sprake zijn van echte vrede in onze wereld. De jongeren in Rotterdam hebben laten zien dat het kan!

Ton Peters ofm

Redactie: Ton Peters ofm (hoofdredacteur) Peter van Zoest (eindredacteur) Ger Marcellis (redactiesecretaris)

Woorden van Franciscus

Maarten Lemmers ofm, Ton van ­ ­Oosterhout ofm, Joop Sierat.

Ontwerp en drukwerk: ART= ontwerp- en reclameburo www.art-is.nl Contact: Franciscanen.nl, Deken Roesstraat 13, 3581 RX Utrecht, tel.: 030 2324080, e-mail: redactie@franciscanen.nl, website: www.franciscanen.nl.

Foto omslag: Gastvrij onthaal bij de clarissen in Nijmegen (pagina 8-9).

Detail fresco, Assisi.

ISSN 1871-7217 - TNT reg.nr. 135658

Broeders die op ingeving van God onder de moslims willen leven, moeten geen conflicten of woordenstrijd aangaan en als zij zien dat dit de Heer behaagt, kunnen zij het woord van God verkondigen.

2

insiders

Franciscanen van de communiteit in verzorgingshuis Mariëngaerde, Warmond, aan de koffie.

Ouderenbeleid en ouderenzorg De overheid is bezig het beleid inzake ouderenzorg aan te scherpen. Gevolg is dat er gaten gaan vallen. Er komt te weinig menskracht en tijd beschikbaar om op een verantwoorde en menselijke wijze zorg te dragen voor ouderen.

Ook de zorg voor de bejaarde franciscanen komt daarmee onder druk te staan. Theo Moorman is coördinator ouderenzorg van de orde in Nederland. Wat zijn volgens hem de gevolgen voor de minderbroeders?

Ooit hebben we besloten de zorg voor onze ­oudere medebroeders over te dragen aan instellingen voor ouderenzorg in Warmond, Weert en Wijchen. De ouderenzorg in eigen beheer was toen geen begaanbare weg. Mede door de ontwikkelingen op overheidsniveau heeft het provinciaal kapittel vorig jaar het bestuur de opdracht gegeven om met urgentie de te verwachten problemen rond onze ­ouderenzorg ter hand te nemen en met ­passende voorstellen te komen.

Wetgeving De wetgeving richt zich primair op de ­algemene voorwaarden van de ouderenzorg.

In de uitwerking blijkt nu dat die zorg steeds individueler wordt aangeboden. En daar heb je dan een probleem voor ons, want individueel zorg aanbieden strookt niet altijd met de manier waarop wij als broeders in een communiteit willen samenleven. Nu kunnen er wel ter plaatse prioriteiten worden gesteld, die aan dat

verlangen van samenleven tegemoet ­kunnen komen. Maar die zijn dan weer aan allerlei regeltjes gebonden. Daardoor is het voor de leiding in de verzorgingstehuizen moeilijk om aan alle wensen van onze broederschap recht te doen. Onze broeders vormen immers een minderheid van het totaal aantal bewoners.

Mantelzorg ‘Mantelzorg’ is een bizar woord, maar deze zorg is wel noodzakelijk om zorghiaten te ondervangen. Maar mantelzorg is begrensd.

Het blijft ‘inspringen’. In vergelijking met ‘leken-bewoners’ die mantelzorg van familieleden krijgen, is het bij onze oudere broeders nodig mantelzorg in te huren. Maar dan niet op de loonlijst, want dat werkt beperkend in het aantal uren. Een andere vorm kan zijn dat broeders - bijvoorbeeld van een naburige communiteit - contact hebben met één of twee oudere medebroeders, niet alleen omwille van een stukje zorg, maar ook om met elkaar

3

over het ouder-zijn en de diepere laag van het leven te spreken. Daarmee kan eenzaamheid doorbroken worden.

Communiteiten In communiteiten kan de last om oudere broeders te verzorgen soms te zwaar zijn. ­Geprofessionaliseerde thuiszorg is in dat geval een vereiste. Soms moeten dan ook de structuren van die communiteiten worden aangepast. Wanneer deze zorg niet meer verantwoord is, gaan de betreffende broeders naar het verzorgingshuis. Maar ons beleid wordt dan vaak doorkruist door persoonlijke belangen en voorkeuren van broeders. Franciscus zegt: “Gelukkig de mens die zijn naaste in diens broosheid draagt, zoals hij door hem gedragen wil worden, als hij in een soortgelijke situatie verkeert.” Voor mij is dit het uitgangspunt bij ons ouderenbeleid en onze ouderenzorg.

