Benefit 10/2019

WYWIAD / miesięcznik Benefit / 10(56)/2016

miesięcznik bezpłatny 10(89)/2019 ISSNN 2084-7491

BENEFITY W MAŁYCH I ŚREDNICH FIRMACH Świadczenia dodatkowe są coraz popularniejszym elementem wynagrodzenia, a ich dobór ma duży wpływ na atrakcyjność pakietu korzyści z pracy. Są one powszechne w dużych i wielkich firmach. W roku 2019 oferowało je 94 proc. dużych i 96 proc. wielkich firm.

SYTUACJA KOBIET NA RODZIMYM RYNKU PRACY Na pytanie o sytuację kobiet na polskim rynku pracy nie sposób odpowiedzieć wedle prostego klucza – jest dobrze lub źle.

Z raportu konsorcjum GEM wynika, że aktywność biznesowa Polek wzrosła aż o 36 proc. w ciągu ostatnich lat, ale wciąż daleko nam do sytuacji idealnej.

Fot. Dariusz Golik

W podróżowaniu najważniejsze jest mieć gdzie wracać Tomek Michniewicz www.miesiecznik-benefit.pl

www.miesiecznik-benefit.pl

1

2

EDYTORIAL / miesięcznik Benefit / 10(89)/2019

Różnorodność, czyli tych „normalności” jest więcej – Podróżowanie pokazuje, że istnieją bardzo różne rozwiązania – podkreśla Tomek Michniewicz, podróżnik i reportażysta. – Możesz spojrzeć na swoje życie z innej perspektywy i dostrzec, że twój świat nie musi być taki, jaki jest.

Podróże kształcą – to pewne. Uczą tolerancji, zrozumienia i otwartości na różnorodność. Z całą odpowiedzialnością potwierdza to Tomek Michniewicz, który przemierzył świat wzdłuż i wszerz. Bogaty w doświadczenia wysnuwa myśl, że wychowując się w pewnej kulturze, uznajemy ją za normalność, kiedy jednak zaczynamy podróżować, nagle okazuje się, że tych „normalności” są tysiące. Podróżnik podkreśla, że poznawanie odmienności kulturowych prowadzi do zmiany sposobu myślenia. Zaczynamy aplikować różne rozwiązania, które widzieliśmy gdzieś w świecie, do własnego życia, i często się okazuje, że świetnie działają.

To doświadczenie z pewnością można przełożyć na biznes i środowisko pracy. Pozwala ono lepiej „wyczuć” partnerów biznesowych z różnych części świata, a także pomaga zrozumieć różnice kulturowe. To w różnorodności tkwi siła wielu zespołów, choć zarządzanie nią nie należy do najłatwiejszych.

Rafał Rudzki i Marta Orzęcka we wspólnym artykule opublikowanym w niniejszym wydaniu próbują ją zdefiniować, pisząc, że różnorodność może być definiowana w odmienny sposób przez różne grupy osób. Coraz częściej pracodawcy dostrzegają, że działania z zakresu zarządzania różnorodnością i społeczne włączanie stają się niezbędnym elementem kształtowania doświadczeń pracownika umożliwiającym pozyskiwanie i utrzymanie najlepszych z nich. W artykule Siła różnorodności, do którego lektury zachęcam, autorzy podkreślają, że różnorodność zespołów jest niezwykle ważna, a inkluzywność uwypukla moc różnorodności, wzmacniając kulturę organizacyjną, w ramach której wszyscy mogą czuć się komfortowo.

Pozostając w temacie kultury organizacyjnej, chciałabym także zaprosić Państwa do przeczytania wywiadu z Beatą Kapcewicz, która opowiada o kompetencjach niezbędnych dla dzisiejszego lidera, który bez wątpienia jest jednym z najważniejszych „nośników” wartości kultury organizacyjnej.

– Dzisiaj wszystko wymaga odwagi. Odwagi wymaga bycie sobą i mówienie głośno o tym, w co się wierzy lub nie wierzy – podkreśla Beata Kapcewicz. – Podejmowanie niepopularnych decyzji w organizacji wymaga odwagi. Nie wspominając o biegu przez pustynię lub wejściu na Mount Everest. Życie na własnych zasadach wymaga odwagi. Po prostu.

I właśnie tej odwagi w podejmowaniu wyzwań i poznawaniu tego, co nieznane, Państwu życzę.

KATARZYNA PATALAN REDAKTOR NACZELNA MIESIĘCZNIKA BENEFIT

www.miesiecznik-benefit.pl

3

4

Redakcja: Beata Kozicka, Jolanta Chrostowska-Sufa, redaktor naczelna: Katarzyna Patalan, zastępca redaktor naczelnej: Rafał Mikołaj Krasucki, sekretarz redakcji: Elwira Cimoch, al. Piłsudskiego 58, lok. 201, 18-400 Łomża, tel./faks 86 218 00 74, tel. 508 563 626, e-mail: redakcja@miesiecznik-benefit.pl, www.miesiecznik-benefit.pl, reklama: reklama@miesiecznik-benefit.pl, tel. kom. 508 548 308, ISSN 2084-7491, wydawca: Benefit IP Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością spółka komandytowa, Plac Europejski 2, 00-844 Warszawa, Fot. Dariusz Golik, zdjęcia: z zasobów istockphoto, nakład: 8000 egz., DTP: Rafał Mikołaj Krasucki, druk: Libra-Print Daniel Puławski

Kiedyś menedżer po prostu wiedział.

Dziś musi przyznać, że nie wie, a jednocześnie stać na czele i być przewodnikiem.

Beata Kapcewicz, str. 48

SPIS TREŚCI / miesięcznik Benefit / 10(89)/2019

październik

2019

Fot. Dariusz Golik

06 08

WYWIAD

W podróżowaniu najważniejsze jest mieć gdzie wracać

18 20

ZARZĄDZANIE PRZEZ INDYWIDUALNOŚĆ

28

ROZWÓJ

34

PRACA

36

WYNAGRODZENIA

38

BENEFITY

44

BENEFITY W SEKTORZE PUBLICZNYM

48

WYWIAD

53

BENEFITY

59

WYWIAD

60

PRAWO

62 66 www.miesiecznik-benefit.pl

WARTO TAM BYĆ

Strach i schematy rujnują nam życie

ZARZĄDZANIE

Jak zamienić taktykę w strategię?

Siła różnorodności Zarządzanie nieobecnością prezesa

Człowiek jest jak dom o czterech pokojach Pasja może stać się zawodem Mentoring – jakie bariery?

Sytuacja kobiet na rodzimym rynku pracy

Sprawiedliwe wynagradzanie

Grupówka w nowej odsłonie Benefity w małych i średnich firmach

ZFŚS – na jakie działania można go przeznaczyć?

Jeżeli zadbamy o człowieka, człowiek zadba o biznes

Aktywność fizyczna w miejscu pracy Aktywni = bardziej zaangażowani

Uwzględniamy różnorodność pracowników

Profilaktyczna opieka zdrowotna

KINO/MUZEUM/TEATR/KSIĄŻKI FELIETON

Forum Ekonomiczne w Krynicy, w sportowo-HR-owym świetle

5

PAŹDZIERNIK 2019 1 2 3 7 8 9 10 14 15 16 17 21 22 23 24 28 29 30 31

4 5 6 11 12 13 18 19 20 25 26 27

LISTOPAD 2019 4 5 6 7 11 12 13 14 18 19 20 21 25 26 27 28

1 2 3 8 9 10 15 16 17 22 23 24 29 30

HRcamp HRcamp to jedna z największych konferencji branżowych w Polsce, gromadząca co roku ponad 400 uczestników. Wydarzenie o międzynarodowej randze to szansa na spotkanie autorytetów branży HR i employer brandingu z międzynarodowych oraz polskich organizacji. Od lat charakteryzuje się wysokim poziomem merytorycznym oraz unikalną tematyką.

Całodzienna konferencja została podzielona na trzy bloki tematyczne uwzględniające prelekcje, panele dyskusyjne oraz praktyczne warsztaty: – Budowanie doświadczeń – best practices z zakresu rekrutacji, employer brandingu i wizerunku pracodawcy; – Narzędzia i innowacje – o tym jak utrzymać i rozwijać talenty w organizacji; – Dane w HR – podstawa strategii i analityki to jeden z głównych obszarów do opanowania przez entuzjastów employer brandingu.

Konferencja skierowana jest do specjalistów działów HR, EB, marketingu, działów szkoleń i rozwoju oraz dyrektorów, menedżerów i osób decyzyjnych z polskich i międzynarodowych organizacji.

Oprócz merytorycznej i praktycznej części konferencji odbędzie się gala Employer Branding Stars. W trakcie tegorocznej edycji zaprezentowane zostaną wprowadzenia do trzech najlepszych case’ów oraz nagrodzeni zwycięzcy w każdej z kategorii.

17 października 2019 – Warszawa Organizator: Employer Branding Institute Informacje: www.hrcamp.pl

6

VIII Forum Dyrektorów HR Nowoczesne oblicze sektora HR – mądre zarządzanie, kultura organizacyjna i podnoszenie efektywności.

VIII Forum Dyrektorów HR to spotkanie praktyków odpowiedzialnych za zarządzanie kapitałem ludzkim w największych firmach w Polsce. Wyjątkowa okazja do nawiązania nowych relacji biznesowych oraz omówienia najważniejszych wyzwań związanych z zarządzaniem zasobami ludzkimi. Celem Forum jest dzielenie się doświadczeniem, specjalistycznym know-how oraz wspólne wypracowanie najskuteczniejszych metod, wpierających rozwój biznesu.

Podczas ósmej edycji prelegenci oraz uczestnicy zastanowią się jak dopasować model zarządzania do koncepcji biznesowej oraz jak doskonalić twarde i miękkie umiejętności poszczególnych członków zespołu.

Omówione zostaną m.in. kwestie związane z transparentnością wynagrodzeń, kulturą organizacyjną oraz motywowaniem i aktywizacją pracowników.

Wśród prelegentów: – Liza Shybanova, BU HR Manager Poland & Baltics, Coca Cola; – Renata Prys, HR Director, McDonald's Polska; – Katarzyna Reinfuss, HR Director, Motorola Solutions; – Katarzyna Motelska, dyrektor Biura Doświadczeń Kandydata i Pracownika, PKO Bank Polski; – Agata Trzcianowska, dyrektor personalny, Michelin Polska.

24–25 października 2019 – Warszawa Organizator: Blue Business Media Informacje: www.hr-forum.pl

Management 360° Zarządzanie projektami to sztywne metodyki, twarde narzędzia i żelazne procesy? Organizatorzy udowodnią, że project management to o wiele więcej niż chłodna i mechaniczna czynność.

Management 360° to odpowiedź na projektową znieczulicę. Formuła konferencji to precyzyjnie dobrani prelegenci, genialne tematy wystąpień i doskonała okazja do networkingu biznesowego.

Swoją wiedzą podzielą się prelegenci – praktycy z dziedziny zarządzania projektami oraz powiązanych tematów. Wśród prelegentów m.in.: gen. Roman Polko, Maciej Łączny, Jacek Wieczorek, Bartosz Bieszyński, Maciej Bodych, Jakub Szczepanik, Joanna Bociąg, Michał Dusiński, Piotr Sałata, Agnieszka Halama.

Ponadto w czasie konferencji Agnieszka Halama ze Szkoły Praktyków Wizualnych przeprowadzi zapis graficzny konferencji Management 360°.

24–25 października 2019 – Wrocław Organizator: PMI Poland Chapter / oddział Wrocław Informacje: www.management360.pl

Fot. mat. własne BRANT Hotel & Events

WARTO TAM BYĆ / miesięcznik Benefit / 10(89)/2019

Akademia Kobiet – Siła Jest Kobietą V edycja Akademii Kobiet to dwa dni bogate w spotkania, wykłady, rozmowy, warsztaty i ćwiczenia połączone z rozrywką i dobrą zabawą. Prelegenci to przede wszystkim kobiety sukcesu, realizujące się w różnych dziedzinach, które pokazują, że warto żyć w zgodzie ze sobą.

W tym roku gośćmi specjalnymi będą: Dorota Gardias, Omenaa Mensah, Katarzyna Miller, Anna Kerth, Marta Frej, Anna Suska, Bartek Jędrzejak, Łukasz Cybulski, Kasia Cichopek oraz Dagmara Kowalczyk.

Podczas Akademii uczestnicy będą uczyć się jak osiągać sukces łącząc życie prywatne i karierę zawodową oraz czerpać radość z życia. Podczas spotkań prelegenci podzielą się swoimi doświadczeniami, wskazówkami i zapałem do działania.

Wydarzenie nie tylko sprzyja nawiązaniu nowych, wartościowych znajomości oraz poszerzeniu horyzontów, ale także jest doskonałą okazją do odpoczynku i zebrania sił do dalszego działania. To jak SPA dla kobiecej duszy i idealny „reset” przed… podbojem świata!

16–17 listopada 2019 – Majdan k. Warszawy Organizator: Event-Max Monika Lichota Informacje: www.akademiakobiet.pl

Kongres Kadry Pod hasłem „Idziemy po nowe” odbędzie się 30. jubileuszowy Kongres Kadry – jedno z największych wydarzeń z branży HRM. Wśród prelegentów wybitni specjaliści, wieloletni praktycy i inspirujący profesjonaliści. To nie tylko osoby pełniące wysokie stanowiska w firmach. Za każdym z nich stoi także niezwykła historia, doświadczenie i – wynikająca ze świadomości wartości wiedzy – chęć rozwoju.

Dzień pierwszy – Dzień Inspiracji. Wśród prelegentów m.in.: prof. SGH, dr hab. Tomasz Rostkowski, dr Aleksandra Przegalińska, Tadeusz Woźniak (dyrektor generalny Francuskiego Instytutu Gospodarki Polska), Ania Jakubowski (dyrektor generalna AVON).

Dzień drugi – Dzień Dobrych Praktyk! Wystąpią m.in.: Andrzej Borczyk (dyrektor personalny, członek zarządu Grupa Żywiec), Dariusz Pawlukowicz (członek zarządu Vantage Development), Radosław Czekan (założyciel Warsaw Debate Chamber), Małgorzata Bieniaszewska (właścicielka firmy MB-Pneumatyka), Adam Mamok (dyrektor zarządzający Essilor Polonia).

Dzień trzeci – Warsztaty poprowadzą: Justyna Lichtarska (ACC ICF, coach przywództwa i kariery, menedżer HR, psycholog) oraz Anna Gnoińska (ekspert w zakresie strategii HR i cyfrowej transformacji HR).

Kongres Kadry to spotkanie z trendami, technikami i narzędziami, które pomogą budować efektywne i zaangażowane zespoły pracowników!

19–21 listopada 2019 – Warszawa Organizator: Dreamcast Sp. z o.o.

