Infocus voorjaar 2018

INFOCUS

Jaargang 41, voorjaar 2018 - ISSN nummer 1871-2789 - Infocus is het verenigingsblad van de Vereniging van Mensen met Brandwonden

GEEF JE BLOOT

Kracht, moed en schoonheid voor de lens

NIEUW BESTUURSLID

Interview met Titus Radstake

BRANDWONDENONDERZOEK

Wetenschapsdag en promotie Mariëlle Jaspers

ONGELIJKE KANSEN

Afwijkend uiterlijk leidt tot ongelijke kansen INFOCUS - 1 -

INHOUD VAN DE VERENIGING Laten we gebruikmaken van elkaars expertise Interview met Titus Radstake

4

Vrijwilligers maken er een potje van!

Verslag vrijwilligersdag

7

In memoriam Frans Bögels

13

Van de bestuurstafel

21

Prima vergadering in prachtige omgeving Verslag voorjaars-ALV in Driebergen

22 19

LOTGENOTENCONTACT 13 oktober Brandwondendag Volle bak tijdens schaatsmiddag

6 19

INFORMATIEF Marks of Pride and Beauty Foto’s van mensen met littekens

8

Afwijkend uiterlijk leidt tot ongelijke kansen Uitkomsten van Engels onderzoek

10

Vlaamse foto-expositie ‘Herschreven’

18

Een wonderbaarlijk verhaal Filmrecensie over de film ‘Wonder’

20 7

IN DE MEDIA Nachtelijke wond heelt langzamer

17

ERVARINGSVERHAAL Het kwartje is nu echt omgedraaid Interview met Erwin Muusse

14

BRANDWONDENZORG NEDERLAND Brandwonden in hokjes?

Promotie-onderzoek Mariëlle Jaspers

12

Wetenschapsdag

18

COLOFON

23

AGENDA

24

- 2 - INFOCUS

VERENIGING Secretariaat Zeestraat 29, 1941 AJ Beverwijk · Tel.: 06 - 28 924 494 info@mensenmetbrandwonden.nl www.mensenmetbrandwonden.nl www.facebook.com/OverLevenNaBrandwonden Twitter: @vmbrandwonden Lid worden?

Wilt u voor € 25 per jaar lid worden van de Vereniging, mail dan naar info@mensenmetbrandwonden.nl. U kunt ook bellen met bovenstaand telefoonnummer. Ook voor meer informatie kunt u mailen of bellen.

Juridisch advies Voor juridisch advies kunt u contact opnemen met de juridisch adviseur van de Vereniging, mevrouw C.J. Vermaase, advocaat, Tel.: 023 - 792 00 30. www.vermaaseadvocatenkantoor.nl

WIE ZIJN NEUS SCHENDT... ….schendt zijn aangezicht, zegt een bekend spreekwoord. Oorspronkelijk betekent het: wie zijn goede naam verliest, komt in moeilijkheden. Maar het roept ook een andere meer letterlijke betekenis op. Een beschadiging van je gezicht of lichaam kan een reële handicap zijn en een enorme impact op je leven hebben.

Dit mag wellicht een open deur zijn, maar het is daarom niet minder schrijnend. Dat blijkt ondermeer uit een Engels onderzoek (blz.10) onder mensen met een afwijkend uiterlijk. De manier waarop de buitenwereld reageert, leidt volgens dit onderzoek tot ongelijkheid en ongelijke kansen.

Het vraagt daarom veel kracht en moed om te laten zien dat je er ook met littekens mag zijn! In deze Infocus zien we daar een paar mooie voorbeelden van.

Fotograaf Jan van Beijnhem vertelt over een bijzonder fotoproject rondom littekens (blz.8). Hij raakte geïnspireerd door Renske Vuik, die bij hem kwam voor foto’s.

“Ik was verrast door het feit dat haar brandwonden zo bij haar pasten en zo’n onderdeel uitmaakten van haar identiteit. Daar wilde ik als fotograaf meer mee doen.”

4

Dappere en sterke mensen met indrukwekkende levensverhalen zijn ook te zien in de Belgische tentoonstelling ‘Herschreven - over leven met littekens’ (blz.18). Hiermee probeert men in België meer begrip te kweken voor mensen met brandwonden.

In haar eerste bijdrage (blz. 20) bespreekt ons kersverse redactielid Tessa Hoeksema de film ‘Wonder’. Zij was onder de indruk. “Ik raad iedereen aan de film ‘Wonder’ een keer te gaan zien. Het is een film over leren omgaan met een afwijkend uiterlijk, positief denken en de kracht van familie en vriendschappen. Een mooie film met een krachtige boodschap.” De film draait momenteel nog in verschillende bioscopen.

20

Gelukkig kan Erwin Muusse na jaren eindelijk weer vrijelijk spreken over zijn ongeval en zijn littekens. Hij doet dat onder andere in de documentaire ‘Gebrandmerkt’.

Over zijn verwerking en zijn nieuwe rol waarbij hij nu vaker andere mensen met littekens helpt, zegt hij trots: “Het kwartje is nu echt omgedraaid.” Geen spreekwoord wellicht, maar wat ons betreft zeker wel een heel positief gezegde. Zeker in combinatie met de eerder genoemde geschonden neus: Wie zijn neus schendt, moet het kwartje omdraaien!

INFOCUS - 3 8

14

VERENIGING

In gesprek met bestuurslid Titus Radstake

‘LATEN WE VOORAL GEBRUIKMAKEN VAN ELKAARS EXPERTISE’

Titus had zich aangemeld voor de Infocusredactie en er was al een kennismakingsgesprek gepland. Voor het zover was werd hij jammer genoeg ‘gekaapt’ door het bestuur. Er was dringend behoefte aan een opvolger van de penningmeester. Gezien Titus’ achtergrond had hij het perfecte profiel. Kort voor de algemene ledenvergadering in september werd hij gevraagd.

“Ik voelde mij toen een beetje voor het blok gezet, maar heb met volle overtuiging ‘ja’ gezegd.”

Titus was nog maar koud penningmeester of er ontstond een vacature van voorzitter. Nood breekt wet en Titus werd gevraagd om ook waarnemend voorzitter te worden. Voor de redactie was dit een extra reden om kennis te maken. Het werd een openhartig gesprek. Over zijn ongeluk, werk, persoonlijkheid, veerkracht en natuurlijk over zijn inzet voor de Vereniging.

Daadkrachtige buurman In de zomer van 2016 werd Titus in zijn tuin getroffen door een vlamincident, zoals hij het zelf noemt, waardoor hij ernstige brandwonden opliep. “Ik was helemaal van het padje af”, zegt hij hierover. “Mijn buurman hoorde mij en reageerde zeer daadkrachtig.

Hij bluste mij met een teil water. Mijn vrouw belde 1-1-2. Zij heeft ervoor gezorgd dat onze dochters het niet hebben gezien. Ik moet er niet aan denken wat er was gebeurd als zij óók in paniek waren geraakt en tien seconden later waren geweest. Ik ben hen - 4 - INFOCUS

Titus Radstake: Penningmeester en waarnemend voorzitter van de Vereniging van Mensen met Brandwonden.

zeer dankbaar. Dankzij hen heb ik het overleefd. Ik leefde al anderhalf jaar in een soort donkere wolk, dat zit deels in mijn karakter. Binnen mijn familie komt depressiviteit wel vaker voor, maar niet in die extreme vorm.”

Delier “Verder herinner ik mij gelukkig niet veel, maar nog wel dat ik in het gras lag met mijn romp, bovenbenen en hals verbrand en een extreme strakheid voelde.

Ik ben toen onder zeil gebracht en werd drie weken later wakker in het brandwondencentrum Beverwijk.

Tijdens die kunstmatige coma heb ik verschillende deliriums gehad. Tijdens een zo’n delier lag ik voor mijn gevoel met mijn ziekenhuisbed in de hal van de bank waar ik werkte en via de draaideur kwam mijn vader binnen en ging hij ook weer weg. Achteraf denk ik dat deze verwarring kwam door het besef dat je patiënt bent in een bed, door het bezoek van mijn ouders waar ik niets van heb onthouden en door de angsten tijdens mijn werk.”

Van de ziekenhuistijd weet Titus weinig meer. Ook van het eerste bezoek van zijn vrouw en van zijn

VERENIGING

kinderen kan hij zich weinig herinneren. “Dat kwam door de hoge medicatie. Ik zag bijvoorbeeld augurken langs de muur lopen, heb ik van horen zeggen. Pas een week voordat ik naar huis mocht in oktober 2016 zijn ze de morfinedosering gaan afbouwen. Van de pijn bij verbandwissels herinner ik mij daardoor niet veel. Dat hebben ze in het brandwondencentrum goed gedaan!”

Gezin Eenmaal thuis kwam er heel veel op hem af.

De fysiotherapeut, ergotherapeut en buurtzorgverpleegkundige kwamen vaak langs voor behandelingen. Titus: “De brandweer en de politie zijn nog een keer geweest. En ook de pastoor kwam een paar keer op bezoek, iets waar ik wel wat aan heb. Inmiddels zit ik ook in een gespreksgroep van de kerk.

Mijn gezin moest natuurlijk weer wennen want ik was drie maanden niet thuis geweest. Wel heeft mijn vrouw, zij heeft een pedagogische achtergrond, er regelmatig met de kinderen over kunnen praten en dat heeft ons gezin gered. Inmiddels doen wij als gezin weer leuke dingen samen en beweeg ik mij letterlijk en figuurlijk weer tussen de mensen in de maatschappij. Sinds een paar maanden kan mijn vrouw ook weer een beetje ademhalen en komt ze weer wat aan zichzelf toe.”

