Mariahoeve Onze Wijk Nummer 10 2021

Jaargang 4, april 2021 | Mariahoeve Onze Wijk is een uitgave van Wijkberaad Mariahoeve

OnzeWijk

& Marlot

D U U RD E E D I TZ A A M IE

Nr.10 2021

Bespaartips • Wijkupdate • Kleurplaat!

Nr.10

Inhoud

2021

Van de redactie: April 2021: Terug van weggeweest...

Na lange tijd ligt het wijkblad van Mariahoeve

gebied van de energietransitie in de stad en in

Colofon

OnzeWijk

Mariahoeve Onze Wijk is een uitgave van Wijkberaad Mariahoeve bewoners­organisatie voor de belangen van Mariahoeve en verschijnt 4 keer per jaar.

Pagina 4+5

Wijkberaad Update

Pagina 6+7

Anneloes Groot,

waarden van de wijk

Pagina 8+9

Energiecoaches

Deadline kopij editie nr. 11 = 15 mei 2021

Pagina 10

Eerste zonnepanelen in Mariahoeve

Editie nr. 11 verschijnt rond eind juni 2021

Redactieadres en advertentie-exploitatie

4e jaargang, nummer 10 / April 2021 Oplage: 9500 exemplaren

weer voor u. Na het verschijnen van de vorige

Mariahoeve en Marlot. Zo kunt u bijvoorbeeld

editie die grotendeels gewijd was aan de

lezen over inductie koken, een duurzaam huis,

coronacrisis, werden wij overspoeld met positieve

energiecoaches en een uniek zonnepanelenpark in

reacties. Veel lezers lieten weten het blad erg

Mariahoeve. Daarnaast leest u ook updates over

Pagina 11

Collectief de Groene Smaragd

nuttig te hebben gevonden. Zowel in Mariahoeve

ontwikkelingen in Mariahoeve op het gebied van

Pagina 12

Inductiekoken

als Marlot werd het blad goed ontvangen.

nieuwbouwprojecten en de stand van zaken van

Pagina 13

Kijk op energie

Mariahoeve Knapt Op.

Pagina 14+15

Jesse Voerman over

de energietransitie

Pagina 16

VvE’s en Hou Van Je Huis

Pagina 17

Duurzame stad

Pagina 18

Stedelijk energieplan

Pagina 19

Ingezonden brief

Pagina 20

Corporatiewoningen

en duurzaamheid

Pagina 21

Marlot en de energietransitie,

Wouter Metz

Pagina 24

Corona-engeltjes in Mariahoeve

Pagina 25

Zet ‘m op 70

Pagina 26+27

Gebouwentransitie in Mariahoeve

Pagina 28+29

Mariahoeve Knapt Op update

Pagina 30

Zonnepark ‘t Oor

Pagina 31

Duurzaam huis,

Bestuur Wijkberaad Mariahoeve

Michael James Lucas

Carlos Martinez van Andel (voorzitter)

Pagina 34-37

Wethouder Robert van Asten

Leo van Luxemburg (secretaris + wnd. penningmeester),

Pagina 38

ANWB Kinderfietsenplan

Pagina 39

Voedselbos Mariahoeve

Pagina 40-41

International pages

Pagina 42

Stripverhaal

Ook deze nieuwe editie is weer verspreid in zowel heel Mariahoeve als Marlot. U zult merken

De volgende editie, die gepland staat voor half

dat deze editie een nauwe samenwerking

juni, zal weer zijn zoals u van ons gewend bent.

is met de gemeente Den Haag. De afdeling

Wij wensen iedereen veel leesplezier! Reacties,

energietransitie heeft een groot aantal

tips, suggesties en nieuwe redactieleden kunnen

bladzijdes van deze editie voor haar rekening

gemeld worden op redactie@mariahoeve.nl

genomen en hoopt daarmee u goed te kunnen informeren over de ontwikkelingen op het

De redactie van Mariahoeve Onze Wijk.

Wijkberaad Mariahoeve Ivoorhorst 155, 2592 TH Den Haag Tel. +31 (70) 3838224 E-mail: redactie@mariahoeve.nl

Advertentietarieven: www.mariahoeve.nl/adverteren

Medewerkers redactie Agatha van Dort (tekst, organisatie) Carlos Martinez van Andel (tekst, eindredactie), Patricia Dinkela (tekst, eindredactie, fotografie)

Aan dit nummer werkten verder mee: Gemeente Den Haag, Wijkvereniging Marlot, Hans Oerlemans, Henriëtte Guest, Martijn Beekman Peter Loonstra, Margaretha Korn, Dylan Voerman

Vormgeving Manolito Joosten - inurfacedesign.nl

Drukwerk Drukzo, Rotterdam

Jesse Voerman (bouwen, wonen, energietransitie) Patricia Dinkela (evenementen + vrijwilligers).

Secretariaat Wijkberaad Mariahoeve Agatha van Dort.

Coverfoto: Pixabay

Mariahoeve Onze Wijk Jaargang 4 April 2021

2

De redactie behoudt zich het recht aangeboden kopij niet te plaatsen, in te korten of aan te passen. Anonieme brievenof berichten worden niet geplaatst en er wordt ook niet op gereageerd. In dit blad geplaatste opinies komen niet noodzakelijkerwijs overeen met die van het wijkberaad.

De redactie is niet verantwoordelijk voor de inhoud van de advertenties. Zonder toestemming van de redactie mag niets uit deze uitgave worden overgenomen.

3

Foto: Carlos Martinez van Andel

Nr.10

2021

Wijkberaad Update Toen de corona-editie van het wijkblad vorig jaar verscheen hadden we niet kunnen denken dat een jaar later corona ons leven nog steeds in

seren niet doorgaan. Wij hopen natuurlijk dat we op enig moment dit jaar weer groen licht krijgen.

zaamheden en is het fiets/oversteek pad

beginnen in juli van dit jaar. Verderop in het

op de kruising van de Hofzichtlaan en

blad leest u meer over de gebouwentransitie

Finnenburg verbeterd.

in Mariahoeve.

Winkelcentrum

Jaarvergadering

Winkelcentrum Mariahoeve is eind vorig jaar

Door de aangescherpte coronamaatregelen

verkocht. De nieuwe eigenaren stellen zich in

hebben wij onze jaarlijkse vergadering opnieuw

z’n greep zou houden. Dat winkels weken achter

Mariahoeve Knapt Op

elkaar dicht zouden zijn en daarna slechts nog op

Ondanks de coronacrisis gaan de ontwikke-

het volgende nummer aan u voor en zullen dan

moeten uitstellen. Als de situatie het toelaat

afspraak te bezoeken. Dat je zonder geldige

lingen in de wijk wel verder. Zo is de uitvoer

misschien ook al het één en ander vertellen over

zal deze alsnog (hopelijk) voor 1 juli van dit jaar

reden tussen 22.00 uur en 4.30 uur niet op straat

van het project Mariahoeve Knapt Op, waarbij

wat ze met het winkelcentrum van plan zijn.

gehouden worden. Houdt u daarvoor de website

mag zijn en dat je per dag maar 1 iemand op

er ruim 3 miljoen euro beschikbaar kwam om

bezoek mag hebben.

achterstallig onderhoud in de buitenruimte op

Sloop en nieuwbouw

Mariahoeve heeft zich de afgelopen maanden

te knappen, inmiddels van start gegaan. Sterker

Dan zijn er nog de 2 schoolgebouwen aan de

sterk en zorgzaam getoond.

nog, het eerste opknappunt, het winkelplein bij

Tarwekamp en de Waalse Louise de Coligny aan

Er zijn veel initiatieven opgezet om elkaar te

Ursulaland, werd vrijdag 5 maart al opgeleverd.

de Ametisthorst. De sloopwerkzaamheden aan

helpen. En nog steeds is er voor bewoners die

De werkzaamheden aan de andere opknappun-

beide gebouwen zijn begonnen. De nieuwbouw

het nodig hebben hulp beschikbaar.

ten die door de wijk werden gekozen gaan de

aan de Tarwekamp zal langer op zich laten

In het afgelopen jaar konden tot onze spijt de

komende maanden plaatsvinden. Zo is er aan de

wachten (u leest er verderop meer over). De

evenementen die we normaal gesproken organi-

Tarwekamp al begonnen met herbestratingswerk-

nieuwbouw van de Waalse zal naar verwachting

4

www.mariahoeve.nl in de gaten of abonneer u op de nieuwsbrief via dezelfde website.

Wij wensen u een mooi en gezond voorjaar.

Het bestuur van Wijkberaad Mariahoeve Carlos Martinez van Andel, Jesse Voerman, Leo van Luxemburg, Patricia Dinkela, (en Agatha van Dort)

5

Nr.10

2021

“respectvol omgaan met architectuur, kunst en groen”

Behoud van cultuur-historisch erfgoed

groot onderhoud uitgevoerd.

Dezelfde aandacht is nodig voor balkonhekjes,

maar soms ook niet behouden gebleven.

Originele bouwelementen zijn soms wel,

kozijnen en portieken. Hekken met spijltjes

Anneloes Groot

werden vervangen door glas of kunststof

De routebeschrijving Waarden van

platen. Anneloes: ‘Vrolijk ogende blokken met

de Wijk is voor € 1.50 verkrijgbaar:

blauwe, rode en witte gevelpanelen hebben

a.groot16@kpnplanet.nl.

nu saaie gevels in bruin- en grijstinten, soms

Anneloes geeft op verzoek rondleidingen.

zelfs zwart. Laten we proberen dicht bij het origineel te blijven. Ook dat is duurzaamheid: behoud van cultuur-historisch erfgoed.’

