Weather Architecture by Jonathan Hill
Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης - Τμήμα Αρχιτεκτόνων Μηχανικών Αρχιτεκτονικός Σχεδιασμός και Νέες Τεχνολογίες ΙΙ Ξάνθη, 2020 Βέλλης Εμμανουήλ Βλάχος Άγγελος
Rousham Gardens William Kent Με το παραπάνω βιβλίο, ο Jonathan Hill αποσκοπεί και αναφέρει την πορεία μιας αρχιτεκτονικής συνυφασμένης με τον καιρό και το κλίμα, από τον 17ο αιώνα και την Αναγέννηση μέχρι τον 20ο αιώνα και τον πλέον σύγχρονο κόσμο. Στην Αναγέννηση, οι ιδέες θεωρούνταν καθολικές. Το 1690 ο Locke υποστήριξε ότι οι ιδέες είναι προσωρινές και εξαρτώνται από την εμπειρία. Έτσι ο εμπειρισμός θεωρεί, βασιζόμενος στην εμπειρία, ότι είναι το μέσο με το οποίο θα κατανοηθεί το περιβάλλον. Όλο και περισσότερο, ο φυσικός κόσμος συνδέθηκε με την υποκειμενική εμπειρία. Ο καιρός που αλλάζει έγινε συνώνυμος με την αλλαγή υπο αντίληψης και θεωρήθηκε τόσο εξαιρετικός όσο η φαντασία. Ο καιρός ήταν ένα μέσο εκτίμησης μιας εποχής, ενός τόπου και ενός ατόμου. Ο εμπειρισμός καθιέρωσε μέτρια πρότυπα συμπεριφοράς. Όμως η προσοχή στις αμφισημίες των πραγμάτων και των ορίων της αντικειμενικότητας ηταν σχετική. Ένας νέος τύπος σχεδιασμού έρχεται στην επιφάνεια το 18ου αιώνα, ο όποιος εκτιμούσε τα συναισθήματα που προκαλούνται μέσω της εμπειρίας. Η αυξανόμενη ανησυχία για τις ρέουσες απολαύσεις της αντίληψης βρήκε έκφραση στο Picturesque (γραφικό), όρος ο οποίος απ δεν αναγνωρίζει εύκολα τη σημασία των αισθήσεων και των εποχών για την εμπειρία, την κατανόηση και τη φαντασία στον κήπο του 18ου αιώνα. Εκτιμώντας την ατομικότητα του σχεδιαστή και του επισκέπτη, ο γραφικός αναγνώρισε ότι η ομορφιά είναι υποκειμενική. Ενθάρρυνε το σχεδιασμό ενός βιωματικού κήπου, σχεδιασμός επί τόπου, εμπειρικά, μέσω κίνησης και δίχως να ακολουθηθούν οι γεωμετρικοί κανόνες μέσα σε ένα στούντιο, δημιουργώντας ένα αρχιτεκτονικό περιβάλλον που θα έχει βαθιά επίδραση στους επόμενους αιώνες. Σε μία κατ’ εξοχήν περιβά αγροτική Αγγλία, ο εμπειρισμός αμφισβήτησε δύο στάσεις απέναντι στα ατμοσφαιρικά φαινόμενα, τη θεωρία των μετεωριτών του Αριστοτέλη και την Virgil’s Georgics, καθώς θεώρησε ότι δεν εξαρτιόνταν από κάποια αιτιολογημένη εξήγηση. Παρόλο που μια ανησυχία για τον καιρό αντανακλούσε στο ευρύτερο περιβάλλον, το επίκεντρο ενός γραφικού κήπου ήταν προς τα μέσα, αναγνωρίζοντας όλες τις απολαύσεις μέσα σε αυτόν και όχι τις έξω. Στο Rousham επιβεβαιώθηκε η αγγλική γεωργική παράδοση και συνδυάστηκε η αναψυχή και η εργασία στον ίδιο χώρο, που μέχρι πρότινος ήταν ξεχωριστά. Στην Αγγλία του 18ου αιώνα η μεγαλοφυΐα ενός τόπου δημιουργούνταν από τη συγχώνευση νέων ιδεών με αυτές που ήταν ήδη σε ισχύ.