Informacje: www.kongreskadry.pl

www.miesiecznik-benefit.pl

Angażowanie i budowanie lojalności pracowników Uczestnicy konferencji będą mieli niepowtarzalną możliwość wymiany informacji na temat aktualnej sytuacji firm działających w sektorze usług z różnych branż. Dowiedzą się, jakie wyzwania pojawiają się przed kadrą zarządzającą i jak należy realizować programy zwiększające zaangażowanie i lojalność pracowników oraz jak reagować na nowe wyzwania rynku, żeby nawet w momencie spowolnienia gospodarczego wyprzedzać konkurencję, a w momencie poprawy sytuacji na rynku dzięki optymalizacji procesów jeszcze przewagę konkurencyjną zwiększać.

Poruszane tematy to m.in.: – Strategie, narzędzia i najlepsze działania podnoszące zaangażowanie i lojalność pracowników; – Częsty feedback i coaching buduje pracę zespołową; – Jak budować tożsamość zespołów zdalnych; – Zarządzanie talentami i gwiazdami w zespole; – Właściwe zarządzanie konfliktami; – Angażowanie wielopokoleniowych zespołów na przykładzie działań realizowanych w firmie z sektora produkcji; – Co zrobić gdy menedżerowi brakuje kompetencji liderskich.

Konferencja skierowana jest do: dyrektorów, kierowników i specjalistów z działów personalnych oraz wszystkich osób zarządzających pracownikami, które chcą świadomie i odpowiedzialnie angażować i budować lojalność swoich pracowników.

28–29 listopada 2019 – Warszawa Organizator: GBI Partners Sp. z o.o.

Informacje: www.gbip.com.pl

7

Fot. Ĺ ukasz Majdan

WYWIAD / miesięcznik Benefit / 10(89)/2019

W podróżowaniu najważniejsze jest mieć gdzie wracać Z Tomkiem Michniewiczem rozmawiał Rafał Mikołaj Krasucki

Co obudziło w panu głód podróżowania?

Wychowałem się w domu, w którym były obecne różne kultury, muzyka świata i filozofia Wschodu. To interesowało moich rodziców oraz ich znajomych. Jako nastoletni chłopak wracałem do domu ze szkoły i spotykałem w nim a to mnicha buddyjskiego, a to hipnotyzera z Sycylii, a to imama czy muzyków świata grających na sitarze lub na bębnach. Prędzej czy później chęć słuchania ich opowieści musiała się przeobrazić w chęć zobaczenia tego wszystkiego na żywo.

Potem kupuje się pierwszy bilet, leci w świat i już nie ma odwrotu.

Jeżeli masz w sercu podróżowanie i raz tego spróbujesz, „nabywasz” tak zwaną „chorobę swędzących stóp” – zawsze jest się nie na miejscu i zawsze gdzieś cię ciągnie.

Jest pan wprawionym podróżnikiem. Co poradziłby pan tym, którzy chcą rozpocząć przygodę z podróżowaniem?

Są dwa podstawowe problemy, które nie powinny stanowić przeszkody dla kogoś, kto faktycznie chce podróżować: brak czasu i brak pieniędzy.

Zacznijmy od czasu.

Mamy tak szczelnie zapełnione terminarze, że nie ma gdzie wsadzić szpilki, najczęstszym więc błędem jest to, że czekamy na właściwy moment na wyjazd. Tak jakby nagle w kalendarzu miały pojawić się magicznie trzy tygodnie wolnego specjalnie na to, żeby było można wsiąść w samolot i gdzieś polecieć. To oczywiście nigdy nie nastąpi. Jeśli mam jakiś pomysł na podróż albo plan, marzenie, przewracam kartki w kalendarzu, aż znajdę pierwsze puste strony, choćby i za rok, i od razu zaznaczam: „lecę na trzy tygodnie do Kolumbii”. Potem cała reszta życia układa się adekwatnie do tych planów.

Wszystko zaczyna się od decyzji, a potem całość się do tej decyzji sama dopasowuje. To trochę jak z narodzinami dziecka. Człowiek się dowiaduje, że będzie miał dziecko, i ma dziewięć miesięcy, żeby się do tego przygotować. I się przygotowuje. Kiedy dziecko przychodzi na świat, jesteśmy lepiej albo gorzej, ale

10

jednak przygotowani. Z podróżami jest tak samo.

Pieniądze to też jest kwestia mityczna. Wielu osobom wydaje się, że podróżowanie jest bardzo kosztowne.

Owszem, jest, jeżeli latasz z biurem podróży. Jeśli latasz samodzielnie, możesz na przykład polecieć na dwa tygodnie do Maroka za 1800 złotych.

To jest mniej, niż przez dwa tygodnie wydasz w Juracie, jeśli więc stać cię na wakacje w Polsce, to stać cię na wakacje w różnych egzotycznych miejscach na świecie.

W jednym z wywiadów powiedział pan, że jedną z niezbędnych rzeczy w podróży jest uśmiech, to znaczy…

To jest najważniejsza rzecz, bo na obcym terenie zawsze jesteś gościem i jeśli się nie zachowujesz jak gość, tylko jak panisko, szybko wpadniesz w kłopoty. Wiele osób jeździ z takim trochę eurocentrycznym podejściem: „co to nie ja, jestem panem świata, bo jestem na wakacjach i płacę, więc mi wszystko wolno”. Nic bardziej mylnego. Taka postawa zwykle jest przyczyną nieporozumień i konfliktów. Jeśli natomiast utożsamimy się z zupełnie inną postawą, a mianowicie: jestem gościem w twoim domu − a gość się bardzo często uśmiecha i dziękuje za wszystko, jest wylewny, serdeczny, sympatyczny − to spotka cię więcej dobrego niż złego. Jeżeli chcesz zrozumieć kawałek tamtego świata, uśmiech jest podstawowym i nieodzownym narzędziem, bo bez niego ludzie nie będą chcieli z tobą rozmawiać. Nie będą wchodzić w inne interakcje niż tylko handlowe. Kupujesz coś, płacisz, a ja daję ci produkty. I tyle.

Co jest dla pana ważniejsze: droga czy cel?

To bardzo trudne pytanie. Odpowiedź brzmiałaby inaczej na różnych etapach mojego zawodowego życia.

Dzisiaj powiedziałbym, że cel. Ale przez wiele lat byłem przeświadczony, że droga. Wszystko powszednieje. Podróżowanie też. Na samym początku człowiek zachłystuje się odmiennością, egzotyką, tym, że wszystko wygląda i pachnie inaczej, ludzie inaczej się zachowują, wierzą

w coś innego i na innych wartościach opierają swój świat. Odkrywanie tych odmienności jest już satysfakcjonujące samo w sobie. Ale, powiedzmy, po dziesięciu latach nie ma już większego znaczenia, czy lecę do Pakistanu, Ekwadoru czy Zimbabwe. Ich odmienność i egzotyka nie są już tak fascynujące jak kiedyś.

Wtedy przechodzi się na podejście projektowe – lecę gdzieś, żeby zrobić coś konkretnego, poznać od środka jakieś środowisko, zrozumieć, udokumentować, opisać, sfilmować.

Dzięki temu wybrany kraj staje się tylko scenografią do tego, co mamy tam zrobić, i jego rozumienie jest narzędziem służącym do pracy, którą wykonujemy w terenie. Dzisiaj dla mnie cel jest ważniejszy niż droga.

Pasja czasem pochłania tak mocno, że człowiek potrafi się w niej zatracić bez reszty. Czy w pana życiu był taki moment, że pasja obróciła się przeciwko panu?

Zgadzam się z tym, że w pasji można się absolutnie zatracić. I miałem takie momenty. Do tego stopnia, że parę lat temu wróciłem do domu i obiecałem sobie, że przez półtora roku nigdzie nie wyjadę.

Ta refleksja przyszła po jakiejś szczególnej wyprawie?

Przyleciałem kiedyś z Ugandy, tuż po tropieniu goryli górskich w lesie deszczowym. To jest jedno z najbardziej fascynujących doświadczeń, jakich można zasmakować. Wróciłem do Polski i obudziłem się w nocy zlany zimnym potem, z koszmarem, w którym śniło mi się, że pakuję plecak przed wylotem do Kostaryki.

To wszystko. Nic więcej oprócz tego, że za chwilę muszę znowu udać się na wyprawę. Przy takiej intensywności podróżowania, jaką ja stosuję, gdy w domu jestem tylko gościem, gdy przylatuję, przepakowuję rzeczy i lecę dalej, bywa, że nie wiem, na jakim kontynencie jestem, w jakim czasie.

To trochę jak w filmie Podziemny krąg, gdy bohater budzi się i nie wie, co to za dzień i gdzie jest.

Dokładnie tak. Znam ten stan. Kiedy dużo podróżuję i jestem mocno

TOMEK MICHNIEWICZ Podróżnik, dziennikarz, reportażysta i organizator wypraw. Autor pięciu bestsellerowych, nagradzanych reportaży książkowych, programu „Inny świat” w telewizji TTV i audycji„Mapa świata” w Radiu Zet.

WYWIAD / miesięcznik Benefit / 10(89)/2019

Fot. Łukasz Majdan

Podróżowanie pokazuje, że istnieją bardzo różne rozwiązania. Możesz spojrzeć na swoje życie z innej perspektywy.

zmęczony, budzę się w nocy, jest ciemno, a ja nie wiem, co się dzieje.

Jestem tak zdezorientowany, że nie wiem, jak się nazywam. Wtedy moja żona, która ma gotową formułkę na takie okoliczności, mówi: „jesteś w Polsce, jesteś w Warszawie, jesteśmy w domu, a ja jestem twoją żoną”. To mnie uspokaja. Życie zawodowego podróżnika, reportera, niesie ze sobą tego typu zagrożenia. Osiąga się coś kosztem czegoś – w moim przypadku to koszt nieobecności w codziennym życiu. W domu czas się nie zatrzymuje tylko dlatego, że ja w tym momencie spływam Orinoko. Życie toczy się dalej, ktoś się rozwiódł, ktoś się ożenił, moi bliscy mieli kłopoty, a mnie przy

www.miesiecznik-benefit.pl

nich nie było, ktoś się rozchorował, a ja mu nie pomogłem. Mama niedomagała, a mnie przy niej nie było, nie pełniłem roli syna, którą powinienem pełnić.

I stopniowo, ale bardzo intensywnie, następuje rozejście się tych światów, tak bardzo, że traci się część wspólną.

Przestajemy mieć o czym rozmawiać.

Ci, którzy zostają, mają swoje ważne sprawy, ja mam swoje, przy czym nie mają one ze sobą punktu stycznego.

Parę lat temu poczułem, że jeśli nie przestanę podróżować, wszystko, co zbudowałem tutaj, po prostu mi się zawali. W biografiach podróżników bardzo trudno znaleźć happy end.

Niewiele jest osób, które spędziwszy

całe życie na podróżowaniu, w wieku 65 czy 70 lat mogą cieszyć się wianuszkiem wnusiów przy kominku i pokazywać im zdjęcia z podróży.

To nie jest tak, że mogą wówczas usłyszeć: „O, dziadku, jak ty super podróżowałeś!”. Najczęściej masz kufer pełen pamiątek i zdjęć, ale nie ma ich komu pokazywać.

Uświadomiłem sobie, że aby nie dojść do tego miejsca, muszę się w porę opanować, mimo że moja praca bardzo mi się podoba. Stwierdziłem, że przez półtora roku po prostu nigdzie nie jadę. Odbudowuję. I dopóki nie poczułem, że stoję znowu pewnie na nogach, na ziemi, w swoim świecie, plecak leżał na strychu.

11

Podróżowanie uczy patrzeć na swoje życie z perspektywy?

Fot. Rafał Masłow

Wyrastamy w określonym miejscu na świecie. W kraju, określonej religii i kulturze. W szkole czytamy takie, a nie inne książki, mamy Pana Tadeusza, którego wielokrotnie wałkujemy podczas szkolnej edukacji, rodziców, którzy wdrukowują nam takie, a nie inne wartości. Mówią ci, co jest dobre, co jest złe. To wszystko jest jak konglomerat różnych funkcji, które my uznajemy za normalne, pewne i właściwe.

Natomiast gdy się podróżuje, nagle

12

okazuje się, że tych „normalności” są tysiące i że ludzie na całym świecie przekazują swoim dzieciom inne wartości z równym przekonaniem, że to jest normalne i standardowe, i że tak powinno być. Gdy zaczynasz podróżować, jesteś w stanie dostrzec ten uniwersalny mechanizm.

W tym miejscu warto podkreślić, że jest duża różnica między turystyką a podróżowaniem. Turyści najczęściej przebywają w przestrzeni, która została dla nich przygotowana na potrzeby wypoczynku. Ktoś ich oprowadza po tych miejscach, po których ma ich oprowadzać, i widzą to, co

WYWIAD / miesięcznik Benefit / 10(89)/2019

W pasji można się absolutnie zatracić. I miałem takie momenty. Do tego stopnia, że parę lat temu przyjechałem do domu i obiecałem sobie, że przez półtora roku nigdzie nie wyjadę.

widzą, bo tak ktoś zadecydował.

Podróżnicy, którzy sami podróżują, starają się wychodzić poza standardowy szlak turystyczny i jak najwięcej zrozumieć, zobaczyć, porozmawiać z tamtejszą społecznością, dotknąć tego, czego turyści nie oglądają, bo ich to w ogóle nie interesuje.

Gdy zaczynasz tak podróżować, nagle się okazuje, że tych „normalności” jest po prostu tysiąc. I że one są wszystkie wewnętrznie spójne, wszystkie równie mocno usankcjonowane i logiczne. Jedyna różnica jest taka, że miałeś szczęście albo pecha urodzić się w tym miejscu, w którym się urodziłeś. To prowa-

www.miesiecznik-benefit.pl

dzi do zmiany sposobu myślenia, dzięki czemu zaczynasz przebierać w różnych wersjach normalności jak w ulęgałkach, wybierasz sobie ich poszczególne elementy. Zastanawiasz się: jeśli oni mogą sobie tak myśleć, to znaczy, że ja też mogę.

Zaczynasz aplikować różne rozwiązania, które widziałeś gdzieś tam w świecie, do własnego życia, i często się okazuje, że świetnie działają. Może potrzebujesz mniej rzeczy, przedmiotów, niż ci się dotychczas wydawało.

Albo pewne dążenia, pewne aspiracje są w życiu większym kosztem niż korzyścią. Pracujesz, poświęcasz mnóstwo czasu na osiągnięcie jakiegoś

13

celu, który w sumie ani nie jest istotny, ani ważny, ani nie przyniesie nikomu jakiegokolwiek zadowolenia. Uzmysławiasz sobie, że akurat to można odrzucić. I nagle zyskujesz bardzo dużo wolnego czasu do dyspozycji. A to już jest olbrzymia, namacalna korzyść.

Podróżowanie pokazuje, że istnieją bardzo różne rozwiązania. Możesz spojrzeć na swoje życie z innej perspektywy. Uświadamiasz sobie, że można inaczej traktować rodzinę albo konflikty w rodzinie, bo na Bliskim Wschodzie czy w Amazonii rozwiązuje się je inaczej niż u nas.

W Azji widzisz świat, w którym publicznie krzyczą tylko dzieciaki, głos podnoszą tylko niedojrzali emocjonalnie ludzie, a uśmiechem można przykrywać zakłopotanie.

