Πνευματική Παραγωγή της Μικρασιατικής Γης.

ΠΕΙΡΑΜΑΤΙΚΟ ΛΥΚΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΠΑΤΡΩΝ

ΜΑΘΗΤΙΚΗ ΔΙΑΔΙΚΤΥΑΚΗ ΔΙΗΜΕΡΙΔΑ 100 ΧΡΟΝΙΑ ΑΠΌ ΜΙΚΡΑΣΙΑΤΙΚΗ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗ

«Πνευματική παραγωγή της μικρασιατικής γης»

PROJECT: «Αυτά» δεν χάθηκαν…. «Πνευματική παραγωγή της μικρασιατικής γης»

Αποστολοπούλου Ευγενία Βορίσης Νικόλαος Καλογηράτου Αναστασία Επιβλέπων: Κυριακουλόπουλος Ευάγγελος

Υπάρχουν κάποια ταξίδια που όσα βήματα σε πάνε μπροστά, τόσα άλματα κάνει η ψυχή σου πίσω. Υπάρχουν προσκυνήματα που είναι καταδύσεις στα βάθη της ιστορίας. Υπάρχουν αρώματα που μοσχομυρίζουν όσα χρόνια κι αν περάσουν. Υπάρχουν σιωπηλές κραυγές που ακούγονται πολλούς αιώνες μετά. Θέλουμε να υπάρχουν νεανικές ψυχές που μπορούν να γυρνούν στο παρελθόν , να αναζητούν όσα δεν έσβησε ο χρόνος, να φορούν με καμάρι το παλιό άρωμα , να αφουγκράζονται τις σιωπές. Ευχόμαστε το Λεύκωμα αυτό να μας εξασφαλίσει εύπλοια στη νοερή περιήγησή μας στη Μικρά Ασία, για την οποία η εθνική μας καταγωγή και το ιστορικό μας παρελθόν αποτελούν για μας τους Έλληνες ένα πολύτιμο , διαχρονικό διαβατήριο. (Κ Β)

1ο ΜΕΡΟΣ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΗ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΑ

ΟΜΗΡΟΣ Ο Όμηρος υπήρξε ένας από τους μεγαλύτερους ποιητές της αρχαίας Ελλάδας και ο δημιουργός των επικών ποιημάτων ‘Ιλιάδα’ και ‘Οδύσσεια’. Έζησε τον 9οπ.Χ. αιώνα, πιθανολογείται ότι καταγόταν από τη Σμύρνη και πέθανε στο νησί των Κυκλάδων Ίο. Ο θαυμασμός του συνολικού του έργου διατηρείται αμείωτος έως και σήμερα, ενώ ο ίδιος ο Όμηρος σηματοδότησε την ουσιαστική απαρχή της ελληνικής λογοτεχνίας και γραμματείας.

ΗΡΟΔΟΤΟΣ Ο Ηρόδοτος ήταν ένας από τους σημαντικότερους περιηγητές, ζωγράφους και ιστορικούς της αρχαίας Ελλάδας που γεννήθηκε το 458 π.Χ., στην Αλικαρνασσό. Στο έργο του αναφέρεται κυρίως στην περίοδο των Πελοποννησιακών πολέμων κάνοντας αξιόλογες περιγραφές προσώπων και τοπίων.Ασχολήθηκε ωστόσο και με τη Βοτανική, τη Χημεία και την Ιατρική. Ο Κικέρωνας πρώτος τον χαρακτήρισε «Πατέρα της Ιστορίας», τίτλος που τον ακολούθησε στο πέρασμα των χρόνων.

ΣΤΡΑΒΩΝ Ο Στράβων ήταν Έλληνας γεωγράφος, φιλόσοφος και ιστορικός. Γεννήθηκε από πλούσια οικογένεια το 63 π.Χ ή το 64 π.Χ. Απέκτησε εξειδικευμένη κι εκλεκτή μόρφωση από μεγάλους δασκάλους της εποχής του και μελέτησε τα γραπτά διάφορων γεωγράφων και φιλοσόφων της αρχαιότητας. Σε ότι αφορά στις φιλοσοφικές του πεποιθήσεις, ήταν οπαδός του στωικισμού ενώ στην πολιτική ήταν υπέρμαχος του ρωμαϊκού ιμπεριαλισμού. Ταξίδεψε αρκετά και στο διάστημα των ταξιδιών του φρόντισε να συλλέξει όλο το απαιτούμενο υλικό, το οποίο τον βοήθησε αργότερα στη συγγραφή ιστορικών και γεωγραφικών έργων. Τα δύο μεγαλύτερα έργα του είναι τα Ιστορικά υπομνήματα και τα Γεωγραφικά. Τα Ιστορικά υπομνήματα αποτελούνται από 47 βιβλία τα περισσότερα εκ των οποίων χάθηκαν. Τα Γεωγραφικά αποτελούνται 17 βιβλία, τα οποία σώζονται σε άριστη κατάσταση. Το έργο αυτό του Στράβωνα θα μπορούσε να θεωρηθεί ο πιο ακριβής και ποιοτικός "παγκόσμιος Γεωγραφικός Άτλας" της εποχής του.

ΠΑΥΣΑΝΙΑΣ Ο Παυσανίας ήταν Έλληνας περιηγητής και γεωγράφος του 2ου αι. π Χ. Ήταν πιθανώς γηγενής της Λυδίας και γνώριζε τη δυτική ακτή της Μικράς Ασίας. Παρόλα αυτά τα ταξίδια του επεκτάθηκαν αρκετά. Επικέντρωσε το ενδιαφέρον του στην εκλεκτική περιγραφή μνημείων , γλυπτών και ζωγραφικής της αρχαϊκής και κλασικής περιόδου, μελετώντας τα ιστορικά πλαίσιά τους και το ιερό τους υπόβαθρο. Το δυνατότερο σημείο του είναι η περιγραφή της θρησκευτικής τέχνης και της αρχιτεκτονικής της Ολυμπίας και των Δελφών. Ιδιαίτερο χαρακτηριστικό που διέκρινε τα έργα του ήταν η αφοπλιστική ειλικρίνειά του, γεγονός που επιβεβαιώνεται όταν ομολογεί την άγνοιά του σχετικά με κάποιο ζήτημα αφού αναφέρει πάντα ότι έχει πάρει τις πληροφορίες του από κάποια δευτερογενή μαρτυρία. Ο Τζέιμς Φρέιζερ, μεταφράζοντας το έργο του Παυσανία παρατήρησε ότι «χωρίς αυτόν τα ερείπια της Ελλάδας θα ήταν ως επί το πλείστον ένας λαβύρινθος χωρίς ενδείξεις, ένα αίνιγμα χωρίς απάντηση.»

ΑΝΑΞΑΓΟΡΑΣ Ο Αναξαγόρας γεννήθηκε στις Κλαζομενές της Ιωνίας περίπου το 500 π.Χ. Ήταν σπουδαίος φιλόσοφος και αστρονόμος. Πίστευε ότι η Γη έχει τυμπανοειδές σχήμα και συγκρατείται στον αέρα. Τον Ήλιο ο Αναξαγόρας τον θεωρούσε ως διάπυρο και για τη Σελήνη πίστευε πως ήταν ετερόφωτη και ότι κατοικείται από ανθρώπους και άλλα όντα. Ασχολήθηκε επίσης με τους κομήτες και τους διάττοντες αστέρες, ενώ για τους μετεωρίτες, πίστευε ότι ήταν λίθοι που στροβιλίζονταν και έλκονταν από τη Γη. Ο Αναξαγόρας διατύπωσε την άποψη ότι ο νους είναι ανεξάρτητος και ελέγχει τα πάντα. Καταδικάστηκε σε θάνατο διότι εισήγαγε «καινά δαιμόνια» και στον τάφο του γράφτηκε η φράση : “Εδώ αναπαύεται ο Αναξαγόρας, που για τον ουράνιο κόσμο βρήκε την αλήθεια”.

ΑΝΑΞΙΜΑΝΔΡΟΣ Ο Αναξίμανδρος ο Μιλήσιος γεννήθηκε στη Μίλητο (610 π.Χ. - 547 π.Χ.). Έθεσε ως αρχή των όντων το άπειρο. Ως άπειρο δεν θεωρούσε έννοιες υλικής φύσης, διότι το άπειρο ως απέραντο και ατελεύτητο, είναι αγέννητο, αθάνατο και άφθαρτο, έννοιες που μόνο στη θεότητα θα μπορούσαν να αποδοθούν. Οι πηγές τον αναφέρουν ως επιτυχημένο σπουδαστή της Αστρονομίας και της Γεωγραφίας. Ο Αναξίμανδρος πίστευε ότι η γη έχει σχήμα σφαιρικό, είναι μετέωρη και κινείται γύρω από το κέντρο του κόσμου (προφανώς τον ήλιο). Χρησιμοποιώντας τα μαθηματικά μέτρησε πρώτος τις αποστάσεις των πλανητών από τη Γη καθώς και τα μεγέθη τους. Σχεδίασε τον πρώτο χάρτη της ουράνιας σφαίρας και χάραξε την κίνηση του Ήλιου. Εισήγαγε τη χρήση του γνώμονα στην αρχαία Ελλάδα και κατασκεύασε χάρτη του γνωστού τότε κόσμου. Υπολόγισε με τον γνώμονα τα ηλιοστάσια και τις ισημερίες.

