franciscanen.nl J A A R G A N G 14 | J A N U A R I / F E B R U A R I 2 0 19
| NUMMER 1
OVERROMPELEND
3 Franciscus en de sultan 5 Het goede werk delen Bernard van Quintavalle 6 800 JAAR NA DE ONTMOETING
GERECHTIGHEID, VREDE EN EERBIED VOOR DE SCHEPPING
EEN OVERROMPELENDE ONTMOETING
VOORAF
Ontmoeten
Illustratie omslag: Bernard ziet Franciscus bidden (illustratie: Philippus Philippus ofmcap) Franciscanen.nl is het tweemaandelijkse contactblad van de minder broeders franciscanen in Nederland. Het heeft tot doel een breed publiek op de hoogte te brengen van het franciscaanse denken en doen. Oplage: 4750. Abonnement:
Eind november van vorig jaar kon ik van een heerlijk weekje vakantie genieten. Samen met twee medebroeders was ik te gast in de communiteit van de franciscanen te Vossenack, in de Eifel (Duitsland), vlak bij Aken. Het weer zat mee en overal werden we omringd door goudgeel gekleurde bomen in de herfstzon. Nu is de gardiaan van de communiteit van Vossenack, broeder Wolfgang, oprichter en leider van een professioneel marionettentheater. In die week dat wij er waren was er een voorstelling van ‘Nudo. Franz von Assisi. Ein Puppenspiel’. In een terugblik op zijn leven laat Franciscus ons een aantal scènes zien die voor hem bepalend zijn geweest: onder andere de breuk met zijn vader, het gebeuren in het kerkje van San Damiano, de omhelzing van de melaatse, zijn band met Clara, de audiëntie bij de paus, het bezoek aan de sultan en zijn sterven in Portiuncula. Wat mij in die voorstelling bijzonder trof was dat Franciscus mensen ontmoet en ook situaties in alle vrijheid tegemoet treedt. Wat de etymologie van het woord ‘ontmoeten’ ook mag zijn, voor mij heeft ontmoeten ook de betekenis dat niets moet, dat ieder zichzelf mag blijven en tegelijk respectvol de ander bejegent. Ontmoeten. In 2019 is het 800 jaar geleden dat Franciscus Sultan Kamil-el-Melek ontmoette. Mede naar aanleiding van deze herdenking is als hoofdthema van de nieuwe jaargang van Franciscanen.nl gekozen voor ‘ontmoeten’. In een zestal afleveringen gaat het dan over de ont moeting van Franciscus met Bernard van Quintavalle, paus Innocentius III, broeder Silvester, Clara, sultan Kamil-el-Melek en ‘broeder’ Jacoba. Ontmoetingen met steeds een eigen geladenheid.
Gratis aan te vragen via tel.: 073 6875615 en e-mail:
Hoe ontmoeten wij de ander?
provincialaat@franciscanen.nl. Vrijwillige bijdragen ter bestrijding
Ton Peters ofm
van de onkosten zijn welkom op IBAN NL52ABNA0416244181 t.n.v. Ned. Provincie v.d. Orde der Minderbroeders, ‘s-Hertogenbosch. Redactie: Ton Peters ofm (hoofdredacteur), Theo van de Kerkhof (eindredacteur), Hans-Peter Bartels ofm (redactie secretaris), Maarten Lemmers ofm,
Nieuwe jaargang In de nieuwe jaargang 14, keert de rubriek de ‘vertelling’ niet terug. Zij maakt plaats voor de nieuwe rubriek ‘getroffen’. Iemand vertelt hoe hij of zij getroffen is door iemand of door een bepaalde gebeurtenis en hoe dit een soort ommekeer heeft bewerkt. De rubriek ‘beleving’ wordt het tweeluik ‘ontmoeting’: het verhaal van Franciscus’ ontmoeting met … (hierin keert iets van de ‘vertelling’ terug) en een beschouwing naar aanleiding van dat verhaal. De rubriek ‘dierbaar’ blijft bestaan, maar gaat nu over een ‘dierbare plaats’.
Marcel Paulissen ofm. Ontwerp en drukwerk: Artis. online en offline communicatie www.art-is.nl Contact: Franciscanen.nl, Van der Does de Willeboissingel 12, 5211CB ‘s-Hertogenbosch, tel.: 073 6875615, e-mail: redactie@franciscanen.nl, website: www.franciscanen.nl. ISSN 1871-7217 - TNT reg.nr. 135658
Als u onverdeeld goed wilt zijn, ga dan uw bezit verkopen en geef het aan de armen, en u zult een schat hebben in de hemel. Kom dan terug om Mij te volgen. (Matteüs 19,21)
2
AC T U E E L
2019 wordt een bijzonder jaar in de franciscaanse wereld. Het is dit jaar 800 jaar geleden dat Franciscus van Assisi de boot nam, samen met de kruisvaarders, richting het Heilig Land. Franciscus had echter een ander doel. Hij wilde niet vechten, maar hij wilde vrede. Het lukte hem - en alleen dat al kun je een wonder noemen - het hof van de sultan Kamil Al-Malik, de leider van de moslims, te bereiken.