Theo Moorman ofm

grenzeloos De bisschop op audiëntie bij paus Benedictus XVI.

In 1899 kwamen de eerste drie Nederlandse franciscaanse missionarissen aan in het ­N oorden van Brazilië. Velen zouden volgen.

Hugo van Steekelenburg (73) vertrok in 1964 naar Brazilië. Hij is sinds 24 september 1999 bisschop van Almenara, een arm gebied in de deelstaat Minas Gerais. Hoe is het gesteld met de franciscaanse aanwezigheid in het LatijnsAmerikaanse land?

Broeders in Brazilië Vanwege het grote aantal roepingen in het zuiden en de toevloed van medebroeders vanuit Nederland werd in 1949 besloten de franciscaanse provincie ‘Santa Cruz’ te stichten. In 1966 vormden de franciscanen in het zuiden met negentig broeders een eigen provincie met de naam ‘São Francisco’. De provincie Santa Cruz telde destijds honderd franciscanen, onder wie veel Nederlanders.

actief. Sinds ongeveer 1968 kwamen er geen missionarissen meer vanuit Nederland. Meer en meer werden parochies overgedragen aan de geestelijkheid van de streek. De provincie van nu heeft vooral aandacht voor projecten buiten het parochieverband. Veel aandacht gaat uit naar vormingscentra.”

Projecten

De toekomst van de provincie Santa Cruz ziet er gunstig uit.

Er zijn honderd eeuwig en twintig tijdelijk geprofesten. Van de broeders zijn er achtentwintig afkomstig uit Nederland. “Het ­bestuur van de provincie is geheel in Braziliaanse handen overgegaan en functioneert voortreffelijk”, benadrukt de bisschop.

“De infrastructuur is ook goed georganiseerd, helemaal volgens de moderne tijd.” Een bewijs dat het goed gaat is ook dat bijna geen enkele Nederlandse franciscaan op zijn oude dag naar Nederland terugkeert. De provincie heeft twee communiteiten ingericht om juist die medebroeders te ontvangen, die meer hulp nodig hebben en dag en nacht moeten kunnen rekenen op medische begeleiding.

Zorgen maakt de bisschop zich over veranderingen binnen het vormingsproces: “Al jaren bestaat de gewoonte om de kandidaten in opleiding te verdelen over kleine communiteiten die tussen het volk proberen te leven en ook daar pastoraal bezig zijn. Maar het bestuur heeft besloten verschillende van die huizen als vormingscommuniteit op te geven. Er komen twee vormingshuizen die een kloostersfeer ademen en als zodanig een minder hechte band met de bevolking hebben. Natuurlijk zal het bestuur zijn reden hebben voor deze beslissing. Ik persoonlijk vind het jammer dat daarvoor gekozen is.”

“De meeste van ons kwamen naar Brazilië als missionarissen”, aldus Hugo van Steekelenburg. “Bijna allen zijn naar het binnenland getrokken. Ze werkten daar op verzoek van de plaatselijke bisschop en namen elke taak op zich. Ik weet nog wel dat ik mij echt een missionaris voelde. Elektriciteit was er nog onbekend en de wegen waren onbegaanbaar. Bijna alles moest te paard gedaan worden. In de streek waar ik nu werk als bisschop, waren al veel franciscanen

Toekomst

Joop Sierat Hugo van Steekelenburg bezoekt een lokale geloofsgemeenschap in zijn bisdom.

4

overweging

Vormingsprogramma op maat In een gehucht bij Assisi woonde een arm boerengezin: een man, een vrouw en drie zonen. De grond die ze bewerkten was niet hun eigendom. Heel hun bezit bestond uit een koppel ossen. Daarmee werkten ze op de grond van een landheer. Johannes, de oudste zoon, was de laatste tijd een beetje stil. Niemand wist wat er omging in die simpele jongen.

Op een van zijn tochten kwam Franciscus met zijn broeders in het dorpje. Hij bezocht het kerkgebouw en zag hoe verwaarloosd het erbij lag. Hij nam een bezem en begon de vloer schoon te vegen. Even keek hij op van zijn werk.

Toen zag hij dat naast hem Johannes ook met een bezem aan het werk was gegaan. “Ik mag u toch wel helpen?”, vroeg de jongen. Toen het karwei geklaard was, schraapte Johannes zijn keel en vertelde, een beetje schuchter, wat hem op het hart lag: “Ik zou zo graag willen dat u mij ook broeder maakte. Mag dat?” Franciscus zei: “Dan moet je eerst aan de armen uitdelen wat je hebt. Kun jij dat eigenlijk wel?” “Oh ja, ik heb zo hard gewerkt voor ons gezin dat ik recht heb op minstens één van de twee ossen. Die zal ik verkopen. Het geld zal ik aan de armen geven.