Beroep In het begin van het gesprek gaf Titus al aan dat zijn beroep mede zijn depressieve aanleg versterkte.

Het begon volgens hem eigenlijk al toen hij economische geografie studeerde aan de universiteit van Utrecht. “Tijdens mijn studie vroeg ik mij soms al af wat ik eigenlijk met mijn opleiding kon doen. Je gaat dan adviseren over allerlei macro-economische ontwikkelingen, maar vaak dacht ik dan: wat heb ik

er als mens eigenlijk aan? Toen ik echter nog vóór mijn afstuderen gevraagd werd om bij de Rabobank te komen werken pakte ik die kans met beide handen aan. Ik ben bij de afdeling zakelijke dienstverlening begonnen en heb uiteindelijk vijftien jaar bij die bank gewerkt. Als analist en kredietbeoordelaar beoordeelde ik financieringsvragen van ondernemers.

De gesprekken waren meestal gericht op winst en omzet. Het menselijke aspect was, in mijn beleving, ondergeschikt.”

Zware druk “Het was een leuke tijd, waarin ik veel heb geleerd” vervolgt hij. “Maar na een jaar of twaalf, ik was toen 35, stelde ik mijzelf wel de vraag: blijf ik dit doen of wil ik wat anders? Met als logisch gevolg, bij mij althans, dat ik in een leidinggevende functie kwam.

Ik had toen binnen een team van 20 professionals de illusie dat ik alles onder controle moest hebben. Dat heeft er uiteindelijk toe geleid dat ik te zwaar onder druk kwam te staan. Ik straalde uit dat ik het wel allemaal even zou doen. Samen met mijn karakter heeft dat geleid tot een breekpunt, en uiteindelijk, na een ziekteperiode van twee jaar, tot beëindiging van mijn arbeidscontract bij de bank.” >>>

Titus samen met zijn vrouw (foto links) en zijn drie kinderen (foto rechts en boven).

INFOCUS - 5 -

VERENIGING

Ruimte Titus beschouwt zijn vertrek bij de bank achteraf als goed, omdat hij vrij is en zich niet meer gebonden voelt. “Dat geeft ruimte om te werken aan de toekomst. Het UWV en mijn vorige werkgever werken daar goed aan mee. Gelukkig kunnen we ons de komende tijd financieel wel redden, al is het geen vetpot. Ik kan daardoor de tijd nemen om op een goede manier te re-integreren: wat wil ik doen en wat kan ik aan?

De komende tijd ben ik nog aan het revalideren en in mei word ik nog een keer geopereerd. Ik hoop daarna dit jaar nog een voorzichtige start te kunnen maken met werk, in een dienstverband of als zzp-er.”

Voor elkaar Titus’ financiële achtergrond komt natuurlijk heel goed van pas in zijn functie van penningmeester. Maar daarnaast is hij zoals gemeld ook nog waarnemend voorzitter. Of dat nu wel zo verstandig is?

“Een van de redenen waarom ik ook binnen de Vereniging actief ben, is dat ik mij weer wil kunnen bewegen in een omgeving waar ik mensen ontmoet.

Ik wil weten wat ik niet en wat ik wel kan realiseren samen met andere vrijwilligers. Ik heb er veel vertrouwen in en dat krijg ik gelukkig ook terug, zowel binnen als buiten de Vereniging. Het mooie van de Vereniging is dat mensen tegen mij zeggen van ‘joh pas op’ of ‘heb je hulp nodig’. Wij betekenen echt wat voor elkaar. Dat vind ik heel fijn. Ik weet zeker dat ik, als het mij even teveel is, dat ook tegen mijn collega bestuursleden kan zeggen. Bij een bedrijf doe je dat toch minder snel.”

Controle “Mijn zwakke punt, ook voor het ongeval, was dat ik overal de controle over wilde hebben en geen fouten durfde te maken. Dat gebeurt mij nu minder. Het gaat zoals het gaat en ik heb daar een rol in, maar niet de beslissende stem. Ik was laatst bij een lezing van Lucas Meijs, hoogleraar vrijwilligersmanagement aan de Erasmus Universiteit. Hij zei toen: ‘Een vrijwilligersorganisatie staat of valt met actieve leden. Die mensen doen het ook voor een stukje bevrediging en waardering van hun eigen behoeften. Koester daarom de inzet van ieder, het is allemaal nodig.’

Laten we daarom wel kritisch naar elkaar zijn, maar niet in de zin van een professionele organisatie.

En laten we vooral gebruik maken van elkaars expertise.”

• Door Frits Haasjes

- 6 - INFOCUS

13 OKTOBER BRANDWONDENDAG! Noteer ‘m vast in je agenda!

Ook dit jaar organiseren we speciaal voor jou de Brandwondendag! Deze vindt plaats in hotel ‘het Klooster’ in Amersfoort, op zaterdag 13 oktober.

Terwijl de kinderen zich vermaken in het Dierenpark Amersfoort iets verderop, volgen volwassenen het dagprogramma. Het thema ‘Kijk maar!’ staat deze dag centraal. ‘Kijk maar’ is positief en krachtig bedoeld. Kijk maar naar mij. Kijk maar naar mijn littekens. Kijk mij eens! Kijk maar, wat je deze dag komt halen of misschien wel komt brengen.

In de ochtend zal onze ambassadeur Mike Weerts (acteur) de dag officieel en feestelijk openen en zijn er indrukwekkende verhalen te horen.

De dag wordt extra bijzonder door de foto-expositie ‘Marks of pride and beauty’ waarvoor verschillende leden model hebben gestaan (zie ook pag. 8). Ook kun je deelnemen aan workshops, gerelateerd aan het thema. Verder vinden er gespreksgroepen plaats voor mensen met brandwonden, partners en familie, maar ook voor mensen die necrotiserende fasciitis hebben doorgemaakt en ouders van kinderen met brandwondenlittekens.

Op het einde van de dag komen de kinderen terug uit de dierentuin en sluiten we gezamenlijk af.

Het gaat absoluut een dag worden die je niet wilt missen! Schrijf de datum vast in je agenda.

Wij hopen jou (en je gezin) deze dag te zien!

FEO M EG F L O T G E N O TI N E CR ON NIAT TA C T VN R E G I IN

VRIJWILLIGERS MAKEN ER EEN POTJE VAN!

De Vereniging van Mensen met Brandwonden bestaat enkel en alleen bij de gratie van de inzet van onze vrijwilligers. Een keer per jaar organiseren we daarom een leuke dag, speciaal om hen te bedanken voor hun inzet voor onze club. Deze keer waren alle vrijwilligers en hun partners uitgenodigd voor een gezellige kookworkshop in Utrecht. Onder toeziend oog van de chef-kok bereidden kleine groepjes diverse smaakvolle gerechten, met als resultaat een heerlijke maaltijd. Waarmee maar weer eens bewezen werd, dat ze er niet alleen in keuken, maar vooral ook binnen de Vereniging, altijd samen iets bijzonders van bakken!

Na een ‘heerlijke’ vrijwilligersdag poseren onze voldane vrijwilligers nog even voor de foto.

INFOCUS - 7 -

I N F O R M AT I E F

MARKS OF PRIDE AND BEAUTY Foto’s van prachtige en krachtige mensen met littekens Mensen op de foto zetten zoals ze zijn. Mét hun littekens. Dat is de bedoeling van het fotoproject Marks of Pride and Beauty van fotograaf Jan van Beijnhem. Drie jaar lang fotografeerde hij mensen met brandwonden.

Na vijftig fotoshoots is het tijd voor een boek dat in mei 2018 verschijnt.

Het begon allemaal in 2015 toen Renske Vuik de studio van Jan binnenstapte. “Renske is model en kwam foto’s laten maken voor haar portfolio”, vertelt Jan. “Ze bleek een groot litteken van een twintig jaar oude brandwond op haar borst, hals en een deel van haar arm te hebben. Ik was verrast door het feit dat haar brandwonden zo bij haar pasten en zo’n onderdeel uitmaakten van haar identiteit. Haar littekens vielen eigenlijk niet eens meer op. Daar wilde ik als fotograaf meer mee doen.”

Uitdaging De manier waarop Renske met haar littekens omging, inspireerde Jan om mensen met brandwonden te gaan fotograferen. Om aan modellen te komen, plaatste hij in december 2015 een oproep op Facebook. De oproep werd gedeeld door de Nederlandse Brandwonden Stichting en al snel waren er twintig aanmeldingen. Eén voor één kwamen zij naar de fotostudio in Utrecht, waar Jan eerst uitgebreid de tijd nam om zijn modellen te leren kennen. “Anders kan ik ze niet goed op de foto zetten. Op het moment dat ik de brandwonden niet meer zie, kan ik goede foto’s maken.”

De reacties waren overweldigend. “Het lukte om de mensen te fotograferen met de nadruk op hun eigen identiteit en pas in tweede instantie de aandacht op hun brandwonden te leggen. Dat was nou precies wat ik voor ogen had.”

“Op het moment dat ik de littekens niet meer zie, kan ik goede foto’s maken.”

- 8 - INFOCUS

Drie prachtige foto’s uit de fotoserie Marks of Pride and Beauty.

Verwerking Op de foto’s zijn de littekens nadrukkelijk in beeld.

“Dat was best confronterend, vooral voor mensen die tot dan toe hun littekens onder hun kleding verborgen hielden. Zij moesten zich letterlijk blootgeven.”