Franciscus en de sultan Franciscus ontdekt dat de sultan niet het beest is dat de kruisvaarders van hem maken. De sultan ontdekt hetzelfde in Franciscus: er zijn christenen die niet als een beest te keer gaan. Sterker nog: beiden willen niets liever dan vrede. Ze hebben enkele goede, vriendschappelijke gesprekken en gaan dan weer uit elkaar. De sultan doet daarna enkele vredesvoorstellen aan de kruisvaarders. We weten niet of de ontmoeting met Franciscus hier invloed op heeft gehad en, mocht dit toch het geval zijn, hoe groot die invloed dan was.
Interreligieuze dialoog Wat we wel weten is dat dit een vroege vorm is van interreligieuze dialoog. Als er iets anno 2019 belangrijk is in onze multi culturele samenleving, dan is het wel vriendschappelijke dialoog met elkaar. De franciscaanse familie wereldwijd wil dit jaar dan ook zeker niet alleen aangrijpen om te herdenken, maar ook om de interreligieuze dialoog te stimuleren. In Nederland slaan de franciscanen, kapucijnen, conventuelen, clarissen, de OFS (de lekenorde) en de franciscaanse beweging de handen ineen om gedurende het gehele jaar activiteiten in dit kader te onder nemen. Zo komen er onder andere wandelingen, iftarmaaltijden en andere ontmoetingsmomenten. Verder wordt gewerkt aan educatief materiaal en een bijdrage aan de PAX-vredesweek. Maar vooral stimuleert iedereen zijn eigen achterban op lokaal niveau om activiteiten te organiseren of aan te sluiten bij bestaande activiteiten.
Tot slot wordt aan het einde van de dag het boek Franciscus ontmoet de Sultan. Vredesmissie in oorlogstijd gepresenteerd. Dit boek is de door Rebecca Braun osc gemaakte vertaling van het boek The Saint and the sultan van de Amerikaanse auteur Paul Moses. Ook dit boek wil oproepen tot interreligieuze dialoog.
Aanmelden Iedereen is welkom om aan deze startdag deel te nemen. U moet zich daarvoor aanmelden via Stadsklooster La Verna (www.stadskloosterlaverna.nl of 020 346 75 30). Het stadsklooster La Verna is gevestigd aan de Derkinderenstraat 82 in Amsterdam, op loopafstand van metrostation Postjesweg. Hans-Peter Bartels ofm
Startdag met boekpresentatie Op zaterdag 23 februari is de landelijke aftrap in Stadsklooster La Verna in Amsterdam. Deze communiteit - middenin het multiculturele stadsdeel Nieuw-West met op loopafstand een moskee - is daar de uitgelezen locatie voor. Tijdens deze aftrapdag komen Said Bouharrou (een moslim, die ondermeer aan de basis stond van het interreligieuze vredespact in Nijmegen) en een christen (een medewerker van PAX) vertellen over hun ervaringen. Willem Marie Speelman ofs van het Franciscaans Studiecentrum zal ingaan op de historische ontmoeting. Tijdens de dag bezoeken we ook de Al Ummah-moskee.
3
G E T R O FFE N
Fer van der Reijken.
Hij kwam voor mij Zomaar ineens stond hij in het najaar van 1977 bij ons aan de deur, zijn hoge, zwarte herenfiets tegen de heg gestald. Pater Herman Piek kwam niet voor mijn ouders, zus of broer, maar voor mij, zo zei hij bij binnenkomst. Het eindexamenjaar van het vwo was net begonnen. Gedurende het hele vijfde jaar had ik voor het vak ‘geschiedenis’ aan een scriptie over Franciscus gewerkt. En nu kwam hij vragen of ik in de herfstvakantie mee zou willen gaan naar Assisi, samen met Otto Postma ofm, missionaris in Pakistan, en een jongen uit de parochie in Delft. Wat een geweldige verrassing!
