Broj 17
kontakt call centar 15015
www.mchamber.mk
MAKEDONSKITE KOMPANII BEZ PROEKTI VO BRISEL
Pari ima - pamet nedostiga
REPUBLIKA MAKEDONIJA NA 56. MESTO SPORED INDEKSOT NA EKONOMSKA SLOBODA VO 2010 GODINA
KOGA SKOPJANI ]E SE VOZAT SO KINESKITE I SO UKRAINSKITE AVTOBUSI?
Rejtingot zapletkan Avansot e vo korupcijata i vo platen – lo{ata za{tita na avtobusite sopstveni~kite prava gi nema
18
BIZNIS INFO
EVROPSKI FONDOVI
^etvrtok, 10 juni 2010
KAKO DO POGOLEMA APSORPCIJA NA FONDOVITE OD EVROPSKATA UNIJA
Makedonskite kompanii bez proekti vo Brisel
Procesot na pristapuvawe kon Evropska unija, za Makedonija zna~i pristap do fondovite na Zaednicata, koi za makedonskite institucii, no i kompanii, zna~at dobivawe na nepovratni sredstva so cel podigawe na vnatre{nite kapaciteti na instituciite, no i zgolemuvawe na konkurentnosta i vnatre{nite kapaciteti na kompaniite so cel polesen i ramnopraven pristap na evropskite pazari koi ve}e gi imaat definirano standardite na pazarnata igra. Za biznis-zaednicata od poseben interes se programite na Zaednicata nameneti za kompaniite. Soglasno Lisabonskata strategija, razvojot na kompaniite pred se }e zavisi od nivnite kapaciteti da inoviraat i kontinuirano vlo`uvaat vo novi tehnolo{ki predizvici. Za da ja postignat taa cel, na kompaniite vo Evropskata unija, vklu~uvaj}i gi i zemjite kandidatki, na raspolagawe im e Programata za konkurentnost i inovativnost – CIP, programata FP7, nameneta za istra`uvawe i razvoj vo kompaniite, kako i del od IPA pretpristapnata programa. Za zemjodelskite kompanii posebno e va`na
RAZGOVORI
programata IPARD, koja po uspe{no sprovedeniot proces na decentaralizacija na plate`nata agencija, go raspi{a konkursot i denovive se o~ekuva da gi objavi rezultatite od pove}e od zadovoluva~kiot broj na prijaveni nad 120 proekti. Makedonija me|u prvite zemji od regionot, u{te vo 2007 godina, pristapi kon Evropskata ramkovna programa za konkurentnost i inovativnost CIP 20072013 godina, so {to im ovozmo`i na instituciite i kompaniite nepre~eno da apliciraat za nepovratnite sredstva od ovaa programa, odnosno potprogramata za pretpriema{tvo i inovacii. Kolku sredstva od ovaa Programa se iskoristeni i kolku uspe{no }e bidat povle~eni sredstva e tema za koja seriozno mora da se razgovara na site nivoa vo dr`avata, iako ve}e e vreme da se dejstvuva. Vo ovaa potprograma od posebeno zna~ewe za kompaniite e programata za Ekoinovacii, ~ija primarna cel e tokmu da ja olesni dostapnosta do novi tehnologii i inovativni procesi so sredstva na EU koi se nepovratni. Me|utoa, spored obja-
veniot izve{taj za 2009 godina, soglasno realizacijata na programata Eko-inovacii, porazitelen e faktot deka, iako me|u prvite, Makedonija e edna od nekolkute zemji koi nemaat prijaveno nitu eden proekt, dodeka zemjite od regionot koj podocna pristapija na CIP programata, ve}e poka`uvaat pogolema inicijativnost i zrelost. Na primer, spored izve{tajot za Ekoinovacii 2009, Hrvatska prijavila 10 proekti, Srbija, koja
pristapi minatata godina, prijavila 14, Albanija tri, Slovenija 10. So cel da go pomogne procesot za pogolema aplikativna sposobnost na kompaniite, Stopanskata komora napravi ~ekori kon zgolemuvawe na informiranosta za ovaa programa, no i analiza za toa kako pouspe{no da se iskoristat ovie sredstva i {to e neophodno da se napravi, kade be{e utvrdeno deka za uspe{na iskori-
stenost na ovie, no i na ostanatite fondovi na Zaednicata, neophodno e seriozno pristapuvawe kon slednive celi: - zgolemuvawe na informiranosta, so konkretnite raspolo`ivi programi od strana na nacionalnite, regionalnite i lokalnite institucii so mo`nostite i na~inot na podgotovka na aplikaciite - povrzuvawe na lokalnite konsultantski organi-
zacii so kompaniite, so cel konkretna pomo{ i edukacija za podgotovka na evropski proekti. Za postignuvawe na ovaa cel, minatata godina vo Stopanskata komora na Makedonija be{e formirana Grupacija na Menaxment konsultantski i trening organizacii – MKTO, vo koja, pokraj sovetite i informaciite koj gi dobivaat vo Komorata, kompaniite mo`e da dobijat i konkretna pomo{ vo podgotovka na aplikaciite. Iskustvata od Slovenija i Hrvatska poka`uvaat deka tokmu kapacitetot na konsultantskite organizacii i agencii se neophodna ni{ka za zgolemuvawe na kapacitetite na kompaniite, kako i ostanatite institucii za pogolema iskoristenost na sredstvata. Isklu~ivo, no ne i edinstveno, od kapacitetite na doma{nite institucii i konsultantski organizacii }e zavisi kolku Makedonija }e iskoristi od ve}e raspolo`ivite sredstva vo ramki na programite na Zaednicata ili }e gi ostavi da bidat iskoristeni od drugite zemji, bidej}i do niv imaat pristap site zemji od EU i po{iroko. Jadranka Arizankovska
LEONARDO PICINETI, ME\UNARODEN KONSULTANT I EVALUATOR OD EUROPE4BUSINESS
Linkovi i mo`nosti za site sektori vo ekonomijata
X Kako mo`at malite i srednite pretprijatija od Zapaden Balkan, a posebno od Makedonija, da imaat najmnogu korist od EU programata za nauka, tehnologija i inovacii? - So serija klu~ni odluki Evropskata unija ima dadeno akcent na zajaknuvawe na sorabotkata na razvojnite centri (R i D) od sosedni zemji, osobeno onie koi mo`at da stanat ~lenki na Unijata vo bliska ili srednoro~na idnina (kako {to e slu~ajot na Zapaden Balkan). Razvoj na sorabotkata za nauka i za tehnologija (Science & Technology, S&T) obezbeduva va`ni linkovi i mo`nosti za site sektori na ekonomijata i mo`e da slu`i kako prv ~ekor kon politi~ka sorabotka vo ramkite na eden po{irok kontekst na Evropskata integracija. X [to e najpotrebno sega? - Sega e potrebno da se prezemat koherentnni akcii za zajaknuvawe na kapacitetot na istra`uvawe i tehnolo{ki razvoj vo sekoja zemja i vo regionot kako celina. Noviot 2007-2013 EU program period se fokusira mnogu pove}e otkolku vo minatoto, na
Leonardo Picineti
poddr{ka na investiraweto vo strategii i politiki za zajaknuvawe i promovirawe na inovaciite, istra`uvawe i pretpriemni{tvoto. X Koj model e najpogoden za Makedonija? - Mnogu od modelite mo`e da se sprovedat so cel da se spravime so itnite potrebi za posilna nacionalna strategija koja }e go pottikne razvojot, istra`uvaweto i tehnolo{ki razvoj i inovacii. Potoa, sozdavawe na novi alatki i mo`nosti za finansirawe, specifi~ni akcii za poddr{ka i razvoj na posilni sorabotki i sinergii pome|u nacionalnite
programi za istra`uvawe i tehnolo{ki razvoj i razli~nite programi na EU:kako FP 7, Ramkovnata programa na EU (FP7, so buxet od 54.582.000 evra), programata za konkurentnost i inovacii (CIP, so buxet od 3620 milioni evra), Instrumentot na pretpristapna pomo{ (IPA), i drugi programi na Evropskata unija, kade {to u~estvoto na Zapaden Balkan e predvidena (na primer, TEMPUS, KOST, EUREKA, Erazmus Mundus, (Life long learning) programata za do`ivotno u~ewe). Tabelata na podolu gi rezimira mo`nostite koi se na raspolagawe za zemjite od Zapaden Balkan vo poleto na nauka, istra`uvawe, tehnologii i inovacii. X Kade treba da se fokusiraat zemjite kandidati za ~lenstvo i na {to treba najmnogu da investiraat? - Zemjite od Zapaden Balkan u{te pove}e treba da investiraat vo akcionerski dru{tva i neformalni i formalni mre`i naso~eni kon: z Analiza i odgovor na potrebite na javnosta, vo eden priod kombinirawe na pobaruva~kata i ponudata na
ovie elementi; z Zgolemuvawe na javnoprivatni partnerstva (JPP) kako vo fazata na strate{ko planirawe taka i vo fazata na implementacija preku privaten kapital i pro{ireni mehanizmi na sorabotka; z Investirawe vo kampawi za podigawe na svesta so cel podobro da se informiraat site potencijalni korisnici na ovie konkurentski prednosti {to proizleguvaat od vmre`uvawe i klasterski aktivnosti; z Izrabotka na platformi i na~ini za trening, obuki, menaxment i investicii podgotvenost na raspolagawe vo cel da se obezbedi sekoj korisnik na ovie programi da razvie kapacitet za upravuvawe za efikasno iskoristuvawe na fondovite i dodeleniot grant. Vo odnos na primeneti istra`uvawa i tehnolo{ki razvoj, participantite mo`at da gi implementiraat vo svoite oblasti, preku: z ko-finansirawe vo oprema, ma{ini i istra`uva~ka infrastruktura; z stimulirawe na partnerstva pome|u mali i sredni pretprijatija i univerziteti ili istra`uva~ki
centri; z finansirawe na interfejs i direktna sorabotka univerzitet-pretprijatie; z otvorawe na istra`uva~ki kapaciteti na mali i sredni pretprijatija, na primer preku obezbeduvawe na “konsultacii vau~eri” na malite i sredni pretprijatija za kupuvawe uslugi od eksperti, akademici i istra`uva~i; z podobruvawe na ~ove~kite kapaciteti vo univerzitetite, istra`uva~kite centri i pretprijatijata za da bidat vo mo`nost da se proizvede i upotrebuvaa novite znaewa koi mo`at da se transformiraat vo proizvodi ili uslugi; z Promovirawe na vmre`uvaweto i sozdavaweto na kriti~na masa na nadle`nostite vo oblasta na primeneti istra`uvawa i eksploatacija na rezultatite od istra`uvawata; z poddr{ka na istra`uva~ki prihodi {emi, preku integriran pristap, vklu~uvaj}i i dokaz za koncept element. Za dolgoro~na investicija bi mo`ele da se fokusiraat na regionalna opservacija naso~ena kon:
z otkrivawe na idnite potrebi na pretprijatijata; z vlijanieto na stru~nata obuka i ponudata na znaewa i ve{tini za regionalnata vizija; z promovirawe na pretpriemni{tvoto obrazovanie; z obezbeduvawe na eLearning infrastruktura i sodr`ini; z koristewe na do`ivotno u~ewe (osobeno Leonardo programata) i “Intereg IV za poddr{ka na transnacionalnite aktivnosti i ekonomski informacii. X Koja bi bila uspe{nata formula? - Kone~no, vredi da se istakne deka na site uspe{ni strategii im e zaedni~ko: efikasna vlast, silno liderstvo, dobro-upravuvana poddr{ka na inovaciite i rezultatite od istra`uvawata i nivna valorizacija, ponuda na dodadena vrednost pri uslugite za poddr{ka, silna pretpriemni~ka kultura, i “ne nelogi~ni” implementaciski planovi i procesi. Ova zna~i deka strategijata se obiduva da gi eliminira neuspesite na pazarot na menaxirawe i koristewe na EU fondovite za razvoj i inovacii.
19
BIZNIS INFO
^etvrtok, 10 juni 2010
ILIJA VU^KOV, PRETPRIEMA^, EVROPSKI PROEKTEN CENTAR ZA ZNAEWE I INOVACII
Pari ima – pamet nedostiga
X Kako ja zapo~navte sorabotkata so E4B i Va{eto iskustvo so fondovite od EU? - Indirektno iskustvo imalo i minatite {est godini, no direktnoto iskustvo kako partner vo inovativni proekti vo jugoisto~na Evropa i zemjite od Bliskiot istok po~na vo 2008 godina koi ovozmo`ija razvoj na novi proizvodi, novi tehnologii, partnerstva i novi sorabotki. Sorabotka so evropski kompanii, istra`uva~ki centri, klasteri, kako i organizacii mre`i na biznis angeli kako (EBAN), evropska mre`a na biznis angeli koi isto taka koristat EU fondovi, ni ovozmo`i da uvidime deka postoi mo`nost za sorabotka. Ova na{e part-
Ilija Vu~kov
centar za EU fondovi? - Na eden sostanok i obuka vo Brisel bea prezentirani podatoci od Evropskata komisija za zemjite od jugoisto~na Evropa, me|u koi i za Makedonija, koja vo 2008 godina imala edna aplika-
kvalno. Mi se sma~i da gledam kako zemjite vo regionot ne pominuvaat vo sekoj pogled, pa i vo ovoj vo odnos na iskoristuvaweto na fondovite na EU, za koi makedonskite institucii, firmi i gra|ani imaat pristap. Fokusot e na FP7 i CIP programite zatoa {to direktno se apliciraat elektronski do Evropskata komisija, kade i se vr{i evaluacijata i odobruvaweto. X Koja e ulogata na Centarot? - Centarot proizleze od partnerstvoto so Leonardo Picineti i konsultantskata ku}a od Brisel (europe4business), koja e edna od trite najuspe{ni vo Evropa vo odnos na iskoristuvawe na fondo-
mobilnost na lu|eto, novi sorabotki, novi biznisi, novi znaewa, pove}e vrabotuvawa, ekonomski razvoj za biznis zaednicata. Vo taa nasoka, dosega organiziravme ednonedelna obuka za prakti~no pi{uvawe na aplikacii, od 17 do 21 maj godinava. Sledna aktivnost e letnata {kola za FP7 i CIP koja }e se odr`i vo Dojran, od prvi do ~etvrti juli 2010 godina, na tema „Klimatski promeni, obnovliva energija i inovacii“. Vo septemvri Centarot organizira i obuka za evaluatori na EU proekti koe e prvo vo regionot. * Koi se idnite aktivnosti? - Idnite aktivnosti na EMKICE se vo nasoka na podigawe na svesta, edu-
Sedma ramkovna programa na Evropskata komisija Ramkovnite programi na Evropskata unija (Framework programmes – FP), se glavnite instrument za finansirawe na nau~noto istra`uvawe vo Evropa. Ramkovnata programa e dizajnirana da pomogne vo sorabotkata pome|u univerzitetite, istra`uva~kite centri i industrijata, vklu~uvaj}i gi malite i srednite pretprijatija i da se obezbedi finansiska poddr{ka za nivnite zaedni~ki proekti. Sedmanerstvo, vpro~em, e proizvod na benefitite od fondovite od EU, pa taka go oformivme Evropskiot proekten centar za znaewe i inovacii vo Makedonija. www.euprojectcenter.mk, www.euconsulting.mk Evropskata unija dade prioritetno zna~ewe na obrazovnata politika, so cel da se postigne rast i otvorawe na novi rabotni mesta. Znaeweto i inovaciite se najzna~ajnite vrednosti za EU, osobeno za zajaknuvawe na konkurencijata vo site sektori. Vo taa nasoka, aktivnostite }e bidat naso~eni kon ostvaruvawe na strate{kite opredelbi na Republika Makedonija. X Zo{to ba{ vakov
ta ramkovna programa na Evropskata unija, e dizajnirana za da se podobri efikasnosta vo sporedba so prethodnite programi, koi imaa za cel formirawe na Evropskata istra`uva~ka oblast (European research area - ERA) i razvojot na evropskata ekonomija bazirana na znaewe. FP7 programata }e trae sedum godini, od prvi januari 2007 godina do krajot na 2013 godina. Na dogovor me|u Sovetot na Evropa i
cija, a vo 2009 nitu edna aplikacija za CIP, {to e sramota. Koga predava~ot pra{a ima li nekoj od Makedonija ovde, i jas se pretstaviv, mi re~e: Imate li vie pametni lu|e vo Makedonija? Se zasramiv... Kade li e problemot za takvata neefikasnost vo ovoj del? Da imate mo`nost da vle~ete ogromni sumi na pari za razvoj na inovacii, proizvodi, razvoj na op{testvoto, ekonomijata, a da nemate znaewe ili `elba za toa, e za sramota. Zatoa, koj n* poddr`uva, odli~no. Ima {to da se raboti so golem entuzijazam vo narednite 10 godini. A, koj ne n* poddr`uva, da znae deka }e se boram do posleden zdiv, bu-
Evropskiot parlament se usvoi buxetot vo iznos od 50,521 milijardi evra. FP7 programata e podelena vo ~etiri specifi~ni programi: sorabotka, kapaciteti, idei i lu|e, a prodol`uvaat vo dve oddelni programi: EURATOM (programa na Evropskata zaednica za atomska energija) i JRC (Zdru`en istra`uva~ki centar). Za pove}e informacii: http://cordis.europa.eu/fp7/home_en.html
vite na EU preku proekti i nivno menaxirawe. Ve}e vospostavivme sorabotka so zalivskite zemji Katar, Bahrein, OAE, zemjite od Latinska Amerika, zemji od Afrika i normalno, regionalni sorabotki. I makedonskite participanti mo`at da se vklu~at vo internacionalni proekti, ne samo regionalni. Zatoa, ulogata na centarot e da pridonese za zgolemuvawe na iskoristuvaweto na EU fondovite od strana na site zainteresirani univerziteti, fakulteti, eksperti, konsultanti, a posebno makedonskite firmi i nivna podgotovka za menaxirawe so istite. Iskoristuvaweto na fondovite na EU }e pridonese za zgolemena
kacija, treninzi i podgotovka na zainteresiranite subjekti za aplicirawe za sredstva od EU fondovite no so fokus na FP7 i programite na CIP. Vo taa nasoka organizirame obuki za prakti~no pi{uvawe na FP7 i CIP aplikacii vo tekot na celata godina, so prethodno utvrdeni datumi koi se dovolno pred krajnite rokovi na objavenite povici ili povicite koi treba da se objavat do krajot na 2011 godina, za da mo`e da se napi{at kvalitetni proekti i da se sozdadat silni konzorciumi. Vmre`uvawe na lokalni i regionalni eksperti vo razli~ni oblasti, kako i vmre`uvawe na mali i sredni pretprijatija.
