II. ÜNİTE: İSLAM DÜŞÜNCESİNDE YORUMLAR üzere abasının altındaki beş kişiyi sembolize etmektedir. Ayrıca bu
BİLİYOR MUYDUNUZ?
beş isim için Al-i Aba (abanın al-
Hz. Peygamberin Hz. Fatıma dışındaki
tındakiler) ve Hamse-i Al-i Aba
tüm çocukları kendisinden önce vefat et-
(abanın altındaki beş kişi) adı da
mişlerdir. Onun pâk nesli kızı Hz. Fatıma
kullanılmıştır. Alevi-Bektaşilere
validemiz yoluyla devam etmiştir. Hz. Hasan’ın so-
göre Ehl-i Beyt içinde Hz. Ali’nin
yundan gelenlere “şerif”, Hz. Hüseyin’in soyundan
ayrı bir yeri ve önemi vardır. Bu-
gelenlere ise “seyyid” denir.
nun için Alevi-Bektaşiliğe göre Hz. Peygamber, ümmetini Hz. Ali’ye emanet etmiş, kızı Fatıma’yı onunla evlendirmiş ve onu kendisine musahip ilan etmiştir. Alevilik-Bektaşilik düşüncesinde, Ehl-i Beyt sevgisi dolayısıyla Hz. Hasan ve Hz. Hüseyin soyundan gelenlere de sevgi beslenir. Muharrem ayında Hz. Hüseyin’in Kerbelâ’da şehit edilmesinin matemi için on iki gün oruç tutulur. Bu süre içerisinde normal hayatta yapılan bazı davranışlardan kaçınılır. Genellikle muharrem orucunun tamamlandığı on ikinci akşamı cem ayini yapılır. Ehli-Beyt’e ve onu sevmeye Türk İslam edebiyatında da önemli bir yer verilir. Mesela Yusuf Has Hacib, Kutadgu Bilig isimli eserinde yöneticilerin Ehl-i Beyt’e nasıl davranması gerektiği konusunda şöyle demektedir: “Devlet görevlileri ve beyin adamları ile halkın dışında ilişki kuracağın kimseler arasında Hz. Peygamberin nesli vardır. Bunlara hürmet edersen mutluluk bulursun. Bunları canı gönülden sev. Onlara iyi bak, yardımcı ol. Bunlar Ehl-i Beyt’tir, sevgili peygamberin soyudur. Onun için onları peygamber hakkı için sev.”16
4.4.4. Tevellâ, Teberrâ Tevellâ, birisini dost edinmek ve sevmek anlamına gelen Arapça bir kelimedir. Alevi-Bektaşi kültüründe ise tevellâ, âl-i abanın velayetini tanımak, onları sevmek, onlardan medet ve şefaat beklemek ve onları dost bilmek demektir.17 Teberra, beri olmak, sevmeyip yüz çevirmek ve uzaklaşmak anlamında kullanılan Arapça bir kelimedir. Alevi-Bektaşi kültüründe Emevilerin ikinci hükümdarı olan Yezid ile onun soyundan gelenleri ve taraftarlarını sevmemek anlamında kullanılan bir kavramdır.18 Genel olarak tevella Ehl-i Beyti candan sevmek, teberra ise Ehl-i Beyt’e düşman olanları sevmemek ve onlardan uzak durmaktır. Ehl-i Beyt’i sevmek, onlara tabi olmak, Müslümanlar için son derece önemlidir. 16 Yusuf Has Hacib, Kutadgu Bilig, s. 178. 17 Mehmet Zeki Pakalın, Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü, C 3, s. 482. 18 Mehmet Zeki Pakalın, Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü, C 3, s. 430.
57