Ανάλυση Στους γραφικούς κήπους, αναφερόμενος στους κήπους του William Kent η φθορά και η αποσύνθεση της αισθητικής, των χώρων και τον αντικειμένων είναι σκόπιμη. Αντικατοπτρίζουν τη φυσική φθορά που διέπεται από το χρόνο, σε σημείο ώστε να αποδώσουν το θάνατο. Σε πολλές διαμορφώσεις κήπων χρησιμοποιούνται αγάλματα, μνημεία, ερείπια είτε υπάρχοντα είτε τοποθετημένα εκ νέου για την εναρμονισμένη ένταξή τους στο χώρο. Η συνήθης τοποθέτηση του οικήματος-βίλας γίνεται στην άκρη του οικοπέδου, και στο υπόλοιπο οικόπεδο εκτείνεται ο κήπος. Κήπος θεωρητικά «άναρχα» διατεταγμένος, αψηφώντας το μέχρι πρότινος ορθολογικό και άκρως συμμετρικό μοτίβο διαρρύθμισης, δημιουργώντας μια πορεία με διάφορες εκφάνσεις.
12-14 Lincoln’s Inn Fields John Soane Γνωρίζοντας ότι καμία μορφή τέχνης δε μπορεί να εκφράσει πλήρως ένα άτομο ή μία ζωή. Ο John Soane μετέτρεψε ένα αδύνατο έργο σε ένα δημιουργικό πλεονέκτημα. Το 12-14 Lincoln’s Inn Fields είναι ένα κατάλληλο μνημείο που επαίνεσε την υποκειμενικότητα, αλλά αναγνώρισε ότι είναι αόριστη και αβέβαιη. Ο Soane γοητευμένος από το γραφικό και την Αναγέννηση, απάντησε στον ισχυρισμό του Le Camus de Mezieres ότι ένα σπίτι και ένας κήπος μπορούν να σχεδιαστούν σύμφωνα με παρόμοιες αρχές. Σε μια βιομηχανική πλέον Αγγλία η επίδραση της αν ανθρωπότητας στη φύση ήταν τόσο ανησυχητική όσο η επίδραση της φύσης στην ανθρωπότητα θέτοντας μεγαλύτερες απαιτήσεις για την οικοδόμηση.
Ανάλυση Στους γραφικούς κήπους, αναφερόμενος στους κήπους του William Kent η φθορά και η αποσύνθεση της αισθητικής, των χώρων και τον αντικειμένων είναι σκόπιμη. Αντικατοπτρίζουν τη φυσική φθορά που διέπεται από το χρόνο, σε σημείο ώστε να αποδώσουν το θάνατο. Σε πολλές διαμορφώσεις κήπων χρησιμοποιούνται αγάλματα, μνημεία, ερείπια είτε υπάρχοντα είτε τοποθετημένα εκ νέου για την εναρμονισμένη ένταξή τους στο χώρο. Η συνήθης τοποθέτηση του οικήματος-βίλας γίνεται στην άκρη του οικοπέδου, και στο υπόλοιπο οικόπεδο εκτείνεται ο κήπος. Κήπος θεωρητικά «άναρχα» διατεταγμένος, αψηφώντας το μέχρι πρότινος ορθολογικό και άκρως συμμετρικό μοτίβο διαρρύθμισης, δημιουργώντας μια πορεία με διάφορες εκφάνσεις.
William Turner Εν αντιθέσει με τον Soane, ο William Turner υιοθετεί μια τελείως διαφορετική στάση απέναντι στη βιομηχανοποιημένη Αγγλία. Βυθισμένος στις υβριδικές ατμόσφαιρες και ενέργειες που καθόρισαν το Λονδίνο στις αρχές του 19αι, οι οποίες ήταν αποτέλεσμα της συνύπαρξης της φύσης με την βιομηχανία, ο Turner προσφέρει μια πρώιμη ένδειξη ανθρωπογενούς κλιματικής αλλαγής. Αύξησε την επιρροή στη ζωγραφική και αναβάθμισε τη ζωγραφική τοπίου σε κύριο θέμα, που μέχρι πρότινος απλά πλαισίωνε κτίρια και ανθρώπους.
Ανάλυση Ο Turner εργαζόταν σε ένα εργαστήριο κάτω από άθλιες συνθήκες. Το παράδοξο βέβαια ήταν ότι ο ίδιος επιδίωξε κάτι τέτοιο. Επέτρεπε στο μολυσμένο αέρα του Λονδίνου να εισχωρήσει στο στούντιο μέσω της σπασμένης οροφής, ώστε να φθείρει τόσο το χώρο όσο και τους πίνακές του. Σα συμβολή της προοδευτικής φθοράς και καταστροφής του πίνακα ως μέσο μεταφοράς της εντύπωσης ενός τόπου σε σχέση με το χρόνο και τον καιρό.
