'Arbeidsmarkt moet op de schop'

Ma rkta na lys e

ARBEIDSMARK T MOET OP DE SCHOP

Minder flex, meer vast. Twee rapporten met dat advies zullen na de kabinetsformatie de gemoederen nog flink bezighouden.

Ook in de miljoenennota ging demissionair minister Wopke Hoekstra (Financiën) uitgebreid in op de benodigde veranderingen op de arbeidsmarkt. De gemene deler: je bent straks werknemer, tenzij….

P.1 2

Allereerst wat cijfers. Het aantal flexwerkers in ons land is de

Bescherming voor alle werkenden

laatste jaren snel gestegen. In het eerste kwartaal van 2021

Als het aan Hans Borstlap & Co ligt komt er een sociaal

hadden bijna 9 miljoen mensen betaald werk; 5,7 miljoen

vangnet voor alle werkenden, ongeacht de contractvorm.

werknemers met een vast contract, 1,7 miljoen werknemers

Ook wordt het vaste contract minder vast als het aan deze

met een flexibele arbeidsrelatie en 1,5 miljoen zelfstandigen,

commissie ligt. Doorbetalen bij ziekte hoeft nog maar 1 jaar,

aldus het CBS.

en niet langer 2 jaar. Ook moet een bedrijf het aantal uren van

Van contract naar contract

een werknemer onder voorwaarden kunnen verminderen en wordt ontslag makkelijker. In het SER-advies dat ruim een jaar

Het vaste contract is iets voor de happy few geworden. Mensen

later uitkwam, staan grotendeels dezelfde adviezen. Eén groot

hoppen van contract naar contract of worden - hoewel soms

verschil: de SER tornt niet aan de werknemersbescherming.

wel degelijk sprake is van een arbeidsrelatie - als zzp’er betaald

Ontslag van mensen in vaste dienst blijft lastig.

zoals onder meer bij Deliveroo en Uber het geval is. Het is een doorn in het oog van zowel de commissie-Borstlap als de SER. ‘In wat voor land willen wij werken?’, zo luidt de titel van het rapport dat de commissie-Borstlap in januari 2020 uitbracht.

“HET MOET ECH T A NDER S MET DE Z ZP’ER O P D E A R B E I D S M A R K T.” De boodschap: de arbeidsmarkt moet op de schop. We zijn te ver doorgeschoten met flexibilisering. Er is een scheefgroei tussen vast en flexibel ontstaan, waarbij een deel van de samenleving te kwetsbaar is. De reden: bedrijven durven geen vast contract meer te geven. Dat is duurder, en mogelijk zit je jaren aan een werknemer vast door het strenge ontslagrecht.

P.1 3 | P. Z I N E E E N PA Y F O R P E O P L E M A G A Z I N E

DE G E M E NE D E L E R VA N DE AR BE ID SM A R KTA DVIE Z E N ‘ SE R & B OR STL A P’

Ma rk ta na l yse

Ma rk ta na l yse

Een doelgroep die in het vizier zit van zowel de SER als

Rechters grijpen in

Pilot met webmodule

Borstlap is de zzp’er. Vroeger was een zelfstandige vaak

De rechter greep dit jaar enkele keren in. Op Prinsjesdag

Bij een pilot kwam het ministerie met een webmodule.

iemand die zelf voor een onafhankelijk bestaan koos, zijn eigen

bepaalde het Amsterdamse gerechtshof, waar Boot als rechter

Opdrachtgevers moeten een aantal vragen invullen. Moeten

tarieven bepaalde en keuze had uit klussen. Door de opkomst

werkt, nog dat schoonmakers die worden ingehuurd via het

ze iemand in loondienst aannemen of mag hij of zij als zzp’er

van de platformeconomie en macht van sommige werkgevers

Helpling-platform en bij consumenten schoonmaken, moeten

werken? De module biedt in zeven van de tien gevallen

werken tegenwoordig echter ook kwetsbare groepen mensen

worden behandeld als uitzendwerkers. En eerder dit jaar won

helderheid, blijkt uit een evaluatie die in september naar de

als zelfstandige. Ze krijgen vaak weinig betaald en hebben

de Kunstenbond een rechtszaak over schijnzelfstandigheid

Tweede Kamer is gestuurd. 6667 deelnemers deden mee

geen onderhandelingsmogelijkheid over hun tarief, aldus

voor een lid van het Balletorkest. Boot: “Volgens de rechter

aan de pilot. In ruim 28 procent van de gevallen, wordt na het

verschillende onderzoeken.

ging het om schijnzelfstandigheid en was de hoboïst eigenlijk

invullen van de lange vragenlijst echter geen duidelijkheid

gewoon in dienst. Er was onder meer sprake van gezag.

geboden. Ook opvallend: veel werkgevers die eigenlijk iemand

Nadeel van de uitspraak: het was een uitspraak op maat,

in dienst moeten nemen, zeggen dat niet te doen.

