COllecting Various IDeas 19+ - Democritus University of Thrace

this page intentionally left blank

COllecting Various IDeas 19+ Το τεύχος αυτό πραγματοποιήθηκε στα πλαίσια του μαθήματος “Αρχιτεκτονικός σχεδιασμός και Νέες Τεχνολογίες Ι, ΙΙ” Τμήμα Αρχιτεκτόνων Μηχανικών Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης

Editors: Δρ. Πολυξένη Μάντζου, Αρχιτέκτονας, Καθηγήτρια ΤΑΜ ΔΠΘ Δρ. Έφη Γιαννοπούλου, Αρχιτέκτονας ΔΠΘ Ιωάννης Δέδες, Αρχιτέκτονας, Υπ. Διδάκτορας ΤΑΜ ΔΠΘ Αναστάσης Φλώρος, Αρχιτέκτονας, Υπ. Διδάκτορας ΤΑΜ ΔΠΘ Μάνος Βέλλης, Φοιτητής ΤΑΜ ΔΠΘ

Ξάνθη, Απρίλιος 2020

All views expressed by the contributors are solely their current opinions and do not reflect the opinions of the Editors, the Faculty or DUTh.

COllec ng Various IDeas 19+

Table(t) of

Contents Όχι εδώ ... τώρα!

Πολυξένη Μάντζου................................................................................................................................................................07

Η εποχή της ενσυναίσθησης

Δημήτρης Γιουζέπας..............................................................................................................................................................08

I. ΜΕΣΑ

Η εμπειρία του εγκλεισμού σε διαφορετικές διαστάσεις Προσθήσω τοῦ ἐπιβλέψαι

Ιωάννης Δέδες.........................................................................................................................................................................11

Καραντίνα - Εγκλεισμός - Κορωνοϊός

Εμμανουήλ Βέλλης.................................................................................................................................................13

Μα τι εγκλεισμός;

Ελπίδα Καθεκλάκη................................................................................................................................................15

Κορωνοϊός και Διαμόρφωση Χωρικών Ορίων

Άννα Ξανθοπούλου, Βενεδίκτη-Κωνσταντίνα Τσουκαλά......................................................................17

Κορωνοϊός και (Α)Δημόσιος Χώρος

Γεώργιος Κατσαβέλης..........................................................................................................................................19

Συνύπαρξη με το Εγώ μου

Άγγελος Βλάχος......................................................................................................................................................21

Τι γίνεται όταν το να μείνεις μέσα είναι πιο επικίνδυνο;

Κατερίνα Χατζηθεοδώρου..................................................................................................................................23

Eνδοοικογενειακή βία στις μέρες του κορωνοϊού

Μαγάκη-Βασιλείου Μαρία, Ναθαναηλίδου Νικολέτα, Ταγκαλίδου Ειρήνη-Χρυσοβαλάντου, Στάικου Βικτώρια.......................................................................25

03.

Γυρνώντας πίσω

Βαλσάμη Εύα, Καλισκάμη Δέσποινα, Κρυσταλλίδου Εύα, Ψυρούκη Βασιλική.............................27

Οι νεώτερες γενιές στα Μέσα Μαζικής Δικτύωσης

Βικτόρια-Έμμα Παβικόβσκα, Ανθή Λώνα, Πηνελόπη-Νεκταρία Κυριάκου....................................29

(Α)συνέπειες του κορωνοϊού

Ηλίας Γλάβας...........................................................................................................................................................31

Τελικά, η νέα πανδημία είναι μόνο αρνητική;

Γεώργιος Σωκράτους, Χαράλαμπος Κωνσταντίνου..................................................................................33

Παράλληλοι κόσμοι

Μάρθα Γιάννα.........................................................................................................................................................35

Όταν το πρόβλημα γίνεται ευκαιρία...

Ειρήνη Καναργιέλη................................................................................................................................................37

ΙΙ. ΑΝΑΜΕΣΑ

Ο αρχιτεκτονικός σχεδιασμός της (παρένθεσης) Σε παρένθεση

Έφη Γιαννοπούλου.................................................................................................................................................................41

Οι χώροι και οι λειτουργίες τους

Μαρία Σαββίδου, Κυριακή Ταφίδου...............................................................................................................43

Η χωρική πανδημία

Λαμπρινή Δούκα....................................................................................................................................................45

Η χρονιά του covid-19

Ευδοξία Μάκαρη, Βαρβάρα Παντερμαλή.....................................................................................................47

Η εποχή του κορωνοϊού

Μυρτώ-Νικολία Κονδύλη, Βεατρίκη Μόσιου...............................................................................................49

Ο πλανήτης νοσεί

Ραφαήλ-Μάριος Παπαϊωάννου........................................................................................................................51

Το Δεδομένο

Μ.-Σ. Σ.........................................................................................................................................................................53

Αρχιτεκτονική και Ιός

Αικατερίνη Σαββόγλου........................................................................................................................................55

Η Αρχιτεκτονική την εποχή της πανδημίας Τι μπορεί να κάνει η αρχιτεκτονική για την υγεία μας

Μερόπη-Ελένη Γκαβογιάννη...............................................................................................................................57

04.

COllec ng Various IDeas 19+

Καραντίνα: η χρήση ενός παλιού εργαλείου

Ιωάννης Σιδερίδης................................................................................................................................................59

Πανδημία: Δημόσιος και Ιδιωτικός χώρος

Φανή Ζέρβα, Μυρτώ Μαβίδη............................................................................................................................61

Ο ρόλος της Αρχιτεκτονικής όταν αλλάζουν ισορροπίες

Δήμητρα Γρηγοριάδου, Ελένη Βεντούρη, Βασιλική Λυκοστράτη, Αμαλία Σκλιάμη....................63

Επανεξέταση του σχεδιασμού στην περίοδο του κορωνοϊού

Χρυσιλένα Ζαπάντη, Μαρία Σουλουγιάνη...................................................................................................65

ΙΙΙ. ΕΞΩ

Απορίες της πόλης Πάντα εύθραστο και άφθαρτο

Αναστάσης Φλώρος..............................................................................................................................................................69

Covid-19

Θεοφάνης Κουρουπέτρογλου............................................................................................................................71

Covid-19 και αρχιτεκτονική

Τζούλη Αλεξάνδρα, Χαζίρη Ελένη....................................................................................................................73

Η δημοσιοποίηση του ιδιωτικού Η ιδιωτικοποίηση του δημόσιου

Μαίρη Γρηγοράτου, Ηριάννα Μπάμπαλη.....................................................................................................75

Απομόνωση και ανθρώπινος νους

Ιφιγένεια Ντάκουρη.............................................................................................................................................77

Το παράθυρο του Διαδυκτίου στον εγκλεισμό του covid-19

Χρύσα Μανωλαράκη, Δέσποινα Μουρμουρή-Αλεξανδρή.....................................................................79

Ποιό θα είναι το «καταφύγιό» μας μετά;

Δωροθέα Παρίντα, Ισαβέλλα Σούρλα............................................................................................................81

Η τηλε-εργασία στην εποχή του κορωνοϊού

Βερονίκη Ηλιάδου..................................................................................................................................................83

Η ψηφιακή πόλη

Ελένη Μουρατίδου, Μαριλένα Τσιάντα........................................................................................................85

Η αυτοματοποίηση των πόλεων μέσω του κορωνοϊού

Μαριάννα Ζαρογιάννη, Μαρία Στεφανίδου................................................................................................87

Πως οι πόλεις έχουν αλλάξει εξαιτίας του ιού Τι εναλλακτικές έχουμε βρει;

Ανδρομάχη Ζαγκλιβέρη.......................................................................................................................................89

Ο αστικός χώρος την επόμενη μέρα

Βασιλεία Συμεωνίδου, Ματθαίος Καραμολέγκος......................................................................................91

05.

μερικά λόγια...

COllec ng Various IDeas 19+

Όχι εδώ ... τώρα! Πολυξένη Μάντζου

Ο φοιτητές του ΤΑΜ ΔΠΘ στα πλαίσια του μαθήματος Αρχιτεκτονικός Σχεδιασμός και Νέες Τεχνολογίες ΙΙ, του 6ου εξαμήνου, ανέλαβαν να γράψουν μια σκέψη σχετικά με ό,τι συμβαίνει, στις παράξενες μέρες της καραντίνας, όπως το καταλαβαίνουν μέσα από το πρίσμα της αρχιτεκτονικής. Κάποιες σκέψεις είναι έντονα διαμεσολαβημένες από ανάλογα αναγνώσματα, άλλες λιγότερο. Ο επιμελητές της πρόχειρης ψηφιακής αυτής έκδοσης, Δρ. Έφη Γιανοπούλου, Υπ. Διδ. Ιωάννης Δέδες και Αναστάσης Φλώρος και ο Μάνος Βέλλης, φοιτητής του 6ου εξαμήνου, συγκέντρωσαν, μορφοποίησαν και οργάνωσαν το υλικό. Τα κείμενα περιγράφουν τις παράξενες μέρες, που αθόρυβα διαδέχονται η μία την άλλη και γίνονται λιγότερο παράξενες καθώς το αρχικό σοκ δίνει τη θέση του στην ανησυχία κι αυτή με τη σειρά της στην αμηχανία. Αμηχανία στο να συνειδητοποιήσουμε τι συμβαίνει, στο να διαχειριστούμε τις συχνά αντικρουόμενες πληροφορίες, στο να σκεφτούμε το μετά κι ακόμα περισσότερο, αμηχανία να παραδεχθούμε πόσο γρήγορα, ίσως κι εύκολα, προσαρμοστήκαμε. Για όλους τους μηχανικούς η αμηχανία είναι κόντρα ρόλος. Στα online μαθήματα των αρχιτεκτόνων συζητιέται μια ακόμα αμηχανία καθώς παραδοσιακά διαπραγματευόμαστε τη σχέση υποκειμένου και κόσμου, υποκειμένου και υποκειμένων, εσωτερικού κι εξωτερικού, ανοικτού και κλειστού, ιδιωτικού και δημόσιου, μικρών κόσμων και κόσμου, διαπραγματευόμαστε δηλαδή, όλα αυτά που ξαφνικά έχουν τώρα συντηχθεί σε μία αδιάλειπτη μονοτονία. Από μακριά αλλά χωρίς απόσταση, άμεσα και σε λίγες ώρες, ετοιμάστηκε αυτό το συλλογικό σημειωματάριο. Όλα είναι εδώ τώρα. Ξαφνικά η αντίληψή μας έγινε σχεδόν τοπολογική και οπωσδήποτε ψηφιακά διαμεσολαβημένη. Οι αποστάσεις μεγάλωσαν αλλά περισσότερο εξαερώθηκαν, όλα τα εδώ των άλλων είναι εξίσου μακριά. Ο χρόνος έγινε συνεχής, όλα είναι τώρα, ένα άλλο τώρα, που δε μοιάζει με το πριν και ούτε μας βοηθά να σκεφτούμε το μετά. Το σημειωματάριο αυτό καταγράφει την αμηχανία των νέων αρχιτεκτόνων όταν ο κοινός μας τόπος είναι το τώρα κι αυτό το τώρα μας συσχετίζει με τους άλλους περισσότερο από όσο το εδώ.

07.

Η εποχή της ενσυναίσθησης Δημήτρης Γιουζέπας

Έστειλε το δεύτερο και πρωτελευταίο του SMS για αυτήν την εβδομάδα και άρχισε να ντύνεται. Ο λόγος μετακίνησης ήταν, όπως και κάθε άλλη φορά, υποστήριξη ευπαθών ατόμων, αλλά αυτή τη φορά θα κρατούσε τη μετακίνηση για τον εαυτό του. Την Έλενα είχε να τη δει δύο εβδομάδες, και περίπου κάθε τόσο μπορούσε να τη δει, ή καλύτερα να την αγγίξει. Γιατί τα λέγανε από τον υπολογιστή μέρα παρά μέρα περίπου. Κόντευε να ξεχάσει πόσοι μήνες είχαν ήδη περάσει. Μπορεί και χρόνια. Το παλιό Nokia που τον ξελάσπωνε όλον αυτόν τον καιρό ήταν στα τελευταία του. Είχε ήδη πολλά χρόνια χρήσης πριν το αντικαταστήσει για να το ξαναξεθάψει όταν άρχισαν να σφίγγουν τα πρώτα περιοριστικά μέτρα. Μαζί με τη συσκευή τότε ξεθαύτικαν και παλιά SMS που λες και τα είχε λάβει ως μήνυμα ή ως απάντηση ένας άλλος του εαυτός. Ένας εαυτός που δεν νοιαζόταν για τους άλλους. Εγωιστής, αλλά και ανέμελος και τολμηρός. Πολλά αλλάξαν από τότε. Τολμηρός ακόμη ήταν, αλλιώς δεν θα ρίσκαρε να αφήσει τη σιγουριά και ασφάλεια του σπιτιού του μια στο τόσο. Αλλά η τόλμη του είχε πλέον ένα φίλτρο ενσυναίσθησης. Ρίσκαρε μόνο τον εαυτό του και ποτέ δεν έβαζε σε ρίσκο τους άλλους και θεωρούσε πως σε καμία συσκευή ενσυναίσθησης δε χρωστούσε αυτή του την ευαισθησία. Η σημερινή εμπειρία του στη συσκευή ενσυναίσθησης ήταν εντονότερη από κάθε άλλη φορά. Όταν έβαλε τα γυαλιά και έπιασε τις λαβές της συσκευής, βίωσε ένα πρωτόγνωρο αίσθημα εγκλεισμού. Δεν μπορούσε να κουνήσει το κορμί του. Χέρια, πόδια ήταν σε πλήρη αδράνεια και αντιστέκονταν σε κάθε του εγκεφαλική εντολή. Ούτε το κεφάλι μπορούσε να κουνήσει, το οποίο είχε μείνει ακινητοποιημένο να κοιτάζει τη λερωμένη, κάποτε άσπρη, οροφή ενός ψυχρού δωματίου με έντονα άσπρα φώτα φθορισμού. Και τότε συνειδητοποίησε ότι μετά βίας μπορούσε να γεμίσει τα πνευμόνια του με ελάχιστο αέρα. Ένιωσε να πνίγεται. Προσπάθησε να συγκεντρωθεί στην κίνηση του στήθους του. Κάθε ανάσα είχε γίνει μια επώδυνη διαδικασία, ακόμη και για να εισπνεύσει ελάχιστο αέρα. Έκλεισε τρομοκρατημένος τα μάτια για να συνειδητοποιήσει ότι τουλάχιστον μπορούσε να κουνήσει τα βλέφαρά του. Προσπάθησε να ηρεμήσει και να αυτοσυγκεντρωθεί. Έπειτα άρχισε να επικεντρώνεται σε διάφορα μέρη του κορμιού του και το αποτέλεσμα ήταν πάντα το ίδιο. Απολύτως καμία αντίδραση. Και κάπου

08.

COllec ng Various IDeas 19+

εκεί, τη στιγμή που βίωνε το μέγιστο σοκ και ήταν στα όρια του πανικού, απελευθερώθηκε με μιας από αυτή την άβολη αίσθηση παράλυσης. Τι εφιάλτης… Κάπως έτσι μάλλον θα πρέπει να νιώθει ένα ηλικιωμένο θύμα του ιού με προχωρημένα συμπτώματα. Για μια στιγμή πίστεψε ότι οι αρχές το είχαν παρατραβήξει αυτή τη φορά. Αλλά λίγο μετά σκέφτηκε ότι τέτοιες εμπειρίες είναι ικανές να αυξήσουν το αίσθημα της ατομικής ευθύνης που είναι απαραίτητη σε αυτόν το δύσκολο καιρό. Καθώς σκεφτόταν όλα αυτά συνειδητοποίησε ότι ντυνόταν μηχανικά και κατά λάθος είχε βάλει τα ίδια ρούχα με χθες που τα είχε κρεμάσει αρχικά στο μπαλκόνι αλλά η βροχή τον είχε αναγκάσει να τα βάλλει πάλι μέσα. Τινάχτηκε και αφού έβγαλε τα γάντια ξεντύθηκε ακαριαία και μπήκε κατευθείαν στο ντους για ένα γρήγορο πλύσιμο. Βγαίνοντας και αφού είχε σκουπιστεί θυμήθηκε ότι είχε πιάσει τα ρούχα του με γυμνά χέρια και μετά έπιασε χερούλια, τηλέφωνο ντουζιέρας και πετσέτα. Πέταξε τη πετσέτα στα άπλυτα και έτρεξε στο νεροχύτη. Έπλυνε χέρια μετρώντας από μέσα του και πήρε το μπουκαλάκι με το οινόπνευμα για να απολυμάνει ότι άλλο είχε πιάσει. Μ’ αυτά και μ΄ αυτά είχε ήδη χαθεί πολύς χρόνος. Κοίταξε στο Nokia την ώρα αποστολής του μηνύματος και είχαν ήδη περάσει 25 λεπτά. Έμοιαζε ανέφικτο να προλάβει. Ίσως καταβάθος να μην ήθελε να προλάβει, σκέφτηκε. Στην τελευταία τους συνάντηση του είχε φανεί και η Έλενα κάπως διστακτική. Μπορεί αυτός να αναλαμβάνει να παίρνει το ρίσκο να κάνει τα ψώνια για τρία σπίτια, αλλά δεν ερχόταν σε επαφή ούτε με τους ηλικιωμένους του γονείς (που είχε να δει πολύ καιρό) ούτε με τα δύο άλλα ηλικιωμένα ζευγάρια της πολυκατοικίας του. Ενώ η Έλενα έπρεπε να φροντίζει από κοντά το γείτονά της, τον κυρ Ηλία. Ίσως έπρεπε να πάψουν να βρίσκονται. Θα του έλειπε σίγουρα η Έλενα και το άγγιγμά της, αλλά καλύτερα έτσι. Καλύτερα για όλους. Ίσως να μην τον αγαπούσε. Ή ίσως να μην την αγαπούσε αυτός. Ή τουλάχιστον να μην αγαπιόντουσαν τόσο. Είχε κάπου διαβάσει ότι ο έρωτας ήταν απόκτημα της ανθρώπινης εξέλιξης για τη διαιώνιση του είδους. Ένιωθε πλέον ότι κάτι άλλο δημιουργείται προκειμένου να επιβιώσει η ανθρωπότητα. Κάτι πιο μεγάλο, κάτι πιο συλλογικό. (η συσκευή ενσυναίσθησης είναι δανεισμένη από το μυθιστόριμα του Philip Dick, “Do Androids Dream of Electric Sheep?” που πρωτοεκδόθηκε το 1968)

09.

I. ΜΕΣΑ Η εμπειρία του εγκλεισμού σε διαφορετικές διαστάσεις

04.

COllec ng Various IDeas 19+

Προσθήσω τοῦ ἐπιβλέψαι Ιωάννης Δέδες

Προσθήσω του επιβλέψαι1 Ο Ιωνάς, μέσα στην κοιλιά του κήτους αναρωτιέται αν θα βγει ποτέ από εκεί που βρέθηκε2 ως συνέπεια των πράξεών του. Στην ίδια κατάσταση βρίσκεται και ο Πινόκιο, μόνο που αντιδρά διαφορετικά. «Δεν έχουμε καιρό για χάσιμο. Πρέπει να σκεφτούμε αμέσως πώς θα φύγουμε»3 λέει στον «συγκρατούμενό» του γερο-Τζεπέτο. Οι δύο αυτές ιστορίες μας δείχνουν ότι παρά την κοινή κατάσταση στην οποία περιέρχονται, υπάρχουν διαφορές. Ο Ιωνάς περιμένει τη λύτρωση στωικά ενώ ο Πινόκιο ψάχνει να βρει τον τρόπο της εξόδου. Ο πρώτος το αποδέχεται, ο δεύτερος αντιδρά. Ο πρώτος είναι μόνος, ο δεύτερος όχι. Ο στόχος όμως είναι κοινός, η έξοδος από την κοιλία του κήτους. Κοινωνικό ον ο άνθρωπος και ο εγκλεισμός προσλαμβάνεται ως τιμωρία. Ο εγκλεισμός όμως φαίνεται να αντιμετωπίζεται με διαφορετικούς τρόπους. Ο όρος κελί για παράδειγμα από την μια δηλώνει το κελί της φυλακής, τον επιβεβλημένο σωφρονιστικό εγκλεισμό, ενώ ταυτόχρονα και το κελί του μοναχού, την εκούσια απομόνωση. Είναι δύο όψεις του ίδιου νομίσματος Η κατάσταση του επιβεβλημένου Μέσα δεν είναι κάτι νέο. Είναι πρωτόγνωρη όμως για τις νέες γενιές, ειδικά στο βαθμό και την έκταση που εφαρμόζεται. Οι προεκτάσεις δε, δεν είναι μόνο χωρικές αλλά και νοητικές. Παρόλα αυτά, στην εποχή που τα όρια φαίνεται να έχουν καταργηθεί και οι σχέσεις δίπολα να εξελίσσονται σε υβριδικές καταστάσεις και ενώ γίνεται η προσπάθεια με υβριδικούς τρόπους να εξυπηρετηθούν οι ανάγκες, η αντιμετώπιση της κατάστασης από τον πληττόμενο πληθυσμό δείχνει να γίνεται με τον προαλφαβητικό τρόπο, με δίπολα καλού-κακού, μέσα-έξω, ελεύθερου-απαγορευμένου. Σαν στην έκτακτη ανάγκη να επιστρέφουμε στις απαρχές μας.

1.

2.

3.

11.

Ιωνάς2,5 ἆρα προσθήσω τοῦ ἐπιβλέψαι με πρὸς ναὸν τὸν ἅγιόν σου; Κάρλο Κολλόντι, Οι περιπέτειες του Πινόκιο,η ιστοριά μιας μαριονέτας εκδ. Σαΐτα σ. 132

Ευρισκόμενοι σε αυτήν την κατάσταση, όλοι κάνουμε σκέψεις για την νέα συνθήκη και την επανεξέταση της σχέσης μας με το κάθε Μέσα. Είναι καιρός παρατήρησης, έρευνας ώστε μετά το πέρας να μπορέσουμε να εξάγουμε συμπεράσματα και ίσως να παράξουμε και προτάσεις. Το μόνο σίγουρο είναι ότι αυτή η κατάσταση κάπου θα οδηγήσει. Ίσως τότε το άρα του Ιωνά να έχει ως απάντηση το «Πόσο χαζός ήμουν όταν ήμουν μαριονέτα! Και πόσο χαρούμενος είμαι τώρα που έγινα ένα σωστό παιδί!...»4 του Πινόκιο.

4.

Κάρλο Κολλόντι, Οι περιπέτειες του Πινόκιο,η ιστοριά μιας μαριονέτας σ.143

12.

COllec ng Various IDeas 19+

Καραντίνα Εγκλεισμός Κορωνοϊός Εμμανουήλ Βέλλης

Όλος ο πλανήτης καλείται να αντιμετωπίσει την πανδημία που ονομάζεται κορωνοϊος. Το πρώτο κρούσμα καταγράφηκε τον Δεκέμβρη του 2019 στην Ουχάν της Κίνας. Από εκείνη την περίοδο και μετά, τα κρούσματα σημείωσαν ανοδική πορεία. Πιο συγκεκριμένα μέχρι τις 20 Μαρτίου είχαν καταγραφεί 304.000 νοσούντες και 13.000 θάνατοι. Βλέποντας κανείς τον χάρτη να κοκκινίζει, παγώνει, σκέφτεται ότι θα είναι ο επόμενος. Η σκέψη που επικρατεί, είναι πως αν κολλήσει ο ίδιος θα κολλήσει και τον περίγυρό του. Από μια πόλη της Κίνας πεθαίνει κόσμος σε όλο τον πλανήτη. Ποιός να το περίμενε… Παγκοσμιοποίηση, κίνηση πληθυσμού σε όλο το κόσμο, ταχύτατη εξάπλωση του ιού σε όλο τον κόσμο. Σε άλλες εποχές, όχι πολύ μακριά -να εκεί κοντά στο 1903- τότε που οι αδελφοί Ράιτ πέταξαν με το πρώτο αεροπλάνο που οι ίδιοι έφτιαξαν, ποιός να σκεφτόταν πως μια αρρώστια, μια βαριά γρίπη όπως την λένε, από την πόλη αυτή της Κίνας θα σκότωνε κόσμο στα νησιά της Ελλάδας, στην Αμερική και σε κάθε γωνιά του πλανήτη. Σήμερα ο κάθε ταξιδιώτης, γίνεται δακτυλοδεικτούμενος από την κοινωνία. Τί και αν είχε πάει διακοπές; Τί και αν ταξίδευε για να φέρει ένα κομμάτι ψωμί στην οικογένεια του; Σήμερα είναι αυτός που μεταδίδει τον ιό. Εκείνος φταίει. Εκείνος έφερε τον ιό, εκείνος, εκείνος. Τελικά; Ποιός φταίει; Το γεγονός ότι οι πληθυσμοί κινούνται; Το ότι οι Κινέζοι τρώνε άγρια ζώα; Ή μήπως εσύ;

13.