Mag ik dan mee?”

op te houden. Toen Johannes gestorven was, werd er onder de broeders nog vaak over hem gepraat. Franciscus noemde hem wel ‘de heilige Johannes’.

Hoe word je broeder? Wat voor opleiding heb je nodig? Hoe moet het vormingsprogramma van de broeders eruit zien? Hoe kun je ‘inbroederen’ in de orde? De eerste broeders hebben Franciscus als voorbeeld genomen. Wanneer ze samen niet goed wisten hoe het verder moest, gingen ze een kerk binnen. Ze sloegen er het evangelieboek open. De woorden die ze vonden, werden een leidraad.

Ze spraken er met elkaar over. Zo werd

steeds duidelijker wat hun te doen stond. Ze leerden de woorden niet zozeer van buiten, maar eigenlijk meer van binnen. Misschien zou dat ook in onze tijd een weg kunnen zijn: bij studie en vorming zo omgaan met de heilige woorden dat in je hart de geest van toewijding en gebed steeds groter wordt.

Maarten Lemmers ofm

De ouders hoorden wat Johannes van plan was. Huilend kwamen ze toegesneld. Die ene zoon konden ze wel missen, maar hoe moesten ze verder met maar één os? Franciscus gaf hun de os terug. “Maar jullie broer neem ik mee”, zei hij tegen de andere jongens. Eenmaal de pij aan, bedacht Johannes een heel eigen ‘vormingsprogramma’. Hij begon Franciscus na te bootsen. Bij het mediteren maakte hij dezelfde gebaren als Franciscus. Hoestte Franciscus, dan deed Johannes het ook.

Hij aapte zijn grote voorbeeld in alles na.

Dat ontging Franciscus niet. “Waarom doe je dat?”, vroeg hij. “Wel”, zei Johannes, “ik heb beloofd dat ik alles zal doen wat u doet, en ik wil niets overslaan.” Franciscus was geroerd door de eenvoud van Johannes, maar drukte hem toch maar op het hart ermee Kerkje van San Paolo delle Abbadesse in het dorpje Bastia bij Assisi.

5

de binnenkant Johan Stokman ofm is achtentachtig jaar. Daarvan werkte hij er een­ envijftig in Pakistan. Niet als de stereotiepe stoere, ruige missionaris, vindt hij zelf. “Ik heb bijna altijd in de stedelijke centra van Karachi en Hyderabad gewerkt en ben vooral iemand die het moet hebben van de kleine dingen die er toe doen.” Zijn hart ligt bij hen die niet in tel zijn, armen en zieken, melaatsen, straatvegers en strontscheppers. In hen herkent hij het gelaat van Christus.

Man van kleine Johan vertrok al tijdens zijn studiejaren in Nederland als missionaris naar Pakistan en volgde in Karachi de theologieopleiding als voorbereiding op de priesterwijding. “Die eenenvijftig jaren hebben me veranderd”, zo blikt hij terug. Na zijn wijding werd hij benoemd in een nogal elitaire parochie van advocaten, artsen en leraren. Hij voelde zich weinig missionaris, want die mensen waren net zo ontwikkeld als hij zelf. Maar het was wel een leerzame tijd.

Signaaltjes “Ik was nogal een stevige doordouwer en liet dat ook merken, maar een simpel voorval tijdens een mis bracht daar verandering in.”

Onder de preek van zijn pastoor liep hij een rondje rondom de kerk. Hij trof er mannen aan die hun sigaretje belangrijker vonden dan het luisteren naar de preek. Johan stuurde ze fors de kerk weer in. “Niet doen Johan”, zei de pastoor na afloop van de viering. “Zo jaag je ze juist de kerk uit in plaats van er in.” “Dit soort signaaltjes had ik nodig”, zegt hij. “Ze hebben me gevormd voor het latere werk onder de Punjabi’s, mensen die maatschappelijk tot de laagste sociale klasse behoren.”

Hij werkte hard en was onvermoeibaar. Hele dagen reed hij in de hitte op zijn fiets en later op zijn motor om bij hen op bezoek te gaan.