Stationsgalerie Mariahoeve Haar nieuwste project is de metamorfose

Waarden van de Wijk

van de loketruimte op station Mariahoeve

Anneloes heeft samen met Jesse Voerman een

in een galerie. Na jaren leegstand krijgt het

wandel/fietsroute uitgezet in Catharinaland.

een culturele bestemming met exposities en

Dit gebied is een mooi voorbeeld van open

projecten op het grensvlak van duurzaamheid,

stedenbouw tussen het groen.

natuur en architectuur. Anneloes presenteert

De woningcorporaties hebben hier al veel

er binnenkort een Mariahoeve- bomenroute.

(Advertentie)

Fietsen langs wederopbouw van topkwaliteit Mariahoeve is een mooi voorbeeld van naoorlogse stedenbouw. De Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed zet de wijk zelfs in de top tien van wijken uit de jaren van de wederopbouw. Kunstenares Anneloes Groot is het daar helemaal mee eens en pleit voor respectvol omgaan met de architectuur, het groen en de kunstwerken in de wijk.

Tekst: Gemeente Den Haag Foto: Martijn Beekman Ze geeft een voorbeeld: ‘Veel flats zijn

corporaties een betere oplossing: een

gebouwd met bakstenen gevels. Bij groot-

pleisterlaag met daarop steenstrips. Dan blijft

onderhoud is daar vaak een stuclaag overheen

het gevelbeeld intact. Maar je kunt ook muren

gekomen. Details verdwenen onder het stuc.

aan de binnenkant isoleren, zodat de gevels

Het ziet er heel anders uit. Soms kiezen

aan de buitenkant onaangetast blijven.’

6

7

Samenwerking Hou van je Huis en VvE balie met energiecoaches HEBA

Interview energiecoach Michael James Lucas: ‘Iedereen kan zijn energierekening verlagen’ Een keukentafelgesprek, zo noemt Michael James Lucas het bezoek van een energiecoach. ‘We luisteren naar de wensen van bewoners en kijken waar energie te besparen valt. Het is een eerste verkenning. Je krijgt een beeld van kleine en grote maatregelen die bij jou zinvol zijn.’

Michael James is de derde energiecoach in Mariahoeve.

gaat investeren. Maar iedereen kan zijn energierekening

Ze hebben eerst een opleiding gevolgd, zijn onafhankelijk

omlaag krijgen. Dat geldt voor huiseigenaren en

en bieden hun diensten gratis aan. Het is vrijwilligers-

huurders.’

werk: bewoners helpen bewoners. De coaches kennen de wijk en het type woningen. Ze weten hoe en waar te

Het gaat toch vooral ook om klimaatverandering?

besparen valt. Michael James is bovendien architect en

‘Zeker, maar het grijpt allemaal mooi in elkaar. Wat goed

heeft zijn eigen huis aan het Haverkamp grondig

is bij je thuis is ook goed voor het milieu. Als we de aarde

verbouwd en tegelijkertijd vergaand verduurzaamd.

leefbaar willen houden, dan moeten we nu minder fossiele brandstoffen als gas en olie gebruiken. We

Hoe ga jij bewoners overtuigen energie te besparen?

In verschillende wijken in de gemeente Den Haag zijn energiecoaches van duurzame wijkorganisaties actief. Een energiecoach helpt bij het proces om te komen tot het nemen van energiebesparende maatregelen. Een energiecoach werkt op vrijwillige basis voor bewoners.

‘activiteiten en aanbod van Hou van je Huis en de VvE-balie’. Hierdoor kunnen de coaches gericht doorverwijzen. Het plan is om de samenwerking te intensiveren en ook bijvoorbeeld acties samen op te pakken.

Momenteel zijn de coaches van de volgende wijk-

Deze coaches werken onder de noemer Haagse energie-

initiatieven actief: De Groene Regentes, Duursaam

besparingsaanpak (HEBA). Ze zijn opgeleid door de

Benoordenhout, Gasvrij Scheveningen, Duurzame BLOB

Coöperatie Hoom en wonen in de wijk waar ze werk-

(Bomen- en Bloemenbuurt), Duurzaam Duinoord,

zaam zijn. Bij deze opleiding hoort ook een onderdeel

Mariahoeve en Groene Buurt Archipel/Willemspark.

kunnen ons daar nu alvast op voorbereiden.’

‘Het levert alleen maar voordelen op. Allereerst meer wooncomfort. Isoleren bijvoorbeeld zorgt dat je huis

‘Welke nieuwe energiebron je ook krijgt, zo weinig

overal behaaglijk warm is. Geen koude muren en ramen

mogelijk energie afnemen is nog altijd het beste en

meer en geen tochtige kieren. Denk ook aan ledlampen.

goedkoopst. Maatregelen hoeven ook niet allemaal

Ze geven prettiger licht en zijn veel zuiniger dan halogeen-

tegelijk uitgevoerd te worden. Je kunt verduurzamen

of gloeilampoen. Het betekent: meer comfort bij lagere

laten meelopen met plannen voor onderhoud of

kosten. Zelfs door alleen je gedrag aan te passen kun je

verbouwing. Zo’n keukentafelgesprek is een mooi

al veel besparen.

moment om daar hardop over na te denken.’

De vorige bewoners van ons huis hadden een energie-

Wie een afspraak wil met een energiecoach in

rekening van bijna 200 euro per maand. Wij betalen nog

Mariahoeve kan contact opnemen met Duurzaam

maar 65 euro. Zoveel besparen lukt alleen als je flink

Den Haag: info@duurzaamdenhaag.nl

Duurzame stad Den Haag

Duurzame stad Den Haag

duurzaam wonen en ondernemen met schone energie

duurzaam wonen en ondernemen met schone energie

duurzamestad.denhaag.nl

Meer weten: www.duurzaamdenhaag.nl/activiteiten/heba

Nr.10

2021

Eerste zonnepanelen Mariahoeve in Ursulaland

Energietransitie op de agenda van VvE’s

Tekst: Gemeente Den Haag Foto: Henriëtte Guest

Tekst: Gemeente Den Haag Foto: Henriëtte Guest

Bedrijfskundig ingenieur Fred Hofman (70) heeft van energie besparen een hobby gemaakt.

Sinds 1985 woont hij met zijn vrouw in een tussenwoning in Ursulaland.

Fred heeft het stroom- en gasverbruik van 35

vermogen van 1.500Wp. We wekken nu onge-

Mariahoeve telt zo’n honderd Verenigingen van Eigenaren (VvE’s). Ook zij moeten zich voorbereiden op de energietransitie en overschakelen op een schone warmtebron. De meeste VvE’s zijn er nog niet actief mee bezig. Een inhaalslag is nodig, zeker nu de beslissing over de aanleg van een warmtenet dichterbij komt.

jaar zorgvuldig bijgehouden. Het verbruik gaat op

veer net zoveel stroom op als we verbruiken.

(komst kinderen) en neer (kinderen het huis uit),

Het blijkt lastig om het verbruik verder terug te

maar over de hele periode is een scherpe daling

brengen. In de loop der jaren zijn er steeds meer

George Mulders. Hij woont aan de Smaragdhorst

te zien. ‘We wonen weer net als in het begin met

elektrische toestellen het huis ingekomen.

in een flatgebouw van vijf verdiepingen met

z’n tweeën, maar verbruiken nu tweederde

Wat we in ieder geval vermijden, is apparaten

130 appartementen. In de omgeving staan

Praktische tips

minder gas.’

stand-by te laten staan.’

vergelijkbare, maar ook drie veel grotere flats.

George Mulders roept VvE-leden op zich aan

Met enkele medebewoners heeft hij De Groene

te sluiten bij De Groene Smaragd. Op de onlangs

Smaragd opgericht. ‘VvE’s komen voor dezelfde

gelanceerde website staat veel praktische

‘We moeten de krachten bundelen,’ zegt

oprichting - GCWijk25 - die de energietransitie wil aansturen vanuit de bewoners.’

Isoleren

Nieuwe kozijnen met HR++-glas

‘Op de allereerste eindafrekening stond een

‘Sinds 2000 staat er een zonnecollector op

soort vragen te staan. Wij willen kennis op-

informatie voor VvE’s over onder meer

gasverbruik van 2.400 m³. Dat was schrikken. Al

het dak met binnen een groot warmwatervat.

bouwen en alternatieven onderzoeken. Aansluiten

energie besparen, subsidies en technische

snel hebben we de spouwmuren laten isoleren.

Dit systeem werkt nog steeds probleemloos.

op een warmtenet op 70 graden is het voor-

en juridische zaken.

En daarna om de zoveel jaar weer een volgende

De allerlaatste grote investering waren nieuwe

keursscenario van de gemeente. Maar zijn er in

stap: een HR-ketel, de kruipruimte isoleren en

kozijnen met HR++-glas, aan beide kanten van

onze situatie ook andere oplossingen mogelijk’.

later het dak isoleren, een zonnecollector,

de woonkamer. Om te zien waar er nu nog

nieuwe ramen. Nu schommelt het verbruik rond

warmte weglekt, heb ik infrarood foto’s laten

Meer wooncomfort

de 800 m³.’

maken van de voor- en achtergevel.