ΑΝΑΞΙΜΕΝΗΣ Ο Αναξιμένης έζησε τον 5οαιώνα π Χ. Στο έργο του ασχολήθηκε με την αρχή του κόσμου. Θεώρησε ως μοναδική αρχή, την πρωταρχική ουσία του κόσμου και βασική μορφή της ύλης, τον αόρατο ατμοσφαιρικό αέρα. Με την πύκνωση και την αραίωσή του δημιουργούνται η φωτιά, ο άνεμος, τα σύννεφα, το νερό, η γη και οι πέτρες. Για να αποδείξει τη δημιουργία και την ποικιλία των ουσιών του κόσμου αποδέχθηκε ότι ο αέρας είναι άπειρος, καθιστώντας τον έτσι μια ανεξάντλητη πηγή δημιουργίας. Ακόμα φαίνεται να ταυτίζει την ψυχή με τον αέρα. Πιθανότητα υπήρξε ο πρώτος που παρατήρησε ότι η σελήνη δεν είναι αυτόφωτη, αλλά δανείζεται το φως της από τον ήλιο. Ερμήνευσε τη δημιουργία του ουράνιου τόξου ως την ανάκληση των ηλιακών ακτινών πάνω σε μια μάζα συμπυκνωμένου αέρα, καθώς υπήρξε και ο πρώτος που διέκρινε τους απλανείς αστέρες από τους πλανήτες και έδωσε την φυσική εξήγηση των ηλιακών και σεληνιακών εκλείψεων. Ακόμα ο Αναξιμένης ήταν ο πρώτος φυσιοδίφης ο οποίος πίσω από κάθε υλική μεταβολή έβλεπε την ύπαρξη κάποιας αιτίας.

ΘΑΛΗΣ Ο ΜΙΛΗΣΙΟΣ Ο Θαλής ο Μιλήσιος έζησε στη Μίλητο από το 624 ως το 564 π.Χ. Θεωρείται ένας από τους επτά σοφούς της αρχαίας Ελλάδας και συγχρόνως φιλόσοφος αλλά και θεωρητικός αστρονόμος. Πρόβλεψε την έκλειψη του ηλίου που έγινε το 585 π.Χ., υπολόγισε πρώτος την διάρκεια του έτους σε 365 ημέρες και ότι η διάμετρος του Ηλίου ήταν το 1/720 της φαινόμενης τροχιάς του γύρω από τη Γη. Ο ίδιος δεν έχει κάποιο συγγραφικό έργο. Έτσι οι ιδέες του έχουν διασωθεί μέσα από κείμενα άλλων συγγραφέων. Ο Θαλής υπήρξε ο θεμελιωτής της φιλοσοφίας και πρώτος έθεσε τον προβληματισμό για την αρχή των όντων. Ο ίδιος ο Θαλής υποστήριζε ότι ο κόσμος και η ζωτική δύναμη προέρχονταν από το νερό, διότι όλη η ζωή στηρίζεται στο υγρό στοιχείο (π.χ. σπέρματα ζώων) και αποτελείται κυρίως από αυτό. Ο Θαλής προσπάθησε να ανάγει τα πάντα σε μία μόνο αρχή, το νερό, με λογικά και επιστημονικά επιχειρήματα. Εισήγαγε πρώτος την έννοια της αθανασίας της ψυχής, προσδίδοντας ιδιότητες της ζωής στην ύλη, ενώ επίσης πίστευε στην παρουσία του θεϊκού στοιχείου μέσα σε κάθε ον και γενικότερα σε όλη την ύλη.

ΚΑΛΛΙΝΟΣ Ο Καλλίνος από την Έφεσο είναι ο αρχαιότερος από τους ελεγειακούς ποιητές. Οι πληροφορίες για την ζωή του είναι ελάχιστες. Γνωρίζουμε μόνο ότι στην εποχή του οι Κιμμέριοι (λαός που κατοικούσε στην Ταυρική χερσόνησο) έκαναν επιδρομές στην Μικρά Ασία και προκαλούσαν καταστροφές. Γι’ αυτό ο Καλλίνος συνέθεσε ελεγεία με την οποία προσπαθεί να εμπνεύσει στους συμπολίτες του θάρρος, για να στραφούν εναντίον των εισβολέων. Το έργο του είναι σε τόνο ηρωικό και ρητορικό. Η γλώσσα και το ύφος του είναι ομηρικά. Οι συμβουλές για επίδειξη γενναιότητας, η αγάπη προς την πατρίδα, η έξαρση των ηρωικών πράξεων για το κοινό καλό, η αποδοκιμασία των δειλών και γενικότερα τα ιδανικά του ομηρικού κόσμου συναντώνται στους στίχους του Καλλίνου: Συσπείρωση της πόλης εναντίον της εχθρικής επιβολής, προβολή συλλογικής συνείδησης.

«Ζεῦ πάτερ,» . . . Σμυρναίους δ᾽ ἐλέησον ......................... μνῆσαι δ᾽ εἴ κοτέ τοι μηρία καλὰ βοῶν «Σμυρναῖοι κατέκηαν»

(Λόγος προς τον Δία)

ΚΛΑΥΔΙΟΣ ΓΑΛΗΝΟΣ Ο Κλαύδιος Γαληνός (Πέργαμος 129 μΧ. – Ρώμη 199 μΧ). Ήταν από τους σημαντικότερους Έλληνες ιατρούς της Αρχαιότητας και ο τελευταίος του ελληνορωμαϊκού κόσμου. Δεν υπάρχει ιατρικός κλάδος που να μην απασχόλησε τον Γαληνό. Οι εμπεριστατωμένες μελέτες του αναφέρονται στην ανατομική, τη φυσιολογία, τη χειρουργική, την οφθαλμολογία, τη μαιευτική, την παθολογία, τη θεραπευτική, την υγιεινή και τη φαρμακολογία. Σώζονται περίπου εκατό μελέτες του, που προώθησαν σημαντικά την ιατρική επιστήμη. Παρασκεύαζε ο ίδιος πολυσύνθετα φαρμακευτικά σκευάσματα, τα γαληνικά.

2ο ΜΕΡΟΣ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΗ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΕΠΟΧΗ

ΠΟΛΥΚΑΡΠΟΣ Ο Πολύκαρπος ήταν επίσκοπος Σμύρνης στο δεύτερο αιώνα μ.Χ.. Βρήκε μαρτυρικό θάνατο στις 23 Φεβρουαρίου του 167 στο στάδιο της πόλης κατά το διωγμό του Μάρκου Αυρήλιου. Αναγνωρίστηκε ως άγιος από την Ορθόδοξη και την Καθολική, την Λουθηρανική και την Αγγλικανική εκκλησία. Eίναι συντάκτης πολλών επιστολών, από τις οποίες έχει σωθεί μόνο μία, η ΄΄προς Φιλιππισίους΄΄. Η επιστολή είναι πρακτικήσυμβουλευτική και διακρίνεται σε αυτή η έντονη εξάρτησή του από την σκέψη και τις θέσεις του Ιγνάτιου Αντιοχείας.

ΜΕΓΑΣ ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ Ο Μέγας Βασίλειος γεννήθηκε στην Καισάρεια της Καπαδοκείας το 330 και πέθανε εκεί στη 1 Ιανουαρίου 379. Ήταν Έλληνας, Καππαδόκης, επίσκοπος στην Καισάρεια στην Καπαδοκεία της χερσονήσου της Μικράς Άσίας, θεολόγος και Πατέρας της Εκκλησίας. Υποστήριξε το Σύμβολο της Πίστεως και αντιτάχθηκε στις αιρέσεις των πρωτοχριστιανικών χρόνων, μεταξύ των οποίων και του Αρειανισμού. Είναι ένας από τους Τρεις Ιεραρχες, που θεωρούνται προστάτες της παιδείας, μαζί με τον Γρηγόριο τον Θεολόγο και τον Ιωάννη τον Χρυσόστομο.

ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ Ο ΘΕΟΛΟΓΟΣ Ο Άγιος Γρηγόριος Ναζιανζηνός ο Θεολόγος γεννήθηκε στη Ναζιανζό της Καπαδοκείας το 329 και πέθανε εκεί στις 25 Ιανουαρίου του 390. Ήταν Έλληνας, Καπαδόκης, θεολόγος που διατέλεσε Αρχιεπίσκοπος Κωνσταντινουπόλεως τον 4ο αιώνα μ.Χ. Θεωρείται ευρέως ως ο πιο ταλαντούχος ρήτορας μεταξύ των Πατέρων της Εκκλησίας. Ήταν κλασικά εκπαιδευμένος ομιλητής και φιλόσοφος του Ελληνισμού, κατάφερε να συνδυάσει τον Ελληνισμό με την πρώτη Εκκλησία της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας. Ο Γρηγόριος είχε σημαντικό αντίκτυπο στη διαμόρφωση της Τριαδικής Θεολογίας τόσο μεταξύ των Ελληνόφωνων όσο και με των Λατινόφωνων Θεολόγων και έγινε γνωστός ως «Τριαδικός Θεολόγος». Τα περισσότερα από τα έργα του επηρεάζουν τους σύγχρονους Θεολόγους, ειδικά όσον αφορά τα τρία Πρόσωπα της Αγίας Τριάδας. Είναι Άγιος της Ανατολικής και της Δυτικής Χριστιανικής Εκκλησίας. Θεωρείται Διδάσκαλος και Πατέρας της Εκκλησίας και είναι γνωστός ως ένας από τους Τρεις Ιεράρχες, μαζί με τον Βασίλειο τον Μέγα και τον Ιωάννη τον Χρυσόστομο.

Γρηγόριος Νύσσης Ο Γρηγόριος Νύσσης γεννήθηκε το 335 και πέθανε το 394. Ήταν χριστιανός Μικρασιάτης επίσκοπος Νύσσης από το 372 έως το 376 και από το 378έως τον θάνατό του. Τιμάται ως άγιος από την Ορθόδοξη Εκκλησία, την Καθολική Εκκλησία, την Ανατολίτικη Ορθοδοξία, τον Λουθηρανισμό και την Αγγλικανική Εκκλησία. Είναι ένας από τους μεγάλους Πατέρες της Εκκλησίας. Είχε ενεργό ανάμειξη σε ζητήματα θεολογικά και πολιτικά. Συμμετείχε στις Συνόδους της Αντιοχείας το 379 και της Β’ Οικουμενικής στην Κωνσταντινούπολη. Άφησε πλούσιο συγγραφικό έργο, το οποίο περιλαμβάνει ομιλίες με εξηγητικό και δογματικό περιεχόμενο, καθώς και επιτάφιους λόγους με λογοτεχνικές αξιώσεις. Ο άγιος Γρηγόριος ο Νύσσης από ορισμένους ερευνητές θεωρείται περισσότερο φιλόσοφος παρά θεολόγος, καθώς καταφέρνει να επεξηγήσει και φιλοσοφικά πολλές θεολογικές έννοιες

ΤΡΙΒΩΝΙΑΝΟΣ

Ο Τριβωνιανός (500 – 542) ήταν βυζαντινός νομικός από τη Σίδη της Παμφυλίας, ο οποίος κατά τη διάρκεια του αυτοκράτορα Ιουστινιανού Α’, επέβλεψε την επιμέλεια του νομικού κώδικα της βυζαντινής αυτοκρατορίας, και κατείχε υψηλό γραφειοκρατικό τίτλο (magister officiorum).

ΑΝΘΕΜΙΟΣ Ο Ανθέμιος (474 – 534) ήταν Έλληνας αρχιτέκτονας και μαθηματικός. Γεννήθηκε στην πόλη Τράλλεις της Λυδίας και συνεργάσθηκε με τον Ισίδωρο τον Μιλήσιο για την κατασκευή του Ναού της Αγίας Σοφίας στην Κωνσταντινούπολη (532 μ.Χ.), μετά από ανάθεση του αυτοκράτορα Ιουστινιανού. Το κορυφαίο σχεδιαστικό του επίτευγμα αφορά τον τρούλο του ναού, ενώ οι δεξιότητές του ως πολιτικού μηχανικού διαφάνηκαν και στην επισκευή των αντιπλημμυρικών έργων του Δάρας. Μία ιστορία που θρυλείται σχετικά με τον Ανθέμιο λέει ότι μετά από μία διαμάχη με τον γείτονά του Ζήνωνα, προσομοίασε σεισμούς, αστραπές και βροντές στο δώμα, όπου εκείνος φιλοξενούσε τους καλεσμένους του, χρησιμοποιώντας καμπύλους καθρέφτες και ατμό που διοχέτευσε με δερμάτινους σωλήνες κάτω από το δάπεδο. Ο Ανθέμιος ήταν εξίσου ικανός ως μαθηματικός. Περιέγραψε την κατασκευή της ελλείψεως με νήμα, συνέγραψε πραγματεία πάνω στις κωνικές τομές, συνέταξε μία επισκόπηση για τα είδη και τις διατάξεις των κατόπτρων, καθώς και σπουδαία έργα μηχανικής.

ΙΣΙΔΩΡΟΣ Ο ΜΙΛΗΣΙΟΣ Ο Ισίδωρος ο Μιλήσιος γεννήθηκε στη Μίλητο το 442 και πέθανε εκεί το 537. Ήταν Έλληνας Μικρασιάτης μαθηματικός, μηχανικός και αρχιτέκτονας. Ως βασικός συνεργάτης του Ανθεμίου, συμμετείχε στην ανοικοδόμηση του ναού της Αγίας Σοφίας στην Κωνσταντινούπολη Πιθανότατα, συμμετείχε στην κατασκευή και άλλων έργων επί αυτοκράτορος Ιουστιανιανού Α’, όπως και στην επίβλεψη αντιπλημμυρικών και οχυρωματικών έργων. Σημαντική ήταν η συμβολή του στα μαθηματικά, κυρίως μέσα από τη διάδοση κειμένων του Ευκλείδη και του Αρχιμήδη. Σε αυτόν οφείλεται η συλλογή και η διάδοση των σχολίων του Ευτόχιου πάνω σε έργα του Αρχιμήδη και του Απολλώνιου. Δημιούργησε μια αξιόλογη συλλογή με έργα του Αρχιμήδη, η οποία ολοκληρώθηκε κατά τον 9ο αι. από τον Λέοντα. Συνέθεσε επίσης σύγγραμμα που διαπραγματευόταν το έργο του Ήρωνα «Περί καμαρικών». Ο ίδιος ήταν δάσκαλος των μαθηματικών, αλλά και ιδρυτής σχολής μηχανικών. Σύμφωνα με τον Ευτόχιο, ο Ισίδωρος ήταν επίσης εφευρέτης οργάνου, σε μορφή διαβήτη, για τη χάραξη παραβολών.

ΑΡΕΘΑΣ Ο Αρχιεπίσκοπος Καισαρείας Αρέθας θεωρείται ένας από τους διαπρεπέστερους λογίους της Μεσοβυζαντινής περιόδου και από τους πρωτεργάτες της αναβίωσης των κλασικών σπουδών στο Βυζάντιο. Ο Αρέθας γεννήθηκε στην Πάτρα γύρω στο 850 και πέθανε γύρω στο 944. Οι κώδικες που δημιούργησε ο ίδιος, που περιείχαν τα σχόλιά του, θεωρούνται ότι διέσωσαν πολλά αρχαία κείμενα, συμπεριλαμβανομένων έργων του Πλάτωνα και των «εἰς ἑαυτόν» του Μάρκου Αυρηλίου. Ήταν μαθητής του Πατριάρχη Φωτίου. Σπούδασε στο Πανδιδακτήριο και πιθανότατα έγινε κληρικός μετά το 888. Το 903, επί Πατριάρχου Νικολάου Μυστικού, χειροτονήθηκε Αρχιεπίσκοπος Καισαρείας.

ΙΩΑΝΝΗΣ ΜΑΥΡΟΠΟΥΣ

Ο Ιωάννης Μαυρόπους γεννήθηκε στην Παφλαγονία το 1000 και πέθανε το 1070. Ήταν Έλληνας ποιητής, υμνογράφος και συγγραφέας επιστολών και ρητορικών λόγων. Έγινε μητροπολίτης Ευχαΐτων.