Soms bleken de foto’s net dàt zetje, dat mensen nodig hadden om ook in het dagelijks leven hun littekens te

I N F O R M AT I E F

Veel geleerd Het fotoproject heeft ook Jan in zijn professionele ontwikkeling verder geholpen. Zo heeft hij veel geleerd over belichting. “Hard licht is nodig om de littekens goed zichtbaar te kunnen fotograferen. Maar om iemand mooi op de foto te kunnen zetten, is zacht licht nodig. Het was iedere keer zoeken naar een goede balans tussen hard en zacht licht.”

Links Renske Vuik, midden Sharon de Kok en rechts Samet Kahraman. laten zien. Jan vertelt over een model dat speciaal voor de fotoshoot een korte broek had gekocht om de littekens op haar benen te onthullen. “Die broek heeft ze vervolgens de hele zomer gedragen.” Dat het fotoproject op die manier mensen een stapje verder heeft geholpen in hun verwerking was nooit de bedoeling.

“Maar het is wel gebeurd en dat is heel mooi.”

MET ZWANGERE BUIK

Foto’s bekijken of fotoboek bestellen Inmiddels heeft Jan van Beijnhem vijftig mensen met littekens gefotografeerd. Vijftig mensen die zijn als alle anderen … anders en uniek.

Je kunt de prachtige foto’s bekijken op Facebookpagina van ‘Marks of pride and Beauty’.

De foto’s worden gebundeld in het fotoboek Marks of Pride and Beauty dat in mei 2018 verschijnt. Jan heeft hiervoor een crowdfundingactie gestart. Als je € 35 doneert, ontvang je automatisch het boek. Ga hiervoor naar: www.fotostudioxl.nl/marks-of-pride-and-beauty/ Of gebruik de QR-code.

• Door Marlène van Vijfeijken

OP DE FOTO

In de zomer van 1991 liep de toen driejarige Hetty Wiskerke brandwonden op toen een paar kinderen uit de buurt een hutje waarin Hetty speelde in brand staken.

Met pieken en dalen leerde zij haar brandwonden op buik, rug, armen en benen te accepteren. “Mijn brandwonden hebben grote impact gehad op mijn leven, ze horen bij mij en dat zou ik ook niet meer anders willen.”

Hetty en haar man wilden graag kinderen. Ondanks de verzekering van de plastisch chirurg dat de littekens op haar buik een zwangerschap niet in de weg stonden, was het toch spannend.

Ze was net zwanger toen ze de oproep van Jan van Beijnhem op Facebook las. Ze greep de kans aan om voor zichzelf én voor anderen te laten vastleggen dat het echt kan: zwanger zijn met een buik vol littekens. “Ik vroeg Jan of we nog een poosje konden wachten met de foto’s, zodat we mijn dikke buik zouden kunnen vastleggen. Jan kwam toen met het voorstel om in verschillende sessies het verloop van de zwangerschap te fotograferen.” Hetty is erg blij met het resultaat. “De foto’s zijn prachtig geworden. En mijn dochter ook.”

OVER JAN VAN BEIJNHEM Jan van Beijnhem noemt zichzelf een laatbloeier. Zijn passie voor fotografie ontstond rond de eeuwwisseling, toen de digitale fotografie in opmars kwam. Als ICT-er had hij niets met het ‘geklooi met die rolletjes’. Digitale fotografie begreep hij wel: “Je probeert iets en ziet direct resultaat.” Sinds 2009 is hij professioneel fotograaf. Jan is aangesloten bij Master Photographers Network, waar hij in november 2016 de kwalificatie Brons Master haalde. Jan is getrouwd met Elise en vader van drie kinderen.

INFOCUS - 9 -

I N F O R M AT I E F

AFWIJKEND UITERLIJK LEIDT TOT ONGELIJKE KANSEN Engels onderzoek houdt maatschappij spiegel voor

Mensen met littekens hebben vaak extra hindernissen te overwinnen. Zeker in het sociale verkeer. Changing Faces, een Engelse charity, die zich inzet voor mensen met een afwijkend uiterlijk, deed hier onderzoek naar. Het doel was om meer inzicht te krijgen in de sociale gevolgen van een afwijkend uiterlijk.

Changing Faces komt al jaren op voor mensen met een ander, afwijkend uiterlijk. Hun belangrijkste activiteit is de ‘supportgroups’ waarbij de deelnemers elkaar met succes ondersteunen en elkaar helpen problemen te overwinnen. Die problemen hebben vaak te maken met hoe de buitenwereld op een ‘afwijkend uiterlijk’ reageert. Om hier meer zicht op te krijgen, deden ze een onderzoek bij 800 mensen met onder andere brandwondenlittekens, verlammingen, hazenlip, huidziekten, oogafwijkingen en haarverlies, etc. In het onderzoek werd vooral gekeken naar de sociale gevolgen van een ander uiterlijk. Op de pagina hiernaast tref je een samenvatting aan van de belangrijkste bevindingen.

De omslag van het Engelse onderzoeksrapport

Aarzeling Omdat de resultaten van het onderzoek mogelijk ontmoedigend of confronterend kunnen zijn voor onze lezers, hebben we zelfs even geaarzeld om hierover te berichten. Toch leek het ons goed dit te doen. We moeten de soms problematische realiteit onder ogen zien. Om vervolgens vanuit die realiteit positieve actie te ondernemen. Dat doen we al jaren als Vereniging.

Sterker nog, daarom bestaan er organisaties zoals onze Vereniging en het Engelse Changing Faces. Niet omdat alles ‘rozegeur en maneschjijn’ is.

Onderzoek als breekijzer Voor Chaging Faces was dit onderzoek ook juist een startpunt om dingen te veranderen en te verbeteren.

Ze proberen, met de publiciteit die dit onderzoek teweeg bracht, de publieke opinie in positieve zin te beïnvloeden. Ze willen het publiek bewust maken van hun manco’s en hen ‘opvoeden’ om op een betere manier met mensen met een ander uiterlijk om te gaan. En dat doen ze met succes.

Ondanks de harde cijfers uit het onderzoek is er ook een positieve tendens zichtbaar. In 2007 werd er een onderzoek gedaan waaruit bleek dat 90% van de Engelsen, mensen met een afwijkend uiterlijk onbewust negatieve karaktereigenschappen toedichtte.

Schrikbarend veel, maar het goede nieuws is dat dit percentage inmiddels gedaald is naar 67%. De jarenlange publiekscampagnes, die Changing Faces in de media voerde voor positieve beeldvorming, hebben hier zeker aan bijgedragen.

Opvoeden publiek noodzakelijk Dat opvoeden van het publiek is noodzakelijk. Volgens Changing Faces leidt de manier waarop de buitenwereld reageert er indirect toe, dat mensen met een ander uiterlijk vaker een lager zelfbeeld hebben. Dit wordt soms versterkt door mensen uit hun omgeving, zoals leerkrachten of werkgevers, die dit bevestigen (in plaats van ontkrachten). Hierdoor heeft men vaak lagere ambities en verwachtingen. Men legt zich erbij

- 10 - I N F O C U S

I N F O R M AT I E F

DE BELANGRIJKSTE ONDERZOEKSRESULTATEN

James Pardtridge, oprichter en directeur van Changing Faces, liep zelf als kind littekens in het gelaat op. neer dat men minder kansen heeft en dat men oneerlijk behandeld of gediscrimineerd wordt. Daardoor worden minder uitdagingen aangegaan of helemaal vermeden, waardoor ongelijkheid kan ontstaan.

Dit probleem wil Changing Faces, en wij met hen, graag aanpakken. Het goede van dit soort onderzoek is, dat je je bewust wordt van dit soort processen. En door die kennis kun je je er – soms met hulp van anderen - ook beter tegen wapenen. ‘Supportgroups’ of lotgenotencontact kunnen je helpen om de in het onderzoek genoemde problemen te tackelen.

Maar dat is slechts een deel van de oplossing. Het is namelijk ook belangrijk om bij het publiek te werken aan positieve beeldvorming. Want daar zit het echte probleem.

Positieve beeldvorming Om aan die positieve beeldvorming bij te dragen, voert Changing Faces al jaren grote mediacampagnes met tv-spots en grote billboards. Hierin doen ze de oproep om vooral ‘normaal te doen’ tegen mensen met een ander uiterlijk.

Gelukkig zijn er ook in Nederland steeds meer initiatieven om die beeldvorming te verbeteren. Televisieprogramma’s zoals bijvoorbeeld ‘Je zal het maar hebben’ en de ‘dateables’ en de media-aandacht rond de Paralympics dragen daar zeker aan bij. En in deze Infocus staan ook prachtige voorbeelden van mensen die de schaamte voorbij zijn en zich vol trots en met een sterke uitstraling laten zien. Zo versterken zij de positieve beeldvorming en inspireren ze lotgenoten.

Daardoor dragen ze impliciet bij aan het oplossen van de problemen zoals die uit het Engelse onderzoek naar voren komen.

• Door Hein Zoete

- 80% van de mensen die deelnamen aan het onderzoek hebben ervaringen met opmerkingen van vreemden over hun uiterlijk; bijna de helft van hen heeft deze ervaring met winkelpersoneel.

- De helft van alle schoolkinderen met een afwijkend uiterlijk is gediscrimineerd of gepest vanwege hun afwijking. De mogelijkheden van de schoolleiding om hiermee om te gaan lijken beperkt.

- 40% geeft aan dat hun uiterlijk invloed had op hoe goed ze het op school deden. De helft gaf aan dat het invloed had op hun beslissing om na de middelbare school nog onderwijs te blijven volgen.

- 80% solliciteert soms niet naar een baan, omdat men denkt dat hun uiterlijk een hindernis is bij het sollicitatiegesprek of voor de nieuwe collega’s.