‘Laten we de energietransitie vooral slim

De voordeur kleurt het meest rood. Daar

aanpakken, bijvoorbeeld door een combinatie

moeten we nog eens goed naar kijken.’

met groot onderhoud. Het Warmtefonds

Zonnecollector ‘Wij hadden in 2003 hoogstwaarschijnlijk als

Stichting De Groene Smaragd www.degroenesmaragd.nl info@degroenesmaragd.nl

verstrekt hiervoor gunstige leningen. Dan kun je

eerste in Mariahoeve zonnepanelen: vier stuks

Meer weten?

met een vermogen van 300Wp. In 2016 zijn ze

Een uitgebreid interview met Fred Hofman staat

inzetten. De woonlasten hoeven niet veel te

vervangen door zes nieuwe panelen met een

op: www.duurzamestad.denhaag.nl

stijgen als gebruik wordt gemaakt van subsidies,

het reservefonds van de VvE voor andere zaken

gunstige financiering en schaalvoordelen bij

al 35 jaar succesvol met besparen op gas en elektra Fred Hofman

aanbestedingen. Je krijgt bovendien meer wooncomfort.

Samen maken we ons sterk Verder is het belangrijk dat ook huurders met lage inkomens profiteren, bijvoorbeeld als deelnemer aan een energiecoöperatie met collectieve zonnepanelen. Door samen op te trekken kunnen we ons sterk maken voor oplossingen die draagvlak hebben in de wijk.

Zo is er ook al een gebiedscoöperatie in

10

11

Nr.10

Informatieblad | nummer 1 | jaargang 2014

2021

Kijk op Energie Samen met de gemeente Den Haag, Kijklab en studenten van de Haagse Hogeschool hebben

Titel

Inductie op het menu bij Wijkcentrum Mariahoeve

kinderen van de zondagschool Petje af Den Haag een boekje gemaakt over Kijk op Energie.

In dit leuke en handzame boekje staan foto’s en vooral veel tips en suggesties om zuiniger om te gaan met energie. Op 9 maart hebben Adithya, Aloni, Alya en Fatima de eerste exemplaren in ontvangst genomen. De boekjes zijn in wijkpark De Horst overhandigd aan wijkmanager Dokie Claessens en projectleider energietransitie Mariahoeve Nynke Douma van de gemeente Den Haag.

De boekjes zijn nu verkrijgbaar voor alle buurtbewoners in Mariahoeve.

Graag zelf een boekje ontvangen? Stuur een e-mail naar: haagsehout@denhaag.nl

In veel keukens in Mariahoeve staat nu nog een gasfornuis. Over pakweg tien jaar zullen de meeste bewoners elektrisch koken. Het beste systeem daarvoor is inductie. Alle warmte gaat direct van de kookplaat naar de pan.

Bij een gaspit verdwijnt soms wel de helft van de

Kennis maken met inductiekoken

warmte naar de brander en de lucht. Ook komen er

De gemeente helpt buurthuizen en wijkcentra met nu

verbrandingsgassen in de keuken. Inductiekoken is

nog een verouderde kookinstallatie om over te schakelen

dan ook veiliger, zuiniger en gezonder. Wel is het zo

op inductie. Bij de wijkcentra in Mariahoeve en Bouwlust

dat alleen pannen met een ‘magnetische’ bodem

worden voor het eerst grote professionele keukens

geschikt zijn. Dat valt te testen. Als een magneetje

geplaatst. Bewoners die kennis willen maken met

aan de bodem blijft hangen, is de pan geschikt.

inductiekoken, krijgen ook de kans kookworkshops

Meer informatie

Meer informatie

over Petje af

over Kijklab

vindt je hier:

vindt je hier:

SCAN DEZE CODE!

SCAN DEZE CODE!

te volgen.

Maar hoe gaat inductiekoken?

Overstappen op elektrisch koken

Waar moet je op letten? En smaakt het net zo lekker?

In Den Haag gebruiken 5.000 huishoudens hun gasaansluiting alleen voor het fornuis in de keuken.

De gemeente heeft met netbeheerder Stedin

Binnenkort krijgen bewoners de kans het uit te

afgesproken deze Hagenaars te helpen overstappen

proberen en te proeven bij Wijkcentrum Mariahoeve.

op elektrisch koken. In 2021 zal bij minimaal

De oude apparatuur is vervangen door moderne

1.000 woningen het gasfornuis vervangen zijn

inductiekookplaten. Vrijwilligers koken hier wekelijks

door elektrische kookplaten.

maaltijden voor diverse groepen bewoners. Zij kunnen straks ervaren, zien en proeven hoe inductie werkt.

Duurzame stad Den Haag duurzaam wonen en ondernemen met schone energie

Meer weten: duurzamestad.denhaag.nl

13

Nr.10

2021

Jesse Voerman, bestuur Wijkberaad Mariahoeve:

‘Meer tijd nodig voor definitieve keuzes’ Tekst: Gemeente Den Haag Foto: Henriëtte Guest

Jesse Voerman is bestuurslid van Wijkberaad Mariahoeve en houdt zich onder meer bezig met gebiedsontwikkeling. Hij is architect/bouwkundige en eigenaar van JA - Jesse Architecture.

Wat is gezien vanuit de bewoners het belangrijkste bij de overgang van aardgas naar een nieuwe warmtebron?

maken en investeringen doen die later achter-

‘Dat het voor iedereen betaalbaar blijft. Ook

water aanvoeren uit de Rotterdamse haven om

voor de mensen met lage inkomens mogen de

woonwijken in Den Haag te verwarmen. Een

woonlasten niet nog verder stijgen. Als er een

andere vraag is of dit laatste wel een schone

warmtenet ligt is er nog maar één aanbieder.

oplossing is.’

Wat gaat die monopolist allemaal in rekening

haald blijken, is niet erg duurzaam. De vraag is ook of het technisch allemaal kan, zoals warm-

van het warmtenet of kunnen bewoners voor

Hebben bewoners voldoende stem bij de beslissingen?

een andere oplossing kiezen? Kosten en keuze-

‘Dat begint te komen. In september vorig jaar is

vrijheid, daar draait het om. Nu is daar nog geen

een Wijklab Mariahoeve gestart met vertegen-

enkel zicht op.’

woordigers van bewoners, ondernemers,

brengen? Moeten we meebetalen aan de aanleg

Is de aanleg van een warmtenet op hoge temperatuur de beste oplossing voor Mariahoeve?

woningcorporatie en gemeente. De opdracht is alle mogelijke scenario’s voor de energietransitie in kaart te brengen. Dit gebeurt onder begeleiding van de Haagse Hogeschool.

‘Het is te vroeg voor die conclusie. We willen beter inzicht in de afwegingen en de alternatie-

De gemeente moet de wijk meenemen in het

ven. Kijk bijvoorbeeld ook naar een warmtenet

hele verhaal van de energietransitie. Waarom is

op 70 graden in combinatie met betere isolatie.

het nodig? Wat zijn mogelijke oplossingen? Wat

Of misschien een warmtepomp per woning of

hebben bewoners te kiezen? Blijven de woon-

per woonblok? Wat zijn daarvan de voor- en

lasten vergelijkbaar met nu? Pas dan ontstaat er

nadelen? Om draagvlak van de bewoners te

draagvlak. Als Wijkberaad proberen wij de

krijgen moeten mensen ervan overtuigd zijn dat

belangen van de bewoners in Mariahoeve ook

de beste keuzes worden gemaakt. Nu haast

hierin zo goed mogelijk te behartigen.’

14

15

De gemeente Den Haag helpt VvE’s. Maak een afspraak

Duurzamestad.denhaag.nl

De gemeente helpt Verenigingen van Eigenaren (VvE’s) graag om alle kansen voor energiebesparing te pakken. Bijvoorbeeld door dak, vloer, ramen en/of gevels te isoleren. Daarmee zijn de appartementen comfortabel, energiezuinig en klaar voor de toekomst zonder aardgas. Een vernieuwd dak leent zich bovendien goed voor vergroening en/of zonnepanelen.

De VvE-adviseurs van Hou van je Huis geven advies op maat over investeren, financieren en het activeren van de vereniging. Het begint met een degelijk Meerjaren Duurzaam Onderhoudsplan (MDOP). Kleine VvE’s kunnen met subsidie van de gemeente een professioneel onderhoudsplan laten opstellen.

Voor de grotere VvE’s is er een ondersteuningstraject naar goed geïsoleerde en duurzamere woningen.

Een VvE-adviseur steunt verenigingen bij het maken van afspraken over het opstellen en de uitvoering van het onderhoudsplan. Verder kunnen kleine VvE’s (tot acht leden) bij het duurzaamheidsfonds een

Meer weten over energiezuinig wonen, besparen, isoleren en energie opwekken in uw woning?

gunstige lening afsluiten. In 2021 is de gemeente met adviseurs aanwezig in de wijk. Maak alvast een afspraak.

Benieuwd naar de verhalen van Hagenaars die inmiddels genieten van duurzaam wonen? Laat u

www.denhaag.nl (zoekterm: vve)

inspireren door de Haagse aanpakkers Erwin Mulders,

E-mail: vvebalie@denhaag.nl

Oda Kok, Paul Buijtelaar en nog veel meer.

Telefoon: (070) 353 32 81 / (070) 353 99 31

Kijk op duurzamestad.denhaag.nl.

Duurzame stad Den Haag

Duurzame stad Den Haag

duurzaam wonen en ondernemen met schone energie

duurzaam wonen en ondernemen met schone energie

Meer weten: duurzamestad.denhaag.nl

Meer weten: duurzamestad.denhaag.nl

Nr.10

Informatieblad | nummer 1 | jaargang 2014

Titel

Wat is het Stedelijk Energieplan?

2021

Ingezonden geluid uit de wijk Landelijk energieplan: zorg dat Nederland zelfvoorzienend wordt in haar energiebehoefte.

Sinds 9 november 2018 ben ik lid van de Koplopersgroep Energietransitie in de wijk Mariahoeve.