14.

COllec ng Various IDeas 19+

Μα τι εγκλεισμός; Ελπίδα Καθεκλάκη

Η χώρα μας διανύει μία περίοδο , πρωτόγνωρη , τρομακτική και ιδιαίτερα αγχωτική. Μια κατάσταση στην οποία αν ο κόσμος δεν συμμορφωθεί θα υπάρχουν επιπτώσεις αυτής της πανδημίας σε όλους. Όσο περνούν οι μέρες οι απαγορεύσεις αυξάνονται και τα μέτρα γίνονται όλο και αυστηρότερα. Αυτές οι λέξεις , μέτρα και απαγόρευση, με παραπέμπουν στην έννοια της γραμμής , του μη νοητού ορίου. Όταν λοιπόν στέκομαι απέναντι από έναν άνθρωπο και είμαι υποχρεωμένη να τηρήσω την απόσταση των ενάμιση μέτρων, είναι σαν να εμφανίζεται ένα συρματόπλεγμα / φράχτης μπροστά μου. Είναι σαν ξεκάθαρα σχήματα. Είναι σαν να μιλάμε για έναν διαφορετικό κόσμο, άλλων διαστάσεων και λειτουργιών. Σαν να μιλάμε για έναν πλανήτη περισσότερο απλωμένο και διάσπαρτο. Σαν να μιλάμε για χώρες ασύνδετες μεταξύ τους και γειτονιές που χάνουν τον ορισμό αυτό. Σπίτια μεγαλύτερα και μηχανοποιημένα για περισσότερες ανέσεις και εγκλεισμό του καθενός σε ένα δωμάτιο. Ένας άλλος κόσμος. Μία άλλη παρατήρησή μου , αφορά την καραντίνα ανάλογα τον χώρο και το μέρος. ‘Ετυχε, από μία αστική περιοχή να μεταφερθώ σε κωμόπολη και κάποιες μερες της εβδομάδας να μετακινούμαι σε χωριό. Στην κάθε περίπτωση από αυτές το είδος της κατοικίας, ως παράμετρος αλλάζει. Αναλυτικότερα, ένα μικρό φοιτητικό σπίτι σε μία αστική ζώνη , δίνει την αίσθηση ενός κλουβιού ή μπουντρουμιού, που δεν μπορεί να αλλάξει εικόνες το οπτικό μας πεδίο και η έννοια της εκτόνωσης είναι πολύ στενή ή ανύπαρκτη. Αντίθετα , ένα οικογενειακό σπίτι σε μια κωμόπολη μικρής πυκνότητας αλλάζει τα δεδομένα. Υπάρχει η εναλλαγή των δωματίων, η έκταση είναι συνήθως μεγαλύτερη και οι εκτονώσεις επίσης. Επομένως, υπάρχει η εναλλαγή παραστάσεων. Στην συνέχεια , σε ένα μικρό χωριό , με μικρούς κατοίκους υπάρχει σαφώς μεγαλύτερη ελευθερία. Τα σπίτια έχουν,μεγάλες αυλές, το ανθρώπινο μάτι αντικρίζει το πράσινο και ταυτόχρονα δεν σε σταματάει κάτι για να βγεις στην φύση και στον καθαρό αέρα. Νιώθεις ελεύθερος. Συμπερασματικά , ο κάθε άνθρωπος ανάλογα τον χώρο του , το μέρος που ζει, αισθάνεται τον εγλωβισμό εντελώς διαφορετικά.

15.

16.

COllec ng Various IDeas 19+

Κορωνοϊός και Διαμόρφωση Χωρικών Ορίων Άννα Ξανθοπούλου Βενεδίκτη-Κωνσταντίνα Τσουκαλά Ο κορωνοϊός 2019 (επιστημονική ονομασία: COVID-19) που εμφανίστηκε πρώτη φορά το Δεκέμβριο του 2019 στη πόλη Ουχάν της Κίνας, αποτελεί μία μορφή ιού η οποία μεταδίδεται μέσω εκκρίσεων από το στόμα ή τη μύτη και ο οποίος παρουσιάζει συμπτώματα παρόμοια με αυτά της γρίπης. Ωστόσο, μπορεί να εξελιχθεί και σε πιο σοβαρές καταστάσεις όπως για παράδειγμα σε πνευμονία, που μπορεί να αποβεί και μοιραία. Μέσα σε διάστημα 4 μηνών, έχει εξαπλωθεί παγκοσμίως, ενώ το πρώτο κρούσμα στην Ελλάδα εμφανίστηκε στις 26 Φεβρουαρίου 2020. Κανείς δε περίμενε πως θα εξελιχθεί η κατάσταση. Γενικά, δεν ήταν λίγα τα άτομα που βρίσκονταν στο εξωτερικό για διάφορες υποχρεώσεις, όπως για παράδειγμα για εργασία, για φοίτηση ή ακόμα και λόγω διακοπών. Με τη ραγδαία εξάπλωση του κορωνοϊού, τα άτομα αυτά κλήθηκαν να επιστρέψουν άμεσα στις χώρες τους. Κάποιοι από αυτούς πρόλαβαν να επανέλθουν πίσω με τακτικές πτήσεις, οι οποίες πραγματοποιούνταν πριν το κλείσιμο των συνόρων. Ακόμα, άτομα τα οποία υπολόγιζαν να γυρίσουν μία συγκεκριμένη περίοδο, ήρθαν αντιμέτωποι με την ακύρωση των πτήσεων τους και για αυτό το λόγο χρειάστηκε να μπουν στη διαδικασία του επαναπατρισμού, για τη πραγματοποίηση ειδικών πτήσεων από τη χώρα παραμονής στη μητρική. Τέλος, υπήρχαν και κάποιοι οι οποίοι επέλεξαν να μην επιστρέψουν και να παραμείνουν εκεί, ακολουθώντας βέβαια τα μέτρα πρόληψης της εξάπλωσης του ιού. Με αυτή την εξέλιξη, παρατηρήθηκε μία σημαντική αλλαγή στην έννοια των ορίων. Στη τωρινή κατάσταση που επικρατεί, το άτομο για να ταξιδέψει υποβάλλεται σε μία χρονοβόρα διαδικασία, χωρίς να μπορεί να προβλέψει με βεβαιότητα την επιτυχία της. Ένα παράδειγμα που παρουσιάζει την έντονη αυτή αλλαγή, αποτελεί το γεγονός ότι προηγουμένως μπορούσες να ταξιδέψεις απλά με ένα έγγραφο ταυτοποίησής (ταυτότητα, διαβατήριο κ.α.). Πριν την έξαρση του φαινομένου του κορωνοϊού, θεωρούνταν δεδομένη και εύκολη η διαδικασία της μετακίνησης από μία χώρα σε κάποια άλλη. Πλέον,

17.

με την επικρατούσα κατάσταση, στενεύουν τα όρια που είχαν ξεκινήσει σε επίπεδο χώρας και έχουν καταλήξει να ορίζονται εκ νέου ακόμη και σε μικρές κοινότητες, όπως για παράδειγμα τα χωριά. Συνοψίζοντας, είναι άγνωστη η μελλοντική τροπή των γεγονότων και της κατάστασης. Εμφανής είναι η αρκετή παραπληροφόρηση που καταφέρνει και εντείνει το αίσθημα φόβου και πανικού. Είναι απαραίτητο το κάθε άτομο να είναι υπεύθυνο για τις πράξεις του και να εκτιμάει τη προσπάθεια των συνανθρώπων του, και ειδικότερα των ατόμων που εργάζονται σε αυτή τη δύσκολη περίοδο. Σημαντική θα ήταν η καθολική τήρηση των προληπτικών μέτρων που έχουν προταθεί, όχι μόνο για το ατομικό συμφέρον αλλά για το συνολικό.

18.

COllec ng Various IDeas 19+

Κορωνοϊός και (Α)Δημόσιος Χώρος Γεώργιος Κατσαβέλης

Ο δημόσιος χώρος συνιστά οργανικό κομμάτι κάθε πόλης, όπου διαδραματίζεται η καθημερινή, ανθρώπινη δραστηριότητα, η οποία, μη όντας σε καμία περίπτωση απομονωμένη, συνδέεται άρρηκτα με τις έννοιες της κοινωνίας και της επικοινωνίας. Άραγε όμως, τι αλλάζει όταν αυτή η φυσική, ανθρώπινη συμπεριφορά περιορίζεται σημαντικά, σε επίπεδο γενικής καραντίνας, όπως συμβαίνει στην παρούσα κατάσταση λόγω του κορωνοϊού; Σε αυτή τη περίπτωση, οι απαντήσεις είναι πολλές, όμως δεν αποτελεί σκοπός μου να εστιάσω αναλυτικά σε αυτές. Αντιθέτως, παρακάμπτοντας τα πιο προφανή, θα προσπαθήσω να κάνω ένα σύντομο σχόλιο πάνω στη φύση του δημόσιου χώρου, όπως αυτός προσδιορίζεται υπό αυτές τις συνθήκες. Για να κατανοήσουμε καλύτερα πόσο καθοριστικά αλλάζει ο χαρακτήρας του δημόσιου χώρου, οφείλουμε κατ’ αρχάς να αναγνωρίσουμε ορισμένα από τα βασικά γνωρίσματά του.Ειδικότερα, η (επι)κοινωνική αλληλεπίδραση που εκτυλίσσεται στο δρόμο, στην αγορά, στην καφετέρια, και η οποία υπήρξε πάντοτε ανάγκη και βούληση ανθρώπινη, περιλαμβάνει στοιχεία μη ελέγχου, μη προγραμματισμού και συμμετοχής όλων των αισθήσεων. Ο δημόσιος χώρος είναι το μέρος εκείνο, όπου ο άνθρωπος θα αλληλεπιδράσει, άμεσα ή και έμμεσα, με άτομα που δεν γνωρίζει και με άτομα που δεν είχε προκαθορίσει να συναντήσει, θα βιώσει καταστάσεις και γεγονότα που δεν ελέγχει και που δεν είχε προγραμματίσει. Όπως μπορούμε να αντιληφθούμε, υπό συνθήκες γενικής καραντίνας, αυτά τα στοιχεία του τυχαίου και του πολυαισθητηριακού, που τόσο πολύ χαρακτηρίζουν το δημόσιο περιβάλλον, ανατρέπονται. Συμβιβασμένος με την υποχρέωσή του για αυτοπεριορισμό, όμως αδυνατώντας να παραμείνει μονίμως στην οικία του, ο άνθρωπος θα αναζητήσει για ακόμη μία φορά την εκτόνωσή του υπαίθρια και μέσω της κοινωνικής επαφής. Ωστόσο, αυτή η διέξοδός του πραγματοποιείται με αυστηρότατες προϋποθέσεις, οι οποίες περιορίζουν τόσο την ελεύθερη κυκλοφορία του, όσο και την άμεση επικοινωνία του με τους συμπολίτες του. Συνεπώς, η αλληλεπίδραση του ατόμου με το περιβάλλον και με τα υπόλοιπα άτομα ελαττώνεται, γίνεται ελεγχόμενη και προγραμματισμένη.

19.

Από την άλλη πλευρά, χρειάζεται να ορίσουμε και τα όρια του ̈προσωπικού χώρου ̈ του ατόμου, προκειμένου να επαναδιατυπώσουμε την σχέση του με τον δημόσιο χώρο. Για αυτό το σκοπό, οφείλουμε να φανταστούμε τον άνθρωπο, όχι απλώς με την πεπερασμένη του σωματική διάσταση, αλλά θεωρώντας πως υπάρχει ένα νοητό πεδίο που τον περιβάλλει (umwelt) και στο οποίο ο ίδιος ασκεί και δέχεται άμεση επιρροή. Τα όρια του umwelt είναι ασαφή, μαλακά και ευαίσθητα, γεγονός που μπορούμε να κατανοήσουμε αν σκεφτούμε πώς επηρεαζόμαστε από ένα άλλο άτομο, όταν δεν έρχεται σε σωματική επαφή μαζί μας, αλλά βρίσκεται πολύ κοντά μας. Συγκεκριμένα, στη περίπτωση του δημόσιου χώρου, τα umwelts παραβιάζονται συνεχώς, εθελούσια και μη, καθώς εκτίθενται σε όλους τους ανθρώπους και σε κάθε κατάσταση. Παράλληλα λοιπόν και σε άμεση σχέση με τον δημόσιο χώρο, τα umwelts των ανθρώπων και οι ιδιότητές τους έχουν δεχθεί, λόγω της παρούσας κατάστασης, ριζικές μεταβολές. Πιο συγκεκριμένα, το umwelt βρίσκεται σε μια κατάσταση άμυνας. Ως αποτέλεσμα, τα όρια του είναι απαραβίαστα, υπερευαίσθητα, και ταυτίζονται με την ασφαλή απόσταση που οφείλουν τα άτομα να κρατούν μεταξύ τους. Ταυτόχρονα, η έξοδος του ατόμου από την οικία του δεν τον απομακρύνει εν τέλει από το ιδιωτικό του δωμάτιο. Αντιθέτως, το umwelt λαμβάνει τη μορφή αυτού του δωματίου, πλέον κινητού, προφυλαγμένου, αλλά διάφανου. Το εξωτερικό περιβάλλον αρχίζει και ̈πολυκατοικιοποιείται ̈, και τα umwelts σε κατάσταση άμυνας αναδιατυπώνουν τον δημόσιο χώρο, αναιρώντας τον ουσιαστικά, σε αδημόσιο.

20.

COllec ng Various IDeas 19+

Συνύπαρξη με το Εγώ μου Άγγελος Βλάχος

Θα μιλήσω για εξιδανικευμένες περιπτώσεις. Για τα άτομα που έχτιζαν από καιρό την καλύβα της απομόνωσης. Για τα άτομα που αποστρέφονταν τη δεινή και μίζερη ευτυχία της δυτικής κουλτούρας. Είναι αυτά τα άτομα, που χωρίς κατάλοιπα, θα επιβιώσουν. Η μακρόχρονη και σχολαστική επένδυση τόσο σε πνευματικό όσο και αρχιτεκτονικό επίπεδο (διαμόρφωση προσωπικού χώρου) φαίνεται να φέρνει εις πέρας την προκείμενη κατάσταση του εγκλεισμού. Πώς όμως ένας χώρος που έχει βιώσει κάποιος, που έχει οικειοποιηθεί, να αποτελεί πλέον έναν χώρο που καταπιέζει την ελευθερία του; Σαφώς το πρόβλημα δεν εντοπίζεται τόσο στον καθαυτό χώρο που τον περιβάλλει, αλλά στα άτομα που βρίσκονται μέσα σε αυτόν ή μάλλον καλύτερα στα άτομα έξω από αυτόν. Ο καθένας μας οφείλει να είναι κύριος του εαυτού του. Δεν αναφέρομαι στο υλικό-ζωτικό κομμάτι της κάλυψης / εξυπηρέτησης των καθημερινών αναγκών, αλλά στην ηθική και πνευματική του αυτάρκεια. Μάθαμε στην αυτοπροβολή και την επιβεβαίωση αυτής, την επιβαλλόμενη κοινωνικότητά μας η οποία υποσκέλιζε την αυτοϊκανοποίηση μας. Συνήθειες οι οποίες διακυβεύονται λόγω της ρέουσας κατάστασης, και οι οποίες δεν πρόκειται να χαθούν χάρη στη διαρκή επικοινωνία των ανθρώπων μέσω του διαδικτύου. Θέλω να καταλήξω στο γεγονός ότι αυτή η αδυναμία του ανθρώπου να συμφιλιωθεί με τον εαυτό του και να επενδύσει ουσιαστικά σε αυτόν, τον φέρνει σε αδιέξοδο. Σε μία κατάσταση που άλλοτε θα φάνταζε ουτοπική. Ορμώμενος από τον “Λύκο της στέπας”, βιβλίο που διάβασα πρόσφατα, σε ένα σημείο του αναφέρεται πως η απομόνωση ωθεί τους ανθρώπους πιο κοντά. Η αλήθεια είναι πως το απέδωσα στο κομμάτι της ενσυναίσθησης και αλληλοκατανόησης κοινών προβλημάτων. Έτσι και τώρα, σε κοινό παρονομαστή πλέον, ολόκληρη η ανθρωπότητα καλείται να αντιμετωπίσει ένα ζωντανό πρόβλημα, τον κορονοϊό (Covid-19). Όπως φαίνεται, τα λεγόμενα του βιβλίου γίνονται αντιληπτά και

21.

στον έξω κόσμο. Στη τρέχουσα κατάσταση η συνεισφορά του ανθρώπου μέσω της απομόνωσης δεν είναι άμεσα ορατή, παρά μόνο στην στατιστική ανάλυση των κρουσμάτων που προκύπτει. Συνεπώς, συνειδητά ή όχι, ο εγκλεισμός και το αίσθημα ατομικής ευθύνης απορρέουν από την ανάγκη του ατόμου για επανασύνδεση με τους γύρω του. Γίνεται τελικά σαφές πως η επανασύνδεση συνδέεται άρρηκτα με την απομόνωση του ανθρώπου και με το πως η αποδοχή του εαυτού και η ποιοτική ενασχόληση του ατόμου σε προσωπικό επίπεδο επιταχύνει αυτή τη δράση.

22.

COllec ng Various IDeas 19+

Τι γίνεται όταν το να μείνεις μέσα είναι πιο επικίνδυνο; Κατερίνα Χατζηθεοδώρου

Μέσα στους τελευταίους μήνες οι ζωές εκατομμυρίων ανθρώπων έχουν αλλάξει ριζικά. Με μια πανδημία να απειλεί τις ζωές όλων και τα κρούσματα να αυξάνονται καθημερινά, η μία χώρα μετά την άλλη καλεί τον κόσμο να μπει σε καραντίνα.Παράλληλα σε κάποιες χώρες που δεν έχει δοθεί ακόμα τέτοια εντολή κάποιοι αποφασίζουν να απομονωθούν όσο περισσότερο μπορούν προκειμένου να προστατεύσουν τον εαυτό τους. Τί γίνεται όταν για κάποιους η επιλογή να μείνει σπίτι είναι βασανιστήριο; Μέσα σ΄ αυτήν την χαοτική κατάσταση που επικρατεί, πολλά προβλήματα έχουν έρθει στην επιφάνεια τα οποία συζητούνται καθημερινά στα Μ.Μ.Ε. Ένα θέμα που όμως δεν φαίνεται να λαμβάνει την πρέπουσα σημασία που του αναλογεί είναι αυτό της ενδοοικογενειακής βίας και ιδιαίτερα αυτής κατά των γυναικών. Η βία που προέρχεται από τον σύντροφο σου είναι ένα θέμα που σύμφωνα με τον Εθνικό Συνασπισμό κατά της Ενδοοικογενειακής Βίας επηρεάζει εκατομμύρια γυναίκες κάθε χρόνο. Στις ημέρες του κορονοΪού όμως, το να βρίσκεσαι σε καραντίνα μαζί με έναν σύντροφο που σε κακοποιεί είναι ακόμα πιο επικίνδυνο. Έρευνες και στατιστικά του τελευταίου μήνα έχουν παρατηρήσει έξαρση της ενδοοικογενειακής βίας παγκοσμίως λόγω του Covid-19. Η αύξηση αυτή παρατηρήθηκε αρχικά στην Κίνα, από όπου και ξεκίνησε η πανδημία, με το hashtag #AntiDomesticViolenceDuringEpidemic να γίνεται ευρέως γνωστό στην κοινωνική πλατφόρμα Sina Weibo. Το αυξανόμενο αυτό φαινόμενο έχει παρατηρηθεί και σε χώρες όπως η Ιταλία, και η Βραζιλία με αύξηση του φαινομένου κατά 40%-50%, με τα νούμερα αυτά να αφορούν μόνο τις περιπτώσεις που οι γυναίκες ζήτησαν τελικά βοήθεια και καταγράφηκαν τα περιστατικά. Ακόμα στην Κύπρο οι κλήσεις για βοήθεια λόγω ενδοοικογενειακής βίας αυξήθηκαν κατά 30% με τις κλήσεις να φτάνουν τις 750 μέσα σε λίγες μέρες. Μαζί με τις κλήσεις έγιναν και αιτήματα για είσοδο σε χώρους φιλοξενίας.

23.

Το πιο τραγικό περιστατικό καταγράφηκε στην Ισπανία στις 19 Μαρτίου, πέντε ημέρες μετά την επιβολή καραντίνας, όπου στη Βαλένθια μία γυναίκα δολοφονήθηκε μπροστά στα παιδιά της, από τον σύζυγό της . Τα περιστατικά αυξάνονται μέρα με την μέρα με τα θύματα να αναζητούν βοήθεια. Είναι σημαντικό λοιπόν εκτός από τις γραμμές υποστήριξης και τις ήδη υπάρχουσες υποδομές, να υπάρχουν και χώροι φιλοξενίας με προδιαγραφές για μια τέτοια κατάσταση. Προκειμένου να τηρούνται οι κανόνες ασφαλείας είναι σημαντικό το κάθε άτομο να έχει τον δικό του χώρο μορφής μικρού διαμερίσματος ώστε να έχει την ανεξαρτησία του. Οι χώροι υγιεινής θα πρέπει να βρίσκονται μέσα στο κάθε διαμέρισμα ώστε να αποφεύγεται ο συνωστισμός και έτσι δεν θα υπάρχει κίνδυνος εξάπλωσης του ιού στις εγκαταστάσεις. Το μέγεθος του χώρου που θα παρέχεται θα εξαρτάται από το αν κάποια γυναίκα έχει και το παιδί της μαζί. Είναι σημαντικό σε μια τέτοια δύσκολη να στηρίξουμε τα άτομα που το έχουν περισσότερο ανάγκη.

24.

COllec ng Various IDeas 19+

Ενδοοικογενειακή Βία στις μέρες του κορωνοϊού Μαγάκη-Βασιλείου Μαρία Ναθαναηλίδου Νικολέτα Ταγκαλίδου Ειρήνη-Χρυσοβαλάντου Στάικου Βικτώρια

Ο κορωνοϊός έχει αλλάξει την ζωή των ανθρώπων σε όλο τον κόσμο, όπως και την Ελλάδα, εδώ και περίπου 3 μήνες. Καθημερινά, με συνθήκες απόλυτης καραντίνας, σχεδόν μουδιασμένοι από την απότομη αλλαγή της καθημερινότητάς, όλοι μαθαίνουν από τις ειδήσεις τα θύματα, τα κρούσματα, τα συμπτώματα, καθώς και τα μέτρα, που πρέπει να τηρούν για να περιοριστεί η εξάπλωσή του ιού. Ακούν και διαβάζουν ατελείωτες ώρες μέσα στην ημέρα για το τί μπορούν να κάνουν όσο μένουν σπίτι, να εργαστούν από το σπίτι, να απασχοληθούν με δημιουργικό τρόπο. Ωστόσο, όλοι αγνοούν μια «σκοτεινή» και άκρως επικίνδυνη πραγματικότητα. Εκείνη της ενδοοικογενειακής βίας. Εκείνη την πραγματικότητα όπου το σπίτι μοιάζει με ‘’κόλαση’’. Η συσσωρευμένη πίεση και το αίσθημα της αβεβαιότητας, η απολύτως επιβεβλημένη απομόνωση στο σπίτι, η αποφυγή των κοινωνικών επαφών, η τακτική τήρηση μέτρων υγιεινής και αυτοπροστασίας, η οικονομική πίεση, ο φόβος και η ανησυχία για αυτή την πρωτόγνωρη παγκόσμια κατάσταση, λόγω της εξάπλωσης του κορωνοϊού, έχουν αναπόφευκτες ψυχολογικές παρενέργειες σε ορισμένους ανθρώπους. Αυτές, λοιπόν, οι συνθήκες της καραντίνας και ο περιορισμός, εγκλεισμός πλέον, στο σπίτι οδήγησαν σε σημαντική αύξηση της ενδοοικογενειακής βίας, με τα αδιαφιλονίκητα θύματα να είναι, κυρίως, οι γυναίκες και τα παιδιά. Διότι, ορισμένοι άνθρωποι παραμένουν στο σπίτι με σκοπό να προφυλάξουν και να προφυλαχθούν από τον κορωνοϊό και πληγώνουν άλλους με διαφορετικό τρόπο. Αρχικά, για τους θύτες η καραντίνα αποτελεί εργαλείο, αφού μέσα από αυτό τον περιορισμό οι γυναίκες για μεγάλο χρονικό διάστημα βρίσκονται στο σπίτι, απομονώνονται ακόμη περισσότερο από την κοινωνική ζωή και από τους χώρους εργασίας τους, με αποτέλεσμα ο έλεγχος που έχουν στη ζωή των γυναικών να γίνεται ακόμη μεγαλύτερος. Επιπρόσθετα, για πολλά παιδιά και εφήβους, το σχολείο είναι ένας χώρος μάθησης και κοινωνικοποίησης. Για άλλα, ένα ασφαλές μέρος – ένα καταφύγιο από επικίνδυνα περιβάλλοντα στο σπίτι, όπου αντιμετωπίζουν την απειλή της παιδικής κακοποίησης.