ΝΙΚΗΤΑΣ ΧΩΝΙΑΤΗΣ Ο Νικήτας Χωνιάτης ή Ακομινάτος γεννήθηκε στη Νίκαια το 1155 και πέθανε το 1216. Ήταν Βυζαντινός Έλληνας υψηλόβαθμος αξιωματούχος του βυζαντινού κράτους και ιστορικός. Θεωρείται ο σημαντικότερος βυζαντινός ιστορικός του 12ου αιώνα, όντας αυτόπτης μάρτυρας της κατάληψης της Κωνσταντινούπολης από τους Σταυροφόρους στις 13 Απριλίου 1204. Το κυριότερο έργο του είναι η Χρονική Διήγησις (Ιστορία Κωνσταντινουπόλεως), όπου καλύπτονται γεγονότα που αφορούν την ιστορία της Κωνσταντινούπολης από το 1118 έως το 1207

ΜΙΧΑΗΛ ΧΩΝΙΑΤΗΣ

Ο Άγιος Μιχαήλ Χωνιάτης ή Ακομινάτος γεννήθηκε στις Χώνες της Μικράς Ασίας το 1138 και πέθανε στη Μονή Αγίου Προδρόμου Θερμοπυλών το 1222. Ήταν Βυζαντινός λόγιος και ορθόδοξος Μητροπολίτης Αθηνών, περί τα έτη 1182 - 1204 μ.Χ., ακριβώς πριν από τις κατακτήσεις των Φράγκων. Λέγεται πως υπερασπίστηκε την πόλη των Αθηνών από τη δυσωδία των κρατικών υπαλλήλων αλλά και των εχθρών της. Στις ιστορικές επιστολές του που χρονολογούνται περί τον 12 και 13ο αιώνα, γράφει για την Αττική και με μια προσεκτική ενδοσκόπηση σε αυτές, φαίνεται πως ήταν λαοφιλής αλλά και λάτρης της πόλης. Η μνήμη του τιμάται στις 4 Ιουλίου.

ΝΙΚΗΦΟΡΟΣ ΓΡΗΓΟΡΑΣ Ο Νικηφόρος Γρηγοράς γεννήθηκε το 1295 και πέθανε το 1360. Ήταν Βυζαντινός ιστορικός συγγραφέας, λόγιος, θεολόγος, ρήτορας, μαθηματικός και αστρονόμος, πολέμιος θρησκευτικών αντιλήψεων του Μεσαίωνα. Προικισμένος με εξαιρετική ευφυία, κέρδισε τη συμπάθεια και την υποστήριξη του δασκάλου του, Θεόδωρου Μετοχίτη. Διαδραμάτισε πρωτεύοντα ρόλο και στην πολιτική, σε μια κρίσιμη περίοδο για το Βυζάντιο, που συνταρασσόνταν από εμφύλιους πολέμους και μεγάλες θεολογικές διαμάχες. Λειτούργησε σχολή στη Μονή της Χώρας όπου δίδασκε κλασικούς Έλληνες συγγραφείς.

3ο ΜΕΡΟΣ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΗ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΝΕΩΤΕΡΗ ΕΠΟΧΗ

ΑΔΑΜΑΝΤΙΟΣ ΚΟΡΑΗΣ Ο Αδαμάντιος Κοραής. Γεννήθηκε στη Σμύρνη 27 Απριλίου 1748 και πέθανε στο Παρίσι 6 Απριλίου 1833. Ήταν φιλόλογος και άριστος γνώστης του ελληνικού πολιτισμού. Επίσης υπήρξε ένας από τους σημαντικότερους εκπροσώπους του νεοελληνικού διαφωτισμού. Εξέδωσε 66 τόμους βιβλίων, από του οποίους οι 17 αποτελούν την «Ελληνική Βιβλιοθήκη» και οι 9 τα «Πάρεργα της Ελληνικής Βιβλιοθήκης». Ανάμεσα στις δύο αντίπαλες τάσεις της εποχής, όσον αφορά την χρήση της καθομιλουμένης γλώσσας ή την επαναφορά της αρχαίας, ο Κοραής κράτησε μία μετριοπαθή στάση: έτεινε προς τη πρώτη, για την οποία πρότεινε τον «καθαρισμό» από ξένες και ιδιωματικές λέξεις και την γενικότερη «διόρθωση» από τους λόγιους.

ΣΤΡΑΤΗΣ ΔΟΥΚΑΣ Ο Στρατής Δούκας γεννήθηκε στις 6 Μαΐου 1895 στα Μοσχονήσια, όπου και έβγαλε το σχολαρχείο. Τέλειωσε το γυμνάσιο στο Αϊβαλί και το 1912 γράφτηκε στη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών. Η καταστροφή της Σμύρνης το 1922 είναι το κατεξοχήν γεγονός που σημάδεψε την εθνική συνείδηση και την πλήγωσε ανεπανόρθωτα. Η Ιστορία του Στρατή Δούκα δεν ασχολείται καθόλου με την εθνική αυτή πληγή... Αφορμάται μόνο από το σημαντικό αυτό γεγονός, για να μιλήσει για ένα επίσης σημαντικό: την αγωνία ενός ανθρώπου να επιζήσει, να σώσει ό,τι πολυτιμότερο έχει, την ίδια του τη ζωή. Χρέος του ανθρώπου είναι σε κάθε περίπτωση η ιστορική μνήμη. Στο «Ημερολόγιο ενός αιχμαλώτου», το πιο δημοφιλές έργο του, γράφει: «Μονάχα οι ηλίθιοι και οι νεκροί έχουν δικαίωμα να λησμονούν· μα όσοι έχουν την πνοή της ζωής μέσα τους, οφείλουν να θυμούνται για να στοχάζουνται και να συγχωρούν. Η μνήμη είναι εκείνη που δίνει θροφή στο πνεύμα και στην καρδιά»

ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΓΛΗΝΟΣ Ο Δημήτριος Γληνός γεννήθηκε στη Σμύρνη. Το 1899 πήγε στη Αθήνα και γράφτηκε στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών. Συνέχισε τις σπουδές του στην Ιένα και τη Λειψία της Γερμανίας παρακολουθώντας μαθήματα φιλοσοφίας, παιδαγωγικής και πειραματικής ψυχολογίας. Το 1911 εγκατέλειψε τις σπουδές του λόγω βιοποριστικής ανάγκης και επέστρεψε στην Ελλάδα. Υπήρξε ο βασικός υπεύθυνος και σχεδιαστής της εκπαιδευτικής μεταρρύθμισης του 1913.Το 1914 πρωτοστάτησε στην ίδρυση του "Εκπαιδευτικού Συνδέσμου Λειτουργών Μέσης Εκπαιδεύσεως". Τον Ιανουάριο του 1917 ανέλαβε σύμβουλος στο Υπουργείο Παιδείας και Γενικός Γραμματέας του ίδιου Υπουργείου. Τότε ξεκίνησε την εφαρμογή της εκπαιδευτικής μεταρρύθμισης του 1917 προωθώντας το διάταγμα για την εισαγωγή της δημοτικής στη στοιχειώδη εκπαίδευση. Από το 1930 άρχισε να ασχολείται ενεργά με την πολιτική. Στη διάρκεια της Κατοχής ο Γληνός πρωταγωνίστησε στις διεργασίες για την ίδρυση του ΕΑΜ και συνέταξε το ιδεολογικο-πολιτικό μανιφέστο. Ο θάνατος τον βρήκε τα Χριστούγεννα του 1943. Το International Bureau of Education της UNESCO συμπεριέλαβε τον Γληνό μεταξύ των 100 πιο σημαντικών διανoουμένων, που με το στοχασμό και τη δράση τους είχαν σημαντική συμβολή στην υπόθεση της εκπαίδευσης.

ΜΗΤΣΟΣ ΜΥΡΑΤ Μήτσος Μυράτ. Γεννήθηκε στη Σμύρνη και σπούδασε δραματική τέχνη στο Παρίσι. Κανείς δεν μπορεί να αμφισβητήσει ότι ο Μήτσος Μυράτ υπήρξε μία από τις κύριες μορφές της αναγεννήσεως του Νεοελληνικού Θεάτρου κατά τις πρώτες δεκαετίες του 20ού αιώνα αποδίδοντας με εξαιρετική επιτυχία τους πλέον σημαντικούς ρόλους του σύγχρονου διεθνούς δραματολογίου. Παντρεύτηκε την επίσης μεγάλη κυρία του Θεάτρου Κυβέλη. Εργάσθηκε στο «Βασιλικό Θέατρο» Αθηνών, ενώ παράλληλα ασχολήθηκε με συγγραφές και σωρεία μεταφράσεων θεατρικών έργων. Επίσης συνέγραψε τα μυθιστορήματα «Το φως της σκηνής» και «Η τραγική ζωή ενός κωμικού». Επίσης έγραψε και δύο οπερέτες, «Ο πρωταθλητής» και «Η χαρτορίχτρα». Τέλος, αυτοβιογραφικές αναμνήσεις εξέθεσε στα βιβλία του «Η ζωή μου» και «Ο Μυράτ κι εγώ».