4
De reis maakte een grote indruk op me. Nog nooit was ik in Italië geweest. Ik liep nu rond op de plekken van Franciscus, waarover ik zoveel gelezen had. Voor de ‘twee pijen’ zwaaide menige gesloten deur wijd open en wij, jonge gasten, mochten mee naar binnen. Ik kon me goed redden met de vreemde talen en ontmoette zelfs broeders van mijn eigen leeftijd, waar ik in Nederland vrijwel alleen oude broeders kende.
De contacten met Herman Piek bleven en de correspondentie met Otto Postma zou jaren voortbestaan. Herman vroeg mij en andere jongens van de parochie regelmatig om hulp, om een broeder te verhuizen of een klooster leeg te halen. We reden zelf de busjes, kwamen op bijzondere plekken, aten onderweg wat lekkers en hielden er ook nog een platenbon aan over. Meerdere keren gingen we zelfs naar het buitenland. Enkele jaren later nodigde Herman me uit om deel te nemen aan Bijbelavonden bij de zusters franciscanessen in Wassenaar. Hoe boeiend waren de Bijbelse inkijkjes en de gesprekken die eruit voortvloeiden! Op een avond onderweg naar Wassenaar maakten we een kleine omweg via Leiden. De franciscaanse leefgroep ‘Verbum Dei’ had op de Plantage een vluchtelingenhuis geopend en was op zoek naar gordijnen. Die had Herman wel over van één van de verhuizingen. Ik hoorde dat er in de leefgroep een kamer voor een nieuw groepslid vrij was en na twee maanden woonde ik er, in de stad waar ik klinische psychologie studeerde. Jarenlang zou Herman mijn persoonlijke pastor zijn. Urenlang spraken we over allerlei geloofs- en levensvragen. Hij was een scherpe luisteraar met een goed ‘buikgevoel’. De gesprekken betekenden veel voor me, en ook omgekeerd. En dan maak ik een sprong in de tijd. In 2015 openbaarde zich bij Herman slokdarmkanker. Hij vroeg me of ik met hem mee wilde oplopen naar zijn levenseinde. Dat deed ik graag. In mijn ogen was zijn leven voltooid. In de zijne nog niet. Je kon maar nooit weten wat er in de laatste paar dagen nog zou gebeuren, vond hij. Op 1 maart 2016 stierf Herman in alle rust in het hospice in Utrecht. Ik zou de overweging tijdens zijn uitvaart houden, maar werd geveld door de heftigste griep die ik ooit had beleefd. Broeder Ton Peters sprak mijn overweging uit. Heel dankbaar kijk ik terug op mijn vele ontmoetingen met Herman Piek. Zou ik eigenlijk ooit wel broeder geworden zijn als hij niet op mijn pad was gekomen? Fer van der Reijken ofm
I N T E R N AT I O N A A L
Het goede werk delen Van vrijdag 26 oktober t/m 28 oktober was er in Parijs een bijeenkomst van vertegenwoordigers van de werkgroepen ‘Gerechtigheid, Vrede en Eerbied voor de Schepping’ (GVES) in de Noordwest-Europese provincies van de franciscanen. Ook generaal definitor Jürgen Neitzert was aanwezig. De bijeenkomst stond onder leiding van Tiem Tran, secretaris voor GVES op de generale curie. Van de Nederlandse provincie waren Hans van Bemmel en Roland Putman aanwezig. Hierbij een samenvatting van hun verslag. Acties en initiatieven Bij de onderlinge uitwisseling was het inspirerend te horen hoe in de provincies en custodieën de broeders zeer actief zijn op het vlak van gerechtigheid en vrede. Dit ondanks de krimp van het aantal broeders, het stijgen van de gemiddelde leeftijd en het gegeven dat werk op het vlak van GVES (te) vaak sluitpost is. De werkgroepen verhaalden over hun activiteiten op het terrein van gevangenispastoraat, zorg voor daklozen en vluchtelingen en ondersteuning van minderheidsgroeperingen. Onze ecologische voetafdruk was een gedeeld aandachtspunt. Ook op het juridische en politieke vlak werd er formeel of via persoonlijke banden gewerkt aan gerechtigheid, zo bleek.
Verklaring van Verona De werkgroepen GVES willen doorgaan met de grote thema’s die in de Verklaring van Verona (2016) aan de orde komen: mijnbouw, migratie en levensstijl. “Mijnbouw is niet direct een probleem in onze landen, maar wij zijn wel verantwoordelijk voor
oorlog, moorden en zware vervuiling in andere landen door mineralen en mijnproducten uit deze landen te importeren zonder rekening te houden met hun gewelddadige en vervuilende manier van werken! Migratie is een verantwoordelijkheid van heel Europa, maar we ontzeggen vluchtelingen hun menselijke waardigheid. We weigeren hen het recht op leven als we hen wegsturen naar een zekere dood. Leefstijl is een belangrijke mogelijkheid om de vervuiling van de aarde en het geweld en de oorlogen in de (derde) wereld te veranderen. We moeten mensen bewust maken van hun verantwoordelijkheid en van de vele vaak gemakkelijke mogelijkheden om hun levensstijl te veranderen, zodat recht wordt gedaan aan de aarde en de mensen.”
