Lisette Mattaar, directeur vfonds

Vfonds steunt projecten en organisaties die bijdragen aan een sterke democratische rechtsstaat en een vreedzame samenleving. Het fonds is ontstaan uit de inspanningen van veteraan Bib van Lanschot, vertelt Mattaar: ‘Van Lanschot zag dat er na de Tweede Wereldoorlog geen voorzieningen waren voor veteranen die gewond waren of om een andere reden niet meer konden werken. Hij ging met luciferdoosjes langs de deur om geld op te halen. Toen Van Lanschot besloot om lootjes te verkopen in plaats van lucifers, was dat zo succesvol dat daar uiteindelijk de Giroloterij (tegenwoordig de VriendenLoterij, red.) uit is voortgekomen. Uiteindelijk ging de bond zich focussen op het steunen van initiatieven en werd het binnenhalen van geld aan de loterij overgelaten. Tot op de dag van vandaag ontvangen wij nog steeds ons geld van de loterij.’

‘Mijn affiniteit is heel persoonlijk: mijn vader is in Nederlands-Indië geboren en verloor zijn moeder in een gevangenenkamp. Ik was daardoor eigenlijk altijd wel bezig met thema’s als rechtvaardigheid, en ik heb naast mijn studie bedrijfskunde ook ontwikkelingsstudies gedaan. Als directeur van

het Humanity House in Den Haag hield ik me bezig met de gevolgen van hedendaagse conflicten, zoals de vluchtelingenproblematiek. We deden daar regelmatig een aanvraag voor subsidie van projecten bij vfonds, dus ik kende vfonds vanuit die hoek. Ik werd op een bepaald moment ook gevraagd in het bestuur van het Bevrijdingsfestival van Den Haag, dat heb ik acht jaar gedaan. Bijzonder was dat ik in de raad van toezicht van de Oorlogsgravenstichting terechtkwam, want daardoor was ik ineens indirect ook verantwoordelijk voor het graf van mijn oma in Indonesië. De Oorlogsgravenstichting ontwikkelde een bezoekerscentrum in Loenen, en ik heb ervaring met tentoonstellingen. Dat project werd ook weer gefinancierd door vfonds. Dus toen ik bij vfonds solliciteerde en aangenomen werd, zeiden ze wel: “Dit is een thuiswedstrijd voor jou!”’

‘Het was een mooi moment om in te stappen, want ik kon helpen bij het formuleren van de nieuwe missie. We hadden die drie pijlers – Vrede, Vrijheid en Veteranenzorg – maar die hebben we in een bredere context geplaatst. Vfonds wil bijdragen aan een vreedzame samenleving en een sterke democratische rechtsstaat. Daar moeten onze initiatieven aan bijdragen!’

‘Vanuit onze historie zijn we verbonden met de Tweede Wereldoorlog en willen we ons inzetten voor vrede en vrijheid, door de lessen uit het verleden mee te nemen naar het heden. We investeren dus in projecten waar je meer leert over oorlog en conflict, waarbij we de koppeling maken wat dat betekent voor jouw rol in de samenleving: hoe kun je die samenleving vormgeven, wat biedt democratie jou en wat kun jij bijdragen? Onze mensen toetsen de projectaanvragen aan ons beleidsplan en subsidiekader, om te beargumenteren of ze binnen onze doelstellingen passen. ‘De actualiteit is belangrijk. Neem de gevolgen van de oorlog in Oekraïne: wij zijn geen organisatie die noodhulp biedt en dekens uitdeelt, maar wij hebben binnen twee weken een regeling opgezet voor debat en dialoog. Daar kregen we verrassend veel aanvragen voor.’

‘Wij ontvangen ons geld van de Nationale Postcode Loterij, de VriendenLoterij en de Nederlandse Loterij. Die loterijen leveren een essentiële bijdrage aan het maatschappelijke middenveld: er gaat achthonderd miljoen euro naar

de goede doelen vfonds, Artsen zonder Grenzen en het Rode Kruis. We willen wel andere geldstromen opzetten, naar het voorbeeld van het Prins Bernhard Cultuurfonds en het Oranje Fonds. Die zamelen geld in via een systeem van donateurs, nalatenschapswerving en grote giften. Het voordeel is dat vfonds daarmee een grotere bijdrage kan leveren aan een vreedzame samenleving, door het ondersteunen van projecten.’

‘Zeker. We zijn van oudsher betrokken bij de Veteranendag en we maken, samen met Defensie, ook reünies van veteranen mogelijk. Ook ondersteunen we de BNMO, een onafhankelijke organisatie voor (voormalige) werknemers van Defensie, brandweer, politie, ambulance en andere geüniformeerden met lichamelijk of psychisch letsel, én hun verwanten. ‘Erg leuk is het vteam, een soort jongerenclub, ontwikkeld samen met Tako Rietveld, tijdens de Nijmeegse Vierdaagse. vteam laat overal zijn gezicht zien. Tijdens de Invictus Games mochten kinderen van het vteam zelfs prins Harry en Megan interviewen – dat bleek online het bestgevolgde item van Invictus Games! Ook is er de vfonds Kinderprijs. Een mijlpaal is de film De slag om de Schelde. We wilden 75 jaar vrijheid groots vieren en hebben daartoe een productiemaatschappij ingeschakeld. Die film was zo’n iconisch project, dat is wel uniek. We hebben veel geïnvesteerd in het herdenken van de Tweede Wereldoorlog en het vieren van de vrijheid. Maar we bereiken nu een kantelmoment, want de generatie die die oorlog bewust heeft meegemaakt, begint te verdwijnen. Nu moeten we relevant zijn voor de volgende generatie. Voorheen waren we heel voorzichtig in het omarmen van actuele issues, want het kan snel in politiek verzanden. Nu zeggen we: dit is onze rol en we snappen de risico’s. We zien dat de democratische rechtsstaat onder druk staat, dus kijken we wat daaraan kunnen doen.’

‘Een bijzondere is wel Gevaarlijke Namen, een theaterstuk over Srebrenica. Dat wordt uitgevoerd door een overlevende van die genocide en een Dutchbatter. Beiden worstelen met hun rollen in dat conflict, en het boeiende is hoe zij samenkomen met respect voor elkaars verhaal. Er was toen ook een klankbordgroep van veteranen die het belangrijk vond dat het verhaal van beide zijden werd belicht. Hoewel de theatermaker in eerste instantie moeite had om het in theaters te krijgen, is het uiteindelijk een mega-succes geworden. Op 16 mei dit jaar werd het zelfs voor het Europees parlement opgevoerd. Dat was zo gaaf!’