O PLANETA TERRA
O Universo O Universo é o conxunto de astros que existen no espazo. Está formado por millóns de galaxias, que á súa vez constan de millóns de estrelas, cada unha delas centro dun sistema solar en torno ao cal gravitan outros astros como planetas, satélites, cometas e asteroides. O Universo xurdiu fai uns 15.000 millóns de anos, debido a unha gran explosión de materia e enerxía, denominada Big Bang, que provocou unha xigantesca nube de po e gas de elevada temperatura.
Hai uns 4.600 millóns de anos a corteza da Terra comezou a consolidarse e as erupcións dos volcáns empezaron a formar a atmósfera, o vapor de auga e os océanos. O progresivo arrefriado da auga e da atmósfera permitiu que houbese vida na Terra, iniciada no mar en forma de bacterias e algas, das que derivamos todos os seres vivos que habitamos a Terra. A situación orbital da Terra e tamén as súas características de masa convértena nun planeta privilexiado. A temperatura da Terra é duns 15º C, ten auga en forma líquida e unha atmósfera densa con osíxeno e condicións imprescindibles para o desenvolvemento da vida.
A Terra A Terra é un planeta pequeno e sólido que xira arredor do Sol, xunto cos demais astros do Sistema Solar. Unha gran parte da Terra é cuberta polos mares e polos océanos. O osíxeno da atmósfera e a auga líquida fan posible a vida no noso planeta.
O Sol O Sol é a estrela que se encontra no centro do Sistema Solar e constitúe a maior fonte de enexía electromagnética deste sistema planetario. A Terra e outros planetas, asteroides,meteoroides, etc orbitan arredor do Sol. O Sol por si mesmo representa arredor do 98,6 por cento da masa do Sistema Solar. A distancia media do Sol a Terra é de aproximadamente 149.600.000 kilómetros e a súa luz recorre esta distancia en 8,30 minutos. A enerxía do Sol e tamén a forma de luz solar sustenta a case todas as formas de vida na Terra. Na Terra, a enerxía radiada polo Sol é aproveitada polos seres fotosintéticos, que constitúen a base da cadea trófica. O Sol tamén aporta a enerxía que manten en funcionamiento os procesos climaticos. O Sol, xunto con todos os corpos celestes que orbitan ao seu redor, forman o Sistema Solar. A combinación de tamaños e distancias do Sol e a Lua son tales que se ven aproximadamente co mesmo tamaño aparente no ceo.
A Lúa
A Lúa é o único satélite natural da Terra, e tamén o 5º satélite máis grande do Sistema Solar. É o satélite natural máis grande no Sistema Solar. A Lúa sempre mostra a mesma cara á Terra, é dicir, que a Lúa non orbita sobre si mesma, senón que orbita sobre a Terra. A superficie da Lúa é, en realidade, moi escura.
MOVEMENTO DAS MAREAS
A auga do mar, por diversas causas, está en constante movemento, sofre desprazamentos que provocan, entre outras cousas, a formación de ondas, mareas e correntes. Estes movementos teñen un marcado efecto sobre os seres mariños xa que condicionan a distribución das especies de vida libre ao colaborar, por unha banda, nos movementos migratorios estacionais de moitas especies e, en segundo lugar, ao transportar sustancias nutritivas duns lugares a outros, favorecendo o desenvolvemento e distribución de organismos planctónicos.
Ondas É o movemento das moléculas de auga na zona superficial do mar, provocado pola acción do vento. Cando unha onda se está aproximando a costa, o movemento típico do mar libre transfórmasepor rozamento co fondo nun movemento elíptico; a crista da onda avanza máis rápido que o seu punto oposto na vertical e prodúcese un desprazamento horizontal da masa de auga que provoca a ruptura da onda ao chegar á costa. Outros mecanismos que as producen poden ser movementos sísmicos, derrubamentos, actividade volcánica submarina, etc.
Elementos que definen unha onda • Cristas: zonas de superficie do mar que alcanzan nun momento dado a maior altura. • Seos: é o mesmo que cristas, pero só que é a menor altura. • Lonxitude de onda: distancia que hai entre dúas cristas sucesivas. • Frecuencia: número de ondulacións por unidade de tempo. • Velocidade: tempo entre o paso de dúas cristas sucesivas por un mesmo punto. • Mareas: Son movementos periódicos do mar con desprazamento vertical, de ascenso e descenso, da masa de auga. A influencia gravitacional da Lúa sobre as augas dos océanos é a causa principal das mareas, tamén hai outros factores que inflúen na evolución das mareas que son a latitude, a profundidade, a forma e o tipo de costa, etc.