Koplopersgroep Mariahoeve zou als taak moeten hebben om alternatieven te mogen aandragen in de situatie dat de gaskraan in het jaar 2030 wordt dicht gedraaid in de wijk. Dat laatste is het voornemen van de Gemeente Den Haag als gevolg van het Klimaatakkoord van Parijs (2016).

Als gemeente Den Haag hebben we ervoor gekozen vooraf aan de transitievisie warmte een stedelijk energieplan op te stellen. Het stedelijk energieplan is een ambitiedocument met een lange termijnvisie op de Haagse energietransitie.

De Koplopersgroep bestaat uit mensen die in de wijk wonen en partijen die bij de Energietransitie betrokken zijn.

Sinds ik lid ben van die Koplopersgroep ben ik zo verstandig geweest om mij breed te oriënteren betreffende Energietransitie. Daardoor ben ik van mening voldoende kennis te hebben verkregen om

Het geeft richting aan de middellange termijn en

dat bewoners betrokken zijn bij de verschillende fases

bevat concrete acties voor de korte termijn.

in de energietransitie. En dat ze de kans krijgen mee te

Het stedelijk energieplan is op 16 december 2020 door

denken en mee te doen. De gemeente is daarom al lange

de raad aangenomen. Meer weten?

tijd in gesprek met verschillende personen/

Kijk op: https://duurzamestad.denhaag.nl/

vertegenwoordigers uit de wijk.

wat-doet-de-gemeente/hetstedelijkenergieplan/

In de afgelopen periode zijn er diverse onderzoeken

een eigen mening te kunnen vormen over de energietransitie, hoe Nederland kan blijven functioneren in het geval aardgas niet meer beschikbaar zou zijn. Daarnaast ben ik van mening dat alléén een landelijk energieplan realistisch is omdat Nederland een klein land is.

Tijdens de Algemene Beschouwingen (september 2020) heeft de VVD en het CDA een motie ingediend met als opdracht aan het kabinet om de mogelijkheden te onderzoeken om eventueel méér kerncentrales in Nederland te laten bouwen. De motie werd aangenomen.

gedaan naar een alternatief voor aardgas in de wijk

Wat is de Transitievisie Warmte?

Mariahoeve. Daarnaast is er regelmatig in en met de wijk

Ook ik ben van mening dat kernenergie noodzakelijk zal zijn om de Energietransitie te kunnen com-

Elke gemeente moet voor eind 2021 een transitievisie

gesproken over onder andere welke stappen u nu al kunt

plementeren. Een kerncentrale levert “groene” stroom en moet altijd in bedrijf zijn waardoor altijd

warmte vaststellen. Met deze transitievisie warmte

doen om energie te besparen en uw woning en/of buurt

maken gemeenten het tijdspad inzichtelijk; wanneer

te verduurzamen. De gemeente kan daarbij actief

elektriciteit beschikbaar is. Dat kun je van wind- en zonne-energie niet zeggen omdat In Nederland

kunnen welke wijken of buurten van het aardgas

ondersteunen met bijvoorbeeld energiecoaches,

worden afgekoppeld.

isolatie- en besparingsmiddelen en andere expertise.

De gemeente voert weliswaar de regie bij het opstellen

Minder energie verbruiken

van de transitievisie warmte, maar kan daarbij niet

De gemeente helpt iedereen in de stad om minder

voldoende wind- en zonne-energie beschikbaar is, kan de elektriciteit van kerncentrales worden

zonder de andere belanghebbenden. De inbreng van

energie te verbruiken. Ook in Mariahoeve ondersteunt

gebruikt om waterstof te produceren. Het waterstof kan dan via het bestaande fijnmazig gasleidingnet

bewoners, ondernemers en overige betrokkenen is van

de gemeente zoveel mogelijk bewoners en ondernemers

(technisch aangepast) worden aangeboden voor verwarming van bestaande (oude) huizen en

groot belang. De energietransitie raakt ons allemaal.

met subsidies, advies en acties op het gebied van energie

De overgang naar schone energie is niet alleen een

besparen en isoleren. In een goed geïsoleerde woning is

gebouwen in geheel Nederland door verschillende leveranciers!

technische uitdaging; het is vooral een sociale opgave.

het prettig en comfortabel wonen. De energierekening

Draagvlak en vertrouwen van bewoners en onder-

gaat omlaag. En uw woning is klaar om in de toekomst

nemers in de wijk zijn daarbij cruciaal. Het is belangrijk

op een nieuw energiesysteem te worden aangesloten.

het niet altijd (voldoende) waait of de zon (voldoende) schijnt. Daarnaast is Nederland te klein voor voldoende wind- en zonne-energie en is het maatschappelijk draagvlak daarvoor minimaal, daardoor zijn kerncentrales noodzakelijk geworden. Ook kunnen kerncentrales in de nabije toekomst alle elektrische voertuigen laten rijden als de zon en de wind géén betekenis hebben. Op dagen dat er

Daarom hoop ik dat Nederland, en dus ook de wijk Mariahoeve, in de toekomst elektriciteit gaat ontvangen van windmolens, zonnepanelen en kerncentrales. En dat het aardgas wordt vervangen door waterstof als dat noodzakelijk zal zijn. Daardoor zal Nederland niet meer afhankelijk zijn, betreffende haar energiebehoefte, van het buitenland wat goed zal zijn voor de economie van Nederland. Wellicht

Duurzame stad Den Haag duurzaam wonen en ondernemen met schone energie

Meer weten: duurzamestad.denhaag.nl

kan dat laatste argument voor meer maatschappelijk draagvlak zorgen betreffende kernenergie.

Ingezonden door Robert Brom (inwoner wijk Mariahoeve) (reacties graag via: redactie@mariahoeve.nl)

19

Nr.10

Nr.10

2021

2021

Wouter Metz is actief lid van de wijkvereniging Marlot:

Informatieblad | nummer 1 | jaargang 2014

Titel

Nu al wonen op schone energie in Mariahoeve De eerste bewoners zijn al verwelkomd in de 36 sociale huurwoningen aan de Boekweitkamp. Alle nieuwbouw is voortaan zonder aardgas. Zo biedt woningcorporatie Haag Wonen een warmtepomp, vloerverwarming en zonnepanelen. Koken gebeurt elektrisch.

Aan de Haverkamp is Staedion begonnen met de bouw

Ook voor Marlot collectieve oplossing beste optie Tekst: Gemeente Den Haag Foto: Henriëtte Guest

Mariahoeve en Marlot hebben een nogal verschillend karakter.

Wat betekent dat voor duurzaamheid en energietransitie?

Wat zou je de wethouder adviseren in ieder geval te doen?

‘Marlot is een beschermd stadsgezicht en dat

maken voor versoepeling van de eisen voor

maakt de verduurzaming een stuk ingewikkel-

subsidies en de eisen van welstand. Ik kreeg

der. Zonnepanelen mogen hier niet in het zicht

geen subsidie voor dakisolatie, omdat deze net

liggen vanaf de straat. Dakisolatie, nieuwe

niet aan de minimale isolatiewaarde voldeed.

kozijnen en ramen moeten naadloos passen

Maar dikkere isolatie plaatsen mag niet, omdat

binnen het huidige gevelbeeld. Daarnaast

welstand eist dat de daklijn hetzelfde blijft. Dit

hebben we veel grote, vaak half-vrijstaande

speelt in meer wijken en zet een rem op ver-

woningen met soms nog eensteensmuren. De

duurzaming. Hoe isoleer je een beschermd

warmtevraag is hoog.’

stadsgezicht? Daar kan de gemeente ons prima

Hoe moet de energietransitie vorm krijgen: een collectieve oplossing of elke bewoner maakt een eigen plan?

van 34 sociale huurwoningen (appartementen) met het hoge energielabel A+. Een warmtepomp zorgt voor de verwarming en op het dak komen zonnepanelen.

versnellen zou de wethouder zich sterk moeten

bij adviseren en helpen.’

‘Ik zie het meest in een combinatie van beide.

Andere recente bouwprojecten op schone energie

comfort. De woningen zijn dan geschikt voor de overstap

Bewoners zullen zelf hun huis moeten isoleren.

zijn De Tuinen van Wils met zeventig koopwoningen

op schone warmte.

Dat is aantrekkelijk als daar subsidie tegenover staat en in het vooruitzicht van lagere stook-

in de Schenkzone en Haagse Houtzicht met 62 huurappartementen aan de Vlamenburg.

‘Om de energietransitie in ons type wijken te

Lagere woonlasten In Catharinaland en Isabelleland heeft Staedion huurders

Verduurzamen woonblokken

de mogelijkheid geboden om zonnepanelen te nemen.

Groot onderhoud is voor corporaties een goed moment

Staedion blijft eigenaar. Bewoners betalen extra service-

om flats en woonblokken te verduurzamen. Dankzij veel

kosten, maar halen hun stroom voortaan gratis van het

betere isolatie daalt het gasverbruik en stijgt het woon-

dak. Netto levert het dus een lagere woonlasten op.

kosten en een hogere woningwaarde. Maar een betaalbare schone warmtebron is voor ons type woningen nu helaas niet op de markt. De huidige warmtepompen hebben onvoldoende capaciteit.

Gemeente, energiebedrijven en Stedin zouden met een betaalbare collectieve oplossing

Duurzame stad Den Haag duurzaam wonen en ondernemen met schone energie 20

moeten komen. Een warmtenet op voldoende hoge temperatuur of het gasnet ombouwen voor een nieuwe energiedrager, zoals waterstof of groengas.’

