PRACE POGLĄDOWE ograniczenie okolicy skrzyżowania wzrokowego to tętnice szyjne wewnętrzna (prawa i lewa) z towarzyszącymi tętnicami przednimi, środkowymi, zatoki jamiste oraz nerwy czaszkowe (III, IV, V1, V2, V3, VI). Przednie ograniczenie to skrzyżowanie nerwów wzrokowych, nerwy wzrokowe, pasmo wzrokowe, a tylne ograniczenie to podwzgórze, w którego skład wchodzą: skrzyżowanie wzrokowe, blaszka graniczna, ciała suteczkowate, przysadka mózgowa połączona lejkiem z guzem popielatym. W sąsiedztwie położona jest przysadka mózgowa.
Objawy Badanie podmiotowe Oponiak guzka siodła jest guzem skąpoobjawowym. Najczęściej w jego przebiegu stwierdza się zaburzenia widzenia, które zwykle występują późno, gdy guz osiągnie duże rozmiary. Wraz ze wzrostem guza, chorzy zgłaszają zaburzenia widzenia pod postacią ograniczenia pola widzenia, a na drugim etapie – zaburzeń ostrości widzenia, czasami z towarzyszącym podwójnym widzeniem. Utrata widzenia ma charakter niesymetryczny, czasem rozpoczyna się od niedowidzenia połowiczego dwuskroniowego, pierwotnego lub wtórnego zaniku tarcz nerwów wzrokowych, niekiedy stwierdza się cechy zespołu Fostera Kennedy’ego (utrata węchu i zanik nerwu wzrokowego po stronie uszkodzenia oraz obrzęk tarczy nerwu wzrokowego po stronie przeciwnej). Rzadziej chorzy zgłaszają bóle głowy, nudności, wymioty, zaburzenia psychiczne oraz zaburzenia hormonalne w zakresie czynności przysadki (najczęściej o tego typu zaburzeniach hormonalnych dowiadują się już po diagnostyce u specjalistów) [16]. Badanie przedmiotowe W badaniu przedmiotowym najczęściej się stwierdza zaburzenia widzenia (konieczność potwierdzenia zaburzeń w badaniu okulistycznym, z dokładnym określeniem zaburzeń pola i ostrości widzenia), zaburzenia węchu oraz nieprawidłową funkcję nerwów czaszkowych (III, IV, V i VI). Zaburzenia czynności przysadki wymagają każdorazowo oceny w badaniach hormonalnych. Diagnostyka obrazowa Badanie RTG czaszki ma obecnie znaczenie historyczne. Na jego podstawie rozpoznaje się objawy pośrednie obecności guza. Są to: zagęszczenie kostne, pogrubienie kości, poszerzenie rowków kostnych w okolicy guzka siodła tureckiego. Czasami w miejscu przyczepu guza stwierdza się ostro zakończoną endostozę. Jedynie w 10% przypadków są widoczne zwapnienia śródguzowe. Wymagają one zróżnicowania z fizjologicznymi zwapnieniami: w ziarnistości pajęczynówki, jądrach podstawy, spoidle uzdeczek, szyszynce, przysadce, oponach, ale także nie należy zapominać o patologicznych zwapnieniach nowotworowych (w struniaku, czaszko Oponiak guzka siodła – rozpoznanie i leczenie
gardlaku, brodawczaku splotu naczyniówkowego, gwiaź dziaku, skąpodrzewiaku), w chorobach zakaźnych (zakażenia grzybicze, gruźliczaki, opryszczka, cytomegalia), w chorobach pasożytniczych (toksoplazmoza, cysticerkoza, bąblowica), w chorobach naczyniowych (tętniaki, zmiany miażdżycowe, naczyniaki, choroba Sturge i Webera) w chorobach metabolicznych i degeneracyjnych. Osiowa tomografia komputerowa (TK) zwykle rozstrzyga o rozpoznaniu. Ocenia się, że czułość i swoistość tego badania wynosi 90–95%. Typowy obraz oponiaka w TK to (poza lokalizacją zmiany): szeroki przyczep do opony twardej, gładkie i dobrze odgraniczone brzegi nowotworu, nieco wzmożona gęstość masy guza (hiperdensja) w stosunku do prawidłowego mózgu w badaniu przeglądowym, obecność zwapnień w guzie (20–25%), jednorodne wzmocnienie po zastosowaniu kontrastu, widoczna endostoza, szczególnie w oknach kostnych, niewielka strefa obniżenia gęstości mózgowia przy granicy guza, będąca wyrazem obrzęku lub zablokowania płynu mózgowo‑rdzeniowego w rowkach naczyniowych stwierdzana w 60% przypadków [17]. Trzeba jednak podkreślić, że stwierdza się również objawy nietypowe dla oponiaków, ale widoczne w TK. Należą do nich: ogniskowa lub rozlana martwica w obrębie guza będąca wyrazem depozytów lipidowych w guzie, nieregularne bądź nie dość wyraźne granice sugerujące naciekający charakter wzrostu guza, brak albo słabe wzmocnienie po zastosowaniu kontrastu, obecność hiperdensyjnej wynaczynionej krwi w obrębie guza. W każdym przypadku mimo dużej swoistości TK, konieczne jest przeprowadzenie obrazowania metodą MR. Badanie MR pozwala na bardzo dokładne obrazowanie, które precyzyjnie pokazuje granice guza, przyczep do opony twardej, cechy inwazji guza do kości i towarzyszący obrzęk okołoguzowy. W MR guz jest zwykle izointensywny bądź słabo hiperintensywny w stosunku do istoty szarej mózgowia w obrazie T1, w przeciwieństwie do innych nowotworów wewnątrzczaszkowych, które są hipointensywne (ryc. 1). W czasie T2 sygnał guza jest izointensywny, co pozwala na odróżnienie oponiaków od innych guzów, które są zazwyczaj hiperintensywne (zwiększona zawartość wody). Podobnie jak w przypadku TK, podanie środka kontrastowego w MR powoduje, zwykle jednorodne silne wzmocnienie. Bardzo charakterystyczny dla oponiaków objaw polegający na silnym zakontrastowaniu przylegającej do guza opony twardej (tzw. dural tail sign) występuje w 60% przypadków. Nie bez znaczenia jest też miejsce guza i jego stosunek do otaczających struktur anatomicznych, tj. tętnic szyjnych wewnętrznych, tętnic przednich mózgu i samej przysadki, co ułatwia rozpoznanie oponiaka. Oponiaki te najczęściej uciskają jeden bądź oba nerwy wzrokowe oraz skrzyżowanie wzrokowe. W procesie różnicowania guzów istotne znaczenie może mieć dodatkowo opcja naczyniowa MR oraz spektroskopia rezonansu 359