25.

Έτσι, ο εγκλεισμός έχει ως σκοπό την προστασία των ευπαθών ομάδων. Στις δύσκολες συνθήκες που αντιμετωπίζει όλος ο κόσμος θα πρέπει να δίνεται ιδιαίτερη προσοχή σε ΟΛΕΣ τις ευάλωτες ομάδες. Διότι, εκτός των ευπαθών ομάδων και των ηλικιωμένων, και οι άνθρωποι που δεν μένουν σε ένα ασφαλές περιβάλλον χρειάζονται ιδιαίτερη μεταχείριση και φροντίδα. Όσο αφορά τον τομέα της αρχιτεκτονικής, συμπεραίνουμε ότι, όσο ιδανικά κατασκευασμένη κι αν είναι μια κατοικία, από τον καλύτερο αρχιτέκτονα, με τα ακριβότερα υλικά, κάτω από δυσμενείς συνθήκες όλα αυτά δεν έχουν καμία αξία στο πρόσωπο του θύματος. Πιο συγκεκριμένα, η κατοικία μετατρέπεται αυτομάτως σε ‘’φυλακή’’, δημιουργώντας το αίσθημα του εγκλωβισμού μέσα σε αυτή. Ωστόσο, σε κάποιες περιπτώσεις ο άνθρωπος βρίσκει καταφύγιο μέσα από την αρχιτεκτονική και ειδικότερα στον προσωπικό του χώρο. Για παράδειγμα, ένα μικρό παιδί απομονώνεται στο δωμάτιο του, προκειμένου να αποφύγει δυσάρεστες καταστάσεις.

26.

COllec ng Various IDeas 19+

Γυρνώντας πίσω Εύα Βαλσαμή, Δέσποινα Καλισκάμη Εύα Κρυσταλλίδου, Βασιλική Ψυρούκη

Βιώνουμε μία πρωτοφανή κατάσταση και αυτή η ξαφνική αλλαγή των συνθηκών είναι που ακρωτηριάζει τον άνθρωπο και τον δεσμεύει περισσότερο από κάθε είδους εγκλεισμό. Πριν από περίπου δύο βδομάδες ζητήθηκε από τους πολίτες να κλειστούν στα σπίτια τους. Να περιορίσουν κάθε είδους επαφή με τους γύρω τους πέρα των απαραίτητων. Αυτό μας έφερε όλους στην απομόνωση των κατοικιών μας όπως και αν είναι αυτές, με όσους και αν είναι αυτές. Η έννοια του δημόσιου χώρου καταλύεται. Αδειάσαν οι δρόμοι, οι πλατείες, τα μαγαζιά και το πιο τρομερό είναι ότι η πόλη δεν είναι αδειανή. Οι κάτοικοι της υπάρχουν, απλά δεν φαίνονται. Γρήγορα έγινε αναγκαίο να έρθουμε ξανά σε επαφή, ουσιαστική πια, με το σπίτι μας. Όχι αυτού τους είδους την επαφή που περιορίζεται στις λίγες ώρες για φαγητό, ύπνο και υγιεινή, αλλά για ολοκληρωτική επανασύνδεση με αυτό που ίσως πολλοί εχουν να ζήσουν από τα παιδικά τους χρόνια. Ιδιαίτερη κατάσταση αποτελεί για τους φοιτητές μια τέτοια συνθήκη, ιδιαίτερα για εκείνους που επιστρέφουν στα πατρικά τους. Ένα σπίτι και ένα δωμάτιο που το έβλεπαν για λίγους μήνες του χρόνου, και τους ικανοποίησε μέχρι στιγμής, τώρα για κάποιους είναι ανυπόφορο. Ξαφνικά ο χώρος τους φαίνεται μικρός ή μεγάλος, κάτι το οποίο διαφέρει σύμφωνα με τις περιστάσεις. Το ενδιαφέρον είναι ότι πια το παρατηρούν. Τώρα που δεν μπορούν να ξεφύγουν και μάλιστα γίνεται η διέξοδός τους από την υπόλοιπη οικογένεια το παρατηρούν. Πως γίνεται το ίδιο δωμάτιο να αλλάζει μέγεθος με τον καιρό; Δεν γίνεται, ωστόσο εσύ κλήθηκες να αξιοποιήσεις αυτό δωμάτιο πλήρως. Να καθίσεις πάλι στο γραφείο σου, να χαζέψεις από το παράθυρο, να κάνεις την γυμναστική σου και χίλια δυο άλλα πράγματα που απολαμβάνεις και απολάμβανες, άλλα ίσως εκτός αυτού. Και για τους φοιτητές αυτούς που δεν ζουν στο πατρικό τους, ένα ακόμη πράγμα που ίσως τους ενοχλεί είναι η επίπλωση και η διακόσμηση αυτού του δωματίου, όταν αυτό έχει παραμείνει το ίδιο από τότε που πήγαιναν στο σχολείο. Τα άτομα μετά την ενηλικίωσή τους εγκαταλείπουν την μέχρι τότε γνώριμη στέγη τους και έχουν την ευκαιρία και τη χαρά να φτιάξουν το καινούριο τους σπίτι όπως αυτοί θέλουν. Ποτέ δεν ενόχλησε κανένα να μείνει σε ένα “παιδικό“ δωμάτιο για τους λίγους εκείνους μήνες που επιστέφει στο πατρικό του για διακοπές. Ωστόσο τώρα η κατάσταση είναι διαφορετική και για κάποιον το ροζ ή το μπλε στους τοίχους και τα έπιπλα, που κάποτε τον ικανοποίουσε και τον αντιπροσώπευε, μπορεί να γίνει πραγματικά ανυπόφορο.

27.

28.

COllec ng Various IDeas 19+

Οι νεώτερες γενιές στα

Μέσα Μαζικής Δικτύωσης Βικτόρια-Έμμα Παβικόβσκα Ανθή Λώνα Πηνελόπη-Νεκταρία Κυριάκου Τη σημερινή εποχή όλη η υφήλιος βρίσκεται σε μια μάχη με έναν διαρκώς απρόβλεπτο παράγοντα που έχει αλλάξει την πραγματικότητα και την καθημερινή ζωή όλων των ανθρώπων. Αυτός ο παράγοντας δεν είναι άλλος από τον ιό Covid-19, ο οποίος ξεκινώντας από την πόλη Wuhan της Κίνας εξαπλώθηκε σε πάρα πολλές χώρες του κόσμου μέσω των ταξιδιωτών. Λόγω της μεγάλης έξαρσης και μεταδοτικότητας του ιού οι περισσότερες χώρες, συμπεριλαμβανομένης και της Ελλάδας, αποφάσισαν την ολοκληρωτική απαγόρευση κυκλοφορίας. Ο περιορισμός αυτός έφερε πολλούς φοιτητές πίσω στο πατρικό τους, τα παιδιά σταμάτησαν να πηγαίνουν σχολείο και σε όλες τις εξωσχολικές δραστηριότητες και μεγάλο ποσοστό των γονέων αναγκάστηκε να διακόψει την δουλεία του. Αρχικά, θέλοντας να εστιάσουμε στις νεότερες γενιές γνωρίζουμε ότι κατέχουν μια παραπάνω ευκολία χειρισμού των μέσων μαζικής δικτύωσης και γενικά του ίντερνετ σε σχέση με την πλειοψηφία των παλαιότερων. Με αφετηρία το φαινόμενο αυτό, πολλές φορές γίνεται λόγος για την απομάκρυνση των παιδιών από τον περίγυρο και την οικογένεια τους που προκύπτει από την πολύωρη ενασχόληση τους με τα μέσα. Δεδομένης, λοιπόν, της παρούσας κατάστασης και ειδικά μετά την απαγόρευση της κυκλοφορίας διαπιστώνουμε ότι τα μέσα μαζικής δικτύωσης έχουν γίνει ο πιο άμεσος τρόπος επικοινωνίας με το εξωτερικό περιβάλλον. Επίσης, αυτή η απομόνωση δημιούργησε ξαφνικά πολύ ελεύθερο χρόνο δίνοντας έτσι τη ιδανική ευκαιρία σε μικρούς και μεγάλους να ασχοληθούν περισσότερο με τις υποχρεώσεις (π.χ. μαθήματα, εργασίες, δουλειά κλπ.) αλλά και την ψυχαγωγία τους μέσω του ίντερνετ. Παρ’ όλα αυτά, λόγο του εγκλεισμού οι συμπεριφορές των νέων δείχνουν ότι προσπαθούν να επιδιώξουν ξανά την επιλογή της άμεσης επαφής με τον έξω κόσμο και δίνουν την εντύπωση αγανάκτησης από την διαρκή επικοινωνία μόνο μέσω του ίντερνετ. Αυτό αποτελεί πρωτοφανές φαινόμενο αφού συνήθως οι νέοι επιλέγουν την όλο και περισσότερη ενασχόληση τους με τα «σόσιαλ μίντια». Με αφορμή αυτό παρατηρούμε την στροφή των νέων στον

29.

έξω κόσμο και το ενδιαφέρον τους να στρέφεται στην άμεση συναναστροφή με άλλα άτομα, κάτι που παλιά δεν ήταν τόσο έντονο! Έτσι είναι εύκολο να αντιληφθούμε την αντίφαση μεταξύ αυτών των δύο συμπεριφορών που προκύπτουν από τις δυο διαφορετικές καταστάσεις και μας κάνει να αναρωτιόμαστε αν και πώς η πιεστική αυτή κατάσταση, που έχει δημιουργήσει ο ιός, ωθεί στην απομάκρυνση των νέων από μια πραγματικότητα μέσω των μέσων μαζικής δικτύωσης.

30.

COllec ng Various IDeas 19+

(Α)συνέπειες του κορωνοϊού Ηλίας Γλάβας

Η σημερινή κοινωνία, τίθεται αντιμέτωπη με μια μείζονα κατάσταση, η οποία έχει επηρεάσει την καθημερινότητα των ανθρώπων και κατά μια βαθιά έννοια τον κλάδο της αρχιτεκτονικής. Πρόκειται για έναν ιό, ο οποίος με την επικινδυνότητά του «ανάγκασε» τον κόσμο να λάβει αυστηρά περιοριστικά μέτρα, που τον οδήγησαν ακόμα και στο να παραμείνει – όπως όλα δείχνουν για μεγάλο χρονικό διάστημα σε εγκλεισμό. Φυσικά, όπως είναι προφανές αυτό έχει δημιουργήσει σημαντικές επιπτώσεις με τις οποίες ο άνθρωπος δεν ήταν τόσο συνηθισμένος ως τώρα. Ένα από τα απλά καθημερινά πράγματα που έχουν αλλάξει, είναι οι συναναστροφές μεταξύ των ατόμων. Πλέον, η ζωντανή επικοινωνία των φοιτητών, οι συναντήσεις των φίλων και των κοντινών οικογενειακών προσώπων έχει αλλοιωθεί. Ακόμη, η γλώσσα του σώματος έχει αντικατασταθεί από την πληκτρολόγηση μηνυμάτων στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης που φαίνεται αυτή τη περίοδο να αποτελεί τον μοναδικό τρόπο συνύπαρξης. Από τη μια πλευρά, αυτός ο τρόπος επικοινωνίας θα μπορούσε να χαρακτηριστεί σημαντικό βοήθημα για τη διατήρηση των επαφών μας, όμως, από την άλλη πλευρά παρουσιάζει και ζωτικής σημασίας μειονεκτήματα. Εξαιτίας της εξ ’αποστάσεως επικοινωνίας μετουσιώνονται κύρια χαρακτηριστικά που συντελούν την ύπαρξη ενός ατόμου, όπως για παράδειγμα το συναίσθημα και η οπτική επαφή. Ο καθένας μπορεί να αντιληφθεί τη διαφορά μεταξύ της ζωντανής επαφής και της «ψηφιακής μορφής» επαφή. Ως γνωστόν, το διαδίκτυο είναι ένα απρόσωπο εργαλείο. Είναι διαφορετικό, λοιπόν, ν’ αστειευτείς με έναν φίλο από το διαδίκτυο και διαφορετικό κατόπιν συμβίωσης. Η διαφορά αυτή γίνεται αντιληπτή κυρίως στο αποτέλεσμα του αστείου καθώς μέσω του διαδικτύου, τη στιγμή εκείνη επικρατεί το αίσθημα της έλλειψης. Επίσης, ο εγκλεισμός στις κατοικίες για το συγκεκριμένο χρονικό διάστημα υποσυνείδητα δημιουργεί την αίσθηση της «φυλακής». Δεν είναι εύκολο για τον καθένα, να βρίσκεται ανάμεσα σε τέσσερις τοίχους, καθώς από τη φύση του ο άνθρωπος είναι κοινωνικό όν. Εκτός το ότι περιορίζεται κοινωνικά, το φαινόμενο αυτό επιδρά έμμεσα και στη δημιουργικότητα μιας και δεν επιτρέπει στον άνθρωπο να ονειρευτεί.

31.

Παρ’ όλες τις αρνητικές επιπτώσεις ο εγκλεισμός παρουσιάζει και κάποιες θετικές. Αρχικά, ένα σημαντικό κριτήριο που χρειάζεται προκειμένου να μπορεί κανείς να ανταπεξέλθει στην σημερινή κοινωνία, είναι η αναγνώριση του ίδιου. Στην ουσία, δίνεται η ευκαιρία λόγω του άπλετου ελεύθερου χρόνου να μάθει ο καθένας καλύτερα τον εαυτό του, έχοντας ως άμεσο αποτέλεσμα την αυτοσυγκράτηση και τον κατάλληλο χειρισμό σε δύσκολες καταστάσεις. Ακόμη, εκτός από την εκμάθηση, η «φυλακή» αυτή μπορεί να οδηγήσει στην ανακάλυψη στοιχείων ή ικανοτήτων σε σημείο που να συμβάλλουν στην «καλλιέργεια» του ατόμου. Αυτό, μπορεί να πραγματοποιηθεί με εποικοδομητικούς τρόπους, όπως για παράδειγμα η ανάγνωση λογοτεχνικών βιβλίων, οι οποίοι μέχρι πρότινος αγνοούνταν. Οι εποικοδομητικοί αυτοί τρόποι αποτελούν το «φως» της «φυλακής» μέσα από το οποίο ο άνθρωπος μπορεί να διακρίνει την ελπίδα του ότι κάποια στιγμή θα επιστρέψει καλύτερος. Συνοπτικά, η παρούσα κατάσταση δίνει την ευκαιρία στον άνθρωπο να εκτιμήσει και να σεβαστεί τα απλά πράγματα, που στην καθημερινή του ρουτίνα, η οποία στις μέρες μας χαρακτηρίζεται πολύπλοκη, ίσως να μην υπήρχε χρόνος να τα κάνει.

32.

COllec ng Various IDeas 19+

Τελικά, η νέα πανδημία είναι μόνο αρνητική; Γεώργιος Σωκράτους Χαράλαμπος Κωνσταντίνου

Δεν είναι νέο το γεγονός πως αντιμετωπίζουμε καθημερινά πληθώρα παθήσεων όπως γρίπες, αρρώστιες, λοιμώξεις και μολύνσεις που επιδρούν έντονα τόσο στο ανθρώπινο. Aπό τις αρχές του 2020, ένας νέος ιός, ο οποίος παραμόνευε από τα τέλη του 2019, ονόματι 2019-nCoV ή κορωνοϊός στη καθημερινή γλώσσα, ρήμαξε τον πλανήτη. Οι επιρροές του έντονες και παγκόσμιες. Η προαναφερόμενη πανδημία ανάγκασε τον πλανήτη να κλειστεί σε αυστηρή καραντίνα. Επομένως κάνουμε την υπόθεση πως η όλη κατάσταση είναι ένα έντονα αρνητική για τη κοινωνία. Τίθεται όμως το ερώτημα, είναι μόνο αρνητικό ή μήπως μπορούμε να διακρίνουμε θετικά αποτελέσματα τα λεγόμενα «silver linings» όπως λένε και στα αγγλικά. Αρχικά, το περιβάλλον φαίνεται ότι ξεκινάει να «γιατρεύεται». Όσο εμείς είμαστε «παγιδευμένοι» στις μικρές μας καλύβες, η φύση συνεχίζει ανεπηρέαστη. Ξεκινώντας από το πιο βασικό: ο αέρας έγινε πιο καθαρός. Σε όλες τις Ευρωπαϊκές μεγαλουπόλεις τα επίπεδα μόλυνσης του αέρα, μειώθηκαν δραματικά ενώ στην Κίνα οι εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα μειώθηκαν κατά 25%. Επιπλέον, η πανίδα του πλανήτη φαίνεται να χαίρεται ιδιαίτερα την απότομη απομάκρυνση μας καθώς διάφορα ζώα βρήκαν την ευκαιρία να εξερευνήσουν τις πόλεις μας. Όμως τι γίνεται στη περίπτωση των ανθρώπων; Σίγουρα μπορούμε να πούμε ότι η φύση επιβιώνει, αλλά εμείς; Και πιο συγκεκριμένα τί γίνεται με άτομα στον δημιουργικό τομέα, που μεγάλο μέρος της δουλειάς τους είναι η ανθρώπινη επαφή είτε με πελάτες είτε με συναδέλφους; Με μια πρώτη ματιά διακρίνονται τα προβλήματα της αναγκαστικής εργασίας από το σπίτι. Καταρχάς, σε περίπτωση που ο δημιουργός μένει με άλλα άτομα, η συγκέντρωση επηρεάζεται έντονα από φωνές συγκατοίκων, φασαρία κατοικιδίων, θορύβους γειτόνων κτλ. με αποτέλεσμα μια ήδη δύσκολη δουλειά γίνεται δυσκολότερη. Σίγουρα ένα μικρό αυτοσχέδιο γραφείο μπορεί να εξυπηρετήσει την τρέχουσα ανάγκη, αλλά παραμένει μια κάπως προσωρινή λύση. Στη περίπτωση της μοναχικής απομόνωσης, το άτομο

33.

μπορεί να αποκτήσει συναισθήματα εγκλωβισμού ή παράνοιας, δίχως την συχνή ανθρώπινη επαφή. Παράλληλα στη περίπτωση επαγγελμάτων όπως αρχιτέκτονες, οι βασικές καθημερινές υποχρεώσεις μειώνονται με πιθανό αποτέλεσμα την υποβάθμιση του επαγγέλματος. Η Sheela Søgaard, από το γραφείο BIG, δήλωσε σε συνέντευξη πως «Ίσως είναι καιρός οι σχεδιαστές να αναθεωρήσουν τα πιστεύω τους και να επιστρέψουμε στην τάση του 90 για εργασία από το σπίτι». Με άλλα λόγια πως πρέπει να βρούμε τρόπο ως είδος να προσαρμοστούμε στη νέα πραγματικότητα. Οι εργαζόμενοι στον δημιουργικό τομέα τείνουν να επιθυμούν εργασιακό περιβάλλον με φυσική αλληλεπίδραση. Άρα ο δημιουργός πρέπει να πάει ενάντια στη κοινωνική του φύση και να χτίσει νέα ιδιοσυγκρασία, που περιλαμβάνει μια εσωστρεφή οπτική της δουλειάς του. Από την άλλη όμως, η καραντίνα μπορεί να γίνει μια πρόκληση για το δημιουργικό πνεύμα, αναγκάζοντας το να βρει έμπνευση από την εσωτερική του ενέργεια. Πλέον υπάρχει ελεύθερος χρόνος για την ολοκλήρωση παραμελημένων εργασιών ή ιδεών που πάντα μετατίθενταν χρονικα. Επίσης, το μυαλό αφήνεται ελεύθερο στις σκέψεις, με αποτέλεσμα τη γέννηση νέων ιδεών. Η προσαρμογή επιτρέπει δημιουργό να πειραματιστεί και να φτιάξει κάτι καινούριο.

34.

COllec ng Various IDeas 19+

Παράλληλοι κόσμοι Μάρθα Γιάννα Ο χρόνος που αφιερώνει ο κάθε άνθρωπος μέσα στην κατοικία του, τον προσωπικό του χώρο, εξαρτάται από την κρίση και φυσικά τις δραστηριότητές του. Τι συμβαίνει, όμως, όταν η παραμονή μέσα σε αυτή κρίνεται αναγκαία για το πλήθος των ανθρώπων και διακόπτεται κάθε δημόσια επαφή; Αυτή η ατέρμονη διαδικασία που έχει ξεκινήσει φαντάζει πληκτική και καταπιεστική για τον οποιοδήποτε, αλλά θεωρητικά ο ανθρώπινος νους είναι εξοικιωμένος στην ιδέα του συμβιβασμού, ειδικά όταν προέχει η ασφάλειά του. Είναι ικανός δηλαδή, να βρίσκει τρόπους για να ξεφύγει από την παρούσα κατάσταση -έστω και νοητικά- με απώτερο σκοπό να μπορέσει να την ανεχτεί. Δε θα μπορούσαμε βέβαια να πούμε πως αυτό δε συνέβαινε και υπό των συνθηκών που επικρατούσαν και πριν. Αν παρακολουθούσε κανείς τον τρόπο με τον οποίο οι άνθρωποι αφοσιώνοταν στα κινητά τους, τους ηλεκτονικούς υπολογιστές, τις τηλεοράσεις ή παλαιότερα ακόμα και τις εφημερίδες θα μπορούσε να σκεφτεί ότι μιλάμε για κόσμους έξω από τον πραγματικό κόσμο. Ο άνθρωπος δηλαδή έχει την τάση να φτιάχνει ένα δικό του χώρο -αν επιτρέπεται να χρησιμοποιηθεί ο όρος- πιο ιδιωτικό μέσα στον ίδιο του ιδιωτικό. Κατ’ επέκταση αποφεύγει για λίγα λεπτά ή λίγες ώρες τον απτό περιβάλλοντα χώρο και επιλέγει να διεισδύσει σε έναν άλλον άυλο και φανταστικό πολλές φορές. Ενα βιβλίο για παράδειγμα, έχει την ικανότητα να μας μεταφέρει σε κόσμους που φανταζόμαστε, μας βοηθά πάραυτα να εγκαταλείψουμε εκείνη τη ζώνη που μας ενοχλεί στιγμιαία. Η τάση αυτή, η ασυνείδητη ανάγκη του εαυτού μας είναι εκεί μέσα στο μυαλό μας και υπάρχει από την παιδική μας κιόλας ηλικία. Δεν είναι άγνωστο το γεγονός ότι τα μικρά παιδιά τείνουν να “κατασκευάζουν μικρά σπιτάκια” με πρόχειρα μέσα, όπως τα σεντόνια της μαμάς, τις κουβέρτες και τα λοιπά, μέσα στο ίδιο τους σπίτι. Φέρνουν δηλαδή στα κυβικά τους το χώρο τους για να αισθάνονται πιο άνετα ίσως, πιο ασφαλείς. Με τον ίδιο τρόπο, κατά τη γνώμη μου, λειτουργούν και τα βιντεοπαιχνίδια ή μια σειρά στην τηλεόραση. Δημιουργούν κόσμους για εμάς μαζί με εμάς και τους εκμεταλλευόμαστε για να γίνει η κατάσταση πιο υποφερτή. Αυτό που μας λείπει πιο πολύ αυτές τις μέρες είναι σίγουρα η άμεση επικοινωνία και όλη η κοινωνικοποίηση που μας κάλυπτε σαν ανθρώπους. Κατά πόσο, όμως είμαστε σίγουροι ότι οι δραστηριότητες μας με τον τρόπο

35.

που τις διαχειρόζαμασταν διέφεραν τόσο όσο φανταζόμαστε από αυτό που ζούμε τώρα; Είναι μάλλον βέβαιο ότι η χρήση των ηλεκτρονικών μέσων μας είχε ήδη απομακρύνει από την πραγματικότητα, ζώντας σε εκείνο τον παράλληλο κόσμο που συνέβαινε συνάμα με τον πραγματικό. Απλώς τυγχάνει αυτή τη φορά να μας το επιβάλλει η κυβέρνηση, ο φόβος, ο σεβασμός απέναντι στον συνάνθρωπο και ό,τι άλλο θα μπορούσε να είναι.

36.