21

Meer weten: duurzamestad.denhaag.nl

(advertorial)

(advertorial)

Tandartspraktijk OneWorld Dental is geopend Ni t a n d a e u we rtspra aan d ktijk e TARW i n Ma E K A M P riaho e ve

ter wereld je ook vandaan komt, iedereen is wel-

met ‘angst voor de tandarts’ is dit ontzettend

kom! De praktijk is een plek waar je je snel thuis

belangrijk.”

voelt, warm en persoonlijk.”

OneWorld Dental is gespecialiseerd in vele “Van jong tot oud, wij behandelen het hele

aspecten van tandheelkunde, inclusief implanto-

gezin’’, aldus Dr. Charmaine. “Iedereen krijgt

logie onder begeleiding van Dr. Ángel Puente

persoonlijke aandacht, want we nemen echt de

Sandoval (tandarts-implantoloog), orthodontie

tijd voor onze praktijkbezoekers.” De patiënten

met Invisalign beugels, tandvlees klachten

coördinator, Patricia Beijk vertelt, “We hebben

(parodontitis) met de steun van paro-preventie

een professioneel, rustig en geduldig team en

assistenten Samya Akoudad en Monika Kikyova,

zorgen ervoor dat patiënten zich op hun gemak

cosmetische tandheelkunde, protheses, kronen,

voelen. Zeker voor kinderen en volwassenen

bruggen, kindertandheelkunde en veel meer.

OneWorld Dental leidt ook vakmensen op. BBL/BOL stagiaire plekken beschikbaar.

Op woensdag 1 juli 2020 gingen de deuren

Dr. Charmaine eindelijk in vervulling: een lokale

voor het eerst open bij de nieuwe tandartsprak-

tandartspraktijk met internationale sfeer waar

tijk van tandarts Dr. Charmaine Harris-Witting.

werelden samenkomen.

De praktijk is gevestigd op de Tarwekamp in Mariahoeve, Den Haag. Na maanden ver-

“De naam OneWorld Dental zegt het al”, legt

bouwen, ging de langgekoesterde wens van

praktijkeigenaar Dr. Charmaine trots uit, “waar

22

Kom de sfeer proeven Maak een kennismakingafspraak of direct inschrijven op www.oneworlddental.nl Tel: 0707640800 Email: denhaag@oneworlddental.nl Adres: Tarwekamp 79-81, 2592XH Den Haag.

We speak: Nederlands, English, Bulgaars, Arabisch, Berbers, Deutsch, Español & Italiana.

23

Nr.10

2021

Corona-engeltjes uit Mariahoeve Iets langer dan een jaar geleden toen de coronacrisis begon kwam wijkbewoonster Annabella Verhaagen op het idee haar oude hobby op te pakken. Het maken van kleine sleutelhangertjes van kunststof kralen en Tibetaans zilver in de vorm van engeltjes. Inmiddels heeft ze er al honderden verkocht. De opbrengst gaat gedeeltelijk naar de Lichtpuntjes van Mariahoeve, die er weer iets moois mee kunnen doen.

Informatieblad | nummer 1 | jaargang 2014

Titel

Zet de cv-ketel op 70 °C. Wie doet er mee?

De sleutelhangertjes zijn er in verschillende vormen en maten. Naast engeltjes maakt Annabella ook sterretjes, theepotjes, vlindertjes, bloemetjes en zelfs oorbellen. Deze zijn van 925zilver.

De hangertjes zijn allemaal tussen de 1,5 en 3 cm groot en kosten tussen de 35 en 90 cent per stuk.

Als u een sleutelhangertje wilt kopen kunt u een mailtje sturen naar annabella.m@gmail.com

De cv-ketel op 70 °C zetten. Zeventig huishoudens uit de Vruchtenbuurt en Vogelwijk in Den Haag deden mee aan het project Zet ’m op 70. Ook inwoners uit de wijk Mariahoeve kunnen hieraan meedoen.

De cv-ketel stond een winter lang 10 tot 20°C lager

Energieadviseur

afgesteld, maar in veruit de meeste huizen werd het net

Deze winter gaat een groot aantal cv-ketels in

zo behaaglijk warm. Wel duurde het opwarmen iets

Scheveningen en het Statenkwartier naar 70 °C.

langer, maar dat wende al snel. Het gasverbruik daalde

De bewonersgroepen Gasloos Scheveningen en

met soms wel 10 tot 20 procent, afhankelijk van het

Buurtenergie Statenkwartier werken samen met de

woningtype en stookgedrag.

gemeente. Deelnemers krijgen bezoek van een energieadviseur. Om het effect te meten, worden per woning gegevens verzameld over gasverbruik, branduren en binnen- en buitentemperaturen.

De gemeente steunt inwoners van Mariahoeve Zet ‘m op 70 is extra interessant voor wijken, zoals Mariahoeve. Door de keteltemperatuur te verlagen kan nu al worden getest of de woning ook met een warmtenet goed te verwarmen valt. De gemeente steunt bewoners in Mariahoeve die samen het project Zet ‘m op 70 willen starten.

Meedoen?

Interesse om mee te doen? Stuur voor meer informatie een e-mail naar projectleider Arthur de Kruijff: arthur.dekruijff@denhaag.nl.

Duurzame stad Den Haag duurzaam wonen en ondernemen met schone energie 24

Meer weten: duurzamestad.denhaag.nl

Nr.10

2021

Gebouwentransitie in Mariahoeve

hoeve, vlak naast het spoor zijn vorig jaar de

Meer informatie over de renovatie is te vinden

70 herenhuizen van “De tuinen van Wils” in

op de website van Staedion www.staedion.nl/

gebruik genomen. Het buurtje hoort bij de

projecten/onderhoud/catharinaland-isabellaland

Kampen-buurt van Mariahoeve en daarom kregen de twee straten traditiegetrouw een

Haverkamp – Na ongeveer anderhalf jaar braak

straatnaam eindigend op “kamp” met een

te hebben gelegen is afgelopen september

graansoort ervoor. In dit geval werden dat

gestart met bouwen aan de Haverkamp. Staedion

leeg. Nadat de school naar het tijdelijke pand

Maïskamp en Rijstkamp. Welkom in de wijk

bouwt hier 43 sociale huurwoningen die allemaal

er her en der in de wijk werkzaamheden plaats aan

net over de rand van de wijk verhuisde, kwamen

aan al deze nieuwe Mariahoevenaren!

bijna energieneutraal zijn. Deze woningen

verschillende gebouwen. Zo worden er gebouwen

er anti-krakers in het gebouw wonen. Eind vorig

Meer informatie over de Tuinen van Wils is te

worden gebouwd zonder gasaansluitingen. Koken

gesloopt, nieuw gebouwd en gerenoveerd.

jaar zijn zij vertrokken en begon de ontmanteling

vinden op de website van de ontwikkelaar

gaat op inductieplaten. De appartementen krijgen

Hieronder een kort overzicht van wat er al is en

van het gebouw. Stapje voor stapje wordt het

www.jjpo.nl/projecten/de-tuinen-van-wils/

verder vloerverwarming en voor het opwekken

wat er nog gaat gebeuren de komende tijd.

gebouw gestript totdat het geraamte over is en

Tekst: Jesse Voerman, Foto’s: Carlos Martinez van Andel Zoals u waarschijnlijk wel is opgevallen vinden

van warmte en warmwater wordt gebruik geCatharinaland – Aan Catharinaland werd eind

maakt van een warmtepomp. Op het dak komen

vorig jaar de renovatie van 144 huurwoningen

zonnepanelen te liggen voor het opwekken van

van Staedion afgerond. De woningen kregen een

elektrische energie. De woningen zullen naar

flinke opknapbeurt. Zo werden de keukens, de

verwachting medio 2021 worden opgeleverd.

badkamers en de toiletten vernieuwd, kwam er dubbel glas en werden de balkons gemoderniseerd. Ook zijn er zonnepanelen geplaatst en kwam er mechanische ventilatie. Met name het dubbel glas zorgt voor een betere isolatie bij kou, regen en wind. Bij de entrees van de Tarwekamp - Aan de Tarwekamp 3 stond tot

dit gesloopt kan worden.

woningen werd ook het groen opgeknapt.

voor kort de vroegere fotovakschool. De laatste

Daarna kan er eindelijk begonnen worden aan

De volgende fase, 72 woningen aan Isabellaland

jaren huisden Kunstpost en het Koninklijk

de bouw van het nieuwe schoolgebouw.

die dezelfde renovatie zullen ondergaan, is

Conservatorium in het gebouw totdat afgelopen

De eerste paal gaat vermoedelijk in week

inmiddels in volle gang.

najaar de sloop van het gebouw begon.

27 (begin juli) de grond in. Men verwacht

Inmiddels is het nagenoeg helemaal gesloopt.

het nieuwe schoolgebouw rond de herfst

De eigenaar van het gebouw, The British School

van 2022 klaar te hebben.

in the Netherlands, is bezig met het ontwikkelen

Meer informatie is te vinden op de website van

van een nieuw gebouw op de locatie.

de school www.dewlc.nl/school/nieuwbouw-wlc

Maar de komende tijd zal dat nog niet gebeuren.

Een vertegenwoordiger van de school legde ons uit dat het terrein na de sloop van het gebouw voor een poos onbebouwd zal blijven. De British

Maïskamp – Helemaal aan de rand van Maria-

WEBSITES MET INFORMATIE OVER DIT ARTIKEL Meer informatie

Meer informatie

Meer informatie

Meer informatie

over het

over het Maïskamp

over het

over het

Ametisthorst

artikel vindt

Catharinaland

Haverkamp

artikel vindt u

u op deze

artikel vindt u

artikel vindt u

op deze website:

website:

op deze website:

op deze website:

SCAN DEZE CODE!