Ene zzp’er is de andere niet Hoe moet het verder met de zzp’er op de arbeidsmarkt? Het

specifiek voor de situatie van de hoboïst.”

grote probleem is dat wetgeving vaak om uniforme regels

De webmodule is al een hele verbetering, volgens Boot, al

vraagt, terwijl de ene zzp’er de andere niet is. Dat zegt Gerrard

Zo had de vrouw de jaren daarvoor bij 41 procent van alle

zijn er wel aanpassingen nodig. “Vragen eruit en andere

Boot, hoogleraar Arbeidsrecht aan de Universiteit Leiden en

repetities en voorstellingen van het orkest gespeeld. Ze nam

vragen erin. Bovendien mogen sommige antwoorden wat mij

rechter bij het gerechtshof in Amsterdam. Boot evalueerde in

deel aan alle haar aangeboden producties, met uitzondering

betreft beslissend zijn. Als je eenmalig 2 uur ergens voor een

opdracht van toenmalig staatssecretaris Wiebes (Financiën) de

van producties tijdens een periode van zwangerschap/

opdrachtgever werkt is dat volgens de huidige webmodule

Wet Deregulering Beoordeling Arbeidsrelatie (DBA) en is ervan

bevalling. “Bij een andere musicus was het oordeel misschien

een aanwijzing voor een opdrachtovereenkomst. Wat mij

overtuigd dat het anders moet.

heel anders geweest. Dat maakt een oordeel vooraf zo lastig.”

betreft is er dan geen enkele twijfel. Voor 2 uur ga je iemand

P.1 4

niet in loondienst nemen.” Hij ziet echter ook dat bedrijven

Boot: “Toen we met onze evaluatie bezig waren, kwam bij de

Deliveroo en Uber

Belastingdienst een vraag van een supermarktketen binnen.

Rechters oordeelden eerder ook al in het voordeel van de

Mogen wij onze caissières als zzp’er inhuren? Dat is natuurlijk

werknemers in zaken tegen Deliveroo en Uber. Er zou bij de

een idiote vraag. Er is geen ondernemerschap. Maar de

taxichauffeurs van Uber, die worden betaald als zzp’ers, sprake

Denken in voorlichting

Belastingdienst had juridisch toch moeite om een antwoord

zijn van schijnzelfstandigheid, stelde vakbond FNV. De rechter

Wat Boot betreft kunnen bedrijven niet zomaar uitwijken naar

op de vraag te geven.” Inmiddels werken in Frankrijk bij de

meent dat de rechtsverhouding tussen Uber en de chauffeurs

uitzendwerk, de enige vorm van flexwerk die naast zelfstandig

Monoprix al zzp-caissières. “In Nederland gaan we ook die

voldoet aan alle kenmerken van een arbeidsovereenkomst.

ondernemerschap in het SER-advies overeind blijft. “Er moet

kant op, als we geen maatregelen nemen.”

En eerder dit jaar bepaalde het gerechtshof in een zaak tegen Deliveroo dat de maaltijdbezorgers recht hebben op een

die dat wél moeten doen, zelfstandigen vaak geen contract aanbieden. “Of ze krijgen een slecht uitzendcontract.”

Gerrard Boot hoogleraar arbeidsrecht

arbeidsovereenkomst.

echt sprake zijn van piek of ziekte. En ik denk dat zzp’ers die zoiets overkomt ook mondiger mogen worden. Als ze allemaal het werk neerleggen, is er zo een beter aanbod.” Hij hoopt dat het niet zo ver komt. “Van de toeslagenaffaire hebben we wel geleerd dat we niet in misbruik moeten denken, maar in voorlichting. Hoe kun je bedrijven ervan overtuigen dat het

ER IS EEN SCHEEFGROEI T U S S E N VA S T E N F L E X I B E L O N T S TA A N, WA A R B I J E E N D E E L VA N D E S A M E N L E V I N G TE KWETSBA AR IS.

voordelen heeft om iemand in dienst te nemen. Bijvoorbeeld Boot: “Het gaat hierbij om juridische toetsingen achteraf.

omdat het de betrokkenheid van personeel vergroot.”

Het zou voor de Belastingdienst makkelijker gemaakt moeten worden om vooraf een duidelijk oordeel over de

Boot pleit voor duidelijke criteria. Wanneer mag iemand

arbeidsrelatie te geven. Maar dat is lastig omdat civiel

werken als zzp’er? Een financiële ondergrens is een goede

recht in de praktijk anders is dan fiscaal recht.” Er moet iets

start. Ook zou naar de omvang van de werkzaamheden

gebeuren, meent Boot. “De belastingverschillen tussen

moeten worden gekeken. Iemand die 3 uur per week werkt

zzp’ers en mensen in loondienst zijn te groot. Bovendien

een contract aanbieden, hoeft niet. “Maar als je boven

brokkelt door het groot aantal zelfstandigen het draagvlak

die urengrens zit en onder de 35 euro, dat moet je wat mij

voor cao’s af en doen zelfstandigen vaak weinig aan

betreft in principe een contract krijgen.” Nog een criterium

scholing. Verder komen veel zelfstandigen in de problemen

dat er hoort te zijn: “Is iemand ingeschreven bij de KVK en

in slechte tijden en zijn ze onverzekerd.”

draagt hij BTW af?”

P.1 5 | P. Z I N E E E N PA Y F O R P E O P L E M A G A Z I N E

Ma rkta na lys e