De laatste deur

Deze jaargang van Franciscanen.nl heeft als overkoepelend thema ‘Franciscus man van vrede’. Dit derde nummer gaat over ‘vrede bewaren’. In zijn eerste levensbeschrijving vertelt broeder Thomas van Celano erover. Maarten Lemmers vertelt het na. Maria Smelter osc verbindt het verhaal met haar eigen ervaring.

VREDE BEWAREN

In de omgeving van Assisi stroomde een kronkelende rivier, een ‘Rivo Torto’. Er stond een schuurtje waar al een hele tijd geen gebruik meer van werd gemaakt.Met zijn eerste broeders nam Franciscus zijn intrek in dat schuurtje. Vooral wanneer het weer eens hevig regende, vonden ze daar tenminste enige beschutting. Het was nogal behelpen. Want er was verder niets. Soms hadden ze zelfs geen brood. Maar ja, je kon ook tevreden zijn met de knollen die daar op de vlakte groeiden. Ze kregen die knollen wel eens aangereikt wanneer ze op bedeltocht gingen in de omgeving.

Heel kleinbehuisd waren ze. Om even te kunnen zitten of je uit te strekken op de grond moest je voor elkaar inschikken. Toch mopperde en klaagde er niemand. Ze hadden er vrede mee. En die vrede wilden ze bewaren. Als iemand zich even opwond over het een of ander, moest hij maar even afkoeling zoeken in het stroompje buiten de hut. Franciscus deed het hun voor. Ook al was de behuizing krap, toch kon je in je hart wel ruimte maken voor je medebroeders. Op de balken van de hut had Franciscus de namen geschreven van ieder van de broeders. Dan wisten ze tenminste waar er voor ieder van hen een plaatsje was om ongestoord te bidden of te rusten.

Op een dag kwam er een man voorbij met zijn ezel. Ha, hier vind ik een schaduwrijk plekje, dacht hij bij zichzelf. Tenminste als die lui me hier binnenlaten. Weet je wat! Ik laat eerst mijn ezel naar binnen gaan. “Hup, naar binnen jij! Wat zullen ze blij zijn met ons”, riep hij tegen zijn ezel. Franciscus hoorde wat de man riep. En hij dacht: die man gaat er natuurlijk vanuit dat wij hier voor altijd willen blijven en van hieruit een wat grotere behuizing zullen gaan bouwen.

Daarom aarzelde Franciscus geen ogenblik. Hij verliet de hut en trok met zijn broeders verder, naar een ander plekje, een stukje grond waar een kleine kapel stond. Die kleine ‘portie grond’ werd wel ‘Portiuncula’ genoemd. Eeder had Franciscus het kapelletje al eens opgeknapt. Hij hoefde het niet in eigendom te hebben, als hij er maar met zijn broeders verblijf mocht houden en er met God verenigd mocht zijn.

Maarten Lemmers ofm

LAATSTE DEUR

In 1946 ging ik als jonge vrouw naar Hoogcruts (Limburg) in het noviciaat van de clarissen. De minderbroeders franciscanen hadden daar een klooster vrijgemaakt voor ons, omdat de zusters na de oorlog niet meer terug konden in hun klooster te Ammerzoden. Hoogcruts, dát was het voor mij. Op díe plaats wilde ik blijven. Daar op dat mooie kerkhof zou ik later bergraven worden. Dat was mijn ideaal. Ik voelde me er thuis.

Begin 1951 wilden de broeders hun klooster weer terug. Voor ons werd een landgoed in Hengelo (GD) gevonden. In het voorjaar, ’s morgens om vijf uur kwam de verhuiswagen. Ik huilde om het klooster dat we moesten verlaten. Maar Hengelo was mooi en de communiteit bleef intact. “Nou blijf ik hier altijd”, dacht ik.

In 1954 werd ik ‘buitenzuster’ in Kerkrade. Dat was voor drie jaar zo bepaald. Het was een mooie taak: ik mocht mensen ontvangen en na een tijdje zelfs de stad in om bij mensen om giften te bedelen voor het klooster. Maar eigenlijk had ik gekozen voor een leven in een communiteit en voor het koorgebed. Na drie jaar kon ik weer terug naar Hengelo en kreeg ik een taak op de boekbinderij. “Nou ga ik niet meer weg!”