“In een paar uur dronk ik wel vijftien kopjes

thee.” Hier was het armoe troef. Hier woonden de zieken voor wie in de ziekenhuizen geen plaats was. Hij richtte zich op de hulp voor hen die geen kant uit konden. “Op straat lagen de melaatsen met verminkte ledematen. Ik vond het rot, kon dat niet aanzien en gaf hun onderdak in de kerk. Hier begon mijn liefde voor de zieken.”

Dienstbaar Johan voelde zich aanvankelijk meer priester dan lid van de orde van de minderbroeders.

In de jaren zestig rond het Tweede Vaticaans Concilie veranderde dat. “Ik kreeg steeds meer moeite met het machtsinstituut dat de kerk was geworden en eigenlijk ook met het priesterschap, want niet alleen het imago van de kerkleiders maar ook dat van priesters in Pakistan straalde status en macht uit. Dat stond me tegen. Ik voelde dat dit niet de weg naar de armen was.” En toch gaat het volgens Johan vooral om hen.

“Van mijn vader heb ik het harde werken geleerd. Van mijn moeder kreeg ik het onverwoestbaar godsvertrouwen mee. God is er en zal er voor ons zijn waar wij ook zijn en wat we ook doen.” Misschien voegde de missie-ervaring van Johan daar iets specifieks aan toe. “In het gezicht van de zieke, lijdende mens, zie ik het gelaat van God.” Johan voelde zich steeds meer verwant met Franciscus die

6

open stond voor de nood van de melaatsen en in hun ellende zag dat ook zij kinderen van God waren. “Veel melaatsen in Pakistan waren verstoken van professionele behandeling. Ook ik kon hun die niet geven, maar ik dronk thee met hen, luisterde en troostte. De zieke mens stimuleert mij om dienstbaar te zijn.”

Johan beschouwt zichzelf nu meer als minderbroeder dan als priester. Hij voelt zich helemaal verwant met Franciscus die alles opzij zet om een zieke broeder te eten te geven. En net als voor Franciscus heeft dat voor hem alles met God te maken. “God is voor mij een groot mysterie, maar er gaat een kracht van Hem uit, die me staande houdt.

Hij is Iemand die met me meeloopt, die naast me staat. Ik ervaar zijn nabijheid ook in de moeilijke momenten die ik meemaak.”

Vooral op de laatste tien jaar in Pakistan kijkt hij met dankbaarheid terug. Hij werkte toen als ziekenhuispastor en kon zich helemaal geven om zieke mensen te helpen, te troosten en naast hen te staan. “In die tijd voelde ik sterker dan voorheen dat ik me nog meer open moest stellen voor God. God is niet altijd in mijn gedachten, maar door me voor Hem te openen, kan ik mijn hart ook openen voor de minsten en vooral de zieke medemens.

Daarom bid ik ook vaak. Elke dag mijn brevier.

Maar ik zit ook graag in de kapel waar ik Hem ervaar in de stilte van mijn hart.”

dingen Warmond Sinds 1998 woont Johan in het verzorgingshuis in Warmond. “Nee, ik ben niet veel veranderd”, vindt hij. Misschien is hij wat rustiger geworden en niet zo onstuimig meer.

Maar ook hier wil hij dienstbaar zijn vooral aan hen die lijden onder hun ouderdom en ziekte. Die dienstbaarheid wil hij houden zo lang als hij kan. Nog veel jaren, hoopt hij. Wel heeft hij het thema van zijn uitvaartdienst al gekozen. Een tekst van Franciscus: ‘Gelukkig de mens die zijn naaste in al diens broosheid draagt zoals hij door hem gedragen zou willen worden’. Voor broosheid en zwakte gaat zijn hart open. Vaak ziet hij nog het gezicht van dat zesjarige zieke meisje in Pakistan: “De ogen gesloten ... helemaal in gebed. Dat heeft me meer gedaan dan al die jaren theologie.”

Minderbroeder-zijn heeft te maken met het doen van kleine dingen. Dat houdt nooit op.

Zeker niet voor Johan. “Hij is”, zegt een oude, zieke vrouw in het verzorgingshuis vertederd, “een pastor die mijn handen streelt.”

Joop Sierat

Johan Stokman op de motor in de Pakistaanse missie.

7

franciscaans actief

Gastvrijheid bij de clarissen in Megen en Nijmegen

Clarissenklooster St. Josephsberg in Megen.

Kapel clarissenklooster Megen.

Een van de volgelingen van Franciscus was Clara. In 1212 nam ze haar intrek in een kloosterkerkje dat Franciscus herstelde, zodat ze er met haar medezusters, ‘clarissen’, een besloten leven kon leiden. Achthonderd jaar later zijn er twee clarissenkloosters in Nederland. Twintig clarissen wonen in ‘St. Josephsberg’, Megen, en veertien in ‘De Bron’, Nijmegen.