Nagle dostrzegasz, że twój świat nie musi być taki, jaki jest. Okazuje się, że nasze życie jest dużo bardziej plastyczne, niż mogłoby się wydawać.

Czego uczą wyprawy, których nieodłączną częścią są elementy wyczynowe i survivalowe?

Przede wszystkim pokory… I to w bardzo bolesny sposób. Młody, powiedzmy dwudziestoletni podróżnik, jeśli leci w świat z nastawieniem wyprawowym, zazwyczaj zachowuje się, jakby zdobywał sprawności harcerskie.

Jaki to on jest bohater, bo przejedzie Atakamę na chińskim składaku, bez bidonu z wodą. I kto mu zabroni? No nikt mu nie zabroni. Oczywiście jest to bardzo głupie, nierozsądne i nieodpowiedzialne. Niestety świat szybko takiemu pokaże, jak kruche jest życie i zdrowie, jak mało jednak znaczymy.

Zmieni się pogoda, naciągnie mięsień – i nagle do niego dotrze, jak bardzo nie był przygotowany.

Do tego łatwo wpaść w tryby albo historii, albo polityki, z którą nie chce się mieć nic wspólnego. A wystarczy, że jego obecność w Pakistanie czy Jemenie dla kogoś tam na miejscu będzie asem atutowym w jakiejś rozgrywce. Może zostanie zatrzymany, może ktoś go będzie trzymać na muszce i się zsika ze strachu, może spędzi miesiąc w jakiejś dziurze, bo jacyś partyzanci będą widzieli w nim kartę przetargową. I wtedy nagle

14

okazuje się, że leciał jak turysta, czyli z przekonaniem, że nic mu się nie stanie, bo jest na wakacjach, a trafił na wojnę i nie sądził, że może to go w ogóle dotknąć.

Reasumując, takie podróże, które ja uprawiam, bardzo szybko stawiają człowieka w sytuacjach, w których, jeśli szuka guza, to go znajduje. Wtedy błyskawicznie się uczy, że cena za zbytnią pewność siebie lub ignorancję może być ostateczna, włącznie z tym, że nie wróci się nigdy do domu. Że spędzę całe życie w kongijskim więzieniu, albo mnie po prostu zastrzelą, albo ze złamaną nogą zostanę w jakiejś dziurze w dżungli.

Albo ktoś przez własną głupotę stanie się centralną postacią skandalu dyplomatycznego, bo chińska policja złapała go na Wielkim Murze, gdy spał nielegalnie na karimacie i wydawało mu się, że to jest takie fajne i nic mu przecież nie zrobią, a jednak właśnie go wiozą do aresztu i niebawem będzie przedmiotem rozgrywki z polską ambasadą.

Coraz częściej zadaję sobie pytanie, co musi być na drugiej szali wagi, żeby opłacało się podjąć tak duże ryzyko? Chęć przygody, adrenaliny?

Naprawa świata? Opisanie problemów, które były już opisywane wielokrotnie i nic to nie zmieniło?

Nie umiem jeszcze odpowiedzieć na to pytanie. A koszty moich błędów poniosą przede wszystkim moi bliscy, którzy niczym nie zawinili.

Przeżył pan sytuacje, które były niebezpieczne dla życia i zdrowia?

Dziesiątki razy, ale to dlatego, że jako reporter wybierałem często takie sytuacje i to nie był przypadek. Nikt mi nie kazał się pchać na pustynię z poszukiwaczami skarbów, którzy są nielegalnie działającymi złodziejami, często mordercami. Nikt mi nie kazał wchodzić do San Quentin, więzienia o maksymalnym rygorze w Kalifornii, z którego można nie wyjść i przed wejściem podpisuje się oświadczenie: „przyjmuję do wiadomości, że stan Kalifornia i więzienie San Quentin nie prowadzą polityki zakładników”.

Jeżeli zostanę zatrzymany przez więźnia lub grupę więźniów, to nie będą próbowali mnie odbić ani nie bę-

dzie żadnych negocjacji. Nikt mi nie kazał tam wchodzić, ja tam wchodziłem na własne życzenie. Nikt mi się nie kazał pchać do obozu maoistów w Nepalu, rozbijać gang przemytników w Zambii czy przechodzić przez pustynię, dżunglę. To były moje świadome wybory.

Dlaczego został pan w Polsce, a nie gdzieś w świecie?

Bo to jest mój dom. Najważniejsze w podróżowaniu jest mieć do czego wracać. Nauczyłem się tego jakiś czas temu.

Podróże to świetny sposób na chwilową ucieczkę od życia, ale bardzo niedobry sposób na życie.

I koszty, o których rozmawialiśmy, są nieakceptowalnie wysokie, tylko ich jeszcze nie widzisz. One są jak jakiś ogon, który się za tobą ciągnie i w końcu cię dogoni, ale wtedy będzie już dużo za późno, bo nagle się obudzisz po rozwodzie albo z dziećmi, które cię nienawidzą, bez pieniędzy, z echem na koncie, bez pracy, bez mieszkania i ze zrujnowanym zdrowiem.

Przede wszystkim warto mieć dom, bazę, z której wyskakujesz, bo podróżowanie jest piękne, ale tylko pod warunkiem, że stoisz pewnie na nogach i masz do czego wracać. Nie wyobrażam sobie, bym mógł wyjechać z Polski. Tu jest mój dom, tu jest moja rodzina, to jest mój kraj, moja kultura, czuję się za niego współodpowiedzialny. Kto ma go zmieniać na lepsze jeśli nie my?

Wybrałem Polskę z pobudek trochę patriotycznych, a trochę życiowych.

W książce Chrobot opowiada pan historię zwykłych ludzi z różnych części świata. Czy poznawanie życia innych ludzi, ich historii, radości i problemów pozostawia w panu jakieś ślady?

Szkole brytyjskiego dziennikarstwa i reportażu przyświeca założenie, że reporter jest bezstronnym obserwatorem. Jest „przezroczysty”.

A można takim być?

Niestety ja nie umiem. Co więcej, uważam, że niewiele osób to potrafi, a jeśli potrafi, to zastanowiłbym się,

Fot. Ewa Jermakowicz

WYWIAD / miesięcznik Benefit / 10(89)/2019

czy taka osoba nie ma osobowości psychopatycznej, bo to jest niemożliwe, żeby wejść w czyjeś życie, oglądać je z detalami, widzieć w tym życiu bardzo często straszne rzeczy i się tym nie przejmować. Ja w podróżach, przy reporterce, wypłakałem oczy. To zmienia człowieka od środka. Przeobraża jego kręgosłup, jego rdzeń topnieje. Widzisz głęboką niesprawiedliwość na świecie, obserwujesz, jak bardzo nasza cywilizacja eksportuje koszty na zewnątrz, zwłaszcza do krajów globalnego Południa. To jest coś, czego my tutaj w ogóle nie jesteśmy świadomi.

Dla nas przedmioty pojawiają się na półkach w sklepie i znikają w koszu na śmieci. Nie jesteśmy świadomi, skąd przyjeżdżają i dokąd potem jadą, bo nas tego nikt nie uczy, nikt nam tego nie pokazuje. Kiedy podróżujesz po krajach globalnego Południa, widzisz to na żywo i odkrywasz konsekwencje, do których taka gospodarka prowadzi. Dostrzegasz degradację środowiska, niesamowity wyzysk naszej cywilizacji w stosunku do innych cywilizacji. Dostrzegasz, jakie spustoszenie czyni na świecie taki globalny kapitalizm. Obok tego nie da się przechodzić obojętnie. Ja

www.miesiecznik-benefit.pl

przynajmniej nie potrafię. Każdorazowe wejście w rzeczywistość moich bohaterów, zwłaszcza jeśli to nie jest superszczęśliwy świat, odciska piętno. A sposobem na radzenie sobie z tym jest pisanie książek. Takich, które mają zostawić osad w głowie i prowokować do realnej zmiany.

Bliska jest mi koncepcja dziennikarstwa rozwiązań: solutions journalism. Jest to nurt, który zakłada, że samo opisywanie problemów nie wystarcza, bo zostały one opisane milion razy i niewiele to zmieniło.

Trzeba się przyglądać rozwiązaniom, które są stosowane, i weryfikować, czy są one korzystne, czy niekorzystne, albo czy to nie jest pic na wodę, listek figowy, CSR-owa zasłona.

Zalaliśmy wprawdzie pół Oceanu Atlantyckiego ropą, ale posadziliśmy pięć tysięcy drzew, więc w sumie wychodzimy na zero.

W Chrobocie najsmutniejsza była dla mnie japońska historia. Paradoksalnie historia zamożnego świata, bogatej cywilizacji, jednak pełnej samotnych ludzi, gdzie jednostka poświęca siebie w imię kolektywnych wartości. Tyle że to ocena z mojej perspektywy. Zostałem wychowany w skrajnie indywidualistycznej

kulturze, jaką jest kultura naszego Zachodu. Natomiast Japończycy w ogóle tak tego nie odbierają, bo nie mają potrzeby wolności, nie mają poczucia, że ich ktoś ogranicza.

Po prostu ich świat jest taki, jaki jest.

Czy odczuwa pan lęk i strach przed wyprawami?

Lęk odczuwam za każdym razem, kiedy pracuję incognito, co jest dość częste w pracy reportera, bo inaczej po prostu, siłą rzeczy, nie da się zdobyć informacji na terenie, w którym ścierają się duże interesy.

Na przykład lecę do Ugandy, żeby się przyglądać parkom narodowym, w których duże firmy naftowe chcą robić odwierty w poszukiwaniu ropy.

Takie działanie unicestwiłoby całe populacje zwierząt żyjących na tym terenie. To są tak silne grupy wpływu i tak duże interesy, że ktoś, kto węszy wokół nich, nie jest traktowany jak nieproszony gość, tylko jak zagrożenie dla wielomiliardowych inwestycji, a dla takiej siły odstrzelenie go nie stanowi dużego problemu.

Jest taki znakomity dokument na temat Parku Narodowego Wirunga w Demokratycznej Republice Konga, który bardzo dobrze pokazuje, jak

Mam zdrowy respekt dla dzikiej przyrody. Jestem przewodnikiem po Afryce i za każdym razem, gdy lecę w teren, na którym wiem, że żyją wolno biegające drapieżniki, jestem w dużej mierze zdany na ich łaskę.

15

daleko potrafią się posunąć duże korporacje, zwłaszcza naftowe, prowadzące tam swoje interesy. W tym kontekście Afryka nadal jest Dzikim Zachodem.

Mam zdrowy respekt dla dzikiej przyrody. Jestem przewodnikiem po Afryce i za każdym razem, gdy lecę w teren, na którym wiem, że żyją wolno biegające drapieżniki, jestem w dużej mierze zdany na ich łaskę.

Prowadzę wyprawy szkoleniowe dla firm − jednym z dość popularnych formatów jest bezludna wyspa, na którą zabieramy kilka osób z danej firmy, żeby osiągnąć określone cele szkoleniowe. Zostajemy zrzuceni na bezludnej wyspie, na Malediwach albo Indonezji, łódka odpływa i wróci do nas za trzy dni. Za każdym razem robi to na mnie wrażenie.

Mam telefon satelitarny i w każdej chwili mogę wezwać pomoc, ale to jest taki atawistyczny lęk. Zostajesz porzucony na bezludnej wyspie, łódź odpływa, wokół otacza cię tylko bezkres morza. To zawsze, za każdym razem, robi wrażenie.

I to zmienia ludzi?

Bardzo! Dlatego to robimy. Zabieramy na bezludną wyspę ludzi na przykład z organizacji po restrukturyzacji. Dwa zespoły, które się wzajemnie nie lubią i nie ufają sobie, czują się wrogami dla siebie albo konkurentami i mają wrażenie, że w firmie będą dalsze zwolnienia. W związku z tym trzeba się okopać na swoim stołku.

Zabierasz na wyspę sześć osób, które muszą się nauczyć ze sobą rozmawiać, i tam są zdane na siebie. Muszą sobie razem zbudować szałasy, znaleźć drewno, zerwać kokosy, złowić ryby i tak dalej. I okazuje się, że po czterech dniach wraca zespół. To nie musi trwać cztery tygodnie. Taki czas w zupełności wystarcza, aby wrócili do domu jako inni ludzie.

Menedżerów inspiruje pan także podczas wystąpień publicznych – o czym pan im opowiada?

Moje wystąpienia są trochę jak lustro życia zawodowego. Pokazuję różne sytuacje z terenu – jak sobie radzimy w dżungli, jak analizujemy ryzyko, budujemy zespoły, jaką rolę odgrywa

16

lider, jakie metody stosujemy, idąc przez pustynię, i jak je można zastosować w biznesie, przy określonych założeniach. Najważniejsze w moich opowieściach to relacje między ludźmi, to, jak się wzajemnie traktujemy, jak podejmujemy wyzwania, jak się ich boimy, jak reagujemy na strach, na lęk, na stres. Jak się zabezpieczamy, jak asekuracyjnie podchodzimy do wielu różnych rzeczy. Pokazuję dżunglę, a tak naprawdę mówię o czymś zupełnie innym. Nie muszę ani razu powiedzieć „biurko” czy „projekt”, żebyśmy mówili o tym samym. Wbrew pozorom to, co się dzieje na trudnych wyprawowych ekspedycjach, w dużej mierze pokrywa się z tym, co się dzieje w dużych organizacjach, bo my, jako ludzie, reagujemy tak samo na pozornie różne bodźce. Okazuje się, że bez znaczenia jest, czy to nosorożec wyskakujący na ciebie z krzaków, czy krzyczący nad głową szef choleryk albo gwałtowny kryzys w firmie – twoja reakcja będzie bardzo podobna, instynktowna. Jeśli człowiek został dobrze wyszkolony i przygotowany, potrafi ten instynkt stłumić i racjonalnie zdecydować, jak zareaguje.

Moja mama na przykład uważa, że jestem bardzo odważnym człowiekiem, ponieważ w jej wyobrażeniu odwaga to brak strachu. Widzi zdjęcie, na którym łapię krokodyle, i myśli: „Jeeej! Jak on się tak nie boi!”. Ale ja się boję jak cholera. Odwaga to nie jest brak strachu, odwaga to jest umiejętność racjonalnego zachowania się nawet wówczas, gdy się bardzo boisz, czyli nawet gdy cię trzęsie. Masz tętno 150 i chcesz uciekać, krzyczeć, płakać, ale potrafisz się opanować i reagować racjonalnie, adekwatnie do sytuacji. Jeśli w buszu zaczniesz uciekać przed lwem, lew cię natychmiast dogoni i zabije, bo to jest duży drapieżny kot, z instynktem łownym. Jeśli pokażesz mu plecy, jeśli zaczniesz się od niego oddalać, on zrobi to, co zrobiłby każdy kotek domowy na widok kłębka wełny. Zapoluje na ciebie.

