Dizajn ze sznurka | pisemna praca magisterska

Dizajn ze sznurka | Projekt aktywizujący społeczność inspirowany sztuką ludową Praca magisterska Magdalena Zawieja, Magdalena Kamińska

promotor: dr Justyna Kucharczyk recenzent: dr Zofia Oslislo-Piekarska

Pracownia Komunikacji Społecznej Akademia Sztuk Pięknych w Katowicach Wzornictwo | 2015

prowadzący: dr hab Andrzej Sobaś prof. ASP dr hab Wiesław Gdowicz dr Justyna Kucharczyk

strona 2

Akademia Sztuk Pięknych w Katowicach Magdalena Zawieja, Magdalena Kamińska DYPLOM 2015 Wydział Projektowy Studia drugiego stopnia – stacjonarne Kierunek: Wzornictwo Pracownia Komunikacji Społecznej prowadzący: prof ASP dr nab. Wiesław Gdowicz, dr Justyna Kucharczyk, dr hab. Andrzej Sobaś Dyplom główny Temat pracy: Dizajn ze sznurka. Projekt aktywizujący społeczność lokalną inspirowany sztuką ludową Promotor pracy: dr Justyna Kucharczyk Recenzent: dr Zofia Oslislo-Piekarska

Parametry pracy Panele do nauki haftu krzyżykowego i szycia: »» dwa panele do przestrzeni publicznej miasta o wymiarach 200x120cm wykonane z polietylenu niskociśnieniowego o wysokiej gęstości (HDPE) w kolorze jasnozielonym kotwione na stałe w Czechowicach-Dziedzicach »» panel mobilny – element wyposażenia placówki edukacyjnej – o wymiarach 112x112 cm wykonany ze sklejki pokrytej filmem melaminowym wraz z czterema kołkami usztywniającymi konstrukcję »» panel wystawowy o wymiarach 200x100 cm wykonany z polietylenu niskociśnieniowego o wysokiej gęstości (HDPE)

Materiały wspomagające: »» sznurki o średnicy 5mm kolory: zielony, żółty, niebieski, czerwony, czarny »» guziki o średnicy 9cm-22,5cm wykonane z pianki sieciowanej chemicznie kolory: niebieski, czerwony, biały kształty: kwadrat, trójkąt, koło »» szablony z wzorami »» małe tabliczki do nauki haftu krzyżykowego – 10 sztuk – wraz z kompletem sznurków o średnicy 2mm

Elementy dodatkowe: »» materiały promocyjne wydarzenia miejskiego „Zapaleńcy” w Czechowicach-Dziedzicach: plakat, ulotki, etykiety na cukierki, koszulki »» 4 banery prezentacyjne z obciążnikami 220x100 cm »» materiały promocyjne projektu Dizajn ze sznurka: przypinki, pieczątka »» prezentacja multimedialna »» płyta CD

spis treści | strona 7

Spis treści I. Wstęp

II. Obszary problemowe

III. Analiza

IV. Zakres i idea projektu

1. Temat i zakres pracy 2. Uzasadnienie wyboru tematu

10 11

1. Tożsamość 2. Przestrzeń publiczna 3. Zawody wymierające

12 15 16

1. Projekt „Dizajn na Pograniczu” 2. Wykorzystane metody badawcze i zagadnienia projektowe 2.1 Wirtualny obraz 2.2 Czechowice-Dziedzice 2.3 Orlová 3. Wnioski 4. Pogłębiona analiza miast partnerskich 4.1 Swobodne obserwacje 4.2 Wywiady z mieszkańcami Czechowic-Dziedzic 4.3 Urząd Miasta Czechowic-Dziedzic 4.4 Cykl spotkań Skarby historii miasta Czechowice-Dziedzice 4.5 Towarzystwo Przyjaciół Czechowic-Dziedzic 4.6 Sztuka ludowa i rzemiosło

20 21

1. Cele społeczne 2. Cel projektu 2.1 Cele pośrednie 3. Dobre praktyki 4. Twórcy w Czechowicach-Dziedzicach i dziedziny – wywiady i analiza 5. Wybór dziedziny 6. Haft krzyżykowy 7. Scenariusz przekazywania umiejętności 8. Założenia szczegółowe projektu 8.1 Określenie użytkowników 8.2 Przeznaczenie i funkcja projektu 8.3 Sposób przetworzenia haftu krzyżykowego – skala makro 8.4 Elementy składowe projektu 8.5 Cechy formy 8.6 Wymiary 8.7 Sposób użytkowania (przeplatanie, współpraca)

40 41

28 30

42 45 48 49 50 52

spis treści | strona 9

V. Rozwój projektu

VI. Podsumowanie

9. Technologia, materiały i koszty produkcji 10. Kolorystyka 11. Identyfikacja wizualna projektu 12. Usługa 13. Wdrożenie projektu 13.1 Formuła wydarzenia Zapaleńcy – Aktywny Dzień Dziecka 13.2 Dizajn ze sznurka na dorocznym wydarzeniu „Zapaleńcy” w Czechowicach - Dziedzicach 13.3 Identyfikacja wizualna wydarzenia miejskiego 13.4 Wnioski po wydarzeniu „Zapaleńcy” 13.5 Relacja fotograficzna

58 59 59 62 74

1. Rozwój nowej funkcji – nauka szycia i przyszywania 2. Warsztaty z szycia i przyszywania guzików 2.1 Cel warsztatów 2.2 Materiały 2.3 Formuła i przebieg warsztatów 2.4 Wnioski z warsztatów i relacja fotograficzna 3. Projekt mobilnego panelu „Dizajn ze sznurka” dla przestrzeni placówek edukacyjnych 3.1 Założenia, cele szczegółowe i przeznaczenie 3.2 Analiza ergonomiczna 3.3 Prototypowanie 3.4 Cechy wybranej formy 3.5 Nowa funkcja – cerowanie 3.6 Wybór materiału 4. Dizajn ze sznurka – mobilny panel w przestrzeni publicznej Portu Lotniczego „Katowice” 26.1 Analiza dedykowanej przestrzeni 26.2 Ograniczenia i specyfika lotniska 5. Życie projektu – wystawy i targi 5.1 Silesia Bazaar 5.2 Arena Design

90 90

Osiągnięte cele Opinie użytkowników Słowniczek pojęć, definicje, cytaty Bibliografia Spis ilustracji ­­

128 130 132 138 140

102

118

122

I. Wstęp Dział zawiera informacje o temacie pracy wraz z uzasadnieniem jego wyboru, zakres projektu i jego elementy.

II. Obszary problemowe Dział zawiera szerszy opis obszarów problemowych wraz z pojęciami, jakie są poruszane w pracy pisemnej. Pojęcia, które zostały przybliżone to tożsamość, przestrzeń publiczna i zjawisko wymierania zawodów rzemieślniczych.

tożsamość

strona 11

strona 12

I. Wstęp

1 | Temat i zakres pracy Podjęcie wspólnej inicjatywy daje możliwość do stworzenia miejsca spotkań, które aktywizuje społeczność lokalną i zacieśnia ich więzi.

Tematem pracy dyplomowej jest projekt aktywizujący lokalną społeczność inspirowany sztuką ludową. Nosi nazwę „Dizajn ze sznurka”, ponieważ odnosi się do wybranej przez nas umiejętności haftu ręcznego. Projekt nawiązuje do tradycji, jest okazją do rozwoju pasji, kształtuje kreatywne myślenie, umiejętności manualne i współpracę. Jego ważnym aspektem jest dawanie pretekstu do wspólnego działania i zabawy, lepszej komunikacji, budowania relacji i współtworzenia. Podjęcie wspólnej inicjatywy daje możliwość do stworzenia miejsca spotkań, które aktywizuje społeczność lokalną i zacieśnia więzi.

Zakres pracy: a. projekt paneli przeznaczonych do przestrzeni publicznej CzechowicDziedzic, służących nauce umiejętności haftu krzyżykowego lub szycia b. projekt usługi mającej wspomagać funkcjonowanie paneli, c. działania warsztatowe w ramach wydarzenia miejskiego Zapaleńcy a także projekt identyfikacji i materiałów promocyjnych tego wydarzenia, d. rozwój projektu paneli o nowe funkcje i materiały warsztatowe, e. projekt paneli mobilnych.

wstęp | strona 13

2 | Uzasadnienie wyboru tematu Pracę nad dyplomem rozpoczęłyśmy w ramach międzynarodowego projektu Dizajn na Pograniczu, który był realizowany przez Pracownię Komunikacji Społecznej Akademii Sztuk Pięknych w Katowicach wraz z Wydziałem Promocji Urzędu Miasta Czechowice-Dziedzice. Jego celem była aktywizacja mieszkańców i kluczowych miejsc w Czechowicach-Dziedzicach i czeskim mieście Orlová. Efektem pracy miały być koncepcje zagospodarowania przestrzeni publicznej miast partnerskich realizujących projekt.

Na podstawie analizy informacji zebranych podczas warsztatów utworzony został obraz miasta i określono obszary problemowe. Po ich weryfikacji zdecydowałyśmy się zająć – wspólnym dla obu miast partnerskich – problemem braku poczucia tożsamości ze szczególnym uwzględnieniem problemu wymierania umiejętności związanych z zawodami rzemieślniczymi. Inspiracją do działań w obszarze sztuki ludowej i rękodzieła było aktywne środowisko twórcze obu miast partnerskich.

Celem projektu jest opracowanie aktywizacja społeczna i wzbudzenie zainteresowania rzemiosłem regionalnym w odniesieniu do tradycji i tożsamości miejsca.