Het besloten leven van Clara en haar zusters was niet van dien aard dat ze totaal geïsoleerd waren van de buitenwereld. Ook de beslotenheid van het leven van de zusters in Megen en in Nijmegen is niet dusdanig dat de buitenwereld er niet in kan doordringen, want beide kloosters staan bekend om hun gastvrijheid. “‘We zijn al voor een half jaar volgeboekt”, melden de Nijmeegse clarissen. Ook de zusters in Megen hebben geen gebrek aan belangstelling. Meestal zijn er niet meer dan ­ongeveer acht gasten tegelijk.

‘Meeleefmodel’ Vooraf is er altijd een telefoongesprek met de gastenzuster.

Want het moet wel duidelijk zijn of het verblijf in een clarissenklooster aan de verwachting van een gast kan beantwoorden. Wie de romantiek zoekt van een oud kloostergebouw, een plaats van waaruit mooie fietstochten te maken zijn, of een gemeenschap van religieuzen die gasten alle aandacht geven, kan beter een ander onderkomen zoeken. “Wat we wél

8

te bieden hebben is gebed in gemeenschap, stilte, een rustige plaats waar de wereld voor God wordt gebracht en waar mensen wellicht wat dichter bij Hem kunnen komen”, zo zeggen de zusters in Megen.De oudste delen van klooster ‘St. Josephsberg’ stammen uit 1721. Rond 1900 werd er een stuk aangebouwd dat tegenwoordig dienst doet als gastenverblijf. Daarin wordt de gasten een sobere kamer aangeboden. Net als in het Nijmeegse klooster ‘De Bron’, waar geen apart gastenverblijf beschikbaar is, wordt in Megen een ‘meeleefmodel’ aangeboden. De gasten nemen deel aan het gemeenschappelijk gebed, aan de maaltijden in de kloosterrefter, en ze hebben beperkt toegang tot de bibliotheek en de huiskamer van de zusters. Het belangrijkste wat de gasten met de clarissen delen is de stilte. Er zijn ook bijzondere momenten om aan deel te nemen. Zo heeft ‘De Bron’ een zaterdagavondmeditatie waarbij in een gemeenschappelijke bezinning de evangelielezing van de zondag wordt overwogen.

“Dat is het gouden uur van de week”, zegt een van de zusters in Nijmegen. In Megen is er op zaterdag een avondviering als opstap naar de zondag. In beide kloosters worden de vieringen ook bezocht door kerkgangers van buiten. Na de dienst wordt er samen koffie gedronken. “Je treft dan allerhande types aan: een psycholoog, een decaan van de universiteit, mensen die werken in een sociale werkplaats, ieder mag er zijn”, aldus een claris uit Nijmegen. Een aparte plaats in het gastenwerk van Megen wordt ingenomen door zogeheten ‘sabbatgasten’. Voor de duur van minstens drie maanden nemen ze deel aan het communiteitsleven. In de zomermaanden is er ook een kortere periode mogelijk voor bijvoorbeeld studenten die op een intensieve manier het leven van de zusters willen delen.

Kapel clarissenklooster ‘De Bron’ in Nijmegen.

Gastvrij onthaal bij de clarissen in Nijmegen.

Weldadig Gasten ervaren het meeleefmodel vaak als heel weldadig. Voor de zusters wordt het gebed er concreter door. En ze ervaren even dat ze ook zelf ‘gast’ zijn in de wereld van God. In het gastenboek staat te lezen: “Dat je zó kunt leven, zonder te worden opgejaagd door wat zich in de wereld dagelijks aandient en dat je zonder allerlei tussendoortjes met een gezonde maaltijd toe kunt, dat was een hele openbaring voor mij.” “Je ziet het aan de gezichten van de gasten: ze gaan anders weg dan ze zijn gekomen, niet meer zo vermoeid, maar heerlijk uitgerust”, verzekeren de zusters in Nijmegen. Het doet de clarissen steeds weer opnieuw de kracht van hun besloten levenswijze beseffen. “We wonen in een huis dat van buiten eigenlijk helemaal niet zo opvalt en er ook helemaal niet als een klooster uitziet. Maar achter de voordeur laten wij lang niet alles toe waar mensen in de stad al shoppend naar op zoek zijn. Je kunt in de veelheid verloren lopen. Wij hoeven niet alles gezien, gelezen en uitgeprobeerd te hebben, want wij hebben hier onze eigen ‘Bron’, en daar zijn we rijk mee. We bewaken onze keuzes.” Beide kloosters kennen ook enkele ‘gastenvrije’ weken per jaar. “Dan zijn we even onder elkaar. Dat is voor ons gemeenschapsleven van belang.”