Ramkovna programa za konkurentnost i inovacii (CIP) So malite i so srednite pretprijatija kako nivnata celna grupa, za ramkovna programa za konkurentnost i inovacii (CIP) poddr`uva kreativni aktivnosti (vklu~uvaj}i eko-inovacii), da obezbedi podobar pristap do finansii i delovni poddr{ka na razvojot na novi uslugi vo regionot. Programata pottiknuva podobra upotreba na informati~ka i komunikaciska
tehnologija (IKT) i mu pomaga na sevkupniot razvoj na informati~koto op{tes-
tvo. Programata, isto taka, go promovira i koristeweto na obnovlivite izvori na energija i energetska efikasnost. Programata trae od 2007 do 2013 godina, so vkupen buxet od pove}e od EUR 3,5 milijardi. CIP ima tri glavni komponenti: Pretpriemni{tvo i inovacii (EIP), {to e pove}e fokusiran na razvojot na malite i srednite pretprijatija, nivnite pretpri-
ema~ki duh i novi inovativni proizvodi; Informaciski i komunikaciski tehnologii poddr{ka na politikata programa (ICTPSP) so osnovni se fokusira na razvojot na IKT sektorot, i Inteligentna energija Evropa(IEE), {to e za iznao|awe novi odr`livi energetski re{enija. Za pove}e informacii: http://ec.europa.eu/cip/index_ en.htm
Planirana e razmena na studenti, magistranti i doktoranti od Makedonija vo odredeni zemji od EU vo delot na ekspertizata za EU fondovite, a pokrivaat {irok spektar na oblasti. Prvata razmena }e se odviva na relacija Skopje - Brisel. X Vie ste eden od retkite vo regionot koj ima dvojno iskustvo vo odnos na biznis angelite i nivnite investicii vo MSP? - Ako taka mo`eme da formulirame, da. Direktno i prakti~no iskustvo. Od edna strana kako pretpriema~, koj pominal niz procesite na selekcija na BA, a od druga strana, kako niven sorabotnik za razvoj na inovativni proizvodi i biznisi. No sepak, BA investiraweto e kombinirano so mo`nostite pri iskoristuvawe na EU fondovite. Zatoa velam, isklu~itelno e bitno da se ima kapacitet za kvalitetno u~estvo i iskoristuvawe na grantovite i fondovite na EU. X Kakov benefit bi imale (MSP) firmite? - Ako zboruvame samo za programata CIP, kade firmite se direktni u~esnici i korisnici, benefitot e pove}ekratno zgolemen. Firmite gi razvivaat svoite inovativni proizvodi dobivaj}i grant ili kofinansirawe, voveduvaat najnova tehnologija vo svoeto rabotewe, u~at novi ve{tini imaj}i obuki za svoite vraboteni, go podobruvaat kvali-
Programata „Ekoinovacii“ e potprograma na programata CIP za konkurentnost i inovativnost i nejzinata osnovna cel e da go pomogne tehnolo{koinovativniot razvoj na kompaniite. Na 13 april 2010 godina e objaven oglas za podgotovka i za predavawe proekti od programata na CIP (Competitiveness and Innovation programme) - „Ekoinovacii“, nameneta za poddr{ka na malite i na srednite pretprijatija. Povikot e otvoren za Makedonija, konkretno e namenet za kompaniite, a osobeno e korisen za kompanii {to se zanimavaat so proizvodstvo na hrana i na pijalaci, metaloprerabotuva~ka industrija, grade`ni materijali i voveduvawe na „pametno“ kupuvawe vo proda`ni objekti (kade {to treba
tetot na svoite proizvodi, pokonkurentni se na lokalniot, regionalniot i na evropskiot pazar, vmre`uvaj}i se probivaat novi pazari, pa taka imaat se pogolem profit, a za seto toa ne vra}aat krediti ili kamati na krediti. Eve primer. Kompanija od [panija, koja ja zapoznav na eden vakov proekt veli, u~estvoto vo CIP, kako i vmre`uvaweto vo konzorcium za proekt od 5 partneri, od koj eden be{e klaster od 160 firmi ~lenki, i se otvoril nov pazar za koj i voop{to ne go imala planirano vo godi{niot plan, pa prihodite se zgolemile za 34 procenti za dve godini. Benefit od EU programite za finansirawe, kako FP7 i CIP, nemaat samo MSP, tuku i lokalnite samoupravi, istra`uva~kite centri, univerzitetite, fakultetite, profesorite, studentite, ekspertite i konsultantite. Seto toa e krug vo koj sekoj od participantite ima svoja uloga i benefit sli~no kako sinxirot na ishrana vo prirodata. Seta aktivnost na EU e zamislena da ima zgolemen i brz protek na idei, inovacii, znaewe, kapital i rabotna sila preku sorabotka so partneri koi se iljadnici kilometri oddale~eni. Svetot deneska e ramen kako tepsija, novite tehnologii, kako i setot na EU programite, ovozmo`uvaat da se ~uvstvuvate kako da ste sosedi so partnerite.
vklu~uvawe i na kompaniite od informati~kata tehnologija). Soodvetno, proekti koi imaat predznak na ekolo{ki aspekt, energetska efikasnost, alternativni energii, recikla`a i menaxirawe so otpad i drugo imaat golemi {ansi za aplicirawe na ovoj povik. Kako del od grantovite - del od proektnata aplikacija e dozvolena i nabavka na oprema za proizvodstvo, no kako poddr{ka za realizacija na proektnata ideja koja kompaniite bi ja aplicirale. Kraen rok za prijavata e devetti septemvri 2010 godina (samo vo elektronska forma). z Vkupni sredstva za ovaa godina se 35-50 milioni evra. z O~ekuvan broj odobreni proekti 30-40. z Procent na finansirawe od 50 procenti.
20
BIZNIS INFO
^etvrtok, 10 juni 2010
VRVNA DELOVNA VEST TREVOGA VO TUTUNSKATA INDUSTRIJA VO ZEMJAVA
Kanadska zakana za makedonskiot tutun nicijativata na ramkovnata konvencija za kontrola na tutunot - FCTC, za voveduvawe zabrana za koristewe aditivi kaj proizvodite od tutun, pretstavuva seriozna zakana za tutunskata industrija vo R. Makedonija. So ogled deka se raboti za vode~ka granka vo zemjodelstvoto, koja ostvaruva okolu 120 milioni amerikanski dolari i vrabotuva pove}e od 30.000 semejstva, neizvesnosta so donesuvaweto na ovaa konvencija bi bila golema, a finansiskata {teta koja zemjata }e ja pretrpi e nesogledliva. Ova go istaknaa otkupuva~ite na tutun, na pro{irenata sednica na Zdru`enieto na proizvoditelite na tutun i proizvodi od tutun vo Stopanskata komora na Makedonija. Na nea, pokraj ~lenkite, prisustvuvaa pretstavnici od otkupnite pretprijatija, proizvoditelite na tutunski proizvodi vo Makedonija, proizvoditelite na tutun, kako i pretstavnicite na ministerstvata za ekonomija, za zdravstvo, za nadvore{ni raboti i za zemjodelstvo, {umarstvo i vodostopanstvo na Makedonija. Imeno, predlogot koj doa|a od
I
Pretstavnici na ~etiri ministerstva vo razgovor so tutunskata industrija od zemjava
Kanada, ne se odnesuva na zdravjeto na potro{uva~ite i kako takov favorizira eden tip tutun smetaat i proizvoditelite i otkupuva~ite na tutun. Vo soglas-
nost so zakonskata regulativa za tutun i tutunski proizvodi vo dr`avava, aditivite {to se koristat kaj prerabotkite od tutun se prirodni, nivnoto poteklo e za-
{titeno so sertifikat, listata na iskoristenite aditivi e dostavena do resornoto ministerstvo i taa se po~ituva. Dokolku, pak, se sporedi listata na aditi-
POKROVITELI NA STOPANSKA KOMORA NA MAKEDONIJA
vi vo hranata i taa vo tutunskite proizvodi, }e se zabele`i golema sli~nost. ^lenkite go postavija pra{aweto za {tetnoto dejstvo na aditivite kaj pomladata populacija, navedena kako rizi~na grupa vo kanadskata inicijativa, i pokraj nivnoto prirodno poteklo od edna strana kako i nenazna~eniot sostav na iskoristenite aditivi kaj tutunskite proizvodi, od druga strana. Ministerstvoto za zdravstvo, kako nositel na ovaa aktivnost, poka`a razbirawe za posledicite koi bi gi imala odlukata na ova telo vrz tutunskata industrija vo zemjata, no pobara od ~lenkite argumentirano i izdr`ano mislewe za vlijanieto na aditivite za navremeno informirawe na Vladata i zazemawe stav za ova pra{awe. Kako rezultat na seto toa, se nametnuva potrebata za itna sredba na pretstavnici od ministerstvata i nivna koordinacija zaradi argumentiran nastap i soodveten odgovor na kanadskata inicijativa, koja }e se odr`i na krajot na tekovniot mesec. Vasko Ristevski
SUGESTII
21
BIZNIS INFO
^etvrtok, 10 juni 2010
PRETSTAVNICITE NA ZDRU@ENIETO NA TEKSTILNATA INDUSTRIJA NA SREDBA VO MINISTERSTVOTO ZA EKONOMIJA
Klu~nite predlozi za spas na grankata pred Vladata
amaluvawe na carinata za uvoz na repromaterijali i nadomestokot za pridonesi za plati, ukinuvawe na bankarskite garancii za uvoz na repromaterijali za lon-proizvodstvo, ovozmo`uvawe poefikasno iskoristuvawe na pristani{tata vo Solun i Dra~ za uvoz na repromaterijali od Kina i utvrduvawe subvencii za tekstilot po primerot na zemjodelstvoto – se barawata na Zdru`enieto na tekstilnata industrija pri Stopanskata komora na Makedonija {to im bea izneseni na sredbata vo Ministerstvoto za ekonomija (4.6.2010 godina). - Imavme mo`nost za dijalog so delovnite subjekti so cel da se slu{nat predlozite i problemite na pretstavnicite na tekstilnata industrija. Nivnite barawa }e bidat prezentirani pred Vladata na Republika Makedonija da se pomogne polesno da gi nadminat problemite so koi se soo~uvaat, izjavi ministerot za ekonomija dr Fatmir Besimi po sredbata. Spored negovite zborovi, iako vo prvite ~etiri meseci od godinava prerabotkata na obleka i tekstil porasnala za 0,3 otsto vo odnos na lani i dodade deka, sepak, ostanuvaat predizvicite za tekstilnata industrija {to proizleguvaat od ekonomska kriza i od golemata konkurencija od Dale~niot istok. D-r Fatmir Besimi re~e deka
N
DOKUMENTI
rupacijata go poddr`uva donesuvaweto Strategija za energetska efikasnost i ceni deka ako se donese kvaliteten dokument, toj vo golema mera mo`e da pridonese vo unapreduvaweto na energetskata efikasnost. Po predlo`eniot nacrttekst, Grupacijata KGLP gi dava slednite na~elni zabele{ki: z Stanuva zbor za preobemen materijal, koj pravi zabuna, ne e dosleden, konzistenten, ima negativni posledici vrz sodr`inata, celta i negovata osnovna funkcija za unapreduvawe na energetskata efikasnost vo zemjava. Materijalot bi mo`el da bide pokratok i pojasen dokolku avtorot se koncentriral na su{tinata na energetskata efikasnost. z Strategijata, koja treba da ima karakter na nacionalen dokument so golemo op{testveno i ekonomsko zna~ewe, dobiva karakter na dokument so avtorski beleg. z Evidentno e deka pri izrabotkata na nacrtot se koristeni sli~ni dokumenti od drugi zemji, {to e vo red od aspekt na koristewe pozitivni iskustva, no nedostigaat specifikite na ovoj plan vo RM. z Edna od osnovnite za-
G
Argumentite na tekstilcite ispora~ani na ministerot
Vladata kako i sekoja godina i godinava donese odluka za namaluvawe na carinata za repromaterijali i dodade deka do krajot na godinava u{te edna{ }e se razgleda taa mo`nost. Toj poso~i deka ve}e ima nekoi olesnuvawa vo odnos na bankarskata garancija, a na tekstilnata industrija i se nudat i povolni krediti preku Makedonskata banka za poddr{ka na razvojot. Isto taka, naglasi deka }e ja
razgledaat i mo`nosta da im se pomogne na pretstavnicite na industrijata da najdat na~in za podobra iskoristenost na pristani{tata Solun i Dra~ za uvoz na repromaterijali. Za subvencionirawe na tekstilot, kako {to naglasi, godinava se predvideni 3,5 milioni denari, koi treba da se iskoristat za zgolemuvawe na konkurentskiot kapacitet na kompaniite vo oblasta na marketingot, tehnolo{kata
modernizacija, razvojot na ~ove~kite resursi i razvojot na komercijalnata infrastruktura. Pretsedatelot na Zdru`enieto na tekstilnata industrija, Angel Dimitrov re~e deka se nadeva oti konsultaciite }e stanat redovni i praktika bidej}i, kako {to ka`a, zna~eweto na tekstilnata industrija e ogromno zemaj}i go predvid u~estvoto na brojot na vrabotenite kako zna~eweto za platniot bilans od izvozot na
tekstilnite proizvodi. Toj istakna deka carinata za uvoz na repromaterijali od istok za makedonskite tekstilci iznesuvaat 10 otsto i oti se pogolemi otkolku onie {to gi pla}aat nivnite sorabotnici od Zapadna Evropa. - Se nadevam na pogolema poddr{ka vo odnos na namaluvaweto na carinite za uvoz na repromaterijali po primerot na evropskite zemji kade se pla}a 7,5 otsto za taa namena bidej}i nemame druga mo`nost za nabavka na repromaterijali, re~e Dimitrov. Toj istakna deka vo razgovorite vo Ministerstvoto stanalo zbor i za postepeno preo|awe od lon-proizvodstvo vo klasi~no preku stimulirawe na tekstilnata industrija od strana na dr`avata. Vo vrska so zafa}awata po odnos na plata Dimitrov re~e deka voveduvaweto na konceptot brutoplata kvalitativno gi zgolemilo nadomestocite za pridonesi bidej}i vo platata vlegol nadomestokot za hrana i prevoz i kako {to re~e ne e isto da pla}a{ pridonesi na osum i na 30 iljadi denari. Na sredbata prisustvuvaa i pretstavnici od Ministerstvoto za finansii, od kabinetot na potpretsedatelot na Vladata Vladimir Pe{evski i od Carinskata uprava.
Subvencioniraweto ja pravi efikasna energetskata efikasnost!