Voortgang De deelnemers hebben besloten deze onderwerpen de komende tijd op de agenda te laten staan en de informatie en plannen daaromtrent te zullen delen. In dit kader bereidt
de werkgroep van Malta een document voor over immigranten, die van Hongarije over de zigeuners en de Ierse werkgroep over koolstof verontreiniging. Broeder Tiem Tran verzocht om de initiatieven die genomen worden in de provincies naar Rome te sturen om ze vandaaruit weer te delen met andere provincies en zo nodig te thematiseren op een volgende bijeenkomst. De werkgroepen GVES willen vooral voort borduren op hetgeen in Laudato si’ ons wordt aangereikt. Het zal daarbij belangrijk zijn vooral de communiteiten op hun verantwoordelijkheid aan te spreken. Dáár moet het gebeuren! In de eucharistieviering vierden ze in vreugde en dankbaarheid Gods zorg voor de wereld en hoe dankbaar zij zijn om in de broederschap te werken voor de liefde van God. Geïnspireerd werden de deelnemers in vrede naar de plaatsen waar ze wonen en werken teruggestuurd als verkondigers van de boodschap van Laudato si’. Ton Peters ofm
Vertegenwoordigers van de werkgroepen ‘Gerechtigheid, Vrede en Eerbied voor de Schepping’ uit verschillende Noordwest-Europese provincies.
5
ONTMOETING
Deze jaargang van Franciscanen.nl heeft ‘ontmoeting’ als overkoepelend thema. Dit eerste nummer staat in het teken van de ontmoeting van Franciscus met Bernard van Quintavalle. Thomas van Celano heeft het opgeschreven, Maarten Lemmers vertelt het na en Hans-Peter Bartels beschouwt de tekst nader.
OVERROMPELEND In Assisi woonde een man met een diep geloof en een grote eenvoud. Hij was de eerste die achter Franciscus aanging. De volgende was broeder Bernard. Hij voelde zich sterk aangetrokken tot het gezantschap van de vrede. Al heel vaak had Bernard Franciscus over de vloer gehad. Hij wilde begrijpen waarom Franciscus zo leefde. “Zoals die man zich gedraagt”, zei hij, “wat hem bezielt, dat vind ik zo wonderlijk. Maar wat wil ik eigenlijk zelf?” Toen Franciscus weer eens bij hem logeerde, zag Bernard dat Franciscus niet veel sliep. Want iedere keer was hij aan het bidden. Wonderlijk toch, dacht Bernard, die man heeft echt iets met God! En hij besloot: ik verkoop al mijn spullen. Wat het opbrengt, zie ik wel. Ik geef het niet aan mijn familieleden. Nee, het is bestemd voor de arme mensen uit de stad. Zo vond Bernard zijn nieuwe weg. Zoals het letterlijk te lezen staat in het evangelie: “Wil je zijn zoals Ik je graag wil? Ga dan naar huis om te verkopen wat je hebt. Geef de opbrengst aan de armen. Dan zul je schatrijk zijn en achter Mij aan kunnen gaan op mijn tocht.” Bernard deed het. Hij sloot zich aan bij Franciscus: deed net zoals hij, kleedde zich zoals hij. Heel lang is Bernard in gezelschap van Franciscus gebleven. Maar toen er meer broeders kwamen, brak de dag aan dat Franciscus hem opdroeg naar een andere streek te gaan. Het voorbeeld van Bernard heeft aanstekelijk gewerkt. Er kwamen steeds meer mannen die hun spullen wegdeden en de opbrengst aan de armen gaven. Franciscus was maar wat blij met zo’n bijzonder mens als Bernard. Het was voor hem een teken: God houdt zich bezig met mij; daarom heeft Hij mij zo’n onmisbare metgezel gegeven, een trouwe vriend. Maarten Lemmers ofm
6
