1. ÜNİTE: HZ. MUHAMMED’İN DOĞDUĞU ORTAM 1. Hz. Muhammed’in Hayatını Öğrenmenin Önemi Hz. Muhammed insanları iyiye, doğruya, güzele yönlendirmiş ve onları hakka çağırmış, iman ederek yararlı işler yapanları Allah’ın mükâfatlandıracağını müjdelemiştir. O, insanları Allah’ın buyruklarına uyma ve kötülüklerden sakınma konusunda uyarmıştır. Peygamberimiz insanları bilmedikleri konularda aydınlatmıştır. Getirdiği ilkeler sayesinde insanları inkâr ve cehaletin karanlığından çıkarıp İslam’ın aydınlığıyla tanıştırmıştır. Bu nedenle onun hayatını öğrenmek önemlidir. İslam inanç esaslarından biri olan peygamberlere iman, onların hayatlarını öğrenmeyi gerektirir. Bilgi, imanın önemli bir boyutunu oluşturur ve inanç bilgi ile güçlenir. Bu yüzden Hz. Muhammed’e inanan her Müslümanın onun hayatını bilmesi gerekir. Hz. Muhammed’in hayatını anlatan kitaplara genel olarak siyer denir. Siyer, “sire” kelimesinin çoğulu olup sözlükte yol ve hayat tarzı anlamlarına gelir. Terim olarak ise Hz. Peygamber (s.a.v.)1in doğumundan vefatına kadar hayatını konu alan ilme denir. Siyerin konusu; Hz. Peygamberin doğumu, çocukluğu, gençliği, evliliği, aile hayatı, elçi olarak görevlendirilişi, İslam’ı tebliği, hicreti, insanlar arası ilişkileri, katıldığı savaşlar ve vefatına kadar olan tüm faaliyetleridir. Siyer ilminin amacı, Hz. Muhammed’in peygamberlik dönemindeki faaliyetlerini temel kaynaklardan doğru tespit etmek, tanıtmak ve iyi anlaşılmasını sağlamaktır. Siyer ilminin temel kaynaklarına gelince birinci derecede kaynak Kur’an-ı Kerim’dir. İkinci derecede ise Hz. Peygamberin hadisleri ve sonradan yazılan siyer kitaplarıdır.
NOT EDELİM İbn İshak: es-Sire (öl. H 151/M 768) Vakidi: Kitabü’l-Meğazi (öl. H 208/M 823) İbn Hişam: es-Siretü’n-Nebeviyye (öl. H 219/M 834) İbn Sa’d: Kitabü’t-Tabakat (öl. H 230/M 845) İlk yazılan siyer-meğazi kitaplarıdır.
Hz. Peygamberin hayatını Kur’an-ı Kerim’den bağımsız düşünmek mümkün değildir. Çünkü Kur’an ona nazil oldu. Kur’an’ı en iyi anlayıp uygulayan da o idi. Ayrıca Kur’an’da Hz. Peygamber dönemindeki muharebeler, anlaşmalar, Yahudi, Hristiyan, münafık ve bedevilerle ilişkiler, hicret gibi konularla ilgili bilgiler yer alır. Bununla beraber Kur’an, Hz. Muhammed’in beşeri yönü ve ahlaki kişiliğine sıkça dikkatimizi çeker.2
Hadis kitaplarında Hz. Peygamberin hayatı ve kişiliği ile ilgili bilgiler yer alır. Bu sebeple hadis kitapları da siyer için önemli bir başvuru kaynağıdır. Diğer taraftan Hz. Peygamberin hayatıyla ilgili 8. asrın başlarından itibaren toplanan bilgi ve yazılan kitaplar da önemli kaynaklardandır. Örneğin, İbn İshak’ın “es-Sire” adlı eseri, bu manada yazılan ilk kaynaktır.3 KONUŞALIM Arap Yarımadası’nı gösteren bir haritadan Hz. Muhammed’in doğduğu, çocukluğu ile gençliğinin geçtiği bölge ve şehirleri bulunuz. Sonra o bölgenin sosyal ve dinî özellikleri üzerinde konuşunuz. 1 Sallallahü aleyhi vesellem (Allah’ın salat ve selamı onun üzerine olsun.) 2 Kalem suresi, 4; Tevbe suresi, 128; Âl-i İmrân suresi, 159. ayetler. 3 Hüseyin G. Yurdaydın, İslam Tarihi Dersleri, s. 1.
10