Na~elni stavovi na Grupacijata za klimatizacija, greewe, ladewe i za provetruvawe po Nacrt-strategijata za energetska efikasnost na RM do 2020 godina bele{ki e {to nacrt-tekstot ne pravi razlika me|u energetski izvori i energetski ponori, a, isto taka, ne se pravi potrebnoto razgrani~uvawe na poimite: energetska efikasnost i {tedewe energija. Vsu{nost, {tedeweto energija e posledica na energetskata efikasnost. Vo toj kontekst, vo ovaa strategija ne treba da se opfatat obnovlivite izvori na energija - nivno poadekvatno mesto bi bilo vo Energetskata strategija na RM do 2020 godina. z Se postavuva osnovno pra{awe – kako }e govorime za energetska efikasnost koga vo dokumentot ne se spomenuva nivoto na dozvolenata potro{uva~ka na energija – kilovat~as po kvadraten metar. Toa e sodr`ano vo regulativite na EU i site evropski zemji go imaat opredeleno (na primer, SR Germanija ova nivo go opredeli na 80 kilovat~asovi po kvadraten metar). Dozvolenoto nivo na energija se spomenuva i e razraboteno vo Zakonot za gradewe. z Vo dokumentite nedostiga eden osobeno va`en priod, odnosno jasen prikaz
na institucionalnata postavenost vo funkcija na unapreduvawe na energetskata efikasnost. Imeno, ne postojat jasno razgrani~eni institucionalni nadle`nosti koi bi go poka`ale tekot na dvi`ewe na eden proekt za energetska efikasnost. Poradi toa, nositelite na ovaa dejnost se soo~uvaat so mnogu pre~ki pri realizacija na proektite od oblasta ne energetska efikasnost. Vo ovoj kontekst e i nekoordiniranosta na doma{ni i, pred s*, stranski proekti od ovaa oblast. z Generalno, Nacrtstrategijata nesoodvetno go obrabotuva sistemot na greewe, ladewe i na provetruvawe od aspekt na novata, digitalna tehnologija, koja voop{to ne gi spomenuva. Za ostvaruvawe na osnovnata cel i funkcija na ovoj dokument – unapreduvaweto na energetskata efikasnost, {to kako krajna cel bi rezultiralo so za{teda na energija, potrebno e vo nego da se predvidi i slednovo: z Mehanizam na subvencionirawe za voveduvawe merki za energetska efikasnost vo realno potrebniot rok od slednite pet godini.
Dosega{noto iskustvo vo RM se sveduva samo na edna kratkotrajna akcija za subvencionirawe na son~evite kolektori
Dosega{noto iskustvo vo RM se sveduva samo na edna kratkotrajna akcija za subvencionirawe na son~evite kolektori, no dosega ne e najdeno podolgoro~no re{enie za subvencionirawe na proektite za energetska efikasnost. z Vo delot za edukacija i za mediumska prezentacija kako preduslovi za sozdavawe kapacitet za unapreduvawe na energetskata efikasnost: - Kvalitetna edukacija na kadrite od ovaa oblast
bez koja ne bi mo`el da funkcionira predvideniot sistem naizdavawe sertifikati. Kvalitetnite kadri se zna~ajni i od aspekt na transferot na najnovata tehnologija vo ovaa oblast. - Dobro osmisleni javni kampawi za zna~eweto na energetskata efikasnost, so akcent na edukativniot del, mesto reklamniot. Grupacijata KGLP, iako pove}epati izrazila podgotvenost da go stavi na raspolagawe svojot stru~en i profesionalen kapacitet, ne e
dovolno vklu~ena vo postapkata na izrabotuvawe i na donesuvawe olku zna~ajni dokumenti od delokrugot na dejnosta na svoite ~lenki. Grupacijata mo`e da dade kvaliteten i kvalifikuvan pridones za {to e potrebno nejzini pretstavnici se vklu~at u{te vo fazata na izrabotka na dokumentot i da u~estvuvaat s* do negovoto donesuvawe. Na toj na~in bi se sozdale uslovi za uspe{na sproveduvawe na regulativite. Zorica Me{kova
22
BIZNIS INFO
^etvrtok, 10 juni 2010
So Aneta Dodevska
BROJOT NA VOZILA SE ZGOLEMUVA, ULICITE NE SE PODNOVUVAAT
Gradot pretesen za alternativen prevoz
abli izleguvaat od trotoari, avtomobili natrupani eden do drug, ulici {to li~at na gradili{ta i pretesni za vozila. Mesto nema nitu za pe{aci nitu za onie {to re{ile da go izbegnat soobra}ajniot mete` so alternativni prevozni sredstva. Na glavniot grad mu se zakanuva kompletno paralizirawe. - Osnoven problem e {to soobra}ajnicite vo Skopje ne se razvivaat so tempoto so koe se razviva soobra}ajot. Brojot na vozila postojano se zgolemuva, tie se moderniziraat, imaat potreba od poefikasen prevoz, a ulicite stagniraat. Obidot na Vladata da se obnovi avtobuskiot vozen park e dobar, no od ovoj aspekt, od efikasnosta na soobra}ajot, malku }e pri-
K
„ Funkcionerite sakaat, no ne odat so velosiped na rabota kako nivnite kolegi od zapadnite zemji donese bidej}i nedostigaat osnovni investicii vo ulicite. S* u{te premnogu ulici se prekrstuvaat, ulicite se neza{titeni, se parkira na sekoe }o{e i nivnite avtobusi }e imaat problem da stignat do odredeni destinacii - veli porane{niot gradona~alnik Risto Penov. Skopje e premal za metro, no zatoa, pak, kako seriozno i trajno re{enie za soobra}ajniot haos se smeta tramvajot. Proektot redovno se aktivira vo sekoja predizborna trka, no dosega nitu eden gradona~alnik vo svojot mandat ne uspea da go dovede vo poseriozna faza. I sega{niot gradona~alnik veli deka doprva }e se izbere konsultant, {to, pak, }e treba da najde koncesioner. Na hartija ostanuva `elbata za povrzuvawe na skopskata naselba Novo Lisi~e so \or~e Petrov so tramvaj, trasa dolga 16 kilometri. - Vo tekot na ovoj mesec }e se izbere konsultant koj ponatamu }e treba da najde koncesioner koj }e stopani-
suva i }e go izgradi tramvajot vo grad Skopje. Mislam deka so izgradbata na tramvajot }e se namali potrebata od avtomobili, }e se namali mete`ot i }e se zgolemi ekolo{kata pogodnost bidej}i }e ima pomalo zagaduvawe. Toa e studija od pred nekolku godini, ima tri-~etiri relacii, no prioritet e relacijata od Novo Lisi~e, niz Centar, Karpo{ do \or~e Petrov veli Koce Trajanovski, gra-
dona~alnik na grad Skopje. Vo uslovi koga nema seriozni investiciski soobra}ajni zafati na teren, otkako za gra|anite vovede zonsko parkirawe, sega Gradot re{i da iznajmuva velosipedi. Edna od stanicite od kade }e mo`e da se iznajmi velosiped se nao|a na samiot plo{tad, vedna{ do gradskiot parking. Dodeka vo Makedonija velosipedot se sfa}a kako relaksacija i rekreacija
vo Zapadna Evropa toj e alterantiven prevoz i poradi ekolo{ki i poradi finansiski pri~ini. Vo skandinavskite zemji redovna pojava e, ne samo obi~niot ~ovek tuku i funkcionerite, ministrite, na rabota da patuvaat so velosiped. Za nekoj od gra|anite kaj nas velosipedot ve}e e prevozno sredstvo. - Sekoj den na rabota i rekreativno vozam. Ima dobri stazi samo pokraj
Risto Penov
Sa{o Raj~anovski
Koce Trajanovski
Vardar. Niz centarot ne mo`e - soobra}ajot e golem, inaku, tripati e pobrzo. @iveam vo Aerodrom i sekoj den odam na rabota i se vra}am so velosiped - veli gra|anin. A, dali makedonskite funkcioneri bi odele na rabota so velosiped? @elba kaj site ima, no re~isi nikoj ne e viden vo kostum da odi na rabota so velosiped. Gradona~alnikot na Grad Skopje veli deka bi odel na rabota so velosiped. - Da, sigurno bi odel, zo{to da ne. Od Avtokomanda do ovde uslovite se dobri. Bi odel, da - veli Trajanovski. Iako velosipedot stanuva ~esta slika po skopskite ulici, uslovite i bezbednosta ~esto se dovedeni vo pra{awe. Na patekata {to se protega po kejot na rekata Vardar vo centarot na gradot, so meseci kup zemja ja popre~uva normalnata cirkulacija na pe{acite i velosipedistite. Vozeweto velosiped na ovoj del od kejot od rekreacija mo`e da zavr{i fa-
talno, osobeno za pomladite. Javniot prevoz vo metropolata na krajot se sveduva samo na avtobusite na JSP i na privatnicite. Taksito, sopstvenoto vozilo, velosipedot, ostanuvaat kako alterantiva. - Vo gradot taksito e potreba, ne e luksuz. Nema prostor za zgolemuvawe na cenata, se znae kakov e standardot. Vo momentov se namaluva potrebata, prv faktor e standardot, potoa nelojalnata konkurencija, a i vremeto se stopluva - veli Sa{o Raj~anovski, pretsedatel na Grupacijata na avtotaksi prevoznici pri Stopanskata komora na Makedonija. Dodeka Makedonija gi ~eka novite kineski i ukrainski avtobusi, gradot re{i elektronski da gi sledi starite avtobusi. So monitori vo pove}e centri niz gradot }e se nabquduva koj avtobus vo koe vreme stasal na destinacijata. Ako docni }e se bara pri~inata zo{to, a potoa }e se razmisluva za drugi alternativi, velat vo gradot.
23
BIZNIS INFO
^etvrtok, 10 juni 2010
JSP „SKOPJE“ E VO LO[A FINANSISKA SITUACIJA
Gradskite avtobusi se pred raspad
alkani sedi{ta, prozorci pokrieni so prav, zadu{liva sredina, neprijatna bu~ava... Grda e slikata so avtobusite na javniot gradski prevoz vo Skopje. Vozila vo prosek postari od 20 godini, kade namesto prijatno patuvawe do sakanata destinacija ~esto prerasnuva vo rizi~na avantura. Lo{ata slika ja nadopolnuvaat i vrati koi ne se zatvoraat, iskr{enite stol~iwa, pokriv koj prokisnuva koga vrne do`d. - Gledajte kako sedam, stari avtobusi, katastrofa. Vratata ne se zatvora, nema ni gumi~ki ni ni{to. Duva od site strani - veli gra|anin. Direktorot na JSP „Skopje“ Mi{o Nikolovski priznava deka sostojbata so vozilata ne e sjajna, isto kako {to e i situacijata na ova javno pretprijatie. - Na krajot od minatata godina imavme finansiski dolg od 650 do 700 milioni denari. Se trudime zaedno so Vladata finansiski da go konsolidirame dolgot. Imame obvrski i kon Ministerstvoto za finansii, zemen e kredit od okolu 200 milioni denari, a koj s* u{te ne e vraten - potencira Nikolovski. Vo Skopje operiraat okolu 350 avtobusi. Gra|anite osven niv nemaat druga alternativa. Javniot prevoz vo sostojba vo kakva {to e, e neisplatliv i poradi faktot {to ovie dotraeni avtobusi imaat golema potro{uva~ka na benzin, a se {tetni i za ~ovekovata okolina. Iako, i cenite za bile-
V
Avtobusi stari nad 20 godini s* u{te soobra}aat niz metropolata. Direktorot na JSP „Skopje“ Mi{o Nikolovski priznava deka e o~ajna sostojbata so avtobusite, edinstveniot javen prevoz koj gi prevezuva skopjani do svojata destinacija. Ekipata na Indeks i Nikolovski, eden ~as, vozej}i se vo brojot dva otvoreno razgovaraa za site problemi tite se zgolemuvaa, sepak, namesto profit, rastea samo zagubite. - Vo momentot finansiskata situacija vo JSP e dosta lo{a. Vo prviot kvartal zagubata e 20 milioni denari, taka {to na krajot na godinata o~ekuvam zagubata da e od 60 do 80 milioni denari. Ova se sredstva {to }e mora da gi pokrie gradot Skopje. Inaku, mese~no se prodavaat okolu 1,5 milioni bileti - konstatira Nikolovski. Za bezbednosta na javniot prevoz zboruvaat mnogu incidenti, vo koi duri ima{e i povredeni patnici. - Bezbednosta vo posledno vreme e ponesigurna. Pred desetina godini be{e porelaksirano. Denes se e mnogu napnato. Lu|eto, soobra}ajniot haos koj vladee vo gradot - tvrdi Goran Georgievski, voza~ vo JSP „Skopje“. No, i patnicite ne se zadovolni od uslugata. Ne se redovni avtobusite, a i higienata e katastrofalna. Mnogu e vreva, se lepat gumi za xvakawe po stol~iwata, reagiraat gra|anite. Vo biznisot so javen prevoz odamna vlegoa i privatnite avtobusi. Del do niv se vo o~ajna sostojba, iako prevoznicite od privatniot sektor, poradi konkurencijata, se prinudeni da vlo`uvaat
vo novi avtobusi. Uvezuvame okolu 80 avtobusi i otkako }e zavr{at administrativnite raboti i operativnite merki {to nie gi prezemame, zna~i, nekade do krajot na letoto, }e gi pu{time vo upotreba. Isto taka,
planirame da kupime i novi avtobusi. Inaku, kolku za informacija, nema mnogu finansiska korist od ovaa rabota. Edvaj pre`ivuvame - tvrdi Lenin Jovanovski, sopstvenik na privatni avtobusi. Dali sega{nite avtobusi na
JSP „Skopje“, koi vo najgolem del go so~inuvaat soobra}ajniot „krvotok“ na metropolata, naskoro }e zavr{at kako antikviteti, }e zavisi i od toa dali }e uspee vladiniot proekt za nabavka na novi avtobusi.
KOGA SKOPJANI ]E SE VOZAT SO KINESKITE I SO UKRAINSKITE AVTOBUSI?
Avansot e platen – avtobusite gi nema
vansot e platen. Dodeka metropolata gi ~eka novite avtobusi, niz skopskite ulici kru`at somne`ite dali i koga avtobusite }e stignat. Vladata go objavi megaproektot - }e nabavi vkupno 300 avtobusi. ]e plati okolu 60 milioni evra. Po serija poni{tuvawa, kontroverzii, somne`i za mestenki i favorizirawe, na krajot pobedija Ukraincite
A
i Kinezite. Ednokatnite avtobusi }e bidat ukrainski, dvokatnite kineski. Resornoto Ministerstvo za transport gi otfrli site obvinuvawa kako tendenciozni, neto~ni i bez argumenti. Gi potpi{a dogovorite so dvete firmi, a dokolku ne se ispo~ituvaat }e sleduvaat penali... - Prvite avtobusi {to treba da stignat od Ukraina se pokrieni so avans
{to iznesuva 10 procenti od vkupnata suma na dogovorot, a dogovorot e vo visina na 659 milioni denari, pri {to plateniot avans pokriva okolu 10 avtobusi {to treba da bidat ispora~ani do septemvri i se del od prvata pratka. Dvokatnite avtobusi se posebna seriska produkcija. Ovie avtobusi {to treba da gi proizvede kineskata kompanija „Ju-
tong“ }e bidat proizvedeni isklu~ivo za Skopje, i se o~ekuva do krajot na 2011 godina da bidat ispora~ani najmalku 69 avtobusi, veli Dragan Simonovski, portparol vo Ministerstvo za transport i za vrski. A, komu re{i Vladata da mu plati so parite na makedonskite gra|ani? Zad ukrainskata firma vedna{ ispliva kontroverznoto minato na nejziniot sopstvenik. Tajkunot Igor ^urkin bil vme{an vo serija aferi, od matni privatizacii, pa s* do {verc na droga skriena vo klima uredite vo avtobusite. Go gone{e Interpol, be{e uapsen vo Belgrad. No, nabrzo po apseweto ukrainskite vlasti gi povlekoa site obvinuvawa. So ~isto dosie, bez kriminalna zadnina negovata kompanija pobedi na tenderot vo Makedonija. Vedna{ potoa tajkunot se pofali deka firmata ima kapacitet da ispora~a pove}e avtobusi od ona {to e dogovorena dinamika, no }e zavisi dali Vladata }e mo`e da pla}a. Potoa se ispostavi deka namesto vo juni, kako {to veti Ukrainecot, prvite avtobusi }e gi ispora~a vo septemvri. - I plus na toa, nie mo`eme da ispora~ame dvojno pogolemo koli~estvo na avtobusi, na iznosot na
avansnoto pla}awe za dva milioni - re~e Igor ^urkin od Laz Bas od Ukraina, pri posetata na negovata fabrika vo mart godinava. A, koj stoi zad kineska kompanija od kade se nabavuvaat dvokatnite avtobusi? Dolgo vreme za nea se vrzuva{e imeto na Orce Kam~ev, no Kinezite koga dojdoa vo Skopje rekoa deka ne go poznavale Kam~ev, no obelodenija deka sorabotuvale so makedonskiot biznismen @ivan~o Panovski. Tokmu Panovski be{e osuden na deset meseci zatvor zaradi zatajuvawe na danok. So kriminalni transakcii, pomognat so meksikanski sorabotnik, go o{tetil makedonskiot buxet za 5,5 milioni evra. Za pronevera so nabavka na avtobusi Panovski tu`ba dobil duri i od ruskata ambasada vo Belgrad. So nego sega sorabotuva kineskata kompanija „Jutong“, koja treba da gi ispora~a dvokatnite avtobusi. - Se nadevame deka mnogu skoro makedonskite gra|ani }e mo`at da u`ivaat vo avtobusite na na{ata kompanija, koi se izraboteni po najsovremena tehnologija - re~e Gungmin Zang, generalen direktor vo „Jutong“ i odgovoren za pazarite vo Evropa i vo Severna Amerika za vreme na potpi{uvaweto na dogovorot vo Skopje. Od resornoto Mini-
sterstvo za transport, pak, velat deka site postapki bile sprovedeni vo soglasnost so zakonite. Dr`avata e za{titena i ne mo`e da bide o{tetena bidej}i vo dogovorite postojat klauzuli spored koi, dokolku dogovorot se prekr{i firmite }e pla}aat penali. - Stanuva zbor za postapki sproveduvani vo soglasnost so Zakonot za javni nabavki, odnosno, vo soglasnost so site zakoni vo Makedonija i ima za{titni klauzuli. A, dokolku ne gi ispora~aat navreme, toga{ }e treba da se platat penali od 0,1 otsto od vrednosta na neispora~anite avtobusi za sekoj den zadocnuvawe, veli Siminovski od Ministerstvoto za transport i za vrski. Sepak, ostanuva i faktot deka javniot prevoz vo metropolata odamna e istro{en. Neophodna e urgentna zamena na starite avtobusi so novi. Namerata kompletno da se obnovi vozeniot park na javnoto soobra}ajno pretprijatie ne e sporna, zatoa {to pridobivkite i za gra|anite i za dr`avata }e bidat ne samo finansiski tuku i ekolo{ki.