Mijn plek

Er werd een nieuwe communiteit in Nieuwe Niedorp (Noord-Holland) opgericht. “Jij gaat daar naartoe”, werd tegen me gezegd. Met twaalf zusters gingen we erheen. Het afscheid was voor iedereen zwaar. Twintig jaar ben ik in Nieuwe Niedorp gebleven. Ik was daar in de gelegenheid een theologische leergang te volgen en ik werd novicemeesteres. “Dit is mijn plek”, zo voelde het.

Tot in 1980 Nijmegen in zicht kwam. In de federatie werd besloten het klooster te Silvolde bij Doetinchem op te heffen en in Alverna (Wijchen) en Nijmegen iets nieuws te beginnen. Als presidente van de federatie vond ik dat ik mee moest doen. Voor de eerste keer mocht ik kiezen. Ik was graag in Nieuwe Niedorp. Daar weggaan koste weer tranen. Vanuit drie communiteiten gingen we naar Nijmegen. In februari 1981 kwamen de eersten aan om het huis in orde te maken. We hadden het van de minderbroeders franciscanen overgenomen. Volgend jaar ben ik veertig jaar in Nijmegen.

Tranen

Bij elk afscheid had ik wel tranen, maar ik kan niet zeggen dat ik niet in vrede wegging. Ik heb gezien dat dit mijn weg was. ‘Gods wil’ is een groot woord, maar je zou het zo kunnen uitdrukken. Mijn moeder zei me bij mijn plechtige gelofte: “Nu moet je trouw zijn en altijd doen wat er van je gevraagd wordt.” Dat heb ik gedaan, maar het gevoel gaat niet altijd mee. Het kostte tranen een communiteit los te laten. Maar ik vond toch altijd weer zusters en een plaats waar ik me thuis voelde. Bij een plechtige gelofte zeggen de zusters tot de nieuw geprofeste: “vrede en volharding”. Deze wens vind ik indrukwekkend. Beide horen bij elkaar.

Er komt nog een nieuwe deur, dat weet ik, een laatste deur. Wanneer ik daar door heen ga, mag ik opgaan in het licht, het heilig einde, de uiteindelijke vrede.

Op 13 maart stuurde onze Ierse medebroeder Richard Hendrick ofm het onderstaande gebed ter bemoediging toe. We delen het graag in deze moeilijke tijden.

Isolatie Gebed ter bemoediging

Ja, er is angst. Ja, er is isolatie. Ja, er wordt gehamsterd. Ja, er is ziekte. Ja, er is zelfs dood Maar,

Ze zeggen dat je in Wuhan na zoveel jaren van lawaai de vogels weer kan horen zingen. Ze zeggen dat na slechts een paar weken van rust de lucht niet langer stijf staat van de smog maar blauw en grijs en helder is. Ze zeggen dat in de straten van Assisi mensen elkaar toezingen over de lege pleinen en hun ramen openhouden, zodat zij die alleen zijn de geluiden van families om hen heen kunnen horen.

Ze zeggen dat een hotel in het westen van Ierland gratis maaltijden aanbiedt en bezorgt bij hen die aan huis gebonden zijn. Vandaag is een mij bekende jonge vrouw druk bezig om in haar buurt flyers te verspreiden met haar nummer, zodat de ouderen iemand hebben die ze kunnen bellen. Vandaag bereiden kerken, synagogen, moskeeën en tempels zich voor om dakloze, zieke en vermoeide mensen te kunnen verwelkomen en onderdak te bieden.

Over de hele wereld beginnen mensen te vertragen en te reflecteren. Over de hele wereld kijken mensen op een nieuwe manier naar hun buren. Over de hele wereld worden mensen ontvankelijk voor een nieuwe realiteit, voor hoe groot we eigenlijk zijn en hoe klein onze feitelijke controle, voor wat er werkelijk toe doet. Voor liefde.

Dus we bidden en realiseren ons: Ja, er is angst, maar er hoeft geen haat te zijn. Ja, er is isolatie, maar er hoeft geen eenzaamheid te zijn.

Ja, er wordt gehamsterd, maar er hoeft geen gierigheid te zijn. Ja, er is ziekte maar de ziel hoeft niet te lijden. Ja, er is zelfs dood, maar er kan altijd een wedergeboorte van liefde zijn.