W buszu uciekają tylko ofiary i jeśli chcesz przetrwać spotkanie z lwem, musisz wiedzieć, jak się zachować, jak się wycofać w odpowiedni sposób albo kiedy się z nim skonfrontować,

kiedy go wystraszyć, przepłoszyć, jak to zrobić. Jak powiększyć obszar ciała, jak podnosić ręce, jak krzyczeć, ruszyć na niego. W tej sytuacji możesz się bardzo bać, ale jeśli uciekniesz, zgodnie z tym, co ci podpowiada strach, to jest koniec, to jest ostatnia ucieczka w życiu.

Mogę tylko zgadywać, że uczestnicy tych sesji, na które jestem zapraszany przez firmy, odnajdują w moich historiach czy to patenty, czy sposoby funkcjonowania, czy jakieś wartości, które mogą zastosować zarówno u siebie w firmie, jak i w swoim życiu prywatnym, i widzą w tym realną korzyść dla siebie.

Na ostatnim Kongresie Kadry pokazywał pan techniki przełamywania lęku oraz jak walczyć z fobiami.

Trudno pracuje się z ludźmi, którzy mają w sobie taki strach?

Na Kongres Kadry przyniosłem węże i tarantule, żeby udowodnić, jak efektywne są techniki kontroli stresu w sytuacjach kryzysowych, których uczę. To była uproszczona, eventowa wersja mojego szkolenia, na którym przeprowadzam uczestników przez kolejne fazy reakcji fizjologicznych organizmu w sytuacjach gwałtownego stresu i uczymy się odpowiednio reagować w każdej z nich, żeby nie dopuścić do niekontrolowanej paniki.

W każdej z grup był ktoś, kto mówił, że ma arachnofobię albo ofidiofobię, że od dziecka boi się węży lub pająków, że w ogóle nie ma mowy, żeby dotknął węża czy tarantuli, że po moim trupie, weź to zabierz. Nie zdarzyła mi się jeszcze osoba, która podczas szkolenia, przy odpowiednim prowadzeniu, faktycznie nie wykonała ćwiczenia. Znakomita większość uczestników moich szkoleń tylko myśli, że odczuwa taki strach. W rzeczywistości są w stanie sobie z nim poradzić w ciągu paru godzin.

Jednym z najbardziej imponujących dla mnie przykładów był informatyk z krakowskiej firmy. Pięćdziesięcioletni facet, siwiutki, niemający nic wspólnego z ekstremalnymi wyprawami. Kiedy zobaczył pająka, powiedział, że ma arachnofobię i nigdy w życiu nie dotknie tarantuli. Natomiast ja wiem, jak reagują ludzie, którzy

Wbrew pozorom to, co się dzieje na trudnych wyprawowych ekspedycjach, w dużej mierze pokrywa się z tym, co się dzieje w dużych organizacjach, bo my, jako ludzie, reagujemy tak samo na pozornie różne bodźce.

WYWIAD / miesięcznik Benefit / 10(89)/2019

Rozmawialiśmy o zmienności perspektywy postrzegania świata, ludzi, o lękach i strachu, który można oswoić. Czy bazując na pana bogatych doświadczeniach, pokusi się pan o sformułowanie swego rodzaju recepty – jak nie zwariować w tym zwariowanym i nieprzewidywalnym świecie? (śmiech)

Chcieć mniej. Naprawdę. Chcieć mniej − to przede wszystkim.

Jesteśmy wychowywani w takim świecie, w którym czas to pieniądz.

www.miesiecznik-benefit.pl

Najważniejsze w moich opowieściach są relacje między ludźmi, to, jak się wzajemnie traktujemy, jak podejmujemy wyzwania, jak się ich boimy, jak reagujemy na strach, na lęk, na stres.

Fot. Michał Puchalski

faktycznie mają arachnofobię. Jeśli stoisz i mówisz: „Mam arachnofobię i się boję” – to jej nie masz, tylko tak ci się wydaje. Jest to oczywiście jakiś lęk, który nazywasz w ten sposób, ale to z pewnością nie prawdziwa fobia.

Obiecałem mu, że za 10 minut dotknie pająka, podniesie do twarzy i zrobię mu zdjęcie na pamiątkę, żeby mógł do tego kiedyś wracać. Dwadzieścia minut później robił ćwiczenie, które wykonuję ze „specjalsami” – pająk przeszedł mu po twarzy, a on w tym czasie odpowiadał na pytania. Gdyby faktycznie miał arachnofobię, dostałby zawału. Korzystając z technik, które poznał wcześniej, w pełni się kontrolował. Mierzyłem mu wtedy tętno – prawie spoczynkowe. To pokazuje, że można nauczyć się sztuki kontroli.

Węże i tarantule to nie są gadżety, to są stresory, które pozwalają wyzwolić odpowiednie poziomy napięcia i nauczyć się kontroli stresu dotyczącego na przykład wystąpień publicznych albo zarządzania zespołem w sytuacjach kryzysowych.

Nie wystarczy naczytać się teorii, żeby być pewnym siebie. To trzeba wytrenować, wielokrotnie eksponować się na różne bodźce, aż z czasem dojdzie się do rutyny, w której już nie stanowią one istotnego problemu.

Węże i pająki służą nam do tego, żeby podnieść tętno, żeby uczestnik ćwiczenia się przestraszył, żeby nastąpił wyrzut adrenaliny, noradrenaliny, kortyzolu, i wtedy dopiero można pokazać: „Zobacz, zrób tak, stajemy w taki sposób, tak kontrolujemy oddech, tak robimy to, tak robimy tamto”. To się potem przydaje w dalszych samodzielnych ćwiczeniach.

Nie można marnować czasu. A co, jeśli pieniądz to czas? Co, jeśli każdy wydatek, który ponosisz, przeliczałbyś na godziny, życio-godziny, które trzeba było poświęcić na zarobienie tych pieniędzy, żeby to coś kupić.

Jeśli kupujesz sobie telewizor za 2000 złotych, a zarabiasz 2500, to oznacza, że pracowałeś prawie cały miesiąc na telewizor. I myślenie tymi kategoriami − czyli ile czasu potrzebuję, żeby to mieć, żeby to zrobić, żeby to osiągnąć, a nie: czy chcę to osiągnąć, czy chcę to mieć, czy chcę to zrobić − pozwala z wielu rzeczy zrezygnować. Nagle się okazuje, że to nie jest tylko 2000 złotych, to są cztery tygodnie twojej pracy. Więc czy jestem gotów pracować przez najbliższe cztery tygodnie, żeby mieć telewizor? Nie bardzo. Wolałbym robić coś innego. Zatem podstawa to chcieć mniej, ukierunkowanie mentalności nie tyle nawet na mak-

symalizm, ile bardziej na satysfakcjonalizm. Wyznaję zasadę: good enough. Prawie wszystko, co robimy, może być zrobione na 100 procent możliwości albo na 65 procent możliwości. Zazwyczaj jakość wykonania na 65 i 100 procent tak bardzo się między sobą nie różni, a daje dużo więcej czasu i spokoju. A to, czego nam najbardziej brakuje w życiu, to czas. To jest wolna chwila, w której się możemy zatrzymać, pomyśleć, trochę się ponudzić, spojrzeć na sprawy z dystansu, zrobić coś, czego wcześniej nie robiliśmy. Najbardziej brakuje nam czasu, zwłaszcza w wielkomiejskim świecie, jeśli więc chce się mniej i nie robi się wszystkiego na 120 procent swoich możliwości, to ten czas się po prostu pojawia.

Dla mnie to jest zbawienne.

Serdecznie dziękuję za rozmowę.

Ja również dziękuję.

17

JAGODA ZYGIERT Sedlak & Sedlak

Benefity w małych i średnich firmach Świadczenia dodatkowe są coraz popularniejszym elementem wynagrodzenia, a ich dobór ma duży wpływ na atrakcyjność pakietu korzyści z pracy. Benefity w 2019 roku według raportu Świadczenia dodatkowe w oczach pracowników (Sedlak & Sedlak, 2019) oferowało 82 proc. pracodawców, a ich popularność z roku na rok rośnie.

Są one powszechne w dużych i wielkich firmach, które prześcigają się w poszerzaniu oferty o coraz bardziej oryginalne świadczenia. W roku 2019 oferowało je 94 proc. dużych i 96 proc. wielkich firm.

Sytuacja w mniejszych organizacjach jest trochę inna.

Warto pamiętać, że mniejsze organizacje często otrzymują od firm dostarczających świadczenia mniej atrakcyjne cenowo oferty, przez co małe firmy mogą oferować mniej zróżnicowany pakiet benefitów. Świadczenia dodatkowe miało w swojej ofercie 38 proc. mikrofirm, 71 proc. małych oraz 86 proc. średnich przedsiębiorstw (Raport Świadczenia dodatkowe w oczach pracowników w 2019 roku, Sedlak & Sedlak).

Najczęściej pracownicy małych i średnich przedsiębiorstw korzystali z rozszerzonego pakietu opieki medycznej (64,7 proc.). Nieco rzadziej pracownicy używali karnetów na siłownię i do klubów fitness (43,9 proc.). Popularne były również ubezpieczenie na życie oraz szkolenia i kursy zawodowe.

NAJBARDZIEJ POŻĄDANE ŚWIADCZENIA Ponad 1/3 (36,4 proc.) pracowników małych i średnich firm jako najatrakcyjniejszy benefit wskazała rozszerzony pakiet opieki medycznej. Pożądanym świadczeniem była również

42

opieka stomatologiczna – 26,6 proc. – oraz szkolenia językowe – 26,4 proc. pracowników. Poza podium znalazły się: karnety na siłownię i do klubów fitness oraz szkolenia zawodowe.

Co może zrobić pracodawca, by wzbogacić swoją ofertę? ŚWIADCZENIA, KTÓRE NIE KOSZTUJĄ Benefity, które mają dużą wartość dla pracowników, nie zawsze muszą wiązać się z dużymi kosztami. Czasami wystarczy wprowadzić niewielką zmianę, by pracownikom żyło się znacznie lepiej. Przykładem takiego świadczenia jest elastyczny czas pracy. Pracownicy z pewnością docenią również możliwość pracy zdalnej, nieoficjalny strój czy program mentoringu pracowniczego.

WIĘCEJ NIE ZNACZY LEPIEJ Pamiętajmy, że w wielu wypadkach im prościej, tym lepiej.

W połowie badanych małych i średnich przedsiębiorstw pracownicy mogli wybierać spośród od 2 do 5 świadczeń. Oferta benefitów nie musi być długa, może zawierać jedynie parę pozycji, ale ważne, żeby była dopasowana do potrzeb pracowników. Raport Świadczenia dodatkowe w oczach pracowników w 2019 roku zawiera analizy dotyczące otrzymywanych i preferowanych benefitów w zależności od wieku, płci, szczebla zatrudnienia, działu, a także miejscowości zatrudnienia.

Oferta benefitów nie musi być długa, może zawierać jedynie parę pozycji, ale ważne, żeby była dopasowana do potrzeb pracowników.

BENEFITY / miesięcznik Benefit / 10(89)/2019

Warto również mieć na uwadze, że kluczowa jest komunikacja – pracownicy często nie zdają sobie sprawy, do jakich świadczeń mają dostęp i na jakich zasadach mogą z nich korzystać.

MOŻLIWOŚĆ PROPONOWANIA NOWYCH ŚWIADCZEŃ Jeśli pracodawca nie wie, jakich świadczeń oczekują pracownicy, może umożliwić im przedstawienie własnych pomysłów. Pracodawca może określić kwotę, w ramach której pracownicy będą mogli zaproponować dowolny benefit.

Dzięki temu będą mieli poczucie, że mają wpływ na swój pakiet wynagrodzeń, ponadto wzrasta prawdopodobieństwo, że będą korzystać ze świadczeń, które sami zaproponowali.

WSPÓŁFINANSOWANIE ŚWIADCZEŃ DODATKOWYCH PRZEZ PRACOWNIKA Warto mieć na uwadze to, że część świadczeń, zwłaszcza tych droższych, może być współfinansowana przez pracownika.

Dzięki partycypacji w kosztach pracownik będzie miał większą motywację do tego, by z nich korzystać lub ewentualnie zrezygnować, jeżeli nie są mu one potrzebne. Według badania 39,2 proc. pracowników byłaby skłonna przeznaczyć na finansowanie świadczeń dodatkowych kwotę od 51 do 100 PLN, co mogłoby pracodawcy pomóc urozmaicić nieco ofertę.

Schemat 1. Ile procent pracodawców oferowało benefity w 2019 roku?

MOŻLIWOŚĆ DOKUPIENIA LUB ROZSZERZENIA POSIADANYCH BENEFITÓW Pracownicy będą wdzięczni również za możliwość dokupienia na przykład pakietu opieki medycznej dla członka najbliższej rodziny albo karty sportowej na znajomego, z którym chodzą na siłownię. Z takiej możliwości może korzystać około 77,1 proc. pracowników małych i średnich firm.

ODPOWIEDNIA KOMUNIKACJA Nawet najlepiej przygotowany pakiet benefitów nie będzie cieszył się zainteresowaniem pracowników, jeśli nie zostaną o nim odpowiednio poinformowani. Raport Świadczenia dodatkowe w oczach pracowników w 2019 roku pokazuje, że większość małych i średnich pracodawców (86,6 proc.) przekazuje pracownikom informacje dotyczące pakietu świadczeń, jednak pracownicy rzadko znają wartość swojego pakietu benefitów. Ważne jest, aby pracownicy wiedzieli, do jakich świadczeń mają dostęp i na jakich zasadach oraz gdzie mogą znaleźć szczegółowe informacje na ich temat.

PLATFORMY DLA MAŁYCH FIRM Istnieją również platformy przeznaczone specjalnie dla mniejszych pracodawców oferujące benefity. Dzięki takiej platformie pracodawca może nagradzać pracowników na bieżąco (indywidualnie lub grupowo), przelewając określoną kwotę na ich wirtualne konto. Pracownicy mogą w ramach tej kwoty korzystać z oferowanych benefitów, np.: mogą nabyć bony na zakupy w partnerskich sklepach, kupić bilety do kina albo wesprzeć organizację charytatywną.

Mogą również tę kwotę przeznaczyć na prezenty dla innych pracowników lub też zorganizować zrzutkę, na przykład na wspólne wyjście lub urodziny kolegi z pracy.

www.miesiecznik-benefit.pl

Wykres 1. Z jakich świadczeń dodatkowych najczęściej korzystają pracownicy małych i średnich firm?

Wykres 2. Jakie świadczenia dodatkowe były najbardziej pożądane w 2019 roku przez pracowników małych i średnich firm?

43

MONIKA CIEŚLAK

ZFŚS – na jakie działania można go przeznaczyć?

Ustawa o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych z 4 marca 1994 r.

(Dz.U. Nr 43, poz. 163 ze zm., dalej zwana: ustawą o ZFŚS) w art. 1 określa zasady gospodarowania środkami tego Funduszu. Środki Funduszu mogą być przeznaczone wyłącznie na: finansowanie działalności socjalnej organizowanej na rzecz osób uprawnionych do korzystania z Funduszu, dofinansowanie zakładowych obiektów socjalnych oraz tworzenie zakładowych żłobków, klubów dziecięcych, przedszkoli oraz innych form wychowania przedszkolnego.