Roepingen ‘Levert het gastenwerk ook nieuwe roepingen op?’, is een veelgehoorde vraag. “Het gebeurt wel eens ooit”, vertelt een Megense claris, “maar het staat niet voorop wanneer we gastvrijheid aanbieden aan mannen en vrouwen, katholieken en protestanten, jonge mensen en mensen van gevorderde leeftijd. Soms vormen franciscaanse oriëntatieweken aanleiding voor een kennismakingsver-

blijf. Soms is het onze website die jonge vrouwen op de gedachte brengt met ons contact op te nemen. We willen wel toegankelijk zijn. Eigenlijk net zoals Franciscus en zijn broeders altijd midden in de wereld hun leven hebben geleid. Het is overigens voor jonge mensen best wel moeilijk zich blijvend te binden aan een levensvorm als de onze.” Er wordt af en toe een aanbod voor groepen gedaan. Dat wordt steeds ingebed in de dagorde van de communiteit. Eén van de clarissen doet altijd mee met het programma. De zusters maken ook dankbaar gebruik van professionals die samen met hen leiding geven aan dat werk. Er bestaat veel belangstelling voor deze groepsprogramma’s in Megen en Nijmegen.

Maarten Lemmers ofm

Klooster ‘De Bron’ Waterstraat 141 6541 TE Nijmegen tel.: 024 3782904 e-mail: clarissen.nijmegen@hetnet.nl website: www.clarissen.nl Klooster ‘St. Josephsberg’ Clarastraat 2 5366 AK Megen tel.: 0412 462314 e-mail: zusters.megen@clarissen.nl website: www.clarissen.nl

9

nieuws

In memoriam Bob Schijns Op 6 november van het vorig jaar overleed Bob Schijns. Hij was 71 jaar. Zijn naam is onverbrekelijk verbonden met hetgeen de franciscanen in Nederland de afgelopen dertig jaar aan publicaties hebben verzorgd.

Teruggekeerd uit de missie van Papua - het voor­ malig Nieuw-Guinea - wordt hij medewerker op de Missieprocuur van de franciscanen, eerst in Woerden en daarna in Haarlem. Wanneer hij in 1984 naar Utrecht verhuist, blijft hij zijn mede­ werking aan de procuur verlenen, maar dan vooral door zijn zorg voor het fotoarchief. Hij gaat zich ook steeds meer zelf bekwamen in het fotograferen en brengt heel wat uren door in de donkere kamer.

Bij allerlei bijeenkomsten zie je hem ‘verscholen achter zijn ­camera’. Hij fotografeert broeders en hun bezig­heden, met oog voor het detail. Op een artistiek hoog niveau. Velen - ook buiten de orde - hebben dankbaar gebruik gemaakt van zijn fotowerk. Zelf gebruikte hij het als eindredacteur en verzorger van de lay-out van de provinciebladen. Eerst was dat Variant, het interne blad, later overgegaan in Mediant. Voor de familie en vrienden van missionarissen startte hij het blad Missiehopper. Toen besloten werd ook een contactblad te gaan uitgeven voor geïnteresseerden werd Missiehopper daarin opgenomen. Dat deed hem wel zeer, maar hij heeft zich voor de volle honderd procent ingezet voor dit nieuwe blad Franciscanen actueel. Later is deze naam veranderd in Frappant, sinds 2006 ­Franciscanen.nl. Bob heeft dit alles met een grote nauwgezetheid en precisie behartigd.

En wij - zijn medebroeders en vele anderen - zijn hem daar zeer dankbaar voor.

Mensen Manuel Smeltink is 31 januari op 96-jarige leeftijd in Divinópolis overleden.

Hij trad in 1934 in bij de franciscanen. In 1939 - een jaar voor zijn priesterwijding vertrok hij naar Brazilië. Hij werkte er als pastor in diverse parochies, maar ook als leraar.

Op 18 februari overleed te Warmond op 86-jarige leeftijd Sjef de Wit. Hij was 63 jaar minderbroeder en 55 jaar priester.

Van 1956 tot 1979 leefde en werkte hij in Nieuw-Guinea/Irian Jaya. Na terugkeer in Nederland was hij pastor in de Bollenstreek.