- Meer dan de helft denkt dat hun afwijking hun carrière op een of andere manier heeft gehinderd.

- 17% heeft ontslag genomen (of is daartoe gedwongen) vanwege reacties over hun uiterlijk.

- 75% van de respondenten zegt dat zij ondanks een verzoek daartoe, niet in aanmerking kwamen voor medische of chirurgische behandeling. Dit werd vaak gezien als ‘puur cosmetisch’ en dus ‘onnodig’. Ondanks dat het algemeen bekend is dat een afwijkend uiterlijk enorme invloed kan hebben op je psychosociaal welbevinden.

- In de beleving van de respondenten hebben zorgverleners ‘geen’ (23%) of ‘slechts beperkt‘ (40%) oog voor de psychosociale aspecten die gepaard gaan met hun afwijkend uiterlijk.

- Bijna 50% voelt zich kwetsbaar in het openbaar vervoer.

- Bijna iedereen heeft wel een of andere social media post gezien waarbij spottend over afwijkingen wordt gedaan.

- 60% van de respondenten geeft aan dat zij daten vermeden hebben vanwege hun uiterlijk.

- 90% van de mensen die dating websites gebruikt, heeft vervelende opmerkingen over hun uiterlijk ontvangen van andere gebruikers.

N.B. Deze cijfers hebben betrekking op Engeland.

In hoeverre dit ook voor Nederland geldt, is niet bekend.

I N F O C U S - 11 -

BRANDWONDENZORG NEDERLAND

BRANDWONDEN IN HOKJES? Promotieonderzoek Mariëlle Jaspers Lezers die in Beverwijk zijn behandeld hebben ‘doctor Jaspers’, zoals zij zichzelf mag noemen na haar promotie op 1 februari, misschien wel in de gangen van het brandwondencentrum zien lopen of gesproken.

Daar werkte Mariëlle Jaspers aan haar baanbrekende promotieonderzoek ‘Beyond the skin: new insights in burn care’. Hierin presenteert zij een nieuw schema ter beoordeling van brandwonden. Want voor een goede behandeling van brandwonden is een adequate beoordeling van de ernst of ‘diepte’ van de brandwond essentieel.

Omdat er wereldwijd verschillende classificatiesystemen gebruikt worden, is een juiste vergelijking van klinische studies niet goed mogelijk. Daar wil Jaspers met haar proefschrift verandering in brengen. Haar onderzoek leidt mogelijk tot een betere vergelijkbaarheid van klinische studies wereldwijd en daarmee een verbetering van de wondbehandeling bij brandwonden.

EEN KAST VOL PRIJZEN

Uit de vele prijzen die Mariëlle Jaspers gewonnen heeft, blijkt dat zij een kundige onderzoeker en arts is. Zo won zij in 2016 de ‘Martinus van Marum prijs’, een aanmoedigingsprijs voor onderzoekers. En het afgelopen jaar de Kreisprijs met haar onderzoek naar de effectiviteit van vettransplantatie bij de behandeling van vastzittende littekens.

De Kreisprijs is vernoemd naar prof.dr. Robert Kreis, die 32 jaar lang werkte als chirurg in de brandwondenzorg en 10 jaar lang hoogleraar brandwondengeneeskunde was. Het Rode Kruis Ziekenhuis reikt de Kreisprijs eens per twee jaar uit aan de beste brandwondenonderzoeker. Een knappe prestatie dus van Jaspers.

- 12 - I N F O C U S

Iedere brandwondenarts stelt zichzelf regelmatig de vraag of een brandwond chirurgisch (met huidtransplantaties) behandeld moet worden of dat het ook zonder operatie kan. Het maken van een goede keuze is bepalend voor de wondgenezing en daarmee ook voor de uiteindelijke littekenkwaliteit. Om de juiste behandeling te kiezen, is een adequate beoordeling van de ernst of ‘diepte’ van de brandwond dus essentieel. De goede beoordeling van de brandwond geeft ook direct meer inzicht in de prognose van de patiënt.

Vergelijking klinische studies Wereldwijd is ‘klinische evaluatie’ de meest gebruikte methode om brandwonden te beoordelen. Door het bekijken en bevoelen van het wondoppervlak, wordt de wond ingedeeld in een bepaalde categorie van een classificatiesysteem. Jaspers: “In mijn onderzoek kwam ik verschillende classificatiesystemen tegen die gelijktijdig worden gebruikt. Het ene systeem spreekt over drie gradaties in brandwonden, het andere over zes. Ook de beschrijving van bijvoorbeeld een tweedegraads brandwond kan sterk afwijken in de verschillende classificaties. Doordat er verschillende classificaties voor één en dezelfde brandwond werden gebruikt, was het niet goed mogelijk om uitkomsten van klinische studies met elkaar te vergelijken. En dat bemoeilijkt de keuze voor de allerbeste behandeling van de patiënt.”

Standaardisatie classificatie Jaspers benadrukt het belang om een gemeenschappelijke taal te spreken, zowel in onderzoek als in de klinische beoordeling van patiënten met brandwonden. Jaspers: “Ik heb de verschillende classificatiesystemen naast elkaar gelegd en gekeken hoe we tot een uniform systeem kunnen komen. Ik stel daarbij een classificatie voor die (inter) nationaal gebruikt kan worden bij de beoordeling van brandwonden. Met deze classificatie kan een brand-

Mariëlle Jasper tijdens haar promotie. Links temidden van de promotiecommissie en onder tijdens de presentatie van haar proefschrift.

wond beoordeeld worden op de pathofysiologie (de kennis over de functie van zieke organen), klinische symptomen en de uitkomsten van het meetinstrument Laser Doppler Imaging (wanneer deze beschikbaar is). Dit is state-of-the-art technologie en momenteel het beste meetinstrument om de doorbloeding van brandwonden, en daarmee de verwachte tijd tot genezing, vast te stellen. Tot slot geeft het systeem ook behandelsuggesties.”

Reconstructieve operatietechnieken Naast de beoordeling van acute brandwonden en littekens, richtte het onderzoek zich ook op de inzet van nieuwe technieken binnen de reconstructieve chirurgie.

Volgens haar onderzoek dragen vettransplantatie en het gebruik van ‘perforator huidlappen’ aantoonbaar bij aan een betere littekenkwaliteit en daarmee aan een hogere kwaliteit van leven van brandwondenpatiënten.

Jaspers vertelde hier reeds over in een eerdere Infocus.

Vettransplantatie biedt de mogelijkheid om een dunne maar functionele glijlaag van lichaamseigen vet onder de littekens te maken. Uit haar onderzoek blijkt tevens dat de littekenkwaliteit na gebruik van lokale huidlappen (huid inclusief bloedvat/perforator) – vergeleken met een huidtransplantaat van volledige dikte – veel beter is.

“Gezien het bewijs dat zowel perforator huidlappen als vettransplantatie effectieve en veilige behandelingen zijn, beveel ik deze technieken aan als behandelopties in de reconstructieve brandwondenchirurgie”, aldus Jaspers.

Toekomstplannen? Jaspers volgt inmiddels de opleiding tot plastisch chirurg. Maar ze blijft ook betrokken bij diverse onderzoeken. Wij wensen haar veel succes!

VERENIGING

IM MEMORIAM FRANS BÖGELS

In januari bereikte ons het droeve bericht dat Frans Bögels (69) was overleden. Frans was jarenlang als zeer actieve vrijwilliger in allerlei rollen betrokken bij onze Vereniging. Zeker in de beginjaren van onze club heeft hij, als geen ander, onze Vereniging op de kaart gezet. Maar ook daarna bleef hij actief betrokken. De laatste jaren wat minder omdat hij ernstige gezondheidsproblemen kreeg. Deze werden hem op 17 januari helaas fataal.

Vorige zomer stond er nog een mooi artikel over Frans in de Infocus. Toen we hem destijds interviewden, leek het juist weer beter met hem te gaan. Helaas was dat van korte duur. Toch geeft het enige troost dat we hem - bij leven - op deze manier nog hebben kunnen eren.

Pak die Infocus van september 2017 er nog maar eens bij. Dan kun je lezen wat voor bijzondere man Frans was. Iemand die ondanks zijn eigen beperkingen altijd voor iedereen klaar stond. Hij was een voorbeeld voor velen binnen onze club. Hij liet zien dat je, ondanks de zichtbare brandwondenlittekens, een heel waardevol en liefderijk leven kan leiden. Daarmee, en met zijn aanstekende energie, humor en werklust, inspireerde hij velen.

Vlak voor zijn dood hebben we hem als Vereniging nog kunnen bedanken voor alles wat hij voor zijn lotgenoten heeft gedaan. Een aantal leden heeft Frans tijdens de crematie nog de laatste eer bewezen.

Ons medeleven gaat uit naar zijn vrouw Els, kinderen en kleinkinderen. We wensen hen veel sterkte de komende tijd. Frans laat een grote leegte achter. Dat doe je alleen als je een groots mens bent geweest.

Frans bedankt voor wie je was.

We zullen je missen.

• Door Merel van der Mark I N F O C U S - 13 -

E R VA R I N G S V E R H A A L

In gesprek met Erwin Muusse, lid Lotgenoten-Contact-Team

HET KWARTJE IS NU ECHT OMGEDRAAID

Naast varen over de Friese meren zijn miniatuurhuisjes een grote hobby van Erwin Muusse (45). Aan de hand van foto’s maakt hij die met klei en verf prachtig na. Dat vraagt veel geduld, wat je vijftien jaar geleden nooit van hem zou hebben verwacht. Volgens Greetje, zijn vrouw, was hij in het verleden een flapuit en altijd heel actief. Wat hij zei, ging hij gelijk doen. “Mijn brandwondenongeluk in 2003 heeft mij veranderd als persoon. Ik ben minder spontaan geworden”, zegt Erwin.