SCAN DEZE CODE!

School is samen met de gemeente aan het kijken hoe het terrein in de tussentijd eruit kan komen te zien. De bedoeling is dat het terrein voor een deel gebruikt zal kunnen worden door de mensen in de wijk.

Ametisthorst – Het oude schoolgebouw van de

SCAN DEZE CODE!

SCAN DEZE CODE!

Waalse Louise de Colignyschool staat al jaren

26

27

Nr.10

2021

Mariahoeve Knapt Op

Ook werd de kruising van de Hofzichtlaan /

Één van de meest opgegeven opknappunten door

Finnenburg / Margarethaland opnieuw inge-

bewoners was de staat van de bestrating van

richt. Tijdens de inloopdagen was dit kruispunt

straten en stoepen in de wijk. Ook hiermee is

Tekst: Carlos Martinez van Andel, Openingsfoto: Henriëtte Guest

een veel opgegeven opknappunt.

inmiddels een begin gemaakt. Zo zijn de herbe-

De kruising werd opnieuw geasfalteerd, de

stratingswerkzaamheden aan de Tarwekamp

zebra werd opnieuw aangebracht en voor

inmiddels in een vergevorderd stadium. In de rest

fietsers werd het fietspad duidelijker en veiliger

van de wijk zullen er de komende maanden/jaren

aangelegd. Met name het oversteken was

nog meer herbestratingswerkzaamheden gaan

voorheen voor fietsers niet goed geregeld.

plaatsvinden. De gemeente informeert direct

Ook de kruising iets verderop, die van de

omwonenden hier altijd vooraf over. Ook via onze

Bordewijklaan en het Aegonplein werd op

website www.mariahoeve.nl zullen wij proberen u

dezelfde manier aangelegd.

zo goed mogelijk op de hoogte te houden.

p is in De Coo m et verband van g in w u 0 verbo pril 16.0 a 6 g a d g a dins d s wo e n u u r t ot ur 16.00 u il r p a 28 . n ij z n geslote

Carlos Martinez van Andel

Jesse Voerman

Ruim 3 miljoen euro kwam er beschikbaar

De eerste opknappunten zijn inmiddels van

voor het opknappen van de buitenruimte in

start gegaan. Zo werd het plein aan Ursulaland

Mariahoeve in verband met achterstallig

op de schop genomen. Er kwam meer plaats

onderhoud.

voor groen, er kwamen zitbanken en beugels

Vanuit Wijkberaad Mariahoeve zat bestuurslid

voor fietsen. Ook werden de wat saaie grijze

Jesse Voerman, samen met nog 13 bewoners uit

tegels vervangen door een speelse samenstel-

de wijk in een speciaal hiervoor samengestelde bewonerscommissie. Samen met de gemeente ging

ling van klinkers. De parkeerstroVia deze link

ken werden opnieuw betegeld met

komt u op de

de typische blauwe klinkers die

deze commissie aan de slag een

website van het

kenmerkend zijn voor een weder-

plan te maken waarin het beschik-

artikel over

opbouwwijk als Mariahoeve. Een

bare geld zo goed mogelijk werd besteed.

Vervolgens kreeg iedere bewoner

het Uruslaplein verscheen in de stadskrant van afgelopen maart.

artikel over het Ursulaland plein verscheen in de stadskrant van afgelopen maart.

van Mariahoeve vanaf 12 jaar de

Deze kunt u digitaal doorbladeren

gelegenheid via de website te

via deze link: https://www.den-

stemmen op de opknappunten die

haag.nl/nl/in-de-stad/nieuws/

hij of zij belangrijk vond.

stadskrant/stadskrant3-2021.htm

28

SCAN DEZE CODE!

29

Nr.10

2021

Zonnepark ’t Oor Tekst & Foto’s: Carlos Martinez van Andel Op het uiterste randje van Mariahoeve, nog voorbij de spoorlijn en in de richting van Voorburg

Duurzaam huis in Mariahoeve Tekst: Michael James Lucas

werd vorige jaar zomer een uniek zonnepanelenpark geopend, zonnepark ’t Oor. Maar liefst 4.708 panelen wekken hier elektrische stroom op. Wat het project zo uniek maakt is dat dit het eerste tractieproject ter wereld is. Kortgezegd komt dit erop neer dat deze zonnepanelen energie opwekken voor de HTM-trams 3 en 4 zonder dat die stroom eerst naar een leverancier

Energiebesparend stappenplan: 1. Isoleren 2. Warmte behouden 3. Energie duurzaam opwekken

zonnepanelen 7 x 330Wp

elektrisch koken (inductie)

mechanische ventilatie met warmte-terugwinning

voorbereid op warmtepomp tbv afkoppeling aardgas

gaat. De opgewekte stroom wordt rechtstreeks geleverd aan het net waarop deze trams rijden.

Oud-wethouder duurzaamheid Joris Wijsmuller en huidig wethouder Liesbeth van Tongeren openden het park officieel.

duurzame hardhouten kozijnen met HR+++ tripelglas

hoogwaardige isolatie

Meer informatie over zonnepark ’t Oor vindt u via de QR code op deze pagina!

regenwater infiltratiebakken

overdekte fietsenstalling Verbouwing 2015: Energielabel G -> A Energierekening: ca. €50/maand Zonnepanelen: 2135kWh - 85% behoefte Energieverbruik van vijf bewoners vergeleken met Nederlandse gemiddelde (bron MilieuCentraal / Nibud) Gas: Elektra: Water:

665m2 - ca. 50% minder 2500kWh - ca. 40% minder 115m3 - ca. 35% minder

laagtemperatuur vloerverwarming bodemafsluiter

kruipruimte ventileren

michael james lucas architect

In 2015 werden we de trotse eigenaren van onze eerste woning, een jaren 60 rijtjeshuis in Mariahoeve. Mijn vrouw wilde graag een “echt” huis met een verdieping en een tuin en ik wilde SCAN DEZE CODE!

graag groots renoveren. We wilden allebei dichtbij het centrum wonen en werden verliefd op de groene omgeving.

Ik ben architect gespecialiseerd in duurzaamheid en dit was voor mij de kans om te laten zien hoe ver je kan gaan met een bestaande woning. Alles moest toch vernieuwd worden dus zijn we opnieuw begonnen.

Het beste wat je kunt doen is goed isoleren, zorg dat je de warmte niet kwijt raakt, en de energie die je nodig hebt duurzaam opwekken. We hebben nieuwe houten kozijnen met tripel glas, dak en vloer isolatie, vloerverwarming en zonnepanelen geplaatst. Ook hebben we een automatisch ventilatie systeem die meet hoeveel CO2 en vocht er in de lucht is en ventileert alleen waar het nodig is. Het heeft ook nog warmteterugwinning zodat we de warmte die we hebben niet kwijtraken. We hebben nu een prachtige, comfortabele woning die ook nog zuinig in gebruik is. Er is geen tocht, altijd voldoende verse lucht, het blijft warm in de winter en koel in de zomer.

30

31

(Advertentie)

Wat is s j i r p e t s de be ? s i u h n j i voor m

are.nl IS VERNIEUWD

Nr.10

2021

Nostalgisch podium Vorig jaar zomer heeft Wijkberaad Mariahoeve, na een lange zoektocht, een nostalgisch mobiel podium aangeschaft. Het idee van het podium is dat het dienst gaat doen als waar het in de jaren 50 en 60 van de vorige eeuw

Je wilt je woning verkopen. Maar voor welke prijs zet je hem te koop? Hoe zorg je voor een perfecte presentatie op bijvoorbeeld Funda? En op welk bod moet je straks ingaan?

ARE Makelaars geeft je deskundig advies. Samen zorgen we dat je voor je woning de beste prijs krijgt. Wil je weten hoe we dat aanpakken? Maak een afspraak op een van onze kantoren.

Of kijk op are.nl.

ARE Makelaars is jarig. Al tien jaar helpen

oorspronkelijk voor bedoeld was; het

we Hagenaars bij de koop of verkoop

brengen van vermaak, vooral op cultu-

van een woning. Een persoonlijke klik

reel gebied. Niet alleen in Mariahoeve,

vinden we daarbij net zo belangrijk als

maar in het hele stadsdeel Haagse Hout.

een deskundig advies. Daar kun je ook de komende tien jaar op rekenen!

wijkblad vertelt Maurice Kraanen van Cultuursaam, met wie er een intensieve samenwerking is aange-

Ieder zijn vak, wij zijn makelaars.

De Eerensplein 8 2593 NA Den Haag

Thomsonlaan 113 2565 JA Den Haag

In de volgende editie van het

gaan, uitgebreid over de plannen die er met dit podium zijn…

T: 070 30 40 141 E: info@are.nl

(Advertentie)

(Advertentie)

De makelaar die bij u past!

SCHERPE TARIEVEN VERKOOP AANKOOP VERHUUR TAXATIES SHARP RATES SALES PURCHASE RENTAL VALUATIONS LAAN VAN NIEUW OOST-INDIË 1

2593 BH DEN HAAG

070 349 54 95

INFO@VANPAASCHEN.NL

Indonesiche Toko en afhaalcentrum

EXPATS EXPATS VANPAASCHEN.NL

Het Kleine Loo 216 • 2592 CK • Den Haag • 070-3833896

Nr.10

Wethouder

Robert van Asten Foto’s: Martijn Beekman

2021

De 42-jarige in Voorburg geboren Robert van Asten is sinds 2018 namens zijn partij D66 wethouder in het college van Burgemeester & Wethouders in Den Haag. Zijn portefeuille bevat Mobiliteit en Cultuur. In dit eerste deel van het interview spreken we over het wethouderschap en verkeer. Deel 2 gaat over cultuur en verschijnt in de volgende editie van het wijkblad.

