Laat de angst niet regeren

Het was onze intentie om ons magazine ‘coronavrij’ te houden, maar dat gaat niet lukken. Rond de deadline van dit nummer hoopten we nog dat de zwaarste maatregelen achter de rug zouden zijn op het moment dat het blad bij u op de mat valt. Maar daar lijkt het steeds minder op. En dat is geen doemdenken, dat is de realiteit. Daarom ditmaal een ‘Actueel’ om u een hart onder de riem te steken.

Coronacrisis: laat de angst niet regeren!

De mooie initiatieven buitelen over elkaar heen. Klappen voor mensen in de zorg, boodschappen doen voor elkaar of op kinderen oppassen. Kleurplaten die worden opgestuurd naar verzorgingshuizen, nu de bewoners daar geen bezoek meer mogen ontvangen. Ook alle naar buiten gerichte activiteiten van onze franciscaanse gemeenschappen zijn vrijwel stil gelegd. Maar dat wil niet zeggen dat de broeders stil zitten. Via Facebook, mail en telefoon proberen we anderen tot steun te zijn, we luiden de klokken als daartoe opgeroepen wordt en ons bidden gaat door. In Stadsklooster San Damiano kun je via de website een kaarsje bij Maria opsteken. Stadklooster La Verna biedt de mogelijkheid om een boek of dvd te lenen.

Bemoedigende woorden

Onze minister-generaal, Michael Perry ofm, die op het generalaat in Rome in één van de brandhaarden van deze crisis woont, stuurde een brief aan alle broeders met bemoedigende woorden. Graag willen wij enkele van zijn woorden met u delen.

“We komen uit de bijzondere liturgische periode van de veertigdagentijd. Hierin worden christelijke gelovigen uitgenodigd om Jezus te vergezellen, zich de grote worstelingen en crises waarmee hij werd geconfronteerd te herinneren en zijn dood aan het kruis als een offer van pure liefde te gedenken. Maar noch het lijden, noch de dood hadden het laatste woord over zijn leven en dat zouden ze ook niet over ons leven moeten hebben. De hoop die door de opstanding en door dagelijkse daden van gerechtigheid, barmhartigheid en liefde wordt verschaft, zou ons moeten inspireren om verder te kijken dan alle angst en alle bezorgdheid. Ze zou ons moeten helpen de aanwezigheid van Jezus waar te nemen die dezelfde woorden tot ons blijft spreken als tegen zijn geliefde vrienden en leerlingen: ‘Wees niet bang! Ik blijf bij je tot het einde der tijden!’

niet uit het oog verliezen. Onze harten gaan op een bijzondere manier uit naar de mensen van Syrië, de Democratische Republiek Congo, Venezuela, Mindanao, de Republieken van Soedan en Zuid-Soedan, Palestina, Libanon en naar broeders en zusters die in andere delen van de wereld wonen waar menselijke waardigheid, grondrechten en basaal fysiek voortbestaan worden bedreigd. Laten we de uitnodiging aangrijpen om verder te gaan dan alle scheidingen en alle angsten. Laten we wegen zoeken die leiden tot authentieke dialoog, samenwerking en de bevordering van het welzijn van de hele mensheid, heel in het bijzonder degenen die arm en uitgesloten zijn. Laten we ook onze toewijding aan liefde en zorg voor de natuurlijke omgeving, ons gemeenschappelijke huis, verdiepen.”

Hans-Peter Bartels ofm

De opgestane Jezus verschijnt aan Maria Magdalena-Heinrich Hofmann.

Een plaats bezoeken waar 75 jaar geleden zeer mensonwaardige dingen hebben plaatsgevonden, heeft dat zin? Ja, zeg ik, dat heeft zin. In gedachten houden, gedenken, beleef ik als wezenstrek van de christelijke, de joodse en de franciscaanse wijze van in de wereld staan. Gedenken is een oer-Bijbels gebeuren, waarbij je door je heen laat gaan wat er gebeurd is. Je durft stil te staan bij de situatie terwijl je je toewendt naar God de Schepper.

Vraagtekens zonder antwoorden

In 2016 reisde ik in een groep van zestig personen, waaronder meerdere Joden, naar Polen. We werden begeleid door mensen van het Auschwitz Comité uit Amsterdam. Drie nazivernietigingskampen hebben we bezocht, onheilsplaatsen waar duizenden Joden, Sinti en Roma zijn mishandeld, vermoord, vergast. Auschwitz-Birkenau, Majdanek en Sobibor laten de gruwelijkheid zien waartoe de nazi’s in staat waren.

In het zuiden van Polen ligt het kleine industriestadje Auschwitz, en daarbij Birkenau. Daar ligt het omvangrijkste nazivernietigingskamp van de Tweede Wereldoorlog. Duizenden mensen zijn daar de weg gegaan vanuit de trein naar de gaskamers. Je kunt het niet bevatten. De vernietiging van mensen, de manier waarop, het motief en de omvang ervan, na zovele jaren kan ik dat nog steeds niet begrijpen. Majdanek bij de stad Lubin in het zuidoosten van Polen is een nazivernietigingskamp met rijen onheilspellende barakken. Daarachter een enorme asheuvel. Ook zie je er restanten van de dampende en perverse moordfabriek. Ver in niemandsland in Polen, op de grens van Wit-Rusland en Oekranië, ligt het gehucht Sobibor. Het nazivernietigingskamp daar is grotendeels verdwenen. Wat gebleven is, is een hele grote asberg waarop witte stenen zijn gelegd. Hier was maar één doel: vernietiging. Je loopt er over een veld waar metersdiep de as van mensen ligt. Stil is het daar. Geen vogel hoor je. Heel weinig plantengroei. En achter de asberg een waterplas, een vijver waarin as gedumpt werd. Je zag aan de rand ervan enige blauwe bloempjes: ‘vergeet-mij-nietjes’. De natuur zelf heeft er zijn eigen eeuwig monument gemaakt en die bloempjes daar laten bloeien.

Vernietigingskamp Sobibor. Wat rest is een asberg bedekt met stenen.

loods zie je bergen koffers, hopen brillen, schoenen, enz. Er hangen een paar gebedsmantels. Je beseft dat mensen ze meenamen als een kostbaar en dierbaar erfstuk. Maar je voelt ook heel verdrietig de omvang van de nazimisdaad: de weloverwogen vernietiging van eeuwenlang opgebouwde tradities.

Na veel lezen over, zien en horen van de nazivernietigingskampen een paar bemerkingen mijnerzijds. Van groot belang is het dat de geschiedenis van de Holocaust, de Shoah verteld blijft worden. Dat er zorg voor wordt gedragen dat met name jongeren en nieuwe landgenoten goed over deze geschiedenis onderwezen worden en doordrongen raken van het gevaar van discriminatie en vooroordelen.

Onrecht aan mensen moet vanaf de eerste stap bestreden worden en hun waardigheid moet tot de laatste stap bewaard worden. Omdat de Eeuwige God de Levende is, bevindt Hij zich zowel in de vragen als in de antwoorden. De nazivernietigingskampen betekenen voor mij vraagtekens zonder antwoorden.