Word je bewust van de keuzes die je maakt voor je leven nu. Vandaag: Adem. Hoor, achter de fabrieksgeluiden van je paniek, zijn de vogels weer aan het zingen, klaart de hemel op, is de lente in zicht. En altijd worden we omringd door Liefde. Open de ramen van je ziel. En al ben je niet in staat om de ander over het lege plein aan te raken: Zing.

Mensen

Overleden

Op 21 maart overleed te Alverna (Wijchen) Huub Hodzelmans. Hij was 84 jaar oud en 66 jaar minderbroeder. Vele broeders heeft hij zijn diensten bewezen als kleermaker en later vele anderen als maatschappelijk werker. In Noorwegen en Denemarken ijverde hij voor de opbouw van franciscaans leven. Terug in Nederland vervulde hij binnen onze provincie vele taken, zoals die van gardiaan en bestuurslid. Vanaf 2014 woonde hij in Valkenburg, met daarna nog slechts een korte tijd in Heerlen en Alverna.

Tentoonstelling en boek over lokale Brabantse heiligen

In Tilburg ligt het Peerke Donderspark dat beheerd wordt door de stichting Petrus Donders Tilburg. In het park staat het Peerke Donders Paviljoen met daarin een museum. Hier zou nu de tentoonstelling Heiligen en zaligen in Brabant zijn, maar deze is vanwege de coronacrisis uitgesteld tot volgend jaar. Ondanks dat hij officieel noch heilig, noch zalig is, zal er ook aandacht zijn voor broeder Everardus, het heilig Bruurke van Megen. Meer informatie via: www.peerkedonders.nl.

Eén van de organisatoren van de tentoonstelling, Paul Spapens, schreef ook aan een boek rond de bedevaartsplaatsen van deze lokale heiligen in Nederland en Vlaanderen. Enige tijd geleden verscheen al een vergelijkbaar boekje over Mariaheiligdommen in Nederland en Vlaanderen waarin weer andere heiligen centraal staan. In het boek van Spapens wordt ook ruim aandacht besteed aan Hasselt en Megen. Broeder HansPeter Bartels en de Vlaamse broeder Karel De Wilde werden onlangs over ‘hun’ lokale heilige geïnterviewd, respectievelijk broeder Everardus Witte en pater Valentinus Paquay, het heilig Paterke van Hasselt.

Paul Spapens, Heilige plaatsen, zalige plekken - Pelgrimsoorden in Nederland en Vlaanderen, BerneMedia/Halewijn, 160 blz., € 16,90, te bestellen via BerneBoek.com.

Het Christusmysterie

De franciscaan Richard Rohr draagt zijn boek Het Christus mysterie op aan zijn dierbare, overleden hond Venus. Hij schrijft: “Zonder enige verontschuldiging, lichtzinnige theologie of angst voor ketterij kan ik met goed recht zeggen dat ook Venus voor mij Christus was.” Met deze opdracht is de kern van het boek getypeerd. God doordringt zijn hele schepping en is in alles aanwezig. Alles draagt iets van Christus in zich. De betekenis van het woord Christus is dus niet zoals velen denken de achternaam of een eretitel van Jezus, schrijft hij, maar een naam voor “het transcendente binnenste van ieder ‘ding’ in het universum”. Weer anders gezegd: Christus is een naam voor “de immense ruimtelijkheid van alle ware liefde”. Het is duidelijk dat Rohr inzoomt op een spirituele, mystieke benadering van grote theologische thema’s met als uitkomst een pleidooi voor een contemplatieve levenshouding, bewogen door een radicale compassie voor mensen in nood. Daarmee biedt Rohrs boek een open, inclusieve theologie, die zich makkelijk weet te verstaan met een diversiteit aan stromingen. Het in alles aanwezige Christusmysterie doet denken aan de goddelijk vonk uit de gnostiek en aan de boeddhanatuur uit het zenboeddhisme. Toch noemt Rohr zich “een traditiegetrouwe franciscaan”, die zijn betoog wil bouwen op “de aardse werkelijkheid” en regelmatig citeert uit de Bijbel en mystieke literatuur.

Richard Rohr (1943, Kansas, VS) is een populair, zij het niet geheel onomstreden, spiritueel schrijver en spreker. In Nederlandse vertaling verscheen eerder De goddelijke dans en Het enneagram.