Interview: Patricia Dinkela, Carlos Martinez van Andel.

Wat maakt wethouder zijn zo leuk?

Wethouder zijn in je eigen stad is natuurlijk geweldig. Want veel dingen waar je al jaren dagelijks mee in aanraking kwam daar ga je nu vaak zelf over. Maar het meest leuke is dat je met heel veel mensen in gesprek komt die zich voor de stad inzetten en dat je dan gaat kijken hoe je je kunt inzetten om wat zij doen te laten versterken.

En wat zijn de mindere kanten?

Dat je soms ook helaas mensen moet teleurstellen door bestuurlijke keuzes. Neem cultuur.

Daar loop je weleens tegen grenzen van een beschikbaar budget aan. Dan kan niet iedereen krijgen wat hij of zij zou willen.

Hoe ga je met kritiek om?

Ik kijk dan altijd of ik bestuurlijk gezien de juiste beslissing heb genomen. Dus of het wat dat betreft voldoet aan de opdracht die er lag. Maar inderdaad een genomen beslissing kan soms vrij directe feedback opleveren om het zo maar even te zeggen. Kritiek gaat vaak over het proces of over de inhoud. Soms duurt iets heel lang en zijn mensen daar teleurgesteld over.

Waar ben je het meest trots op?

Eigenlijk is dat het hele proces rondom de mobiliteitstransitie. Dus zeg maar onze

35

Nr.10

2021

huis waarmee ik samen die visie heb opgesteld.

Dat is een mooi bruggetje naar de vraag: hoe zit het met betaald parkeren in Mariahoeve?

Je kunt dat zien als de locomotief. Daarachter

Het huidige beleid is zo: is de parkeerdruk in

hangen alle wagentjes. En die wagentjes zijn

een wijk onder de 90%, dan doen we niks als

Een andere verkeersvraag: in onze wijk worden veel fietspaden die daar niet voor bedoeld zijn, door fietsers en brommers in beide richtingen gebruikt.

Wat is hiertegen te doen?

bijvoorbeeld het parkeerbeleid en het fietsbe-

gemeente. Is de parkeerdruk boven de 90% dan

Dan is het zaak te kijken naar waarom mensen

We hebben nu 1 buslijn die volledig elektrisch

leid. Nu kan ik, door die opgestelde visie, de

gaan we een draagvlakonderzoek houden onder

dat doen. Het kan zijn dat het veel sneller is om

rijdt. Dat is bus 28 die van het Norfolk-terrein

juiste keuzes maken op al deze beleidsterreinen.

de bewoners van die wijk. Zit het boven de

te spookfietsen (tegen het verkeer in te fietsen)

op Scheveningen naar Voorburg rijdt. Vanaf

Dat vind ik erg mooi.

100% dan krijg je betaald parkeren. Wat we in

dan wanneer je de officiële fietsrichting aan-

2024 gaan we gefaseerd de omslag maken

Mariahoeve zien is dat in sommige straten de

houdt. De weg van de minste weerstand kiezen

zodat alle bussen elektrisch gaan rijden. We

parkeerdruk aan de hoge kant is, terwijl 2

als het ware. Maar het kan ook luiheid zijn. Wat

lopen daarin iets achter op bijvoorbeeld Rotter-

straten verderop de straat bijna leeg is. De 90%

kun je eraan doen? Een agent in de bosjes

dam. Het verschil is wel dat er in Rotterdam nog

Den Haag is een volle stad. Er komen flink wat

haalt Mariahoeve niet. Als de wijkvereniging,

zetten en iedereen op de bon slingeren? Kenne-

dieselbussen rijden en bij ons in Den Haag

woningen bij in de komende jaren. Als we niks

jullie dus, daarom vraagt kunnen we een draag-

lijk is dat de enige manier die werkt. Dat klinkt

rijden ze op aardgas. Dus dat is al schoner.

zouden doen dan zouden er ook heel veel meer

vlakonderzoek doen. Maar onder het huidige

vrij machteloos, maar dat is het eigenlijk ook.

Einde deel 1.

auto’s bijkomen. En dat kan het wegennet

beleid zal er in Mariahoeve niet snel betaald

Uiteindelijk heeft het toch met omgangsnormen

simpelweg niet aan. We moeten dus zorgen dat

parkeren komen.

te maken. Verkeersregels vallen daar ook onder.

visie op hoe we ons in de stad bewegen/ verplaatsen. Er zit een heel team op het stad-

Wat houdt de mobiliteitstransitie precies in?

mensen op een andere manier van A naar B vrij snel in de auto stappen om bijvoorbeeld even een pak melk in de supermarkt te gaan

In het voorjaar komt er een nieuw

kopen. En dat moet er echt uit. Den Haag

parkeerbeleid. Dat zal meer gaan kijken

gebruikt te veel ruimte voor wegen en parkeer-

naar hoe we de openbare ruimte het liefst

plaatsen. Die ruimte zou bijvoorbeeld veel beter

willen gebruiken. Vooral in wijken waar het

Jouw missie is om het fietsgebruik in de stad te vergroten. Gaat dat er ook toe leiden dat de fietspaden daarvoor anders of beter worden ingericht?

gebruikt kunnen worden voor meer groen,

wat minder groen is dan hier in Mariahoeve

Hopelijk wel. Maar… we lopen daar tegen een

speelruimte voor kinderen en degelijke plaatsen

zullen we gaan kijken naar manieren om meer

paar grote uitdagingen aan. Is er genoeg ruimte?

om fietsen neer te kunnen zetten.

groen te gaan plaatsen. Zo neem je ook in

In 9 van de 10 straten staan rijen bomen die

de zomer wat meer de hitte weg.

men ook wil behouden. Hierdoor is er nauwe-

Hoe denk je mensen uit de auto te krijgen?

lijks ruimte om fietspaden te verbreden. Ik heb

een dag stil. En neemt dus altijd ruimte in.

We bouwen nu vooral rond de grote stations.

Op dagelijkse basis krijg ik meldingen in mijn

dan meteen weten. Dat is namelijk hét moment

Daar zijn veel minder parkeerplaatsen beschik-

mailbox van dat soort wegen. En daar waar wil

om zo’n fietspad te verbreden.

baar. Ja, voor deelauto’s. Mensen die daar

je als gemeente uiteraard iets aan doen. Het

werken kunnen vrij eenvoudig met het open-

punt is dat de hulpdiensten, brandweer, politie,

baar vervoer reizen. Je ziet dat dat in de andere

ambulance, ook snel ergens ter plaatse moeten

grote steden zoals Amsterdam en Rotterdam

kunnen zijn. Dat betekent dat je helaas niet

Een vraag van een bewoner: Komt er vanuit Mariahoeve een rechtstreekse verbinding naar station Laan van NOI?

ook steeds meer gebeurt.

altijd snelheidsbeperkende maatregelen kunt

Eigenlijk zou je dat aan de HTM moeten vragen.

In Amsterdam bijvoorbeeld betaal je iets van

nemen. Flitsers neerzetten is vaak ook niet

De afspraken die wij als gemeente met ze

9,50 euro per uur als je in het centrum wil

effectief, afgezien van het feit dat dat niet zo

hebben is dat ze wijken goed met elkaar verbin-

parkeren. Een alternatief daar is dat je je auto in

eenvoudig gaat. Mensen weten op een gegeven

den, we zijn daarover altijd veelvuldig in over-

de RAI parkeert en dan met het openbaar

moment waar zo’n ding staat, remmen daar af,

leg. Niemand wil dat alleen de heel drukke

vervoer verder gaat.

en verhogen daarna weer hun snelheid.

routes bediend worden, zodat mensen toch

36

Wanneer gaan onze bussen over op elektrisch rijden?

oproep. En blijf elkaar erop aanspreken.

Wat kan de gemeente doen aan wegen en straten waar te hard gereden wordt?

Een auto staat gemiddeld 23 van de 24 uur op

van de stad kunnen komen met het OV.

Houd je alsjeblieft aan de verkeersregels is mijn

Blijft het huidige parkeerbeleid bestaan zoals het nu is?

gaan. In Den Haag zie je dat mensen nog steeds

altijd goed vanuit hun wijk naar andere delen

binnen de gemeente wel al aangegeven dat wanneer zo’n rij bomen gekapt moet worden, in verband met ziekte bijvoorbeeld, laat het me

37

Nr.10

2021

ANWB Kinderfietsenplan De ANWB is op zoek naar 15.000 ongebruikte kinderfietsen. Omdat het niet voor ieder kind vanzelfsprekend is een goede fiets te hebben wil de ANWB kinderfietsen inzamelen. Van de ingezamelde fietsen gaan zij veilige fietsen maken die ze vervolgens kunnen doneren aan kinderen die er geen tot hun beschikking hebben.

Het schijnt dat er in Nederland bijna 4 miljoen (!) fietsen ongebruikt in schuurtjes en beringen staan.

15.000 fietsen inzamelen zou dus prima moeten kunnen lukken.

Wat zoekt de ANWB precies?

Voedselbos Mariahoeve

Waar natuur en mensen kunnen groeien.