Celem projektu jest opracowanie aktywizacja społeczna i wzbudzenie zainteresowania rzemiosłem regionalnym w odniesieniu do tradycji i tożsamości miejsca.

strona 14

II. Obszary problemowe

1 | Tożsamość

1

Tożsamość 1. Nasza tożsamość to świadomość naszych cech i naszej odrębności.

2. Tożsamość jakiejś społeczności to jej wewnętrzna spójność i poczucie jedności.

Tambor J., Kulturowe wyznaczniki tożsamości.

Tożsamość mieszkańców województwa śląskiego, Uniwersytet Śląski

Część analityczna naszej pracy uświadomiła nam, że mieszkańcy miast, dla których miały powstać rozwiązania nie utożsamiają się ze swoim miejscem zamieszkania, nie wiedzą „jakie ono jest”. Brak poczucia związku ze swoim miastem jest problemem wielu z nich, stąd uznałyśmy, że wybór tematu związanego z tożsamością jest ważny. Świadomość tożsamości miasta może także bezpośrednio wpłynąć na poczucie dumy z miejsca zamieszkania, pozwalać na budowanie mocniejszych więzi społecznych – co zamierzałyśmy uświadomić naszym działaniem.

Praca ze społecznością lokalną i jej reprezentantami, którymi są przedstawiciele Urzędów Miejskich skłoniła nas do zastanowienia się nad tym jaki wpływ ma na społeczność poczucie związku z miejscem zamieszkania.

Jak świadomość tożsamości wpływa na sposób percepcji miejscowości przez mieszkańców oraz, w jaki sposób ta tożsamość się przejawia.

Tożsamość 1 się według nas przede wszystkim ze świadomością. Świadomością własnej indywidualności, cech, przekonań i wartości. Szczególnie istotnym elementem budowania własnej świadomości / tożsamości oprócz środowiska rodzinnego jest kontekst miejsca zamieszkania i wpływ społeczności lokalnej. Tożsamość osobista stanowi o naszym stosunku do siebie, natomiast tak istotna w tej pracy tożsamość społeczna, związana z miejscem zamieszkania – wpływa na określenie własnego stosunku do innych ludzi. Świadomość tego, jakie jest miejsce w którym mieszkamy

obszary problemowe | strona 15

ma kluczowy wpływ na nasze poczucie przynależności do społeczności lokalnej, daje nam poczucie stabilności, wzmacnia więzi społeczne – co w konsekwencji stwarza warunki do budowania korzystnego wizerunku miasta.

Każde miasto ma swoją tożsamość. Czasem jesteśmy jej świadomi, czasem jest dla nas niejednoznaczna. Co istotne, wpływ na jej budowanie mają nie tylko elementy związane z przeszłością, czyli te, które są stałe tj. dziedzictwo kulturowe, historia, lokalizacja, warunki przyrodnicze czy pamięć zbiorowa. Miasto to ludzie w nim mieszkający, na budowanie jego tożsamości wpływa więc także to, co jest podatne na zmiany: jak instytucje rządzące, ich cele i wpływ na rozwój wizerunku miasta, rynek, kapitał, grupy społeczne ze swoimi przekonaniami i marzeniami.

W trakcie pracy z przedstawicielami Urzędów Miejskich dostrzegałyśmy dużą potrzebę z ich strony kreowania wizerunku 2 opartego o najbardziej unikatowe cechy tożsamości obu miast biorących udział w projekcie. Obrany sposób odkrywania tożsamości, która przejawia się w aktywnościach społeczności lokalnych dał nowe spojrzenie na możliwości miasta. „Tożsamość jako identyczność człowieka i wizerunku nie jest więc jednoznaczna.

Może określać jednostkę zarówno jako konkretną osobę, jak i jako kogoś należącego do pewnej, symbolizowanej przez właściwą maskę 3, grupy społecznej. (…) nie musimy traktować jej dosłownie, jest pewnym atrybutem, znakiem pozwalającym powiązać jej właściciela zarówno z określoną grupą lub społecznością (..). Zasłania go, ale też ujawnia.”

W naszej pracy brałyśmy pod uwagę to, że tożsamość miasta (i budującej go społeczności lokalnej) jest tak naprawdę zbiorem rodzajów tożsamości, masek w świadomości różnych mieszkańców. Wyrazem tego jest sposób postrzegania miejsca zamieszkania, zrozumienie historii i tradycji a także wszystkie aktywności podejmowane w związku z miejscowością. Człowiek przynależy jednocześnie do wielu grup, nosi wiele masek, w związku z czym jego tożsamość buduje się na wielu wpływach – podobnie jest z miastami. Mogą posiadać swoją dominującą tożsamość, która powstaje w procesie hierarchizacji pozostałych tożsamości – tych związanych z postrzeganiem jednostek, lokalnych środowisk, sposobu w jaki jest przestawiane i promowane przez instytucje publiczne a także świadectwa, jakie dają w oczach ludzi „z zewnątrz”. Kiedy tożsamość i jej elementy składowe są wyraźne, dobrze skonstruowane – łatwo się nam do nich odnieść. Czasem jednak społeczeństwo ma problem z określeniem własnej, wspólnotowej tożsamości, nie znaczy to jednak, że ona nie istnieje.

2

Wizerunek – jest efektem subiektywnego odbioru miejsca, którego obiektywnym wyrazem jest tożsamość, a odpowiednie zarządzanie tożsamością miejsca, jest podstawowym czynnikiem kreowania wizerunku.

Stanowicka-Traczyk A,. Kształtowanie wizerunku miasta na przykładzie miast polskich, Oficyna Wydawnicza Branta, Bydgoszcz-Olsztyn, 2008

3

Łac. Persona, maska za którą kryje się twarz aktora. W greckim i rzymskim teatrze aktor reprezentuje nie tylko jednostkę, lecz także kogoś z określonej grupy społecznej.

Jest z nią identyczny, więc tożsamy. Mrozek J., Maski tożsamości, czasopismo 2+3d nr 52/2014

strona 16

4

Dziedzictwo część historii z którą utożsamia się jakaś określona grupa społeczna. Mrozek J., Maski tożsamości, czasopismo 2+3d nr 52/2014 5

Mrozek J., Maski tożsamości, czasopismo 2+3d nr 52/2014, s. 106

Naszym zadaniem w trakcie pracy nad projektem – z wykorzystaniem wiedzy uzyskanej od specjalistów – były próby określenie elementów tożsamości. Działanie projektowe, które miałoby prowadzić do uświadomienia mieszkańcom możliwości miasta opierało się na odwołaniu do miejsca zamieszkania, społeczności – jej aktywności, przyzwyczajeń i obyczajów. Takie działanie to refleksja nad regionalnymi materiałami, technikami i wartością emocjonalną, jaką niosą za sobą doświadczenia społeczności. Wielowymiarowy wymiar pracy projektowej uwzględnia poszukiwania, odrywanie, działanie na przestrzeni wielu dziedzin (m.in. technologia, urbanistyka, socjologia, marketing).

Efektem jest dbałość o odpowiadanie na potrzeby użytkowników, co daje twórcze podejście do rozwiązania problemu. Decydując się na wybór elementu budującego świadomość miejsc kierowałyśmy się przede wszystkim tym, że o wyjątkowości obu miast i tożsamości najbardziej świadczą społeczności je zamieszkujące, wspólne cechy, wartości i działania. Pracując ze społecznością lokalną najbardziej zależało nam, aby nasze działanie uświadomiło im wartość zamieszkiwanego regionu, jego wyrazistość i unikalność.

Józef Mrozek w artykule pod tytułem Maski tożsamości uważa, że podstawowym narzędziem do konstruowania tożsamości jest tradycja rozumiana jako te elementy i wartości, które zawarte w dziedzictwie 4 są oceniane pozytywnie z punktu widzenia ich użyteczności w kształtowaniu teraźniejszości i przyszłości. Tradycja służy modernizmowi 5. Taki aspekt tradycji, której największą wartością jest to, że wiąże społeczności lokalne, wykorzystałyśmy w naszej pracy przy wyborze elementów stanowiących o identyfikacji miast partnerskich. Była dla nas pretekstem do odkrywania lokalności i historii regionu z uwzględnieniem tylko tych unikalnych cech, które zyskują wartości uniwersalne. W istniejącej formie nie była dostosowana do zmieniających się potrzeb i wymogów społeczeństwa, dlatego wymagała ona ponownego wartościowania i konstruowania pod kątem wykorzystania przy odbudowywaniu zanikających elementów świadomości miast.

Dzięki współpracy z użytkownikami – w tym wypadku mieszkańcami – udało się uzyskać i określić wartość symboliczną tożsamości, która pokazana w zupełnie innej formie może być nie tylko powodem do dumy, ale także pretekstem dla innych do uświadomienia sobie, że z czym się identyfikują, co jest dla nich ważne.

obszary problemowe | strona 17

2 | Przestrzeń publiczna Realizacja projektu Dizajn na Pograniczu i wpisane w jej plan stworzenie koncepcji zagospodarowania kluczowych miejsc przestrzeni publicznej miast partnerskich a także aktywizacja społeczna wpłynęły na naszą potrzebę zajęcia się szerzej społecznością lokalną i jej otoczeniem.