COllec ng Various IDeas 19+

Όταν το πρόβλημα γίνεται ευκαιρία... Ειρήνη Καναργιέλη

...παρατηρείς, βλέπεις και ζεις με διαφορετικό τρόπο από τον οποίο έχεις συνηθίσει, την παρούσα κατάσταση. Στην κρίσιμη αυτή κατάσταση που διανύουμε το κύριο -εμφανές τουλάχιστον- πρόβλημα είναι ο εγκλεισμός στο σπίτι. Είναι ακόλουθο, λοιπόν, να προκύπτουν ανησυχίες για αποξένωση και συνήθειες, ως τώρα, που σταδιακά εκλείπουν. Πώς θα ήταν, όμως, αν μετατρέπαμε αυτό το πρόβλημα σε ευκαιρία για να συγκρίνουμε τι χωρικές αλλά και κοινωνικές κλίμακες και να προσαρμοστούμε σε αυτές; Στον όρο, για παράδειγμα, της οικογένειας κρύβεται η έννοια της κοινωνίας αλλα σε μικρότερη κλίμακα από αυτήν της αστικής. Τα μέλη της οικογένειας συμβιώνοντας τις μέρες αυτές σε κοινό χώρο, αλληλεπιδρούν περισσότερο σε χώρους όπως το σαλόνι ή η κουζίνα, στους κοινόχρηστους, δηλαδή, του σπιτιού παρότι, για παράδειγμα, σε ένα υπνοδωμάτιο που αποτελεί “ιδιωτικό” χώρο. Θα μπορούσε, δηλαδή, να παρομοιάσει κανείς τους κοινόχρηστους χώρους ενός σπιτιού με τον δημόσιο χώρο μια πόλης, όπου ελεύθερα κάποιος έρχεται σε επαφή με άλλα άτομα της κοινωνίας, και τους ιδιωτικούς, αντίστοιχα, με τους ιδιωτικούς χώρους μιας πόλης, όπως η κατοικίες ή οι χώροι εργασίας. Προσαρμόζεται, έτσι, η αστική κλίμακα στον οικείο χώρο και ανοίγονται ποικίλες ομοιότητες και διαφορές προς σύγκριση.Η έννοια της κλίμακας, σε αυτήν την περίπτωση, αποτελεί σημαντικό παράγοντα ο οποίος καθορίζει το ρόλο της κοινωνίας σε κάθε περίπτωση, καθώς, και την σχέση που έχουν τα μέλη της μεταξύ τους. Επηρεάζει επίσης, το ρόλο και τη μορφή ενός δημόσιου χώρου. Τέλος, επειδή το σενάριο είναι αυτό που δημιουργεί την πλοκή, πολλές φορές το μυαλό δημιουργεί καταστάσεις, τέτοιες ώστε να προσαρμόζεται και να ζει αρμονικά όπως έχει συνηθίσει. Στην παραπάνω περίπτωση οι δημόσιοι χώροι δεν υπάρχουν, αφού ο αριθμός των ατόμων που τους προσεγγίζει και η λειτουργία τους έχει αλλάξει. Έτσι η κάθε, μικρότερη πλέον, κοινωνία “πλάθει” τον δικό της δημόσιο χώρο όντας αυτή τη φορά το σαλόνι του σπιτιού. Ο τρόπος αυτός του παραλληλισμού αυτών των εννοιών, αλλά και γενικότερα, με την δυνατότητα της αυξομείωσης της κλίμακας σε κάθε περίπτωση λύνει, θεωρητικά, το πρόβλημα και τις ανησυχίες που προκαλούν οι νέες συνθήκες κάτω από τις οποίες βιώνουμε την τρέχουσα κατάσταση.

37.

38.

this page intentionally left blank

IΙ. ΑΝΑΜΕΣΑ Ο αρχιτεκτονικός σχεδιασμός της ( παρένθεσης )

COllec ng Various IDeas 19+

Σε παρένθεση Έφη Γιαννοπούλου

Η αρχιτεκτονική έπρεπε να γίνεται κατανοητή ως ο σχεδιασμός των ενδιάμεσων χώρων.

Aldo van Eyck

Ο εγκλεισμός μίας φράσης στο χώρο της παρένθεσης είναι διαφορετικός από εκείνον της διπλής παύλας ή των εισαγωγικών. Ανάμεσα στα εισαγωγικά η φράση αναδεικνύεται αποκτώντας μία μεταφορική φύση ή αλλάζει φωνή με τα λόγια κάποιου άλλου. Το περιεχόμενο της διπλής παύλας είναι ίσως ένα πιο καθαρά οριοθετημένο κόμμα, που όμως γίνεται με μια πιο βαθιά ανάσα και πιο χαμηλό τόνο φωνής. Η παρένθεση απομονώνει ολοκληρωτικά τη φράση, με τις ψηλότερες από τα γράμματα αγκύλες να μην τους επιτρέπουν την οπτική επαφή με το υπόλοιπο κείμενο, παρά μόνο να συνυπάρχουν στο νόημα κρυφά από αυτό. Τα σημεία αυτά, μεταξύ άλλων (./ ,/ :/ ! /?/…), αποτελούν τα σημεία στίξης του γραπτού λόγου. Η στίξη, σύμφωνα με το Υπουργείο Παιδείας, είναι ο καθρέπτης του ηχοχρώματος του προφορικού λόγου στο γραπτό, ενώ σύμφωνα με την αρχαία ελληνική γλώσσα το στίζω σημαίνει σημαδεύω με αιχμηρό εργαλείο, κάνω σχήματα-στιγμές στο σώμα με πυρακτωμένη βελόνα. Αυτά, μεταφορικά ορίζουν τη χωροταξική μορφή της αφήγησης στο λευκό χώρο που βρίσκεται ανάμεσα τους και τους επιτρέπει να υπάρχουν. Το λευκό κενό, που μοιάζει με το τίποτα, βρίσκεται και στα αρχιτεκτονικά σχέδια ανάμεσα στις γραμμές, ανάμεσα στα κτίρια, που στην πραγματικότητα συμβαίνει η ζωή και η καθημερινότητα. Ο άμορφος κενός χώρος επιτρέπει να υπάρξουν οι συλλογικές αφηγήσεις και άρα επιτρέπει στον άνθρωπο να ζει, αφού εκείνος υπάρχει μόνο στη σχέση του με τους άλλους. Έτσι, ο περιορισμό της πρόσβασης στο δημόσιο χώρο οδηγεί στο αίσθημα της ανυπαρξίας και του κενού που κυριαρχεί στην ακραία σημερινή συνθήκη COVID-19. Η ποιότητα στην κατοίκηση της ακραίας αυτής κατάστασης – που έχει βάλει τη ζωή σε ένα παρενθετικό χώρο - φαίνεται να είναι ανάλογη με την έκταση αυτού του κενού αλλά και την έλλειψη ή μη των ενδιάμεσων χώρων, εκείνων που καταφέρνουν να διατηρήσουν την απαιτούμενη απόσταση της επαφής αλλά

41.

επιτρέπουν την επικοινωνία: μπαλκόνια, παράθυρα, κατώφλια, διάδρομοι, σκάλες και μαύροι καθρέπτες του ψηφιακού κόσμου. Αν η αρχιτεκτονική σκέψη μπορεί να προσφέρει στη ποιοτικότερη κατοίκηση του ακραίου, ίσως πρέπει να στραφεί στη μελέτη των οξύμωρων χώρων, που είναι ικανοί να φιλοξενήσουν το καθημερινό και το ακραίο την ίδια στιγμή. Να κατακτήσει δηλαδή τους αμφίσημους και υβριδικούς χώρους, συχνά α- όριστους και για αυτό ευέλικτους, αφού η α-οριστία τους επιτρέπει την αλλαγή των ορίων τους και άρα της λειτουργίας τους σύμφωνα με τις ανάγκες των καταστάσεων. Ίσως, την κατάκτηση της αρχιτεκτονικής σκέψης που κοιτάει όχι αυτό που τα πράγματα είναι, αλλά αυτό που υπάρχει ανάμεσα τους, να ευνοεί η πιο μελετημένη παράσταση του ηχοχρωματισμού της φωνής στη διάρκεια της αφήγησης, δηλαδή η μεγαλύτερη ευαισθησία απέναντι στα σημεία στίξης που είναι ο καθρέπτης της. Τα εισαγωγικά μοιάζουν με σκάλες και κατώφλια, η διπλή παύλα με αυλές, η διπλή τελεία έχει την απότομη τομή των μπαλκονιών και των παράθυρων, ενώ οι αγκύλες της παρένθεσης με μορφές είτε από κρύσταλλα, τοιχία ή μαύρους καθρέπτες απομονώνουν και συνδέουν την ταυτότητα με την ετερότητα. Ο εγκλεισμός δεν είναι κάτι καινούριο για τη καθημερινότητα, αφού η ζωή πάντα σε ένα παρενθετικό χώρο εξελίσσεται: δίπλα στο όνομά μας, ανάμεσα στις στιγμές της γέννησης και του θανάτου, με ένα σημείο στίξης στο λευκό κενό, πάντα μέσα σε παρένθεση.

The Sketch, Ideal Home No VI, Sports Without Broad Acres Heath Robinson,1933

42.

COllec ng Various IDeas 19+

Οι χώροι και οι λειτουργίες τους Μαρία Σαββίδου Κυριακή Ταφίδου

Η κατάσταση σήμερα... Με το νέο αυτό ιό (COVID-19) πολλές από τις συνήθειες των ανθρώπων έχουν αλλάξει. Η καθημερινότητα έχει πάρει άλλη τροπή, ενώ και αρχιτεκτονικά έχουν αλλάξει πολλά πράγματα. Κτίρια ολόκληρα έχουν πλέον εκκενωθεί και δεν επιτελούν τον αρχιτεκτονικό τους σκοπό. Από την άλλη τα σπίτια των πολιτών διάφορων χωρών που βρίσκονται σε καραντίνα έχουν αποκτήσει πλέον έναν πολυχρηστικό ρόλο. Εκτός από τον βασικό τους ρόλο, έχουν αναλάβει και αυτούς γραφείων, αιθουσών διδασκαλίας, γυμναστηρίων κ.λπ.. Το μόνο κτίριο που ο ρόλος του παρέμεινε σταθερός είναι αυτός του νοσοκομείου. Τα νοσοκομεία σήμερα... Ο ρόλος τους μπορεί να παρέμεινε σταθερός όμως όχι και οι καταστάσεις που επικρατούν μέσα σε αυτό. Το ποσοστό των ατόμων είναι πολύ πιο αυξημένο σε σχέση με άλλες περιόδους, ενώ σε πολλές περιπτώσεις μπορεί να προκαλείται συνωστισμός, κίνηση στους διαδρόμους και καταστάσεις πανικού. Τα νοσοκομεία αποτελούν πλέον το επίκεντρο της κατάστασης που βιώνουμε. Αποτελεί το κτίριο «σωτηρίας» για τους νοσούντες από τον ιό, ενώ για τους υγιείς αποτελεί ένα «μολυσμένο» χώρο. Σε πολλές περιπτώσεις η χωρητικότητά του δεν επαρκεί για να καλύψει τις ανάγκες του πληθυσμού, με αποτέλεσμα να δημιουργούνται δυσμενείς συνθήκες. Για αυτό το λόγο χτίζονται κτίρια άμεσα, ακόμα και μέσα σε 10 ημέρες. Αξιοσημείωτο παράδειγμα αποτελεί η Κίνα. Το παράδειγμα της Κίνας Έτσι, στην πόλη Γουχάν της Κίνας σχεδιάστηκε και κατασκευάστηκε ένα καινούργιο νοσοκομείο μόνο σε 10 ημέρες. Το νοσοκομείο καλύπτει έκταση 25.000 τετραγωνικών μέτρων και διαθέτει στο εσωτερικό του 1.000 κλίνες για ασθενείς που πάσχουν αποκλειστικά από τον ιό. Η ταχύτητα της κατασκευής οφείλεται στην χρήση προκατασκευασμένων μονάδων και στον μεγάλο αριθμό εργατικών χεριών. Ταυτόχρονα, το νοσοκομείο σχεδιάστηκε βάσει σχεδίων της ιατρικής μονάδας που είχε κατασκευαστεί στο Πεκίνο για την επιδημία SARS το 2003. Τέλος, στο εσωτερικό του υπάρχουν τεσσάρων ειδών δωμάτια: τα δωμάτια των ιατρών, οι νοσοκομειακοί σταθμοί, τα δωμάτια των ασθενών και τα μπάνια.

43.

Covid-19 και επιρροές στην αρχιτεκτονική Σίγουρα ο ιός έχει επηρεάσει σημαντικά την «ματιά» των αρχιτεκτόνων. Μη γνωρίζοντας πως θα εξελιχθεί αυτός στο μέλλον και λόγω της ανησυχίας τους μπαίνουν σε σκέψεις για την δημιουργία νοσοκομειακών χώρων που εστιάζουν κυρίως στην λειτουργικότητα και έχουν ως στόχο την εύκολη και γρήγορη διαχείριση των χώρων από το ιατρικό προσωπικό. Επίσης, ίσως πρέπει πλέον να αναπτυχθούν και οι τρόποι της γρήγορης αρχιτεκτονικής, γιατί σε καταστάσεις έκτακτης ανάγκης αυτή αποτελεί απαραίτητη προϋπόθεση. Συνοψίζοντας και λαμβάνοντας υπόψιν ότι οι κατοικίες των πολιτών εν μέσω καραντίνας έχουν αναλάβει πολλούς και διαφορετικούς ρόλους, τίθεται το εξής ερώτημα: «Μήπως μετά από αυτό είναι πιο εύκολο ένας νοσοκομειακός χώρος να έχει τη δυνατότητα να μεταφερθεί μέσα στον χώρο κατοικίας μας;». Όπως και οι άνθρωποι, έτσι και η αρχιτεκτονική πρέπει να είναι ευέλικτη σε τέτοιες καταστάσεις.

44.

COllec ng Various IDeas 19+

Η χωρική πανδημία Λαμπρινή Δούκα

Kαθώς οι μέρες περνάνε και ο κορονοϊός συνεχίζει να μαστίζει όλη τη γη, όσοι λοιπόν επιλέγουν να μείνουν σπίτι για το καλό της ανθρωπότητας, θα έλεγα πως έχουν χρόνο για φιλοσοφίες και αναθεωρήσεις περί ζητημάτων που αφορούν τη ζωή και όχι μόνο. «Πολλοί άρχισαν να θυμούνται τον Καμύ και την πανούκλα του», ένα έργο επίκαιρο, αφού είναι βασισμένο σε έναν ιό που κατάφερε να αποδεκατίσει τον μισό πληθυσμό μιας πόλης, και θα τοποθετήσω και τον εαυτό μου σε αυτό το ποσοστό ατόμων, όχι το αποδεκατισμένο, το πιο σκεπτικό. Διαβάζοντας το βιβλίο άρχισα να σκέφτομαι πως όλα αυτά «τα πρωτόγνωρα και δραματικά γεγονότα που βιώνουμε με τον υπάρχοντα ιό, δεν σχετίζονται τόσο με τον κορονοϊό όσο με την ανθρώπινη συνθήκη». Και αυτό γιατί δεν είναι λίγοι αυτοί που βιώνουν την όλη κατάσταση ως φυλακισμένοι και μάλιστα στο ίδιο τους το σπίτι αλλά, υπάρχουν και αυτοί που δεν πτοούνται με τίποτα και εξακολουθούν να πιστεύουν πως θα γλιτώσουν γιατί εντάξει και τεχνολογία έχουμε και όλο και κάποιος θα ψάχνει για θεραπεία τη στιγμή που εγώ συνεχίζω να ζω ανεπηρέαστος. Δεν θα έλεγα όμως ότι μόνο η ανθρώπινη συνθήκη δοκιμάζεται και ίσως αλλάζει, αλλάζει και ο χώρος στον οποίο δρούμε. Το σπίτι του κάθε ανθρώπου και ειδικά του φυλακισμένου παύει να είναι σπίτι με την καθολική έννοια, εννοώντας τον χώρο ξεκούρασης και ασφάλειας. Γι αυτόν είναι πια δέκα τοίχοι που του περιορίζουν την ελευθερία, τη ζωή. Ο περιορισμός βέβαια στην περίπτωση αυτή διαρκεί όσο το επιτρέψει το άτομο να διαρκέσει. Είναι πολύ απλό να ανοίξει την πόρτα και να βγει στον έξω κόσμο που αισθάνεται ότι του κρατούν. Όμως θέλει να βγει; Αυτός όμως που βγαίνει όχι απαραίτητα για να πάει κόντρα στην κατάσταση, αλλά γιατί το θεωρεί φυσιολογικό για τον ίδιο, αναζητεί τρόπους διαφυγής και ψυχαγωγίας σε ότι δεν έχει μείνει στάσιμο. Το να πάει σε ένα καφέ για το χ ψ λόγο που κάποτε θεωρούσε δεδομένο πλέον το έχει αντικαταστήσει με τη βόλτα στο σούπερ μάρκετ. Τονίζοντας τη λέξη βόλτα στέκομαι εκεί και θέλω να τονίσω την αλλαγή στο χώρο. Μέχρι χθες το σούπερ μάρκετ ήταν ένας χώρος ξεκάθαρα για την αγορά υλικών αγαθών. Βλέποντας το σήμερα όμως και χωρίς να απορρίπτω την ιδιότητα αυτή, αναφέρω πως έχει αλλάξει, αφού έχει προστεθεί στο χώρο του και μια άλλη έννοια αυτή της διαφυγής από τους πέντε τοίχους και η επικοινωνία με το έξω και τον άνθρωπο. Από την άλλη, υπάρχει και το σπίτι του ανθρώπου που νοσεί. Στη περίπτωση αυτή το άτομο βρίσκεται σε ένα τελείως διαφορετικό περιβάλλον από το δικό του σπίτι. Βρίσκεται σε ένα χώρο αφιλόξενο, που κρύβει πολλή πικρία, φόβο ταυτόχρονα όμως δίνει ελπίδα και δεν είναι άλλο από το νοσοκομείο. Το νοσοκομείο πέρα από το ρόλο της περίθαλψης σε περιπτώσεις πανδημίας καλείται να παίξει πολλούς ρόλους, όχι πρωτόγνωρους αλλά πιο έντονους,

45.

για παράδειγμα του εργασιακού χώρου, της κατοικίας, του νεκροταφείου. Αυτοί όμως οι ρόλοι μπορεί κάποια στιγμή να μην είναι αρκετοί. Τι θα συμβεί όταν οι υγειονομικές υπηρεσίες και το προσωπικό παρουσιάσουν ελλείψεις. Ανατρέχοντας ξανά στην «πανούκλα» του Καμύ θέλω να αναφέρω το γεγονός «των βοηθητικών νοσοκομείων». Πρόκειται για σχολεία που παρείχαν χώρο για αναγκαίες καταστάσεις. Το σχολείο από μόνο του αποτελεί καθαρά χώρο εκπαίδευσης, συνάθροισης, αλληλεπίδρασης. Αν πιστέψουμε ότι τα πράγματα στη χώρα μας εξελιχθούν πολύ άσχημα και φτάσουμε σε ένα τέτοιο επίπεδο, η χωρική λειτουργία ενός σχολείου για παράδειγμα θα αποκτήσει μια άλλη διάσταση εξίσου αταίριαστη με τη κατοίκηση στο νοσοκομειακό χώρο. Κλείνοντας θα έλεγα πως «υπάρχει ανάγκη να σχεδιαστεί το σπίτι/η πόλη του αύριο, ζώντας σε καιρούς, ενώ οι πανδημίες και οι ιοί θα αποτελέσουν μέρος της καθημερινότητάς μας». Αυτό μπορεί να πραγματοποιηθεί με το σχεδιασμό περισσότερων ανοιχτών χώρων που θα αγκαλιάζουν την κάθε πόλη, ώστε να αρχίσουν να φιλοξενούνται εκεί δημόσιες ασχολίες όπως η γυμναστική. «Συστήματα αυτοματοποιημένων θυρών, ανελκυστήρων που θα ενεργοποιούνται με τη φωνή θα αναπτυχθούν ώστε να ελαχιστοποιούνται οι επιφάνειες όπου συγκεντρώνονται μικρόβια. Ακόμη τίθεται η δημιουργία ενός διαφορετικού προσωπικού χώρου, με νέα συστήματα στις οικιστικές δομές, πιο ευέλικτα, γεγονός που μπορεί να αξιοποιηθεί και σε ένα νοσοκομειακό χώρο, αφού ένα κανονικό δωμάτιο νοσηλείας θα μπορεί με έξυπνους τρόπους να αυξήσει τη χωρητικότητά του ή να μετατραπεί εύκολα σε Μονάδα Εντατικής Θεραπείας.» Η έκβαση που πρόκειται να πάρει το μέλλον είναι άγνωστη. Και να υποχωρήσει η πανδημία και να επιστρέψουμε στην καθημερινότητα, «η χαρά», η ανακούφιση «ποτέ δεν μπορούν να είναι σίγουρες», ούτε η ανθρώπινη φύση και «πόσο μάλλον η ανοσία».

46.

COllec ng Various IDeas 19+

Η χρονιά του covid-19 Ευδοξία Μάκαρη Βαρβάρα Παντερμαλή

Κατοικούμε σε έναν διαφορετικό κόσμο, αυτόν της έκτακτης ανάγκης λόγω της ραγδαίας εξάπλωσης του covid-19. Συνθήκες πρωτόγνωρες για τις πιο πρόσφατες γενιές, που καλούνται να αντιμετωπίσουν με ψυχραιμία, δημιουργικότητα και αυτοέλεγχο, αλλά και συνθήκες που εφαρμόζονται από τον Μεσαίωνα σε παρόμοιες καταστάσεις πανδημιών. Αυτή η ριζική αλλαγή συνηθειών με τον εγκλεισμό ή θα σε οδηγήσει στην πλήξη και την ασημαντολογία ή θα σε οδηγήσει σε μια πολλαπλή ευκαιρία να ικανοποιήσεις την καρδιά σου, το νου σου και το σώμα σου. Σε συνδυασμό με την αίσθηση της απομόνωσης από την ευρύτερη κοινότητα και τους κακοσχεδιασμένους δημόσιους χώρους, πολλά οικιστικά συγκροτήματα έκαναν πολλούς να σκεφτούν, ότι είχαν σχεδιαστεί λάθος. Τα εργαλεία, οι ιδέες και τα συναισθήματα που γεννιούνται και εξελίσσονται τις τελευταίες μέρες μας δίνουν κάποιες υπόνοιες για το πως μπορεί να είναι το μέλλον της αρχιτεκτονικής, μεταξύ φυσικής και ψηφιακής, δημόσιας και ιδιωτικής, ατομικής και συλλογικής. Αυτό που είναι ενδιαφέρον για την καραντίνα από αρχιτεκτονικής άποψης είναι η αποθέωση της κυκλοφορίας. Ολόκληρο το σημείο της καραντίνας είναι να κρατήσει τα αγαθά χωριστά από τους ανθρώπους που κινούνται μέσα στο ίδιο κτίριο ή να κρατήσει ορισμένους ανθρώπους χωριστά από άλλους ανθρώπους που κινούνται μέσα από αυτό », λέει ο Manaugh. Τα κτίρια και οι πόλεις μπορούν να επηρεάσουν την διάθεση και την ευεξία μας και συγκεκριμένα κύτταρα στην περιοχή του ιππόκαμπου του εγκεφάλου μας προσαρμόζονται στη γεωμετρία και τη διάταξη των χώρων που κατοικούμε. Γι’ αυτό, θα ήταν εύλογο να λάβουμε υπόψιν την αναδιαμόρφωση των πόλεων, την αναθεώρηση δεδομένων πολεοδομίας με απώτερο σκοπό τη διαμόρφωση καλύτερων συνθηκών διαβίωσης σε πόλεις που δεν ασφυκτιούν. Πόλεις εκ νέου διαμορφωμένες με οπτική φυγή στον ορίζοντα και κατάλληλο προσανατολισμό. Η οικιστική πολιτική να επιβάλλει στα κτίρια του κέντρου τέτοιο προσανατολισμό ώστε όλοι οι κάτοικοι να έχουν θέα στα βουνά, στα δάση ή τον ωκεανό. Η αίσθηση προσανατολισμού είναι απαραίτητη

47.

