Priestor na výdaj Kurátorka: Karolina Lizurej
KSENIA CZERESZKO Pavučina / Pajęczyna nylón, polyester, elastan nylon, poliester, elastan
Priestor na výdaj Kurátorka: Karolina Lizurej
Priestor na výdaj Kurátorka: Karolina Lizurej
Umelci: Anna Bandyra, Paulina Buźniak, Ksenia Czereszko, Julia Kowalska, Alicja Kukier, Karolina Lizurej, Marta Nadolle, Katarzyna Nowakowska, Kacper Tomaszewski Ralph Rugoff, kurátor Bienále v Benátkach (2018), ktorého heslom bolo „Kiež by si žil v zaujímavých časoch“, zdôrazňoval, že umenie síce nezmení svet, nezastaví zlo a ani nezlepší tragické osudy ľudí, no môže sa stať istým zaujímavým typom sprievodcu, ktorý hovorí, ako žiť a myslieť v zaujímavej dobe, ktorá môže človeku dať radosť či poskytnúť útočisko, ktorá sa môže pokúšať ovplyvňovať i manipulovať, a napokon – možno len – povedať niečo o sebe. A hoci väčšina diel prezentovaných na vtedajšom Bienále nastoľovala „veľké“ problémy a témy, ktoré v súčasnej realite patria k pálčivým a aktuálnym, osobne vnímam Rugoffov odkaz skôr ako upriamenie pozornosti na „mikro“ umenie. Umenie hovoriť o intímnejších, osobných príbehoch, ktoré implikujú úlohu okolia, územia, miesta, rodiny, komunity a ich histórie. Umenie rozoberajúce individuálny a subjektívny priestor, ktorý je vďaka tomu tým najbližším a plným najuniverzálnejších významov. Umenie môže byť priateľské, ako aj nepriateľské, môže vyvolávať strach a aj dávať nádej, pocit usporiadanosti a bezpečia.
Východiskom výstavy Priestor na výdaj sa stal osobný, blízky priestor chápaný rôznorodým spôsobom. Téma je podnetom na prezentáciu diel umelkýň a umelca, ktorí si zvolili textíliu ako najvhodnejšie médium. Sú to umelci mladej generácie, ktorých diela sa vyznačujú mimoriadnou citlivosťou zachytávania vlastných skúseností a zdieľania svojich vlastných úvah. Práca Ksenie Czereszko Pavučina prezentuje koexistenciu zdanlivých rozporov. Pavučina je jemná, a zároveň odolná – niekoľko desiatok nití dokáže uniesť obrovskú váhu. Materiál, ktorý autorka použila – konkrétne silónkové pančuchy –, sa stáva metaforou komplementárnej ženskosti, teda elegancie jemnej a útlej bytosti skrývajúcej silu a schopnosť, ktorá je zároveň citlivá a zraniteľná. Kacper Tomaszewski, autor Bunkra, vo svojej práci spája dve farby – ružovú a modrú, ktoré v autorovej mysli symbolizujú ich konzumné stotožňovanie s pohlaviami – dievčaťom a chlapcom. Bunker zatiera tieto hranice a vytvára spoločný priestor. Paulina Buźniak s odkazom na prirodzený kolobeh prírody a jeho opakovateľnosť hovorí o skúsenostiach liečby osobného zranenia. Pozorovanie sveta prírody okolo nás a procesov, ku ktorým v ňom dochádza, môže človeka napĺňať optimizmom a prinášať mu úľavu. Tak ako sa príroda cyklicky znovuzrodzuje a život víťazí nad smrťou, rovnako tak v čase
krízy môže úslovie „čas lieči všetky rany“ predstavovať jediný impulz, aby človek dospel k presvedčeniu, že sa situácia sa zmení k lepšiemu a bolesť pominie. V triptychu Všetko zarastie autorka využila vlastnú siluetu. Červené škvrny predstavujú všetky ťaživé skúsenosti. Rovnako ako v prírode sa silueta mení a červená postupne ustupuje zelenej, až kým úplne nezmizne a nezanechá nerušený povrch pripomínajúci mach. Anna Bandyra vo svojej práci využíva vlastnú podobizeň. Obraz vytvorený technikou krížikového stehu zobrazuje znásobený autoportrét symbolizujúci vnútornú roztrieštenosť, zatiaľ čo vystupovanie postavy z tieňa naznačuje pripravenosť na príchod „nového“. Autoportrét si zvolila aj Marta Nadolle. V svojich obrazoch sa venuje témam ako láska, dospievanie, intimita, vzťahy s druhými či odcudzenie. Hrdinka jej diel zápasí s problémami celej generácie – to, čo je najosobnejšie, sa stáva univerzálnou pravdou o živote väčšiny z nás. Video Julie Kowalskej je cestou do vnútra tela – pulzujúce tkanivá a neustály pohyb živého organizmu privádza diváka do tranzu. Masky Katarzyny Nowakowskej vznikli počas globálneho lockdownu, ktorý umelkyňa strávila v izolácii. Maska-rúško chrániace dýchacie cesty pred prenosom infekcie sa postupom času stalo neoddeliteľnou súčasťou každodenného života. Ako vankúšové formy majú za úlohu