Szczególnie interesującą nas formą przestrzeni miejskiej (jako otwartej i dostępnej) była przestrzeń publiczna. Ludzie poruszający się w przestrzeni poddają ją ocenie, wartościują a także kształtują poprzez użytkowanie. Jest ona więc nośnikiem tożsamości zbiorowej ze względu na wspomniany charakter odzwierciedlający zmiany wprowadzane przez społeczność. „Przestrzeń więc można rozumieć nie tylko, jako miejsce interakcji i tło dla zdarzeń, ale także jako elementarny składnik tożsamości” Burdzik Tomasz 6.

Analizując zgodnie z definicją słowa publiczny, jako „dotyczący całego społeczeństwa lub jakiejś zbiorowości, dostępny lub przeznaczony dla wszystkich” (Słownik Języka Polskiego) łatwo jest zauważyć, że większość przestrzeni obecnie traktowanych jako publiczne nie spełnia podstawowych wymogów znaczenia tego słowa. To, co nie jest zamknięte nie od razu oznacza, że jest ono dostępne. To, co jest udostępnione nie jest jednoznaczne z tym, że dotyczy i jest przeznaczone zbiorowości. Słowo przeznaczony sugeruje, że powstaje ona świadomie, na potrzeby konkretnej zbiorowości. Tak rozumiana przestrzeń publiczna w naszym mniemaniu niesie za sobą pewne wymagania. Dobrze skonstruowana przestrzeń odpowiada na wymogi społeczeństwa i wpływa pozytywnie na jakość miasta.

W naszej pracy myślimy o znaczeniu i tworzeniu przestrzeni publicznej oraz jej funkcji w mieście i życiu człowieka starając się nie zapominać o jej społecznym i wspólnotowym charakterze.

Domeną przestrzeni publicznej jest przecież to, że korzystają z niej wszyscy użytkownicy. Została stworzona dla społeczności, powinna więc być projektowana z uwzględnieniem jej potrzeb. Przestrzeń publiczna pełni nierzadko funkcje komunikacji i wymiany – tym aspektem, który nas najbardziej interesuje w pracy projektowej jest jej funkcja wymiany doświadczeń. Jest to miejsce w którym stykamy się z „innością”, doświadczamy i spotykamy się. Biorąc pod uwagę obecny tryb życia i coraz mniejszą ilość interakcji pomiędzy nieznajomymi ludźmi w społeczeństwie (lub też powierzchowny ich charakter) – przestrzeń publiczna pełni obecne często nową rolę. Jest ona miejscem stymulacji tych kontaktów.

Projektując dla przestrzeni publicznej zwracałyśmy uwagę na to, żeby nie powstało kolejne miejsce, gdzie można jedynie widzieć się z innymi.

Chciałyśmy, by nasz projekt dawał powód do tego, by wspólnie działać.

6

Burdzik, T. (2012).

Przestrzeń jako składnik tożsamości w świecie globalizacji. Kultura-Historia-Globalizacja, (11), 13–27

strona 18

3 | Zawody wymierające Jednak pokolenie, dla których wytwórstwo ręczne i rzemiosło stanowi pasję powoli odchodzi a wraz z nim nadzieje na kontynuację.

Problematyka poruszana przez nas w pracy dotyczy także zjawiska wymierania zawodów rzemieślniczych. Jest to dla nas istotna tematyka ze względu na to, że rzemieślnictwo i sztuka ludowa stanowią możliwości obu miast partnerskich biorących udział w projekcie.

Postęp cywilizacyjny i rozwój technologii sprawił, że w wielu przypadkach coraz rzadziej wykorzystujemy swoje umiejętności manualne. Ręcznie robione przedmioty wypierane są przez produkcję masową. Wraz z nimi ginie pewna kultura i tradycja, będąca zalążkiem ich powstania i wartości które ze sobą niosą . Zawody te wymagają dużo umiejętności i wiedzy a także precyzji. W dobie szybkich rozwiązań chętnych na usługi rzemieślnicze jest coraz mniej a następców do wykonywania zawodu prawie wcale. Wykonywanie tych usług coraz częściej przestaje być pracą a staje się pasją.

Jednak pokolenie, dla których wytwórstwo ręczne i rzemiosło stanowi pasję powoli odchodzi a wraz z nim nadzieje na kontynuację. Są to w większości ludzie, którzy bardzo chętnie chcą dzielić się wiedzą i przekazywać swoje doświadczenie, bo doskonale rozumieją wartość tradycji. Brak w tym wypadku jednak płaszczyzny komunikacji pomiędzy nadchodzącym pokoleniem, dla których obecne ramy rzemiosła są zbyt „sztywne” a pełnymi zapału fachowcami chcącymi upowszechniać swoją dziedzinę.

W naszym projekcie uwzględniłyśmy potrzebę stworzenia takiej płaszczyzny i próbę pokazania „zastanej” dziedziny w sposób, który mógłby zainteresować także młodsze pokolenie.

Pasja porządkuje życie, wyznacza cele do osiągnięcia i daje motywację – łatwo się nią dzielić, ciężej ją zyskać. Każda społeczność potrzebuje dzielenia się pasją po to, by budować swoją kulturę materialną.

obszary problemowe | strona 19

strona 20

III. Analiza Dział zawiera informacje dotyczące warsztatów Dizajn na Pograniczu – ich cel, wykorzystane metody badawcze i wnioski a także wpływ, jaki wywarły na dalszy projekt. Opisany jest także przebieg analizy.

tożsamość | strona 21

strona 22

III. Analiza

1 | Projekt „Dizajn na Pograniczu” Celem projektu „Dizajn na Pograniczu” była poprawa jakości i aktywizacja kluczowych miejsc w przestrzeni publicznej miast partnerskich poprzez (...) stworzenie prototypów rozwiązań.

W październiku 2013 roku Urząd Miasta Czechowice-Dziedzice i Pracowania Komunikacji Społecznej ASP Katowice rozpoczęły realizację projektu międzynarodowego „Dizajn na Pograniczu. Re-kreacja miast na pograniczu polsko-czeskim”. W projekcie brały udział dwa współpracujące ze sobą miasta partnerskie – polskie Czechowice-Dziedzice i czeskie miasto Orlová.

Celem projektu była poprawa jakości i aktywizacja kluczowych miejsc w przestrzeni publicznej miast partnerskich poprzez opracowanie koncepcji zagospodarowania i stworzenie prototypów rozwiązań dedykowanych obu miastom. Oba miasta wyraziły potrzebę stworzenia miejsca interakcji i spotkań, które pozytywnie wpłynęłoby na jakość nie tylko przestrzeni publicznej, ale także jakość życia mieszkańców. Obecnie dostrzegają bowiem barierę w rozwoju społecznym – brak chęci w uczestniczeniu w życiu społecznym i kulturalnym, nie spędzanie wolnego czasu w przestrzeni publicznej miasta.

Za przygotowanie koncepcji zagospodarowania przestrzeni publicznej odpowiadały dwie grupy studentów: »» polska grupa projektowa (z pracowni Komunikacji Społecznej, Wzornictwo Akademia Sztuk Pięknych) »» grupa czeska (z Katedry Architektury Wydziału Budownictwa, VŠB TU z Ostrawy) pod nadzorem ekspertów – prowadzących Pracownię Komunikacji Społecznej ASP, pedagogów architektów z Ostrawy, socjologa,

analiza | strona 23

zaproszonych pasjonatów gminy. W obu miastach przeprowadzono warsztaty projektowe, w trakcie których wykonaliśmy badania, analizy, współpracowaliśmy z mieszkańcami i urzędnikami - co miało na celu lepsze poznanie miast.

Pedagodzy Akademii Sztuk Pięknych i Wydziału Architektury w Ostrawie wygłosili także wykłady o dobrych praktykach projektowych i sposobach pracy projektowej, których celem było prezentowanie problemu projektowania w kontekście społecznym, zainspirowanie uczestników i mieszkańców do zmiany sposobu myślenia o mieście i spojrzenia na lokalne wyzwania z innej perspektywy.

Istotnym elementem pracy nad projektem Dizajn na Pograniczu była ścisła współpraca z mieszkańcami – zostali zaproszeni do wzięcia udziału w warsztatach projektowych, konsultacjach i prezentacjach koncepcji.

Dzięki temu mieli wpływ na tworzenie projektów rozwiązań dotyczących zagospodarowania przestrzeni publicznej. Wywiady, ankiety, konsultacje i rozmowy miały wpływ na całą pracę projektową w trakcie i po skończeniu projektu Dizajn na Pograniczu tak, by uzyskać rozwiązania odpowiadające lokalnym potrzebom.

Harmonogram prac projektu Dizajn na Pograniczu »» warsztaty projektowe mające na celu analizę miast partnerskich 21-25.10.2013 Czechowice-Dziedzice i 8-12 Orlová »» spotkania warsztatowe w Urzędach Miast partnerskich prezentujące wybrane etapy i postępy pracy projektowej, których celem była weryfikacja zgodności prezentowanych rozwiązań z oczekiwaniami mieszkańców i urzędów 5 spotkań od grudnia 2013r do maja 2014r »» wdrożenie rozwiązań prototypów do przestrzeni publicznej miasta 5 czerwiec 2014 »» konferencja podsumowująca projekt 26 czerwiec 2014r

2 | Wykorzystane metody badawcze i zagadnienia projektowe 2.1 Wirtualny obraz Analiza informacji o miastach na postawie dostępnych wiadomości w źródłach internetowych (mapy topograficzne, portale informacyjne, fora dyskusyjne etc) to pierwsze z narzędzi pracy projektowej pozwalająca

Wywiady, ankiety, konsultacje i rozmowy miały wpływ na całą pracę projektową w trakcie i po skończeniu projektu Dizajn na Pograniczu tak, by uzyskać rozwiązania odpowiadające lokalnym potrzebom.

strona 24

na zapoznanie się z miastem poprzez stworzenie wstępnego, szkicowego obrazu miasta takim, jakie widzą je ludzie z „zewnątrz”, na podstawie ogólnodostępnych mediów. Obraz ten następnie został skonfrontowany w wyniku pracy z urzędnikami i mieszkańcami i uległ ponownej weryfikacji.