τόσο στις πόλεις όσο και μέσα στα κτίρια καθώς η επικοινωνία με τη φύση αποτελεί μια από τις αναπόσπαστες και πρωτόγονες ανάγκες του ανθρώπου. Αναπνευστήρας, που θα δώσει ανάσες στις πόλεις θα ήταν οι δια πλατύνσεις των δρόμων και η αύξηση του αστικού πρασίνου που θα μεταμορφώσουν και θα βελτιώσουν την ποιότητα του αστικού περιβάλλοντος. Στόχος, σε καταστάσεις έκτακτης ανάγκης όπως αυτή, να μην οδηγούμαστε στην πλήξη, να μην μας καταβάλει η αίσθηση του φυλακισμένου και η επιθυμία να δραπετεύσουμε. Για την επίτευξη βέβαια αυτού θα πρέπει να μελετήσουμε τη σχέση ιδιωτικού – δημόσιου με τα νέα δεδομένα του χώρου και του χρόνου της τεχνολογίας στους οποίους και από τους οποίους κινούμαστε. Σύμφωνα με τον Paul Virilio η αρχιτεκτονική είναι η συσχέτιση εσωτερικού με εξωτερικού κόσμου. Το πρωτεύον άνοιγμα που επιτρέπει τη διαμεσολάβηση με τον έξω κόσμο, είναι η πόρτα, το δεύτερο το παράθυρο και το τρίτο η οθόνη που με ιλιγγιώδεις ρυθμούς έγινε βαρυσήμαντη. Οφείλουμε λοιπόν να αποβάλλουμε τον φόβο του περιορισμού αφού ζούσαμε ήδη πριν από αυτό το ξέσπασμα σε μια κοινωνία όπου τα σύνορα έπαυαν σταδιακά να είναι υπαρκτά με την εξέλιξη της τεχνολογίας. Με άνεση να προετοιμαστούμε για μια νέα ανερχόμενη πραγματικότητα της οποίας η εξέλιξη είναι αναπόφευκτη. Αρα μήπως θα έπρεπε, με τον φόβο μελλοντικών άλλων παρόμοιων πανδημιών, να αλλάξει ριζικά ο τρόπος σκέψης και δράσης των σχεδιαστών, αρχιτεκτόνων και πολεοδόμων;

48.

COllec ng Various IDeas 19+

Η εποχή του κορωνοϊού Μυρτώ-Νικολία Κονδύλη Βεατρίκη Μόσιου

Ο κορονοϊός Covid-19 πρόκειται για έναν πρόσφατο ιό που παρουσιάστηκε για πρώτη φορά τον Δεκέμβριο του 2019 στη πόλη Wuhan στην Κίνα και σιγά σιγά εξαπλώθηκε σε όλο τον υπόλοιπο κόσμο. Πρόκειται για έναν ιό ο οποίος εξαπλώνεται με εξαιρετικά γρήγορο ρυθμό και μεταδίδεται από άνθρωπο σε άνθρωπο. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα σήμερα να υπάρχουν αρκετά υψηλά νούμερα κρουσμάτων ανά τον κόσμο και λόγω αυτού οι επιστήμονες έχουν χαρακτηρίσει τον συγκεκριμένο ιό ως πανδημία και στην συνέχεια να δημιουργηθούν ορισμένα περιοριστικά μέτρα όπως αυτά του εγκλεισμού και απαγόρευση της κυκλοφορίας προκειμένου να διασφαλιστεί η δημόσια αλλά και να τελειώσει η αυτή η πανδημία. Η συγκεκριμένη κατάσταση που είναι πρωτόγνωρη για εμάς αφού πρέπει να την αντιμετωπίσουμε μένοντας σπίτι και και τηρώντας τα κατάλληλα μέτρα. Η απομόνωση αυτή οδηγεί στην ριζική αλλαγή της ζωής των ανθρώπων μεταβάλλοντας δραστικά τη σχέση των περισσότερων ανθρώπων με τις πόλεις, τις γειτονιές και τους δρόμους στους οποίους ζουν. Αυτό έχει ως συνέπεια το άτομο να απομακρύνεται από το δημόσιο χώρο και να περιορίζεται στο σπίτι του . Παρόλα αυτά παρατηρείται μια αξιοσημείωτη αναδιάταξη τόσο των φυσικών χώρων όσο και των σχέσεων μας με αυτούς. Παρατηρείται μείωση του συνολικού όγκου των οχημάτων, και τις δημόσιες συγκοινωνίες είτε μειωμένες είτε ακυρωμένες. Βλέπουμε πολλούς δρόμους απαλλαγμένους από την κυκλοφορία, τον θόρυβο και τους ρύπους. Αυτή η πρωτοφανής αλλαγή έχει καταλύσει ήδη ορισμένους να χρησιμοποιήσουν την ευκαιρία να επεκτείνουν τις προσωρινές διατάξεις υποδομής για άλλους τρόπους μεταφοράς. Σε επίπεδο στέγασης αποδεικνύεται σημαντική αξία που έχουν οι ανθρώπινες κλίμακες, οι κοινές αυλές των κατοίκων σε αυτήν την περίοδο κρίσης. Η δυνατότητα να υπάρχουν ημιυπαίθριοι ή υπαίθριοι στους ιδιωτικούς χώρους μέσω μπαλκονιών, ακραίων ζωνών και αυλών κήπων αποδεικνύεται κρίσιμη για την μόνη πρόσβαση των ανθρώπων στην «υπαίθρια» ζωή. Σε μια εποχή όπου οι ατομικές και συλλογικές ελευθερίες είναι περιορισμένες, αυτοί οι χώροι δίνουν στους ανθρώπους την ευκαιρία να βρεθούν απλά έξω και να συνδεθούν με τους γείτονες και τη στενή τους κοινότητα.

49.

Παράλυτα η κατάσταση που διανύουμε τώρα θα πρέπει να αποτελεί πρόκληση για τον αρχιτέκτονα καθώς θα έπρεπε να υπάρξει επανασχεδιασμός σε ο,τι αφορά την διαφύλαξη της υγείας του μεγάλου αριθμού ασθενών σε μελλοντική αντίστοιχη κατάσταση. Σε περιπτώσεις έκτακτης ανάγκης λόγω επιδημίας ή πανδημίας, μια πόλη αντιμετωπίζει μεγάλες ανάγκες για προμήθειες, ιατρικούς χώρους και νεκροταφεία. Επιπλέον ο σχεδιασμός χώρων διαβίωσης στο μέλλον δεν πρέπει να λαμβάνει υπόψη μόνο λειτουργικούς χώρους για μεμονωμένες και συλλογικές ανάγκες, και κατάλληλες υποδομές να προστατεύεται όσο το δυνατόν καλύτερα την υγεία, καθώς οι άνθρωποι ξοδεύουν ολοένα και περισσότερο τον χρόνο τους απομονωμένοι σε χτισμένους χώρους.

50.

COllec ng Various IDeas 19+

Ο πλανήτης νοσεί Ραφαήλ-Μάριος Παπαϊωάννου

Ο πλανήτης νοσεί. Εκατοντάδες επιχειρήσεις και δημόσιοι χώροι κλείνουν, η παγκόσμια οικονομία παραπαίει και κανείς δε γνωρίζει που θα φτάσει όλο αυτό. Έτσι λοιπόν την ίδια στιγμή που η παγκόσμια υγεία βρίσκεται σε κίνδυνο και οι πολίτες βρίσκονται κλεισμένοι στα σπίτια τους, τα κέντρα των πόλεων και όχι μόνο, θυμίζουν εγκαταλελειμμένο τοπίο. Το γεγονός αυτό σε άλλους αρέσει, σε άλλους φαίνεται τρομακτικό και σε άλλους εντελώς μεταφυσικό. Σίγουρα όμως σε όλους αποτυπώνεται μία πρωτοφανής αντίληψη για τον χώρο και το περιβάλλον, που ίσως μέχρι τώρα να έβλεπε μόνο σε ταινίες επιστημονικής φαντασίας. Αξίζει να σημειωθεί ότι στη σκέψη πολλών κυριαρχεί η άποψη ότι όλη αυτή η κατάσταση θα δώσει κάποιες ‘’ανάσες’’ ζωής στον πλανήτη ο οποίος βρίσκεται στα όριά του. Η παρούσα κατάσταση έχει κάνει, όπως είναι φυσικό, την αρχιτεκτονική κοινότητα να προβληματίζεται εντελώς διαφορετικά συγκριτικά με πριν, σε σχέση με τον χώρο, την ψυχαγωγία και την ίδια την κατοίκηση. Αυτό συμβαίνει κυρίως επειδή οι άνθρωποι περνούν πλέον σχεδόν όλη τη μέρα μέσα στο σπίτι τους ή και στην αυλή όταν υπάρχει αυτή η δυνατότητα. Σε εμάς τους αρχιτέκτονες αρχίζουν και δημιουργούνται σκέψεις και γεννιούνται ιδέες σχετικά με την αξιοποίηση των οικιακών μας χώρων που επηρεάζουν άμεσα την καθημερινότητά μας. Μας γεννιούνται νέες σκέψεις για τροποποιήσεις και παραλλαγές του χώρου στον οποίο βρισκόμαστε καθημερινά και βλέπουμε κάποια πράγματα διεξοδικότερα, που μέχρι τώρα μπορεί να μας περνούσαν απαρατήρητα. Έτσι, καθώς η αρχιτεκτονική έχει ως κύρια αποστολή την όσο το δυνατόν καλύτερη ποιότητα ζωής τόσο σε λειτουργικό όσο και σε ψυχοσυναισθηματικό και ψυχαγωγικό επίπεδο, οφείλουμε και εμείς από την πλευρά μας να αναθεωρήσουμε μερικώς τον τρόπο σκέψης μας γύρω από την αρχιτεκτονική. Πρέπει να σκεφτεί κανείς πόσο δύσκολο είναι να φανταστεί, να οραματιστεί και να σχεδιάσει κάποιος χωρίς την παρουσία ανθρώπων στο χώρο αυτό. Ας πάρουμε για παράδειγμα την πλατεία του Ντουόμο στο Μιλάνο που είναι ένα από τα πιο αναγνωρίσιμα και επισκέψιμα μέρη του κόσμου. Σε φυσιολογικές

51.

συνθήκες δεν φαίνεται καν το δάπεδο της πλατείας από τον πολύ κόσμο, ενώ αν αντικρίσει κανείς σήμερα την πλατεία θα νομίζει ότι ζούμε την αποκάλυψη. Το γεγονός αυτό έχει ιδιαίτερη σημασία γιατί και ο καθεδρικός που βρίσκεται από πίσω δεν έχει επ’ ουδενί την ίδια αίσθηση συγκριτικά με μία κατάμεστη πλατεία. Πρώτα απ’όλα δεν υπάρχει αίσθηση της κλίμακας που είναι ένας από τους σημαντικότερους παράγοντες της επιστήμης αυτής και δεν υπάρχει αυτή η καθημερινή κινητικότητα που δίνει ζωή σε ένα κτίριο η μία ολόκληρη περιοχή. Το ίδιο εννοείται ισχύει και για άλλα παρόμοια παραδείγματα όπως στην πλατεία του Αγίου Πέτρου στη Βατικανό), την πλατεία Ταξίμ στην Κωνσταντινούπολη, και σε άλλες τοποθεσίες. Καταλήγοντας, το συμπέρασμα που βγάζουμε είναι ότι μέσα από αυτήν την παγκόσμια συγκυρία ο άνθρωπος έρχεται σε πολύ μεγαλύτερη επαφή με τον εαυτό του και με το σπίτι του, το οποίο μπορούμε να πούμε ότι παίζει και το ρόλο του ψυχολόγου και του ψυχαγωγού. Πρέπει να καταλάβουμε και εμείς οι αρχιτέκτονες ότι δημιουργούμε τον χώρο για να είναι αξιοποιήσιμος και δημιουργικός ακόμη και σε τέτοιες ειδικές περιστάσεις. Αν καταφέρουμε ο άνθρωπος που τον χρησιμοποιεί να μη τον βαριέται ποτέ, τότε θα σημαίνει ότι κάτι καλό έχει επιτευχθεί.

52.

COllec ng Various IDeas 19+

Το Δεδομένο Μ.-Σ. Σ.

Όλα θεωρούνται δεδομένα την σήμερον ημέρα. Από ένα απλό σνακ στο πρωινό τσάι, από την βόλτα στην εξοχή ή το βουνό στην βόλτα μέσα στην πόλη. Όμως όταν οι καταστάσεις αλλάζουν, ξεχνούνται τα δεδομένα και γίνονται επιθυμίες. Δεδομένου μιας πανδημίας, ενώ η έξοδος θεωρούνταν κάτι άκρος φυσιολογικό και μηχανικό, τώρα έχει γίνει μια επιθυμία όλων των ανθρώπων που με ανυπομονησία την περιμένουν. Τα φαγητά, τα υλικά αγαθά και ακόμα και η ανθρωπιά λαμβάνεται ως δεδομένη, δηλαδή ότι έχει φτιαχτεί από τον άνθρωπο θεωρείται πως θα υπάρχει για πάντα, σε όλη την αιωνιότητα. Ακόμα και οι άνθρωποι θεωρούν τον εαυτό τους δεδομένο. Ο χώρος που βρίσκονται, ο χρόνος που βρίσκονται, τα κτήρια, οι δραστηριότητες, οι σχέσεις κ.ο.κ.

Text Box Σε αυτή την χρονική στιγμή, λαμβάνεται ως δεδομένο το γεγονός ότι θα έχουμε νοσοκομεία να περιμένουν ασθενείς για να τους θεραπεύσουν, παρόλο που δεν υπάρχουν αρκετά κτήρια ιατρικής περίθαλψης για αυτή την δουλειά. Πώς λοιπόν βοηθά η αρχιτεκτονική στην επίλυση μίας κρίσης; Κατασκευή, ανοικοδόμηση και αναπροσαρμογή. Χτιζόντας από το μηδέν σε ώρα κρίσης για την παροχή βοήθειας ιατρικών αιθουσών είναι μία λύση που παρέχει η αρχιτεκτονική, όπως για παράδειγμα το νοσοκομείο που φτιάχτηκε μέσα σε 10 μέρες στην Κίνα. Φτιάχνοντας καινούριες πτέρυγες και επεκτείνοντας τα κέντρα υγείας, βοηθούν στην μεγέθυνση της χωριτηκότητας των ιατρικών εξοπλισμών και των ασθενών. Ειδικότερα στις μονάδες εντατικής θεραπείας, όπου χρειάζεται μεγαλύτερη απομόνωση μεταξύ των ασθενών αφού βρισκόνται σε πιο κρίσιμη κατάσταση, η αρχιτεκτονική με τον τρόπος της βρίσκει λύσεις για την κατασκευή προστατευτικών φραγμών ανάμεσα στους ασθενείς. Λόγω της επίκαιρης κατάστασης, τα νοσοκομεία έχουν υπερκορεστεί με ανθρώπους, οπότε η αναπροσαρμογή κατασκευών βοηθάει στην αντιμετώπιση της κρίσης. Με σχετικές στρατηγικές κινήσεις, μπορεί να αλλαχτεί η λειτουργία ενός υπάρχοντος κτήριο από αυτή που έχει σε μία άλλη, για παράδειγμα τα ξενοδοχεία μπορεί να λειτουργήσουν ώς νοσοκομεία ή κάποια εσωτερικά γήπεδα ως χώροι στέγασης. Ένα παράδειγμα είναι στο Λονδίνο, το λεγόμενο ExcelLondon που λειτουργεί ως εκθεσιακό κέντρο και έχει μετατραπεί σε νοσκομείο για τουε νοσούντες του ιού COVID-19.

53.

Εν κατακλείδι, θα μπορούσαμε να πούμε ότι η αρχικτεκτονική έρχεται να σώσει την κατάσταση. Οι απαιτήσεις που δημιουργούνται από τον κόσμο είναι αυτές που δίνουν το νόημα ύπαρξης στην αρχιτεκτονική και τον τρόπο λειτουργίας της, όμως δεν θα πρέπει να την έχουμε δεδομένη. Πίσω από την αρχιτεκτονική υπάρχουν άνθρωποι που χρησιμοποιούν την καθημερινότητα ως εργαλείο για την εξέλιξη του κόσμου. Αυτό που πρέπει να γίνει είναι να σταματήσόυμε για λίγο να σκεφτόμαστε και να κάνουμε ένα βήμα πίσω να δούμε την γενική εικόνα και τις πληροφορίες που μας παιρνούν απαρατήρητες. Βλέπουμε κάθε μέρα κτήρια και το θεωρούμε κάτι φυσικό, αλλά δεν λαμβάνουμε υπό όψιν πόσο πολύ σημαντικά είναι για την ζωή μας. Υπάρχουν άτομα τα οποία δεν έχουν που να μείνουν, πόσο μάλλον τώρα που το χρειάζονται πιο πολύ από ολα. Τίποτα δεν είναι δεδομένο λοιπόν και αυτό είναι δεδομένο.

54.

COllec ng Various IDeas 19+

Αρχιτεκτονική και Ιός Αικατερίνη Σαββόγλου

Τον τελευταίο καιρό λόγω της ραγδαίας εξάπλωσης του Κορονοιού, χρειάστηκε, θέλοντας και μη, να προσαρμοστούμε σε ορισμένες συνθήκες, για τους περισσότερους από εμάς, σκληρές και πρωτόγνωρες. Όλη αυτή η διαδικασία έδωσε καινούργιες διαστάσεις στον χώρο, τον οποίο πια βιώνουμε σε πλήρη έκταση. Ο χώρος αυτός απέκτησε και μια άλλη, ίσως και πιο ισχυρή, σημασία. Οι λειτουργίες ( χώρος εργασίας / χώρος ανάπαυσης ) καθώς και ο χαρακτήρας του χώρου ( δημόσιος / ιδιωτικός ), πολλαπλασιάστηκαν, διογκόθηκαν και πάνω από όλα πήραν μορφή, εμφανίζοντας στοιχεία που πότε λειτουργούν ανεξάρτητα και πότε σε πλήρη αλληλεξάρτηση και αλληλεπίδραση. Αφού όλα τα στοιχεία του χώρου, υλικά και άυλα, έγιναν αισθητά, κρίθηκε αναγκαία η ύπαρξη ενός χώρου ιδιωτικού που θα ευνοεί κάθε στιγμή οποιαδήποτε χρήση και πάνω απ’ όλα παραμένει προσωπικός και οικείος. Νομίζω πια, πως σε περιόδους καραντίνας, ο προσωπικός μας χώρος παραβιάζεται πολύ πιο εύκολα και άμεσα από ότι στο παρελθόν. Οι δε λειτουργίες συγχωνεύονται, μιας και όλα πια γίνονται στο σπίτι. Εργασία, Ανάπαυση, Ψυχαγωγία. Όσο αυξάνεται η περιόδος του εγκλεισμού, τόσο πιο έντονη γίνεται η σκέψη πως όλη αυτή η κατάσταση θα επιφέρει – πέρα από αλλαγές σε όλους τους τομείς – την δημιουργία μιας καινούργιας εποχής σε ότι αφορά τον αρχιτεκτονικό σχεδιασμό. Δεν θα δώσω έμφαση στην πιο έκδηλη έκβαση όπως στην εστίαση της ιδιωτικής κατοίκησης και όχι τόσο του συλλογικού και κατά κύριο λόγο δημόσιου χώρου, αλλά στην δημιουργία ευέλικτων χώρων, χώρων που, με μικρές αλλαγές, αποκτούν καινούργιο νόημα και μεταμορφώνονται, όπως μια θεατρική σκηνή μετά την αλλαγή των σκηνικών της. Κατ’ αυτόν τον τρόπο, όπως και σε μία θεατρική παράσταση, οι χώροι θα υποτάσσονται στην λειτουργία και θα αλλάζουν διάφορα χαρακτηριστικά του για να ευνοούν την προκείμενη χρήση. Με κάθε αλλαγή θα γεννιέται ένας καινούργιος χώρος που παραμένει όμως πιστός και οικείος στον χρήστη παρέχοντας του όλη την ελευθερία και την ασφάλεια να διεκπεραιώσει την εκάστοτε επιθυμητή λειτουργία.

55.

56.

COllec ng Various IDeas 19+

Η αρχιτεκτονική την εποχή της πανδημίας Τι μπορεί να κάνει η αρχιτεκτονική για την υγεία μας Μερόπη-Ελένη Γκαβογιάννη

Εν μέσω της έξαρσης του COVID-19, υπάρχουν ερωτήματα τα οποία απασχόλησαν και απασχολούν την αρχιτεκτονική κοινότητα. Πως θα μπορούσε η αρχιτεκτονική να συμβάλλει με την βοήθεια των νέων τεχνολογιών προκειμένου να αντιμετωπιστούν κρίσεις σαν κι αυτές και να συμβάλλει στην υγεία μας, αποτελεί ίσως το πιο κοινό ερώτημα, σε συνδυασμό με τον προβληματισμό γύρω από τον επαναπροσδιορισμό που θα επιφέρει η καραντίνα μεταξύ των ορίων ανάμεσα στο ιδιωτικό και το δημόσιο χώρο. Προκειμένου να διασφαλιστεί η δημόσια ασφάλεια, οι κρατικές αρχές πολλές φορές καταφεύγουν σε ακραία μέτρα παρακολούθησης των πολιτών, παραβιάζοντας έννοιες -όπως τα προσωπικά δεδομένα- ιδιαίτερα αυτά που αφορούν την υγεία τους. Την ίδια στιγμή, οι παγκόσμιες επιπτώσεις της πανδημίας, εκτός από την απομόνωση, περιλαμβάνουν την κοινωνική και οικονομική αστάθεια, καθώς και την αύξηση της ξενοφοβίας και του ρατσισμού, θυμίζοντας σενάριο από ταινία. Ενώ η αρχιτεκτονική μας έχει προετοιμάσει για την δυστοπία , φαίνεται να ανταποκρίνεται με σχετικά αργούς ρυθμούς στην αντιμετώπιση και πρόληψη καταστάσεων σαν την παρούσα μέσω του σχεδιασμού, είτε πρόκειται για τον δημόσιο, είτε για τον ιδιωτικό χώρο. Παρόλο που υπάρχουν ενδιαφέροντα παραδείγματα «επείγουσας αρχιτεκτονικής» ( emergency architecture) όπως το CURA και το Maiden tent, κατασκευές μεταβλητές που δημιουργήθηκαν προκειμένου να συμβάλλουν στην αντιμετώπιση κρίσεων, διαπιστώνουμε ότι οι χώροι στους οποίους ζούμε, οι δομές που επρόκειτο να μας περιθάλψουν και άλλα πολλά, δεν είναι σχεδιασμένοι για να αντιμετωπίσουν το φαινόμενο μίας πανδημίας. Απομονωμένοι στα σπίτια μας, δουλεύοντας μέσα σε αυτά, ίσως καταφέραμε για πρώτη φορά να αντιληφθούμε τις δυσλειτουργίες που υπάρχουν στον σχεδιασμό τους. Τότε αναρωτιόμαστε, ποια είναι αυτά τα χαρακτηριστικά που θα έπρεπε να διαθέτει; Αντίστοιχα, ποια αρχιτεκτονικά χαρακτηριστικά θα έπρεπε να διαθέτει ο σχεδιασμός του δημόσιου χώρου, ή ενός νοσοκομειακού ιδρύματος, προκειμένου να μας προφυλάξει εν μέσω μίας πανδημικής κρίσης;

57.

Ίσως αυτή είναι η κατάλληλη στιγμή, για να αρχίσουμε ως αρχιτέκτονες ή ως designers να εισάγουμε νέες μεταβλητές στον σχεδιασμό. Το σενάριο γύρω από το οποίο θα εκτυλίσσεται η διαβίωση του κτίσματος ή χώρου που σχεδιάζουμε, θα πρέπει να περιλαμβάνει το ενδεχόμενο μίας καθημερινότητας που θα περιλαμβάνει πανδημίες, ιούς και ότι μπορεί να επιφέρει η διαχείριση τους. Κατ’ αυτόν τον τρόπο, η δημόσια υγεία προασπίζεται και εγγυάται μέσω του αρχιτεκτονικού σχεδιασμού. Ο αρχιτέκτονας του μέλλοντος, θα πρέπει να λάβει υπόψιν, ότι για τη διαχείριση μίας τέτοιας κρίσης, ο πολεοδομικός σχεδιασμός πρέπει τόσο να μπορεί να καλύψει τις ανάγκες σε νεκροταφεία και ιατρικούς χώρους( ξανά χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί το CURA), όσο και να εξασφαλίζει την ομαλή συνέχιση της καθημερινότητας και την κανονικότητα, στον βαθμό που αυτά είναι εφικτά. Τέλος, ο σχεδιασμός χώρων κατοίκησης και προσωπικών χώρων, θα πρέπει να συνδυάζει τη συνύπαρξη του προσωπικού χώρου με τον συλλογικό, αλλά με τρόπο που να προστατεύει την υγεία των ατόμων που συνυπάρχουν μέσα σε αυτόν.

58.