„Indeks“ vo „Biznis info“
24 ISKUSTVA
BIZNIS INFO
^etvrtok, 10 juni 2010
SOVETI NA TURSKITE EKSPERTI ZA RAZVOJ NA AGRAROT
Ekolo{kata ~istota - makedonska prednost Ekonomskata kriza povtorno go aktualizira zemjodelskoto proizvodstvo i gi pottikna dr`avite da se vratat na agrarot, na produkcijata na hrana. Poslednite 20 do 30 godini nema{e re~isi nikakvi investicii vo ovaa sfera, no sega toa e najpotrebno. Osven maksimalni vlo`uvawa, i restruktuirawa, se neophodni temelni promeni, postojano sledewe na potrebite vo soglasnost so promenata na nadvore{nite uslovi. Turcija vo ovaa nasoka napravi golem ~ekor. Ova go istaknuvaat turskite eksperti za razvoj na agrarot, na sredbite so makedonskite novinari vo Ankara, Bursa i Istanbul. Spored niv, kako {to naveduva MIA, klu~ni za razvojot na agrarot se za{titata na doma{noto proizvodstvo, dobra zakonska regulativa, u{te podobro upravuvawe/menaxirawe, definirana dolgoro~na strategija, zdru`uvawe na zemjodelcite, voveduvawe sovremena tehnologija i implementirawe na me|unarodnite standardi. Pritoa, dr`avata treba maksimalno da gi koristi site resursi i vo sekoja smisla da posvetuva posebno vnimanie na ruralnite podra~ja, na alternativnoto proizvodstvo i na zamenata na postojnite kulturi so novi. - Dolgoro~no, misijata treba da bide stabilno proizvodstvo za da se zadovolat, pred s*, doma{nite potrebi - istaknuva Mehmet Nihat Dola{, od Generalniot direktorat za organizacija i poddr{ka pri turskoto Ministerstvo za zemjodelstvo i za ruralen razvoj. Sledewe i efikasna, rigorozna kontrola na proizvodstvoto, na uvozot i na izvozot, obvrzano sertificirawe i deklaracii soodvetni na sodr`inata se, isto taka, uslov i garancija za
PARALELI
„ Ovo{tarstvoto, lozarstvoto i ranogradinarstvoto, smetaat turskite stru~waci, se sektorite so najgolem potencijal vo Republika Makedonija
uspe{no zemjodelstvo. Spored turskite stru~waci, Makedonija e ekolo{ki mnogu ~ista i taa prednost mora da ja iskoristi. Ovo{tarstvoto, lozarstvoto i ranogradinarstvoto, smetaat, se sektorite so najgolem potencijal. - Bezrezervno sme podgotveni za natamo{na u{te pointenzivna sorabotka so na{ite makedonski kolegi, no i za eventualno obezbeduvawe logisti~ka pomo{ ili poddr{ka, ako toa go pobaraat va{ite kompanii od zemjodelskiot sektor, potenciraa nadle`nite od Ministerstvoto. So ist stav se i ekspertite od institutite za seme i za saden
materijal, za odgleduvawe dobitok, za {ap i za ligavka. Inaku, Turcija e osma zemja vo svetot po odnos na agrarnata ekonomija, so godi{en izvozen kapacitet od 50 milijardi dolari. Proizveduva 150 vidovi plodovi so trgovska vrednost. Ostvaruva kontakti so nad 100 zemji i ima sklu~eno preku 60 protokoli za stopanska agrosorabotka. Momentno vo fokusot i se balkanskiot region, Kavkaz i Afrika. Okolu 40 procenti od naselenieto se zanimava so zemjodelstvo. Produkcijata na `ito godi{no e 20 milioni toni, na domati 10 milioni toni, na tu-
tun 100 milioni toni. Dr`avata sekoja godina go planira proizvodstvoto, intenzivno se zanimava so legislativa, menaxirawe rizici, definirawe ramki vo koi treba da se dvi`i trgovijata, poddr{ka na zemjodelcite, ekonomija i logistika. Ima strategija za borba protiv su{ata, zabranuva koristewe genetski modificiran materijal posebno vo semenarstvoto, osiguruvaweto na zemjodelskite posevi e praktika. Samo Direktoratot za zemjodelstvo dava 3,5 milijardi dolari subvencii. Turcija posebno vnimanie posvetuva na edukacijata na
farmerite, na nivnata obuka, usovr{uvaweto, obezbeduvaweto sorabotka i na vrabotuvaweto vo ruralnite sredini. Za nabavka na mehanizacija se davaat 50 otsto nepovratni sredstva, a vo mnogu siroma{nite sredini se obezbeduvaat isto tolku za ma{ini za prerabotka na mleko ili na ovo{je, za pakuvawe, ambala`irawe, skladirawe. So 75 procenti nepovratni sredstva se poddr`uvaat i proekti vo delot navodnuvawe. Od 2006 godina dosega po ovaa osnova se potro{eni 75 milioni evra. Zavidna e sostojbata i vo delot na organskoto zemjodelstvo. Okolu 35.000 farmeri se zanimavaat so vakov tip proizvodstvo, godi{nata produkcija iznesuva eden milion toni, pove}e od 320.000 hektari se pod organski rastenija vo prirodni uslovi, a 500.000 hektari organski nasadi se vkupno evidentirani. Od izvozot na organskoto proizvodstvo Turcija godi{no ostvaruva 27 milioni dolari. Zdru`uvaweto kako forma na najefikasno dejstvuvawe e isklu~itelno va`na kategorija vo turskoto zemjodelstvo. Deneska ima preku 15.000 kooperacii so nad 10 milioni ~lenovi. Zemjodelskoto zdru`uvawe posebno se favorizira vo ruralnite sredini preku povolni {estgodi{ni krediti, so pet otsto kamata i edna godina grejs period. Od 2005 godina dosega za poddr{ka na kooperativnoto zdru`uvawe se potro{eni 600 milioni evra. Turcija s* u{te ne gi koristi fondovite na IPARD na EU. Spored Ministerstvoto, administrativnite proceduri se vo tek,privr{uvaat podgotovkite za dobivaweto akreditacija. Najgolem del od sredstvata }e se koristat vo delot prerabotka na hrana.
I BRISEL PATI OD PREDOLGI I BIROKRATSKI PROCEDURI
[est godini od inicijativa do standard Evropskata komisija ja sproveduva javnata rasprava za revizija na Direktivata za op{ta bezbednost na proizvodite do 30 juli 2010 godina, me|u gra|anite na EU, ekonomskite operatori, drugi organizacii i relevantnite nacionalni institucii, koi treba da odgovorat na podgotveniot pra{alnik. Direktivata 92/59/EC i 2001/95/EC, vo re~isi dve decenii, ima izgradeno sistem {to sozdava op{ta kultura deka site potro{uva~ki proizvodi mora da bidat bezbedni, i ja integrira ulogata na evropskite standardi vo odnos na neharmonizirani proizvodi, bilo da se raboti za globalna ili za regionalna va`nost. Postojanoto predupreduvawe za va`nosta na bezbednosta na proizvodite, relevantno na regionalno ili globalno nivo, uka`uva deka e potreben sistem koj }e obezbedi pobrzi, poefikasni i pokonzistententni proceduri vo EU, dovolno fleksibilni da odgovorat na predizvicite na globalizacijata. Izve{tajot za implementacijata na Direktivite za op{ta bezbednost na proizvodite upa-
„ Javnata rasprava vo vrska so revizija na Direktivite za op{ta bezbednost na proizvodite poka`a deka sega{niot na~in na postignuvawe na soobraznost na proizvodite ne e proporcionalen na brzinata na javuvawe na tehnolo{kite novi proizvodi na pazarot, koi treba da bidat i oficijalno potvrdeni kako bezbedni tuva na faktot deka aktuelnite proceduri - proizvoditeli, ne dr`at ~ekor so tehnolo{kiot razvoj i deka procedurite za odobruvawe i za objavuvawe na standardite vo slu`beniot vesnik na EU se predolgi i birokratski. Sega{niot na~in na postignuvawe na soobraznost na proizvodite ne e proporcionalen na brzinata na javuvawe na tehnolo{kite novi proizvodi na pazarot, koi treba da bidat i oficijalno potvrdeni kako bezbedni. Vo soglasnost so sega{nite uslovi potrebno e {est godini od inicijativata za vospostavuvawe standard za bezbednost do objavuvawe vo slu`ben vesnik na EU, i istiot e na sila do prvoto revidirawe narednite tri godini. Poradi toa, proizvoditelite ~esto se prinudeni da baraat alternativni re{enija, koi se zna~itelno poskapi bidej}i se vklu~uvaat i treti strani {to
sekoga{ ne se celosna garancija za bezbednost na proizvodot na pazarot. Vo momentot e potrebna novata alatka koja }e ja obezbedi presumpcijata na bezbednost ili pretpostavkata za avtomatska usoglasenost. Op{tata bezbednost na proizvodite na pazarot se garantira so legislativata na nivo na Unijata, so {to se obezbeduva konzistentnost, visokoto nivo na za{tita na zdravjeto i bezbednosta na potro{uva~ite. EU ima vovedeno dopolnitelen predupreduva~ki sistem za visokorizi~nite proizvodi, a se odnesuva na zapalki, cigari i insekticidi, kako i regulativata za povlekuvawe na proizvodite od pazarot dokolku go zagrozuvaat zdravjeto i bezbednosta na potro{uva~ite. Hranata i farmacevtskite proizvodi se regulirani so drugi interventni sistemi.
POSETI
25
BIZNIS INFO
^etvrtok, 10 juni 2010
TRGOVSKA KOMORA OD ESKI[EHIR, R. TURCIJA, VO STOPANSKATA KOMORA NA MAKEDONIJA VO POTRAGA PO BIZNIS-PARTNERI
Otvorawe na vratite za investitori od severozapadna Turcija epublika Makedonija ja smetame kako „vrata kon Evropa“ i ottamu cel na na{ata poseta be{e da gi podobrime kontaktite i da gi privle~eme mo`nite kapitalni investitori da dojdat ovde. Ova go pora~a Harun Karaxan, pretsedatel na Trgovskata komora od Eski{ehir, Republika Turcija. Toj, zaedno so Metin Guler, pretsedatel na komorskoto Sobranie, inaku po poteklo od Makedonija, i petmina vidni biznismeni i ~lenovi na rakovodstvoto na tamo{nata delovna asocijacija, vo ramkite na dvodnevniot prestoj vo dr`avava, ja poseti i Stopanskata komora na Makedonija. (4.6.2010 godina). Delegacijata od Trgovskata komora od Eski{ehir, edna od pogolemite asocijacii na delovni lu|e vo Turcija, be{e primena od Qubica Nuri, direktorka na Direkcijata za me|unarodni odnosi, promovirawe i informirawe, koja, osvrnuvaj}i se na stopanskata sorabotka so Republika Turcija, istakna deka site turski biznismeni i institucii vo Komorata imale iskren prijatel i profesionalen poddr`uva~. - Nadvore{notrgovskata razmena so R.Turcija e tradicionalna i se odviva vrz baza na bilateralniot dogovor za trgovija, vrz dogovorot na CEFTA, koj ovozmo`uva bescarinski uvoz na repromaterijali i surovini i bescarinski izvoz vo zemjite na CEFTA, i tretata mo`nost e trgovija bez carini me|u R.Turcija, Evropskata unija i Republika Makedonija. Mislime deka toa e naj-
R
pottiknuva~ko vo na{ite bilateralni odnosi i deka toa mo`e da gi otvori vratite za investicii, ne samo od Turcija kon nas tuku i za investitorite od EU vo Republika Makedonija - re~e Nuri. Vo Trgovskata komora od Eski{ehir, formirana u{te vo 1895 godina, ~lenuvaat 12.500 kompanii. Site nejzini ~lenki na pazarite na Evropa, Amerika, Bliskiot Istok i Azija godi{no ostvaruvaat izvoz od nad 1,5 milijardi dolari. Vo vkupniot izvoz na turski proizvodi vo
Harun Karaxan
R.Makedonija, kompaniite od Eski{ehir u~estvuvaat so nad 500 iljadi evra. Gradot Eski{ehir e va`en ekonomski centar vo severozapadna Turcija, koj vo poslednive nekolku godini bele`i brz tehni~ko-tehnolo{ki razvoj. Osven toa, mestopolo`bata, razvienata infrastruktura i soobra}ajnite mo`nosti, ili vkupno, spored kvalitetot na `ivot, Eski{ehir e na vtoro mesto vo Turcija. Vo stopanstvoto najzastepeni industriski granki se metaloprerabotuva~kata, so 40 otsto, prehranbenata so 32 otsto, keramikata so 15 otsto, tekstilot so sedum otsto i Eski{ehir
Spored kvalitetot na `ivot, Eski{ehir e na vtoro mesto vo Turcija
Vo stopanstvoto najzastepeni industriski granki se metalo-prerabotuva~kata, so 40 otsto, prehranbenata so 32 otsto, keramikata so 15 otsto, tekstilot so sedum otsto i drugi, a za{titen znak na gradot se `elezni~kata i avionskata industrija vo SAD dolari
drugi, a za{titen znak na gradot se `elezni~kata i avionskata industrija. Vo gradot ima dva univerziteti, so 60 iljadi studenti so postojan prestoj i u{te 1,5 milioni vonredni studenti. Seto toa vlijae ekonomi-
jata vo gradot da bide mnogu `iva i aktivna. - Veruvam deka Eski{ehir ima mnogu {to da ponudi za razvojot na Republika Makedonija. Ne se somnevam deka }e dojde do prodlabo~uvawe na sorabotkata i za-
radi faktot deka vo gradot `ivee i brojno naselenie po poteklo od R. Makedonija i deka mnogu biznismeni izrazija `elba da sorabotuvaat so makedonski kompanii – potencira{e Harun Karaxan. Optimizmot za zacvrstuvawe na zajaknuvawe na odnosite delegacijata na turskite biznismeni od Eski{ehir ja temelat i na efektite od izminatite 15 meseci, vreme za koe pretstavnicite od ovaa Komora posetile 18 zemji na ~etiri kontinenti. - Dosega imame potpi{ano dogovori so sedum komori za zbratimuvawe i sakam da ka`am deka so site zemji, za okolu eden do dva meseci po~nuvaat da se vospostavuvaat trgovski vrski. Se obiduvame da rabotime i da gi podobruvame odnosite spored principot „vinvin“. Pritoa, za nas e mnogu bitno ne samo podobruvawe na trgovskata razmena i sorabotkata pome|u dvete zemji tuku i na gradovite, kako i kulturnata i sorabotka na site nivoa – re~e Karaxan. Pretstavnicite na dvete komori najavija intenzivirawe na kontaktite, pred s* vo energetikata, agrarot i turizmot, kako i vo soobra}ajot. - So ogled deka nivnata ekonomija e silna, razviena i tehnolo{ki mnogu ponapred od nas, nie vo niv gledame mentori za na{ite
kompanii i ona {to bi sakale se pove}e zaedni~ki partnerstva koi bi dovele do nekoj napredok i za na{ite kompanii – podvle~e Qubica Nuri. Inaku, vkupnata razmena so Turcija za prvite tri meseci od 2010 godina sporedeno so istiot period lani, bele`i rast od 2,5 procenti. Izvozot e zgolemen za 14,1 otsto, a uvozot za 0,3 otsto. Vkupnata nadvore{notrgovska razmena na Republika Makedonija so Republika Turcija vo 2009 godina dostigna vrednost od 291,5 milioni amerikanski dolari, pri {to e ostvaren izvoz vo vrednost od 40,7 milioni amerikanski dolari, dodeka uvoznoto saldo iznesuva 250,7 milioni amerikanski dolari. Trgovskiot deficit vo 2009 godina iznesuva 210 milioni amerikanski dolari, a u~estvoto na Turcija vo vkupnata razmena na Makedonija e ~etiri procenti. Sporeduvaj}i go periodot od 2001 do 2008 godina, vo nadvore{notrgovskata razmena me|u R.Makedonija i R.Turcija se zabele`uva konstanten trgovski deficit na makedonska strana, koj blago varira od godina vo godina. Vo analiziraniot period najgolemiot deficit e ostvaren vo 2008 godina i iznesuva 237 milioni amerikanski dolari. Vaska Mickoska
26
BIZNIS INFO
POZICII
^etvrtok, 10 juni 2010
REPUBLIKA MAKEDONIJA NA 56 MESTO SPORED INDEKSOT NA EKONOMSKA SLOBODA VO 2010 GODINA
Rejtingot zapletkan vo korupcijata i lo{ata za{tita na sopstveni~kite prava
ndeks na ekonomska sloboda go podgotvuva i go objavuva fondacijata The heritage foundation-/www. heritage. org/ od SAD. Taa e formirana vo 1973 godina kako istra`uva~ki i obrazoven institut, ~ija misija e da formulira i da promovira konzervativni javni politiki bazirani na principite na slobodni pretprijatija, ograni~eni vladi, individualni slobodi, tradicionalni amerikanski vrednosti i jaka nacionalna odbrana. Nejzinite istra`uvawa za stepenot na ekonomskata sloboda se mnogu zna~ajni i referentni za mnogu vladi, vladini agencii, me|unarodni organizacii, profesionalni biznis i finansiski organizacii i institucii i agencii za utvrduvawe na kreditniot rejting. Ekonomskata sloboda se definira kako fundamentalno pravo na sekoe lice da ja kontrolira negovata ili nejzinata sopstve-
