ABC zabiegów w pediatrii
29
Technika badania otoskopowego i zasady interpretacji wyniku
Badanie otoskopowe rozstrzyga o rozpoznaniu chorób ucha środkowego, dlatego niezwykle istotne jest opano‑ wanie jego techniki oraz umiejętności oceny obrazu. Nie można go zastąpić oceną objawów o nikłej wartości dia‑ gnostycznej, jak ból przy ucisku na skrawek małżowiny lub płacz towarzyszący ssaniu. Zapalenia ucha środko‑ wego występują u dzieci bardzo często, a jego trafne roz‑ poznanie i skuteczne leczenie mogą zapobiec wielu nie‑ korzystnym następstwom. Rozpoznanie lub wykluczenie choroby ucha już podczas wizyty dziecka u pediatry skra‑ ca czas do rozpoczęcia odpowiedniego leczenia. Na podstawie wyglądu błony bębenkowej ocenia się stan ucha środkowego, zwłaszcza jamy bębenkowej. Należy jednak zdawać sobie sprawę, że błona bębenkowa stano‑ wi tylko część ściany zewnętrznej jamy bębenkowej i nie‑ które procesy chorobowe mogą powodować na niej niewiel‑ kie zmiany. Z tego powodu badanie słuchu jest niezbęd‑ nym elementem każdej oceny stanu ucha środkowego. Otoskopia pneumatyczna pozwala na ocenę ruchomo‑ ści błony bębenkowej przy zmianach ciśnienia w przewo‑ dzie słuchowym zewnętrznym, dzięki czemu jest przy‑ datna w rozpoznawaniu wysiękowego zapalenia ucha i zmian w strukturze błony bębenkowej.
➔Wskazania Badanie otoskopowe powinno stanowić element rutyno‑ wego badania dziecka zarówno zdrowego jak i chorego. W szczególności nie powinno być pomijane u dzieci zgła‑ szających się z infekcjami górnych dróg oddechowych. Jest ono niezbędne u niemowląt w przypadkach stanów gorącz‑ kowych, niepokoju lub biegunki z niewyjaśnionej przyczy‑ ny, jak również u dzieci skarżących się na ból ucha lub niedosłuch. Ocena ucha środkowego powinna zostać doko‑ nana w każdym przypadku ropnego zapalenia opon mózgo‑ wo‑rdzeniowych i innych ropnych zmian w obrębie CUN. Wskazaniem do otoskopii pneumatycznej jest podejrze‑ nie obecności płynu w jamie bębenkowej, głównie w prze‑ biegu wysiękowego zapalenia ucha środkowego (zalega‑ jący płyn jest nieściśliwy i uniemożliwia przemieszcza‑ nie się błony). Jest ona przydatna również do oceny struktury błony bębenkowej – zrostów i zmian zanikowych błony. Części
4
Elżbieta Hassmann‑Poznańska
błony objęte tymi zmianami mogą wykazywać nadmierną lub zmniejszoną ruchomość przy zmianach ciśnienia.
➔przeciwwskazaNia Badania otoskopowe jest badaniem nieinwazyjnym więc w zasadzie nie ma przeciwwskazań do jego wykonania. Ze względu na duże dolegliwości bólowe zaleca się dużą ostrożność przy badaniu chorych z zapaleniem skóry przewodu słuchowego zewnętrznego. Przeciwwskazania do otoskopii pneumatycznej: 1) ostre zapalenie ucha środkowego – badanie nasila ból, 2) perforacja błony bębenkowej – niemożliwe uszczelnie‑ nie przewodu.
➔NiezbędNy sprzęt Badanie ucha w świetle pośrednim za pomocą lusterka czo‑ łowego lub lampy czołowej, wymaga odpowiednich warun‑ ków oraz umiejętności badającego. Jest również kłopotliwe u niespokojnych pacjentów, czyli większości małych dzieci. Posługujący się tymi narzędziami laryngolodzy mają pod‑ czas badania wolne obie ręce, co umożliwia wykonywanie prostych zabiegów. Pediatrzy, lekarze rodzinni i otolaryn‑ golodzy zajmujący się dziećmi coraz chętniej do badania używają otoskopów, ponieważ najłatwiej się nimi posługi‑ wać zarówno w gabinecie lekarskim, jak i podczas wizyty domowej. Zasady i przebieg badania otoskopowego u dzie‑ ci w różnym wieku przedstawiono na filmie (^DVD). Na polskim rynku dostępnych jest wiele modeli oto‑ skopów kilku producentów. Składają się ze źródła światła – żarówki lub lampki halogenowej – zasilanego prądem o małym napięciu z baterii lub akumulatorów umiesz‑ czonych w rękojeści, głowicy zawierającej układ optycz‑ ny, który zazwyczaj zapewnia 1,5–2‑krotne powiększenie (fot. 1. i 2.) oraz wymiennych wzierników różnej wielkości, obecnie zwykle jednorazowego użytku (fot. 3.). Wziernik przymocowany jest nieruchomo do otoskopu za pomocą zatrzasków. Niektóre otoskopy są wyposażone w odpo‑ wiedni balon i wzierniki z miękką końcówką uszczelnia‑ jącą otwór i przewód słuchowy zewnętrzny, co umożliwia przeprowadzenie otoskopii pneumatycznej w celu oceny ruchomości błony bębenkowej (fot. 1. i 2.).