Het is daarom misschien des te meer bijzonder dat hij sinds een jaar of drie actief lid is van het Landelijk Contactpersonen Team LCT. Voor ons reden genoeg om bij hem thuis in Appelscha langs te gaan voor ‘zijn verhaal’.

Mierennest Het begon allemaal zoals zo vaak met een huis, tuin en keukenongeluk: “Vijftien jaar geleden in het voorjaar van 2003 vond ik een mierennest in de tuin, vertelt Erwin. Ik heb toen een fles wasbenzine gepakt, benzine op het mierenspoor gegoten en aangestoken. Dat ging goed, maar toen ik daarna nog een nest zag en ook wilde behandelen ontplofte de fles.

Ik heb meteen mijn hoofd in de regenton gedrukt maar merkte als snel dat mijn kleren ook brandden en sprong in de vijver. De buurvrouw heeft mij er uitgehaald en onder de douche gezet. Dat was schrikken.

De trauma-arts stuurde mij meteen door naar het brandwondencentrum in Groningen. Ik bleek voor 23 procent verbrand te zijn in mijn gezicht, linkerarm en -been. Na vier weken mocht ik naar huis om te revalideren. ‘’De eerste jaren had ik er veel last van, maar ik dacht: die brandwonden horen niet bij mij. De buitenwereld hoeft niet te weten dat ik er last van heb.”

“Die eerste twee jaar ging het ook prima hoor, toen - 14 - I N F O C U S

had hij voor zichzelf het idee dat ze niet bestonden”, vult Greetje aan.

Inmiddels heeft Erwin fysiek geen last meer van zijn brandwonden. “Psychisch ook niet meer’’, zegt hij, ‘‘maar dat is heel anders geweest. Na anderhalf jaar, direct nadat de drukleding uit mocht, kwamen de herbelevingen, die ik vanaf het begin al had, veel vaker voor en ze werden erger. Dan laad je je accu niet meer op en krijg je steeds minder energie totdat het echt niet meer kan.”

Geitenwollensokken “Ik ben toen hulp gaan zoeken en ging in Zwolle naar een bijeenkomst over een project om de nazorg bij brandwonden te verbeteren. Er zat een vrouw naast me waarmee ik in gesprek raakte. Zij gaf mij een visitekaartje mee en later, toen ik het thuis bekeek, zag ik dat het Ineke Meijerink, toen voorzitter van de VMB, was. Ik heb haar gebeld en via haar ben ik lid geworden van de Vereniging. Bij de verwerking heb ik daarna hulp gehad.

E R VA R I N G S V E R H A A L

Via de vereniging kon ik de EMDR-therapie volgen en heb ik een psycholoog bezocht. In het ziekenhuis kwam er ook een psycholoog bij mijn bed, maar als nuchtere noordeling dacht ik toen nog: wat moet ik met zo’n geitenwollensokkenfiguur, die heb ik niet nodig.”

Als kersvers verenigingslid nam Erwin deel aan gespreksgroepen. Hij is zoals hij zelf zegt niet zo’n grote prater, dus dat bleek niet zijn ding.

“En dan ga je een keer naar de brandwondendag”, vervolgt hij. “Daar ben ik samen met mijn vrouw een paar keer geweest. En ook heb ik deelgenomen aan ScarChallenge. De eerste keer in de Ardennen en daarna in Twente.”

Boost ScarChallenge was de eerste keer een heftige belevenis voor hem. “Ik werd weer met alles geconfronteerd. Normaal dacht ik wel eens aan mijn brandwondenongeluk, maar toen bleef het

al maar doormalen. Ik was met eigen auto gekomen, maar ze vonden het niet meer verantwoord dat ik zelf terug zou rijden en ben toen naar huis gebracht. Het was een persoonlijke ervaring en gold niet voor de andere deelnemers. Doordat ik voor die tijd al bijna niet sliep en daar al helemaal niet meer, ging het mis.

Het was voor mij ook geen reden om nooit meer deel te nemen aan deze activiteit. Later ben ik naar ScarChallenge in Twente geweest. Toen was het allemaal oké en gaven de verhalen van herkenning en de erkenning mij zelfs een boost.”

Kwartje Dankzij de steun binnen de Vereniging en zijn ervaring als lid-hulpvrager groeide Erwin geleidelijk aan als lid-hulpbieder. Voor Erwin is dat eigenlijk vanzelfsprekend.

“Het kwartje is nu echt omgedraaid. Eerst hielpen ze mij en nu help ik hun. Zo heb ik heb onlangs nog meegewerkt aan de documentaire ‘Gebrandmerkt’*, een afstudeeropdracht van twee studenten van de school voor journalistiek. En een paar jaar geleden alweer stak ik mijn hand op tijdens de ledenvergadering in Utrecht en werd zo lid van het LCT. Als er hulp nodig is, schakelen ze ons in, zowel bij activiteiten als bij kennismaking van nieuwe leden. Ik ben al verschillende keren actief geweest. Pas geleden nog bij het schaatsen. En bij het jubileumfeest en een paar keer tijdens de Brandwondendag. Door de gesprekken met nieuwe leden weet je echt waar je het voor doet.”

• Door Frits Haasjes

TWEE ‘CITATEN’ UIT DE FILM GEBRANDMERKT

Greetje: “Onze wens was altijd om later als we oud zijn een boot te kopen van tien meter. Dan zouden we alles hebben wat we wilden. Op een gegeven moment, toen Erwin zelf weer wat beter werd, toen dachten we: we doen het niet later als we oud zijn, maar op dit moment. ndmerkt’ Nu kunnen we er van genieten. We leven ire ‘Gebra ta n e m u c o eld in de d nu!‘’ Erwin: “Heel veel rust geeft men in be a s e tj e re dat varen en ja dat water, hè.

Erwin en G Dat heeft mijn leven gered.

Hier vind ik weer levenslust terug. Door de vogels, door de boot”.

‘Gebrandmerkt’ is te zien via ‘Uitzending gemist’ van RTV Utrecht. Of via het intikken Zoek naar eerst naar het programma DocU en naar ‘Gebrandmerkt’.

Of gebruik de QR-code.

I N F O C U S - 15 -

BRANDWONDENZORG NEDERLAND

WETENSCHAPSDAG 2018 Lopend brandwondenonderzoek

Donderdag 8 maart vond de jaarlijkse ‘Wetenschapsdag Brandwondenonderzoek’ plaats. Een dag waarin de voortgang van het lopend brandwondenonderzoek werd gepresenteerd. Al dit onderzoek wordt gefinancierd door de Nederlandse Brandwonden Stichting. Doel van het onderzoek is om de zorg en kwaliteit van leven voor mensen met brandwonden te verbeteren. Net als de brandwondenzorg zelf, is ook het brandwondenonderzoek ontzettend veelzijdig. Daarom lichten we hieronder enkele onderzoeken toe.

Kweken van huid (tissue engineering) Bij ernstige brandwonden wordt gezonde huid van een andere plek van het lichaam getransplanteerd.

Soms is de wond dusdanig groot, dat er simpelweg niet genoeg huid is om te transplanteren. Hier komt tissue engineering om de hoek kijken: het kweken van nieuwe huid in het lab. Deze nieuwe huid is opgebouwd uit huidcellen van de patiënt zelf, met een klein beetje hulp van buitenaf. In de praktijk zal dit onder andere voor de jonge brandwondenpatiëntjes een uitkomst zijn. Op dit moment moet zo’n patiëntje na het ongeval nog veel operaties ondergaan. De littekens groeien immers niet met de huid mee en moeten door de operaties steeds een beetje opgerekt worden. De behandeling met deze opgekweekte huid leidt tot een mooiere wondgenezing met minder littekens en de verwachting is daarom dat op den duur veel minder operaties nodig zijn.

Video-interactie begeleiding Wanneer een kindje met brandwonden in een brandwondencentrum belandt, zal hij of zij talloze verbandwissels moeten ondergaan. Verbandwissels waarbij een goede interactie tussen het kind en de verpleegkundige een positieve invloed heeft op de pijnbele- 16 - I N F O C U S

Een van de onderzoeken is erop gericht om in de toekomst met kunnen maken, die goed kunnen meten hoe de wondgenezing behandeling. Op de foto zie je onderzoeker Martijn Doomen een

ving van het kind. Om deze interactie te verbeteren, worden in Groningen en Rotterdam de verbandwissels op video opgenomen en daarna samen met een begeleider bekeken en besproken. Het onderzoek moet uitwijzen of deze manier van video-begeleiding echt helpt de interactie tussen verpleegkundige en kind te verbeteren.

Het meten van brandwondenlittekens met een 3D camera Om de effecten van een littekenbehandeling goed te kunnen beoordelen zijn er betrouwbare meetmethoden nodig. Hierdoor kan nauwkeurig worden bijgehouden hoe de wondgenezing verloopt en of een littekenbehandeling effectief is. Er zijn dure ‘high tech’ 3D-technieken op de markt die deze metingen nauwkeurig kunnen uitvoeren. Sinds kort zijn er echter ook goedkope ‘low end’ 3D-camera’s beschikbaar (die geïntegreerd kunnen worden in een iPhone) en die op simpele wijze snel kunnen meten. Het onderzoek gaat bekijken of deze 3D-camera ook geschikt en betrouwbaar is voor het meten van brandwondenlittekens. Gezien de prijs en gebruiksvriendelijkheid zou dat ideaal zijn!