I
na rabota i sopstvenost. Vo edno ekonomsko slobodno op{testvo individuite se slobodni da rabotat, da proizveduvaat, da tro{at i da investiraat na sekoj na~in kako im odgovara, so
taa sloboda treba da bidat za{titeni od dr`avata i dr`avata da ne gi prinuduva. Rasponot na merewe na ekonomskite slobodi e od nula - nema sloboda do 100 najslobodno. Republika Makedonija e zastapena vo mereweto na ovoj indeks od 2002 godina. Op{tiot indeks na eko-
nivoto na ekonomskata sloboda vo za{titata na sopstveni~kite prava i na slobodite od korupcijata koi konstantno vo site izminati godini se na mnogu nisko nivo i onevozmo`uvaat op{toto nivo na ekonomska slo-
nomska sloboda se presmetuva po posebna metodologija i se izvlekuva kako zbiren pokazatel koj proizleguva od indeksite na 10 slobodi i toa: - Sloboda na biznisot - Trgovska sloboda - Fiskalna sloboda - Vladini izdatoci - Monetarna sloboda - Sloboda na investirawe - Finansiska sloboda
Indeksot na ekonomska sloboda na Republika Makedonija
OBUKI
stvaruvawe na pobaruvawe od pravnite subjekti vrz osnova na verodostojna isprava vo postapka za donesuvawe re{enija za dozvola na izvr{uvawe od strana na notarite, be{e temata na ednodnevniot seminar {to se odr`a vo Stopanskata komora na Makedonija. (2.6.2010 godina). Za najnovite izmeni vo Zakonot za parni~na postapka i Zakonot za izvr{uvawe, koi }e stapat vo sila od prvi juli godinava, svoite izlagawa i stavovi za donesenite izmeni gi prezentiraa Ranko Maksimovski, Fidan~o Stoev i Teofil Tomanovi}, sudii vo penzija. Po inicijativa na pravnite subjekti {to prisustvuvaa na seminarot, a so cel za polesna naplata i ostvaruvawe na nivnite pobaruvawa vrz osnova na verodostojna
O
- Sopstveni~ki prava - Sloboda od korupcija - Sloboda na trudot Na {to upatuvaat navedenite pokazateli: 1. Nivoto na ekonomska sloboda vo 2010 iznesuva 65,7 i, spored nego, na{ata dr`ava se nao|a na 56 mesto od 183 dr`avi vo svetot. Vo odnos na prethodnata godina imame podobruvawe za 4,5 poeni i na{eto nivo na ekonomska sloboda e nad zbirniot prosek od site zemji. Toa se dol`i pred s* na podobruvawata vo slobodata na trudot, investicionata sloboda kako i trgovskata sloboda, fiskalnata sloboda i monetarnata sloboda. Spored utvrdenata metodologija vo na{ata dr`ava ima umerena, odnosno prose~na ekonomska sloboda. 2. Pozitivnite promeni vo ekonomskata sloboda vo na{ata dr`ava treba da se potenciraat i od aspekt na sporedba so ekonomskata sloboda vo drugite zemji
vo Evropa i vo regionot. Taka, vo ramkite na evropskite zemji na{ata dr`ava se nao|a na 56 mesto, dodeka vo regionot pred nas e Albanija na 53 mesto, dodeka poslaba ekonomska sloboda imaat drugite zemji i toa: Slovenija na 61 mesto, Romanija na 63 mesto, Turcija na 67 mesto, Crna Gora na 68 mesto, Grcija na 73 mesto, Bugarija na 75 mesto, Hrvatska na 92 mesto, Srbija na 104 mesto i BiH na 110 mesto. 3. Treba da se potencira relativno dobroto nivo na slobodi vo trgovijata, monetarnata sloboda i fiskalnata sloboda 4. Treba da se potenciraat lo{ite pokazateli za
boda da bide na povisoko nivo. Toa zna~i deka vo ovie podra~ja treba da se prezemaat dopolnitelni merki i aktivnosti, kako {to uka`uva i Izve{tajot na Evropskata unija za napredokot na Republika Makedonija vo 2009 godina, kako i vo dokumentite na drugite relevantni me|unarodni organizacii. 5. Na{ite nadle`ni subjekti treba da go imaat predvid ovoj indeks na ekonomski slobodi pri formuliraweto na merkite na ekonomskata politika i na reformskite zafati bidej}i od interes na na{ata dr`ava e da ostane i da se potvrduva kako ~lenka na svetskite "slobodni" ekonomii.
ODR@AN SEMINAR ZA NOVITE NADLE@NOSTI NA NOTARITE VO OSTVARUVAWE NA POBARUVAWATA OD PRAVNITE SUBJEKTI
Kompaniite baraat evtina i efikasna naplata isprava vo postapka za donesuvawe re{enija za dozvola na izvr{uvawe od strana na notarite kako poverenici na sudot na odr`aniot seminar, bea razraboteni pove}e potto~ki me|u, koi i slednive: z kratok istorijat na postapkata za izdavawe platen nalog z Novata nadle`nost na notarite da postapuvaat kako poverenici na sudot da donesuvaat re{enija za dozvola za izvr{uvawe vrz osnova verodostojna isprava (spored izmenite i doplnuvawata na Zakonot za izvr{uvawe od 2009 godina). z Podnesuvawe predlog do notarot i {to treba da sodr`i z Faza na prethoden period za podnesuvawe na predlogot z Verodostojna isprava (original ili zaveren prepis) z Postapuvawe po predlogot
vo prethodnata postapka z Postapuvawe po prigovorite z Pravni lekovi z Potvrda za pravosilnost izvr{nost z Pravna sudbina na predlozite (tu`bite) za izvr{uvawe podneseni pred i 26.5.2006 godina Predlogot na pravnite subjekti {to u~estvuvaa na seminarot be{e skoncentriran kon toa da bidat izvr{eni izmeni vo odredbite od Zakonot za parni~na postapka i Zakonot za izvr{uvawe, s* so cel za namaluvawe na tro{ocite i pogolema efikasnost na postapkata, a so toa i rasteretuvawe na sudovite i pobrza naplata na svoite pobaruvawa. So ova kone~no }e dojde do usoglasuvawe na makedonskoto zakonodavstvo so evropskoto. Anita Mitrevska
27
BIZNIS INFO
^etvrtok, 10 juni 2010
EVROPSKI STAVOVI ZA PRETPRIEMNI[TVOTO
Severot poln so optimizam za idninata i za biznisot
vrobarometarot „Pretpriemni{tvoto vo EU i po{iroko“ ima za cel da se dobijat informacii za javnite stavovi za razli~ni pra{awa povrzani so pretpriemni{tvoto, kako {to se pretpriema~ka edukacija, menaxment so rizik, osnovawe firmi, pre~ki za pretpriemni{tvo i delovni neuspesi. Evrobarometarot, isto taka, gi sporeduva ovie stavovi so drugite zemji, kako SAD, Kina, Japonija i Ju`na Koreja. 1. Tendencijata za samovrabotuvawe stabilna z Vo Evropa naklonetosta za samovrabotuvawe ostana stabilna. Kako i vo 2007 godina, 45 otsto od site Evropejci bi sakale da bidat samovraboteni, a 49 otsto velat deka tie bi sakale da rabotat kako vraboteni. z Vo SAD intencijata za samovrabotuvawe e namalena od 61 otsto na 55 otsto. Sepak, delot na amerikanski dr`avjani koi bi sakale da bidat vraboteni ostana stabilen. Grupata koja ne go izrazuva interesot e zna~itelno zgolemen, odrazuvaj}i ja neizvesnosta vo ekot na ekonomskata kriza. z Prili~no golem del na kineskite gra|ani (71 procent) izjavile deka poprvo bi bile samovraboteni otkolku da rabotat kako vraboteni (28 procenti) . 2. Golemi razliki me|u zemjite-~lenki na EU vo vrska so naklonetosta za samovrabotuvawe z Vo Kipar i vo Grcija rezultatite od anketata se nedvosmisleno nad prosekot na EU, pa duri i nad SAD. z Vo Slova~ka, Belgija, Danska, ^e{ka i [vedska, samo edna tretina od naselenieto ili pomalku, ne projavuva nikakov interes za pretpriema~ki biznis. 3. Sociodemografski indikatori za samovrabotuvawe z Ma`ite glavno izrazuvaat pogolema sklonost kon samovrabotuvawe (51 procent) vo odnos na `enite 39 procenti) . z Mladite lu|e se posigurni za po~nuvawe biznis od postarite gra|ani. 52 procenti od onie na vozrast od 15 do 24 preferiraat samovrabotuvawe vo sporedba so 47 procenti od onie koi se me|u 25 i 39 godini i 46 procenti od onie na vozrast me|u 40 i 54 godini. z Kvalitetnoto obrazovanie ja promovira `elbata za samovrabotuvawe. Isto taka `iveeweto vo urbana oblast vlijae za po~nuvawe sopstven biznis. z Rabotata na roditelite e silen pokazatel za profesionalni preferencii na decata. Od decata ~ii roditeli se samovraboteni, 56 otsto, isto taka, bi sakale da bidat pretpriema~i. Ako barem eden roditel e samovraboten, odnosot e polovina-polovina. Koga dvata roditeli se vraboteni, samo 42 procenti od decata izrazile interes za samovrabotuvawe 4. Evidentirani razliki vo pri~inite za izbor na vrabotuvawe. z Vo EU (no, isto taka, vo Japonija i vo Ju`na Koreja) prednosta da se bide vraboten e glavno motivirana od faktorite na stabilnost (redoven prihod, stabilni rabotni odnosi) i od redovni-
E
Vo skandinavskite zemji pogolemiot del od naselenieto (83 procenti od Dancite i 78 procenti od Fincite) imaat pozitivno mislewe za pretpriema~ite, kako i za svojata idnina (nad 90 otsto), dodeka najgolemi pesimisti se Ungarcite (61 procent) i Bugarite (62 procenti). Vo Isto~na Evropa e poniska i reputacijata na pretpriema~ite (samo 26 procenti od Ungarcite i 33 procenti od Poljacite imaat pozitivno mislewe za niv)
Oslo
te uslovi za vrabotuvawe (rabotno vreme, socijalna za{tita). Nadvore{nite ograni~uvawa ili nedostatocite na resursi (finansii, ve{tini, biznis idei) se definirani kako relativno minorni pri~ini. z Vo SAD site gorenavedenite pri~ini se relativno nesu{tinski vo sporedba so Kina kade nedostatokot na resursi gi dr`i lu|eto vo raboten status. 5. Ambivalentni stavovi kon pretpriema~ite: kreatori na rabotni mesta ili eksploatatori? z Vo site delovi na svetot lu|eto vo golema mera se soglasuvaat deka pretpriema~ite se kreatori na rabotni mesta i deka istite razvivaat novi proizvodi i uslugi od koi ima benefit celoto op{testvo. z Sepak, pozitivnata slika na pretpriema~ite e namalena. Od site Evropejci 54 procent veruvaat deka pretpriema~ite mislat samo za svojot profit, dodeka 49 procenti veruvaat deka pretpriema~ite ja eksploatiraat rabotata na drugite. Vo 2007 godina vrednostite bea vidlivo pomali (45 procenti i 42 procenti). z Statusot na pretpriema~i rapidno varira me|u razli~ni zemji. Vo skandinavskite zemji toa e mnogu pozitivno (na primer, 83 procenti od Dancite i 78 procenti od Fincite imaat pozitivno mislewe za pretpriema~ite), dodeka vo Isto~na Evropa reputacijata na pretpriema~ite e generalno poniska (samo 26 procenti od Ungarcite i 33 procenti od Poljacite imaat pozitivno mislewe za niv) . z Vo sporedba so drugite profesii, pretpriema{tvoto se
percepira na eden prili~no pozitiven na~in. Od site Evropejci 49 procenti deklariraat deka imaat dobro mislewe za pretpriema{tvoto. Samo takanare~enite slobodni profesii (advokati, lekari, arhitekti i drugi) u`ivaat pogolema po~it (58 procenti). Zna~itelno e ponisko misleweto za dr`avnite slu`benici (35 procenti), top-menaxerite (28 procenti), bankarite (25 procenti) ili politi~arite (12 procenti). 6. Dali nedostatokot na finansii gi destimulira evropskite novopretpriema~i? z Samo 28,1 procenti od site Evropejci smetaat deka e izvodlivo da se po~ne biznis vo slednite pet godini (vo 2007 brojkata be{e na 31,4 procenti; vo SAD taa duri i se zgolemi od 43,5 procenti na 48,7 procenti.) z Nedostatokot na finansii tradicionalno e najva`na pri~ina za ovaa situacija (24 procenti od skepti~nite za po~etokot go poso~ija ovoj faktor) . z No, nepredvideno nasledstvo ne bi bilo atraktiven predizvik za otpo~nuvawe na biznis atraktiven za mnogu Evropejci. Vo takov slu~aj, samo 14 procenti od Evropejcite se podgotveni da po~nat biznis, a 16 procenti bi gi potro{ile za raboti koi otsekoga{ gi posakuvale, 30 procenti samo }e gi za~uvaat, a 31 procent }e kupat ku}a (ili za otplata na hipoteka) . z Povtorno postojat zna~ajni razliki me|u zemjite, 42 procenti od Bugarite bi po~nale so nov biznis (isto taka 41 procent vo Turcija i 41 procent vo Kina) . Prili~no golem del od naselenieto vo Malta (28 procenti) i Latvija (27 procenti) samo }e go po-
tro{at. Od Norve`anite 41 procent i 39 procenti od Estoncite }e kupat ku}a (ili za otplata na hipoteka). Najpretpazlivi lu|e koi }e gi za{tedat parite se Amerikancite (48 procenti), Ju`nokorejcite (44 procenti) i Slovencite (40 procenti) . 7. Dali pretpriema~ite se poinakov vid lu|e? z Za prvpat Evrobarometarot vr{i analiza ne samo na pretpriema~koto odnesuvawe (na primer, preferencii za samovrabotuvawe) i mislewa (na primer, pri~ini koi go pravat samovrabotuvaweto te{ko) , no, isto taka, karakteristi~ni crti i personalni karakteristiki. z Stravot od bankrot e edna od najgolemite pre~ki za golem broj lu|e da po~nat biznis. Sepak, 65 procenti od Evropejcite velat deka tie obi~no se podgotveni da prezemat rizici. Vo SAD okolu 82 procenti od anketiranite se podgotveni da prezemat rizici. Qubiteli na rizikot od Evropejcite se Romancite i Ircite (73 procenti). Sprotivno od prezemaweto na rizik se Ungarcite (43 procenti). • Amerikanski dr`avjani, isto taka, pove}eto sakaat da se natprevaruvaat so drugite (77 procenti). Vo EU samo 55 procenti od naselenieto poddr`uva konkurencija, vo Japonija samo 29 procenti. Od Turcite 93 procenti se izjasnile deka se inventivni lu|e so idei, vo sporedba so evropskiot prosek od 81 procent i toj na SAD od 87 procenti. z Fincite (94 procenti), Dancite (93 procenti) i [ve|anite (90 procenti) se osobeno optimisti vo vrska so svojata idnina – sporedbeno so prosekot na
EU od 75 procenti. Golemi pesimisti se Ungarcite (61 procent) i Bugarite (62 procenti). z Postojat nekoi zabele`livi razliki vo personalitetot na licata so biznis iskustvo, i onie bez toa. Nekoj koj e vodi biznis ili vodel vo minatoto e obi~no e pove}e podgotven da prezeme rizici, pove}e u`iva vo konkurencijata i veruva deka e samoinventiven. Delovnite lu|e, isto taka, se pove}e ubedeni da menaxiraat so predizvicite i pomalku & ostavaat na sre}ata za da gi re{at problemite. 8. Pretpriema~koto odnesuvawe vo Evropa, SAD i vo Azija z Kinezite imaat najgolemo pretpo~itawe za samovrabotuvawe (71 procent), dodeka Japoncite najmalo (39 procenti). Sli~no na toa Kinezite mislat deka e sosema mo`no da stanat pretpriema~i vo rok od pet godini (49 procenti) . Vo Japonija samo 12 procenti smetaat deka ova opcija za li~na kariera e mo`na. z Povisok procent na Kinezi (40 procenti) otkolku Amerikanci (38 procenti) izjavile deka imaat direktni iskustva vo po~nuvaweto so biznis. Vo Evropa i vo Japonija se prili~no niski (22 procenti i 20 procenti) , duri i poniski otkolku vo Ju`na Koreja, kade {to 31 procent tvrdat deka imaat delovno iskustvo. z Vo SAD pretpriema~i u`ivaat dobra reputacija. Od Amerikancite 73 procenti imaat povolna slika za pretpriema~ite. Vo Evropa barem okolu polovina od naselenieto (49 procenti) ima povolna slika za pretpriema~ite. Vo Kina procentot e samo 40procenti, vo Japonija i Koreja duri i pomal.