ΓΙΩΡΓΟΣ ΣΕΦΕΡΗΣ Ο Γιώργος Σεφέρης γεννήθηκε στη Σμύρνη το 1900 και πέθανε στην Αθήνα το 1971. Είναι ένας από τους σημαντικότερους και πολυβραβευμένους Έλληνες ποιητές. Η καταστροφή της Σμύρνης τον σημάδεψε. Λυπημένος αναφέρει σε ένα από τα έργα του : « Τα σπίτια πού είχα μου τα πήραν. Έτυχε/ να ναι τα χρόνια δίσεχτα πόλεμοι χαλασμοί ξενιτεμό/ κάποτε ὁ κυνηγός βρίσκει τα διαβατάρικα πουλιά κάποτε δεν τα βρίσκει- το κυνήγι/ ήταν καλό στα χρόνια μου, πήραν πολλούς τα σκάγια-/ οι άλλοι γυρίζουν ἢ τρελαίνονται στα καταφύγια./… δεν ξέρω πολλά πράγματα από σπίτια/ ξέρω πώς έχουν τη φυλή τους, τίποτε άλλο.» «Και λες πως ήταν χτες που ναυάγησε το μεγάλο καράβι. Δεν αισθάνομαι μίσος, το πράγμα που κυριαρχεί μέσα μου είναι το αντίθετο του μίσους, μια προσπάθεια να χωρέσει ο νους μου το μηχανισμό της καταστροφής, Το κακό έγινε, σημασία έχει ποιος το εξαγοράζει το κακό»

ΙΩΑΝΝΑ ΤΣΑΤΣΟΥ

Η Ιωάννα Τσάτσου (1909 - 2000) ήταν σύζυγος του προέδρου της Δημοκρατίας, Κωνσταντίνου Τσάτσου και συγγραφέας. Γεννήθηκε στη Σμύρνη και ήταν κόρη του Στέλιου Σεφεριάδη. Αδέλφια της ήταν οι Γιώργος Σεφέρης και Άγγελος Σεφεριάδης. Το 1914 εγκαταστάθηκε με την οικογένειά της στην Αθήνα. Σπούδασε νομικά στο πανεπιστήμιο Αθηνών και ασχολήθηκε με την ποίηση και την συγγραφή ιστορικών και λογοτεχνικών βιβλίων. Το βιβλίο της «Ο αδελφός μου Γιώργος Σεφέρης» απέσπασε το Α' κρατικό βραβείο βιογραφίας, ενώ για το συγγραφικό της έργο είχε τιμηθεί μεταξύ άλλων με το χρυσό μετάλλιο της Γαλλικής Ακαδημίας. Παράλληλα με την συγγραφική της δραστηριότητα, η Ιωάννα Τσάτσου αγωνίστηκε για τα δικαιώματα των γυναικών. Για την όλη δράση της τιμήθηκε με το "μετάλλιο Εξαίρετων Πράξεων", με τον "Χρυσό Σταυρό της Εποποιίας" (1960), με τον "Μεγαλόσταυρο του Τάγματος της Αξίας" (1979, Γαλλία)

ΔΙΔΩ ΣΩΤΗΡΙΟΥ Η Διδώ Σωτηρίου γεννήθηκε το 1909 στο Αϊδίνιο της Μικράς Ασίας από πλούσια και αριστοκρατική οικογένεια η οποία στη συνέχεια εγκαταστάθηκε στη Σμύρνη. Μετά τη μικρασιατική καταστροφή, κατέφυγε ως πρόσφυγας στην Αθήνα όπου διέμεινε για το υπόλοιπο της ζωής της. Στην κατοχή πήρε μέρος στην Εθνική αντίσταση. Η δραματική της αφήγηση χαρακτηρίζεται από απλότητα και ρεαλισμό. Στα έργα της, τα οποία έχουν μεταφραστεί σε πολλές γλώσσες, αναφέρεται στη δύσκολη εποχή της κατοχής και της μικρασιατικής καταστροφής με τον έντονο και δραματικό τρόπο με τον οποίο και τις έζησε. Στο έργο της «Ματωμένα χώματα» με θέμα την καταστροφή της Σμύρνης γράφει: Πόλεμοι και ξανά πόλεμοι! Τι στο καλό θα βγάλει η μαγκούφα η εποχή μας και κοιλοπονάει τόσο άγρια;

ΗΛΙΑΣ ΒΕΝΕΖΗΣ Ηλίας Βενέζης. Το πραγματικό του όνομα ήταν Ηλίας Μέλλος, γεννήθηκε στο Αϊβαλί της Μ.Ασίας. Κατά τη μικρασιατική καταστροφή αιχμαλωτίστηκε και στάλθηκε στα εργατικά τάγματα της Ανατολής. Μετά την απελευθέρωσή του, ύστερα από 14 μήνες, εγκαταστάθηκε στη Μυτιλήνη όπου με την παρακίνηση του Στρατή Μυριβήλη κατέγραψε την αιχμαλωσία του, στο γνωστό μυθιστόρημά του Το νούμερο 31328. Το έργο αποτελεί ένα συνεχές σφυροκόπημα του αναγνώστη με εξιστορήσεις βασανιστηρίων, εξευτελισμών και οδυνηρών πόνων. Το 1932 στην Αθήνα συγγράφει την κορωνίδα των έργων του Αιολική Γη όπου διηγείται την παιδική και εφηβική του ζωή στη Μ.Ασία. Εκφράζει έντονα τα συναισθήματα των ηρώων του, ιδίως τον πόνο και την αγάπη για τους ανθρώπους αλλά και τον τόπο τους, μέσα από τις σκέψεις και τη συμπεριφορά τους. Ο πολυβραβευμένος συγγραφέας απεβίωσε το 1973 στην Αθήνα. «Ο άνθρωπος αγαπά να χτυπά όσους του μοιάζουν. Αγαπά να σκοτώνει τον όμοιό του.»

ΕΛΛΗ ΠΑΠΠΑ Η Έλλη Παππά γεννήθηκε στη Σμύρνη το 1920. Αδελφή της ήταν η συγγραφέας Διδώ Σωτηρίου. Μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή η οικογένεια εγκαταστάθηκε στον Πειραιά. Φοίτησε αρχικά στη Φιλοσοφική και στη συνέχεια στη Νομική σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών, χωρίς όμως να ολοκληρώσει τις σπουδές της, λόγω της κατοχής, ενώ παράλληλα εργαζόταν ως δημοσιογράφος. Κατά τη διάρκεια της Κατοχής έλαβε μέρος στην Εθνική Αντίσταση. Υπήρξε σύντροφος του Νίκου Μπελογιάννη. Με το πραξικόπημα της 21ης Απριλίου 1967 συνελήφθη και εξορίστηκε στη Γυάρο (αποφυλακίστηκε τον Ιούλιο του 1968, λόγω σοβαρής ασθένειας). Ως δημοσιογράφος εργάστηκε στην Εγκυκλοπαίδεια Χάρη Πάτση, στην εφημερίδα Μακεδονία, στο περιοδικό Γυναίκα, στην εφημερίδα Εξπρές και στην εφημερίδα Έθνος. Πέθανε στις 27 Οκτωβρίου του 2009.

ΦΩΤΗΣ ΚΟΝΤΟΓΛΟΥ Ο Φώτης Κόντογλου ή έτσι όπως είναι το πραγματικό του όνομα Φώτιος Αποστολέλης γεννημένος το 1895 στο Αϊβαλί της Μικράς Ασίας ήταν Έλληνας λογοτέχνης και ζωγράφος. Έζησε και μεγάλωσε στην Μικρά Ασία. Αναζήτησε την ελληνικότητα επιστρέφοντας στην ελληνική παράδοση. Σήμερα θεωρείται ένας από τους κυριότερους εκπροσώπους της «Γενιάς του Τριάντα». Ασχολήθηκε με το χώρο της βυζαντινής εικονογραφίας όπου και διακρίθηκε. Μέσα στα έργα του μιλάει νοσταλγικά για την μικρασιατική καταστροφή και λόγω των καταστάσεων που βίωσε εξυμνεί την απλότητα και την φυσικότητα. Πέθανε στην Αθήνα στις 13 Ιουλίου 1965. «Καλὸ εἶναι νὰ ὑπάρχεις, ἀλλὰ νὰ ζεῖς εἶναι ἄλλο πρᾶγμα»

ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΣ ΣΜΥΡΝΗΣ Ο Χρυσόστομος Σμύρνης (1867 -1922). Στις 18 Μαΐου του 1897 χειροτονήθηκε πρεσβύτερος Μέγας Πρωτοσύγκελος του Οικουμενικού Πατριαρχείου. Στις 23 Μαΐου 1902 εκλέγεται Μητροπολίτης Δράμας. Κατά την περίοδο αυτή αντιμετώπισε την τρομοκρατική δράση του βουλγαρικού κομιτάτου. Παράλληλα έκτισε μεγαλοπρεπή ναό στη Δράμα, σχολές αρρένων και θηλέων και νοσοκομείο, ίδρυσε και πολλά φιλανθρωπικά καταστήματα,ορφανοτροφεία, γηροκομεία και άλλα κοινωφελή ιδρύματα Το 1910 ο Χρυσόστομος μετατέθηκε στη Σμύρνη, ως Μητροπολίτης Σμύρνης. Στη θέση αυτή παρέμεινε ολόκληρη τη δύσκολη περίοδο των Βαλκανικών Πολέμων, της Μικρασιατικής Εκστρατείας και της Μικρασιατικής Καταστροφής. Συνελήφθη και βρήκε μαρτυρικό θάνατο από τους Τούρκους. Την ημέρα που εκλέχθηκε Μητροπολίτης Δράμας, απευθυνόμενος στον Πατριάρχη, είπε τα εξής προφητικά λόγια: «Εν όλη τή καρδία και εν όλη τη διανοία θα υπηρετήσω την Εκκλησίαν και το Γένος, και η μίτρα, την οποίαν αι άγιαι χείρες σου εναπέθεσαν επί της κεφαλής μου, εάν πέπρωται να απολέση ποτέ την λαμπηδόνα των λίθων της, θα μεταβληθή εις ακάνθινον στέφανον μάρτυρος ιεράρχου»