Z treści ustawy wynika, że pracodawca nie może przeznaczać środków ZFŚS na inne, niewymienione w art. 1 ustawy o ZFŚS, cele. Warto podkreślić, że jeśli w ustawie użyty jest zwrot ,,finansowanie”, oznacza to, że pracodawca może, zgodnie z regulaminem ZFŚS, opłacić całość kwoty faktury VAT na przykład za organizację imprezy sportowo-rekreacyjnej dla pracowników i ich rodzin. Jeśli ustawodawca używa zwrotu ,,dofinansowanie”, oznacza to, że pracodawca nie może pokrywać 100 proc. wydatków na przykład na zakładowe obiekty socjalne.

Sposoby wydatkowania środków z ZFŚS na trzy możliwe działalności przedstawia schemat 1.

W praktyce większość pracodawców przeznacza całość środków na działalność socjalną, dlatego warto się przyjrzeć, co kryje ta kategoria, zdefiniowana w ustawie o ZFŚS. Działalność socjalna polega na świadczeniu usług przez pracodawcę na rzecz osób uprawnionych do różnych form wypoczynku, działalności kulturalno-oświatowej, sportowo-rekreacyjnej, opieki nad dziećmi w żłobkach, klubach

44

dziecięcych, sprawowanej przez dziennego opiekuna lub nianię, w przedszkolach oraz innych formach wychowania przedszkolnego, udzielanie pomocy materialnej – rzeczowej lub finansowej, a także zwrotnej lub bezzwrotnej pomocy na cele mieszkaniowe na warunkach określonych umową (art. 2 pkt 1 ustawy o ZFŚS).

Wskazane usługi pracodawca może świadczyć sam. Jeśli posiada własne obiekty socjalne, takie jak ośrodki wczasowe, obiekty sportowo-rekreacyjne czy żłobki lub przedszkola, nie musi kupować tych usług od obcych podmiotów. Świadczenie usług przez pracodawcę będzie prawdopodobnie tańsze i bardziej efektywne.

Pracodawcy mogą również zakupić te usługi w podmiotach zewnętrznych. Innym praktykowanym rozwiązaniem jest zwrot określonych kwot osobom uprawnionym z tytułu poniesionych kosztów na podstawie dokumentów potwierdzających poniesienie wydatku na określony cel socjalny, na przykład sport czy kulturę. Część pracodawców praktykuje wypłatę pieniędzy

prawnik, ekspert ds. kadr i płac, HR Services, hrmonikacieslak@wp.pl

BENEFITY W SEKTORZE PUBLICZNYM / miesięcznik Benefit / 10(89)/2019

Dofinansowanie zakładowych obiektów socjalnych.

Tworzenie zakładowych żłobków, klubów dziecięcych, przedszkoli oraz innych form wychowania przedszkolnego.

ŚRODKI ZFŚS Finansowanie działalności socjalnej Schemat 1: Sposoby wydatkowania środków z ZFŚS na trzy możliwe działalności. na określone cele, na przykład świadczenie kulturalne czy sportowe, nie żądając dostarczenia, przed czy po wypłacie, dowodów potwierdzających poniesienie wydatku na określony cel. Wszystko zależy od tego, jakie postanowienia w tym zakresie pracodawca ma zapisane w swoim regulaminie ZFŚS. Z Funduszu można finansować wydatki na: – imprezę, festyn sportowy lub sportowo-rekreacyjny, kulturalny, – wypoczynek w zakładowych obiektach socjalnych, – zakup wczasów i wycieczek dla dorosłych i dzieci w zewnętrznych biurach podróży, – zwrot/refundacje za wczasy i inne formy wypoczynku zakupione bezpośrednio przez osobę uprawnioną, – wypłatę świadczeń pieniężnych na wczasy – tzw. ,,wczasy pod gruszą”, – zakup biletów do kina, opery, teatru, na koncert, – zakup abonamentów, karnetów i kart sportowych, – wynajem boiska, hali sportowej, – zakup paczek żywnościowych, wyprawek do szkoły, wyprawek z okazji narodzin dziecka,

www.miesiecznik-benefit.pl

– wypłaty zapomóg losowych, – wypłaty zapomóg ekonomicznych, – udzielanie pożyczek na cele mieszkaniowe, – zakup kafeterii, czyli wpłaty pieniędzy na konto pracownika na platformie kafeteryjnej, która umożliwia mu zakupy świadczeń finansowane z ZFŚS (wypoczynek, kino, teatr, sport, rozrywka, itp.), – dopłatę do opieki nad dziećmi w żłobkach, klubach dziecięcych, przedszkolach.

Z Funduszu nie można przeznaczać środków na: – imprezę integracyjną (,,czysta” integracja nie może być finansowana ze środków Funduszu), – prywatną klinikę lub opiekę medyczną dla zatrudnionych i ich rodzin, w tym szczepienia profilaktyczne, – polisy grupowego ubezpieczenia na życie, – dokształcanie i doskonalenie zawodowe pracowników, – szkolenia, – okulary, – jubileusz firmy, kolację wigilijną, tzw. śledzik, jajeczko, Tłusty Czwartek, – Dzień Kobiet, Dzień Dziecka, święta branżowe itp.,

45

Z Funduszu można finansować wydatki np.; na imprezę, festyn sportowy lub sportowo-rekreacyjny, kulturalny.

– transport pracowników do zakładu pracy, – opłaty za pakowanie, wysyłanie przyznanych z ZFŚS świadczeń dla pracowników, – opłaty za wydawanie kart przedpłaconych, – prowizje bankowe, – opłaty za platformę kafeteryjną, która umożliwia zarządzanie funduszem na zasadzie kafeterii, – posiłki dla ogółu pracowników, – zapomogi na: organizację wesela czy komunii, – karty paliwowe, paliwo.

Art. 8 ust. 1 ustawy o ZFŚS zawiera generalną zasadę rozdzielania pomocy socjalnej w zakresie ulgowych usług i świadczeń z funduszu oraz określania ich wysokości ze względu na sytuację życiową, rodzinną i materialną osoby uprawnionej do korzystania z ZFŚS. Choć ustawa do maja 2019 r. nie precyzowała, jak określać tę sytuację, od lat praktykowane jest pisemne oświadczenie o sytuacji socjalnej wraz z podaniem przychodu/dochodu/dochodu netto na członka rodziny obliczonego na podstawie przychodów/dochodów/dochodów netto całej rodziny. Od 4 maja 2019 r. weszła w życie nowelizacja ustawy o ZFŚS. Ustawa

46

o zmianie niektórych ustaw w związku z zapewnieniem stosowania rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z dnia 27 kwietnia 2016 r. w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia dyrektywy 95/46/WE (ogólne rozporządzenie o ochronie danych) z dnia 21 lutego 2019 r.

(Dz.U. z 2019 r. poz. 730) rozbudowała treść art. 8 ustawy o ZFŚS poprzez dodanie po art. 8 ust. 1 ustawy o ZFŚS ust.

1a-1d.

Nowelizacja wprowadziła formę oświadczenia, za którego pomocą osoba uprawiona udostępnia pracodawcy informację o sytuacji socjalnej. Pracodawca otrzymał możliwość żądania udokumentowania danych zawartych w oświadczeniu jedynie w zakresie niezbędnym do ich potwierdzenia, w szczególności na podstawie oświadczeń i zaświadczeń o sytuacji życiowej.

Nowelizacja określiła warunki przetwarzania danych osobowych dotyczących zdrowia. Do przetwarzania danych osobowych dotyczących zdrowia, o których mowa w art. 9 ust. 1 rozporządzenia RODO, mogą być dopuszczone wy-

BENEFITY W SEKTORZE PUBLICZNYM / miesięcznik Benefit / 10(89)/2019

reklama

łącznie osoby posiadające pisemne upoważnienie do przetwarzania takich danych wydane przez pracodawcę. Osoby dopuszczone do przetwarzania takich danych są obowiązane do zachowania ich w tajemnicy.

Przechowywanie danych osobowych związanych z działalnością socjalną pracodawcy jest wyznaczone przez okres niezbędny do przyznania tych świadczeń.

Pracodawca ma obowiązek dokonywać przeglądu danych socjalnych w celu ustalenia niezbędności ich przechowywania co roku.

Nowym regulacjom, obowiązującym od 4 maja 2019 r. zawdzięczamy: – określenie formy weryfikowania sytuacji socjalnej – osoba uprawniona do korzystania z ZFŚS składa oświadczenie o swojej sytuacji życiowej, rodzinnej i materialnej, – doprecyzowanie, że pracodawca ma prawo do żądania potwierdzenia danych zawartych w ww. oświadczeniu, – ograniczenie kręgu osób dopuszczonych do przetwarzania danych osobowych dotyczących zdrowia wyłącznie do osób posiadających pisemne upoważnienie do przetwarzania takich danych wydane przez pracodawcę, – nakaz, by osoby dopuszczone do przetwarzania danych osobowych dotyczących zdrowia zachowały je w tajemnicy, – ograniczenie okresu, kiedy pracodawca przetwarza dane osobowe osób uprawnionych, wyłącznie do okresu niezbędnego do przyznania ulgowej usługi i świadcze-

www.miesiecznik-benefit.pl

nia, dopłaty z Funduszu oraz ustalenia ich wysokości, a także do okresu niezbędnego do dochodzenia praw lub roszczeń, – nałożenie na pracodawcę obowiązku dokonania przeglądu danych osobowych nie rzadziej niż raz w roku kalendarzowym, w celu ustalenia niezbędności ich dalszego przechowywania, – nałożenie na pracodawcę obowiązku usunięcia tych danych osobowych, których dalsze przechowywanie jest zbędne do realizacji celów określonych w ustawie o ZFŚS. Podsumowując, pracodawca, który tworzy ZFŚS, musi przestrzegać postanowień ustawy o ZFŚS tworząc regulamin ZFŚS i wydając środki Funduszu. Ustawa zawęża zakres wydatków, jakie mogą być finansowane ze środków ZFŚS, do trzech kategorii wydatków na: finansowanie działalności socjalnej, dofinansowanie zakładowych obiektów socjalnych, tworzenie zakładowych żłobków, klubów dziecięcych, przedszkoli oraz innych form wychowania przedszkolnego. W praktyce większość środków jest przeznaczana na działalność socjalną, a ta zgodnie z art. 8 ustawy o ZFŚS w zakresie ulgowych usług i świadczeń z funduszu oraz określania ich wysokości musi być rozdzielana z uwzględnieniem sytuacji życiowej, rodzinnej i materialnej osoby uprawnionej do korzystania z ZFŚS, którą to osoba określa, składając pracodawcy oświadczenie.

Pracodawca, który tworzy ZFŚS, musi przestrzegać postanowień ustawy o ZFŚS. Ustawa ta zawęża zakres wydatków, jakie mogą być finansowane ze środków ZFŚS, do trzech kategorii wydatków na: finansowanie działalności socjalnej, dofinansowanie zakładowych obiektów socjalnych, tworzenie zakładowych żłobków, klubów dziecięcych, przedszkoli oraz innych form wychowania przedszkolnego.

47

BEATA KAPCEWICZ

Fot. mat. własne

Praktykujący lider i trener, prezes zarządu Grupy Momentum, doradca zarządów i HR. Uznawana za jednego z najbardziej doświadczonych i skutecznych trenerów w biznesie.

48

WYWIAD / miesięcznik Benefit / 10(89)/2019

Jeżeli zadbamy o człowieka, człowiek zadba o biznes Z Beatą Kapcewicz, doradcą zarządów, trenerem liderów i trenerów, rozmawiała Katarzyna Patalan Miałam okazję wysłuchać pani wystąpienia na temat wellbeingu w środowisku pracy. Mówiła pani o nim w kontekście liderów. Po co liderom wellbeing?

Warto zapytać ‒ po co człowiekowi wellbeing? Jeśli przetłumaczymy sobie to słowo na język polski, to dobrostan, a szerzej szczęście, jest tym, do czego wszyscy w gruncie rzeczy dążymy. Liderzy są dziś szczególnie narażeni na zmienność: rynku, oczekiwań właścicieli, a także pracowników. To, co wczoraj było ustaleniem, dzisiaj może ulec całkowitemu przeobrażeniu i w tym aspekcie liderzy działają w nieustannym stresie, ponieważ muszą podejmować szybkie decyzje, często mając do dyspozycji niepełne dane. To ogromne wyzwanie emocjonalne. Przetrwanie dla lidera to za mało, on musi dowozić rezultaty i żeby były one ponadprzeciętne, potrzebuje przestrzeni do osiągnięcia wewnętrznego spokoju.

Ale warto tu zauważyć, że nie tylko liderowi potrzebny jest wellbeing, to musi dotyczyć całego zespołu. Biznes się w końcu budzi z letargu i zauważa, że człowiek nie jest maszyną, a organizacja nie jest sztucznym tworem, tylko swoistą społecznością. W biznesie chodzi o ludzi i jeśli zadbamy o człowieka, to człowiek zadba o biznes. Nawet jeśli przyjmiemy całkowicie kapitalistyczne założenie, że biznes jest po to, by generować zyski (z czym nie do końca mogę się zgodzić), to tak naprawdę ten zysk generuje człowiek. Gdy człowiek jest zestresowany, sfrustrowany, cierpi na różnego rodzaju choroby, to nie ma możliwości, by wykorzystywał cały swój potencjał i był efektywny.

I chociaż oczywiście lider stojący

www.miesiecznik-benefit.pl

na czele zespołu odczuwa ogromną presję z każdej strony, to organizacja, która podchodzi odpowiedzialnie do ludzi, będzie dbała o wellbeing każdego członka zespołu.

Wymieniła pani pięć źródeł mocy lidera: moc energii emocji, moc z energii umysłu, moc z energii duchowej, moc energii fizycznej, moc z energii sukcesów i lekcji – może pani rozwinąć tę myśl?

Najtrudniejsze są emocje. One tak czy inaczej są i jeśli nie potrafimy nimi zarządzać, to one zarządzają nami, a to z kolei prosta droga do różnych dolegliwości psychosomatycznych. Jeśli nie zarządzamy emocjami w sposób właściwy, po jakimś czasie dochodzi do eskalacji ‒ złość przeradza się w agresję, smutek w depresję, strach w fobię. Wystarczy spojrzeć na polskie drogi i zobaczyć, jak zachowują się kierowcy w sytuacjach stresowych ‒ reagują czystą agresją, ale jest to wynik braku pracy z emocjami. Gabinety psychologów pękają w szwach, a w szpitalach psychiatrycznych brakuje miejsc. To nie bierze się znikąd. Gdybyśmy nauczyli się zarządzać emocjami, nagle by się okazało, że mamy przed oczami zupełnie inny świat i zupełnie inne znaczenie mają dla nas zdarzenia.