28
BIZNIS INFO
^etvrtok, 10 juni 2010
INSTITUTOT ZA AKREDITACIJA GO ODBELE@I SVETSKIOT DEN NA AKREDITACIJATA
PROMOCII
Dodeleni 20 sertifikati za akreditirani tela i laboratorii nstitutot za akreditacija na Republika Makedonija go odbele`i Svetskiot den na akreditacijata – deveti juni. Na sve~enosta, koja se odr`a vo Klubot na pratenicite, direktorot Trpe Ristoski gi prezentira{e realiziranite aktivnost. - Zna~aen napredok e postignat vo ramkite na osnovnata dejnost na Institutot - akreditacijata. Pritoa, najgolem del od akreditaciite se dodeleni na inspekciski tela, {to se dol`i na zgolemeniot interes za akreditacija, osobeno vo oblastite kade {to taa pretstavuva uslov za dobivawe na ovlastuvawe na telata za ocena na soobraznosta, vo soglasnoast so zakonite i podzakonskite akti vo zemjava. Na sve~enosta bea dodeleni 20 sertifikati za akreditacija na telata akreditirani vo periodot od prvi april 2009 godina do 31 maj godinava. Od oblasta na inspekciski tela, dobitnici se: „Gezup“ od Skopje (liftovi),
I
Direktorot na IARM, Trpe Ristoski, mu go dodeluva sertifikatot na Dimitar Mojsov, generalen direktor na „Automakedonija“
„Aleks Stjuart“ od Skopje (liftovi, kranovi i transporteri), „Elko ing“ od Strumica (elektri~na oprema, elektri~ni uredi, elektri~ni instalacii i za{tita pri
rabota), „Taho“ od Skopje (analogni tahografi - evrotahografi i taksimetri), Centar za istra`uvawa, razvoj i kontinuirano obrazovanie - CIRKO (liftovi, digalki
i transporteri), „Apave SEE“ (oprema pod pritisok), „Automakedonija ETC“ od Skopje (ocenka na soobraznost na edine~no pregledano vozilo od kategoriite L, M, N, O), „TCI Evrocert“ (liftovi, digalki, transporteri i metalni konstrukcii, „Evromak – kontrol“ (inspekcija na kvalitet i kvantitet na `ita, proizvodi od ovo{je i od zelen~uk, masla od rastitelno poteklo, te~ni goriva i tekstilni proizvodi, PSS – Centar za ispituvawe vozila - Inspekcisko mesto 1 „Skopje – Pintija“ (edine~no odobruvawe vozilo od kategoriite L, M, N, O), Centar za istra`uvawa, razvoj i kontinuirano obrazovanie -CIRKO (Inspekcisko telo za oprema pod pritisok), „Sejbolt pan adriatika“ od Skopje (kvalitet i kvantitet na nafta i nafteni derivati), „Tehnoservis“ od Ohrid (analogni tahografi – evrotahografi i taksimetri i „Mak `an“ od Strumica (analogni tahografi - evrotahografi i taksimetri).
Sertifikati dobija laboratoriite za testirawe: JZU Centar za javno zdravje - Bitola (Laboratorija za sanitarna hemija, Laboratorija za sanitarna mikrobiologija i Testirawe prehranbeni proizvodi, voda), Grade`en institut „Makedonija - Skopje (Laboratorija za ispituvawe grade`ni materijali) i Rafinerija za nafta„Okta“ – Skopje (testirawe nafta i derivati). Laboratorii za kalibracija so sertifikat se „Farmahem“ (kalibracija na temperatura i relativna vla`nost) i „Automakedonija“ (kalibracija na dimenzionalni i mehani~ki golemini, vreme i opti~ki zra~ewa). Sertifikaciski telo e „Procert“ od Skopje. Inaku, vo Institutot za akreditacija na Republika Makedonija vo tek e obrabotkata i na 27 novi prijavi za akreditacija i se o~ekuva do krajot na godinava brojot na akreditirani tela da se zgolemi za dopolnitelni dvaesetina. (V. M.)
VODNITE PATI[TA – IDEALNA KOMPONENTA NA INTEGRIRANITE TRANSPORTNI SISTEMI
Evtin, ekolo{ki i moderen prevoz, bez soobra}ajni nesre}i
Evropskite zemji {to raspolagaat so plovni reki i so kanali gi koristat za zgolemuvawe na konkurentnosta i na inovativnosta na svojata ekonomija
Pi{uva: Karlo Zmaj{ek Zemjite {to raspolagaat so vodni pati{ta vo delot na transportot poseduvaat golemi prednosti vo odnos na tie {to gi nemaat. Koi se tie prednosti? Pred s*, poniski tro{oci za prevoz. Za ilustracija, za eden kontejner od Kina tri ~etvrtini od vkupnata cena e za prevoz do Solun za 10.000 kilometri, a za samo 250 kilometri od Solun do Skopje, e edna ~etvrtina od cenata (manipulacija i prevoz). Generalno, se raboti za transport vo koj mo`e da se ima doverba bidej}i nema zastoi. Imeno, 10 procenti od patnata mre`a i 20 otsto od `elezni~kata mre`a imaat postojani zastoi. [to se odnesuva do bezbednosta najdobar primer e Holandija, najrazviena zemja vo ovoj vid transport, kade soobra}ajnite nesre}i se re~isi nula. Prednost na ovoj vid prevoz e i namalenata emisija na {tetni gasovi. Ima najmala emisija na jaglerod dioksid, i pomalku od eden procent u~estvo vo negativnite vlijanija od transportot vrz okolinata. Pazarno adaptirawe na intermodalnite re{enija e
u{te edna prednost na transportot po vodni pati{ta. Modernata tehnologija i raste~kata mre`a na intermodalni terminali go pravat ovoj transport kako idealna komponenta na integriranite transportni sistemi. Od vrata do vrata transportna logistika za proizvodite se postignuva vo partnerstvo so patnite transporteri. Prednostite se zgolemuvaat ako ovoj poevtin transport mo`e da prodol`i vo vnatre{nosta, so koristewe plovni reki i kanali. Primer, 50 otsto od pomorskiot tovar vo Antverpen i Roterdam prodol`uva vo vnatre{nosta na zemjata po vnatre{nite vodni pati{ta. Transportot po vnatre{ni vodni pati{ta e star, no ne i staromoden. Duri za konkurentnite i inovativni ekonomii pretstavuva klu~na komponenta za nivnata gri`a za okolinata i za `ivotot na naselenieto. Vo odredeni regioni na Evropa e zabele`an impresiven rast na ovoj vid transport. Imeno, za periodot od 1995 do 2005 godina, porastot vo Flandrija, Belgija e 57 procenti, dodeka Francija bele`i porast na transportot po vodni pati{ta od 40 procenti, za periodot od 1997 do 2005 godina. Evropskata mre`a na vnatre{ni plovni pati{ta iznesuva pove}e od 35.000 kilometri. Polovina od ovaa mre`a e pristapna za brodo-
vi so kapacitet do 1.000 toni, {to e ednakvo na 40 kamioni. Flotata na brodovi za ovaa namena e so kapacitet od 14 do 500 kamioni. Godi{no so ovoj prevoz se transportiraat okolu 485 milioni toni. Vo periodot od 1994 do 2004 samo 1,5 procenti od Buxetot za transport na EU se investira vo vnatre{nite vodni pati{ta. Ovoj vid transport se koristi za razni vidovi stoki. Brodovite RO-RO ovozmo`uvaat transport na vozila kako delovi od integrirani transportni sistemi. Ova e osobeno va`no za stoki so po-
golema vrednost, kade za odredeni delovi od prevozniot pat se koristat rekite, stopostotnata sigurnost i bezbednost se pova`ni od brzinata. Na primer, vo regionot na Pariz, po vnatre{ni vodni pati{ta, dnevno se ispora~uvaat 600 avtomobili na „Reno“. Isto taka, ovoj proizvoditel na avtomobili gi uvezuva kolite napraveni vo Romanija so RO-RO brodovi na Vili bec, koristej}i go Dunav do Zapadna Evropa. Sekoj od ovie brodovi ima kapacitet od 250 avtomobili, a na povratnata tura se transportiraat novi avtomobili na BMV i „Mercedes”.
Avtomobilskite giganti „Suzuki“, „Mitsubi{i“ i „Ford“ go koristat Dunav na relacija Kelheim - Budimpe{ta. „Ford“ koristi vakvi brodovi za transport do Velika Britanija bez pretovari, i toa 24 brodovi nedelno, so kapaciteti do 500 avtomobili ili okolu 650.000 avtomobili godi{no. Masivnite tovari i surovinite se, isto taka, karakteristi~ni za ovoj prevoz. Za Makedonija toa e prevoz na betonsko `elezo, limovi, profili od Ukraina. So bar`i do pristani{teto Prahovo, Smederevo, pa so `eleznica do Skopje.
Vodniot pat Rajna-MajnaDunav gi povrzuva Severnoto so Crnoto More. So zgolemenata razmena na stoki me|u Zapadna i Isto~na Evropa, mnogu brzo }e se zgolemuva i tovarniot soobra}aj na ovaa relacija. NAIADES na po~etokot na 2006 godina izraboti prv sevkupen, detalna programa za razvoj na transportot po vnatre{nite vodni pati{ta. Ovaa programa od sredinata na istata godina, stana del od transportnata politika na EU. (^len na Upravniot odbor na Grupacijata na {pediteri i logisti~ki operatori)
29
BIZNIS INFO
^etvrtok, 10 juni 2010
VILA „DIHOVO“ POKRAJ BITOLA
^LENSTVOTO E MO]
„S* vklu~eno“ za cena po izbor
istinski na~in za da se iskoristi vikendot, a mo`ebi da se ostane i na podolgotraen odmor i da se u`iva vo prirodnite potpelisterski ubavini, e da se poseti vilata „Dihovo“. Toa vo izminatite dve godini go napravile pove}e stranski i doma{ni turisti, koi ostvarile preku 1.000 no}evawa. Vilata e vo sopstvenost na Pece Cvetkovski, koj ne samo {to se gri`i za vilata i udobnosta na svoite gosti tuku pravi s* za razvojot na selskiot turizam vo R. Makedonija. - Mislam deka ova e vistinski primer za razvoj na ovoj vid turizam. Ova e na~in kako da se iskoristat prirodnite resursi na na{ava zemja, bez pritoa da se uni{tat, a istovremeno da ja promoviraat R.Makedonija na svetskata mapa za turisti~ki atrakcii - veli Cvetkovski. Starata ku}a, ili kako
V
Na gostite im se nudi od doma{na hrana i pijalaci, relaksacija vo ruralen ambient, pa s* do internet, a cenata ja odreduvaat samite posetiteli
PRETSTAVUVAWE
{to pove}eto ja prepoznavaat, vilata „Dihovo“ se nao|a vo centarot na istoimenoto selo. Do nea vodi asfalten pat, celosno e urbanizirana i so kompletna infrastruktura. Izgradena e vo tipi~en selski stil, od kamen i od drvo i ima sopstven dvor od 800 kvadratni metri, opkru`ena so golemi trevni povr{ini. Gradinata e opremena so letna kujna i ima vgradena pe~ka. - Servisot na posetitelite vklu~uva doma{na hrana so prigotveni tradicionalni jadewa, kako i rakija i vino, proizvedeni vo drveni buriwa. Sobite se opremeni vo tradicionalen rustikalen stil, a celiot mebel e izraboten od prirodno drvo - objasnuva Cvetkovski, koj dodava deka greeweto e obezbedeno so elektri~ni paneli, a sani-
MAKEDONSKO ZDRU@ENIE ZA ZA[TITA PRI RABOTA
So edukacija i standardi protiv nesre}ite na rabotno mesto
Za polesno informirawe na makedonskata javnost i komunikacija so ~lenovite go izgotvivme prviot portal za za{tita pri rabota (www. mzzpr. org. mk), {to e, vsu{nost, prva i edinstvena veb-stranica vo Makedonija koja ja tretira za{titata pri rabota i prenesuva brojni informacii za aktivnostite na samoto zdru`enie Pi{uva: Milan Petkovski Makedonskoto zdru`enie za za{tita pri rabota (MZZPR) e edinstvena nevladina profesionalna organizacija od oblasta na za{titata pri rabota vo Makedonija, koja vo kontinuitet podolg od 40 godini raboti na sozdavawe na ~ove~ni rabotni uslovi. Kako profesionalna nevladina organizacija vo na{ite redovi gi vbrojuvame in`enerite za za{tita pri rabota, stru~nite lica po bezbednost pri rabota kako i brojni specijalisti i eksperti za za{tita pri rabota. MZZPR e formirana vo dale~nata 1967 godina vo Skopje, kako organizacija na lu|eto koi rabotat na za{titata pri rabota vo Makedonija. So samite svoi po~etoci, MZZPR uspeva da ja nametne idejata za za{tita pri rabota na teritorijata na porane{na Jugoslavija i re~isi vo site porane{ni republiki da se osnovaat soodvetni zdru`enija na lu|e koi rabotat na ovaa problematika. Eden od najgolemite uspesi na MZZPR, na {to sme osobeno gordi, a toa e po~nuvaweto na Interdisciplinarnite studii po za{tita pri rabota vo sostav na
tarniot del, odnosno bawite se so opremen tu{, mijalnik i osigureni 200 litri topla voda vo sekoe vreme. Osven {to prestojot vo vila „Dihovo“ nudi vistinska relaksacija vo ruralen ambient tuka se isklu~eni i drugite aktivnosti: utrinski aerobik, hokej na treva, vozewe velosiped, igri na pesok, pro{etki vo priroda, kapewe vo rekata, pro{etki so voda~ i ku~e, sobirawe sezonsko ovo{je i zelen~uk, rustikalna masa`a, spiewe pod otvoreno nebo vo vre}a i drugo. Na gostite na raspolagawe im e i 24~asovna servis-recepcija, minibar, telefon, TV, bez`i~en internet i drugo. Posebno karakteristi~no za vila „Dihovo“ e cenata za prestojot. Imeno, za nejzinata visina odlu~uvaat klientite, vo zavisnost od nivnoto zadovolstvo od ponudata na Vilata. Aneta Stojkovska
Univerzitetot „Sv. Kiril i Metodij“, kade vo periodot od 1989 do 1995 godina se {koluvaa okolu 150 studenti koi se steknaa so zvaweto diplomiran in`ener po za{tita pri rabota. Od ponovata istorija na MZZPR ~lenovite se fokusiraa na nekolku va`ni segmenti kako sorabotka so dr`avnite institucii od
ovaa oblast preku u~estvo vo izrabotka na brojni zakonski i podzakonski akti, podignuvawe na javnata svest za va`nosta na za{tita pri rabota, kontinuirana doobrazba na stru~nite lica od ovaa oblast, pomo{ i poddr{ka na kompaniite pri dostignuvawe na potrebnite standardi za za{tita pri rabota, kako i zdru`uvawe so
srodni organizacii od regionot i Evropa zaradi postignuvawe na na{ite postaveni celi. Za polesno informirawe na makedonskata javnost i komunikacija so ~lenovite, go izgotvivme prviot portal za za{tita pri rabota (www. mzzpr. org. mk), {to e, vsu{nost, prva i edinstvena veb-stranica vo Makedonija koja ja tretira za{titata pri rabota i prenesuva brojni informacii za aktivnostite na samoto zdru`enie. Uspe{nata sorabotka na Makedonskoto zdru`enie za za{tita pri rabota i Ministerstvoto za trud i za socijalna politika rezultira so davawe na mislewa i predlozi od poleto na za{titata pri rabota, kako, na primer, za noviot Zakon za bezbednost i zdravje pri rabota, donesen vo 2007 godina, kako i brojni pravilnici {to proizleguvaat od nego. Afirmiraweto na za{tita pri rabota kaj nas, kako i aktivnostite na MZZPR nadvor od granicite na Makedonija, bea prepoznaeni i od Me|unarodnata organizacija na trudot (MOT), so {to MZZPR dobi status Prv kolaborativen centar na MOT za informirawe za za{tita pri rabota vo Makedonija.