Richard Rohr, Het Christus mysterie. Hoe Gods tegenwoordigheid alles wat je ziet, hoopt en gelooft kan veranderen, KokBoekencentrum (augustus 2019), 272 blz., € 24,99.

Elkaar tot zegen zijn

Mogen wij voor elkaar een zegen zijn, bij alles wat ons te doen straat, alles wat we beleven mogen, alles wat ons overkomt.

Mogen wij voor elkaar een zegen zijn, in het leven dat we samen delen, zo kwetsbaar als het is.

Mogen wij vandaag, voor elkaar een zegen zijn, in ons verschillen en ons gelijken.

Dan zal God ons zegenen in Zijn Naam: Vader, Zoon en heilige Geest. Amen.

Gebed uit: zielgaattevoet.nl

Foto: Bombardement op Arnhem. De Booys, Gelders archief

LA VERNA STADSKLOOSTER AMSTERDAM

OPEN DAG

Tijdens de Open Dag krijg je de gelegenheid om te proeven van de sfeer in Stadsklooster La Verna. Meerdere cursusleiders presenteren hun aanbod uit het najaar van 2020 in de vorm van een workshop. Je kunt het stadsklooster bekijken en er is gelegenheid elkaar te ontmoeten. Op de website van het Stadsklooster tref je vanaf begin september het programma aan. DATUM zaterdag 19 september. TIJD 14.00-17.00 uur. PRIJS vrijwillige bijdrage.

OPEN GESPREKSBIJEENKOMSTEN

Zes keer per jaar organiseren we op een dinsdagmiddag een Open Gespreksbijeenkomst waarbij we spiritualiteit en actuele maatschappelijke thema’s samen willen brengen. De inzichten en ervaringen van de deelnemers rond de tafel staan centraal. We discussiëren niet maar delen onze wijsheid in een sfeer van openheid. DATA 6 dinsdagmiddagen per jaar (precieze data worden nog vastgesteld) . TIJD 14.00-16.00 uur PRIJS vrijwillige bijdrage

INFORMATIE EN OPGAVE

Fer van der Reijken ofm, Derkinderenstraat 82, 1062 BJ Amsterdam, telefoon: 020-3467530, e-mail: info@stadskloosterlaverna.nl, website: www.stadskloosterlaverna.nl

CLARISSEN MEGEN

EEN WEEKEND MET HENRI NOUWEN

Tijdens dit weekend voor jongeren tot 35 jaar staan we stil bij drie preken van Henri Nouwen. Het thema ‘Het leven van de geliefde’ vormt de rode draad in die drie preken. We gaan deze preken beluisteren en zowel individueel als in de groep overdenken. Wat kunnen deze thema’s voor ons persoonlijk leven betekenen? Gedurende het weekend volgen we het ritme van de zusters (de vieringen en de maaltijden). Daarnaast zullen er momenten zijn voor een wandeling, meditatie of een momentje alleen op je kamer. DATA 3 - 5 juli. PRIJS € 80,-. (Informatie en aanmelding Juliëtte de Valk, j.j.devalk@hotmail.com.)

FRANCISCAANS JONGERENWERK

ASSISIREIS

De Assisireis is bijna volgeboekt, maar er is nog één plaats. Met ongeveer zes andere jongeren en twee franciscanen kun je mee naar Assisi. We reizen met een busje en overnachten onderweg bij franciscanen. In Assisi en omgeving volgen we de voetstappen van Franciscus. Een combinatie van verdieping, ontspanning en interessante, mooie plekken. KOSTEN € 495,-. DATA 15-25 juli BEGELEIDING broeders Fer van der Reijken en Wim Pot.

FRANCISCAANS JONGERENTREFFEN

De voorbereiding van het Franciscaans Jongerentreffen is onlangs al begonnen: je kunt de dagen vast noteren in je agenda. Het FJT is bij de minderbroeders franciscanen en zusters clarissen in Megen. Voor jongeren die iets meer diepgang zoeken en openstaan voor het christelijke geloof. Het programma wordt nog bekend gemaakt. KOSTEN € 55,-. DATA 25-27 september.