Preamar e baixamar Cando a Lúa vira ao redor da Terra, o punto da superficie do mar que estea máis próximo á Lúa, experimenta á vez o empuxe provocado pola forza centrífuga da Terra, e a máxima atracción por parte da Lúa. A suma de ambas forzas empuxa á auga a separarse da Terra, desprazándose cara á Lúa e formando unha protuberancia. No punto oposto da Terra, o efecto da atracción da Lúa sobre o mar é mínimo e, ademais, a forza centrífuga oporase a ela, o que supón unha menor atracción sobre a masa de auga no devandito punto, ou o que é o mesmo, prodúcese unha tendencia da
auga a separarse da terra e a formar unha protuberancia similar, aínda que un pouco menor, á que se forma no punto antípoda. Produciuse así, nos dous puntos opostos do planeta aliñados coa Lúa, unha elevación do nivel do mar, ou sexa, unha "PREAMAR"ou marea alta. Pero a masa de auga que se despraza cara arriba nos devanditos puntos, é restada do total da masa de auga do planeta, de tal forma que se produce un descenso do nivel do mar nos demais puntos, ou sexa, unha "BAIXAMAR"ou marea baixa. Dado que o día lunar ten 24 horas e 50 minutos, o ciclo de subida e baixada da auga avanza aproximadamente unha hora cada día. Non todas as mareas danse de igual forma nos mesmos sitios xa que inflúen variantes como a latitude, a profundidade do mar, a forma e o tipo de costa, etc.
Correntes
Son movementos do mar con desprazamentos horizontais ou verticais das masas de auga que, aínda que a nivel superficial non son tan visibles como as ondas e as mareas. As correntes mariñas hoxe coñecidas discorren por canles bastante definidas nas diferentes rexións oceánicas.
As correntes son producidas por: • Calor solar: quenta a superficie do océano establecendo diferenzas de temperatura; a auga fría pesa máis que a quente de modo que a auga das zonas polares tende a afundirse por debaixo do fluxo da auga quente procedente do Ecuador.
• Rotación terrestre: é un xiro constante en virtude do cal, tanto ventos como correntes, desvíanse cara á dereita no Hemisferio Norte e cara á esquerda no Hemisferio Sur. Isto coñécese como " efecto Coriolis".
• Vento: modifica a acción das correntes e esta afecta a calor solar e a rotación terrestre.
Tipos de correntes
•Superficiais: coñecidas hai tempo, a súa circulación axústase á circulación atmosférica, e está condicionada fundamentalmente polos ventos (do Oeste e Alisios) que fan que estas correntes circulen basicamente na dirección das agullas do reloxo no Hemisferio Norte e ao revés no Hemisferio Sur.
•Profundas: móvense fundamentalmente por diferenzas de densidade da auga do mar (condicionada por temperatura e salinidade), tamén están condicionadas pola topografía dos fondos (posición de Dorsais e Noiros).
Placas tectónicas
As placas tectónicas son grandes fragmentos de litosfera en continuo movemento. Os continentes forman parte desas placas e móvense con elas.
Hai 6 grandes placas tectónicas: América Africa Eurasia India Pacífica Antártida
Tipos de bordos
Bordos diverxentes
En tectónica de placas un bordo ou límite diverxente é o límite que existe entre dúas placas tectónicas que se separan. Conforme as placas se afastan entre si, novo material ascende dende o manto, no interior da Terra, creando nova codia e litosfera, polo que tamén recibe o nome de bordo construtivo.
Bordo converxente
Un bordo converxente ou destrutivo é o bordo de choque entre dúas placas tectónicas. Cando no bordo converxente unha das placas da litosfera se afunde debaixo da outra consumíndose no manto fálase de subducción. Este tipo de bordos leva á formación de cordilleiras e está asociado con zonas de actividade volcánica e sísmica orixinadas pola fricción das dúas placas.
Falla transformante
Falla transformante ou bordo transformante é o bordo de desprazamento lateral dunha placa tectónica respecto á outra. A súa presenza é notable grazas ás descontinuidades do terreo.
Os volcáns
Un volcán e unha estructura xeolóxica pola cal emerxe magma (rocha fundida) e gases do interior da Terra. O ascenso do magma ocorre, xeralmente, en episodios de actividades violentas denominadas erupcións nas cales o volcán inxecta altas cantidades de poeira, gas e aerosois na atmósfera, Ao acumularse o material arrastrado do interior da Terra formase unha estructura cónica na superficie que pode alcanzar alturas dunhas centenas de metros ata varios kilómetros. Ao conducto que comunica cámara de magma en profundidade coa superficie denominaselle "chimenea". Esta termina na cima do edificio volcanico, o cal esta rematado por un cráter. Algúns volcáns, logo de sufrir erupcións grandes, colocanse formando enormes depresions nas súas cimas que superan o kilómetro de diámetro. Estas estructuras recibiron o nome de caldeiras.
Terremotos Un terremoto ou seismo é un fenómeno de vibración brusca e pasaxeira da Terra, orixinada por movementos subterráneos de placas rochosas, de actividade volcánica. A maior parte dos terremotos ocorren nas fronteiras entre placas tectónicas. En Estados Unidos ocorren de 12.000 a 914.000 terremotos anualmente.