Wirtualne Czechowice-Dziedzice »» miasto pokazywane w kontekście gminy wraz z tworzącymi ją sołectwami: Bronów, Ligota i Zabrzeg »» podział gminy na część rolniczo-rekreacyjną i przemysłowo-miejską – podział ten wyznacza m.in. Droga Krajowa nr 1 »» zachodnia część gminy charakteryzuje się dużą ilością miejsc rekreacyjnych, stawami hodowlanymi, terenami chronionymi ze względu na swoje walory przyrodnicze »» wschodnia część jest uprzemysłowiona (przemysł rafineryjny, górniczy, zapałczany, metalurgiczny), bogata w zabytki (świeckie i sakralne)

Katowice

Natura 2000 Rezerwat Przyrody Rotuz

schemat 1 | podział gminy Czechowice-Dziedzice

analiza | strona 25

»» pozytywny obraz miasta „w sieci”: dobrze skomunikowane, bogata oferta wydarzeń sportowo-kulturalnych, jasna wizja i strategia rozwoju »» w komentarzach internetowych mieszkańcy wskazywali na brak miejsc interakcji, niespójny wizerunek miasta w sieci, brak wydarzeń o charakterze miejskim »» kompleks miasta ościennego: Bielsko-Biała (wg mieszkańców jedyne miejsce w okolicy w którym można spędzić czas wolny) Wirtualna Orlova Przy tworzeniu wirtualnego obrazu czeskiego miasta Orlová udało się uzyskać informacje o mieście dzięki ogólnodostępnym źródłom i koniecznym tłumaczeniom. »» miasto postindustrialne, duża ilość zdegradowanych pokopalnianych terenów związanych z ekspansyjnym i rabunkowym wydobyciem węgla w przeszłości »» syndrom „miasta-sypialni” wynikający z braku większych pracodawców poza kopalnią Lazy

bezrobocie wynosi 15,56% 91,2% populacji Orlovej mieszka w dzielnicy Lutynia (miasto – sypialnia) i Poruba

50% ludności zawodowo czynnej dojeżdża do pracy w okolicznych miejscowościach

oprócz kopalni Lazy nie ma innego dużego pracodawcy w mieście

schemat 2 |syndrom „miasta sypialni” Orlova

strona 26

»» syndrom kurczącego się miasta związany z dezindustrializacją, spadkiem zatrudnienia, zwiększeniem się ilości mniejszości etnicznych wykluczonych społecznie (populacja Romów) i niską atrakcyjnością miasta w porównaniu do miast ościennych

spadek zasobów mieszkalnych

przewidywane

Orlová

Romów (5tys osób) wzrost patologii

depopulacja (obecnie ponad 31 tys.,

w porównaniu

zdegradowane tere ny pokopalniane

schemat 3 | syndrom „kurczącego się” miasta

»» przeniesienie centrum miasta z zabytkowej dzielnicy (spowodowane degradacją terenów) do nowo powstałych blokowisk spowodowało przeludnienie dzielnicy Lutynia i brak miejsc zagospodarowanych pod aktywności społeczne

analiza | strona 27

powierzchnia dzielnic Lazy i Miasto 7,9 %

Poruba i Lutynia 54,8 %

Lazy i Miasto 45,2 %

Poruba i Lutynia 92,1 %

schemat 4 | gęstość zaludnienia dzielnic w Orłowej

Sporządzone prezentacje zawierające wirtualny obraz miast zostały przedstawione pierwszego dnia warsztatów w miastach partnerskich i następnie diagnozowane w wyniku pracy analitycznej z punktu widzenia architektonicznego i z punktu widzenia problemów społecznych.

W trakcie obu wyjazdów warsztatowych do miast partnerskich pracę rozpoczynaliśmy on zbierania informacji. W tym celu korzystaliśmy zarówno z doświadczenia ekspertów zaproszonych do udziału w projekcie, jak i z powszechnie znanych metod badawczych typu spacer moderowany7 przeprowadzony wraz z przewodnikiem po kluczowych miejscach w mieście i spacer wrażeniowy. Ważną częścią analizy były oczywiście wywiady i ankiety przeprowadzane z mieszkańcami na podstawie pytań przygotowanych przez socjologa – były one bezpośrednimi informacjami o problemach z jakimi musimy się zmierzyć i dostarczały one nam niewątpliwie najwięcej wiadomości o funkcjonowaniu i percepcji miasta oczami mieszkańców.

W ich trakcie wspólnie z mieszkańcami poznawaliśmy miasto. Praca na kalkach i mapach ułatwiała zaznaczanie przez mieszkańców miejsc ich zdaniem istotnych dla miasta, zagrożeń, wspomnień, jakie mają z różnymi przestrzeniami w mieście. Informacje zebrane z wywiadów pomogły nam w ustaleniu wniosków i zdefiniowaniu problemów.

Informacje dotyczące miejsc w przestrzeni, ich funkcji i znaczenia dla mieszkańców analizowałyśmy za pomocą metod tj. mapowanie miasta czy Schwarzplan udostępniony nam przez grupę architektów czeskich.

W wyborze zagadnień projektowych korzystaliśmy z analizy SWOT natomiast w ich hierarchizacji pomagała nam metoda Drzewa Problemów i Celów.

7

Wszystkie wykorzystane metody projektowe opisane zostały szerzej w dziale Słowniczek pojęć, definicje i cytaty, s. 122

strona 28

zdj 1 | wywiady i ankiety z mieszkańcami

2.2 Czechowice-Dziedzice Zagadnienia: »» niejednoznacznie określane centrum »» mieszkańcy nie czują więzi z miastem, nie wiedzą „jakie ono jest” »» mieszkańcy nie widzą w swoim mieście niczego atrakcyjnego, »» potencjał miasta kryje się na jego obrzeżach »» „osteoporoza miasta” – punkty aktywności w mieście są bardzo rozproszone, brak miejsc, które ludzie uznawaliby za charakterystyczne, jednoznacznie ważne »» brak powodów do dumy, brak poczucia związku z miastem »» duża ilość mieszkańców z sentymentem wskazuje na tereny byłego stawu przy KWK Silesia (Kopalniok)– niegdyś centrum życia kulturalno-rekreacyjnego, którego w obecnych czasach (ich zdaniem) brak w mieście.

analiza | strona 29

zdj 2 | analiza SWOT

zdj 3 | analiza topograficzna miasta

Obszary: »» brak połączeń miejsc aktywnych »» chaos przestrzenny »» brak poczucia tożsamości »» brak przepływu informacji 2.3 Orlová Zagadnienia: »» poczucie straty – w każdym z wywiadów przeprowadzanych przez nas ten problem powracał kilkukrotnie. Okazję do rozmowy z większą ilością mieszkańców mieliśmy w trakcie Dni Rzemiosła w Kotulowej Drzewionce, które odbywały się pierwszego dnia naszych warsztatów »» zamysł projektantów nowopowstałego osiedla nie uwzględniał możliwości poczucia straty dawnego centrum. Nie jest ono w stanie zrekompenso-

strona 30

wać poprzedniej starówki i zabytkowych budynków z dużą ilością miejsc spacerowych i przestrzeni, w których można się relaksować.

Obszary: » nieczytelny charakter przestrzeni » tożsamość utracona » brak poczucia tożsamości » brak przepływu informacji Następnie zastanawialiśmy się nad wyborem obszarów problemowych w których, jako projektanci moglibyśmy stworzyć rozwiązania będące odpowiedzią na problemy z nimi związane np. brak poczucia tożsamości, brak przepływu informacji, chaos przestrzenny. Stworzyliśmy wytyczne projektowe, które były podstawą prezentacji przedstawianej przez nas – ostatniego dnia warsztatów – na konferencji dla mieszkańców i urzędników.

Mieli oni okazję wtedy zapoznać się z wnioskami zebranymi w trakcie analizy i zasugerować, które obszary problemowe były dla nich najważniejsze.

Po przeprowadzonej analizie warsztatowej i podsumowaniu warsztatów zdecydowałyśmy zająć się problemami wspólnymi dla obu miast partnerskich, czyli brakiem poczucia tożsamości i brakiem przepływu informacji.

3 | Wnioski Zdecydowałyśmy się na podjęcie tematu związanego z tożsamością w zakresie braku poczucia związku z miastem, ponieważ uznałyśmy, że zagadnienie to dotyczy ogółu mieszkańców i jest dla nich jednakowo ważne – zarówno dla jednostek jak i zbiorowości. Jest to oczywiście również istotny temat dla Urzędu Miasta Czechowic-Dziedzic, który ogłosił projekt nie tylko ze względów promocyjnych, ale także z punktu widzenia poprawy sposobu myślenia o mieście. Zaniepokoił nas fakt, że zarówno w Czechowicach-Dziedzicach, jak i w Orlovej mieszkańcy bardzo mało wiedzą na temat swoich miast. Nie posiadają wiedzy na temat ich możliwości i tego, jakie aktywności są one w stanie im zaoferować.