Tekst en foto: Jan Morsch

Na maanden van voorbereiding en wachten was het in maart eindelijk zo ver. Het voedselbos kon aangeplant worden. Zaterdag 6 maart was een groep van 18 vrijwilligers aanwezig om

Het gaat om de volgende fietsen: jongens- en meisjesfietsen in redelijke tot goede staat, voor kinderen

voorbereidende werkzaamheden te verrichten.

van 8 tot -18 jaar. Oftewel, fietsen met 24, 26 of 28 inch wielmaat. Vanaf 8 jaar is omdat dat vaak de

Het pad werd schoongemaakt, er werd een

leeftijd is waarop kinderen wat meer zelfstandig in het verkeer gaan bewegen en hun wereld groter gaat

greppel gegraven voor de olijfwilgen en gaten

worden. Maar zeker belangrijk is ook de groep kinderen die de overstap naar de middelbare school gaat

gemaakt voor de takkenwal. De woensdag en

maken. Want met een fiets hoef je niet per sé naar een school bij je in de buurt, maar is er meer keuze.

donderdag daarop werden de bomen en struiken

Wil jij een fiets doneren? Ga dan naar de website via de link / QRcode.

gebracht en in de grond gezet. De aanwezige verwilderde rozenbottelstruiken werden gerooid en waar bomen en struiken komen te staan werd de grond gefreesd. Na afloop van de werkzaamheden stonden er 30 fruit- en notenbomen en ongeveer evenveel fruitstruiken. Hiermee was de hoofdstructuur van het voedselbos neergezet. De

bomen zijn drie boswilgen geplaatst. De katjes van

olijfwilgen, die vooral als windvang moeten gaan

deze bomen zijn in het vroege voorjaar een

dienen, worden eind van de maand geplaatst.

belangrijke voedselbron voor wilde bijen.

Met al deze activiteiten is het geraamte van het

Op de plek van de rozenbottels komen een

voedselbos neergezet. Maar het is nog lang niet

heleboel nieuwe bessenstruiken te staan. Een

klaar. Er komen nog veel meer struiken, bomen en

paar rozenbottels, maar ook bramen, frambozen,

planten, en het zal nog wel een aantal jaar duren

aalbessen, kruisbessen en andere fruitstruiken.

voordat het voedselbos in grote lijnen klaar is.

Er is ook ruimte gemaakt voor vaste planten, zoals rozemarijn, tijm, salie en andere kruiden. Ook

Elke tweede zaterdag van de maand is er een

rabarber en aardbeien zijn planten die in een

werkdag in het voedselbos. Iedereen kan komen

voedselbos thuis horen, naast allerlei andere

helpen, ook mensen die niets van planten en

inheemse kruiden en planten die ook eetbaar zijn.

bomen weten. Verder zijn we op die dag aanwezig

In april en mei gaan we ook de bloemenbedden

om uitleg te geven en vragen te beantwoorden.

inzaaien.

Voorafgaand aan het werk is er een informatieve workshop. We eindigen de werkdag met een

SCAN DEZE CODE!

38

Om het voedselbos meer licht te geven, zijn er

gezamenlijke maaltijd met hapjes en drankjes uit

langs het water een klein aantal elzen, vlieren en

het voedselbos. Zaterdag 10 april is de eerstvol-

wilgen geknot. Hierdoor is een open plek gemaakt

gende werkdag. Kijk op onze website (www.

waardoor er meer zonlicht op de grond kan

voedselbosmariahoeve.nl) of facebookpagina

komen, wat de groei van allerlei planten zal

(facebook.com/voedselbosmariahoeve) voor de

bevorderen. Ter vervanging van de geknotte

tijden en het programma.

39

2021

Interview with Alderman Robert van Asten

Pag. 14 Jesse Voerman Informed Choices Need Time

Pag. 12 Induction on the Menu Around 5000 households in The Hague use

Jesse Voerman, an architect / structural

their gas supply only for their cooking stove.

engineer and owner of JA - Jesse Architecture,

Within 10 years most residents will be using

is a board member of Mariahoeve

electricity. Induction is the most efficient system

where parking pressure is above 100%. Maria-

Neighbourhood Council with responsibility

as all the heat generated goes directly to the pan.

born in Voorburg, has served as alderman on

hoeve is below 90%, so under current policy,

for area development. He provided the

Induction cooking is safer, more economical and

behalf of the D66 party in the municipal execu-

paid parking will not be introduced here any-

following perspectives on the future of

healthier. You do need your pans to be ferrous,

tive of The Hague. His portfolio includes Mobi-

time soon. That said, a new parking policy will

heating in the neighbourhood to stress

which you can easily test, just by checking if a

lity and Culture. In this edition, we summarise

be introduced in the spring, mainly looking at

the significance of diligent assessment and

magnet sticks to it.

Van Asten’s perspectives on Traffic and being a

use of public space, such as increasing greenery

community consultation.

Councillor, while those on Culture will be

and averting summer heat. “Excess speed is also

•

Affordability and Flexibility: will the

Finding out more about Induction

published in the next edition of this magazine.

a tricky issue, because traffic-calming fixtures

transition from gas heating to district

The kitchen at Wijkcentrum Mariahoeve is now

“Being a Councillor in your own city is of course

can’t be used where they would impede the

heating incur higher costs, lack of

equipped with induction hobs and residents will

great, dealing with things you are familiar with,

arrival of emergency services. Placing speed

choice, and/or significant up-front

be able to taste the food cooked using induction

talking with people committed to the city, and

cameras is often ineffective, and many drivers

investment?

and will also have the opportunity to attend

supporting what they do. But sometimes you

just slow down briefly and then resume their

•

Efficiency and sustainability: use of high

cooking workshops.

do end up disappointing people. Not everyone

speed after passing the camera. A similar

temperature district heating versus

can get what they want. When it comes to

thing happens with misuse of, and speeding on

lower temperature with better insulation,

criticism, I always check whether I have made

bike-paths. Riders will frequently choose their

or other heat sources altogether.

the right administrative decision. Criticism is

own convenience over public safety and ride in

Such investments need thorough

heating boiler to 70°C. It was found in previous

often about the process or the content, or that

the wrong direction if it suits them better. Ulti-

evaluation to avoid costly mistakes.

tests that lowering the boiler temperature still

it took too long.

mately, it has to do with standards of conduct,

•

Community consultation: A Wijklab

allowed the home to remain comfortably warm

including traffic rules. Please abide by the traffic

Mariahoeve was started with

and reduced gas use by 10-20%. It does take a

“What I am most proud of is the process of our

rules and encourage others to do the right

representatives of residents,

little longer to warm up, but that is easy to adjust

mobility transition. Our vision for travel in and

thing! It is my mission to increase cycling in the

entrepreneurs, the housing corporation

to. With the support of an energy adviser, a large

around the city consists of many interlinked

city, but even increasing the width of bike paths

and the municipality. The assignment

number of boilers in Scheveningen and the

policies. The Hague is very full already, but quite

is easier said than done, where there are street

is to map out all possible scenarios for

Statenkwartier will reduce to 70 °C this winter.

a few homes will be added in the coming years.

trees, for instance. But if trees need to be cut

the energy transition, the pros and cons.

Results will be carefully monitored with individual

If we do nothing, a lot more cars would also be

for disease reasons, I want to know about it, if it

This is done under the guidance of the

metrics such as gas usage, hours, indoor and

gives me the chance to widen the bike paths.

Hague University of Applied Sciences.

outdoor temperatures being collected.

Since 2018, 42-year-old Robert van Asten,

added, which the road network simply cannot handle. We need to lessen private car use in favour of other transport.

“We now have one bus line that runs completely electrically. That is bus 28 that

“The more easily people travel by public transport, and by lessening the

Pag. 30 ’t Oor Solar Farm

This initiative involves adjusting the central

The initiative is also open to Mariahoeve residents and can be extra interesting as the results will

The Oor Solar Farm, comprising some

help determine if the dwellings are suitable for

runs from the Norfolk stop in Scheve-

4,708 panels, was built last year on the edge

District Heating. To participate or to get more

ningen to Voorburg. From 2024 we will be

of Mariahoeve. It is uniquely the world’s first

information, send an email to project leader Arthur de Kruijff: arthur.dekruijff@denhaag.nl.

reliance on private cars, the

transitioning all our buses to electri-

traction project, as the energy generated goes

less our public spaces will be

cal power. We are slightly behind

straight to the HTM-trams, without going via

impacted. In Amsterdam, for

Rotterdam, for example, but the

a retailer. Former and current councillors Joris

example, you pay around

difference is that there are still

Wijsmuller and Liesbeth van Tongeren offici-

€9.50 per hour to park in

diesel buses in Rotterdam and

ally opened the solar farm on 18 July 2020.

the centre. Regarding paid

in The Hague they all run on

More information is available at:

parking in The Hague, our

natural gas. So that is

www.evhb.nl/projecten/t-oor-den-haag/?-

policy is only to institute it

already cleaner.”

cli_action=1616374241.838

40

Pag. 25 Setting the Boiler to 70°C

Foto: Martijn Beekman

41

Translations Margaret Korn April 2021 edition.

Nr.10

(Advertentie)

Probeer binnen 60 seconden hoe jouw tanden eruit kunnen zien na een Invisalign® behandeling J

Voor

Na

•

Scan de QR code

•

Neem een selfie met je telefoon

•

Zie wat er mogelijk is!

•

Stuur je gegevens aan onze praktijk en wij nemen contact met je op om de mogelijkheden te bespreken

OneWorld Dental - Tarwekamp 79-81, 2592 XH Den Haag

Ook besparen op energiekosten? Ga dan naar duurzamestad.denhaag.nl/woning/energiebespaaractie

T: 070 764 0800 - E: denhaag@oneworlddental.nl I: @oneworld.dental

AAN DE BEWONERS VAN DIT PAND