DE ROLLEN DRAAIEN OM Bernard van Quintavalle ontvangt Franciscus in zijn huis. Die nacht heeft hij een bijzonder ervaring. Hij merkt dat Franciscus vrijwel de gehele nacht bidt. Dit raakt hem zo diep, dat hij het besluit neemt al zijn bezit te verkopen, de opbrengst aan de armen te geven en Franciscus te volgen. Die nachtelijke ervaring moet dus wel héél intens zijn geweest. Er moet bij Bernard van binnen een hoop gebeurd zijn. En Franciscus? Die voelt zich verhoord in zijn gebeden en weet zich gesterkt door God. Er komen broeders op zijn pad. Franciscus ervaart een goddelijk steuntje in de rug. Dat geraakt worden door het gebed van anderen een hele intense ervaring kan zijn, kan ik beamen. Mijn meest intense ervaringen zijn de momenten waarop ‘God’ en ‘gebed’ ter sprake komen. Dan voel ik een plekje in mijn binnenste. Niet zo zeer een fysiek plekje, maar het gevoel is wel fysiek. Is dit het plekje waar God in mij woont? Mijn eerste ontmoeting met de minderbroeders was in de zomer van 2009 in het Duitse Halberstadt. Als één van de deelnemers aan een rondleidproject in de Halberstädter Dom werd ik samen met de andere gidsen uitgenodigd om mee te eten met de broeders daar: Ubald, Thomas-Maria en Valentin. Zij baden voor het eten. Dat deden we thuis ook, maar omdat we dat dag in, dag uit deden zolang ik me kon herinneren, was dat ‘gewoon’. Het hoorde erbij. Ook op zondag baden we samen in de kerk. Maar ook dat ‘hoorde erbij’. Bidden deed ik verder eigenlijk alleen. Voor het eerst deed ik het - met redelijk onbekende mensen - samen. Met mensen die er het centrum van hun leven van hadden gemaakt zonder wereldvreemd te zijn. Het raakte me. Er werd ook open gesproken over God. Praten over God en daarbij erkennen dat je écht gelooft dat Hij er is, dat deed ik eigenlijk zeer zelden. En als ik het deed dan was het met mensen (bijvoorbeeld klasof studiegenoten) die zelf niet geloofden. Dat was dus óf om te verdedigen dat ik niet kierewiet was óf om iets uit te leggen. Zulke gesprekken misten de diepgang om mijzelf geraakt te weten. Het enige dat ‘moest’ was mijzelf zijn (net als zij), voor de rest was het echt een ont-moeting. De Halberstadtse broeders vormden mijn Franciscus en ik was hun Bernard. De plek en de broeders zijn me heel dierbaar. De jongste, br. Valentin (66), overleed afgelopen november. Vergelijkbare ervaringen had ik later in Megen en Amsterdam. Bij mijn eerste bezoek zongen we in Amsterdam het lied “Gedenken wij dankbaar de daden des Heren”. De slotzin van het lied “van harte maak tot wederdienst ons bereid” trof me. Mijn wederdienst voor deze mooie ervaringen die God mij liet beleven, was het stellen van mijn leven in zijn dienst. Ik wilde als minderbroeder zelf mensen raken op ‘dat speciale plekje waar God in hen woont’, door met anderen samen te bidden en over Hem te praten. Zo kwam ik vanzelf van de rol van Bernard in die van Franciscus. Hans-Peter Bartels ofm
7
NIEUWS & TIPS
Nieuwe roman
‘Amandelen voor Franciscus’ Onlangs verscheen van de hand van journalist en auteur Hans van Hartevelt de roman Amandelen voor Franciscus over de laatste jaren van Franciscus van Assisi. Gebaseerd op de historische bronnen kleurt de auteur in wat er gebeurd kan zijn in het jaar dat Franciscus in het Heilig Land verbleef en in de jaren daarna, waarin hij de leiding van de orde uit handen geeft, de ordesregel op papier stelt, steeds zieker wordt en de kruiswonden van Christus in zijn lichaam ontvangt. Het boek is zeer zeker een aanrader voor iedereen die een andere kant van Franciscus wil leren kennen. De auteur veroorlooft zich enkele vrijheden die hem als historische romanauteur zijn toegestaan. We volgen Franciscus dicht op de huid en we krijgen een zeer menselijk beeld van hem. Het boek is een aanrader voor iedereen die - in dit jaar waarin Franciscus’ ontmoeting met de sultan centraal staat - een idee wil krijgen van wat daar toen gebeurd kan zijn. Ook voor mensen die vertrouwd zijn met de verhalen van Franciscus is het boek een spannende pageturner. Dankzij Van Hartevelts vlotte manier van schrijven krijgen we een goed beeld van de worstelingen die Franciscus doormaakt even als van zijn nukken en de botsingen die dat oplevert met verschillende mensen. Hans van Hartevelt, Amandelen voor Franciscus, In de Knipscheer, 392 blz., € 22,-.