Vanaf 1983 woonde hij in Utrecht, waar hij zich vooral het lot van de achtergestelden aantrok. In 2009 verhuisde hij naar Warmond.

Op 22 februari overleed in Eindhoven Frans van Genuchten, 82 jaar oud, 63 jaar minderbroeder en 56 jaar priester.

Van 1954 tot 1969 was hij werkzaam in Indonesië. Teruggekeerd in Nederland was hij kermispastor en pastoor in Veghel en in Heerhugowaard. Vanaf 1993 woonde hij in Weert, waar hij op velerlei wijzen zijn medebroeders dienstbaar was.

Ton Peters ofm

Torentje klooster Megen in de steigers Om de restauratie van het zogeheten angelustorentje van het minderbroedersklooster in Megen mogelijk te maken, is er 20 januari met een ruim vijftig meter lange mobiele kraan een steiger omheen getild. De werkzaamheden waren al voorzien in een restauratieplan uit 2007, maar zijn in een stroomversnelling gekomen nadat de monumentenwacht bij een inspectie alarm sloeg. Het torentje liep gevaar bij een zware storm naar beneden te komen.

De kosten van restauratie, 100.000 euro, komen geheel voor rekening van de franciscanen.

Het totale tienjarige restauratieplan van het klooster gaat de orde 650.000 euro kosten. Eind 2009 kende de gemeente Oss de franciscanen een speciale subsidie, de ‘Kanjerprijs’ toe, voor restauratie van de bibliotheek en de zuid­gevel. Naar verwachting is het torentje eind april weer in volle glorie te bewonderen.

10

keling In panels vragen en luisteren we naar verhalen

Pelgrimeren in de

Franciscus Een midweek

komt tot een ontmoeting met de Sultan, ‘broeder moslim’. locatie communiteit

Derkinderenstraat,

Amsterdam datum 28 mei tijden 11.00-15.00 uur. prijs € 10,- per keer of

€ 20,- voor de drie

bijeenkomsten samen

bijeenkomst staan we stil bij momenten van ommekeer in

het leven van Franciscus. locatie communiteit

Derkinderenstraat,

Amsterdam datum 16 april De rijke en gevierde koopmanszoon Franciscus vinden we later terug te midden van de melaatsen: mensen die niet in tel zijn. locatie De Open Deur, Begijn hof, Amsterdam datum 14 mei Ten tijde van de kruistochten gaat Franciscus midden door de vijandelijke linies heen en het

Tuinweek De bloemrijke,

prijs € 95,- en

data 5 (20.00 uur)-

biologische moestuin van Stoutenburg is een essentiële bron van voeding en spiritu­a­ liteit. Je leeft mee in het dagritme van de communiteit. De tuinweek begint op maandagochtend en duurt tot en met vrijdagmiddag na de lunch. data 25-29 april, 6-10 juni,

11-15 juli, 19-23

september en

31 oktober 4 november

waarin we kijken naar films over zijn leven, lezen zijn eigen teksten en die van anderen over hem en we zingen of beluisteren zijn liederen. locatie minderbroeders klooster, Megen data 5-8 april prijs € 70,Kennismaking met Franciscus in de praktijk De eerste

stad Bij het Centraal

donateurs € 85,-

dansen bij liederen uit verschillende religieuze tradities.

Het Zonnelied van Franciscus en Tai Chi

Een weekend om het Zonnelied van Franciscus te leren kennen en uit te drukken met behulp

Voor meer informatie en opgave: Fer van der Reijken ofm Kloosterstraat 6 5366 BH Megen tel.: 0412 465770 / 465780 e-mail: fjwmegen@hetnet.nl website: www.franciscanen.nl, ‘Jongeren’

Moestuin in beeld

Ter gelegenheid van het twintigjarig jubileum van het Franciscaans Milieuproject is vanaf 28 mei t/m 2 oktober de moestuin op woensdag-, zaterdag- en zondagmiddag van 12.30 tot 16.30 uur open gesteld voor publiek.

Voor meer informatie en opgave: Stoutenburgerlaan 5 3835 PB Stoutenburg tel.: 033 4945500 e-mail: post@stoutenburg.nl website: www.stoutenburg.nl

8 mei (11.30 uur)

€ 25 korting)

Hemel en Aarde Een

lang weekend waarin we wandelend contact maken met de hemel en de aarde. Op het programma staan verschillende wandelingen zoals de Kosmische Wandeling, een Klompenpad en een Vroege Vogeltocht.

van de Chinese bewegingskunst.