IN DE MEDIA

NACHTELIJKE WOND HEELT LANGZAMER Wonden die je overdag oploopt, herstellen anderhalf tot twee keer zo snel als wonden die ’s nachts ontstaan.

Die ontdekking publiceren Britse onderzoekers eind vorig jaar in Science Translational Medicine.

Onze biologische klok zorgt ervoor dat vrijwel alle cellen in het lichaam volgens een 24-uursritme functioneren. Uit eerder onderzoek was al bekend dat verstoring van die biologische klok kan leiden tot kanker, hart- en vaatziekten en diabetes.

Dit onderzoek laat voor het eerst zien, dat ook wondherstel wordt geregeld door de biologische klok.

een iPhone of iPad geavanceerde 3D foto’s te verloopt of wat het effect is van een littekenfoto van een hand nemen.

Het namaken van elastisch kraakbeen voor neus en oren Soms is het gezicht van een brandwondenpatiënt zo ernstig verbrand, dat ook de oren en neus ernstig aangetast zijn. De oorschelpen en neusvleugels zijn heel belangrijk om onze zintuigelijke functies (horen en ruiken) goed uit te kunnen voeren. Daarom zou het mooi zijn om hiervan een soort reconstructie te kunnen maken. Maar daar is kraakbeen voor nodig. Het kraakbeen in neus en oren is echter zeer elastisch en hierdoor heel moeilijk om na te maken.

Met behulp van tissue engineering en 3D bioprinting wordt geprobeerd om dit kraakbeen nu te gaan produceren.

Voor het bioprinten van kraakbeen is zogenaamde bio-inkt nodig, onder andere gemaakt van eiwitten die in kraakbeen voorkomen. Er wordt gekeken met welke elementen bio-inkt gemaakt kan worden, zodat er kraakbeen geproduceerd kan worden met de juiste structurele en mechanische eigenschappen. In de toekomst hopen de onderzoekers van deze bio-inkt een goed functionerende neus of oor te kunnen maken.

• Door Anne Kaandorp

Muizenhuid in laboratorium Om te onderzoeken wat de biologische klok doet met wonden, brachten de Britse onderzoekers in het laboratorium verwondingen aan op kweekjes van huidcellen van muizen die in hun biologische ‘dagfase’ verkeerden. Een dagwond herstelde tweemaal zo snel als een nachtwond. Ook toonden de onderzoekers aan dat celprocessen die zorgen voor wondherstel sneller en langzamer gaan, afhankelijk van de dag- of nachtstand van de biologische klok.

Brandwonden bij mensen Om het tijdstip-effect bij mensen te onderzoeken, analyseerden ze de gegevens van 118 brandwonden uit de internationale Burn Injury Database. Er werd nauwkeurig vastgelegd wanneer de wond ontstaan was en hoe lang het duurde tot deze 95% hersteld was. Het verschil tussen dag en nacht bleek aanzienlijk: brandwonden die overdag waren opgelopen, herstelden 60% procent sneller. Voor nachtwonden duurde het herstel gemiddeld 29 dagen, voor dagwonden 17 dagen.

Hiermee is niet 100% bewezen dat wondherstel in de menselijke huid direct wordt aangestuurd door de biologische klok, maar wel dat het aannemelijk is.

Hoe laat ga je onder het mes?

De vraag is wat je met deze kennis kunt. Je hebt meestal geen invloed op het moment dat een ongeluk plaatsvindt.

Toch biedt het onderzoek wel aanknopingspunten voor de medische praktijk. Als een wond die overdag ontstaat, beter herstelt, zou men daar bij operaties rekening mee kunnen houden, stellen de auteurs. Bijvoorbeeld door operaties ’s avonds en ’s nachts te vermijden. Of door vóór een nachtelijke operatie medicijnen toe te dienen die de biologische klok ‘resetten’.

Bron: dit artikel is gebaseerd op een artikel van Gerard Schut op de NTR-website www.dekennisvannu.nl.

I N F O C U S - 17 -

I N F O R M AT I E F

Op zoek naar meer begrip voor mensen met brandwonden

VLAAMSE FOTO-EXPOSITIE ‘HERSCHREVEN’ In België probeert de reizende foto-expositie ‘Herschreven - over leven met littekens’ meer begrip bij het publiek te kweken voor mensen met brandwonden. Tien mensen met brandwonden werden hiervoor gefotografeerd en geïnterviewd. Dappere en sterke mensen die met hun indrukwekkende levensverhaal en foto’s respect afdwingen.

Elke bezoeker van de expositie ontvangt een boekje met daarin de aangrijpende verhalen van alle ‘fotomodellen’; het verhaal van hun ongeluk, maar vooral ook dat van het leven na het ongeluk. De expositie heet niet voor niets ‘Herschreven’. De verhalen laten zien wat voor impact een brandwondenongeval op je leven kan hebben. En hoe het je levenspad kan veranderen.

Belangrijke rol voor familie en vrienden De levensverhalen zijn heel divers. Ze laten de zware kant van het herstel en het leven met littekens zien, maar er is ook oog voor het positieve. Lisette: ”Mijn leven is niet gestopt die dag, maar het is wel enorm veranderd. Ik kom nu wel weer buiten, maar ik voel de mensen staren. Als verminkt individu krijg je weinig of geen kansen meer in de maatschappij.”

Johan kijkt ondanks zijn zware verbrandingen opvallend positief naar het leven: “Mijn herstel vergde het uiterste van mij en mijn omgeving. Dit was niet gelukt zonder een nieuwe liefde in mijn leven. Mijn leven is herschreven, maar eigenlijk gaat het nu beter met mij.

Hoe raar dat ook klinkt. Vroeger was ik een workaholic en leidde ik, zoals zo velen, een materialistisch leven.

Nu niet meer. Ik wil gewoon gelukkig zijn met mijn gezin en mijn vrienden. En vooral genieten van elke dag die me gegund is.”

g is hier te zien: De tentoonstellin eer Poperinge eurdag brandw - 1 mei - Opend eer en politie eurdag brandw nd pe O ei m 6 Kortenberg eerse Bibliotheek in B - 8 tot 23 juni grens). de Nederlandse Amster(niet zo ver van arcon congres, Sc ni ju 2 en - 31 mei, 1 behoud) dam (onder voor : ta en locaties zie Voor nieuwe da rschreven www.oscare/he - 18 - I N F O C U S

Johan, een van de tien dappere fotomodellen!

In alle verhalen wordt de belangrijke rol van familie en vrienden bij het herstel benadrukt. Zij zijn het anker, de coach en de reden om te blijven vechten voor herstel. Daar vinden de meesten hun houvast, steun en respect; zaken die in de buitenwereld niet altijd even makkelijk te vinden zijn.

Meer begrip De expositie is georganiseerd door ‘Oscare’, het Belgische nazorgcentrum voor mensen met brandwonden en littekens. Zij willen met de expositie en de daarbij behorende publiciteit meer begrip vragen van de maatschappij. En hopen dat bezoekers zich beter kunnen verplaatsen in de positie van de hoofdpersonen, en hun ogen en hart openen voor mensen met brandwondenlittekens.

Trots en vastberadenheid De niets verhullende prachtige foto’s zijn van de hand van fotograaf Carine Goris. Mooi gefotografeerd! Iedereen straalt trots en vastberadenheid uit. Moedig zijn de modellen sowieso allemaal. Het vergt nogal wat moed om je op deze manier zo kwetsbaar en open op te durven stellen. Ons respect en begrip hebben ze volledig.

Ik hoop dat er veel Belgen zullen volgen.

• Door Hein Zoete

L O T G E N O T E N C O N TA C T

VOLLE BAK TIJDENS SCHAATSMIDDAG

WARME ONTMOETING IN KOUDE SFEREN

Het was ‘volle bak’ tijdens de schaatsmiddag op de Haarlemse ijsbaan. Meer dan 45 mensen bonden de schaatsen onder. Jong en oud gleden letterlijk hand in hand over het ijs. En ‘vallen en samen opstaan’ hoorde daar (geheel in analogie met onze kernwaarden) natuurlijk ook bij. Aansluitend was er onder het genot van warme Chocomel en Jagermeister ruim de tijd voor ontmoeting en een goed gesprek. Kortom, een leuke ‘koude’ ontmoetingsactiviteit, die goed past bij onze ‘warme’ club.

I N F O C U S - 19 -

I N F O R M AT I E F

EEN ‘WONDER’BAARLIJK VERHAAL Een tijdje geleden ben ik samen met mijn zusje naar de film ‘Wonder’ geweest. Misschien heb je de poster met het jongetje met de astronautenhelm wel eens voorbij zien komen. De film gaat over Auggie Pullman, een jongetje met een misvormd gelaat. Na jarenlang thuisonderwijs te hebben gehad van zijn moeder gaat hij voor het eerst naar de echte school. In de film zie je hoe hij lastige situaties overwint en hoe hij weer trots wordt op zichzelf.

Auggie heeft zevenentwintig operaties ondergaan om zijn gezicht mooier te maken, maar hij is er nog steeds niet tevreden mee. Hij voelt zich onzeker en vindt het daarom erg lastig om naar school te gaan. Op zijn eerste schooldag gaan zijn vader, moeder en zijn zus mee om hem te ondersteunen en uit te zwaaien. Bij de ingang spreekt zijn vader hem nog bemoedigend toe en ontdoet hem daarna van zijn astronautenhelm, zodat zijn gezicht voor iedereen zichtbaar is.