8
Franciscaans Jongerentreffen wint Religieuzenprijs 2018. Vlnr.: broeder Fer van der Reijken (jongerenwerker), Rob Hoogenboom (minister-provinciaal), Ramon Roks en Madelief Hauser (mee-organiserende jongeren) en Hanneke ter Maat (stafmedewerkster Franciscaans Jongerenwerk).
Franciscaans Jongerentreffen wint Religieuzenprijs 2018 De Religieuzenprijs 2018 is gewonnen door het Franciscaans Jongerentreffen (FJT) dat jaarlijks rond het Franciscusfeest plaatsvindt in de kloosters van de clarissen en de franciscanen in Megen. Tijdens weekends van het Jongerentreffen staan bezinning, ontmoeting, gebed en workshops rond een thema centraal. De religieuzenprijs wordt uitgeloofd door het bestuur van de Konferentie Nederlandse Religieuzen (KNR), bestaande uit alle hogere oversten van de verschillende religieuze ordes en congregaties in Nederland. Dit keer was besloten aan te sluiten bij het jaarthema 2018: ‘Jongeren, hun geloof en hun roeping.’ De Religieuzenprijs, die tweejaarlijks wordt uitgereikt, bestaat uit een kunstwerk en een bedrag van vijfduizend euro. Uit de zeven door een jury genomineerde projecten werd daarop het FJT gekozen. De jury is van mening dat het gaat om een project dat, met steeds weer een verfrissend en nieuw programma, duidelijk gericht is op verdieping en vorming. Belangrijk is ook dat jongeren zelf nadrukkelijk betrokken worden bij en medeverantwoordelijk zijn voor het programma. “Het is een project dat zich in al die jaren ruimschoots bewezen heeft”, sprak KNR-voorzitter, abt Bernardus Peeters, bij de bekendmaking van de winnaar en de overhandiging van het beeldje. Het kunstwerk, gemaakt door pater Math van Kampen ofm conv, toont twee handen die een vlammetje beschermen en verder dragen. Het beeldje staat symbool voor alle vrouwen en mannen die met hun woorden en daden de spiritualiteit van religieuzen op eigen, inspirerende wijze handen en voeten geven en verder dragen.
Intentieverklaring zusters clarissen, KNR, Oss en Noord-Brabant De Megense clarissen, de KNR (Konferentie Nederlandse Religieuzen), de gemeente Oss en de provincie Noord-Brabant tekenden onlangs een intentieverklaring om samen de toekomstplannen van de clarissen te onderzoeken. De kloostergemeenschap wil, op de plek waar ze nu woont, aan de toekomst bouwen. “Dit is onze heilige grond”, aldus abdis zuster Angela Holleboom. Maar de kosten voor het onderhoud van het pand zijn zwaar. De gemeente Oss en de provincie Noord-Brabant willen het religieuze erfgoed en daarbinnen de vele kloostergebouwen behouden. Dat in Megen zowel clarissen
als franciscanen wonen is uniek. We spreken niet voor niets van ‘Assisi aan de Maas’. Bij behoud van religieus erfgoed moeten provincie en gemeenten vaak op zoek naar een herbestemming voor een gebouw. Dat is in het geval van de clarissen niet zo: het betreft een levende gemeenschap. Om die reden is ook de KNR erbij betrokken. De toekomstplannen, verwoord in de visienota ‘Bouwen aan een duurzaam clarissenleven’, worden nu onderzocht op hun haalbaarheid. Afhankelijk van de uitkomsten bekijken de partners hoe ze verder betrokken blijven
bij de uitvoering. Die visie gaat uit van vier pijlers: gastenontvangst, productlijnen (zoals vegetarische producten, kruiden en thee), de ‘tafel van de Heer’, en duurzaamheid. Dat laatste kan heel direct gaan over vermindering van het energieverbruik, maar bijvoorbeeld ook over respectvolle omgang met het milieu en alle levende wezens. De ‘tafel van de Heer’ verwijst naar een Franciscaans begrip. Het betekent dat je voor een deel ook mag hopen op de goedheid van anderen om je te ondersteunen, op giften dus.
Ondertekenaars van de intentieverklaring (zittend vlnr.): wethouder Johan van der Schoot (gemeente Oss), zuster Sara Böhmer op (KNR), zuster Angela Holleboom osc (clarissen) en gedeputeerde Henri Swinkels (provincie Noord-Brabant. (Foto: Marc Bolsius)
Mensen Overleden Op 25 november overleed in het hospice Druten Dirk Bakker. Hij was 86 jaar oud en 65 jaar minderbroeder. Van 1961 tot 1970 was hij in Papoea betrokken bij landbouwprojecten. In 1971 keerde hij naar Nederland terug, waar hij missionair actief bleef o.a. als oprichter van de wereldwinkel in Hoorn en als missiesecretaris van het bisdom Haarlem. Vanaf 2013 woonde hij in de communiteit van Alverna (Wijchen).