prekonať situáciu psychického a fyzického nepohodlia spojeného s núteným sedením doma – jedny sú mäkkými väzeniami, iné človeka teleportujú do sveta fantázie a snov. Podobnú metódu využíva Karolina Lizurej, ktorá šitím mäkkých prikrývok „zmäkčuje” to, čo sa ťažko akceptuje – ťažké, často tragické príbehy, ktoré sa odohrali v ľudských dejinách. Monumentálna tapiséria Alicje Kukier s názvom Identický zdroj je inšpirovaná japonskými grafikami zobrazujúcimi opicu naťahujúcu sa k odrazu mesiaca. Toto zachytenie budhistického príbehu prináša úvahu o vnímaní hranice medzi realitou a ilúziou – opica, ktorá vidí okrúhly obraz vo vodnej hladine, je oslepená svetlom, no nie je to však jeho zdroj. Snažila som sa, aby diela prezentované na výstave priniesli široké spektrum možností, ktoré umelcovi dáva umelecká textília. Práce zhotovené prostredníctvom jej techník priťahujú pozornosť verejnosti vďaka svojej rôznorodosti, prekvapujú správnosťou, pokiaľ ide o výber formy vzhľadom na obsah jednotlivých prác, čo si, pevne dúfam, všimnú aj diváci výstavy, a „Priestor na výdaj“ bude zdrojom inšpirácie a povzbudenia v súčasnej, ťažkej dobe. Karolina Lizurej
Przestrzeń do podziału Kuratorka: Karolina Lizurej Artyści: Anna Bandyra, Paulina Buźniak, Ksenia Czereszko, Julia Kowalska, Alicja Kukier, Karolina Lizurej, Marta Nadolle, Katarzyna Nowakowska, Kacper Tomaszewski Ralph Rugoff, kurator Biennale w Wenecji (2018), którego hasłem było „Obyś żył w ciekawych czasach”, podkreślał, że sztuka wprawdzie nie zmieni świata, nie powstrzyma zła i nie poprawi tragicznego losu ludzi, ale może stać się rodzajem ciekawego przewodnika mówiącego o tym jak żyć i myśleć w ciekawych czasach, może dawać przyjemność, schronienie, być próbą wpływania, manipulowania, wreszcie – po prostu opowiedzenia czegoś o sobie. I choć większość prac zaprezentowanych na ówczesnym Biennale poruszało zagadnienia i problemy „wielkie”, palące i aktualne we współczesnej rzeczywistości, to osobiście wolę odbierać przekaz Rugoffa jako zwrócenie uwagi na sztukę skali „mikro”. Sztukę opowieści bardziej intymnych, osobistych – implikujących rolę otoczenia, terytorium, miejsca, rodziny, społeczności i ich historii. Sztukę opisującą przestrzeń jednostkową i subiektywną, a przez to najbliższą, pełną najbardziej uniwersalnych znaczeń. Może być ona zarówno przyjazna jak i wroga, powodującą tak
samo lęk, jak i dająca nadzieję, poczucie porządku i bezpieczeństwa. Punktem wyjścia wystawy „Przestrzeń do podziału” stała się osobista, bliska przestrzeń rozumiana w sposób bardzo różnorodny. Temat jest asumptem do zaprezentowania prac artystek i artysty, którzy wybrali tkaninę jako najbardziej adekwatne medium. Są to artyści młodego pokolenia, w których pracach widoczna jest niezwykła wrażliwość opisywania własnych doświadczeń i dzielenia się swymi refleksjami. Praca Kseni Czereszko „Pajęczyna” ukazuje współistnienie pozornych sprzeczności. Pajęczyna jest jednocześnie delikatna i wytrzymała - kilkadziesiąt nitek jest w stanie utrzymać wielki ciężar. Użyty przez autorkę materiał – rajstopa, staje się metaforą komplementarnej kobiecości – elegancji istoty delikatnej i subtelnej, w której tkwi moc i sprawczość, a z drugiej strony wrażliwej i podatnej na zranienie. Kacper Tomaszewski, autor „Bazy” łączy w pracy dwa kolory – różowy oraz niebieski, symbolizujące w myśli autora konsumpcyjne utożsamianie ich z płciami – odpowiednio dziewczynki oraz chłopca. „Baza” zaciera owe wytworzone granicę i stanowi przestrzeń wspólną. Paulina Buźniak odwołując się do naturalnego cyklu przyrody i jego powtarzalności mówi o doświadczeniu leczenia osobistych zranień. Obserwacja świata przyrody wokół nas i zachodzących w niej procesów