DAGEN VOOR JOU

Je kunt je altijd aanmelden als gast, alleen of met vrienden bij de broeders in Megen. We kijken samen welke periode geschikt is. Het zijn dagen waarin je de dagorde volgt met de communiteit. Daarnaast is er veel tijd voor jezelf: rustig studeren, genieten van de natuur, een gesprek om iets te verhelderen... wat jij wilt. KOSTEN in overleg. LOCATIE Franciscanenklooster Megen.

INFORMATIE EN OPGAVE

Wim Pot ofm, Kloosterstraat 6, 5366 BH Megen, telefoon: 0412-465770, e-mail: FJW@franciscanen.nl, website: www.franciscaansjongerenwerk.nl

PELGRIMSTOCHT - OP ZOEK NAAR DE OASE

Christenen openen de Bijbel wanneer zij gaan mediteren om God te zoeken, wanneer zij Hem willen ontmoeten en luisteren naar zijn stem. En jij? Wat doe jij, naar wie luister je? Wie zoek jij om te ontmoeten, om je aarzelingen en vragen mee te delen, om een diep gesprek mee te voeren? In deze meditatie nemen we daar de tijd voor. DATA Maandag 27 - donderdag 30 juli. PRIJS € 130,- (jongeren in overleg). Onder voorbehoud i.v.m. de aanstaande verbouwing van het gastenkwartier.

INFORMATIE EN OPGAVE

Zuster Paula Suwartini osc, klooster Sint-Josephsberg, Clarastraat 2, 5366 AK Megen, telefoon: 0412 – 462314, e-mail: zrpaula. suwartini@gmail.com, website www.clarissenmegen.nl.

Het leven delen

Hans van Bemmel

Achttien jaar geleden werd Hans van Bemmel door de provinciaal gevraagd om de functie van roepingenbroeder op zich te nemen en daarmee het centrale aanspreekpunt te zijn voor wie zich aangetrokken weet tot een leven als franciscaan. Ton Peters sprak met hem over zijn functie.

Meestal is het zo dat iemand via de telefoon contact met mij zoekt. Ik luister dan heel goed wat zijn motivatie is om franciscaan te willen worden. Je merkt dan gauw genoeg of het gaat om een serieuze wens of dat je met een ‘snuffelaar’ te maken hebt die onderdak zoekt. Daarna volgen persoonlijke gesprekken.

Motivatie Al snel gaan we dan de diepte in en komen we over en weer te spreken over de spiritualiteit van Franciscus en zijn volgelingen. Geraakt door het evangelie, de weg van Jezus gaan, daar gaat het om. Het omzien naar de medemens en vooral de zwakkere in de samenleving kleurt die weg. Ook de wens om priester te worden komt naar voren, maar wel ingekaderd in de broederschap. De drie geloften komen ook aan de orde: leven in gehoorzaamheid aan de broederschap en aan jezelf, leven zonder eigendom of bezittingen en ongehuwd zijn en leven in zuiverheid. Mooie aspecten van ons leven, maar lang niet altijd gemakkelijk.

Toekomstperspectief Waren de kandidaten vroeger zo rond de twintig, vandaag de dag zijn ze doorgaans tussen de dertig en de veertig. Ze hebben vaak al werkervaring of een studie achter de rug. Niet zelden is een breuk in opleiding of baan een reden om zich bij ons te melden. Het is dan wel zaak te achterhalen waardoor die is ontstaan, zodat ze niet op de zoveelste breuk afkoersen. De vraag is: Wat willen ze met hun leven als franciscaan?

Postulaat Dan volgt een postulaatsjaar. De belangrijkste vraag tijdens dat jaar is: pas ik in een gemeenschap, waarbij het gebedsleven, het werken buiten de deur en het gemeenschappelijk leven hand in hand gaan; er is sprake van een zekere wisselwerking tussen die drie, maar ze kunnen ook spanning oproepen. Tijdens het postulaat zijn twee evaluatiemomenten medebepalend voor het advies al dan niet in te treden en het noviciaat te beginnen.

Met veel respect voor de openheid in de gesprekken doe ik dit roepingenwerk. Velen zijn gegaan. ‘Pijn’ is daarvoor een te groot woord. Ik voel het wel en vind het jammer dat ze ‘afhaakten’. Voor mij is de franciscaanse weg zo waardevol!

Ton Peters ofm