MZZPR, preku realizacija na proektni aktivnosti za poddr{ka na vospostavuvawe na sistemi za upravuvawe so za{titata pri rabota vo makedonskoto op{testvo, podobruvawe na rabotni uslovi na rabotnicite, pridonesuva kon podignuvawe na nivoto na za{tita pri rabota vo Makedonija. Vredni za spomenuvawe se proektite „Voveduvawe i sproveduvawe na EU standardi za za{tita pri rabota vo tekstilnata industrija“, proekt finansiran od strana na Kralstvoto Norve{ka, koj se realizira{e vo prethodnite ~etiri godini i proektot „Gradewe na kapacitetite za bezbednost i za zdravje pri rabota“ koj po~na so realizacija ovaa godina. Preku sproveduvawe na kampawi za podignuvawe na javnata svest i redovno organizirawe na obuki na aktuelni temi za ~lenovite na Zdru`enieto, MZZPR sekojdnevno pridonesuva kon za~uvuvawe na zdravjeto na rabotnikot i namaluvawe na nesre}ite na rabotno mesto, {to e i krajna cel na za{tita pri rabota. (Pretsedatel na Makedonskoto zdru`enie za za{tita pri rabota)
NOVI ZAKONSKI PROPISI NA EU (Slu`ben vesnik na EU, br. 136/2.6.2010)
Za{tita na potro{uva~ite Po {irokata javna debata, Evropskata komisija donese preporaka za primena na harmonizirana metodologija za klasifikacija i izvestuvawe reklamacii na potro{uva~i i vodewe istragi za istite.
(Slu`ben vesnik na EU, br. 133/31.5.2010)
Klasifikacija, ozna~uvawe i pakuvawe na hemikaliite i nivnite me{avini Evropskata komisija donese izmeni i dopolnuvawa na Regulativata 1907/2006 na Evropskata komisija (S.V. na EU L 396/30.12.2006), vo odnos na registracijata, evaluacijata, avtorizacijata i restrikcijata na hemikaliite (REACH). Po desetgodi{niot razvoj na pravilata za harmonizacijata, kriteriumite, klasifikacijata, ozna~uvaweto i pakuvaweto na hemikaliite i nivnite me{avini, a zaradi za{tita na ~ovekovoto zdravje i na sredinata, pod zakrila na ON, sozdadena e strukturata na Globalniot harmoniziran sistem na klasifikacijata i ozna~uvawe na hemikaliite (GHS). Vo soglasnost so sistemot, vovedeni se bezbednosni deklaracii koi mora da gi sledat supstanciite vo prometot vo soglasnost so GHS. Tranziciski period za prisposobuvawe na novite uslovi za klasifikacija, ozna~uvawe i pakuvawe na hemikaliite i nivnite me{avini e 1 juni 2015 godina.
(Slu`ben vesnik na EU, br. 129/28.5.2010)
Sezonska carina Evropskata komisija donese odluka so koja se utvrduvaat proizvodi i koli~estva nad ~ija{to vrednost mo`e da se vovede uvozna sezonska carinska stapka (domati, praski, limon, slivi, kajsii, vklu~uvaj}i gi nektarinite, kru{ite i stolnoto grozje. Spored dvi`ewata na pazarot, so posebni odluki }e se utvrduva visinata na sezonskata carina.
30
BIZNIS INFO
^etvrtok, 10 juni 2010
JP „MAKEDONSKI [UMI“ ZA GODINAVA PLANIRA POGOLEMA SE^A
Navremeno snabduvawe na naselenieto so ogrev
Vo javnoto pretprijatie „Makedonski {umi“, zaklu~no so april, se proizvedeni okolu 230 iljadi kubni metri ogrevno drvo, dodeka do krajot na godinava se planira koli~inata da iznesuva okolu 630 iljadi metri prostorni. Ostavaj}i go nastana ona {to e prodadeno vo momentov „Makedonski {umi“ raspolaga so okolu 150 iljadi kubni metri, a vo april o~ekuvame nad 70 iljadi kubni metri. - Spored planot, koj godinava e poambiciozen od lani, ogrevot vo najgolem del }e bide proizveden najdocna do 31 oktomvri, so cel navreme da obezbedime ogrevno drvo
za naselenieto - istaknuva Goran Stojkovski, pomo{nik na direktorot na Sektorot za koristewe na {umi vo JP „Makedonski {umi“. Od kompanijata istaknuvaat deka ima dovolno rezervi na ogrevno drvo i deka nivnite skladi{ta vo Ki~evo, Ohrid, Veles, Kumanovo, Sveti Nikole i [tip se polni. Vo skladot vo Skopje ima drva, no so mala rezerva poradi toa {to od Skopska Crna Gora pred okolu eden mesec se povle~eni rabotnicite na „Karaxica“. Vo tek e realizacija na sklu~enite dogovori so sindikalni organizacii i zdru`enija na penzioneri. Vo skladi{tata bukata se prodava po
cena od 2.372 denari za eden kuben metar, a dabot za 2.453 denari, pri {to cenata e so vklu~en DDV. - Toa e aktuelnata cena po koja nie rabotime. Drugi ceni ne posto-
jat. Razlikata vo cenite na pazarot na ogrevno drvo ja pravat privatnite firmi - izjavi Aleksandar Florovski, sovetnik za odnosi so javnost vo „Makedonski {umi“.
Inaku, javnoto pretprijatie godinava bele`i pozitivni rezultati vo raboteweto. Od 2007 godina do sega se isplateni 115 milioni denari, obvrski na pretprijatieto po osnova na prethodni zadol`uvawa. Novi krediti nema, a pretprijatieto uspe{no od sopstveni sredstva obezbeduva plata za 2.500 vraboteni, kako i za 700 do 800 rabotnici, koi se anga`iraat kako sezonski rabotnici. Od kompanijata, isto taka, najavija i deka naesen }e bide sprovedena akcija za uni{tuvawe na boroviot ~etnik vo onie delovi kade toj e najprisuten. V. M.
EVROPSKATA HEMISKA AGENCIJA - ECHA OBJAVI NOV PRAKTI^EN VODI^ ZA IZBEGNUVAWE TESTIRAWA VRZ @IVOTNITE
Alternativni metodi za ocenuvawe na rizicite Noviot prakti~en vodi~ na ECHA im pomaga na industriite da gi razgledaat site mo`ni alternativni metodi za pribirawe podatoci za rizicite od koristewe na proizvodite, so cel da se osiguri deka testirawata na ‘rbetnite `ivotni }e bidat prezemeni edinstveno kako posledno sredstvo. Op{tata cel na REACH regulativata ne e samo da se obezbedi visoko nivo na za{tita na zdravjeto na ~ovekot i na `ivotnata sredina tuku i da se promoviraat alternativni metodi za ocenuvawe na rizicite. Vo slu~aj koga ne postojat dovolen broj informacii za opasnostite od nekoja hemikalija, REACH nalaga industrijata da gi popolni tie praznini, da gi proceni opasnostite i rizicite od nejzinite supstancii i da prezemat merki za upravuvawe so rizicite, koi se neophodni da se za{titat ~ovekovoto zdravje i `ivotnata sredina. Mnogu od standardnite metodi za testirawe koristat ‘rbetni `ivotni za predviduvawe na vlijanieto na hemikaliite vrz lu|eto i vrz `ivotnata sredina. Za da se izbegnat nepotrebnite testirawa vrz `ivotnite, ECHA promovira alternativnite metodi za ocenuvawe na opasnostite i rizicite. Za taa cel kompaniite treba da gi obezbedat i da gi evoluiraat site dostapni i relevantni informacii za svojstvata na supstanciite. Kompaniite, isto taka, treba me|usebno da gi spodeluvaat podatocite za da se izbegne potrebata od povtorni testirawa. Se razbira, neophodno e kompaniite da gi obezbedat site formalni preduslovi so koi se garantira deka site alternativni metodi se ispolneti, vklu~uvaj}i deka tie se dobieni vrz osnova na validni metodi i deka rezultatite se soodvetni za klasifikacija, ozna~uvawe i procena na rizik. Dopolnitelni informacii: Prakti~niot vodi~ za izbegnuvawe testirawa vrz `ivotnite mo`ete da go najdete na veb-stranata: http: //echa. europa. eu/doc/publications/practical_guides/pg_10_avoid_animal_testing_en. pdf
OD 15 DO 18 JULI 2010 GODINA VO BURSA, REPUBLIKA TURCIJA
Me|unaroden saem na obleka i drugi potrebi za deca i bebiwa
Stopanskata komora na Makedonija obezbedi besplatno smestuvawe za dve no}evawa so doru~ek, vlez za saemot, transfer od aerodrom Istanbul do Bursa, transfer od hotelot do saemot i sve~eni ru~ek na denot na otvoraweto na saemot, 15.7.2010 godina Od 15 do 18 juli 2010 go- stuvaweto e vo renomiran dina vo Bursa, Republika hotel so ~etiri ili so pet Turcija, se odr`uva Me|una- yvezdi. Posetitelot gi porodniot saem na obleka za kriva patnite tro{oci i 35 deca, bebiwa i za ostana- evra administrativni trotite nivni potrebi. {oci od ~ovek za saemskiot Stopanskata komora na organizator. Makedonija vo sorabotka so Stopanskata komora na ovlasteniot zastapnik na Makedonija gi pokanuva sisaemskiot organizator – te zainteresirani makedon„Adonis grup“ organizira skite kompanii da se prijaposeta na makedonski kom- vat za poseta na saemskata panii na saemskata mani- manifestacija najdocna do festacija „Bursa 5th baby devetti juli 2010 godina. and kidswear and necessities Podetalni informacii za fair 2010“. saemot: www.tuyap.com.tr Kontakt: Obezbedeno e besplatElizabeta A.Eftimova no smestuvawe za dve no}etel.02 3244 074 vawa so doru~ek, vlez za safaks:02 3244 088 emot, transfer od aeroe-po{ta: beti@mchamber.mk drom Istanbul do Bursa, transfer od hotelot do saVlatko Stojanovski emot i sve~en ru~ek na detel.02 3244 004 not na otvoraweto na saefaks:02 3244 088 mot, 15.7.2010 godina. Sme- e-po{ta:Vlatko@mchamber.mk
31
BIZNIS INFO
^etvrtok, 10 juni 2010
PONUDA - POBARUVA^KA GERMANSKA KOMPANIJA BARA SORABOTKA SO MAKEDONSKI KOMPANII ZA IZRABOTKA NA ZAPTIVKI I [TANCANI DELOVI VO OBLASTA NA INDUSTRISKOTO PROIZVODSTVO, KOI NAO\AAT PRIMENA VO OPREMUVAWE NA POSTROJKI, POGONI, SISTEMI ZA PRENOS, GRADE@NA, HEMISKA, ZEMJODELSKI MA[INI I VO PROIZVODSTVO NA PUMPI Validnost do: 2.10.2010 godina Vid sorabotka: Proizvodi, proizvodstvo Oblast na sorabotka: Trgovija na golemo i malo Ponudata se odnesuva na: Zemji na Centralna i Isto~na Evropa *
*
*
*
*
*
*
*
*
ITALIJANSKA KOMPANIJA BARA DISTRIBUTER VO REPUBLIKA MAKEDONIJA ZA PLASMAN NA NOVI I POLOVNI MA[INI ZA PROIZVODSTVO NA TEKSTIL Validnost do: 1.12.2010 godina Vid sorabotka: Proizvodi, proizvodstvo Oblast na sorabotka: Proizvodstvo na tekstil i tekstilni proizvodi Ponudata se odnesuva na: Zemji na Centralna i Isto~na Evropa *
*
*
*
*
*
*
*
*
ITALIJANSKA KOMPANIJA BARA DISTRIBUTER VO REPUBLIKA MAKEDONIJA ZA PLASMAN NA ITALIJANSKO ESPRESO KAKO I TRANSFER NA KNOW HOW I OPREMA ZA PE^EWE KAFE Validnost do: 28.9.2010 godina Vid sorabotka: Proizvodi, proizvodstvo Oblast na sorabotka: Trgovija na golemo i malo Ponudata se odnesuva na: Zemji na Centralna i Isto~na Evropa *
*
*
*
*
*
*
*
*
GERMANSKA KOMPANIJA NUDI PRECIZNI TRKALEZNI VALJACI NA BAZA NA GUMA, POLIURETAN, PENA I KARBONSKI VLAKNA ZA ROLNI NAMENETI ZA SITE VIDOVI NA CRTE@I I MODELI Validnost do: 30.9.2010 godina Oblast na sorabotka: Zemjodelstvo Ponudata se odnesuva na: Zemji na Centralna i Isto~na Evropa *
*
*
*
*
*
*
*
*
BELGISKA KOMPANIJA BARA DISTRIBUTER VO REPUBLIKA MAKEDONIJA ZA PLASMAN NA TERMO ALUMINIUMSKA FOLIJA KOJA SE KORISTI ZA IZOLACIJA VO GRADE@NI[TVOTO Validnost do: 25.6.2010 godina Vid na sorabotka: Proizvodi, proizvodstvo Oblast na sorabotka: Grade`ni{tvo Ponudata se odnesuva na: Zemji na Centralna i Isto~na Evropa *
*
*
*
*
*
*
*
*
BUGARSKA KOMPANIJA BARA DISTRIBUTER VO REPUBLIKA MAKEDONIJA ZA PLASMAN NA SIREWE Validnost do: 4.9.2010 godina Vid na sorabotka: Proizvodi, proizvodstvo Oblast na sorabotka: Trgovija na golemo i na malo Klu~ni zborovi: sirewe *
*
*
*
*
*
*
*
*
BUGARSKA KOMPANIJA E ZAINTERESIRANA DA KUPI KARTONSKA I ALUMINIUMSKA AMBALA@A OD REPUBLIKA MAKEDONIJA Validnost do: 4.9.2010 godina Vid sorabotka: Proizvodi, proizvodstvo Oblast na sorabotka: Proizvodstvo na celuloza i na hartija i proizvodi od hartija Ponudata se odnesuva na: Zemji na Centralna i Isto~na Evropa *
*
*
*
*
*
*
*
*
GERMANSKA KOMPANIJA BARA SORABOTKA SO MAKEDONSKI KOMPANII ZA IZRABOTKA NA ZAPTIVKI I [TANCANI DELOVI VO OBLASTA NA INDUSTRISKOTO PROIZVODSTVO, KOI NAO\AAT PRIMENA VO OPREMUVAWE NA POSTROJKI, POGONI, SISTEMI ZA PRENOS. GRADE@NA, HEMISKA, ZEMJODELSKI MA[INI I VO PROIZVODSTVO NA PUMPI Validnost do: 2.10.2010 godina Vid sorabotka: Proizvodi, proizvodstvo Oblast na sorabotka: Trgovija na golemo i na malo Ponudata se odnesuva na: Zemji na Centralna i Isto~na Evropa *
*
*
*
*
*
*
*
*
GERMANSKA KOMPANIJA BARA DISTRIBUTER VO REPUBLIKA MAKEDONIJA ZA PLASMAN NA ZA[TITNA OPREMA PRI RABOTA Validnost do: 22.10.2010 godina Vid sorabotka: Proizvodi, proizvodstvo Oblast na sorabotka: Trgovija na golemo i na malo Ponudata se odnesuva na: Zemji na Centralna i Isto~na Evropa *
*
*
*
*
*
*
*
*
MAKEDONSKA KOMPANIJA BARA PARTNER ZA PROIZVODSTVO I PLASMAN NA ETERI^NI MASLA I SU[ENO OVO[JE
Validnost do: 22.12.2010 godina Vid sorabotka: Proizvodi, proizvodstvo Oblast na sorabotka: Trgovija na golemo i na malo Ponudata se odnesuva na: Evropska Unija , Zemji na Centralna i Isto~na Evropa *