W przypadku poczucia straty o którym mowa w większym stopniu w mieście Orlová – dzięki tej świadomości mogą także coś zyskać. Wiedza o tożsamości miasta może także bezpośrednio wpłynąć na poczucie dumy z miejsca zamieszkania – co zamierzałyśmy uświadomić mieszkańcom naszym działaniem.

tożsamość | strona 31

granica

niska zieleń, oświetlić

jednolite tablice informacyjne tablice UM

nadanie jednolitego wizualnego charakteru budynków

MDK

prior

Vesmir Vesmir

zaprojektowanie zieleni

przedłużenie wizualne trasy brukowej

miejsce spotkań

przestrzeń do siedzenia

miejsce aktywności różnorodnych użytkowników miejsce integracji młodych

miejsce kultury/ tożsamości

66 tesco

miejsce “poczekalnia”

miejsca do siedzenia przed szkołą

zaprojektowanie zieleni karmniki/ ogród warzywny

spójne oświetlenie – tworzenie przyjaznej przestrzeni

czytelna, ciągła trasa brukowa apteka

przych. med.

schemat 5 | wyniki analizy wybranej przestrzeni Orlova

dom seniora

strona 32

4 | Pogłębiona analiza miast partnerskich Kolejnym etapem naszej pracy było poszukiwanie możliwości miast partnerskich, które określiłyby obszary projektowych. Chciałyśmy także sprawdzić w jaki sposób tożsamość przejawia się w miastach i ich historii. Zastosowanie określonych narzędzi pozwoliło pogłębić wskazane wcześniej problemy.

Swobodne wywiady, obserwacje uczestniczące, rozmowy z mieszkańcami, weryfikacja informacji zebranych w trakcie warsztatów, dokumentacja fotograficzna to niektóre z narzędzi wykorzystanych w tej pracy.

4.1 Swobodne obserwacje Miejsca ważne dla tożsamości miasta wskazane na przykładzie zasłyszanych w trakcie wywiadów i wymienionych przez mieszkańców punktów w Czechowicach-Dziedzicach istotnych ze względu ich wpływu na historię i sentymentalny stosunek społeczności. »» Kolonia Górnicza: zabytkowe osiedle familoków – miejsce kiedyś tętniące życiem społecznym i ośrodek kulturalny (centrum „życia” miasta w czasach industrialnych). Obecnie miejsce autonomiczne, wykluczone, z wyraźnymi elementami identyfikacyjnymi »» Kopalniok: nieczynny staw przy KWK Silesia. Jeszcze niedawno miejsce w świadomości mieszkańców, punkt spotkań rodzin z dziećmi, dobry przykład inicjatywy i aktywności społecznej, do dzisiaj wywołujący entuzjastyczne podejście wśród mieszkańców »» Dworzec Kolejowy: brama do miasta i bardzo charakterystyczny punkt, który dobrze oddaje jego charakter – jako miejsca tranzytu, zbioru różnych kultur »» targowisko miejskie – dobry przykład organizowania się społeczeństwa, wspierania handlu, małych przedsiębiorstw – blisko kontakt z klientem.

Dla niektórych istotne miejsce spotkań, punkt wymiany nie tylko handlowej, ale także informacji 4.2 Wywiady z mieszkańcami Czechowic-Dziedzic Celem przeprowadzonych wywiadów było określenie jak mieszkańcy miasta rozumieją tożsamość. Wywiady były oparte o zestaw sześciu pytań rozpoczynający się od wprowadzającego „Co to jest tożsamość, skąd się ona bierze?” skonstruowanego tak, by nakreślić tematykę rozmowy do części pytań porównawczych (w dużej mierze rozpoznajemy tożsamość

analiza | strona 33

miejsca na zasadzie poczucia odmienności od innych).

zdj 4 | Kolonia Górnicza – Czechowice-Dziedzice

»» mieszkańcy wykazują przywiązanie do miasta, są świadomi jego historii i przemysłowego charakteru lecz podkreślają, że to już przeszłość »» deklarują wynikającą z historii przynależność do grupy Cesaroki (określenie Ślązaków zamieszkujących tereny dawnego Cesarstwa Austriacko-Węgierskiego do których wliczają się tereny m.in. na pograniczu polsko-czeskim) »» brak jednoznacznych odpowiedzi na pytanie czym wyróżnia się ich miasto na tle regionu »» odwołania do stawu Kopalniok w pytaniach o coś charakterystycznego w historii miasta Z analizy przeprowadzonych wywiadów wynika deklarowana przez mieszkańców potrzeba miejsca pozwalającego na spotkania, wspólną rozrywkę, ale także stanowiącego powód do dumy. Kiedyś Kopalniok był miejscem, które zaspokajało różne potrzeby: miejsce spotkań, rozrywki, rekreacji, wypoczynku, możliwość spędzania czasu z rodziną, wydarzenia miejskie; łączenie wszystkich funkcje i odpowiedź na potrzeby różnych grup społecznych. Podobnie jak Stare Miasto w Orlovej było to również miejsce inicjatywy społecznej, tętniące życiem.

strona 34

zdj 5 | Kotulińskiego 6

zdj 6 | Orlova – Stare Miasto

zdj 7 | staw Kopalniok – Czechowice-Dziedzice

analiza | strona 35

4.3 Urząd Miasta Czechowic-Dziedzic Pracownicy Urzędu Miasta – w trakcie wspólnego spotkania – jako najważniejsze dla budowania wizerunku miasta wskazali trzy obszary: »» miasto przemysłowe – promujące nowe technologie, rozwijające się, dobre miejsce do pracy »» dobre miejsce do mieszkania – miejscowość rekreacyjna (nie turystyczna), miejsce zielone, przyjazne, wprowadzające politykę „sport po pracy” »» rozwój organizacji pozarządowych, społecznych – wspomaganie działań, otwarta polityka, samoorganizowanie (wsparcie urzędu przy organizacji własnych wydarzeń miejskich) Urząd promuje także wszystkie działania kreatywne organizowane przez placówki publiczne: Miejski Dom Kultury i Bibliotekę i prywatne: w tym rewitalizacja starych folwarcznych zabudowań przy zabytkowym Pałacu Kotulińskich i przekształcenie jej na Przestrzeń Kreatywną – Kotulińskiego 6. Jest to placówka, której charakter przejawia się w idei slow food, wykorzystaniu regionalnych smaków i potraw i upowszechnianiu ich poprzez prowadzenie warsztatów dla mieszkańców. Przejawia się tam także tradycja kuchni regionalnej rybackiej, którą propaguje Stowarzyszenie Beskidzkie Smaki.

W trakcie poszukiwania możliwości bardzo ważna była dla nas analiza wątku historycznego, udział w spotkaniach z kluczowymi przedstawicielami i sympatykami miasta, dzięki czemu mogłyśmy zrozumieć w różnicę pomiędzy aktywnościami kiedyś i obecnie.

4.4 Cykl spotkań Skarby historii miasta Czechowice-Dziedzice Wzięłyśmy udział w cyklu spotkań organizowanych przez Jacka Cwetlera – historyka, który przybliżył nam obyczaje i tradycje regionu. »» część śląska cieszyńskiego wpisująca się w jego tradycję. Mieszkańcy – silne poczucie autonomii i przywiązania do regionu podkreślają nazywając siebie Cesarokami (nazwa ta jest także jedną z nazw regionalnego piwa warzonego w Czechowicach-Dziedzicach) »» miasto powstało na węźle komunikacyjnym co spowodowało, że jest ono „mieszaniną różnorodności” »» podkreślana rola Czechowic-Dziedzic jako miasta przemysłowego, co wyróżniało je na tych terenach »» silna tradycja gier karcianych – charakterystyczna i całkowicie unikatową grą dla regionu śląska cieszyńskiego jak i zarówno Czech – tak zwane „taroki”. Miłośnicy tej gry w Zabrzegu (część gminy Czechowice-Dziedzice) organizują jedno z największych w Europie wydarzeń tarokowych

strona 36

– Międzynarodowe Mistrzostwa Polski, a także wiele osobnych turniejów, by ocalić od zapomnienia tą skomplikowaną grę, której cytując grających „nie da się nauczyć tylko obserwując” »» prężnie działające środowisko muzyczne, przede wszystkim orkiestry dęte i festiwal Alkagran 4.5 Towarzystwo Przyjaciół Czechowic-Dziedzic Towarzystwo jest zbiorem sympatyków regionu, którzy zajmują się działalnością popularyzatorską i uświadamiającą: upowszechnianiem historii, wydarzeń i innych związanych z miastem informacji. Przewodniczący Towarzystwa Erwin Woźniak przybliżył nam historię miast, talentów zrodzonych w gminie aż po najważniejsze wydarzenia odbywające się w granicach miasta. Poniższe punkty podsumowują te problemy: »» silny atut gminy w okresie międzywojennym to kajakarstwo »» Kopalniok – organizacja spływu kajakowego do Gdańska, Dnia Morza.