4Ο ΜΕΡΟΣ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗ ΠΝΟΗ

ΒΩΜΟΣ ΠΕΡΓΑΜΟΥ

Ο βωμός της Περγάμου (181-159 π.Χ.) αποτελεί ίσως το περισσότερο ακέραια σωζόμενο γλυπτό σύνολο της Ελληνιστικής περιόδου. Πρόκειται βασικά για ένα αυτοτελές οικοδόμημα χτισμένο σε πόδιο, με πρόσβαση από μία μνημειακή κλίμακα. Οι τοίχοι με τις κιονοστοιχίες και τις ανάγλυφες παραστάσεις που περιέβαλλαν το οικοδόμημα έδιναν τελικά την εντύπωση ενός κλειστού υπαίθριου χώρου. Στην πραγματικότητα αποτελούσε έναν ανεξάρτητο τόπο λατρείας, χωρίς να συνδέεται με κάποιο συγκεκριμένο ναό. Σήμερα ο βωμός έχει μεταφερθεί ακέραιος από Γερμανούς αρχαιολόγους στο Μόναχο.

ΒΩΜΟΣ ΠΕΡΓΑΜΟΥ

Ζωφόρος. Το ενδιαφέρον που παρουσιάζει ο βωμός, εκτός βέβαια από τις μνημειακές του διαστάσεις, έγκειται στις ανάγλυφες παραστάσεις της ζωφόρου η οποία κοσμούσε το πόδιο του βωμού. Απεικονίζεται μία πολυπρόσωπη -περίπου στις 100 μορφές χωρίς να υπολογίζονται τα ζώα- και γεμάτη ένταση μάχη μεταξύ των θεών και των γιγάντων. Το εσωτερικό του τεμένους το περιέτρεχε μια δεύτερη μικρότερη ζωφόρος που σαν θέμα της είχε τον μύθο του Τηλέφου. Ένα θέμα που αναφερόταν στη μυθική καταγωγή των Περγαμηνών από την Αρκαδία και αποδείκνυε ότι ήταν γνήσιοι Έλληνες.

ΘΕΑΤΡΟ ΠΕΡΓΑΜΟΥ Το θέατρο της Περγάμου βρίσκεται στην τρίτη ζώνη της Ακρόπολης . Πρόκειται για θέατρο του 3ου αιώνα πΧ και η ιδιομορφία έγκειται στο ότι έχει τη μεγαλύτερη κλίση από όλα τα ελληνιστικά θέατρα. Αποτελείται από 80 κερκίδες που κατανέμονται σε 3 διαζώματα. Κοντά στην ορχήστρα υπήρχε βασιλικό θεωρείο από μάρμαρο και η χωρητικότητά του είναι 10.000 θεατές.

ΝΑΟΣ ΤΡΑΪΑΝΟΥ Ναός του Τραϊανού. Χτίστηκε το 2ο αιώνα πΧ. Βρίσκεται στα βόρεια της πλατείας της Αθηνάς Νικηφόρου. Στις μέρες ζωής του ήταν ένας μεγαλόπρεπος ναός χτισμένος σύμφωνα με τις αρχές του κορινθιακού ρυθμού. Σήμερα έχει μερικώς αναστηλωθεί και δεσπόζει στο χώρο της ακρόπολης του Περγάμου

ΑΣΚΛΗΠΙΕΙΟ ΠΕΡΓΑΜΟΥ Το Ασκληπιείο της Περγάμου είναι από τα σημαντικότερα της αρχαιότητας και συναγωνίζεται τα αντίστοιχα της Τρίκκης, της Επιδαύρου και της Κω. Σύμφωνα με τον Παυσανία, η λατρεία του Ασκληπιού έφτασε στην Πέργαμο από την Επίδαυρο από κάποιον Αρχία, σε ένδειξη ευγνωμοσύνης για μια θεραπεία. Οι ανασκαφές στο Ασκληπιείο της Περγάμου απέδειξαν ότι υπήρχε ναός του Ασκληπιού από τον 4ο αι. π.Χ και ότι το Ασκληπιείο ήταν ένα μεγάλο σύμπλεγμα κτηρίων σε ανοιχτό χώρο με πολλές στοές. Εκτός από τα βασικά οικοδομήματα που εξυπηρετούσαν την ίαση και τη διαμονή των ασθενών υπήρχαν επιπλέον βιβλιοθήκη, αίθουσες εκδηλώσεων και θέατρο χωρητικότητας 3.500 ατόμων. Στο Ασκληπιείο έφταναν προσκυνητές για να θεραπευθούν ακολουθώντας φυσική άσκηση και ψυχολογική θεραπεία. Οι γιατροί συνιστούσαν λουτρά, μασάζ, φάρμακα, μερικές φυσικές ασκήσεις και ροφήματα. Παράλληλα σημαντικό ρόλο έπαιζαν και οι θεατρικές παραστάσεις στην αντιμετώπιση ψυχικών παθήσεων. Στην Πέργαμο άκμασε και ο διάσημος γιατρός της αρχαιότητας Γαληνός.

ΝΑΟΣ ΑΡΤΕΜΙΔΟΣ Ο ναός της Αρτέμιδος βρισκόταν στην Έφεσο. Αποκαλείται και Αρτεμίσιο και κατασκευάστηκε το 440 π.Χ. Θεωρείται ένα από τα Επτά θαύματα του αρχαίου κόσμου. Ο Στράβων αναφέρει ότι, το 356 π.Χ., τον ναό πυρπόλησε ο άγνωστος κατά τα άλλα Ηρόστρατος από την Έφεσο, για να απαθανατιστεί, όπως είπε, το όνομα του. Σήμερα τα απομεινάρια δεν θυμίζουν σε τίποτα τον μεγαλοπρεπή ναό που υπήρχε.Ο Αντίπατρος ο Σιδώνιος αναφέρει: "Έχω δει τους μεγαλοπρεπείς Κρεμαστούς κήπους της Βαβυλώνας, το Άγαλμα του Ολυμπίου Διός, τον Κολοσσό της Ρόδου και τις Πυραμίδες της Αιγύπτου, όπως ακόμα και το Μαυσωλείο της Αλικαρνασσού, αλλά όταν βλέπω τον ναό της Αρτέμιδος που αγγίζει τον ουρανό τα υπόλοιπα μνημεία χάνουν την λαμπρότητά τους. Εκτός από τον Όλυμπο, ο ήλιος δεν φάνηκε πουθενά αλλού τόσο μεγαλοπρεπής όσο εδώ". ( Αντίπατρος, Ελληνική μυθολογία, (IX, 58)

ΘΕΑΤΡΟ ΕΦΕΣΟΥ

Το Θέατρο της Εφέσου βρίσκεται σε μια υπερυψωμένη θέση, στην πλαγιά του όρους Πίον στην απόληξη της Αρκαδιανής Οδού, του μεγάλου δρόμου που ερχόταν στην πόλη από το λιμάνι. Είναι το μεγαλύτερο θέατρο των Ελληνιστικών χρόνων, και δέχτηκε δυο επεμβάσεις την εποχή των Ρωμαίων. Το πιο εντυπωσιακό στοιχείο του θεάτρου είναι η ακουστική του. Και η χωρητικότητά του αγγίζει τους 30.000 θεατές.

ΔΙΔΥΜΑ

Τα Δίδυμα ήταν σημαντικό αρχαίο ιερό και μαντείο αφιερωμένο στον Απόλλωνα. Αναφέρεται πρώτη φορά στον Ομηρικό ύμνο του Απόλλωνα, γεγονός που αποδεικνύει πως το μαντείο υπήρχε πριν τον 7ο αιώνα π.Χ. Οι αρχαίοι συγγραφείς απέδιδαν την ονομασία Δίδυμα στην ύπαρξη ναών αφιερωμένων στα δίδυμα αδέρφια Απόλλων και Άρτεμη. Γύρω στο 300 π.Χ. όπως αναφέρει ο Παυσανίας οι Μιλήσιοι ξαναέκτισαν τον ναό και έγινε ένας από τους μεγαλύτερους του ελληνιστικού κόσμου. Ο ναός ήταν δίπτερος εντυπωσιακά μεγάλων διαστάσεων, σημαντικά τμήματα του οποίου σώζονται μέχρι σήμερα. Από τον 2ο αιώνα π.Χ στα Δίδυμα διοργανωνόταν ετήσιο φεστιβάλ κάτω από την κηδεμονία των Μιλήσιων, τα Διδύμεια. Ήταν μία πανελλήνια γιορτή που ξεκίνησε τον 2ο αιώνα π.Χ. Το μαντείο συνέχισε να λειτουργεί μέχρι τα τέλη του 4ου αιώνα μ.Χ.

ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ ΚΕΛΣΟΥ Η Βιβλιοθήκη του Κέλσου μαζί με τη Βιβλιοθήκη της Αλεξάνδρειας και τη Βιβλιοθήκη της Περγάμου αποτελούν τις σημαντικότερες βιβλιοθήκες του αρχαίου κόσμου. Η Βιβλιοθήκη του Κέλσου συνδυάζει μια εντυπωσιακή πρόσοψη, με πλούσια αρχιτεκτονική διακόσμηση, με ένα πολυτελές τόσο ως προς τη διακόσμησή του ορθογώνιο οικοδόμημα στο εσωτερικό. Το κτίριο είχε δύο ορόφους και την πρόσοψή του στόλιζαν τέσσερα γυναικεία αγάλματα, που απεικόνιζαν προσωποποιημένες τη Σοφία, την Αρετή, την Έννοια και την Επιστήμη. Οι πάπυροι και οι περγαμηνές φυλάσσονταν σε κυλινδρικές θήκες. Υπολογίζεται ότι η Βιβλιοθήκη του Κέλσου διέθετε περίπου 12.000 κυλίνδρους βιβλίων και ήταν όλα χειρόγραφα. Οι επιγραφές αναφέρουν ως χρηματοδότη της βιβλιοθήκης τον Τιβέριο Ιούλιο Ακύλα, γιο του Κέλσου, που έγινε ύπατος το έτος 110 μ.Χ. Η Βιβλιοθήκη του Κέλσου και όλα τα βιβλία καταστράφηκαν από πυρκαγιά κατά τη διάρκεια του καταστροφικού σεισμού που έπληξε την πόλη το 262 μΧ.

ΑΛΙΚΑΡΝΑΣΣΟΣ Η δημιουργία του Μαυσωλείου στην Αλικαρνασσό, συνδέεται με έναν βασιλικό έρωτα: «Αυτός ο τάφος χτίστηκε για τον Μαύσωλο, τον βασιλιά της Καρίας, από τη σύζυγό του Αρτεμισία... [Οι μεγαλύτεροι] καλλιτέχνες [της περιοχής] εργάστηκαν τόσο σκληρά γι` αυτό το έργο, που συγκαταλέχθηκε στα επτά θαύματα...». Για το Μαυσωλείο προσλήφθηκαν πέντε κορυφαίοι γλύπτες της Ελλάδας. Πρόκειται για ένα ζωντανό παράδειγμα γόνιμης πολιτισμικής σύνθεσης, αφού οι κύριες επάλληλες «ζώνες» του μνημείου συνδύαζαν στοιχεία των πολιτισμών της Λυκίας, της Ελλάδας και της Αιγύπτου. Η βάση, κατά τον Πλίνιο, είχε ύψος γύρω στα 18 μέτρα και ακολουθούσε τις παραδοσιακές αρχές της αρχιτεκτονικής ταφικών μνημείων της Λυκίας. Πάνω στη βάση στηριζόταν το «δεύτερο τμήμα», ένα περιστύλιο ιωνικού ρυθμού με 36 κίονες. Η βαθμιδωτή πυραμιδοειδής στέγη αποτελούνταν από 24 μαρμάρινους αναβαθμούς, που κατέληγαν σε μια μικρή ορθογώνια βάση. Τέλος η κορυφή του Μαυσωλείου στολιζόταν από ένα μαρμάρινο τέθριππο με ηνίοχο.

ΣΕΡΑΠΕΙΟ Κόκκινη εκκλησία (Σεράπειο). Χτισμένο στις αρχές του 2ου αιώνα π.Χ., το τεράστιο ορθογώνιο οικοδόμημα ήταν αρχικά αφιερωμένο στον Αιγύπτιο ειδωλολατρικό θεό Σέραπι, τον 4ο αιώνα μ.Χ. μετατράπηκε σε χριστιανική εκκλησία αφιερωμένη στη μνήμη του Αγίου Ιωάννη του Θεολόγου, ενώ οι Τούρκοι αργότερα το έκαναν τζαμί. Η μισογκρεμισμένη Κόκκινη Βασιλική καλύπτεται από ένα πυκνό πέπλο μυστηρίου, καθώς γίνεται άμεση αναφορά της στην Αγία Γραφή ως μια από τις επτά εκκλησίες της Αποκάλυψης – αναφέρεται από τον Αγιο Ιωάννη ως «ο Θρόνος του Διαβόλου». Γύρω από την Κόκκινη Βασιλική απλώνει τις γειτονιές της η παλιά πόλη (εδώ βρίσκεται και ο ρωμαίικος μαχαλάς), που διατηρεί σχεδόν ακέραιη την παραδοσιακή της φυσιογνωμία.

ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΑΓΙΟΥ ΙΩΑΝΝΗ ΘΕΟΛΟΓΟΥ Βασιλική Αγίου Ιωάννη του Θεολόγου. Στη θέση όπου τάφηκε ο Ευαγγελιστής Ιωάννης τον 6ο αιώνα ο Ιουστινιανός έχτισε την επιβλητική βασιλική του Ευαγγελιστή Ιωάννη. Το συνολικό μήκος της βασιλικής, περιλαμβανομένου και του αίθριου, ήταν 130 μέτρα. Το κεντρικό κλίτος στεγαζόταν με έξι ογκώδεις τρούλους, από τους οποίους ο κεντρικός – πάνω από τον τάφο του Ευαγγελιστή Ιωάννη- ήταν ο μεγαλύτερος. Οι τρούλοι στηρίζονταν σε πεσσούς κατασκευασμένους από μάρμαρο και πλίνθους. Εφαπτόμενο με το βόρειο τοίχο της βασιλικής βρίσκεται το σκευοφυλάκιο, το οποίο μετατράπηκε τον 10ο ή 11ο αιώνα σε παρεκκλήσι, ίσως ταφικό. Δυτικά του σκευοφυλακίου/ παρεκκλησίου βρίσκεται το βαπτιστήριο. Ο πλούσιος εικονογραφικός διάκοσμος της βασιλικής του Ευαγγελιστή Ιωάννη, ενός μνημείου αυτοκρατορικού, μάς είναι γνωστός κυρίως από τις γραπτές πηγές και όχι από τα ελάχιστα ευρήματα των ανασκαφών. Σήμερα η βασιλική είναι μερικώς αναστηλωμένη

ΑΓΙΟΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΜΥΡΩΝ

Άγιος Νικόλαος Μύρων της Λυκίας. «Πρόκειται για μια εκκλησία υψίστης αρχιτεκτονικής και θρησκευτικής σημασίας. Είναι βασιλική με τρούλο, της Μέσης Βυζαντινής περιόδου και θεωρείται το τρίτο σε σπουδαιότητα βυζαντινό κτίσμα της Ανατολίας. Η σημασία της οφείλεται κυρίως στις αξιόλογες τοιχογραφίες, που απεικονίζουν μεταξύ άλλων και τον κύκλο του θαυματουργού βίου του Αγίου Νικολάου» Σήμερα συμπεριλαμβάνεται στον κατάλογο των αρχαιολογικών χώρων της Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς.

ΑΛΑΤΣΑΤΙΑΝΗ ΠΑΝΑΓΙΑ Η Αλατσατιανή Παναγιά. Πρόκειται για μια πολύ χαρακτηριστική εκκλησία της ύστερης Τουρκοκρατίας, σημαντικό έργο του περίφημου μάστορα Στράτου Καλονάρη. Είναι τρίκλιτη βασιλική και τα κλίτη τα σχηματίζουν δυο σειρές από έξι μαρμάρινες μονοκόμματες κολόνες. Στα δυτικά, τρεις μεγάλες θύρες. Περιβάλλεται από ένα περίστωο με γυναικωνίτη που στηρίζουν εξωτερικά 10 μαρμάρινες κολόνες. Σήμερα λειτουργεί ως μουσουλμανικό τέμενος Το έξοχο κι εντυπωσιακό τέμπλο του ναού είναι από τα ωραιότερα στο είδος του, σε ρυθμό νεοκλασικό και φιλοτεχνήθηκε σε τηνιακό μάρμαρο το 1874. Φέρει εγγράφως την υπογραφή του Ιωάννη Χαλεπά, πατέρα του περίφημου γλύπτη Γιαννούλη Χαλεπά.