Barcelona Pavilion & Farnworth House Mies van der Rohe Φτάνοντας πλέον στον μοντερνισμό, ο Ludwig Mies van der Rohe θεωρήθηκε ως ο κορυφαίος μοντερνιστής, αν και πολλές φορές αποκλίνει από τις αρχές του μοντερνισμού. Απέρριψε τη λειτουργικότητα και αναγνώρισε τη μεταβλητότητα της χρήσης, προώθησε την καινοτομία, την ιδιαίτερη φύση και έδωσε προτεραιότητες στις πνευματικές ανάγκες. Η επιρροή του ιδεαλισμού οδήγησε το γερμανικό ρομαντισμό να τονίσει την ικανότητα του νου να κατασκευάσει τη πραγματικότητα, δίνοντας λιγότερη έμφαση στην άγρια φύση, που κέντριζε το ενδιαφέρον του αγ αγγλικού ρομαντισμού.
Ανάλυση Το Barcelona Pavillion δεν έχει συγκεκριμένη λειτουργία και δεν διαθέτει καν τα απαραίτητα ώστε να θεωρηθεί βιώσιμος χώρος. Αντί για ένα συμβατικό κτίριο μπορεί να αντιμετωπιστεί σαν κήπος, στον οποίο οι χρήσεις είναι εποχιακές και ο καιρός είναι πάντα εμφανής. Από την άλλη μεριά το Farnworth House, πληρεί εν μέρει τις προϋποθέσεις ενός κτιρίου, αλλά η βύθιση αυτού στη φύση, το καθιστά ανεπαρκές και μη ασφαλές. Ο Mies αποδίδει τις αποτυχίες του κτιρίου, στο ότι είναι ένας τρόπος να βιώσεις καλύτερα τη φύση. Γεγονός που αντιτίθεται στην ιδία του τη θεωρία ότι αρχιτεκτονική και φύση δεν είναι αδιαχώριστες έννοιες μεταξύ τους. Το Farnworth House είναι μια άρθρωση μεταξύ του πρώιμου μοντερνιστικού ελέγχου της φύσης και των μεταγενέστερων μοντερνιστικών καταλυμάτων της φύσης, αντισταθμίζοντας την τεχνολογική επίθεση της φύσης.
Upper Lawn Pavilion Alison & Peter Smithson Πολλοί αρχιτέκτονες έχουν κάνει αναδρομές στο παρελθόν για να φανταστούν το μέλλον, μελετούν παλαιότερη αρχιτεκτονική, όχι για να την αντιγράψουν, αλλά να την κατανοήσουν και να την μεταμορφώσουν, αποκαλύπτοντας τη συνάφεια της με το παρόν. Αντιμετωπίζοντας το μύθο ότι ο μοντερνισμός δεν έχει ιστορία. Το 1955 ο Bahman υποστήριξε ένα νέο αρχιτεκτονικό κίνημα, το Brutalism, το οποίο αντιτάχθηκε στο γραφικό. Κίνημα στο οποίο εντάχθηκαν οι Alison και Peter Smithson, οι οποίοι ευνοώντας τη συνέχεια του μοντερνισμού αντιτάχθηκαν στη σπατάλη της κο κοινωνίας των καταναλωτών.
Ανάλυση Αν και βρισκόμαστε σε μεταπολεμική περίοδο οι Smithsons αντιτάσσονται στον καταναλωτισμό και τις απολαύσεις του κόσμου της αρχιτεκτονικής. Οι ίδιοι κατά τη κατασκευή των κτιρίων τους επιλέγουν να διατηρήσουν τα τυχόν ερείπια στο χώρο και να τα επιδιορθώσουν και όχι να τα αντικαταστήσουν. Το Upper Lawn Pavilion είναι ένα γραφικό, μοντερνιστικό και brutalism κτίριο (δηλαδή κατασκευαστικά αποτελείται από ό,τι φαίνεται), που ανοικοδομήθηκε σε συνύπαρξη με ερείπια. Οι Smithsons αναφέρουν πως η περιβαλλοντική άνεση που στερείται το κτίριο, αντισταθμίζεται πλήρως με την εμπειρία και κατανόηση της φύσης. Ενθαρρύνοντας αν έτσι μια κουλτούρα επισκευής και επαναχρησιμοποίησης που μείωσε τη κατανάλωση και τα απόβλητα.
Sigurd Lewerentz & Sverre Fehn Οι Sigurd Lewerentz και Sverre Fehn μοιράστηκαν την ανησυχία των Smithsons για την ιστορία, τη φύση και αντιτάχθηκαν και αυτοί στη κοινωνία των καταναλωτών. Στις αρχές του 19ου αιώνα ο εθνικισμός και ο ρομαντισμός συνδυάστηκαν σε γερμανόφωνες και σκανδιναβικές χώρες φέρνοντας μια διαφορετική έκβαση μοντερνισμού. Ο σκανδιναβικός μοντερνισμός χαρακτηρίστηκε από τον Norberg-Schultz ως ρομαντικός μοντερνισμός, απορροφώντας τις παραδόσεις και τις νέες εξελίξεις.