Staw posiadał także własną latarnię morską

zdj 8 | zabytkowe i obecne wydanie taroków – ilustracje: Rozalia i Józef Szypuła

analiza | strona 37

»» teren kolonii górniczej ośrodek życia społeczno-kulturalnego miasta, ognisko amatorskiego ruchu teatralnego. Stąd pochodzi Danuta Baduszkowa, dyrektorka Teatru Muzycznego w Gdyni, zwana również „nauczycielką młodego pokolenia”. »» legendy i podania Czechowic-Dziedzic, czyli zbiór związanych z ważnymi dzielnicami lub miejscami w mieście opowieści ludowych 4.6 Sztuka ludowa i rzemiosło Za wykonanie ilustracji do legend odpowiada artystka malująca na szkle – Rozalia Szypuła. Czechowice-Dziedzice są miastem o bogatym i aktywnym środowisku ludzi związanych z rzemiosłem i sztuką ludową. Poniższe punkty podsumowują tą różnorodność: »» przebiega tędy Szlak Tradycyjnego Rzemiosła Śląska Cieszyńskiego – zbiór rzemieślników (malarstwo na szkle, garncarstwo, hafty, rzeźba w drewnie, frywolitka etc) »» kiedyś zrzeszani przez Cepelię – organizację, która umożliwiała obrót ich dzieł, ale także odpowiadała za rozpowszechnianie prac.

zdj 9 | Izba Regionalna – wywiad z przewodniczącym Towarzystwa Przyjaciół

strona 38

»» obecnie jest to grupa samo organizująca się, współpracująca okazjonalnie z Urzędem Miasta przy projektach związanych z tożsamością (np. wykonanie ilustracji i rzeźb do nowego wydania wspomnianej gry regionalnej Taroki przez Państwa Szypułów), wystawach i promocji miasta. »» pasja, chęć do działania, przekazywania swoich umiejętności i rozpowszechniania ich Sztuka ludowa i rzemiosło są także bardzo istotnym potencjałem czeskiego miasta Orlova. Świadomość wartości rzemieślników często jest widoczna w ich udziale i organizacji wydarzeń miejskich, takich jak: »» Dzień Rzemiosła w Kotulowej „drzewionce” »» Gorolski dien »» jarmarki i targi, w których braliśmy udział będąc na warsztatach »» Orlova znana jest przede wszystkim z wyrobów z drutu, haftów i ceramiki. »» miasto partycypuje w promocji i sprzedaży wyrobów rzemieślniczych

zdj 10 | Orlova – targi rzemiosła w Miejskim Domu Kultury

analiza | strona 39

zdj 11 | Czechowice-Dziedzice – Kolonia Górnicza, widok z okna

zdj 13 | Czechowice-Dziedzice – Józef Szypuła, cykl rzeźb w drewnie – anioły

zdj 12 | Czechowice-Dziedzice – Rozalia Szypuła, obraz na szkle – kiszenie kapusty

strona 40

IV. Zakres i idea projektu Dział zawiera zakres projektu wraz z jego celami oraz dobre praktyki. Znajduje się tu również idea projektu, szczegółowy opis wszystkich elementów wchodzących w jego skład oraz scenariusz przekazywania umiejętności.

tożsamość | strona 41

strona 42

IV. Zakres i idea projektu

1 | Cele społeczne 1.1 Wzmacnianie tożsamości Głównym założeniem naszego projektu jest odbudowanie pozytywnej relacji mieszkańca z miastem, przekazanie mu wartości z którymi mógłby się utożsamiać jako jednostka egzystująca w danej społeczności i w kontekście tego miasta. Poprzez projekt pragniemy wzmacniać poczucie tożsamości i jedności z otoczeniem poprzez wykorzystanie możliwości, jaka tkwi w stałych wartościach, w sztuce ludowej i rzemiośle.

Dla gminy jest to okazja do promowania siebie, informowania o potencjale kulturowym tkwiącym w aktywnym społeczeństwie. Projekt może również wpływać na kształtowanie pozytywnego wizerunku wewnątrz i na zewnątrz miasta, budować jego tożsamość.

1.2 Budowanie wspólnych doświadczeń i dialog międzypokoleniowy Projekt ma łączyć pokolenia, poprzez wiedzę i doświadczenie starszych budować nowe wartości, a działania w jego zakresie skierowane są głównie do rodzin z dziećmi. Starszym daje poczucie spełnienia, bycia potrzebnym, kształtuje misję polegająca na przekazywaniu swoich doświadczeń i podtrzymywaniu tradycji. Informuje o tym, co dzieje się w mieście i potencjale regionu, jest wykorzystaniem zastanych umiejętności i wcieleniem ich w młode pokolenie.

zakres i idea projektu | strona 43

1.3 Podtrzymanie zawodów wymierających Projekt odnosi się również do zjawiska zawodów wymierających, próbując przedstawić je jako dziedzictwo i potencjał warty podtrzymywania, motywując obecnych twórców do przekazywania swojej wiedzy i dzielenia się doświadczeniem. W odpowiedzi na zastrzeżenia mieszkańców o braku aktywności w mieście dążymy do zmiany ich spojrzenia na otaczającą przestrzeń, motywujemy do przedefiniowania jej pod własne potrzeby i tworzenia pod nie własnych aktywności.

2 | Cel projektu Głównym celem projektu jest podtrzymanie zainteresowania sztuką ludową i regionalnym rzemiosłem oraz wykorzystanie jej możliwości do budowania tożsamości miast partnerskich, a przez to ocalenie jej przed całkowitym zanikiem. Swoim działaniem chcemy zmotywować następne pokolenia do kontynuowania tej tradycji, przekazywania jej dalej. Osiągnąć to chcemy poprzez działania w przestrzeni publicznej inspirowanie rzemiosłem ludowym. Chcemy pokazywać sztukę ludową w zaskakującej, intrygującej i przystępnej formie trafiającej zarówno do młodszych jak i starszych. Pragniemy przez to rozbudzać pasję i na jej bazie motywować do dialogu międzypokoleniowego, budować wspólne doświadczenia, dobre relacje oraz chęć do współpracy.

2.1 Cele pośrednie Naszym celem jest stworzenie miejsca w przestrzeni publicznej służącego wymianie informacji, umiejętności i doświadczenia przekazywanego bezpośrednio podczas interakcji użytkowników, oraz będące miejscem spotkań mieszkańców służącym zwiększaniu ich aktywności.

W związku z brakiem dialogu międzypokoleniowego i tego, co można by nazwać „katalizatorem” wymiany umiejętności zanika chęć młodszego pokolenia do kontynuacji tradycji, która buduje kulturę materialną społeczności. Nasze działanie uświadamia jej ponadczasową wartość, zacieśnia więzi społeczne i wpływa na budowanie dobrych relacji.

Projekt ma stanowić swoisty „pomost” pomiędzy negatywnymi zjawiskami związanymi z brakiem kontynuacji zawodów rzemieślniczych, a społeczeństwem świadomym swoich potencjałów i chętnym ich podtrzymywania.

strona 44

3 | Dobre praktyki Edukacja Folklorystyczna w Stryszawie Warsztaty z zakresu edukacji folklorystycznej są prowadzone przez Beskidzkie Centrum Zabawki Drewnianej działające przy Gminnym Ośrodku Kultury w Stryszawie. Zajęcia mają na celu przybliżenie uczestnikom w aktywny sposób XVIII wiecznej historii zabawkarstwa oraz tradycyjnego zdobienia ptaszków stryszawskich, z których region jest znany.

Uczestnicy poprzez samodzielne wykonywanie tradycyjnych zabawek uczą się również rozróżniać tradycyjne wyroby ludowe od współczesnych, a nawet rozpoznawać gatunki ptaków. Warsztaty podejmują nie tylko temat zabawek drewnianych w najstarszym żywiecko-suskim okręgu zabawkarskim w Polsce, ale również zajęcia z tradycyjnego malarstwa na szkle oraz garncarstwa.

zdj. 14 | ptaszki stryszawskie

zakres i idea projektu | strona 45

Akademia Tradycyjnego Rzemiosła Jest to projekt realizowany przez Zamek Cieszyn mający na celu ocalenie starych technik rzemieślniczych przed zapomnieniem. Swoje założenie realizuje poprzez liczne działania w zakresie sztuki ludowej i rzemiosła regionalnego. W ramach projektu powstał „Szlak Tradycyjnego Rzemiosła”, który wytyczony został w oparciu lokalizację twórców aktywnie działających na terenie Śląska Cieszyńskiego. Corocznie organizowana jest także akcja o nazwie „Skarby z Cieszyńskiej Trówły”8, w ramach której odbywają się spotkania z regionalnymi twórcami rzemiosłem i tradycyjnymi produktami. Organizowany jest także Cieszyński Jarmark Rzemiosła, który jest okazją do zaprezentowania dokonań oraz sprzedaży swoich wyrobów. „Akademia Tradycyjnego Rzemiosła” to także warsztaty z twórcami, na które zapraszani są uczniowie, studenci szkół artystycznych, młodzi projektanci oraz wszystkie inne osoby zainteresowane dawnymi technikami.

zdj. 15 | snycerz przy pracy

8

Trówła – malowana skrzynia ludowa służąca do przechowywania rzeczy o dużej wartości w rodzinie, jak ubrania, kosztowności, Biblia, przekazywana z pokolenia na pokolenie. Źródło: pl.wikipedia.org/ wiki/Trówła

strona 46

Szkoła Żywego Rzemiosła Jest to projekt realizowany przez krakowski Kolektyw Twórczy ŻyWa Pracownia, w ramach którego organizowane są cykliczne spotkania z rzemiosłem, żywą kulturą, ginącymi zawodami oraz sztuką ludową wspierane elementami designu i art-recyklingu. Zajęcia przyjmują formę kreatywnych warsztatów na których do działań wykorzystywane są tradycyjne techniki, wzory oraz materiały. Uczestnicy pod okiem instruktorów tworzą swoje dzieła inspirując się tradycyjnym rzemiosłem, takimi jak: plecionkarstwo, ceramika, zdobnictwo tkanin i drewna, zabawkarstwo, hafciarstwo, tkactwo i wiele innych. Kolektyw podejmuje także działania kulturalno-społeczne aranżując przestrzeń tworząc przy tym żywe, rosnące obiekty wykonane z wikliny (projekt ŻyWa Wiklina).

zdj. 16 | koszyki wykonane z włóczki

zakres i idea projektu | strona 47

4 | Twórcy w Czechowicach i dziedziny – wywiady i analiza Józef i Rozalia Szypuła Państwo Szypułowie to licencjonowani twórcy ludowi działający na terenie Czechowic-Dziedzic. Pani Rozalia znana jest ze swoich obrazów wykonywanych techniką malarstwa na szkle. W swoim domu zgromadziła ogromną kolekcję unikalnych prac, które wypełniają niemal każdą wolną przestrzeń na ścianach oraz sufitach. Obrazy prezentują sceny rodzajowe przedstawiające śląskie zwyczaje ludowe, podobizny świętych oraz partonów.