ΑΓ. ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ - ΑΓ. ΒΛΑΣΙΟΣ ΜΙΣΤΙ ΚΑΠΠΑΔΟΚΙΑΣ Η δισυπόστατη Εκκλησία των Αγίων Βασιλείου Βλασίου στο χωριό Μιστί της Επαρχίας Νίγδης Καππαδοκίας (1840-1844), βυζαντινού ρυθμού, σπάνιος τύπος δεκάτρουλου ναού. Ένας από τους μεγαλύτερους ναούς της Ανατολής και ο μεγαλύτερος της Καππαδοκίας....Είναι η πίσω πλευρά του ναού όπου και φαίνεται το ιερό.

Υπόσκαφες βυζαντινές εκκλησίες της Καππαδοκίας

Οι υπόσκαφες βυζαντινές εκκλησίες της Καππαδοκίας αποτελούν την δεξαμενή ενός πλούσιου βυζαντινού πολιτισμού. Το Γκιόρεμε (Κόραμα) βρίσκεται 10 χλμ. ανατολικά του Νεβσεχίρ (Νύσσα). Σε μικρή απόσταση από τον σημερινό οικισμό απλώνεται το ομώνυμο υπαίθριο μουσείο που αποτελεί μνημείο της παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς. Εδώ θα βρείτε τις περισσότερες και σημαντικότερες υπόσκαφες βυζαντινές εκκλησίες της Καππαδοκίας. Κτίστηκαν μεταξύ 7ου και 13ου αι. και σε αρκετές σώζεται μεγάλο μέρος του αγιογραφικού τους διάκοσμου.

ΑΓΙΑ ΦΩΤΕΙΝΗ Η Σμύρνη, (ο Κάτω Μαχαλάς) είχε 16 ορθόδοξους ναούς σημαντικότερος των οποίων ήταν ο μητροπολιτικός ναός της Αγίας Φωτεινής με το μεγαλοπρεπές και εξαίρετης τέχνης μαρμάρινο κωδωνοστάσιο που κτίσθηκε τον 17ο αιώνα. Αποτελούσε τον κατ΄ εξοχή σμυρναίικο ναό. Τόσο ο ναός όσο και το κωδωνοστάσιο ανατινάχθηκαν με δυναμίτιδα, από τους τσέτες, κατά την καταστροφή του 1922.

ΕΥΑΓΓΕΛΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΣΜΥΡΝΗΣ Η Ευαγγελική Σχολή Σμύρνης ξεκίνησε ως ένα μικρό σχολείο με το όνομα "Σχολείο του Χριστού" το 1717 όταν διευθυντής του ήταν ο Ιθακήσιος Ιερόθεος Δενδρινός. Αργότερα μετονομάστηκε κατά σειρά "Ευαγγελικόν Σχολείον", "Ευαγγελικόν Φροντιστήρίον", μέχρι στις αρχές του 19ου αιώνα που ονομάστηκε "Ευαγγελική Σχολή". Η Σχολή είχε αρχικά θρησκευτικό χαρακτήρα που διατηρήθηκε έως το 1810. όταν κλήθηκε ο Θεόφιλος Καΐρης για να διδάξει φιλοσοφία και μαθηματικά. Η Σχολή καταστράφηκε το 1842 από πυρκαγιά κι επαναλειτουργεί το 1843. Καθηγητές εκλέγονταν οι διαπρεπέστεροι λόγιοι, παιδαγωγοί, επιστήμονες. Σε αυτήν φοίτησαν ο Αδάμ. Κοραής, ο εθνομάρτυρας Γρηγόριος ο Ε', Πατριάρχης της Κωνσταντινούπολης, ο ποιητής Ηλίας Τανταλίδης, ο ιστορικός Παύλος Καρολίδης, ο λογογράφος Στέφανος Ξένος, ο ποιητής Στέλιος Σπεράντζας, ο πασίγνωστος εφοπλιστής Αριστ. Ωνάσης, ο μουσικός και ακαδημαϊκός Μανώλης Καλομοίρης

ΑΚΑΔΗΜΙΑ ΚΥΔΩΝΙΩΝ Ακαδημία των Κυδωνιών. Το 1780 στο Αϊβαλί οικοδομήθηκε ο μεγαλοπρεπής ναός της Παναγίας των Ορφανών, στην περίβολο του οποίου ιδρύθηκε νοσοκομείο, βρεφοκομείο και η Ελληνική Σχολή, με βιβλιοθήκη αρχαίων Ελλήνων συγγραφέων. Πρώτοι δάσκαλοι της Σχολής υπήρξαν ο ιεροδιάκονος Ευγένιος από τα Βουρλά και ο Βησσαρίων από τη Σύμη. Το 1792 στεγάστηκε σε νέο οίκημα, πήρε το χαρακτήρα ανώτερης σχολής και ονομάστηκε Ακαδημία. Στην Ακαδημία των Κυδωνιών, που υπήρξε ένα από τα αξιολογότερα εκπαιδευτικά ιδρύματα του τουρκοκρατούμενου Ελληνισμού, ο Βενιαμίν Λέσβιος δίδαξε φιλοσοφία, μαθηματικά και φυσιογνωστικές επιστήμες. Το 1811 τη διεύθυνση της Ακαδημίας ανέλαβε ο λόγιος Θεόφιλος Καΐρης και δίδαξε ως τις αρχές του 1821, όταν μυημένος στη Φιλική Εταιρεία εγκατέλειψε τις Κυδωνίες για να λάβει μέρος στην Ελληνική Επανάσταση. Η Διδότειος Βιβλιοθήκη της σχολής που πήρε το όνομά της από τον παρισινό οίκο Didot που εξέδιδε τις εκδόσεις της Ακαδημίας, διέθετε χιλιάδες τόμους. Η σχολή καταστράφηκε τον Ιούνιο του 1821 μαζί με την υπόλοιπη πόλη.

ΝΟΜΙΣΜΑΤΑ Η Μίλητος συγκαταλέγεται μεταξύ των πρώτων ελληνικών πόλεων που χρησιμοποίησαν νόμισμα από ήλεκτρο. Οι τύποι που χρησιμοποιήθηκαν είναι η κεφαλή ενός λέοντα στον εμπροσθότυπο και το έγκοιλο τετράγωνο στον οπισθότυπο. Τον 4ο αι. π.Χ. υιοθετείται ένας σταθερός νομισματικός τύπος: στον εμπροσθότυπο εμφανίζεται η κεφαλή του Δαφνηφόρου Απόλλωνα, ενώ στον οπισθότυπο η μορφή ενός λέοντα που γυρνά το κεφάλι προς τα πίσω, με το μονόγραμμα της πόλης (Μ). Στο διάστημα 353333 π.Χ. η πόλη κόβει αργυρό νόμισμα. Μεταξύ (259246 π.Χ.) υιοθετείται ο λεγόμενος περσικός κανόνας (δίδραχμα των 10,5 γραμμ.) ενώ όταν η Μίλητος βρέθηκε σε στενότερη σχέση με την Αττική, εμφανίστηκαν αττικού βάρους τετράδραχμα . Σε άγνωστη περίοδο, αλλά σίγουρα το 2ο αι. π.Χ., εντάσσεται και μια περιορισμένη σειρά χρυσών στατήρων, που παριστάνει στον εμπροσθότυπο το λέοντα και στον οπισθότυπο το τόξο και τη φαρέτρα του Απόλλωνα.

ΨΗΦΙΔΩΤΑ Πλούσια ψηφιδωτή διακόσμηση διασώζεται σε όλες τις περιοχές της Μικράς Ασίας. Παράδειγμα αποτελούν ψηφιδωτά σύνολα από οικίες στην οδό των Κουρητών στην Έφεσο. Χαρακτηριστικό των ψηφιδωτών αυτών αποτελούν τα γεωμετρικά ασπρόμαυρα μοτίβα, με πιο συχνά μοτίβα το τετράφυλλο και το σταυροειδές κόσμημα, τα οποία απαντούν από τα μέσα του 1ου αι. π.Χ. σε διάφορες παραλλαγές. Ενδιαφέρον παρουσιάζουν επίσης οι ψηφιδωτές συνθέσεις που απεικονίζουν μυθολογικά πρόσωπα, που χρονολογούνται στα τέλη του 4ου-αρχές 5ου αιώνα. Με ψηφιδωτά έχουν διακοσμηθεί αρκετές παλαιοχριστιανικές εκκλησίες, όπως για παράδειγμα η προιουστινιάνεια εκκλησία του αγίου Ιωάννη του θεολόγου, χρονολογείται στα τέλη του 4ου αι. μ.Χ.

Ψηφιακή δημιουργία Ιωάννου Δέσποινα Κυριακουλόπουλος Ευάγγελος ΠΑΤΡΑ, ΜΑΪΟΣ 2022