Geest en lichaam komen in balans. locatie minderbroeders klooster, Megen data 13-15 mei prijs € 50,-

De biologische moestuin is een bron van inspiratie en voeding.

In de moestuin is een infor­ matieve route uitgezet en er zijn beelden van Lubbo de Graaf te zien.

prijs € 125,- (donateurs Wandelweekend

11

Franciscaans centrum voor spirituele ontwikkeling

Voor meer informatie en opgave: Derkinderenstraat 82 1062 BJ Amsterdam tel.: 020 3467530 e-mail: info@laverna.nl website: www.laverna.nl

Voor meer activiteiten in franciscaans ­Nederland: w w w.franciscaanseweg.nl

Dansen van universele vrede Meditatief

soonlijke ontwik­

Door het contact met het goede in deze tradities word je je meer bewust van hun onderlinge verbondenheid. datum 21 mei tijd 10.00-17.00 uur prijs € 45,-

Franciscaans Milieuproject

Station van Amsterdam start het ­‘Pelgrimspad’, richting ­Maastricht. Als pelgrims in de stad lopen wij twaalf ­kilometer van deze route, langs allerlei onverwachte plekken. Al lopende ontstaat ruimte in hoofd en hart. datum 21 mei tijd 10.00-16.00 uur prijs € 15,-

Franciscaans Jongerenwerk

Enneagram en per-

van deelnemers over hun ­Type-Belangen en hun ZielsVerlangen. De in-spanning van het ego moet ‘een goed gevoel’ geven. We onderzoeken hoe dit zich verhoudt tot de ont-spanning van onze essentie en wat dit betekent voor persoonlijke ontwik­ keling. datum 9 april tijd 10.00-16.00 uur prijs € 35,-

Stoutenburg

Volmaakt leven In 1259 schrijft Bonaventura het boekje Over het volmaakte leven als hulpmiddel voor geestelijke groei. Twee avonden gebruiken we dit werkje om te ontdekken hoe het ons kan helpen tot een toegewijd leven te komen. data 6 en 20 april tijd 19.30-21.30 uur prijs € 22,-

La Verna

activiteiten

Rust Licht uit Licht!

Franciscaans Jongerenwerk

Rust. Dat is wat steeds terugkwam de afgelopen drie dagen bij de franciscanen in Megen.

Een paar dagen ‘even van de wereld zijn’ en stilte ervaren. Deze stiltes vonden plaats in een speciaal gebouwd kamertje, de meditatiekamer, waar werd gebeden. Het ochtend-, middagen avondgebed, en de dagsluiting waar je weer even tot rust kon komen.

Deze gebeden duurden ongeveer tien minuten waarbij we apart nog eens tien minuten stil moesten zijn. Het was hierbij de kunst om aan niets te denken en je hoofd geheel leeg proberen te maken. Dit was echter een moeilijke opgave omdat je in het begin snel werd afgeleid door het kleinste geluidje of door alle gedachten in je hoofd. Vier keer op een dag bidden zorgde uiteindelijk wel voor een soort regelmaat. De ogen werden gesloten, je probeerde je gedachten onder controle te houden en je te concentreren op de ademhaling. Het was even een momentje dat je tijd had voor jezelf, dat je even alles neerlegde waar je mee bezig was, dat je even alles op een rijtje

kon zetten en dat je even rust nam. Het was een beleving om drie dagen in ‘afzondering’ te hebben geleefd. Je had geen verplichtingen en er kwamen zaken aan bod die in het dagelijks leven weinig werden besproken, onderwerpen als het geloof en de dood. Wij hebben onderling in de groep ook een aantal onderwerpen besproken en daaruit kwam voort dat sommige dingen inderdaad het nodige nadenken vergen. Het mooie van deze bijeenkomsten was dat iedereen in vertrouwen werd genomen.

Ik denk dat we allen vonden dat de broeders erg gastvrij waren, ze waren erg open over

hun eigen leven en toonden daartegenover ook interesse in jou. Het viel iedereen op dat ze vertrouwen hadden in totaal vreemden.

Dat alles maakte het verblijf zo bijzonder.

Dat er dingen gebeurden die je niet verwachtte. Je toont dan ook respect tegenover de broeders. Zij geven ‘hun leven op’, maar zijn bereid voor vreemden klaar te staan. Kortom, ik ben zeker een ervaring rijker. Het is dan ook aan te raden om dit een keer te doen als je de mogelijkheid daarvoor hebt. Je beseft dan pas dat een beetje rust grote voordelen kan hebben!

Jennifer Lam