Każda z tych emocji jest człowiekowi potrzebna, ponieważ strach zmusza do rozwagi, smutek do refleksji i dojrzałości, pozwalając przeżyć zmianę, rozstać się ze starym, a powitać nowe. A czasem trzeba się wkurzyć, by znaleźć w sobie motywację do zmiany lub postawić granicę. Bardzo często zdarza się, że u podstaw spektakularnych zmian leży właśnie gniew. Emocji, której zdecydowanie

nigdy za wiele, a której nam brakuje, to radość. Dzieci się śmieją 300 razy dziennie, a dorośli 15. To wymowna statystyka. A radość to niezbędny element, który pozwala człowiekowi zachować harmonię w życiu.

W biznesie jednak emocje nie są dobrze widziane…

Tak, w biznesie jeszcze wciąż pokutuje przekonanie, że emocje są nieprofesjonalne, że nie można ich okazywać. A to nie wspiera w rozwoju i działaniu. Emocje są elementem życia człowieka, one gdzieś muszą znaleźć ujście. Jeżeli się je tłamsi przez jakiś czas, to w pewnym momencie wybuchną. Najczęściej wyładowania następują w pracy i w rodzinie, a to jeszcze bardziej destabilizuje zespół i najważniejszą naszą społeczność. Dlatego lider musi nauczyć się czerpać moc z energii emocji właśnie po to, by nie eksplodować, ale też po to, by nie gromadzić ich w sobie, lecz korzystać z informacji i siły, która za emocjami stoi. Ta moc pozwala wykorzystać mocne strony i jest naturalnym nośnikiem tego, co w nas najlepsze.

KATARZYNA PATALAN redaktor naczelna miesięcznika„Benefit", k.patalan@miesiecznik-benefit.pl

Do tego wszystkiego potrzebujemy umysłu.

Umysł człowieka jest niezwykłym narzędziem i agregatorem energii. Żeby dobrze wykorzystać tę niezwykłą moc, trzeba zwrócić uwagę na nasze słowa. Mamy tendencję do używania słów, które nas nie wspierają, są naznaczone negatywnie i w samym swoim brzmieniu zakładają najgorsze. Na przykład słowo „masakra”, które bez sensu powtarzamy, lub „problem”, „porażka”, o której słyszę niemal codziennie, pracując z liderami.

49

Ze swojego słownika całkowicie wyeliminowałam słowo „porażka” i zastąpiłam je słowem „lekcja”, a słowo „problem” zamieniam na „wyzwanie”. I już na poziomie moich myśli te słowa nie stwarzają wrażenia sytuacji beznadziejnej.

Nazywając rzeczy, nadajemy im określone znaczenie i wykonując prostą rzecz, jaką jest zmiana słów niewspierających na takie, które będą nas supportować, sprawimy, że rzeczywistość zacznie wyglądać zupełnie inaczej. To jest związane z korzystaniem z mocy sukcesów i lekcji. Tak jak generałowie na wojnie prowadzili dzienniki, tak i ja prowadzę Dziennik Lidera. Codziennie robię bilans dnia i zapisuję sukcesy, czyli wszystkie te elementy, które zrobiłam zgodnie z planem, które zrobiłam w bonusie, które uznaję za dobrze wykonaną robotę. Zapisuję też lekcje, czyli wnioski płynące z błędów, oraz to, czego z jakichś powodów nie zrealizowałam. Taka analiza pozwala mi na to, że albo powtarzam swoje sukcesy i zbieram doświadczenia, dzięki którym inni mogą z tych sukcesów korzystać, albo wyciągam wnioski z lekcji i uczę się, jak nie dopuszczać do niepożądanych sytuacji. Jeśli podejdziemy do tego z przekonaniem, że każde nasze doświadczenie, w którym „coś nie wyszło”, jest lekcją, to odrabiając ją, w końcu odniesiemy sukes.

A co z energią mocy duchowej i fizycznej?

Energia z mocy fizycznej to energia związana z naszym ciałem. Trzy aspekty, które odgrywają kluczową rolę, to: wysiłek fizyczny, dieta i sen.

Nie odkryjemy tu niczego wielkiego, mówiąc, że po wysiłku fizycznym pojawiają się endorfiny (hormon szczęścia) i przypływ energii, jedzenie może nam energii dodawać lub ją zabierać, a sen zapewnia regenerację.

W naszym zabieganym świecie odpoczynek jest kluczowy. Pracę liderów można porównać do sportowców, komandosów od zadań specjalnych czy kosmonautów. I nie chodzi o wysiłek fizyczny, a o ładunek stresu, który na siebie biorą. W sporcie i wojsku mądrzy trenerzy i dowódcy wiedzą,

50

że odpoczynek i praca ze stresem są co najmniej tak samo ważne jak treningi i starty, dlatego decydują o tym, kiedy wysłać na odpoczynek pochłoniętych walką ludzi. Dobrze wiedzą, że jeżeli odpowiednio się nie zregenerują, nie odreagują, będą w stanie osiągać rezultaty przez sezon, najwyżej dwa. Potem nagromadzone obciążenia psychiczne, które potocznie nazywamy stresem, spowodują, że będą wrakiem człowieka. My w biznesie wciąż mamy tendencję do „zajeżdżania ludzi”, bo słowo „produktywność” nie schodzi z biznesowych salonów.

Energia duchowa płynie z praktyk, które dbają o naszą sferę mentalną.

Jedni się modlą, inni medytują, kolejni ćwiczą mindfulness czy jogę.

Mówiąc wprost: chodzi o to, żeby się na chwilę zatrzymać, zwolnić, pooddychać i poukładać swoje myśli, które niezaopiekowane czynią straszny bałagan w głowie i odbierają moc.

Wspominała pani na początku, że lider musi mierzyć się z wyzwaniami, jakie niesie ze sobą zmiana.

Dziś bardzo dużo mówi się o świecie VUCA – to jedno z takich wyzwań?

Tak ‒ i ma ono bardzo wiele wspólnego ze zmianą. Ten skrót pochodzi od słów: volatility (zmienność), uncertainty (niepewność), complexity (złożoność) i ambiguity (niejednoznaczność). Termin ten został wymyślony przez amerykańską armię, utworzony z pierwszych liter słów opisujących specyfikę sytuacji podczas wojny. Dość szybko VUCA znalazło swoje odniesienie do biznesu. Jeszcze do niedawna rolą menedżera było dowiezienie wyniku przy wykorzystaniu dostępnych zasobów, czyli traktując ludzi przedmiotowo. Świat się zmienił, zmienili się też pracownicy, głównie pod względem mentalnym. Dziś oczekują od lidera czegoś więcej niż tylko wyznaczania zadań i sprawdzania wyników.

Dziś lider z zarządcy musi stać się przewodnikiem i towarzyszem zmian. Ostatnia książka wydana przez Instytut Gallupa wyraźnie to potwierdza. Wyzwaniem często jest to, że liderzy, sami będąc uczestnika-

mi tych zmian, nie do końca wiedząc, w którym kierunku te zmiany pójdą, uczą się nowego świata tak samo jak członkowie ich zespołów. Kiedyś menedżer po prostu wiedział. Dziś musi przyznać, że nie wie, a jednocześnie stać na czele i być przewodnikiem.

Nie będąc ekspertem od przyszłości, musi zespół w tę niepewną i zmienną przyszłość prowadzić. To jest jedno z największych liderskich wyzwań dzisiejszych czasów.

Jakie zatem powinien posiadać kompetencje, by być takim przewodnikiem?

Przede wszystkim umiejętność współpracy, ponieważ nie ma takiej możliwości, żeby ponadprzeciętne rezultaty osiągać w pojedynkę. Poza tym to, co umiemy dzisiaj, już jutro może okazać się nieaktualne, więc lider musi się nie tylko umieć uczyć, ale przede wszystkim oduczać tego, co przed chwilą się nauczył, a to jest trudne. Druga sprawa to komunikacja. Kiedyś umiejętności miękkie były marginalizowane, liczyły się twarda wiedza i doświadczenie. Dziś już wiemy, że stajemy się coraz bardziej emocjonalni i coraz bardziej różnorodni. Dlatego komunikacja, empatyczne słuchanie i praca z emocjami będą warunkiem, żeby się dogadać i wspólnie pracować w świecie VUCA. Elastyczność i zwinność to kolejna cecha, ponieważ pomoże radzić sobie ze zmianą i odnajdywać się w nieprzewidywalnej rzeczywistości. Do tego powinno dojść krytyczne i analityczne myślenie, które pozwoli nam analizować dane, wyciągać wnioski i na tej podstawie podejmować decyzje. To są podstawowe kompetencje współczesnego lidera. Już na chwilę obecną musimy się ich uczyć i implementować do swoich zespołów.

Krótko mówiąc, współczesny lider musi nadążyć za tempem świata.

Futurolodzy już teraz sugerują, że musimy nastawić się na to, iż za dziesięć lat nie tylko będziemy tworzyć nowe produkty, lecz także będziemy musieli nauczyć się tworzyć na nowo samych siebie. Będziemy zapominać to, czego się nauczyliśmy, i będziemy zmuszeni do nauki

Biznes się w końcu budzi z letargu i zauważa, że człowiek nie jest maszyną, a organizacja nie jest sztucznym tworem, tylko swoistą społecznością.

WYWIAD / miesięcznik Benefit / 10(89)/2019

zupełnie nowych kompetencji. To fascynująca wizja, ale również dla wielu przerażająca.

To wymaga odwagi.

Dzisiaj wszystko wymaga odwagi.

Odwagi wymaga bycie sobą i mówienie głośno o tym, w co się wierzy lub nie wierzy. Odwagi wymaga głośnie sprzeciwianie się złu oraz walka o własne przekonania. Odwagi wymaga identyfikowanie siebie z różnymi ideami, nawet walka z globalnym ociepleniem lub o prawa zwierząt. Podejmowanie niepopularnych decyzji w organizacji wymaga odwagi. Już nie wspominając o biegu przez pustynię lub wejściu na Mount Everest. Życie na własnych zasadach wymaga odwagi. Po prostu.

Od lat pomaga pani wyzwalać w ludziach potencjał, twierdząc, że każdy z nas go ma. Więc dlaczego nie każdy go wykorzystuje?

Więcej… pewnie nie każdy nawet zdaje sobie sprawę, że ma jakiś potencjał. Jak go w sobie znaleźć?

To konsekwencja braku rozwoju

www.miesiecznik-benefit.pl

Fot. mat. własne

To, co umiemy dzisiaj, już jutro może okazać się nieaktualne, więc lider musi się nie tylko umieć uczyć, ale przede wszystkim oduczać tego, czego przed chwilą się nauczył, a to jest trudne.

osobistego i pracy na miękkich umiejętnościach, która dziś zbiera żniwo, oraz postawienie w centrum zysku zamiast człowieka. Głównym problemem wielu organizacji jest to, że szukają człowieka na stanowisko pracy i wtłaczają go w swoje ramy, więc mamy ryby, które zamiast pływać w wodzie, muszą wchodzić na drzewo. Nie ma się co dziwić, że same o sobie myślą, że są beznadziejne i do niczego się nie nadają. Nie mają szansy na rezultaty. Żeby uwalniać potencjał, trzeba ludzi zaprosić do autorefleksji, rozwoju osobistego, który wychodzi daleko poza czytanie książek i zdobywanie twardej wiedzy. Wewnątrz organizacji warto odwrócić trendy. Zamiast dostosowywać ludzi do pracy, trzeba pracę dostosować do człowieka ‒ niech robi to, co lubi i w czym jest dobry, a nie to, co akurat jest do zrobienia. Bo to właśnie jest rolą lidera, aby dostrzec w człowieku mocne strony i tak go osadzić w zespole, aby mógł się rozwijać i by wnosił wynik do projektu.

Bo oprócz twardych umiejętności potrzebnych do wykonania pracy jest jeszcze czynnik stylu myślenia, działania i osobowości. Uważam, że nie ma sensu pracować bez sensu i gdy widzę, że ktoś z mojego zespołu się frustruje i nie czerpie radości ze swojej pracy, to dla mnie sygnał, że należy porozmawiać. Być może na innym stanowisku, a może i w innej organizacji, dostałby szansę, by rozwinąć skrzydła. Potencjał uwalnia się naturalnie, gdy wykonywana praca daje poczucie sensu, zaspokaja ambicje, bazuje na naturalnych talentach i daje satysfakcję, również finansową. Rolą lidera jest obserwowanie zespołu i wyzwalanie tego potencjału poprzez dostosowywanie zakresu obowiązków do człowieka.

Jest pani niezwykle pozytywną osobą, wulkanem energii, a jednocześnie bardzo dużo pracuje.

Zapytam na koniec, jak pani się udaje zachować równowagę i w jaki sposób pani „ładuje swoje akumulatory”?

51

mi prowadzić pięć spółek, być czynnym trenerem i mieć 2‒3 miesiące wakacji w ciągu roku. Dla mnie system jest kluczem. I regularność w jego stosowaniu. Co jakiś czas robię przystanki STOP i upewniam się, że wszystko idzie zgodnie z planem i system działa. Wychodzę z założenia, że to ja definiuję, co jest ważne i priorytetowe, i biorę za tę decyzję pełną odpowiedzialność. A skoro tak, to nie mam powodu do tego, żeby być nieszczęśliwa lub niezadowolona, bo bardzo pilnuję porządku tego systemu. A że regularnie sama korzystam z pięciu źródeł mocy, mogę potwierdzić, że nie jest to tylko teoria, to wszystko działa!

Dzisiaj wszystko wymaga odwagi.

Odwagi wymaga bycie sobą i mówienie głośno o tym, w co się wierzy lub nie wierzy.

Fot. mat. własne

A jak te źródła mocy przekładają się na praktykę?

Nie wierzę w równowagę, ponieważ mam poczucie, że wszystko pędzi, pulsuje i się zmienia. I gdy się nad tym głębiej zastanowię, to tak naprawdę nie szukam równowagi. Szukam harmonii. Kluczowe są dla mnie takie modele, jak pięć mocy lidera, z których sama czerpię, oraz osobisty system działania. Mam system na pracę i na życie prywatne. Niektórzy się z tego śmieją, ale przyznam, że opracowałam nawet system na odwiedzanie moich bliskich. Gdybym go nie miała, prawdopodobnie nigdy bym ich nie odwiedziła, bo w życiu

52

zdarzyłoby się tyle nieoczekiwanych rzeczy, że nie znalazłabym na to przestrzeni. Sprowadza się to do tego, że planując każdy rok, zabezpieczam w kalendarzu terminy dla mnie najistotniejsze.

I paradoksalnie nie zaczynam od moich klientów, tylko zaczynam od siebie. W pierwszej kolejności planuję urlop oraz przestrzeń na rozwój, potem kluczowe życiowe role, a dopiero na końcu strategiczne projekty firmy. I kiedy o tym opowiadam, wielu przeciera oczy ze zdziwienia. Ale to pozwala

Moim źródłem mocy energii fizycznej i duchowej są długie spacery i medytacja. Regularnie wyjeżdżam do lasu, gdzie czuję bliskość natury, siedzę godzinami pod drzewem i medytuję, czerpiąc z niej energię, i uwalniam wszystkie myśli.