Auggie wordt vanaf de eerste schooldag al gepest door de schoolkinderen. En wat begint als onschuldig plagen, verandert al snel in vervelende treiterijen. Door al deze vervelende dingen wil Auggie uiteindelijk niet meer naar school.

“Mensen raken me niet aan, omdat ze denken dat ik besmettelijk ben.”

Auggie ontmoet op zijn eerste dag gelukkig wel de aardige Sam. Ze raken bevriend en gaan veel met elkaar om. Ze worden ‘beste vrienden’ en komen regelmatig bij elkaar over de vloer en bouwen een sterke band op.

Auggie (Jacob Tremblay) met zijn moeder (Julia Roberts).

Maar door allerlei verwikkelingen en zelfs verraad wordt de vriendschap helaas verbroken.

Auggie is niet de enige in zijn gezin die problemen heeft. Zijn zus Olivia heeft het ook niet makkelijk. Haar beste vriendin Miranda, die ze al jaren kent, heeft een heuse metamorfose ondergaan. Na de zomervakantie komt ze terug als een heel ander persoon. Roze haar, heftige make-up en ze negeert Olivia volledig. Olivia doet haar best om de vriendschap te redden, maar uiteindelijk geeft ze het op.

De spanningen binnen het gezin beginnen op te lopen. De ouders weten niet precies hoe ze met de situatie om moeten gaan. Auggie heeft problemen met het accepteren van zijn uiterlijk en vindt zichzelf erg lelijk. Op een avond zit hij op zijn bed en heeft hij er een gesprek over met zijn moeder.

“Waarom ben ik zo lelijk?”, vraagt Auggie gefrustreerd en emotioneel aan zijn moeder. “Je bent niet lelijk, Auggie”, antwoordt zijn moeder. Auggie reageert: “Als mijn moeder moet je dat wel zeggen.” Maar zijn moeder gaat daar tegenin: “Het telt juist omdat ik je moeder ben, want ik ken je het beste van iedereen!”

Auggie leert langzaamaan zijn gezicht te accepteren en voor zichzelf op te komen, wanneer kinderen iets lelijks zeggen. Hij wordt gelukkig weer vrienden met Sam en ook zijn zus Miranda en Olivia leggen hun problemen bij. Langzaam keert de rust weer terug in het gezin. Als kers op de taart wint Auggie ook nog een schoolprijs voor de leerling die de meest positieve invloed heeft gehad op zijn medeleerlingen. En zoals het hoort bij een Amerikaanse film eindigt alles weer met een happy end.

Ik raad iedereen aan de film ‘Wonder’ een keer te gaan zien. Het is een film over leren omgaan met een afwijkend uiterlijk, positief denken, en de kracht van familie en vriendschappen. Een mooie film met een krachtige boodschap.

• Door Tessa Hoeksema

- 20 - I N F O C U S

VERENIGING

VAN DE BESTUURSTAFEL Terugblik op laatste half jaar

In elke Infocus blikt het bestuur van de Vereniging van Mensen met Brandwonden altijd even terug op de afgelopen periode. Het zet de belangrijkste bestuurlijke zaken voor u op een rijtje.

Tijdens de ALV van 9 september 2017 bestond het bestuur uit Arend Wesdijk (voorzitter), Elsje van Egmond, Dick van den Steenhoven en Margriet Plouvier-Suijs (aspirant-bestuurslid). Tijdens de vergadering werd Titus Radstake door de aanwezige leden als nieuw bestuurslid (beoogd penningmeester) verkozen. Na een enthousiaste start stopte Arend in november als voorzitter en kort daarna gaf helaas ook Margriet aan dat zij niet verder wilde gaan als aspirant bestuurslid.

Rolverdeling Nu wordt er weer hard gezocht naar nieuwe bestuursleden, omdat het voor drie personen echt teveel werk is. In goed overleg neemt Titus nu de rol van voorzitter waar, naast zijn rol als penningmeester.

De statuten schrijven echter voor dat de rollen van voorzitter en penningmeester onverenigbaar zijn. Dit onderstreept de noodzaak voor een snelle uitbreiding van het bestuur!

Voor nu is Elsje tijdelijk secretaris, naast haar portefeuillehouderschap voor Lotgenotencontact. Dick van den Steenhoven neemt voor nu de portefeuille Communicatie op zich, naast die van Belangenbehartiging.

Gelukkig wordt het bestuur goed ondersteund door de twee Verenigingscoördinatoren Anne en Marjorie.

Ondanks de niet-optimale bestuurssamenstelling is er de afgelopen periode toch een hoop werk verzet: - Er is een prachtige activiteitenagenda voor 2018 tot stand gekomen; een breed scala aan activiteiten voor jong en oud en voor ieder wat wils. Deze agenda is naar alle leden verstuurd en hangt in de brandwondencentra.

- Er is een nieuwe verenigingsfolder gemaakt.

Deze zal spoedig beschikbaar zijn voor leden en andere belanghebbenden en zal onder andere ook worden verspreid binnen de drie brandwondencentra.

Het huidge bestuur (v.l.n.r.): Dick van den Steenhoven, Elsje van Egmond en Titus Radstake.

- De nieuwe website is in ontwikkeling. Deze wordt samen met Stichting MEO vormgegeven. Dick is hierin de trekker en Hein Zoete zal zich buigen over de websiteteksten.

- De nieuwe database ten aanzien van de ledenadministratie staat in de steigers. Anne en Marjorie zijn erg blij met de verbeterde manier van het beheer van de adressen.

- Inmiddels is er twee keer een partneroverleg geweest met de Nederlandse Brandwonden Stichting over strategische onderwerpen. Daarnaast neemt Elsje deel aan het overleg met de Brandwonden Stichting in de Begeleidingscommissie over de organisatie en evaluatie van de activiteiten voor leden.

- Titus heeft in zijn rol van waarnemend voorzitter veel afspraken in verband met de kennismaking met actieve leden, diverse collega’s in de brandwondenzorg en diverse patiëntenverenigingen.

Dit levert positieve energie op voor alle partijen en voor de langere termijn ook een duurzame, strategische samenwerking.

- In elke bestuursvergadering hebben we aandacht voor het realiseren van de doelen uit het Verenigingsplan 2018-2020 en sturen we, indien noodzakelijk, ook bij.

• Door Titus Radstake, maart 2018 I N F O C U S - 21 -

VERENIGING

PRIMA VERGADERING IN PRACHTIGE OMGEVING Onze algemene ledenvergaderingen (ALV) kennen altijd een goede opkomst. Ook dit jaar waren er weer ruim 30 mensen aanwezig. Dat lijkt misschien niet zoveel, maar het is wel ruim 6% van onze leden. De voetbalclub zou er jaloers op zijn. En politieke partijen zouden zeker in de problemen komen als 6% van hun leden naar het jaarlijkse partijcongres zou komen.

Voorjaars-ALV in Driebe

We hebben blijkbaar een zeer betrokken ‘harde’ kern, die graag meedenkt en meedoet op de ALV. Ook al is zo’n vergadering vaak wat taaie en saaie kost en minder leuk dan een Verenigingsweekend of een dagje zeilen op de Gouwzee. Als bestuur voel je je daarom extra gesteund als leden toch de moeite nemen om naar de ALV te komen. En ook al is zo’n vergadering geen zeildag, toch is er altijd ook genoeg ruimte om bij te praten, waarmee zo’n bijeenkomst uiteindelijk ook een waardevolle ontmoetingsplek is.

feuilleverdeling). Ondanks de goede ondersteuning van de coördinatoren Marjorie Holtus en Anne Bosman, is besturen met z’n drieën wel erg krap. Tijdens de vergadering deed het bestuur daarom een dringende oproep aan de leden om uit te kijken naar nieuwe bestuursleden. Overigens was er van die bestuurlijke krapte tijdens de ALV niets te merken. Alle vergaderstukken waren prima verzorgd: er werden een keurig en uitgebreid jaarverslag en een inzichtelijke jaarrekening gepresenteerd.

Antropia De algemene ledenvergaderingen worden twee keer per jaar gehouden. Een keer in het voorjaar en een keer in het najaar. De locatie is steeds wisselend. Zo was deze vergadering in Driebergen georganiseerd. In congrescentrum Antropia vlakbij station Driebergen/ Zeist. Een prima plek in een prachtige omgeving die zowel met de auto als openbaar vervoer goed te bereiken is.

Financiën De Financiële Controlecommissie was dan ook positief in haar oordeel. Er was echter wel een punt dat ze graag met de leden wilde bespreken: de begroting van € 9500 voor het jubileumfeest was ruim overschreden. Het bestuur lichtte toe dat de onverwacht hoge opkomst (150 i.p.v. 100 mensen) hier de reden voor was. Daarna keurde de vergadering de jaarrekening goed en werd het bestuur décharge verleend.

Ook werd een voorstel besproken om een deel van het ‘voor kinderdoeleinden’ geoormerkte bestemmingsfonds te doneren aan Stichting Kind & Brandwond. Na een goede discussie en stemming besloot de vergadering dit plan nog even in de ijskast te zetten. Een aantal leden gaat plannen maken voor de besteding van dit geld en zal dit op de najaarsvergadering te presenteren.

Bestuursamenstelling De opkomst van de leden mag dan goed zijn, daarentegen was de bestuurstafel minder goed bezet. Aspirant-bestuurslid Margriet Plouvier-Suijs besloot na een proefperiode zich toch niet verkiesbaar te stellen.