Ανάλυση Ο Lewerentz επηρεασμένος από το γραφικό και ο Fehn μη μπορώντας να αποχωριστεί τις σκανδιναβικές παραδόσεις, δημιούργησαν μια αρχιτεκτονική προσαρμόζοντας τα σκανδιναβικά πρότυπα σε διεθνή κτίρια. Έτσι δημιουργήθηκε το Nordic Pavilion του Fehn στη Βενετία. Ένα συνονθύλευμα σκανδιναβικής και νότιας αρχιτεκτονικής, συνδυάζοντας το κρύο κλίμα της Νορβηγίας με το ηλιόλουστο κλίμα της Ιταλίας. Ο καιρός είχε επίσης ιδιαίτερη σημασία και για τους δυο, καθώς τον ταύτιζαν με την αρχιτεκτονική της κατασκευής τους. Εν συνεχεία του γραφικού και ρο ρομαντικού μοντερνισμού χαρακτηρίζουν τον καιρό ως μέσο αναγνώρισης του χρόνου, κατά τον οποίο ο τόπος με τον τρόπο που δημιουργείται είναι μεγαλοφυής.
Prospect Cooage Derek Jarman Το επαναλαμβανόμενο θέμα στον αρχιτεκτονικό λόγο δηλώνει ότι το σπίτι είναι το αρχέτυπο της αρχιτεκτονικής και η εκδήλωση των πιο σημαντικών χαρακτηριστικών της. Επίσης θεωρείται ότι το σπίτι είναι το πιο σταθερό περιβάλλον, αυτή η σταθερότητα μπορεί να προκαλέσει ικανοποίηση, αλλά και άγχος γιατί το σπίτι δεν είναι πάντα ασφαλές και αυτό που φαίνεται. Έτσι ο Derek Jarman επιλέγει το τελευταίο σπίτι διαφυγής του στο Dungeness, δίπλα στο πυρηνικό εργοστάσιο.
Ανάλυση O Jarman εσκεμμένα επέλεξε το Prospect Cooage κοντά στο ραδιενεργό εργοστάσιο, επιβεβαιώνοντας τη ρομαντική ανησυχία για τα συναρπαστικά περιβάλλοντα. Όταν διαγνώστηκε με AIDS έβλεπε τη φθορά του κήπου στο πρόσωπό του. Θέλησε να αναγνωρίσει την ιστορία του έθνους του. Επιβεβαιώνοντας τη σχέση της Αγγλίας με το τοπίο, οι δύο κατηγορίες που αποτυπώνονται στο κήπο του είναι ο γραφικός και ο εξοχικός. Αν και το σπίτι συναντάται στη μέση του κήπου, διατηρεί πολλά από τα χαρακτηριστικά ενός γραφικού κήπου, με τη χρήση τοτέμ, αγαλμάτων και περίπλοκης διαδρομής. περίπ
Συμπέρασμα Η υποτιθέμενη αντίθεση του καιρού, που αντιπροσωπεύει μια φυσική και ψυχολογική απειλή, έχει χρησιμοποιηθεί συχνά για τον καθορισμό των ορίων της αρχιτεκτονικής. Αλλά μια αρχιτεκτονική όπως ο καιρός που αλλάζει συνεχώς, απαιτεί συνεχή επανεκτίμηση, ενθαρρύνοντας ιδιαίτερα ερωτήσεις και δημιουργικές σχέσεις μεταξύ αντικειμένων, χώρων και χρηστών σε ποικίλες κλίμακες και τοποθεσίες. Ωστόσο, η προσοχή στις επιπτώσεις του καιρού είναι μια αρχιτεκτονική παράδοση που αναπτύχθηκε κυρίως στο γραφικό και το ρομαντισμό, συνδυασμένη για την υποκειμενικότητα και τον φυσικό κόσμο. Ο συγγραφέας γράφοντας μια ιστορία της αρχιτεκτονικής, ως ιστορία του καιρού, ο πρώτος σκοπός του ήταν να τονίσει την περιβαλλοντική ευαισθητοποίηση για την αρχιτεκτονική φαντασία, ενώ ταυτόχρονα αναγνωρίζει τον καιρό ως αρχιτεκτονικό συγγραφέα. Εστιάζοντας στην υποκειμενική εμπειρία και στον φυσικό κόσμο συνειδητοποιεί πως το βιβλίο είναι μια ιστορία του χρόνου.