Ponieważ pracuję z emocjami innych ludzi, stałam się mistrzynią w zarządzaniu własnymi. Jako że jestem osobowością sangwiniczną, opanowanie emocji nie było łatwe, jednak jestem przykładem potwierdzającym, że da się to zrobić.

W mocy energii umysłu wręcz do przesady opanowałam umiejętność łapania się za słówka i stosowania słów, które mnie wzmacniają. Mówię sobie, że się kocham, wyeliminowałam słowo „porażka”. W pracy decyduję się tylko na te projekty, które dają mi poczucie sensu i wykorzystują moje mocne strony.

Prowadzę skrupulatnie dziennik lidera i czerpię z energii sukcesów oraz lekcji. Regularnie je analizuję, celebruję i świętuję, doceniam piękne rzeczy, które się wydarzają w moim życiu. Rezygnuję z takich relacji, które mi nie służą, dbam o własną przestrzeń i osobistą ekologię, choć czasem to nie jest łatwe. Często powtarzam, że jestem szczęściarą, bo tak wybrałam, i głęboko wierzę, że ten wellbeing, jaki zafundowałam sobie w życiu, jest dostępny dla każdego.

BENEFITY / miesięcznik Benefit / 10(89)/2019

Aktywność fizyczna w miejscu pracy Zaangażowanie pracownika i jego wydajność w dużej mierze zależą od kondycji psychicznej, ale również fizycznej. Pamiętać też trzeba, że brak choroby wcale nie oznacza, że jest się okazem zdrowia. Stan psychiczny jednostki jest efektem procesów patogenetycznych (powstanie zaburzeń) oraz salutogenetycznych (rozwój zdrowia).

Dlatego mówiąc o promocji zdrowia w miejscu pracy, warto zwrócić szczególną uwagę na podejście salutogenetyczne, czyli jeden z modeli proponowanych w psychologii zdrowia (dziedzina zajmująca się promocją i utrzymaniem zdrowia). Aaron Antonovsky, amerykański socjolog, określił w swoim modelu salutogenetycznym cztery kluczowe czynniki wpływające na poziom zdrowia: 1. Uogólnione zasoby odpornościowe – przykładowo cechy osobowości, wsparcie społeczne.

2. Stresory – sytuacje rodzące stan napięcia.

3. Poczucie koherencji – przekonanie o przewidywalności i racjonalności świata oraz własnego położenia życiowego, na które składają się poczucie zrozumiałości, zaradności i sensowności.

4. Zachowanie i styl życia – nacisk na zachowania prozdrowotne, jak regularny sen, aktywność fizyczna i ergonomia pracy.

Opierając się na niniejszym modelu, ale i na pozostałych koncepcjach psychologii zdrowia, podkreślić należy, że elementem, na który mamy szczególny wpływ, są właśnie zachowania prozdrowotne i styl życia oraz radzenie sobie ze stresorami. Wiadome jest, że aby być zdrowym, należy racjonalnie się odżywiać, być aktywnym fizycznie czy poddawać się okresowym badaniom diagnostycznym. W kontekście dobrostanu i psychologii zdrowia najistotniejsze wydaje się konstruktywne radzenie sobie ze stresem, który

www.miesiecznik-benefit.pl

jest częstym towarzyszem życia zarówno prywatnego, jak i zawodowego. Czy stresu można uniknąć? Niestety nie, ale na pewno umiejętnie można sobie z nim radzić w taki sposób, aby nie wyrządzał szkód w organizmie. Stresujące mogą być również czynniki fizyczne występujące w pracy, takie jak chociażby niedostosowane do pracownika stanowisko pracy, niewłaściwy sprzęt, bagatelizowanie zasad ergonomii pracy, nadmiar bodźców, hałas, temperatura.

W związku z tym coraz więcej organizacji wychodzi naprzeciw potrzebom pracowników i propaguje zdrowy styl życia w miejscu zatrudnienia. Możliwość skorzystania z porady dietetyka, fizjoterapeuta dbający o kondycję fizyczną pracowników na terenie organizacji, firmowa siłownia czy warsztaty praktyczne z trenerem personalnym w ciągu dnia pracy to tylko niektóre z nowych benefitów propagujących zdrowie w organizacjach. Dlaczego promocja zdrowia w firmach oraz budzenie wśród pracowników świadomości zagrożeń, jakie powoduje brak aktywności fizycznej, jest takie ważne?

ARTUR DZIĘGIELEWSKI HR Manager, artur.dziegielewski74@ gmail.com

GRZEGORZ KWIATEK fizjoterapeuta oraz trener personalny, Grzegorz Kwiatek Trening Medyczny, grzegorz.kwiatek.tm@ gmail.com

ERGONOMIA MIEJSCA PRACY Silnie akcentowana przez inspektorów bezpieczeństwa i higieny pracy ergonomia w miejscu zatrudnienia kojarzy się przede wszystkim z prawidłową postawą w pozycji siedzącej. Jednakże należy zaznaczyć, że owa właściwa pozycja nijak wiąże się z prawidłową fizjologią. Nawet najbardziej

53

prawidłowo dopasowane krzesło, fotel czy inna forma siadu, z klękosiadami włącznie, nie uchroni w pełni pracownika przed obciążeniami wynikającymi z pozycji siedzącej.

Prawdą jest, że człowiek nie jest stworzony do pozycji ani stojącej ani w głównej mierze siedzącej. Krzywizny kręgosłupa i jego budowa oparta na elementach kostnych, chrzęstnych, więzadłowych oraz nałożona na to duża liczba innych tkanek miękkich z mięśniami na czele mają za zadanie ułatwić człowiekowi poruszanie się w sposób dwunożny, ze zmiennym tempem. Jednostka ludzka może zatem chodzić, biegać, skakać, gdyż do tych właśnie czynności została przystosowana w toku ewolucji, wytwarzając mechanizm poruszania się dwunożnego. Zaznaczyć należy zatem, że praca nie powinna być wykonywana w pozycji stojącej, która nadmiernie obciąża osiowo struktury stawów kończyn dolnych oraz stawy kręgosłupa. Zbytni optymizm nie jest również wskazany, jeśli mówimy o ciągłej pozycji siedzącej, ponieważ w tym przypadku mamy do czynienia ze zniesieniem napięcia w części czynnej aparatu ruchu, czyli w mięśniach.

Istotnym składnikiem procesu promocji zdrowia w organizacji jest propagowanie aktywności fizycznej. Mimo idealnego podparcia lędźwiowego, przylegających pleców do oparcia w odcinku piersiowym, głowy ustawionej w pozycji lekkiej retrakcji czy idealnej wysokości biurka cały czas pozycja siedząca jest pozycją bierną. Nie wymaga ona od mięśni praktycznie żadnej pracy, ale jednocześnie ciężko jest mówić w tej sytuacji o pozycji spoczynkowej, ponieważ za taką fizjologicznie uznaje się prawidłową pozycję leżącą, która daje pełny odpoczynek wszystkim stawom.

Długotrwałe siedzenie przy biurku jest bardzo męczące dla ludzkiego organizmu. Siedząc, bez udziału świadomości, dochodzi do sytuacji, w której rozluźnione mięśnie, mające i tak ułatwione zadanie, bo nie muszą stabilizować kręgosłupa, wyłączają się zupełnie, a kręgosłup zawisa na biernym aparacie więzadłowym, dając uczucie ciężkich i bolesnych pleców. Praca przy biurku liczona w latach przynosi zmiany zwyrodnieniowe oraz zwapnienia w kolagenie przeciążonych więzadeł.

AKTYWNE PRZERWY W PRACY Dlatego istotnym czynnikiem mogącym wpłynąć na poziom zdrowia pracownika są tzw. aktywne przerwy w trakcie wykonywania obowiązków służbowych. Polegać one mogą na zespołowych prostych ćwiczeniach rozluźniających prowadzonych przez fizjoterapeutę, trenera personalnego lub specjalistę ds. wellbeingu (z angielskiego: dobrostan; coraz częściej pojawiające się stanowisko w organizacjach). Jeśli natomiast firma nie współpracuje ze specjalistami, ćwiczenia na ból pleców można wykonywać samodzielnie nawet przy biurku, bez opuszczania miejsca pracy. Mimo wszystko wskazana jest wcześniejsza konsultacja ze specjalistą, który pokaże właściwe ćwiczenia oraz prawidłowy sposób ich wykonania. Niektóre organizacje zamiast ćwiczeń proponują inne formy aktywności, jak chociażby nauka tańca czy gry zespołowe podczas aktywnych przerw.

Tabela 1. prezentuje kilka przykładowych ćwiczeń, które samodzielnie przy biurku może wykonać każdy pracownik.

54

POZYCJA

ĆWICZENIE

Siedząca na krześle

Przyciągnij rękami prawe kolano do tułowia i przytrzymaj 30 sekund. Ćwiczenie powtórz z lewym kolanem.

Siedząca na krześle

Wyprostuj najpierw prawą nogę i lekko unieś. Uniesioną stopą zataczaj małe kółka kilka razy w prawą i lewą stronę. Ćwiczenie powtórz z lewą nogą.

Siedząca na krześle

Złącz stopy i kolana. Następnie mocno ściśnij nogi i utrzymaj napięcie przez 30 sekund. Ćwiczenie powtórz 10 razy.

Stojąca

Wykonaj 10 przysiadów i/lub 10 skłonów.

Siedząca na krześle

Schyl się do przodu i połóż całe dłonie na podłodze. Wytrzymaj w tej pozycji kilka sekund, wyprostuj się, ściągając łopatki. Ćwiczenie powtórz 10 razy.

Siedząca na krześle

Oprzyj dłonie na biurku i podciągnij maksymalnie wysoko złączone kolana.

W tej pozycji wytrzymaj kilka sekund. Ćwiczenie powtórz kilka razy.

Należy pamiętać, że pracownik siedzi nie tylko w pracy, lecz także w aucie, w kinie, w komunikacji miejskiej, w domu.

Częsta pozycja siedząca nieprzeplatana aktywnością fizyczną prowadzi z czasem do coraz większego skracania ścięgien oraz do skracania fizjologicznej długości mięśni – narażone są na to głównie zginacze stawu kolanowego oraz zginacze biodra. W efekcie częstego przebywania w pozycji siedzącej zaburzona zostaje także funkcja mięśni pośladkowych oraz jednego z najważniejszych mięśni, który chroni dolny odcinek kręgosłupa, mięśnia poprzecznego brzucha. Nadmierne spoczynkowe napięcie niektórych z wyżej wymienionych struktur powoduje, że nawet przy idealnie ergonomicznym siadzie w miejscu pracy zaburza się układ sił mięśniowych. W konsekwencji powoduje to bóle dolnego odcinka kręgosłupa wynikające ze słabych, wyłączonych ze swoich pierwotnych funkcji mięśni oraz ich nadmiernego napięcia w skróconej pozycji w dolnych rejonach ciała. Można tego uniknąć, wykonując regularne ćwiczenia w pracy, ale także poza nią.

Prawidłowo dobrane, ergonomiczne krzesła czy fotele nie stanowią zatem lekarstwa na nadmierne przebywanie w pozycji siedzącej, które pracownik aplikuje swojemu organizmowi w ciągu doby. Nie spowodują one też, że nagle plecy przestaną boleć. Wiele osób uważa, że remedium na dolegliwości ze strony kręgosłupa będzie masaż. Nic bardziej mylnego, jako że masaż stanowi jedynie doraźny środek zmniejszający napięcie mięśniowe. Nacisk, jak podkreślają trenerzy personalni oraz fizjoterapeuci, należy położyć natomiast na stretching (z angielskiego: rozciąganie).

Tabela 1. – Ćwiczenia ciała w pracy przy biurku (Źródło: www. stylzdrowia.pl)

BENEFITY / miesięcznik Benefit / 10(89)/2019

Rozciąganie notorycznie skracanych struktur ciała przywróci ich prawidłową długość, a to z kolei będzie bardzo dobrą pozycją wyjściową do ich wzmocnienia. Innymi słowy rozciąganie wpłynie korzystnie na naszą sylwetkę i pozwoli zregenerować się organizmowi, osłabionemu w wyniku wielu godzin siedzenia. Trzeba też wiedzieć, że nigdy nie wzmacnia się mięśni, które mają nadmiernie skrócone własne fizjologiczne długości. Bardzo ważny dla organizmu jest również regularny wysiłek fizyczny nakierowany na cel prozdrowotny. Wzmacnia on osłabione mięśnie, których zły stan jest, niestety, przede wszystkim skutkiem statycznej, siedzącej pracy.

AKTYWNOŚĆ TO NAJLEPSZA PROFILAKTYKA Korzyści wynikające z regularnego wysiłku fizycznego są ogromne: zwiększenie wydolności układu krążeniowo-oddechowego, poprawa spoczynkowego napięcia mięśniowego, wzmocnienie mięśni, a co za tym idzie o wiele lepsze znoszenie wielogodzinnego siedzenia. Istotne jest, aby wysiłek ten był dobrze dobrany do potrzeb trenującego i zawierał w sobie elementy rozciągania, wzmacniania oraz treningu typu kardio. Ciekawą propozycją dla pracowników są treningi medyczne oferowane przez trenerów personalnych, którzy coraz częściej posiadają uprawnienia fizjoterapeutów. Wymienione treningi polegają na zindywidualizowanym planie treningowym ułożonym pod kątem zgłoszonych przez pracownika problemów zdrowotnych oraz braków funkcjonalnych, stwierdzonych podczas prostych testów funkcjonalnych. Treningi medyczne zawierają elementy rozciągania, wzmacniania mięśniowego, poprawiają zakres ruchu w stawach oraz przywracają prawidłowe wzorce ruchowe i bardziej fizjologiczny stan organizmu. Mocno zindywidualizowane programy ćwiczeń bez wątpienia poprawią jakość pracy i życia pracownika.

Podsumowując, pracodawcy powinni promować aktywność fizyczną wśród zatrudnionej kadry, gdyż pracownik to najistotniejsze ogniwo każdej organizacji. Jeśli będzie

www.miesiecznik-benefit.pl

on zdrowy, będzie pracował bardziej wydajnie. Powołując się na badania ankietowe „Psycholog w organizacji” (próba badanych to osoby zatrudnione w polskich organizacjach na stanowiskach od niskiego szczebla począwszy poprzez specjalistów i kadrę kierowniczą, na właścicielach firm skończywszy), przeprowadzone przez jednego z autorów artykułu, należy napisać, że promocja zdrowia w miejscu zatrudnienia jest obszarem wzbudzającym jeszcze niewielkie zainteresowanie pracowników, a tym samym pracodawców. W jednym z pytań wspomnianego wyżej raportu ankietowani mieli możliwość wskazania obszarów w organizacji, w których pomoc psychologa odegrać może kluczową rolę. Najwięcej badanych, bo aż 226 z 340, wskazało na działania zmierzające do obniżenia poziomu stresu w miejscu zatrudnienia, jako główny obszar do pracy dla psychologa. Kolejne miejsca zajęły szkolenia doskonalące kompetencje miękkie (169 głosów), rozmowy typu exit interview (157 głosów), obserwacja biznesu połączona z podejmowaniem działań naprawczych tam, gdzie to konieczne (144 głosy), konsultacje indywidualne z pracownikami dotyczące ich życia prywatnego (106 głosów). Na ostatnim miejscu, zdobywając zaledwie 83 głosy, uplasowała się promocja zdrowia w miejscu pracy.