Józef Szypuła to rzeźbiarz ludowy, pasją do tworzenia zaraziła go żona.

Twórczość Pana Józefa odnosi się głównie do zwyczajów śląskich oraz sceny i postacie biblijne. Rzeźby tętnią życiem i kolorem przekształcając dom małżeństwa w bogatą galerię sztuki regionalnej.

Małżeństwo rozmawiając z nami nie ukrywało, że sztuka ludowa jest dla nich cennym dziedzictwem, odczuwali ogromną dumę mogąc nazywać siebie twórcami ludowymi. Chętnie dzielili się z nami tajnikami technik malarstwa na szkle oraz rzeźby w drewnie.

Maria Kubik Pani Maria również jest licencjonowanym twórcą ludowym, specjalizuje się w tradycyjnym hafcie białym. Haft ten powstaje poprzez wyplatanie białą nicią na białym materiale – stąd też jego nazwa – Haft Biały.

Pani Kubik pokazała nam bogaty zbiór swoich dzieł, od ażurowych serwet, przez strojne chrzcielne beciki, po koszule ludowe przyozdobione tradycyjnym kwiecistym wzorem. Jest też jedyna osobą, która wykonuje obrazy tą techniką. Sztuka haftu białego wymaga ogromnej cierpliwości i skupienia, ponieważ wykonywane wzory są bardzo drobne.

Koło Gospodyń z Zabrzega Miałyśmy także możliwość przeprowadzenia wielu spotkań z paniami z Koła Gospodyń z Zabrzega. Panie są gospodyniami domowymi, które w wolnym czasie zajmują się rękodziełem, głównie haftem krzyżykowym oraz dekupażem9. Na swoich cotygodniowych spotkaniach wymieniają się nowymi wzorami haftu, dzielą się swoimi najnowszymi pracami, inspirują się wzajemnie. Są to panie o bardzo kreatywnym podejściu, wykorzystują dobrze znaną sobie technikę haftu krzyżykowego to wytwarzania przedmiotów użytku codziennego, ozdób świątecznych

9

fr. decoupage (dekupaż) – metoda zdobienia przedmiotów kawałkami wycinanego papieru i lakierów; Słownik Języka Polskiego. Źródło: sjp.pwn.pl

strona 48

zdj. 17 | Wesele, Józef Szypuła

zdj. 18 | haft biały

zakres i idea projektu | strona 49

zdj. 19 | haft krzyżykowy, prace wykonane przez Zabrzeżanki

zdj. 20 | prace wykonane przez uczniów Gimnazjum Publicznego nr 1

strona 50

czy obrazów naściennych. Na jedno ze spotkań przyniosły kolekcję swoich prac i prezentując je nam z dumą opowiadały o tym jak wzajemnie zarażały się od siebie pasja do tworzenia. Jak i nas smuci je fakt, że ich wnuczki oraz córki nie wykazują chęci do nauki techniki haftu. Chętne były także wspierać nas swoją wiedzą i doświadczeniem przy realizacji projektu.

Gimnazjum Publiczne nr 1 Uczniowie gimnazjum wraz z panią Marią Koutny prowadzącą zajęcia z edukacji regionalnej byli w trakcie realizacji projektu „Sztuka w moim mieście”. Pani Maria prowadzi także dodatkowe zajęcia w świetlicy, na których spotykają się uczniowie, których zainteresowania krążą się wokół rękodzieła. W gimnazjalnej świetlicy uczniowie wykonują prace techniką haftu krzyżykowego oraz malarstwa na szkle. Po rozmowach z uczniami okazało się, że nie jest to dla nich jedynie okazja do spędzania wolnego czasu, ale przede wszystkim pasja, którą dzielą ze swoja nauczycielką, panią Marią. Uczniowie i pani Koutny byli bardzo zainteresowani projektem, który realizujemy, spodobało im się działanie, które może przekonać do ich pasji rówieśników. Gimnazjaliści postanowili wesprzeć nasz projekt swoim zaangażowaniem i wspomóc jego realizację.

5 | Wybór dziedziny Wzbogacone o wiedzę i przydatne wskazówki, które uzyskałyśmy podczas spotkań z twórcami i pasjonatami podjęłyśmy decyzje o wyborze dziedziny rzemiosła. Nasz wybór padł na haft krzyżykowy. Zadecydowałyśmy tak, ponieważ dziedzina ta doskonale nadaje się do przetwarzania, a sedno jej działania daje się określić w klarowny sposób. Haft ten mógłby zachęcać potencjalnych użytkowników poprzez swoją mało skomplikowaną formę i łatwą do opanowania technikę dającą się aplikować w przestrzeni publicznej.

Po dokonanym wyborze nawiązałyśmy ścisłą współpracę z uczniami Gimnazjum Publicznego nr1 i ich koordynatorką Marią Koutny oraz Kołem Gospodyń „Zabrzeżanki”. Uznałyśmy to za doskonałą szansę, by pokazać na przykładzie w jaki sposób zarażać młodsze pokolenie pasją. Obie grupy reprezentujące dwa różne pokolenia zgodziły się współpracować z nami przy działaniach mających na celu promowanie rzemiosła regionalnego.

zakres i idea projektu | strona 51

6 | Haft krzyżykowy Haft krzyżykowy to technika wykonywania barwnych wzorów i obrazów metodą wyplatania kolorowej nici – muliny, najczęściej na bawełnianym materiale zwanym kanwą. Kanwa posiada specjalny splot zwany płóciennym, gdzie układające się nici tworzą oczka rozmieszczone równomiernie na tkaninie. Głowna zasada haftu krzyżykowego opiera się na zapełnianiu tkaniny wzorem kolorowych nitek plecionych na krzyż. Elementy wzoru powstają dzięki zaplataniu obok siebie kolorowych krzyżyków.

zdj. 21 | haft krzyżykowy

strona 52

7 | Scenariusz przekazywania umiejętności Opracowałyśmy scenariusz, który wspomaga przekazywanie różnych umiejętności rzemieślniczych w oparciu o poniższe etapy. Jego ideę przedstawiłyśmy w formie koła, ponieważ najlepiej odzwierciedla ono sposób przekazywania umiejętności, jaki chciałyśmy osiągnąć. Etapy zostały przedstawione na przykładzie haftu krzyżykowego.

idea projektu dom

analiza techniki

wymiana umiejętności, dialog międzypokoleniowy w oparciu o silne przywiązanie do tradycji

proces przekazywania umiejętności, inspirowanie się działaniami twórczymi

idea projektu podtrzymanie zainteresowania

przekazywanie umiejętności

istota haftu wydobycie sedna – zasady i sposobu przeplatania

wytworzenie możliwości do kontynuowania działań twórczych, rozbudzanie pasji

wzbudzenie zainteresowania działania w przestrzeni publicznej, pozostawienie swojego “śladu”, świadectwa działań twórczych

schemat 6 | schemat kołowy – scenariusz przekazywania umiejętności

zakres i idea projektu | strona 53

1.

Podstawowym źródłem przekazu umiejętności dotychczas był dom, z niego czerpany był dotąd przekaz, który staramy się wzmocnić działaniami opartymi w naszym scenariuszu. Członkowie rodziny od zawsze wymieniali się umiejętnościami, starsze pokolenie uczyło młodszych tego, co samo potrafi. Dom w szerokim rozumieniu od zawsze był nośnikiem tradycji, to z niego wynosimy wartości, które kierują nami przez całe życie.

2.

Kolejnym krokiem jest analiza przekazywanych z pokolenia na pokolenie technik rzemiosła. Przyglądamy się procesowi przekazywania wiedzy, zbieramy informacje, inspirujemy się działaniami twórczymi w zakresie danej techniki.

3.

Następnie analizując proces powstawania przedmiotu w zakresie danej dziedziny rzemiosła np. haftu krzyżykowego określamy jego najważniejsze elementy, następnie redukując je wydobywamy sedno danej dziedziny – w tym wypadku sposób i technikę przeplatania. Staramy się w prosty i klarowny sposób przedstawić zasadę działania danej techniki.

4.

Kolejnym krokiem jest wymyślenie sposobu umieszczenia danej przetworzonej techniki w przestrzeń miasta, co pozwoli na danie jej nowego kontekstu. Określenie istoty techniki rzemiosła i umieszczenie w przestrzeni publiczną tworzy punkt styku pomiędzy wymierającym powoli rękodzielnictwem a najmłodszym pokoleniem.

5.

Najważniejszym elementem jest stworzenie możliwości do podtrzymywania zainteresowania, dana dziedziną, kontynuowania pasji. W tym celu należy podjąć działania dające użytkownikowi możliwość kontynuowania aktywności w oparciu o projekt.