9
DIERBAAR
Dit is onze doopkapel onder de toren van de Onze-Lieve-Vrouwvan-Lourdes-Kerk te Maastricht. Een bijzonder plekje. Ik mag hier nog bijna elke zondag dopen. De inrichting getuigt van geloof en van verbondenheid met de mensen. De architectuur nodigt uit tot verwijlen. Soms ga ik hier gewoon even zitten.
Mattie Jeukens ofm
10
AC T I V I T E I T E N
LA VERNA STADSKLOOSTER AMSTERDAM
FRANCISCAANS JONGERENWERK
BASISCURSUS ENNEAGRAM
STILLE OMGANG
Het enneagram is een model met negen persoonlijkheidstypen. Naarmate je jezelf hier meer in gaat herkennen, wordt duidelijker wat de drijfveren zijn achter je gedrag, waarom je doet zoals je doet. En je begrijpt beter waarom mensen zo anders zijn. De cursus is bedoeld om zicht te krijgen op het enneagramtype waarin je het meeste van jezelf herkent. DATA zaterdag 2 en 16 februari. TIJD 10.00-16.30 uur. DOCENT Nynke Noordhof. PRIJS € 90,-.
Het FJW organiseert ook dit jaar een programma rondom de Stille Omgang in en vanuit het Stadsklooster La Verna in Amsterdam-West. Op zaterdagavond sluiten we aan bij het jongerenprogramma van de Mozes- en Aäronkerk, uitmondend in het lopen van de Stille Omgang door het centrum van Amsterdam. Begeleiding: broeder Fer van der Reijken. LOCATIE Stadsklooster La Verna, Amsterdam. DATUM/TIJD zaterdag 16 maart 14.00 tot zondag 17 maart 13.00 uur. PRIJS € 25,00 (all-in).
INSPIRATIEDAG: GEAARD LEVEN
OP ADEM KOMEN
Een dag om te leren met twee benen op de grond te staan en verbonden te blijven met de aarde. Dat zal ons stevigheid en stabiliteit geven en is een voorwaarde voor een succesvolle en gelukkige levensweg. Naast een paar korte inleidingen zijn er meditaties, reflectie-opdrachten, oefeningen en gesprekken. DATUM vrijdag 22 februari. TIJD 10.00-16.00 uur. DOCENT Ton Roumen. PRIJS € 45,-.
Eind april kun je een weekend meeleven met de broeders in Megen, op het ritme van de gebedstijden en de maaltijden. Verder hoeft er niets. Jezelf de tijd gunnen om op adem te komen en contact te maken met je ziel. De plek biedt daarvoor verschillende mogelijkheden: je kamer, de huiskamer, de bibliotheek, de kloostertuin, een wandeling over de Maasdijk of door de uiterwaarden. Met, wie weet, verrassende ontmoetingen en gesprekken tussendoor. LOCATIE Franciscanenklooster, Megen. DATA 26-28 april. PRIJS € 65,00
MEDITEREN, STOPPEN, RUSTEN EN HELEN
Meditatie helpt ons om met een juiste houding, ademhaling en aandacht weer tot rust te komen en opnieuw in contact te komen met onze diepere lagen. Dit gaan we vijf avonden doen. Om thuis te oefenen is er een werkboek beschikbaar. DATA woensdag 13, 27 februari, 13, 27 maart en 10 april. TIJD 19.30-21.00 uur. DOCENT Henk Bruijn. PRIJS € 60,-.
INFORMATIE EN OPGAVE
Fer van der Reijken ofm, Derkinderenstraat 82, 1062 BJ Amsterdam tel.: 020 3467530, e-mail: info@laverna.nl, website: www.laverna.nl.
JONGERENREIS ASSISI
Deze zomer organiseert het Franciscaans Jongeren Werk een jongerenreis naar Assisi. We bezoeken plaatsen in en buiten Assisi die nauw verbonden zijn met Franciscus en Clara. Momenten van bezinning, viering, ontspanning en eigen tijd wisselen elkaar af. We reizen met een busje, met een overnachting in een klooster in Oostenrijk/NoordItalië. Begeleiders: broeders Theo van Adrichem en Fer van der Reijken. DATA 4-13 juli. PRIJS € 500,-.
INFORMATIE EN OPGAVE
Theo van Adrichem ofm, Kloosterstraat 6, 5366 BH Megen, tel: 0412 465779 / 465770, e-mail: FJW@franciscanen.nl, website: www.franciscaansjongerenwerk.nl.