*
*
*
*
*
*
*
*
BUGARSKA KOMPANIJA BARA DISTRIBUTER VO REPUBLIKA MAKEDONIJA ZA PLASMAN NA SANITARNA ARMATURA Validnost do: 17.12.2010 godina Vid sorabotka: Proizvodi, proizvodstvo Oblast na sorabotka: Trgovija na golemo i na malo Ponudata se odnesuva na: Zemji na Centralna i Isto~na Evropa *
*
*
*
*
*
*
*
*
GERMANSKA KOMPANIJA BARA SORABOTKA SO MAKEDONSKI KOMPANII VO OBLASTA NA SON^EVATA ENERGIJA ZA PLASMAN NA FOTOVOLTAI^NI SISTEMI, SOLARNI SISTEMI ZA GREEWE NA VODA I TOPLINSKI PUMPI Validnost do: 30.6.2010 godina Vid sorabotka: Proizvodi, proizvodstvo Oblast na sorabotka: Distribucija na elektri~na energija, gas i voda Ponudata se odnesuva na: Zemji na Centralna i na Isto~na Evropa *
*
*
*
*
*
*
*
*
GR^KA KOMPANIJA BARA DISTRIBUTER VO REPUBLIKA MAKEDONIJA ZA PLASMAN NA ORTOPEDSKI POMAGALA Validnost do: 18.10.2010 godina Vid sorabotka: Proizvodi, proizvodstvo Oblast na sorabotka: Trgovija na golemo i malo Ponudata se odnesuva na: Zemji na Centralna i na Isto~na Evropa *
*
*
*
*
*
*
*
Vid sorabotka: Proizvodi, proizvodstvo Oblast na sorabotka: Proizvodstvo na tekstil i tekstilni proizvodi Ponudata se odnesuva na: Zemji na Centralna i na Isto~na Evropa *
*
*
*
*
*
*
*
IZRAELSKA KOMPANIJA BARA SORABOTKA SO DRVOPRERABOTUVA^KATA INDUSTRIJA VO REPUBLIKA MAKEDONIJA ZA IZRABOTKA NA DRVENI DELOVI ZA SLO@UVALKI SO MO@NOST PROIZVODITE DA SE PAKUVAAT VO MAKEDONIJA I PLASIRAAT NA PAZARITE VO EU Validnost do: 24.12.2010 godina Vid sorabotka: Proizvodi, proizvodstvo Oblast na sorabotka: Obrabotka na drvo i proizvodi od drvo Ponudata se odnesuva na: Zemji na Centralna i Isto~na Evropa *
*
*
*
*
*
*
*
*
MAKEDONSKA KOMPANIJA NUDI PRERABOTENI I KONZERVIRANI KOMPIRI Vid na sorabotka: Proizvodi, proizvodstvo Validnost do: 21.12.2010 godina Oblast na sorabotka: Trgovija na golemo i malo Ponudata se odnesuva na: Zemji na Centralna i Isto~na Evropa *
*
*
*
*
*
*
*
*
INDISKI PROIZVODITEL NA SU[EN ZELEN^UK ZAINTERESIRAN E DA SORABOTUVA SO MAKEDONSKI TRANSPORTNI KOMPANII ZA IZVOZ NA ZELEN^UK I OVO[JE OD MAKEDONIJA Validnost do: 15.12.2010 godina Vid sorabotka: Tehni~ka sorabotka Oblast na sorabotka: Soobra}aj, transport na stoki i patnici i {pedicija Ponudata se odnesuva na: Zemji na Centralna i Isto~na Evropa *
*
*
*
*
*
*
*
*
MAKEDONSKA KOMPANIJA BARA DISTRIBUTER VO EVROPSKITE ZEMJI ZA PLASMAN NA ZAP^ANICI, DELOVI ZA PROCESNA OPREMA, TRANSMISII, REDUKTORI KAKO I USLUGI OD TIPOT NA REPARACII I MODIFIKACII Validnost do: 28.10.2010 godina Vid na sorabotka: Proizvodi, proizvodstvo Oblast na sorabotka: Trgovija na golemo i malo Ponudata se odnesuva na: Evropska unija, zemji na Centralna i na Isto~na Evropa *
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
KONTAKTIRAJTE JA HRVATSKATA KOMPANIJA ZA PLASMAN NA MAKEDONSKO VINO VO NIVNITE 50 HIPER I SUPERMARKETI Validnost do: 18.12.2010 godina Vid sorabotka: Proizvodi, proizvodstvo Oblast na sorabotka: Trgovija na golemo i malo Ponudata se odnesuva na: Zemji na Centralna i na Isto~na Evropa *
*
*
*
*
*
*
*
*
MAKEDONSKA KOMPANIJA BARA PLASMAN NA ARHIVSKI OGNOOTPOREN EDNOKRILEN I DVOKRILEN ORMAN, KP, OG ORMANI, METALNI GARDEROBERI I ORMANI ZA STRUJOMERI ZA EVROPSKI PAZAR Validnost do: 18.12.2010 godina Vid sorabotka: Proizvodi, proizvodstvo Oblast na sorabotka: Trgovija na golemo i na malo Ponudata se odnesuva na: Zemji na Centralna i na Isto~na Evropa *
*
*
*
*
*
*
*
*
HRVATSKA KOMPANIJA E ZAINTERESIRANA DA NAJDE PARTNER VO REPUBLIKA MAKEDONIJA ZA SORABOTKA VO OBLASTA NA UVOZ-IZVOZ NA KANCALARISKI MEBEL (STOLICI I FOTELJI) SO KOI BI MO@ELE DA NASTAPAT NA PAZARITE NA ZEMJITE OD REGIONOT Validnost do: 17.9.2010 godina Vid na sorabotka: Sorabotka vo proizvodstvo - dorabotka Oblast na sorabotka: Obrabotka na drvo i na proizvodi od drvo Ponudata se odnesuva na: Zemji na Centralna i na Isto~na Evropa *
*
*
*
GR^KA KOMPANIJA BARA ZASTAPNIK VO REPUBLIKA MAKEDONIJA ZA PLASMAN NA HARTIENA AMBALA@A ZA PAKUVAWE NA MLE^NI PROIZVODI Validnost do: 7.10.2010 godina Vid sorabotka: Proizvodi, proizvodstvo Oblast na sorabotka: Prerabotuva~ka industrija Ponudata se odnesuva na: Zemji na Centralna i Isto~na Evropa *
*
*
ITALIJANSKA KOMPANIJA BARA DISTRIBUTER VO REPUBLIKA MAKEDONIJA ZA PLASMAN NA NOVI I POLOVNI MA[INI ZA PROIZVODSTVO NA TEKSTIL Validnost do: 01.12.2010 godina
*
*
*
*
*
*
*
*
MAKEDONSKA KOMPANIJA GENERALEN UVOZNIK NUDI RAZNI VIDOVI NA TOVARNI PRIKOLKI Validnost do: 16.12.2010 Vid na sorabotka: Proizvodi, proizvodstvo Oblast na sorabotka: Trgovija na golemo i malo Ponudata se odnesuva na: Zemji na Centralna i Isto~na Evropa *
*
*
*
*
*
*
*
*
MAKEDONSKA KOMPANIJA NUDI ARMIRANO POLIESTERSKI REZERVOARI Validnost do: 19.10.2010 godina Vid sorabotka: Proizvodi, proizvodstvo Oblast na sorabotka: Prerabotuva~ka industrija Ponudata se odnesuva na: Zemji na Centralna i na Isto~na Evropa *
*
*
*
*
*
*
*
*
HRVATSKI SINXIR NA SUPER MARKETI E ZAINTERESIRAN ZA UVOZ NA SVE@ I KONZERVIRAN ZELEN^UK I OVO[JE I KOLBASI Validnost do: 8.12.2010 godina Vid sorabotka: Proizvodi, proizvodstvo Oblast na sorabotka: Trgovija na golemo i na malo Ponudata se odnesuva na: Zemji na Centralna i Isto~na Evropa *
*
*
*
*
*
*
*
*
GERMANSKA KOMPANIJA E ZAINTERESIRANA DA SORABOTUVA SO GRADE@NI MAKEDONSKI KOMPANII VO IZVEDBA NA GRADBA SO ^ELI^NI KONSTRUKCII Validnost do: 26.10.2010 godina Vid na sorabotka: Tehni~ka sorabotka Oblast na sorabotka: Grade`ni{tvo Klu~ni zborovi: konstrukcii Ponudata se odnesuva na: Zemji na Centralna i na Isto~na Evropa *
*
*
*
*
*
*
*
*
BUGARSKA KOMPANIJA IMA INTERES ZA SORABOTKA SO FIRMI OD REPUBLIKA MAKEDONIJA KOI PROIZVEDUVAAT STRUGOTINI OD DRVO, A SE UPOTREBUVAAT ZA IZRABOTKA NA PELETI, BARANATA KOLI^INA TREBA DA BIDE 1800 M3 MESE^NO A VO MOMENTOT BARAAT 360 KUBNI METRI Validnost do: 18.12.2010 godina Vid na sorabotka: Proizvodi, proizvodstvo Oblast na sorabotka: Obrabotka na drvo i proizvodi od drvo Ponudata se odnesuva na: Zemji na Centralna i Isto~na Evropa Kontakt adresa: Stopanskata komora na Makedonija ul. Dimitrie ^upovski, 13 1000 Skopje Kontakt lice: Mirjana Koceva Tel: (02) 3244035; Faks: (02) 3244088 Call Centar: (02) 15015 E-adresa: mirjana@mchamber.mk
32
BIZNIS INFO
^etvrtok, 10 juni 2010 Saraevo
NA 21 I 22 JUNI VO PRILEP I VO SKOPJE
Makedonsko-~e{ki biznis-forum
Pretsedatelot na Republika ^e{ka, Vaclav Klaus, vo najavenata oficijalna poseta na Republika Makedonija }e dopatuva so brojna delovna delegacija predvodena od Stopanskata komora na ^e{ka. Pritoa, na 22 juni 2010 godina vo Skopje e planirano odr`uvawe na Makedonsko-~e{ki biznis–forum, a na delovnite lu|e od dvete zemji }e im se obratat pretsedatelite na dvete dr`avi, \orge Ivanov i Vaclav Kaus. Spored programata, na biznis forumot vo Skopje se planira potpi{uvawe na Spogodba za osnovawe na Makedonsko-~e{ki deloven sovet od strana na rakovodstvata na dvete stopanski komori. Makedonsko-~e{ki biznis-forum }e se odr`i vo prostoriite na Stopanskata komora na Makedonija, sala na petti kat, so po~etok vo devet ~asot. Prethodniot den, na 21 juni 2010 godina, ~e{kata biznis-delegacija }e prestojuva vo Prilep. So svoite doma}ini – stopanstvenici od regionot }e se odr`i
biznis-forum vo hotelot „Salida“, so po~etok vo 15 ~asot. Delovnite lu|e koi se pretstavnici na kompanii - ~lenki na Stopanskata komora na ^e{ka se od kompanii od razli~ni stopanski dejnosti i najavuvaat interes za vospostavuvawe inicijalni kontakti i me|usebno zapoznavawe so makedonskite kompanii na predvidenite bilateralni sredbi. Tokmu zatoa, ovoj deloven forum pretstavuva dobra mo`nost za unapreduvawe na ekonomskite relacii me|u Republika Makedonija i ^e{ka, kako i za vospostavuvawe na povisoki oblici na sorabotka i razvoj na delovnite odnosi me|u kompaniite od dvete zemji. Gi pokanuvame site makedonski kompanii zainteresirani za u~estvo na biznis forumot, da go prijavat svoeto u~estvo vo Stopanskata komora na Makedonija, najdocna do 18 juni 2010 godina (petok), kaj liceto Biljana Peeva - \uri}, tel:3244034, e-po{ta: biljana@mchamber.mk.
Praga
NA 16 JUNI VO HOTEL „KONTINENTAL“ VO SKOPJE
Makedonsko-bosanskohercegova~ki biznis-forum
Na inicijativa na Ministerstvoto za nadvore{ni raboti na Bosna i Hercegovina, so poddr{ka na Ministerstvoto za nadvore{ni raboti na Republika Makedonija, na 16 juni 2010 godina vo hotel „Kontinental“ (Kristalna sala) }e se odr`i Makedonsko-bosanskohercegova~ki biznis-forum. Sredbata na delovnite lu|e }e bide otvorena od strana na ministrite za ekonomija i za nadvore{na trgovija na dvete zemji. Vo ramkite na biznisforumot }e bidat organizirani bilateralni delovni
sredbi me|u stopanstvenicite od dvete zemji. Biznis-delegacijata od Bosna i Hercegovina, predvodena od Nadvore{no-trgovskata komora na BiH, e sostavena od triesetina kompanii od nekolku stopanski sektori: trgovija, grade`ni{tvo, prerabotka na drvo i proizvodstvo na mebel, prehranbena i metaloprerabotuva~ka industrija, tekstil i konfekcija, turizam i drugo. Bosanskite kompanii najavija interes za vospostavuvawe inicijalni kontakti i me|usebno za-
OD 21 DO 26 AVGUST VO GORNA RADGONA, R.SLOVENIJA
poznavawe so makedonskite kompanii na predvidenite bilateralni sredbi so cel realizirawe na potencijalna delovna sorabotka. Stopanskata komora na Makedonija gi pokanuva site kompanii zainteresirani za u~estvo na biznis-forumot da go prijavat svoeto u~estvo najdocna do 11 juni 2010 godina (petok). Spisok na bosanski kompanii, nacrt-agendata i prijavniot list mo`e da go prezemete na veb-portalot na Stopanskata komora na Makedonija: www. mchamber. mk
Gorna Radgona
„Pomurski saem 2010“ Stopanskata komora na Makedonija organizira u~estvo na makedonski kompanii na zaedni~ki {tand na ovaa saemska mani festacija
Stopanskata komora na Makedonija vo periodot od 21 do 26 avgust 2010 godina vo Gorna Radgona, Slovenija, organizira u~estvo i poseta na renomiraniot me|unarodniot saem za zemjodelstvo, prehranbena industrija, vinarstvo i zemjodelska mehanizacija „AGRA 2010“. Pomurskiot saem od Gorna Radgona, Slovenija, so svojata mestopolo`ba me|u Avstrija, Hrvatska i Ungarija ima renome na eden od najposetuvanite saemski institucii vo
Evropa. Na ovogodi{noto izdanie na me|unarodniot saem za zemjodelstvo i za prehrana „AGRA 2010“ }e bidat pretstaveni stopanski segmenti od oblasta na: z prehranbenata industrija (meso i mle~ni proizvodi, vino i pivo, pekarstvo, riba, konditorstvo, maslo za jadewe, kafe, za~ini, dodatoci, surovini, repromaterijali, oprema i mehanizacija za prehranbena industrija z zemjodelski proizvodi (razli~ni vidovi se-
Prijavuvawe za izlo`uva~i do 14 juni 2010 godina pod povolni uslovi!
miwa, rastenija, za{titni preparati, oprema i mehanizacija za obrabotka na zemja, oprema za lov i za ribolov) z zemjodelski mehanizacija z sto~arstvo (izlo`ba na doma{ni `ivotni) z agrohemija i bilkarstvo z ambala`a i pakuvawe z drugo Stopanskata komora na Makedonija organizira poseta i u~estvo na makedonski kompanii na zaedni~ki {tand od 100 kvadratni metri, so organiziran prevoz i smestuvawe.
Za site kompanii koi se zainteresirani da obezbedat prazen izlo`ben prostor Ve informirame deka cenata e 63 evra za eden kvadraten metar (na koi sleduva 25 procenti popust). Cenata za standardna oprema za {tandot iznesuva 36 evra.
Stopanskata komora na Makedonija gi povikuva site zainteresirani makedonski kompanii da go prijavat svoeto u~estvo na saemot najdocna do 11 juni 2010 godina. Kontakt i prijavuvawe: Venera Andrievska
Glaven i odgovoren urednik, Savo Pej~inovski
Tel: 3244 037; venera@mchamber.mk
Vlatko Stojanovski Tel: 3244 004; faks: 3244 088 e-po{ta: vlatko@mchamber.mk
tel: : (02) 3244036 faks: (02) 3244088 savo@mchamber.mk