może napawać optymizmem – przynosić ukojenie. Tak jak natura cyklicznie odradza się, a życie odnosi zwycięstwo nad śmiercią tak i w kryzysowych momentach hasło „czas leczy rany” może być jedynym impulsem by uwierzyć, że coś zmieni się na lepsze, a ból przeminie. W tryptyku „Wszystko zarośnie” autorka posłużyła się własną sylwetką. Czerwone miejsca to wszystkie trudne doświadczenia. Tak jak w przyrodzie sylwetka się zmienia i z czasem czerwień ustępuje miejsca zieleni, by prawie całkowicie zniknąć pozostawiając spokojną kojarzącą się z mchem powierzchnię. Anna Bandyra, wykorzystuje w swojej pracy własny wizerunek. Obraz wykonany w technice haftu krzyżykowego ukazuje zmultiplikowany autoportret symbolizując wewnętrzne rozbicie, zaś wyjście postaci z cienia sugeruje gotowość na przyjście „nowego”. Autoportretem posługuje się również Marta Nadolle, a tematy które porusza w obrazach to miłość, dojrzewanie, intymność, relacje z innymi, alienacja. Bohaterka dzieł Nadolle zmaga się z problemami całego pokolenia – to co najbardziej osobiste staje się uniwersalną prawdą o życiu większości z nas. Video Julii Kowalskiej jest podróżą do wnętrza ciała - pulsowanie tkanek, nieustanny ruch żywego organizmu wprowadzają widza w trans. „Maski” Katarzyny Nowakowskiej powstały w trakcie globalnego lockdownu, które artystka spędziła w izo-
lacji. Maska w założeniu ochraniająca drogi oddechowe przed przenoszeniem zarazków ewaluowała, stając się integralnym elementem codzienności. Jako poduszkowe formy mają za zadanie oswoić sytuację psychicznego i fizycznego dyskomfortu związanego z przymusowym zamknięciem - jedne są miękkimi więzieniami, inne teleportują do świata fantazji i pragnień Podobny zabieg stosuje Karolina Lizurej, która poprzez szycie miękkich kołder „zmiękcza” to, co trudne do zaakceptowania - trudnych, często tragicznych opowieści zapisanych na kartach historii. Monumentalny gobelin Alicji Kukier pt. „Identyczne źródło” jest inspirowany japońskimi grafikami przedstawiającymi małpę sięgającą ku odbiciu księżyca. To przedstawienie buddyjskiej opowieści kontemplującej dostrzeganie granicy pomiędzy rzeczywistością, a iluzją – małpa widząc okrągły obraz w lustrze wody jest oślepiona światłem – nie jest to jednak jego źródło. Starałam się, aby dzieła zaprezentowane na wystawie ukazywały szerokie spektrum możliwości na jakie pozwala artyście tkanina artystyczna. Prace wykonane w jej technikach ujmują różnorodnością, zadziwiają trafnością doboru formy do treści poszczególnych prac, co mam nadzieję zauważą także widzowie ekspozycji, a „Przestrzeń do podziału” będzie źródłem inspiracji i otuchy w obecnym, trudnym czasie. Karolina Lizurej
ANNA BANDYRA Bez názvu / Bez tytułu krížiková výšivka na bavlnenej kanave / 100 x 100 cm haft krzyżykowy na kanwie bawełnianej / 100 x 100 cm
MARTA NADOLLE Keby som odtiaľto neodišla, už dávno by som mala muža a deti Gdybym stąd nie wyjechała, już dawno miałabym męża i dzieci ručná výšivka / 30 x 40 cm haft ręczny / 30 x 40 cm
PAULINA BUŹNIAK Všetko zarastie (triptych) / Wszystko zarośnie (tryptyk) digitálna tlač a výšivka z česanej priadze / každý 21 x 30 cm druk cyfrowy i haft z wełny czesankowej / każdy 21 x 30 cm PAULINA BUŹNIAK Spomienka na dedka / Wspomnienie o dziadku digitálna tlač a výšivka z česanej priadze / 10 x 15 cm druk cyfrowy i haft z wełny czesankowej / 10 x 15 cm Už dlhé roky ma kvária neznesiteľné migrény. Jedným z bláznivých spôsobov, ako ich zvládnuť, bola hypnotická terapia, na ktorú som sa vybrala pred niekoľkými rokmi. Okrem štandardných otázok, ktoré mi kládla terapeutka, si pamätám päťročného chlapca v modrom tričku, ktorý ku mne podišiel s potuteľným úsmevom na tvári. Nakláňal hlavu a hľadel smerom ku mne, akoby som ležala na zemi. Neskôr sa mi obraz rozmazáva a moja predstava nepokračuje, no tento príbeh sa ďalej rozvíja v terapeutkinej mysli. Les, cesta a krv. Až po ukončenej terapii som dostala otázku, či sa v mojej rodine náhodou nehovorí o nejakých ťaživých vojnových spomienkach. Moju prababku zavraždili banderovci pred očami vtedy päťročného dedka. Bolo mi dané pozrieť sa na neho jej očami poslednýkrát? To presne neviem, ale jeho úsmev ma upokojuje a predstavuje symbol toho, ako je možné opäť sa postaviť na nohy po každej traume.