Wykres 1 – Obszary działalności (zadania) psychologa w organizacji (źródło: opracowanie własne) Powyższe dane świadczyć mogą o niewielkiej świadomości polskich pracodawców, jak ważny jest zdrowy styl życia i aktywność fizyczna. Pozwala to na postawienie hipotezy, że zarówno organizacje, jak i poszczególne jej ogniwa, czyli pracownicy, nie zdają sobie sprawy z zagrożeń jakie niesie dla zdrowia brak dbania o własny organizm. Promocja zdrowia stanowi zatem proces wymagający upowszechnienia we współczesnych organizacjach.

Literatura: – Artur Jaskólski, Anna Jaskólska, Podstawy fizjologii wysiłku fizycznego z zarysem fizjologii człowieka, Akademia Wychowania Fizycznego we Wrocławiu 2006.

– Carla Stecco, Atlas funkcjonalny układu powięziowego człowieka, Wydawnictwo WSEIT 2016.

– Ćwiczenia ciała w pracy przy biurku, www.stylzdrowia.pl.

– Irena Heszen, Helena Sęk, Psychologia zdrowia, Wydawnictwo Naukowe PWN 2007.

– Karolina Kilar, Artur Dzięgielewski, Raport z badania ankietowego Psycholog w organizacji, Wrocław, luty 2019.

– Zofia Ignasiak, Jarosław Domaradzki, Anatomia układu ruchu, Elsevier Urban & Partner 2013.

55

Aktywni = bardziej zaangażowani

MAGDALENA PANCEWICZ Od ponad 8 lat działa w branży HR oraz komunikacji i marketingu, Well.hr

Coraz więcej firm zachęca swoich pracowników do aktywności fizycznej. Standardem stają się karty uprawniające do korzystania z różnych obiektów i zajęć, pracodawcy ułatwiają pracownikom uprawianie wybranych dyscyplin i wspierają firmowych sportowców. Według raportu Willis Towers Watson 80 proc. pracodawców w Polsce zamierza w ciągu najbliższych lat rozbudować ofertę benefitów podnoszących aktywność sportową pracowników1.

Inspiracji, jak to robić „z głową”, dostarcza raport ekspercki portalu Well.hr, którego partnerem jest firma PwC. Przeprowadzone w Wielkiej Brytanii badania dowiodły, że sport i rekreacja mają duży wpływ na motywację i satysfakcję z pracy. Tymczasem zadowoleni pracownicy są nawet dwa razy bardziej produktywni i zaangażowani. Dzięki aktywności sportowej mają więcej energii i są bardziej skoncentrowani. Ćwiczenia sprawiają, że w ich organizmie wydzielają się endorfiny, które dodają im energii. Czują się lepiej i lepiej radzą sobie z wykonywaniem codziennych obowiązków, nie popełniają błędów i w pełni wykorzystują swoje możliwości.

– Sportowców charakteryzuje wysoka motywacja, determinacja, umiejętność działania pod presją, skupienie na celu i praktyczne wdrażanie strategii – mówi Ewa Ułamek z Well.hr. – Firma, która zachęca pracowników do aktywności, może liczyć na bardziej zadowolonych, kreatywnych, zmotywowanych i sprawniej działających ludzi.

W Stanach Zjednoczonych i na zachodzie Europy już dawno dostrzeżono korzyści płynące z uprawiania sportu przez pracowników. Aktywność fizyczna może tam stanowić do 20 proc. czasu pracy. Oznacza to, że w ciągu ośmiogodzinnego dnia pracy pracownicy przez ponad godzinę podejmują różne formy rekreacji sportowej. Często dbają nie tylko o własną aktywność, lecz także o aktywność kolegów i koleżanek – w biurze Svarovsky w Zurychu w przerwie na

56

lunch można na przykład zapisać się na prowadzone przez pracowników lekcje tańca. Dzięki aktywnościom sportowym pracownicy lepiej działają, rzadziej chorują i są bardziej zaangażowani.

Pracodawcy, którzy już wdrożyli ciekawe sportowe inicjatywy, raportują ich pozytywny wpływ na poziom satysfakcji z pracy i zaangażowania.

– Sport to trwały element koncepcji BeWell@PwC, która dzięki trosce o zdrowie i dobry nastrój pracowników przyczynia się do poprawy funkcjonowania organizacji na wielu płaszczyznach. Największa zaleta to zmotywowani, zaangażowani i spełnieni pracownicy. Aktywność fizyczna i współzawodnictwo uczą konsekwencji, determinacji w osiąganiu celów oraz zdrowej rywalizacji. Ludzie, którzy lubią swoją pracę, są szczęśliwi, osiągają sukcesy i uzyskują dużo lepsze rezultaty w pracy – mówi Magdalena Kowalczyk, Human Capital Specialist w PwC. Aktywność fizyczna bezsprzecznie przynosi wiele korzyści dla organizmu. Nie bez przyczyny mówi się, że „w zdrowym ciele zdrowy duch” – badania przeprowadzone na Uniwersytecie Kalifornijskim wykazały, że aktywność fizyczna doskonale wpływa na pracę mózgu. Dzięki ćwiczeniom lepiej zapamiętujemy, szybciej się uczymy, co przekłada się na kreatywność i efektywniejsze rozwiązywanie problemów. Podczas wysiłku fizycznego rozładowywane

Pracodawcy, którzy już wdrożyli ciekawe sportowe inicjatywy, raportują ich pozytywny wpływ na poziom satysfakcji z pracy i zaangażowania.

BENEFITY / miesięcznik Benefit / 10(89)/2019

są również nadmierne obciążenia psychoemocjonalne, obniża się poziom lęku. Podczas gdy 50–60 proc. wszystkich traconych w Europie dni roboczych ma związek ze stresem2, sport eliminuje niepokój i „oczyszcza umysł”, dzięki czemu pracuje on sprawniej – w niektórych krajach (m.in.

Francji czy Szkocji) spacery i aktywność fizyczna są przepisywane pacjentom przez lekarzy „na receptę”.

reklama

JAK FIRMY ZACHĘCAJĄ DO AKTYWNOŚCI FIZYCZNEJ? Z analizy Well.hr wynika, że najbardziej popularnym rozwiązaniem w firmach są karty sportowe, w które inwestuje już ponad 60 proc. pracodawców w Polsce. Niektóre firmy, jak pracuj.pl, oferują też swoim pracownikom specjalne dodatki na uprawianie dowolnej dyscypliny sportu.

Warto pamiętać, że nie wszyscy pracownicy to zapaleni sportowcy – promowanie aktywności fizycznej to nie tylko sponsorowanie firmowych triathlonistów, lecz także dbałość o mniej aktywnych pracowników. Zachęcanie do rozpoczęcia aktywności metodą małych (ale regularnych) kroków może dać znakomite efekty. Promowanie spaceru, wchodzenia po schodach, wyposażenie pracowników w krokomierze czy rowerowe biurka to przykłady takich działań. Skrócenie o jedną godzinę czasu spędzanego w pracy na siedząco sprawia, że 71 proc. pracowników osiąga wyższą koncentrację, 58 proc. odczuwa mniejsze

www.miesiecznik-benefit.pl

zmęczenie pracą, a 87 proc. – ma więcej energii.

Pracodawcy organizują też zajęcia sportowe w swoich siedzibach. Takie działania podejmuje na przykład BPH. Do niedawna oferta udziału w takich zajęciach adresowana była głównie do pracowników biurowych. Dziś zajęcia jogi, ćwiczenia „zdrowy kręgosłup” czy stretching wkraczają do zakładów produkcyjnych. Pomiędzy zmianami ćwiczą na przykład pracownicy Levi Strauss Poland w Płocku. Korzyści z uprawiania sportu są widoczne nawet tego samego dnia – badania American College of Sports Medicine dowodzą, że pracownicy, którzy spędzają 30–60 minut w czasie lunchu ćwicząc, są średnio o 15 proc. bardziej produktywni tego dnia.

Coraz więcej firm tworzy także w swoich siedzibach strefy relaksu i projektuje przestrzenie umożliwiające wykonywanie ćwiczeń fizycznych pomiędzy obowiązkami zawodowymi. Na przykład w gdańskim oddziale Sii na terenie biura znajdują się ścianka wspinaczkowa, zjeżdżalnie i ogólnodostępny sprzęt sportowy. W firmie Luxoft, dzięki umieszczonym w strefie relaksu stołom do ping-ponga, powstała firmowa liga tenisowa. Większa dostępność obiektów sportowych sprawia, że pracownikom łatwiej zachować aktywność – przed, w trakcie czy po pracy.

Duże firmy inwestują we własne profesjonalne obiekty sportowe – sale do ćwiczeń, siłownie i boiska. Na terenie Volkswagen Poznań działa Centrum Rehabilitacyjno-

57

-Sportowe, z salami do ćwiczeń siłowych oraz aerobowych.

Na terenie kampusu firmy Intel są boiska do siatkówki i koszykówki, W swoim kompleksie biurowo-fabrycznym w Sochaczewie Mars oferuje pracownikom dostęp do siłowni, sali fitness i boiska piłkarskiego. Własną siłownię ma też firma Beiersdorf w Poznaniu.

Aktywność sportowa to również wspieranie pracowników w powrocie do „formy” czy profilaktyka zdrowia wśród pracowników 50+. Jednym z elementów programu Performance et Responsabilité w Michelin, we Francji, adresowanego do pracowników powracających do aktywności fizycznej po chorobach (np. cukrzycy), jest Second Souffle (Drugi Oddech). Pracownicy rozpoczynają program od testu wieku ciała, a następnie przystępują do 12-tygodniowego programu poprawy kondycji i powrotu do zdrowia, dostosowanego do ich indywidualnych potrzeb. Deutsche Bahn stworzył natomiast program adresowany do pracowników dojrzałych – w czasie wdrożenia programu średnia wieku w firmie wynosiła 46 lat, a prawie 44 proc. pracowników w Niemczech to osoby po 50. roku życia. Celem trwającego sześć miesięcy programu pilotażowego było zadbanie o starzejących się pracowników firmy i wsparcie ich w utrzymywaniu jak najdłużej pełnej sprawności fizycznej i umysłowej. Oprócz poprawy kondycji program przyniósł rezultaty w postaci obniżonej zawartości cukru we krwi i niższego ciśnienia. Dzięki modułowi edukacyjnemu uczestnicy programu byli bardziej świadomi i przez to bardziej skłonni do dbania o zdrowie.

Popularne jest także wspieranie pracowniczych drużyn skupiających pasjonatów określonej dyscypliny sportu.

Drużyny te mogą zwykle liczyć na finansowanie treningów, strojów sportowych oraz udziału w zawodach. W PwC działają sekcje siatkówki, koszykówki, wspinaczki, tenisa, biegów i triathlonu. Niedawno powołana została także sekcja tenisa stołowego dla pracowników z orzeczeniem o niepełnosprawności. Grupy zrzeszające pasjonatów różnych dyscyplin działają też m.in. w PKN Orlen oraz w firmie LUX MED. Pracownicze drużyny reprezentują też swoich pracodawców w biznesowych ligach – piłkarskich, siatkarskich, koszykarskich, kartingowych, a nawet e-sportowych.

Ważnym elementem pobudzającym do aktywności fizycznej jest współzawodnictwo, zwłaszcza takie, któremu przyświeca charytatywny cel. Kompania Piwowarska prowadzi co roku akcję „Postaw na ruch”. Do biegania, spacerów czy jazdy na rowerze mobilizuje pracowników szlachetny cel społeczny, nagrody za udział w rywalizacji indywidualnej oraz wyzwaniach grupowych. Podobne działania podejmuje też Nationale-Nederlanden.

Część firm organizuje dni sportu, podczas których oferuje swoim pracownikom m.in. możliwość skorzystania z porad żywieniowych dla aktywnych, testy wydolnościowe czy testy narządów ruchu, a także organizuje imprezy i rozgrywki sportowe, często z udziałem rodzin pracowników. Przykładem może być Dzień Sportu zorganizowany przez PwC, który zainicjował wiele działań mobilizujących pracowników do aktywności fizycznej. Niewątpliwą zaletą takich właśnie projektów jest aktywizacja rodzin pracowników praz promowanie sportu wśród najmłodszych.

58

Podczas gdy 50–60 proc. wszystkich traconych w Europie dni roboczych ma związek ze stresem2, sport eliminuje niepokój i „oczyszcza umysł”, dzięki czemu pracuje on sprawniej – w niektórych krajach (m.in. Francji czy Szkocji) spacery i aktywność fizyczna są przepisywane pacjentom przez lekarzy „na receptę”.

Pracodawcy opłacają udział pracowników w maratonach, sztafetach biegowych czy biegach z przeszkodami, takich jak Runmageddon, Ekiden, Wings for life, Color Run czy Business Run, a także sponsorują lub organizują własne imprezy biegowe. Na szczególną uwagę zasługują starty pracowników w imprezach charytatywnych, które integrują pracowników wokół wspólnego celu – pomagania innym.

Część firm proponuje pracownikom również gimnastykę dla umysłu i wyobraźni – np. możliwość relaksu przy planszówkach, rozgrywki e-sportowe lub udział w turniejach brydżowych i szachowych. Rozgrywki szachowe są np. jedną z dyscyplin, w których mierzą się uczestnicy ORLEN Olimpiady – dorocznej imprezy sportowej, organizowanej przez koncern dla pracowników i społeczności Płocka. Orlenowi olimpijczycy startują także m.in. w biegu na 5 kilometrów, wyścigu rowerowym, w konkurencjach pływackich, w wyścigach kartingowych, w piłce nożnej, siatkówce halowej, koszykówce, tenisie stołowym oraz nordic walkingu.

Wspieranie aktywności sportowej pracowników jest źródłem wielu korzyści. Poza zdrowiem pracowników, niższą absencją chorobową czy zwiększoną produktywnością należą do nich także: czerpanie przez pracowników przyjemności z pracy, integracja w gronie współpracowników, poszerzenie kręgu znajomych o pasjonatów podobnych dyscyplin czy nauka nowych umiejętności. Przy wyborze działań aktywizujących warto pomyśleć także o dodatkowych celach, jakie dzięki nim możemy osiągnąć. Warto sięgnąć po bezpłatny raport Well.hr, który zawiera ponad 100 dobrych praktyk i zainspiruje każdego pracodawcę – bez względu na branżę i specyfikę działalności – do wyboru najlepszej strategii.

Raport można pobrać na stronie: https://well.hr/pl/article/37/rusz-si-najnowszy-raport-well-hr-o-tym-jakwspiera-aktywno-fizyczn-pracownikow-.html# Przypisy: 1 Źródło: 2017 Poland Benefits Trends Survey, Willis Towers Watson.

2 Źródło: Health at Work: Economic Evidence Report 2016.