COllec ng Various IDeas 19+

Καραντίνα Η χρήση ενός παλιού εργαλείου Ιωάννης Σιδερίδης Τους τελευταίους μήνες του νέου έτους, έχουν λάβει χώρα σπουδαία γεγονότα σε παγκόσμιο επίπεδο. Αυτά, χωρίς αμφιβολία, θα μετασχηματίσουν τον τρόπο ζωής των ανθρώπων σε όλο τον κόσμο με έναν τρόπο που, πιθανόν, να είναι πολύ νωρίς για να τον αντιληφθούμε. Από την αρχή του 2020 άρχισαν να κλιμακώνονται διεθνείς διπλωματικές εντάσεις καθώς μία προσφυγική κρίση λαμβάνει χώρα στα ανατολικά σύνορα της Ευρώπης. Το γεγονός όμως που θα σημαδέψει αυτό το έτος είναι το ξέσπασμα του ιού Covid-19. Ενώ το επίκεντρο του ιού ήταν αρχικά μια μόνο επαρχία της Κίνας, αυτός εξαπλώθηκε ταχύτατα και ανεξέλεγκτα σε όλο τον κόσμο. Οι σύγχρονες κοινωνίες κλήθηκαν να αντιμετωπίσουν μια απειλή που φαίνονταν να ανήκει στο παρελθόν. Αποδείχθηκε σύντομα, πως ο μόνος τρόπος για να καταπολεμηθεί εξάπλωση του ιού ήταν ένα εργαλείο του παρελθόντος, η καραντίνα. Μια μετά την άλλη οι κυβερνήσεις έθεσαν τους πολίτες τους σε έναν, άνευ προηγουμένου, εγκλεισμό για να αποφευχθεί η διασπορά. Στην Ευρώπη έχει να υπάρξει τέτοια έκτακτη ανάγκη από την εποχή του Β’ παγκοσμίου πολέμου. Ξαφνικά βρεθήκαμε όλοι αντιμέτωποι με την σουρεαλιστική απουσία της καθημερινής μας ζωής όπως την γνωρίζαμε μεχρι πριν από λίγες εβδομάδες. Σε τέτοιες περιπτώσεις, προκύπτουν ερωτήματα, όπως το ποιοι χώροι επιβιώνουν στην καραντίνα; Γίναμε μάρτυρες ενός μαζικού lockdown των δημόσιων χώρων ως μια στρατηγική για τον διαχωρισμό και περιορισμό των ανθρώπων, όμως η κατάσταση δεν είναι τόσο απλή, καθώς φαίνεται ότι η δυνατότητα εγκλεισμου και απομόνωσης είναι προνόμιο. Για παράδειγμα οι δομές προσφύγων αλλά και τα κέντρα αστέγων συνεχίζουν να φιλοξενούν χιλιάδες ανθρώπους σε περιορισμένο χώρο. Μια χωρική απάντηση σε αυτή την απειλή και αβεβαιότητα είναι απαραίτητη σε μία τέτοια έκτακτη ανάγκη καθώς η καραντίνα είναι το μόνο εργαλείο που έχουμε υπό αυτές τις συνθήκες. Μιας και η όλη πρακτική του περιορισμού είναι κατά κύριο λόγο ένα χωρικό ζήτημα, η Αρχιτεκτονική είναι το μέσο να εκσυγχρονίσουμε και να χρησιμοποιήσουμε ένα τόσο παλιό εργαλείο όπως η καραντίνα. Αν και το να χτίσουμε ολόκληρες υποδομές απλά για να μείνουν κενές μέχρι να τις χρειαστούμε είναι μη ρεαλιστικό, μία πρόταση θα μπορούσε να είναι η κατασκευή υβριδικών δημόσιων χώρων, στην υπάρχουσα αρχιτεκτονική για να χρησιμοποιηθεί όταν θα είναι ανάγκη. Η ανάγκη αυτή δεν απαντάται μόνο σε περιπτώσεις πανδημίας αλλά και προς αντιμετώπιση πολύ σοβαρών κοινωνικών προβλημάτων όπως η έλλειψη στέγης. Βλέποντας παραδείγματα του παρελθόντος όπως η νήσος Ellis στην Νέα Υόρκη, δημιουργείται άλλο ένα ερώτημα, το αν η καραντίνα δίνει μορφή στην αρχιτεκτονική ή η αρχιτεκτονική στην καραντίνα. Ίσως υπάρχει μια αμοιβαία επιρροή, το σίγουρο είναι ότι ως αρχιτέκτονες δεν πρέπει να θεωρούμε την καραντίνα ως κάτι που ανήκει στο παρελθόν αλλά ως μία δυνητική παράμετρος σχεδιασμού του μέλλοντος.

59.

Όσο αναχρονιστική και να ακούγεται η συζήτηση για τη πρακτική της καραντίνας, η περίοδος που διανύουμε μας απέδειξε πως είναι κάτι που , για την ώρα είναι το μοναδικό μας εργαλείο. Καθώς χειραγωγούμε, λοιπόν, τον χώρο και τον χρόνο για να καταπολεμήσουμε τους ιούς που απειλούν την κοινωνία μας, συνειδητοποιούμε πως το να αντιμετωπίσεις μια πανδημία δεν είναι αποκλειστικά μια ιατρική ή γεωπολιτική πάλη αλλά και μία Αρχιτεκτονική.

60.

COllec ng Various IDeas 19+

Πανδημία Δημόσιος και Ιδιωτικός χώρος Φανή Ζέρβα Μυρτώ Μαβίδη Η καθημερινή μας επαφή με τον χώρο της αστικής ζωής, διαμοιράζει την φυσική έννοια του χώρου σε δύο παραμέτρους, την ιδιωτική και την δημόσια. Αν και αρχικά οι δύο έννοιες θεωρείται πως συντελούν, η μία το αντώνυμο της άλλης, σε μία άλλη οπτική τείνουν να λειτουργούν συμπληρωματικά και αλληλένδετα. Ο ιδιωτικός και ο δημόσιος χώρος φυσικά οριοθετούνται και διαχωρίζονται ουσιαστικά μέσω υλικών, όπως είναι ένας τοίχος ή η περίφραξη γύρω από μία αυλή. Ακόμη και τότε όμως το όριο αν και είναι υπαρκτό, δεν είναι πάντοτε οριστικό. Για παράδειγμα αφαιρώντας αργότερα την περίφραξη της ιδιωτικής αυλής, δημιουργείται ένας χώρος που πλέον δεν διαχωρίζεται από το δημόσιο πεζοδρόμιο. Ωστόσο το σύνηθες είναι, οι δύο αυτές έννοιες να αναπτύσσονται ξεχωριστά, τόσο από ένα μέσο άνθρωπο, όσο και από ανθρώπους που τις μελετούν και συχνά εστιάζοντας στην αποσαφήνιση των διαφορών τους. Σύμφωνα με τον Γερμανό κοινωνιολόγο Walter Siebel λοιπόν, οι διαφορές μεταξύ ιδιωτικού και δημοσίου μπορούν να συγκεφαλαιωθούν σε τρία επίπεδα: στο νομικό, το λειτουργικό και το κοινωνικά προσδιορισμένο. Συγκεκριμένα στην Ελλάδα ένα χαρακτηριστικά μεγάλο κομμάτι της συνεύρεσης μας γινόταν στον δημόσιο χώρο καθιστώντας το μπαλκόνι- τον ιδιωτικό μας έως τότε χώρο- έναν άχρηστο χώρο που περιβάλλει την κατοικία μας και πολλές φορές το χρησιμοποιούμε μόνο για να αποθηκεύσουμε αντικείμενα που δεν χωρούσαν στα ίδια τα σπίτια μας. Ξαφνικά τώρα, βλέπεις κόσμο στα μπαλκόνια. Είναι ενδιαφέρον ότι ξαφνικά τα μπαλκόνια μετατρέπονται σε θεατρικές σκηνές μει εμάς τους ίδιους πότε ηθοποιούς και πότε θεατές, όλους στο ίδιο έργο. Τα μπαλκόνια μας, μετατρέπονται από ιδιωτικούς σε δημόσιους χώρους. Επομένως βλέπουμε πως σε αυτή την περίπτωση του εγκλεισμού μας και στην ανάγκη μας να βρεθούμε σε έναν δημόσιο αστικό χώρο, τα όρια των δύο χάνονται. Ακόμη ένα χαρακτηριστικό της σύγχρονης εποχής και καθημερινότητας, εξαιρετικά σημαντικό για την κατανόηση, της υπαρκτής πλέον ανάγκης, για φυσική υπόσταση των δημόσιων αστικών χώρων συνιστά η τεχνολογική και ψηφιακή επανάσταση. Έτσι, από τη στιγμή που ο ψηφιακός χώρος ικανοποιεί την ανάγκη των ατόμων για επικοινωνία και «επαφή» με τους συνανθρώπους τους, ενισχύεται η αντίληψη πως οι δημόσιοι αστικοί χώροι δεν είναι αναγκαίοι στη σύγχρονη εποχή, εφόσον έχουν αντικατασταθεί ουσιαστικά πλέον από τους εικονικούς δημόσιους χώρους των πλατφόρμων, των μέσων

61.

κοινωνικής δικτύωσης. Παρατηρούμε ωστόσο ότι σε αυτήν την δύσκολη κατάσταση, που καλούμαστε να κλειστούμε στα σπίτια μας. Εν μέσω κορωναϊκής κρίσης ο ιδιωτικός χώρος γίνεται δημόσιος. Οι περισσότεροι, είτε ως μαθητές, είτε ως φοιτητές ή ως εργαζόμενοι οφείλουμε να πάρουμε μέρος σε τηλεδιασκέψεις, να ανοίξουμε τις κάμερες και να δείξουμε σε ανθρώπους που δεν είχαμε καμία πρόθεση τον προσωπικό, ιδιωτικό μας χώρο. Τα όρια ανάμεσα στον ιδιωτικό και στο δημόσιο χώρο, φυσικά (τοίχος) και νοητά (διαδικτυακή σύνδεση), δεν είναι πλέον διακριτά.

62.

COllec ng Various IDeas 19+

Ο ρόλος της αρχιτεκτονικής όταν αλλάζουν ισορροπίες Δήμητρα Γρηγοριάδου Ελένη Βεντούρη Βασιλική Λυκοστράτη Αμαλία Σκλιάμη Αυτή η περίοδος χαρακτηρίζεται από μία σειρά αλλαγών στην καθημερινότητα μας. Ξεκινώντας από τον τρόπο που διδασκόμαστε ή δουλεύουμε, το πως επικοινωνούμε με τους δικούς μας ανθρώπους μέχρι και τον τρόπο που εκτονωνόμαστε και ικανοποιούμε τις ανάγκες μας. Η καθημερινότητα μας πλέον εξελίσσεται σχεδόν αποκλειστικά μέσα στο σπίτι, και είναι αδύνατον να μην κάνουν την εμφάνιση τους ένα σωρό προβλήματα. Μεταξύ αυτών, αρκετά προκαλούνται και από την αρχιτεκτονική, που αναπόφευκτα επηρεάζει το τρόπο ζωής μας. Η αρχιτεκτονική έχει από τη φύση της τα μέσα, ώστε να διαμορφώσει χώρους ανάλογα το χαρακτήρα του κτιρίου και τον σκοπό που θέλει να επιτύχει. Τι επιπτώσεις έχει λοιπόν η αρχιτεκτονική στην καθημερινότητα μας και πόσο καθοριστικός είναι ο ρόλος της, όταν μιλάμε για τέτοιες ακραίες συνθήκες όπως σε κατάσταση εγκλεισμού και πανδημίας; Οι αναγκαίες, εξ αποστάσεως εργασία και διδασκαλία έχουν οδηγήσει τις οικογένειες να καθηλώνονται στο σπίτι. Με δεδομένο αυτό, η πρώτη παράμετρος την οποία θα πρέπει να λάβουμε στα υπόψιν, είναι ο ίδιος ο χώρος στον οποίο ζούμε. Ο τρόπος κατασκευής και η σχεδιαστική λογική που διαμορφώνουν τους χώρους, έχουν γίνει πιο καθοριστικοί όσο ποτέ. Ειδικότερα στην Ελλάδα μπορούμε να παρατηρήσουμε, ότι ανέκαθεν γινόταν μία προσπάθεια για να εξασφαλιστεί η ικανοποίηση όσο το δυνατόν περισσότερων αναγκών στο σπίτι. Αυτό αποσκοπούσε σε πιο φιλόξενους και βιώσιμους χώρους, κατάλληλους για συνάθροιση, αλλά και με τα μπαλκόνια να παίζουν κυρίαρχο ρόλο στη ζωή των ανθρώπων της. Παράλληλα, οι μεταβλητές αυτές όμως δεν μπορούν από μόνες τους να μας εγγυηθούν ότι μπορεί ή όχι να εξασφαλίσουν οι κατάλληλες συνθήκες για κάθε πιθανή περίπτωση. Αυτή τη στιγμή για παράδειγμα, υπάρχει επιτακτική ανάγκη για ξεχωριστούς και επαρκείς χώρους και μέσα εργασίας (ή διδασκαλίας αντίστοιχα), με ιδιωτικότητα για κάθε άτομο της οικογένειας που ζητάει να συνεχίσει χωρίς περισπασμούς τους ρυθμούς της ζωής του, χωρίς να επηρεάζεται από το τι γίνεται γύρω του.

63.

Σε ένα δεύτερο επίπεδο, αυτό που δημιουργεί μία προβληματική κατάσταση στην ομαλή συμβίωση μεταξύ των ανθρώπων (σε συνδυασμό με την απομόνωση) είναι η ίδια η πόλη. Η χώρα μας υστερεί σημαντικά σε αριθμό πάρκων, δομών άθλησης και αναψυχής τόσο σε εσωτερικούς χώρους όσο και σε εξωτερικούς, ή οποιαδήποτε άλλη μορφή εκτόνωσης των ανθρώπων. Το γεγονός αυτό οδηγεί σε συνωστισμό στους ηδη υπάρχοντες χώρους. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι ότι χρειάστηκε να κλείσουν τα πάρκα και της παραλίες λόγω του ότι ήταν ασφυκτικά γεμάτα. Συνεπώς, βλέπουμε πόσο επιτακτική είναι η ανάγκη να αναθεωρήσουμε οι απόψεις μας για τον ρόλο της αρχιτεκτονικής, όχι μόνο σε επίπεδο σπιτιού, αλλά στον σχεδιασμό ολόκληρης της πόλης. Γιατί τότε, ασχέτως αν θα υπάρξει πανδημία ξανά ή όχι, η αρχιτεκτονική θα λειτουργεί με τέτοιο τρόπο, ώστε να δίνει ώθηση στις δυνατότητες του ανθρώπου, σε όλες τις φάσεις της ζωής του και σε όλα τα πιθανά ενδεχόμενα, αντί να του βάζει εμπόδια και να κάνει τη ζωή του πιο δύσκολη από ότι είναι.

64.

COllec ng Various IDeas 19+

Επανεξέταση του σχεδιασμού στην περίοδο του κορωνοϊού Χρυσιλένα Ζαπάντη Μαρία Σουλουγιάνη

Με την εμφάνιση του κορονοϊού (covid-19) ήρθαν στην επιφάνεια προβλήματα τα οποία δεν είχαμε λάβει υπόψιν νωρίτερα. Ένα από αυτά αφορά στον ελλιπή πολεοδομικό σχεδιασμό που δεν έχει προβλέψει επαρκείς χώρους εκτόνωσης για τις περιοχές ανά κάτοικο, με αποτέλεσμα να δημιουργείται συνωστισμός πληθυσμού που δεν καλύπτεται από τα υπάρχοντα πάρκα. Αυτό με την σειρά του αποτέλεσε την αφορμή για να εξετάσουμε περεταίρω την σημασία του ιδιωτικού χώρου μιας και αρκετοί ιδιωτικοί χώροι πλέον δεν μπορούν να ανταποκριθούν στις ανάγκες του χρήστη. Πιο συγκεκριμένα, στις μέρες μας υιοθετείται ένα σκεπτικό σχεδιασμού όπου θυσιάζεται ή και υποβιβάζεται ο ρόλος του εξωτερικού ιδιωτικού χώρου για χάρη των μέγιστων οικοδομήσιμων τετραγωνικών. Έτσι αφού δεν υπάρχουν αυλές ώστε να εκτονωθεί το σπίτι, συνήθως κατασκευάζονται μπαλκόνια ώστε να καλύψουν το κενό που δημιουργείται, ενώ σε πολλές περιπτώσεις μαζικών κατασκευών κυρίως σε περιόδους ανάγκης (αστικοποίηση, προσφυγικά) δεν υπήρξε επαρκής μελέτη ή και για να κερδίσουν τετραγωνικά θυσίασαν τα μπαλκόνια με αποτέλεσμα να γίνονται πολύ μικρά ή και να μην γίνονται καθόλου. Ένα ακόμη φαινόμενο που παρατηρείται είναι η μη αξιοποίηση των ταρατσών στις πολυκατοικίες από τους κατοίκους της, μιας και ο κόσμος έχει αποστασιοποιηθεί πολύ πριν το φαινόμενο του κορονοϊού. Ως συνέπεια αυτού σήμερα να νιώθουμε εγκλωβισμένοι στα σπίτια μας, ενώ παράλληλα αυτοί που δεν έχουν κήπο η μπαλκόνι καταλήγουν να μην μπορούν να χρησιμοποιήσουν ούτε τις ταράτσες μιας και δεν προβλέφθηκε στο σχεδιασμό νωρίτερα. Η σχεδιαστική προσέγγιση που εξακολουθεί να εφαρμόζεται σε αυτά τα σπίτια έχει φέρει στην επιφάνεια κάποιες αστοχίες του σχεδιασμού οι οποίες έχουν αντίκτυπο στην καθημερινότητα μας. Αποτέλεσμα αυτού είναι πως εμφανίζονται καταστάσεις όπου κυριαρχεί η κακή ψυχολογία, ο αρνητισμός και η απόγνωση μιας και δεν μπορούν τα άτομα να έρθουν σε επαφή με την φύση χωρίς να βγουν από το σπίτι τους παρά μόνο μέσα από τα παράθυρα τους. Επίσης, παρατηρείται πολύ έντονα η αίσθηση εγκλεισμού μιας και δεν επιτυγχάνεται η σωστή εκτόνωση σε σχέση με τον πληθυσμό που κατοικεί στο ίδιο σπίτι, δημιουργώντας αναταραχές στην καθημερινότητα και στις μεταξύ τους σχέσεις.

65.

Τέλος, θεωρούμε ότι αυτή η πρωτόγνωρη κατάσταση που βιώνουμε παγκοσμίως είναι μια ευκαιρία για μια νέα αρχή, μιας και μας δίνεται χρόνος να σκεφτούμε και να δούμε τι είναι αυτό που πραγματικά μας καλύπτει. Είτε αυτό είναι στις προσωπικές μας σχέσεις είτε για τον τρόπο και τον χώρο που ζούμε. Με αυτό ως αφορμή εμείς οι υποψήφιοι αρχιτέκτονες έχουμε την ευκαιρία να προσεγγίσουμε προβλήματα που προκύπτουν στην αρχιτεκτονική του σήμερα και να σχεδιάζουμε με μια μεγαλύτερη ευαισθησία, πιο συνειδητά χωρίς ο σχεδιασμός μας να περιορίζεται απλά στο design.

66.

this page intentionally left blank

IΙΙ. ΕΞΩ Απορίες της πόλης

COllec ng Various IDeas 19+

Πάντα εύθραυστο και άφθαρτο Αναστάσης Φλώρος

“ἀποθέσθαι ... τὸν παλαιὸν ἄνθρωπον τὸν φθειρόμενον ... ἀνανεοῦσθαι δὲ ... καὶ ἐνδύσασθαι τὸν καινὸν ἄνθρωπον...”

Πρὸς Ἐφεσίους 4:22-24

Έχει ειπωθεί, και ίσως να μην αποτελεί υπερβολή, ότι οι πιο ενδιαφέρουσες περίοδοι της ιστορίας είναι αυτές που σηματοδοτούν το πέρασμα, την μετάβαση, το μεταίχμιο από έναν τρόπο ζωής σε άλλον. Περίοδοι-κατώφλια, όπου η παλιά κατάσταση ετοιμοθάνατη αντιστέκεται και η νέα συνθήκη δεν έχει ακόμη ολοκληρωτικά θριαμβεύσει. Κι αυτή είναι μια στιγμή τέτοια. Μια στιγμή γενικευμένης κρίσης η οποία, όπως κάθε αλλαγή παραδείγματος, προκαλεί κρίσης ταυτότητας τόσο ατομική όσο και συλλογική, δημιουργώντας συνθήκες ανασφάλειας και θέληση για περιχαράκωση των ορίων, ενδυνάμωση των διχοτομήσεων και διατήρηση των κεκτημένων. Έχουμε συνείδηση ότι ζούμε σε μια κοσμογονική εποχή. Είναι βέβαιο ότι παρατηρούμε τις αλλαγές στην κοινωνία, βιώνουμε τις αβεβαιότητες για το μέλλον, αισθανόμαστε τον φόβο που το νέο άγνωστο επιφέρει στην καθημερινότητα και σε οτιδήποτε συνιστά και καθορίζει την διαγωγή και τις πεποιθήσεις μας, ωστόσο δεν θεωρώ ότι αντιλαμβανόμαστε (τουλάχιστον οι περισσότεροι) τη σημασία της ιστορικής επιτάχυνσης των χρόνων, ούτε τις επιπτώσεις στις μελλοντικές μορφές της πολιτισμικής και κοινωνικής ζωής. Κι αυτό, διότι είμαστε εμβυθισμένοι στην παρούσα συνθήκη, δεν έχουμε την κατάλληλη απόσταση (πέραν της κοινωνικής) προκειμένου να την αξιολογήσουμε σαν αντικειμενικοί παρατηρητές. Μια εποχή σύγχυσης, μια εποχή ανθρώπων με αντικρουόμενα και αμφιλεγόμενα συναισθήματα, μια εποχή που οι σταθερές μας καταρρέουν, έρμαια στην αμηχανία των καιρών, περιμένοντας, αδύναμα και μοιρολατρικά το τέλος του γνωστού. Είναι η εποχή της απάθειας και της ακρισίας που σηματοδοτεί την μετάβαση σε ένα νέο πολιτισμικό μοντέλο, μια εποχή που ο παλιός τρόπος ζωής δεν έχει εγκαταλειφθεί πλήρως, αλλά ένας άγνωστος

69.

καινός αρχίζει να χαράζει. Οι άνθρωποι σε όλη την ιστορική τους διαδρομή τείνουν να στηρίζονται στις βεβαιότητες του παρελθόντος, ως απόρροια της αβεβαιότητας του παρόντος και της ανασφάλειας το μέλλοντος. Το αίσθημα του τέλους μιας εποχής, προκαλεί ένα ψυχολογικό σοκ, ένα πνευματικό τραύμα και σχίσμα. Ωστόσο, οι εποχές κρίσεις πάντοτε οδηγούν, σε παρόμοιες περιπτώσεις και συνθήκες, σε παρόμοια φαινόμενα. Νέα ενδιαφέροντα, νέες συνθήκες διαβίωσης, νέες προοπτικές θα αναδυθούν. Ένα καινό είδος ανθρώπου θα γεννηθεί. Η αναζήτηση μιας νέας ταυτότητας θα είναι η νέα εμπειρία και ο νέος στόχος για τους ανθρώπους της εποχής μας. Η ερώτηση “ποιος είμαι” θα είναι μια γενικευμένη προσωπική εμπειρία. Δεν είναι λίγες οι φορές που το ανθρώπινο είδος βρέθηκε αντιμέτωπο με ιδιαίτερες προκλήσεις και σημαντικές αλλαγές. Ωστόσο πάντα κατόρθωνε να μένει σε πορεία, δεν θα πω προς καλύτερη ή χειρότερη κατεύθυνση, απλά προς διαφορετική. Πάντα εύθραυστο και άφθαρτο.

Angelus Novus, Paul Klee, 1920

70.