En zoals eerder gemeld, heeft Arend Wesdijk zich uit het bestuur teruggetrokken. Tijdens de vergadering werd duidelijk dat zijn visie en werkwijze botste met die van de andere bestuursleden. Dat is jammer, maar gelukkig is er nu rust binnen het bestuur. Zodat het zich weer kan richten op de doelen van onze club en minder op het eigen functioneren. Het bestuur hecht er wel aan Arend nogmaals te bedanken voor zijn inzet.

Dringende oproep Dat bestuur bestaat nu slechts uit drie mensen: Titus Radstake, Elsje van Egmond en Dick van den Steenhoven (op pag. 19 leest u over de onderlinge porte- 22 - I N F O C U S

Diverse mededelingen en vragen Door de leden werden er ook vragen gesteld over de Infocus. Uit het jaarverslag kwam het beeld naar voren alsof de redactie van Infocus niet naar behoren zou functioneren. Dat berustte volgens het bestuur KLIMAATNEUTRAAL VERGADEREN Antropia is het eerste klimaatneutrale cultuur- en congrescentrum in Nederland. Klimaatneutraal vergaderen wordt standaard in de offertes meegenomen (€ 0,30 per deelnemer). Zo wordt de CO2-uitstoot van bijeenkomsten gecompenseerd en mogen wij onze vergadering als klimaatneutraal betitelen.

VERENIGING

rgen

echter op een ‘slip of the pen’ van de samensteller van het verslag. Het ging namelijk niet om de redactie, maar om de productie van het blad.

Daarnaast werd gevraagd hoe de toekenning van opdracht voor de productie van Infocus tot stand was gekomen. Het besluit hierover werd genomen, nadat het bestuur bij vier verschillende partijen offertes had opgevraagd. De offerte van Hein Zoetes bedrijf kwam daarbij als beste uit de bus. Vooral omdat hij naast een scherpe prijs voor de vormgeving en het drukwerk (de productie), ook inhoudelijk de redactie kon ondersteunen.

De leden waren ook nieuwsgierig naar de voortgang van de ontwikkeling van de website, de folder en nieuwe ledenadministratie.

Om met het laatste te beginnen. De nieuwe ledenadministratie, waarbij samengewerkt wordt met de Nederlandse Brandwonden Stichting en Kind & Brandwond, staat in de steigers. Eerder was toegezegd dat de afspraken inzake de samenwerking en privacywaarborgen aan de ALV zouden worden voorgelegd. Dat was echter nog niet gedaan. Het bestuur zegde toe dat zij de leden op de volgende vergadering hierover zal informeren.

De nieuwe website wordt ontwikkeld door MEO. Begin mei zal deze klaar zijn. De rol die Rob Veenstra voorheen had als bouwer en beheerder van de site verandert hierdoor, maar hij is wel gevraagd betrokken te blijven bij het beheer van de nieuwe site. Naast een nieuwe site is er ook een nieuwe folder in aantocht. De oude folder is dankzij de input van verschillende leden weer helemaal geüpdatet en van een nieuw jasje voorzien. Verwacht wordt dat de folder eind maart van de persen rolt.

En verder meldde Erwin Muusse dat hij de uitdaging van het bestuur heeft aangenomen om met een plan te komen voor een leuke regionale activiteit. Hoewel hij niet al te veel wilde verklappen, weten we inmiddels wel dat de activiteit ‘Op de Friese wateren’ zal gaan plaatsvinden.

Een gezellig slotstuk Na afloop van de vergadering was er nog een leuk vervolg. De ene helft van de leden ging lekker wandelen, de andere helft stortte zich op het beschilderen van porselein servies, met bijzonder creatieve resultaten. Daarna werd de meer dan geslaagde dag onder genot van een hapje en een drankje op een gezellige manier afgesloten.

COLOFON

JAARGANG 41, VOORJAAR 2018 ISSN 1871-2789 · INFOCUS is het verenigingsblad van de Vereniging van Mensen met Brandwonden en verschijnt drie keer per jaar. Leden krijgen het blad gratis thuisgestuurd.

REDACTIE · Frits Haasjes, Christel von Reeken, Merel van der Mark en Hein Zoete REDACTEUREN · Siemen Lenos, Marlène van Vijfeijken en Tessa Hoeksema AAN DIT NUMMER WERKTEN VERDER MEE · Titus Radstake, Anne Bosman, Marjorie Holtus, Anne Kaandorp en de familie Vink. Speciale dank aan Sharon, Renske, Hetty en Frank; de fotomodellen van Marks of Pride and Beauty.

BEELDMATERIAAL · De foto’s zijn, voor zover niet anders vermeld, aangeleverd door geïnterviewden, auteurs en door de deelnemers aan de betreffende activiteiten.

VORMGEVING EN DRUKWERK · Het Foute Doel - Hilversum REDACTIE-ADRES · Zeestraat 29, 1941 AJ Beverwijk Tel. 06 - 28 924 494 · redactie@mensenmetbrandwonden.nl OPLAGE · 1.600 stuks BESTUUR · Titus Radstake, Els van Egmond en Dick van den Steenhoven.

SECRETARIAAT · Vereniging van Mensen met Brandwonden T.a.v. Marjorie Holtus · Zeestraat 29, 1941 AJ Beverwijk · Tel. 06 - 28 924 494 · info@mensenmetbrandwonden.nl Website: www.mensenmetbrandwonden.nl Lidmaatschap · € 25,- per jaar. Dit is een minimumbedrag.

Vrijwillig hogere contributie is welkom.

UW GEGEVENS WIJZIGEN · Al onze leden worden vriendelijk verzocht om adreswijzigingen, wijziging van telefoonnummer, mobielnummer en/of e-mailadres aan het secretariaat door te geven.

COPYRIGHT · Het auteursrecht berust bij de makers, tenzij anders vermeld. Reproductie van deze uitgave, geheel of gedeeltelijk, is daarnaast niet toegestaan zonder schriftelijke toestemming van de Vereniging van Mensen met Brandwonden.

DISCLAIMER · Informatieoverdracht is het doel van dit blad.

Daaraan kunnen geen rechten worden ontleend. De redactie betracht de grootst mogelijke zorgvuldigheid bij het maken van haar publicaties. De uitspraken van de auteur(s) van de artikelen weerspiegelen niet (noodzakelijkerwijs) het standpunt van de redactie. Voor eventuele onjuistheden in de weergave of foutieve informatie, dan wel voor schade hierdoor veroorzaakt, stelt de redactie zich niet aansprakelijk.

I N F O C U S - 23 -

INFOCUS 10 REDENEN OM LID VAN DE VERENIGING VAN MENSEN MET BRANDWONDEN TE WORDEN!

1

2 3

4

5

6

JE KRIJGT… hulp, steun en (h)erkenning van lotgenoten die volledig begrijpen wat jij doormaakt. Wij staan voor je klaar enbieden hulp als jij die nodig hebt. Ook jaren na je ongeval. activiteiten waar je lotgenoten ontmoet. Zij begrijpen wat jij voelt en bedoelt. advies, wij helpen of verwijzen naar mensen en instantiesdie jouw belangen kunnen behartigen.

Bijvoorbeeld bij een arbeidsconflict of problemen met je verzekeraar. informatie over onderzoek, behandeling en begeleiding, o.a. via nieuwsbrieven, Facebook en bijeenkomsten. toegang tot het digitale archief van Infocus, met honderden artikelen over allerlei zaken die jou interesseren. korting op veel activiteiten, speciaal voor mensen met brandwonden of NF.

JE GEEFT… 7 hulp, steun en (h)erkenning. Jouw verhaal helpt anderen, want samen staan we sterker.

8 de Vereniging de kans om meer te doen voor jou.

Hoe meer leden, hoe meer power!

9 groei aan een stevige gemeenschap, een vereniging waar iedereen zich thuis kan voelen.

10 jezelf een goed gevoel. Want door lid te worden help je niet alleen jezelf, maar ook vele anderen!

Kortom, een lidmaatschap is goud waard - voor slechts € 25 per jaar! Aanmelden dus! Mail naar info@mensenmetbrandwonden.nl of bel met het secretariaat 06 28 924 494 - 24 - I N F O C U S

AGENDA 2018 7 april

Contactmiddag NF, Amersfoort

14/15 april

Verenigingsweekend, Middelburg

29 april t/m 4 mei

Kindervakantieweek, Wenum Wiesel

1 t/m 4 juni

Scarchallenge, Oterleek

2 t/m 7 juni

Tienervakantieweek

9 t/m 14 juni Jongerenvakantieweek 16/17 juni

Scarwars Reünie

Juni

Dreamnight at the zoo

15 juni

Samen Zwemmen

23 juni

Activiteit: Mens en paard

7 juli

Zeildag

CONTACT

Zoekt u herkenning, informatie of gewoon een luisterend oor? Stuur dan een mailtje naar onze contactpersoon Els van Egmond, Vermeld daarbij uw telefoonnummer, dan belt ze u terug.

Els, geboren in 1956, is moeder van twee volwassen kinderen, een zoon en een dochter. Haar dochter heeft brandwonden opgelopen toen ze bijna 4 jaar was. contactpersoon@mensenmetbrandwonden.nl

KOM JIJ ONS REDACTIETEAM VERSTERKEN? Heb jij een beetje vlotte pen?

En vind je het leuk om bij te dragen aan ons verenigingsblad Infocus? Wellicht kom jij dan binnenkort ons kleine maar gezellige redactie (7 personen) versterken. We kunnen je hulp gebruiken. Wie weet tot gauw!

Christel, Frits, Merel, Marlène, Tessa, Siemen en Hein Interesse? Voor informatie bel of mail Frits Haasjes: 06 53 60 96 75 of redactie@mensenmetbandwonden.nl