Od wielu lat cierpię na uciążliwe migreny. Jednym z szalonych sposobów radzenia sobie z nimi była sesja hipnozy, na którą udałam się kilka lat temu. Oprócz standardowych pytań zadawanych przez terapeutkę pamiętam pięcioletniego chłopca w błękitnej koszulce, który podszedł do mnie z delikatnym uśmiechem na twarzy. Przechylał głowę patrząc w moją stronę, tak jakbym leżała na ziemi. Później obraz się zaciera i moja wizja się urywa, jednak opowieść kontynuuje się w głowie terapeutki. Las, droga i krew. Dopiero po skończonej sesji zostałam zapytana o to, czy w mojej rodzinie są jakieś trudne wojenne wspomnienia. Moja prababcia została zabita przez banderowców na oczach pięcioletniego wówczas dziadka. Czy miałam okazję spojrzeć na niego jej oczyma ostatni raz? Tego nie wiem..ale jego uśmiech mnie uspokaja i stanowi symbol odrodzenia z każdej traumy.
KSENIA CZERESZKO Pavučina / Pajęczyna nylón, polyester, elastan nylon, poliester, elastan
JULIA KOWALSKA Bez názvu / Bez tytułu video wideo
ALICJA KUKIER Identický zdroj / Identyczne źródło tapiséria (hodváb, ľan, sisal, vlna) / 240 × 170 cm gobelin (jedwab, len, sizal, wełna) / 240 × 170 cm Keď už utiekol do lesa, pritiahla ho pokojná tôňa. Nerušená, tmavá a poskytujúca dokonalý odraz jasu. Štveral sa na naklonený strom, čoraz vyššie a vyššie. Čoraz intenzívnejšie hľadel na stojacu vodu. Nevedel, že je to neprekročiteľná hranica, z ktorej niet cesty späť. Započul šepot: na východe slnka nech ktosi zošalie. Gdy uciekł już do lasu, przyciągnęła go spokojna toń. Niezmącona, ciemna i dająca doskonałe odbicie blasku. Wspinał się na pochyłe drzewo, coraz wyżej i wyżej. Coraz intensywniej wpatrywał się w stojące wody. Nie wiedział, że to nieprzekraczalna granica, z której się nie powraca. Usłyszał szept: o wschodzie słońca niech ktoś oszaleje.
KAROLINA LIZUREJ Sú svety dva / Są światy dwa ručná výšivka, viskóza, syntetická výplň / 170 x 160 cm haft ręczny, wiskoza, wypełniacz syntetyczny / 170 x 160 cm
KATARZYNA NOWAKOWSKA Masky / Maski mäkký objekt, bavlna, výplň miękki obiekt, bawełna, wypełniacz
KACPER TOMASZEWSKI Bunker / Baza inštalácia, zmiešaná technika instalacja, technika mieszana
KSENIA CZERESZKO Pavučina / Pajęczyna nylón, polyester, elastan
Organizátor výstavy Priestor na výdaj: Poľský inštitút v Bratislave Preklad: Mário Kyseľ Grafický návrh: Miarka Design Termín a miesto výstavy: Galéria Poľského inštitútu v Bratislave od 4. 2. - 3. 3. / vernisáž 3. 2. 2022 / 17:00 Katalóg financoval Poľský inštitút v Bratislave Bratislava, február 2022