COllec ng Various IDeas 19+

covid-19 Θεοφάνης Κουρουπέτρογλου

Στις μέρες μας τα ψηφιακά περιβάλλοντα παίζουν σημαντικό ρόλο στον τρόπο με τον οποίο επικοινωνούμε με τους υπόλοιπους ανθρώπους. Η επικοινωνία μέσω των ψηφιακών χώρων φαίνεται να έχει σχεδόν απεριόριστες δυνατότητες. Η επιλογή έκφρασης μέσα από αυτούς μπορεί να είναι γραπτή, ακουστική, οπτική, με έναν ή με περισσότερους. Μπορεί να είναι ταυτόχρονη, μπορεί και ασύγχρονη. Θα μπορούσε, όμως, η φαινομενικά απεριόριστη ηλεκτρονική επικοινωνία να εξυπηρετήσει ως βασικός τρόπος επικοινωνίας μεταξύ μας; Στα τέλη του 2019 ο ιός COVID-19 ξεκίνησε με τα πρώτα κρούσματα στην Γουχάν της Κίνας και στην συνέχεια εξαπλώθηκε σε όλο και περισσότερες χώρες. Η εξάπλωση του ιού ήταν ραγδαία λόγω της ευκολίας με την οποία προσβάλλει τον οργανισμό. Μέσα σε τρεις μήνες ο ιός βρέθηκε ήδη στη χώρα μας. Η διεθνής κοινότητα ομολογουμένως σοκαρισμένη από την παγκόσμια εξάπλωση του ιού έσπευσε να τον αναγνωρίσει σαν πανδημία. Τα μέτρα στην Ελλάδα ήταν άμεσα και αυστηρά. Πλέον βρισκόμαστε σε κατάσταση καραντίνας εδώ και μερικές βδομάδες. Ο καθένας κλεισμένος στο σπίτι του, περίορισμένος στα όρια των τοίχων. Πολλοί από εμάς, μαζί και εγώ, τελείως μόνοι τους. Ο εγκλεισμός είναι συνεχόμενος και δεν φαίνεται να τελειώνει σύντομα. Έτσι η ηλεκτρονική επικοινωνία είναι πλέον για πολλούς από εμάς το μοναδικό παράθυρο στον έξω κόσμο. Το δευτερεύον έγινε πρωταρχικό. Όλες μας οι κοινωνικές επαφές τροποποιήθηκαν και άλλαξαν. Η αφή, η όσφρηση λείπουν από την επικοινωνία αυτή. Μια στειρωμένη επικοινωνία. Κι όμως με τη χρήση των υπόλοιπων μας αισθήσεων μπορούμε έστω να έχουμε μια εποικοδομητική συζήτηση, μια αίσθηση ότι ο άλλος είναι απέναντί μας. Για πόσο μπορεί να κρατήσει, όμως, αυτή η εικονική επαφή; Πόσο μπορούμε να βασιστούμε πάνω της; Πώς επηρεάζει την ψυχολογία μας; Ποιά είναι τα όρια της ανθρώπινης επαφής; Αναγνωρίζοντας τα ερωτήματα αυτά οι ψυχολόγοι στην χώρα μας παρακολουθούν την κατάσταση και προσφέρουν και αυτοί ηλεκτρονικά τις υπηρεσίες τους. Ο ιός μας δοκιμάζει σε πολλά επίπεδα. Το ερώτημα μένει να απαντηθεί.

71.

72.

COllec ng Various IDeas 19+

covid-19 και αρχιτεκτονική Αλεξάνδρα Τζούλη Ελένη Χαζίρη

Κατά τη διάρκεια αυτών των απρόσμενων γεγονότων του 2020 βρίσκουμε τους εαυτούς μας κλεισμένους μέσα στα σπίτια μας και τους δρόμους άδειους. Δημιουργούνται πολλές ερωτήσεις: «Πότε θα τελειώσει η απαγόρευση κυκλοφορίας;», «Ποιες θα είναι οι οικονομικές επιδράσεις , όχι μόνο προς το άτομο, αλλά και παγκοσμίως;», όπως και «Πως ο covid19 θα επηρεάσει την αρχιτεκτονική; » Η προσπάθεια και ο χρόνος πολλών μηχανικών κάθε επιστήμης για τη δημιουργία βέλτιστων συνθηκών ζωής σχεδιάζοντας σωστές υποδομές και ενδιαφέρουσες όψεις μοιάζει σχεδόν αδιάφορη γιατί πλέον αυτό που έχει μεγαλύτερη σημασία είναι η λειτουργική και αισθητική οργάνωση του εσωτερικού χώρου. Στη σημερινή συνθήκη, ευνοημένοι είναι όσοι έχουν καταφέρει να δημιουργήσουν έναν χώρο στον οποίο νιώθουν κάλα και μπορούν τόσο να ηρεμήσουν όσο και να είναι παραγωγικοί. Ευνοημένοι επίσης είναι και εκείνοι οι λίγοι που ζουν επαύλεις, με πολλαπλούς όροφος,πισίνα και αυλή, που έρχεται σε αντιδιαστολή με τη ζωή σε ένα μικρό διαμέρισμα. Κατά τη διάρκεια αυτής της παγκόσμιας απαγόρευσης κυκλοφορίας, αρχίζουμε να αισθανόμαστε λίγο παραπάνω άνετοι στο χώρο που ζούμε και παρότι έχουμε την επιθυμία να βγούμε, μένουμε μέσα, καθώς γνωρίζουμε ότι δεν μπορούμε. Η γραμμή των ορίων μεταξύ του “προσωπικού χώρου” και του “δημόσιου χώρου” αρχίζει να γίνεται όλο και πιο λεπτή. Δουλεύοντας ή παρακολουθώντας μαθήματα ενώ παραμένουμε στο σπίτι, επιτρέπουμε σε άλλους να εισβάλλουν ψηφιακά στον προσωπικό χώρο μας. Λόγω της ανάγκης μας για κοινωνικοποίηση και επικοινωνία, χρησιμοποιούμε τους ψηφιακούς χώρους ως υποκατάστατο των πραγματικών. Κατά συνέπεια, υποσυνείδητα, οι πραγματικοί δημόσιοι χώροι έχουν μετατραπεί σε ψηφιακούς. Η αίσθηση του χρόνου και του χώρου γίνεται πολύ πιο εύκαμπτη, διότι αυτή τη στιγμή δεν έχει σημασία αν είναι 2 π.μ. ή 2μ.μ., καθώς δεν υπάρχει απτό πρόγραμμα για να ακολουθήσουμε, έτσι αρχίζουμε να χάνουμε την αίσθηση του χρόνου.

73.

Παρόλα αυτά, υπάρχουν και ορισμένα πολύ αξιόλογα γεγονότα που πρέπει να αναφερθούν. Στη Wuhan χτίστηκε μέσα σε λίγες μέρες ένα νοσοκομείο 1.600 κλινών για τους ανθρώπους που προσβλήθηκαν από τον ιό και ήταν πλήρες και λειτουργικό από τη στιγμή που άνοιξε. Είναι πολύ ενδιαφέρον να παρακολουθήσουμε πώς η αρχιτεκτονική κοινότητα αντιδρά σε αυτή την κατάσταση, καθώς πολλοί παγκοσμίως γνωστοί αρχιτέκτονες εξέφρασαν τις απόψεις τους και παρουσίασαν προτάσεις που θα μπορούσαν ενδεχομένως να συμβάλουν στην ταχύτερη αντιμετώπιση αυτής της πανδημίας. Καταλήγοντας, όταν αντιμετωπιστεί αυτή η πανδημία, έχουμε περιέργεια να δούμε σε τι θα επικεντρωθεί η αρχιτεκτονική κοινότητα. Ίσως περισσότερη προσοχή θα επικεντρωθεί στη δημιουργία καλύτερων εσωτερικών χώρων ή - ως αντίδραση σε αυτή την κατάσταση που επικρατεί- στη βελτιστοποίηση του εξωτερικού και την αύξηση των δημόσιων χώρων όπου οι άνθρωποι μπορούν να έρχονται σε επαφή. Μια άλλη πιθανότητα είναι η εκσυγχρόνιση και η βελτίωση των εγκαταστάσεων υγείας, ούτως ώστε παρόμοιες καταστάσεις να μπορούν να αντιμετωπιστούν καλύτερα και ταχύτερα στο μέλλον, χωρίς να δημιουργηθεί ένας παγκόσμιος επαναπροσδιορισμός της κανονικότητας και της καθημερινής ζωής.

74.

COllec ng Various IDeas 19+

Η δημοσιοποίηση του ιδιωτικού Η ιδιωτικοποίηση του δημόσιου Μαίρη Γρηγοράτου Ηριάννα Μπάμπαλη

Η ανθρώπινη ικανότητα σχετικά με την εξέλιξη και την προσαρμογή σε καινούριες συνθήκες, είναι γνωστή και πολλαπλά αποδεδειγμένη στο πέρασμα του χρόνου. Παρόλα αυτά, ο κατ’ οίκον περιορισμός αποτελεί μια πρωτόγνωρη εμπειρία για τον σύγχρονο άνθρωπο. Με μια πρώτη σκέψη, η συνθήκη αυτή μπορεί να μην φαντάζει οδυνηρή, γιατί το σπίτι παρέχει ιδιωτικότητα και ασφάλεια. Όμως, φαίνεται ότι η ταυτότητα μπορεί να χαθεί όταν της αφαιρεθεί το αντίθετο της, δηλαδή ο δημόσιος χώρος. Χωρίς το φως δεν υπάρχει σκιά κι αντιστρόφως. Με την μείωση της ανθρώπινης κινητικότητας, ο δημόσιος χώρος αλλάζει ριζικά. Η έντονη παρακολούθηση από τις αρχές, η υποχρεωτική αποστασιοποίηση των ανθρώπων και η ησυχία που περιβάλλει το δημόσιο χώρο, τον καθιστά ξαφνικά άβολο. Η ανάγκη για επαφή με την κοινωνία, το αστικό και το φυσικό περιβάλλον δεν ικανοποιείται επαρκώς. Όμως, ταυτόχρονα κανει την εμφάνιση της μια νέα εμπειρία του δημοσίου χώρου που επιχειρεί να υποκαταστήσει τις ανάγκες αυτές. Ο νέος αυτός δημόσιος χώρος είναι ο ψηφιακός δημόσιος χώρος. Εισβάλει στην «νέα» μας ιδιωτικότητα μέσω της τεχνολογίας, και μας επιτρέπει να συνεχίσουμε σε έναν βαθμό την καθημερινότητά μας, δουλεύοντας από απόσταση, παρακολουθώντας πανεπιστημιακές διαλέξεις, ψωνίζοντας, βλέποντας θεατρικές παραστάσεις και επισκεπτόμενοι εικονικά μουσεία και αίθουσες τέχνης σε όλη την υφήλιο. Ωστόσο αυτός ο χώρος δεν μπορεί να υποκαταστήσει το φυσικό δημόσιο χώρο. Έτσι, η ανάγκη για ανθρώπινη επαφή συνεχίζει να αποτελεί ένα πρόβλημα στις συνθήκες της πανδημίας. Η κοινωνική αποστασιοποίηση είναι προφανής και δικαιολογημένη. Πώς όμως θα γυρίσουμε πίσω στην φυσιολογική ροή των πραγμάτων, χωρίς να έχουμε επηρεαστεί από τις τρέχουσες συγκυρίες; Ο ιός δεν θα σταματήσει να μας αφορά και να μας επηρεάζει στο εγγύς μέλλον, οπότε και η αλλαγή της καθημερινής εμπειρίας είναι αναπόφευκτη ακόμη και μετά την εξασθένισή του. Μία ρεαλιστική υπόθεση είναι ότι η ανθρώπινη συμπεριφορά δεν θα επανέλθει εύκολα στην προγενέστερη κατάσταση. Είναι πιθανό ο άνθρωπος να παραμείνει για αρκετό καιρό επιφυλακτικός και να φοβάται την στενή ανθρώπινη επαφή, χαρακτηριστικό ξένο για την ανθρώπινη φύση.

75.

Ο κοινόχρηστος χώρος αποτελεί πάντα αναπόσπαστο στοιχείο της αρχιτεκτονικής, από την εστία και την αρχαία αγορά και την πλατεία μέχρι τη σάλα ή σαλόνι που οι οικογένειες αλλά και οι φιλοξενούμενους τους συναναστρέφονται. Ο άνθρωπος και η αρχιτεκτονική έχουν μεταξύ τους μια σχέση δυναμική, που το ένα επηρεάζει το άλλο, με αποτέλεσμα να έχει η αρχιτεκτονική καθοριστικό ρόλο στην επανένταξη της κοινωνίας στην αρχική της κατάσταση. Μέσω της αρχιτεκτονικής δύναται να ενισχυθεί η δημόσια επαφή, να δοθεί βαρύτητα στο δημόσιο χώρο και να ενθαρρυνθεί η επανένταξη σε αυτόν. Η σημασία του δημόσιου χώρου είναι ανεκτίμητη καθώς έχει την δυνατότητα να μας ενώνει, συμπληρώνοντας τα κενά ανάμεσα στα σπίτια μας και σπάζοντας τα αόρατα όρια που έχουν δημιουργηθεί σήμερα γύρω από τον καθένα μας. Ο ιδιωτικός χώρος με την σειρά του έχει αποκτήσει νέα σημασία, όντας πλέον μία μίξη ιδιωτικού και δημόσιου χώρου. Οφείλουν οι δύο αντίθετες αυτές έννοιες να ξεχωρίσουν εκ νέου, για να δώσει η μία αξία στην άλλη. Ένας τρόπος επίτευξης αυτού, είναι μέσω μιας αρχιτεκτονικής ιδέας που θα δώσει νέα πνοή στην δημόσια εμπειρία μετά από αυτό το παγκόσμιο πλήγμα.

76.

COllec ng Various IDeas 19+

Απομόνωση και ανθρώπινος νους Ιφιγένεια Ντάκουρη Ίσως ένας άνθρωπος να προτιμά να νιώσει έναν ανεκτού βαθμού πόνο από το αίσθημα της πλήξης για ένα μικρό χρονικό διάστημα γιατί η κοινωνία έχει μάθει να βρίσκεται σε συνεχή ερεθίσματα που την βοηθά να αποφύγει κάθε μορφή πλήξης που τόσο απεχθάνεται και φοβάται. Στην μανιώδη αναζήτηση για ερεθίσματα και δημιουργία, με σκοπό την αποφυγή της βαρεμάρας, αισθήματα, τα οποία συνήθως αποφεύγει, όπως θυμός, πόνος, ένταση, ‘’συμμετέχουν στο παιχνίδι αυτό’’ όπως αποδεικνύει ο Μίχαελ Στίβενς, δημιουργός βίντεο στο YouTube, σε ένα από τα πειράματά του. Ο Στίβενς απομονώνει κάποιον για μισή ώρα σε ένα δωμάτιο με μοναδικό αντικείμενο ένα κουμπί-ηλεκτροσόκ που προσφέρει έντονο στιγμιαίο πόνο. Ενώ έχει δοκιμάσει μία φορά να πατήσει το κουμπί, μετά από ένα μικρό χρονικό διάστημα, το ξαναπατάει. Η απομόνωση του ανθρώπου σε ένα χώρο χωρίς ερεθίσματα στρέφει την προσοχή προς το εσωτερικό του, δοκιμάζοντάς τον με τις σκέψεις του, φέρνοντάς τον αντιμέτωπο με κάθε φόβο και ντροπή που πιθανόν φέρει στο υποσυνείδητο του. Αυτή την μετάβαση προσπαθούν οι άνθρωποι να αποφύγουν ψάχνοντας διαρκώς ερεθίσματα για να θάψουν την αίσθηση νευρικότητας, φόβου, ανησυχίας και αναστάτωσης που φέρνει μαζί της. Στην συνέχεια ο Στίβενς κλεινει τον ίδιο σε ένα δωμάτιο για τρεις συνεχόμενες μέρες το οποίο περιέχει μόνο ένα κρεβάτι, μια τουαλέτα, νερό και φαγητό. Καθώς οι ώρες περνάνε η συναισθηματική του κατάσταση μεταπηδά από το αρχικό ενθουσιασμό κστο άγχος και στο στρες και φτάνει σε ένα μετέωρο στάδιο όπου το όνειρο και η πραγματικότητα μπερδεύονται. Σήμερα, κατά τον κατοίκων περιορισμό εντοπίζονται αρκετές εντάσεις μεταξύ των ανθρώπων οι οποίες ίσως να προκύπτουν από την έντονη ανάγκη για καινούργιο ερέθισμα, το φόβος της πλήξης και της εσωτερικής ανάλυσης που μας οδηγεί να συγκρουστούμε για να πονέσουμε, να γυρίσουμε την προσοχή μας προς τα έξω. Μάλλον χειρότερο από την απομόνωση από τους άλλους είναι η απομόνωση από άλλα ερεθίσματα. Ο Στίβενς αναφέρει πως, κατά την παραμονή του στο δωμάτιο, παρόλο που στην αρχή πίστευε ότι η βαθύτερη ανάγκη του ήταν να μιλήσει με κάποιον και να του πει τι σκέφτεται, αυτό που διαπιστώνει είναι πως είχε ανάγκη να ακούσει κάποιον και να επικοινωνήσει.

77.

Την ίδια αντίδραση εντοπίζουμε και στους μοναχικούς ηλικιωμένους που συχνά παρακολουθούν εκπομπές διαπληκτισμών, αναζητώντας την επικοινωνία που τους λείπει. Αυτό παρατηρείται και στις νεότερες ηλικίες σήμερα, με πολλούς νέους να συμμετέχουν σε διαγωνισμούς και δοκιμασίες σε ιστότοπους κοινωνικής δικτύωσης ώστε να καλύψουν την ανάγκη της επικοινωνίας. Ωστόσο ο Στίβενς τελικά κάνει μετά τον τριήμερο εγκλησμό μία αναπάντεχη επιστροφή στο δωμάτιο για λίγα λεπτά. Μια κίνηση που ίσως να φανερώνει το φόβο και την ανασφάλεια που ένιωσε κατά την έξοδο του, όπου και πάλι τα στερεότυπα και οι κανόνες που υποστηρίζουν οι κοινωνίες αρχίζουν να έχουν δύναμη και πάλι. Πώς όμως οι άνθρωποι που ζουν σε αυτό το τεράστιων διαστάσεων πείραμα εγκλεισμού θα αντιμετωπίσουν την επιστροφή τους στην πραγματικότητα; Λαμβάνοντας υπόψη το πείραμα του Στίβενς, όπως και του BBC (Into the dark - Horizon: Total Isolation), Stellify Media (Spending 24 hours in Solitary Confinement) και της Stefania Follini, αισθήματα φόβου, έντονου ενθουσιασμού, επιφυλακτικότητας, αποστασιοποίησης και ανασφάλειας είναι ιδιαίτερα πιθανά.

78.

COllec ng Various IDeas 19+

Το παράθυρο του διαδικτύου στον εγκλεισμό του covid-19 Χρύσα Μανωλαράκη Δέσποινα Μουρμουρή-Αλεξανδρή

Μετά την ραγδαία εξάπλωση του ιού COVID-19 στον παγκόσμιο χάρτη, υπάρχει έντονη κινητικότητα από την πλευρά των κυβερνήσεων, με σκοπό τον περιορισμό των κρουσμάτων. Συγκεκριμένα, οδηγήθηκαν στην εφαρμογή περιοριστικών μέτρων σχετικά με την λειτουργία των δημόσιων και των ιδιωτικών φορέων, οι οποίοι παρουσιάζουν υψηλή συγκέντρωση ατόμων (με εξαιρέσεις και κανονισμούς ανάλογα με την λειτουργία του κάθε χώρου), αλλά και στην απαγόρευση άσκοπης κυκλοφορίας, η οποία θα επιτρέπεται με την υπόδειξη δήλωσης. Άμεσο αποτέλεσμα των ενεργειών αυτών είναι η παραμονή των πολιτών στις οικίες τους μέχρι να λυθεί το πρόβλημα και να είμαστε και πάλι ασφαλείς. Όμως, η ενέργεια αυτή, πέρα από την μερική αντίδραση που προκάλεσε, δημιούργησε νέα ερωτήματα στους πολίτες. Πως και που θα γυμναστώ; Πως θα προμηθευτώ αγαθά που δεν είναι διαθέσιμα στο φυσικό μου περιβάλλον; Πως θα συναντήσω αγαπημένα πρόσωπα; Πως θα συνεχιστεί η εργασία μου; Η διδασκαλία θα διακοπεί; Αυτά και πολλά άλλα νέα ερωτήματα αποτελούν πια την καθημερινότητα του κόσμου που καλείται να συνεχίσει τη ζωή του κάτω από νέες συνθήκες. Την απάντηση σε όλα αυτά τα ερωτήματα έρχεται να δώσει το διαδίκτυο προσφέροντας απλόχερα την λύση. Το «γυμναστήριο» είναι πια μέσα στο υπνοδωμάτιο ή το σαλόνι μας μέσα από τις πολυάριθμες διαδικτυακές πλατφόρμες που προσφέρουν είτε δωρεάν είτε συνδρομητικά classes με ασκήσεις εκγύμνασης. Οι αγορές γίνονται πλέον ηλεκτρονικά δίνοντας μας αναρίθμητες επιλογές από e-shops που μας στέλνουν ότι αγοράζουμε στην πόρτα μας, γλιτώνοντας μας έτσι από τη διαδικασία να πάμε να τα ψάξουμε και να τα μεταφέρουμε. Τόσο η εργασία όσο και η διδασκαλία πραγματοποιούνται κανονικά με πλατφόρμες που χρησιμοποιούμε ήδη στον φυσικό χώρο εργασίας μας αλλά και με μερικές προσθήκες όπως το Skype και το Microsoft Teams, δημιουργώντας έτσι ένα ψηφιακό περιβάλλον – χώρο , μέσα στο σπίτι μας , όπου ο καθένας μπορεί να συμμετέχει σε επαγγελματικές ή επιμορφωτικές τηλεδιασκέψεις. Τέλος, τα κοινωνικά δίκτυα και η επαφή μέσα από αυτά

79.

έρχονται να πάρουν ολοκληρωτικά τη θέση των διαπροσωπικών σχέσεων μιας και πλέον είναι απαγορευτικό το να έρθουμε σε επαφή με κάποιον πέραν της οικογένειας μας, και αυτής, μόνο αν μένουμε στο ίδιο σπίτι. Η βεράντα μας είναι πλέον ο «δημόσιος» χώρος μας, αφού είναι ο πλέον επιτρεπτός χώρος πέραν του σπιτιού μας για να πάρουμε αέρα ή να αναπτύξουμε κοινωνικές σχέσεις και συνομιλίες με φυσικά πρόσωπα που τυχαίνει να έχουν τη δική τους βεράντα δίπλα η αρκετά κοντά στη δική μας. Συνοψίζοντας, θα μπορούσαμε να πούμε ότι το διαδίκτυο, το κινητό μας ή ο υπολογιστής μας έχουν εδραιωθεί σε μέγιστο βαθμό στην καθημερινότητα μας, ειδικά σε μία τέτοια κατάσταση έκτακτης ανάγκης, καθώς περικλείουν το φαρμακείο μας, το σούπερ μάρκετ μας, το βιβλιοπωλείο μας (είτε μέσω παραγγελίας είτε μέσω ebooks τα οποία πολλοί εκδοτικοί οίκοι διανέμουν δωρεάν, όπως και βιβλιοθήκες), το χώρο με τον οποίο μπορούμε να έρθουμε σε επαφή με άλλους ανθρώπους και γενικότερα μας προσφέρουν μια μεγάλη γκάμα από εναλλακτικές προκειμένου να μη διακοπεί η ροή με την οποία έβαινε η ζωή μας προτού ξεσπάσει η πανδημία. Με όλα αυτά τα νέα δεδομένα ωστόσο έρχεται να προστεθεί ένα νέο πολυδιάστατο ερώτημα. Πως θα είναι τα πράγματα όταν όλα αυτά τελειώσουν; Θα αφήσουμε πίσω μας τις ηλεκτρονικές μας επιλογές ή μήπως έρχεται μια καινούρια εποχή για όλους μας;

80.

COllec ng Various IDeas 19+

Ποιό θα είναι το καταφύγιο μας μετά; Δωροθέα Παρίντα Ισαβέλλα Σούρλα

Πριν περίπου πέντε μήνες ο πλανήτης μας προσβλήθηκε από μία απρόσμενη πανδημία, προερχόμενη από την πόλη Ουχάν της Κίνας. Ο κόσμος δεν αξιολόγησε το μεγάλο κίνδυνο της κατάστασης με αποτέλεσμα να έχουν προσβληθεί σήμερα περίπου 830.000 άνθρωποι και να έχουν πεθάνει πάνω από 40.000. Το κράτος μας πήρε μέτρα για την αποφυγή των άσκοπων μετακινήσεων από τους πολίτες. Με την επιβολή προστίμου στη περίπτωση παραβίασης του. Οι μαγαζιά και χώροι διασκέδασης, ψυχαγωγίας και κοινωνικής δικτύωσης παραμένουν κλειστά και πολλοί αναγκαζονται να δουλεύουν από το σπίτι και άλλοι καθόλου. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα να είμαστε “έγκλειστοι” στο ίδιο μας το σπίτι και να εκτελούμε όλες μας τις δραστηριότητες από εκεί. Ο χώρος του σπιτιού μας έχει μετατραπεί σε έναν πολυχώρο περιορισμενων τετραγωνικων που κάνει να αισθανόμαστε το ίδιο μας το σπίτι σαν φυλακή. Δραστηριότητες που κάναμε εκτός σπιτιού, όπως η γυμναστική, η εργασία σε ένα εργασιακό περιβάλλον, μία βόλτα ή συνάντηση με τους φίλους μας μεταφέρονται σε έναν κλειστό μικρό χώρο και γίνονται χωρίς άνεση. Στην προηγούμενη κατάσταση, το σπίτι είναι ένα καταφύγιο για τη φυγή από την βαβούρα της καθημερινότητας. Τι γίνεται όμως όταν αυτή η βαβούρα μεταφέρεται και περιορίζεται στο καταφύγιό μας; Οι παράγοντες που επηρεάζουν την καθημερινότητα μας στο σπίτι είναι πολλοί: Άτομα. Η συναναστροφή και συγκατοίκηση με τα οικογενειακά πρόσωπα σε ένα μικρό χώρο στην αρχή ήταν επιθυμητή γιατί νιώθαμε την ανάγκη να είμαστε κοντά σε αυτά γιατί μας ένοιαζε η ασφάλειά εκείνων και εμάς. Όμως, η συνεχής συναναστροφή, χωρίς τρόπο διαφυγής ή μέρους εκτόνωσης, δημιουργεί εντάσεις, νεύρα και αρνητικά συναισθήματα. Αντικείμενα-χρώματα. Τα παλιά “φθαρμένα” έπιπλα και χρώματα από το χρόνο του παιδικού δωματίου απωθούν και κουράζουν και κάνουν το χώρο να φαίνεται μικρότερος όταν η κίνηση γίνεται μόνο εκεί. Αναμνήσεις. Σε ένα δωμάτιο γεμάτο αναμνήσεις, μιάς άλλης παρελθοντικής

81.