CLARISSEN MEGEN MEDITATIEMIDWEEK
Willen en durven wij dat, leven in de ruimte van God-liefde? Hoe doe je dat dan? Ieders diepste verlangen is het vinden van geluk. Maar hoe en waar zoek je dan? Meditatie en bezinning, samen met anderen, kan je helpen je weg te vinden in deze belangrijke levensvragen. In de Meditatiemidweek nemen we daarvoor de tijd. We mediteren samen en gaan met elkaar in gesprek. We gaan samen de stilte in om zo Gods Woord, Gods Stem en Gods Wil te beluisteren. Dat doen wij in de meditatieweekenden of -midweken onder begeleiding van zuster Paula Suwartini osc. Indien gewenst kan er ook een persoonlijk gesprek met de begeleiding plaatsvinden. DATA (eerstvolgende Meditatiemidweek): maandag 29 april - donderdag 2 mei. THEMA Lente - Broeder Zon. KOSTEN € 197,75. INFORMATIE EN OPGAVE Zuster Paula Suwartini osc, Clarastraat 2, 5366 AK Megen, telefoon: 0412-462314, e-mail: zrpaula.suwartini@gmail.com, website: www.clarissen.nl/megen.html.
SPEEL JE WEL EENS MET DE GEDACHTE OM FRANCISCAAN TE WORDEN?
Neem contact op met roepingenbroeder Hans van Bemmel ofm, roepingenwerving@hotmail.com. VOOR MEER ACTIVITEITEN IN FRANCISCAANS N EDERLAND: WWW.FRANCISCAANSEWEG.NL
11
FR A N C I S C A A N S J O N G E R E N W E R K
Kloosterfestival 2018 Als postulant bij de clarissen nam zuster Marijke Brouwer afgelopen zomer deel aan het eerste Kloosterfestival in Nederland, van 23 tot en met 26 augustus in het klooster Nieuw Sion in Diepenveen. Een nieuw fenomeen op initiatief van de KNR. Zo’n honderd deelnemende jongeren leefden vier dagen mee in het ritme van het kloosterleven.
Wat precies de bedoeling was van onze aanwezigheid werd ons (ongeveer 15 broeders en zusters) pas in de loop van de vrijdagmorgen bekend. De organisatie zag ons als de ruggengraat van het festival. Onze belangrijkste taak was, aanspreekbaar zijn voor circa honderd deelnemende jongeren, voornamelijk afkomstig uit de Protestantse Kerk in Nederland. Sommigen van hen hadden nog nooit eerder van een klooster of van religieuzen gehoord. We leefden vier dagen met elkaar in het ritme van het kloosterleven en zo hadden we diverse ontmoetingen met de jongeren tijdens de maaltijden, het werk, de workshops en tijdens de muzikale avonden in de schuur van klooster Nieuw Sion. Het was bijzonder om erbij te zijn en mij te mengen tussen de jongeren, die vooral erg open stonden. Daardoor hadden we snel diepgaande gesprekken over geloof, studie en werk. Doordat sommigen nog nooit een zuster of broeder hadden ontmoet, kwamen er allerlei vragen op mij af en dat was erg leuk. Waarom ben je ingetreden, kun je wel de hele dag stil zijn, ga je wel eens op vakantie? Mis je bepaalde zaken niet? De jongeren hadden zich ook allemaal ingeschreven voor een bepaald werk; ik had zelf als ‘werk’ gekozen voor het koor, maar er waren ook een keuken-, schoonmaak- en klusjesteam. We zongen onder leiding van een professionele dirigent en dat was erg fijn en goed, al vielen hierdoor de ontmoetingen onderling even stil. Het was onze taak om tijdens de gebedsmomenten de zang te bevorderen en dat slaagde goed. In de avonden waren er workshops waar we konden aanschuiven. Ik koos voor de workshops over diverse stijlen van (religieuze) kunst, wat erg leerzaam was. En ik schoof aan bij een gesprek met Kinga Ban, een jonge vrouw die ongeneeslijk ziek is en veel kracht put uit haar geloof. Ze kon ook geweldig zingen! Na de workshops genoten we van optredens van o.a. de band Trinity. Het was een bijzonder weekend met een goede sfeer, waarin ik veel jongeren heb mogen ontmoeten en tegelijk een fijn samenzijn heb gedeeld met de andere religieuzen. Volgend jaar is er weer een kloosterfestival! Namelijk van 23 tot en met 25 augustus. Voor meer informatie: www.jongerenklooster.nl. Marijke Brouwer osc