πραγματικότητας, διαφορετικής από την τωρινή, νιώθει κανείς περίεργα, σαν ο χρόνος να πηγαίνει πλέον προς τα πίσω. Τριβή. Και μέσα σε αυτή τη διαρκή τριβή με τα οικογενειακά πρόσωπα και το χώρο, που δεν μπορούμε να ξεφύγουμε, μεγαλώνουν οι αρνητικές μας σκέψεις και δεν μπορούμε να δούμε καθαρά ότι όλη αυτή η κατάσταση γίνεται για εμάς και για τις οικογένειες μας, για να μπορούμε του χρόνου τέτοια μέρα να είμαστε όλοι μαζί και όλο αυτό να γίνει μια ανάμνηση. Συμπεραίνουμε από όλα τα παραπάνω ότι ίσως η πραγματικότητα για τον χώρο που ξέρουμε μέχρι σήμερα, να αλλάξει ή να χρειαστούμε χρόνο για να επαναπροσδιορίσουμε την ύπαρξή μας σ’ αυτόν, θέτοντας κάποιον άλλο χώρο (προσωρινά) ως καταφύγιο. Άραγε τότε θα βλέπουμε το παιδικό μας δωμάτιο ως ένα χώρο χαλάρωσης και διαλείμματος για διακοπές από την φοιτητική μας ζωή; Το σπίτι μας, που περνάμε τόσο πολύ χρόνο τώρα, θα το βλέπουμε με τον ίδιο τρόπο με αυτόν πριν την καραντίνα; Θα είναι ένα καταφύγιο ή μήπως πλέον το “έξω” θα είναι ο νέος χώρος απελευθέρωσης;

82.

COllec ng Various IDeas 19+

Η τηλε-εργασία στην εποχή του κορωνοϊού Βερονίκη Ηλιάδου

Με το ξέσπασμα του κορωνοϊού και τη ραγδαία εξάπλωσή του σε όλο τον κόσμο, ήταν φανερό πως οι συναθροίσεις και η επικοινωνία μεταξύ των ανθρώπων θα περιοριζόταν σε μεγάλο βαθμό, ιδιαίτερα δε σε τόπους στους οποίους υπάρχει συγκέντρωση υψηλού αριθμού ατόμων. Έτσι με τη διακοπή λειτουργίας αρκετών χώρων, όπως για παράδειγμα εκπαιδευτικά ιδρύματα, γραφεία, εταιρείες, έπρεπε για την προστασία της δημόσιας υγείας, να βρεθεί μια λύση για την συνέχιση της επιτέλεσης καθηκόντων τόσο μαθητών και φοιτητών όσο και εργαζομένων. Αυτό έφερε ως αποτέλεσμα τη χρήση της τηλεργασίας. Σε κάποιες χώρες η τηλεργασία είναι ήδη κομμάτι της καθημερινής ζωής. Με την άνοδο της τεχνολογίας όλο και περισσότεροι άνθρωποι την επιλέγουν σαν τρόπο επαγγελματικής δραστηριότητας. Η εργασία πραγματοποιείται σε οικείο περιβάλλον, με περιορισμό των μετακινήσεων, με αποτέλεσμα να προκύπτουν αρκετά οφέλη για τους εργαζόμενους και για τις εργοδοτικές επιχειρήσεις. Τι επιφυλάσσει όμως η τηλεργασία σε καταστάσεις που βιώνουμε εν μέσω πανδημίας ; Το σπίτι είναι το «καταφύγιο», η «φωλιά» του ανθρώπου με πολύ σημαντικό ρόλο στη ζωή του. Αποτελεί χώρο ηρεμίας, ξεκούρασης, ανάπαυλας και ενασχόλησης με διάφορες δραστηριότητες, που προσφέρουν τρόπους διαφυγής από τη ρουτίνα και τους έντονους ρυθμούς της σύγχρονης κοινωνίας. Η τηλεργασία μεταμορφώνει και μετατρέπει το σπίτι σε χώρο εργασίας και συνεπώς χάνει την πραγματική του ιδιότητα. Από αρχιτεκτονική σκοπιά, για ορισμένα επαγγέλματα ακόμα και ένα σπίτι με γραφείο ή έναν ιδιαίτερο χώρο, δεν μπορεί να καλύψει πλήρως τις ανάγκες του ατόμου για τη σωστή εργασία και απόδοσή του, γιατί δεν μπορεί να προσφέρει τις κατάλληλες συνθήκες και δυνατότητες, την λειτουργικότητα και εργονομία, ενός επαγγελματικού χώρου. Αρνητικές επιπτώσεις λόγω της τηλεργασίας μπορούν να υπάρξουν τόσο στην εργασιακή κατάσταση όσο και στην κοινωνική ζωή του ανθρώπου. Η ζωή μέσα στα όρια της κατοικίας μπορεί να απομονώσει τον άνθρωπο και να περιορίσει την κοινωνική του φύση. Σε άλλες περιπτώσεις μπορεί να γίνει δυσκολότερη η εξ αποστάσεως κατανόηση και συνεργασία και να χαθεί το ομαδικό

83.

πνεύμα και η συλλογικότητα, σε επαγγέλματα-εργασίες που το απαιτούν. Ακόμα αρκετές μορφές επαγγελμάτων κινδυνεύουν να εξαφανιστούν ή να αχρηστευθούν λόγω της βοήθειας και εξυπηρέτησης που παρέχει η τεχνολογία και η τηλεργασία. Οι θέσεις εργασίας μπορεί να μετατραπούν σε θέσεις τηλεργασίας με μείωση του συνολικού αριθμού των απασχολουμένων και την αύξηση της ανεργίας σε βάθος χρόνου. Συμπερασματικά η τηλεργασία μπορεί να φαίνεται ως μια καλή προσωρινή λύση στο πρόβλημα που αντιμετωπίζουμε, αλλά αν καθιερωθεί σαν νέος τρόπος εργασίας θα φέρει σίγουρα μεγάλες αλλαγές σε πολλούς τομείς και ίσως όχι προς το καλύτερο.

84.

COllec ng Various IDeas 19+

Η ψηφιακή πόλη Ελένη Μουρατίδου Μαριλένα Τσιάντα

«Ο άνθρωπος είναι όν κοινωνικό, κι αν μπορεί να μείνει μόνος του, τότε δεν είναι άνθρωπος, αλλά ζώο ή θεός», λέει ο Αριστοτέλης. Τις τελευταίες εβδομάδες, που ο φόβος για την εξάπλωση του ιού έχει παραγκωνίσει κάθε μορφής κοινωνική δραστηριότητα, εμείς αποικίσαμε σε μια άλλη πόλη. Την ψηφιακή. Από τη πιο στοιχειώδη ανάγκη, για τροφή, μέχρι την ανάγκη για ψυχαγωγία, όλα πλέον λαμβάνουν χώρο στην οθόνη του υπολογιστή μας, το παράθυρό μας στο κόσμο. Ήδη από τις πρώτες μέρες της εφαρμογής των μέτρων αντιμετώπισης της πανδημίας παρατηρήθηκε μια συγχρονισμένη στροφή στον ψηφιακό χώρο. Τόσο οι φορείς, ιδιωτικοί και δημόσιοι, όσο και οι άνθρωποι σε ατομικό επίπεδο έσπευσαν να οικοδομήσουν τη νέα τους πόλη. Καταστήματα πραγματοποιούν αποκλειστικά τις αγοραπωλησίες τους ηλεκτρονικά και διακινούν τα αγαθά τους , προσπαθώντας να περιορίσουν κατά το δυνατόν την επαφή με τους καταναλωτές. Θέατρα «ανοίγουν» τις παραστάσεις τους στο διαδικτυακό κοινό. Καλλιτέχνες προσφέρουν την τέχνη τους μέσα από τους προσωπικούς τους λογαριασμούς στα σόσιαλ , με σκοπό να ενθαρρύνουν και να υποστηρίξουν ψυχολογικά το κοινό τους, που προσπαθεί να προσαρμοστεί. Το «σχολείο» έκλεισε τις πόρτες του για διδάσκοντες και μαθητές και η εξ αποστάσεως εκπαίδευση επιχειρεί να διαρρήξει μια παράδοση αιώνων σε όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης. Όμως αυτή είναι η μία πλευρά του νομίσματος και, δυστυχώς, αφορά μόνον εμάς που έχουμε το κλειδί αυτής της νέας πόλης. Η νέα πραγματικότητα επιτάχυνε πράγματι στη χώρα μας διαδικασίες που υπό άλλες συνθήκες ίσως παρέμεναν ακόμα πρόκληση σε ένα μεγάλο βαθμό. Ταυτόχρονα ωστόσο έγινε η αιτία, ώστε ένα όχι ευκαταφρόνητο μέρος της κοινωνίας να μπει στο περιθώριο. Είναι Άνθρωποι μεγάλης ηλικίας ή χαμηλού κοινωνικού status, που δεν έχουν τη δυνατότητα πρόσβασης στις νέες ψηφιακές υπηρεσίες. Αυτοί δεν αποίκισαν σε μια νέα πόλη. Απέμειναν πίσω έγκλειστοι, απομονωμένοι, στερούμενοι ακόμη και τις μικρές τους ελευθερίες.

85.

Ακόμα, άτομα που ζουν σε κάποιο τοξικό περιβάλλον βιώνουν το ‘μένουμε σπίτι’, όχι τόσο ως μέτρο προστασίας αλλά ως απειλή, αφού πλέον ζουν παγιδευμένοι αμέτρητες ώρες μαζί με αυτούς που του τους πληγώνουν. Άνθρωποι με ψυχολογικά προβλήματα δεν μπορούν να διαχειριστούν τη κατάσταση, και να λάβουν τη βοήθεια που χρειάζονται. Τέτοια φαινόμενα θέτουν ένα μεγάλο ζήτημα προς διερεύνηση. Κατά πόσο αυτή η νέα πόλη που δημιουργείται αποτελεί μια ιδανική μορφή; Τελικά κατά πόσο ο άνθρωπος καταφέρνει να διατηρεί τη κοινωνικότητα του μέσα στη καινούρια πόλη που δημιουργείται;

86.

COllec ng Various IDeas 19+

Η αυτοματοποίηση των πόλεων μέσω του κορωνοϊού Μαριάννα Ζαρογιάννη Μαρία Στεφανίδου

Η πορεία δράσης για την καταπολέμηση της εξάπλωσης και των επιπτώσεων του κορονοϊού ήταν η εφαρμογή καραντίνας, περιορίζοντας τη μετακίνηση του γενικού πληθυσμού ενώ απομονώνονται άτομα που έχουν μολυνθεί από τη νόσο επ ‘αόριστον. Αυτό είχε ως ποτέλεσμα οι δημόσιοι και ιδιωτικοί χώροι να κλείσουν σε μια προσπάθεια να περιορίσουν τον αριθμό των νέων περιπτώσεων. Ταυτόχρονα όμως, ο αυξανόμενος αριθμός θανάτων έχει προσθέσει τόσο κοινωνική όσο και οικονομική αβεβαιότητα. Για πολλούς το “γραφείο στο σπίτι” έχει γίνει ο νέος κανόνας για να κρατήσει τα πράγματα σε λειτουργία, οδηγώντας πολλούς να αμφισβητήσουν το μέλλον των δημόσιων συγκοινωνιών και της μαζικής κινητικότητας. Με λιγότερους ανθρώπους να μετακινούνται, τα αστικά κέντρα βιώνουν μια δραστική μείωση της ατμοσφαιρικής ρύπανσης. Ο κορονοϊός έχοντας πλέον αφήσει το σημάδι του και στην ακαδημαϊκή σφαίρα, αναγκάζοντας σχολεία και πανεπιστήμια να διεξάγουν τα μαθήματα σε απευθείας σύνδεση και αφήνει σπουδαστές και δασκάλους να προβληματιστούν για τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματα των εικονικών και προσωπικών διδασκαλιών. Με την προσοχή πλέον στραμμένη σε τομείς ηλεκτρονικού εμπορίου διανομής, τα ρομπότ καλύπτουν τα κενά που αφήνουν οι εργαζόμενοι αναγκάζοντας πολλούς στον τομέα να κάνουν υποθέσεις για το μέλλον των θέσεων εργασίας για ένα μεγάλο μέρος του πληθυσμού. Η μαύρη πανώλη που κατέστρεψε την Ευρασία κατά τον 14ο αιώνα, σκότωσε ποσοστό του πληθυσμού της Ευρώπης, περιορίζοντας το εργατικό δυναμικό της ηπείρου και παρεμποδίζοντας την λειτουργία των κοινωνικών και οικονομικών υποδομών. Η ανάγκη κάλυψης των κενών εργασίας που άφησε η πανδημία αυτή οδήγησε σε πληθώρα τεχνολογικών αλλά και κοινωνικών καινοτομιών που ονομάστηκε ευρωπαϊκή αναγέννηση. Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου εφευρέσεις ,όπως το τυπογραφικό πιεστήριο, άλλαξαν τον τρόπο με τον οποίο οι άνθρωποι επικοινωνούσαν. Επίσης ο αστικός σχεδιασμός εστίασε ακόμη περισσότερο στον εξαερισμό και τον φωτισμό για τη βελτίωση της ζωής των

87.

κατοίκων των πόλεων. Αιώνες αργότερα έγιναν περαιτέρω εξελίξεις στην αστική υγιεινή καθώς ένα κίνημα οδήγησε στην καταπολέμηση της επιδημίας φυματίωσης στο Παρίσι, προκαλώντας επιστημονική αναζήτηση που οδήγησε στη βελτιστοποίηση των δημόσιων χώρων με καταλληλότερο εξαερισμό και έκθεση στο ηλιακό φως. Στην πραγματικότητα, πολλές από τις τάσεις που βλέπουμε σήμερα στην αρχιτεκτονική και στον αστικό πλούτο απορρέουν από τα ίδια μέτρα που ελήφθησαν πριν από έναν αιώνα για να εξασφαλιστεί η υγεία και η άνεση των κατοίκων των πόλεων. Στις αρχές του 21ου αιώνα κανείς στον πλανήτη δεν περίμενε την εμφάνιση πανδημίας με χαρακτηριστικά και συνέπειες ανάλογα εκείνων προηγούμενων περιόδων. Παρ’όλα αυτά διαπιστώνεται ότι ο κορονοϊός υποχρεώνει να παρθούν παγκοσμίως μέτρα που απορρέουν από την εμπειρία των πανδημιών του προηγούμενου αιώνα. Είναι εύλογο το ερώτημα αν η αλλαγή οπτικής γωνίας στην αρχιτεκτονική θα συσχετιστεί με τις κοινωνικοοικονομικές επιπτώσεις του κορονοϊού.

88.

COllec ng Various IDeas 19+

Πως οι πόλεις έχουν αλλάξει εξαιτίας του ιού Τι εναλλακτικές έχουμε βρει Ανδρομάχη Ζαγκλιβέρη

Μέσα σε μόλις λίγες εβδομάδες η πανδημία του COVID – 19 έχει αλλάξει δραστικά τη σχέση των ανθρώπων με τις πόλεις και τους συνανθρώπους τους. Είναι τραγικό να βλέπει κανείς και να νιώθει την ησυχία σε μέρη που σε άλλη περίπτωση θα έσφυζαν από ζωή. Ως άτομα, ήδη βλέπουμε μεγάλη αλλαγή στις σχέσεις μας και στον τρόπο που φερόμαστε στους άλλους. Υπάρχει ένα είδος κατανόησης μεταξύ μας που αλλιώς θα θεωρούνταν ότι ξεπερνάει τα όρια της ιδιωτικότητας. Επίσης, υπάρχει συνολική θέληση να προσφέρουμε βοήθεια και φροντίδα σε όσους έχουν ανάγκη, να συγκεντρώσουμε αγαθά για αυτούς που δεν έχουν την δυνατότητα και να σχηματίσουμε νέες μεθόδους ψηφιακής επικοινωνίας. Σε ό,τι αφορά το χώρο, βλέπουμε, σε μικρό χρονικό διάστημα, ένα αξιοσημείωτο μετασχηματισμό, τόσο στους φυσικούς χώρους όσο και στην σχέση μας με αυτούς. Το πιο προφανές παράδειγμα είναι οι άδεια δρόμοι στις πόλεις σε όλο τον κόσμο. Με τη κίνηση στους δρόμους να έχει μειωθεί στο ελάχιστο, τα μέσα μαζικής κυκλοφορίας να λειτουργούν με μειωμένα δρομολόγια ή και καθόλου και με τη ρύπανση και το θόρυβο να είναι σχεδόν ανύπαρκτοι, αντιλαμβανόμαστε πολλούς δρόμους από μία νέα οπτική διάσταση. Αυτή η πρωτοφανής αλλαγή έχει οδηγήσει πολλούς στο να χρησιμοποιήσουν αυτή την ευκαιρία να επεκτείνουν προσωρινές διατάξεις υποδομών για άλλα μέσα μεταφοράς. Υπάρχουν αρκετά παραδείγματα πόλεων που επέκτειναν το δίκτυο ποδηλατοδρόμων σε μόλις μερικές μέρες για να συμπληρώσουν υπάρχουσες διαδρομές, αφού η ποδηλασία είναι ένας από τους τρόπους να κυκλοφορήσει κανείς στην πόλη. Από τον αστικό χώρο στη κατοικία, βλέπουμε πόσο σημαντικός είναι ο ημιυπαίθριος χώρος για τους κατοίκους σε αυτήν την περίοδο. Πιο συγκεκριμένα, υπάρχει η ανάγκη για ημι-ιδιωτικούς χώρους όπως τα μπαλκόνια, οι αυλές, οι ταράτσες και οι κήποι, οι οποίοι είναι η μόνη μορφή επικοινωνίας με την «υπαίθρια» ζωή. Οι χώροι αυτοί προσφέρουν ένα τρόπο κοινωνικοποίησης και επικοινωνίας μέσα από τις κατοικίες, επίσης, προσφέρουν τη δυνατότητα πρόσβασης σε καθαρό αέρα, στο φως του ήλιου και στην φύση, κάτι που η σύγχρονη αστική ανάπτυξη είχε αγνοήσει.

89.

Καθώς οι άνθρωποι σε όλο τον κόσμο αρχίζουν να συνειδητοποιούν τα μειονεκτήματα και τους περιορισμούς που έχουν τα σπίτια τους και το τοπικό περιβάλλον, έχουμε λόγους να πιστεύουμε πως μετά την περίοδο αυτή, θα αναπτυχθεί η ζήτηση για περισσότερους χώρους στην κλίμακα των ανθρώπων και με κοινωνικό προσανατολισμό και πως αυτό θα έχει θετική επίπτωση στην ανθεκτικότητα, την υγεία και τη βιωσιμότητα των μελλοντικών κοινωνιών σε όλο τον κόσμο.

90.

COllec ng Various IDeas 19+

Ο αστικός χώρος την επόμενη μέρα Βασιλεία Συμεωνίδου Ματθαίος Καραμολέγκος

Ο κατ’οίκον περιορισμος, σε συνδυασμό τη διατήρηση της κανονικότητας της ζωής στο μέτρο του εφικτού για όλους τους μη ασθενείς, είχε ως αποτέλεσμα την σύμπτυξη των λειτουγιών σε ένα περιορισμένο και συγκεκριμένο περιβάλλον: την κατοικία. Η εργασιακή και εκπαιδευτική διαδικασία, καθώς και οποιαδήποτε μορφή κοινωνικής αληλλεπίδρασης εκπονούνται πλέον σε έναν και μόνο χώρο, επαναπροσδιορίζοντας χωρικές συνθήκες και διαμορφώνοντας νέες. Με τα ψηφιακά μέσα να έχουν λάβει έναν πολύ βοηθητικό ρόλο σε αυτή την συνθήκη, ο σημερινός αστικός και διασυνδεδεμένος κόσμος, βρίσκεται μέσα στο σπιτι μας, κάνοντας τα όρια των εννοιών «δημόσιος-ιδιωτικός», ακόμα πιο δυσδιάκριτα. Η επαύξηση που έφερε η διείδυση των τεχνολογικών επιτευγμάτων σε πολλαπλές έκφανσεις της ανθρώπινης ύπαρξης (και δημιουργίας), υπήρχε αδιαμφισβήτητα από πρίν. Τώρα όμως, προσπαθώντας να ξεπεράσουμε κάθε εμπόδιο που θέτει η «μολυσμένη» φυσική πραγματικότητα, προβαίνουμε σε έναν όλο και περισσότερο, δυνητικό χειρισμό καταστάσεων. Πώς επηρεάζεται, λοιπόν, ένα τόσο σύνθετο και αλληλοτροφοδοτούμενο φαινόμενο, όπως ο δημόσιος βίος; Και κυρίως, πως θα βιώνεται πλεόν, η απόλυτη εκφραση του, η πόλη; Η πόλη είναι αποτέλεσμα ανθρώπινης δράσης, ενώ πάνω της προβάλλονται όλες οι ανθρώπινες συμπεριφορές που προκύπτουν από την διαμόρφωση των νέων αυτών χωρικών συνθηκών. Kαι δεν είναι η πρώτη φορά στην ιστορία που οι πόλεις και τα κτίρια θα ξανασχεδιάζονται ή θα επανασχεδιάζονται ανταποκρινόμενοι στην αυξημένη κατανόηση της νόσου ή το μετατραυματικο σοκ. Καθώς η ταχεία εξάπλωση του ιού εξακολουθεί να καταπολεμάται, περιορίζοντας πολλους ανθρώπους στις κατοικίες του, τροποποιείται ριζικά ο τρόπος με τον οποίο κινούμαστε, εργαζόμαστε και σκεφτόμαστε για την πόλη μας. Ποιές όμως από αυτές τις προσαρμογές θα παραμείνουν μετά το τέλος της πανδημίας; Πώς μοιάζει η ζωή στις πόλεις την επόμενη μέρα; Φαίνεται, λοιπόν, ο αστικός χώρος να δέχεται σημαντικές μεταβολές, που οδηγούν σε μία διαφορετική αντιμετώπιση της πόλης, τόσο σχεδιαστικά, όσο και εννοιολογικά. Μία αλλαγή στην ίδια την φύση της πόλης. Η συγκρουόμενη

91.

προσπάθεια αποσυμφόρησης των αστικών κεντρών σε συνδυασμό με την εφαρμόγή των μέτρων πρόληψης από πλευρας των πολιτών, έρχεται να προσθεθεί ένας ακόμα πανίσχυρος παράγοντας που δεν συναντήσαμε σε προηγούμενες περιπτώσεις υγειονομικής κρίσης: η εντατικοποίηση των ψηφιακών υποδομών. Οι παράγοντες αυτοί διαμορφώνουν ένα σύνθετο και παράλληλα «έξυπνο» αστικό περιβάλλον που επηρεάζει σημαντικά τον τρόπο βίωσης της πόλης από τους κατοίκους της και παράλληλα δημιουργεί καινούργια μοντέλα κοινωνικής αλληλεπίδρασης. Η ανάπτυξη, όμως, αυτής της ευαισθησίας, θα λειτουργήσει, απλώς, εξαγνιστικά ; Ή θα είναι ο προθάλαμος για έναν νέο τρόπο βίωσης της πόλης ;

92.

Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης Τμήμα Αρχιτεκτόνων Μηχανικών

Ξάνθη, Απρίλιος 2020