6.

Schemat koła zamyka się wracając znów do wspomnianego domu, gdzie dziedzina rzemiosła zakorzeniona w młodszym pokoleniu może być kontynuowana, rozwijana i przekazywana dalej.

strona 54

8 | Założenia szczegółowe projektu 8.1 Określenie użytkowników Projekt jest skierowany przede wszystkim do rodzin z dziećmi, grup zorganizowanych, placówek edukacyjnych, młodzieży i właściwie każdego użytkownika, który jest chętny rozbudzić w sobie pasję i nauczyć się haftu krzyżykowego.

8.2 Przeznaczenie i funkcja projektu Projekt zakłada budowanie wspólnych doświadczeń i dialogu międzypokoleniowego a przez to rozbudzanie wspólnych pasji. Intrygując swoją formą wzbudza zaciekawienie dziedziną haftu. Jest okazją do wspólnej i aktywnej nauki haftu krzyżykowego, wytwarza możliwość zostawienia swojego „śladu” w mieście, co integruje lokalne społeczeństwo.

8.3 Sposób przetworzenia haftu krzyżykowego – skala makro Decydując się na haft krzyżykowy przystąpiłyśmy do jego przetwarzania, by znaleźć sposób na zaaplikowanie go w przestrzeń publiczną. Wyko-

zdj. 21a | przetworzenie, przeskalowanie haftu

zakres i idea projektu | strona 55

rzystałyśmy przeskalowanie – powiększenie, zabieg ten umożliwił uwidocznienie procesu powstawania wzoru. Zmiana skali w tym przypadku wywołuje nowe rodzaje aktywności oraz z intrygujący sposób pokazuje działania z innej perspektywy. Możemy mieć także pewność, że wykorzystana skala makro będzie widoczna w przestrzeni miejskiej.

Przeskalowanie wymusiło także zastosowanie innych materiałów sprawdzających się przy działaniach w przestrzeni otwartej.

8.4 Elementy składowe projektu W skład projektu wchodzą panele do nauki haftu krzyżykowego w przestrzeni publicznej oraz projekt usługi dedykowanej panelom i wspomagającej aktywność związaną z projektem.

8.5 Cechy formy Forma jest przyjazna, jednoznaczna – jej użytkowanie jest intuicyjne. Charakter formy odpowiada docelowemu odbiorcy produktu jakim są rodziny z dziećmi oraz użytkownicy przestrzeni miejskiej – mieszkańcy CzechowicDziedzic. Projekt został zaplanowany do wdrożenia w nowo powstałym

grafika 1 | panele w parku przy Osiedlu Północ

strona 56

parku przy osiedlu „Północ” w Czechowicach-Dziedzicach. Na wybór miejsca wpłynął jego nowoczesny, przestrzenny i miejski charakter a także bliskość placówek edukacyjnych i osiedli mieszkaniowych. W parku organizowane są także wydarzenia miejskie kierowane do rodzin z dziećmi i młodzieży (m.in. Zapaleńcy – Aktywny Dzień Dziecka). Forma projektu odpowiada zatem zarówno odbiorcom jak i wpasowuje się w miejski charakter parku.

8.6 Wymiary Biorąc pod uwagę charakter miejsca i przestrzeni przeznaczonej na wdrożenie dwóch paneli zdecydowałyśmy się na wykorzystanie płyty o wymiarach 200x120cm z uwzględnieniem 20 centymetrowej przerwy od podłoża (podawanie sznurka, przerwa na nogi). Wymiary panelu 122 cm 10,5 cm 32,5 cm 57 cm

75 cm

22 cm 23 cm materiał: płyta HDPE instrukcja frezowana dwustronnie elementy stalowe: stelaż wykonany ze stali ocynkowanej malowanej proszkowo

15,5 cm

2,3 cm

6 cm

kotwienie: urządzenie osadzone w fundamencie betonowym za pomocą kotew stalowych

schemat 7 | wymiarowanie paneli do przestrzeni publicznej

zakres i idea projektu | strona 57

są dostosowane wielkością do przestrzeni publicznej – widoczność z daleka, natomiast ich szerokość pozwala na swobodną pracę dwóch osób obok siebie. Przerwa pomiędzy panelami zapewnia swobodny dostęp z każdej strony, jak i miejsce dla osób oglądających pracę wyplatających. Średnica dziurek wynosi 2,3cm co jest wielkością dostosowaną do użytkowania w przestrzeni publicznej (wykluczone ryzyko zakleszczenia), jednocześnie pozwala na „włożenie” palca w otwór, z czego korzystają użytkownicy przy współpracy (wskazanie miejsca podania sznurka).

Opracowane wymiary zostały wykorzystane do wykonania prototypów paneli, które następnie testowałyśmy na użytkownikach – uczniach Gimnazjum nr 1.

Przy ich pomocy opracowałyśmy optymalny rozstaw dziurek, który umożliwiał wykonanie widocznego wzoru oraz odpowiednią długość i rubość sznurka umożliwiającą wygodną pracę przy panelach. Długość ta wynosi 1 metr, co umożliwia wykonanie czterech krzyżyków, a grubość wynosi 5 mm.

zdj. 22 | wdrożone prototypy paneli do haftu w parku przy Osiedlu Północ

strona 58

tożsamość | strona 59

zdj. 23 | współpraca podczas tworzenia wzoru

strona 60

8.7 Sposób użytkowania (przeplatanie, współpraca) Projekt z założenia jest miejscem współpracy, w trakcie wyplatania wzoru powstaje jedno, wspólne dzieło. Po jednej stronie staje osoba wyplatająca wzór, po drugiej stronie osoba, która jej w tym pomaga – muszą ze sobą współpracować, na bieżąco dawać sobie wskazówki (gdzie podać sznurek) tak, by udało im się stworzyć obraz. Ważnym aspektem projektu jest dawanie pretekstu do wspólnego działania i zabawy, lepszej komunikacji, budowania relacji i współtworzenia. Podjęcie wspólnej inicjatywy daje możliwość do stworzenia miejsca spotkań, które aktywizuje społeczność lokalną i zacieśnia ich więzi.

9 | Technologia, materiały i koszty produkcji Dobór materiału konsultowany był z architektem i technologiem firmy Saternus, europejskiego producenta placów zabaw. Wybór padł na polietylen niskociśnieniowy o wysokiej gęstości (High-density polyethylene – HDPE), który doskonale sprawdza się przy realizacjach w przestrzeni publicznej. Posiada odporność na warunki atmosferyczne (kolor nie blaknie pod wpływem promieni słonecznych, materiał nie zmienia się w wyniku kontaktu z wodą). Jego właściwości wskazują na trwałość i niezniszczalność w razie aktów wandalizmu – jest niepalny, odporny na zachlapania farbą i sprayem, nie da się nic do niego przykleić. W projekcie panelu zostały wykorzystane także stalowe ocynkowane rury służące jako stelaż, ponieważ materiał ten w pozycji pionowej ma tendencję do odginania się i musi być usztywniany.

Koszt produkcji jednego panelu został opracowany zgodnie ze standardami i cenami oferowanymi przez firmę Saternus. Z racji, że wykorzystany materiał – HDPE – z racji swoich właściwości jest dość drogim materiałem cena jednego panelu wynosi w granicach 2,5 tysięcy złotych.

Na cenę składa się wartość samego materiału, stelaż oraz koszt usługi frezowania i montażu.

zakres i idea projektu | strona 61

10 | Kolorystyka Zdecydowałyśmy się wykorzystać kolor jasnej zieleni (parametry: RAL 6018, NCS S0580-630Y, PANTONE 376), który został wybrany ze względu na charakter miejsca (park, zielony, wypoczynkowy) a jej jaskrawy odcień miał wpłynąć na wzbudzenie zaciekawienia, wywołanie dobrych skojarzeń i pozytywny odbiór a także zapewniać widoczność z daleka.

PANTONE 376 ; RAL 6018 NCS S0580-630Y

11 | Identyfikacja wizualna projektu Forma znaku posiada przyjazny charakter, który uwidocznia się poprzez wykorzystanie głowy haftowanej postaci wykonanej zaokrąglonymi liniami.

Zastosowany krój to Signika Semibold. Krój ten dzięki swoim obłym zakończeniom przystaje do formy znaku. Znak został opracowany w taki sposób, by można go było wypleść techniką haftu krzyżykowego oraz wyfrezować w dowolnym materiale. Znak występuje w prezentowanych odmianach kolorystycznych (czarno-białej, zielono-białej oraz czarno-zielonej), oraz układach pionowych i poziomych, przedstawionych poniżej.

W skład identyfikacji projektu wchodzi także graficzny wzór serca inspirowany techniką haftu krzyżykowego, nie będący natomiast logiem projektu.

grafika 2 | logo projektu

strona 62

= 1x

grafika 3 | znak nałożony na siatkę

grafika 4 | alternatywna wersja znaku

Signika Semibold ABCDEFGHIJKLMNOPQRSTUVWXYZ abcdefghijklmnopqrstuvwxyz1234567890 grafika 5 | krój wykorzystany w znaku

grafika 6 | motyw graficzny

zakres i idea projektu | strona 63

grafika 7 | wersje kolorystyczne znaku

grafika 8 | przypinki promocyjne

strona 64

12 | Usługa

10

service design – więcej w dziale Słowniczek pojęć, definicje i cytaty, s. 122 11

Mapa interesariuszy i persony – więcej w dziale Słowniczek pojęć, definicje i cytaty, s. 122

12

Blueprint – więcej w dziale Słowniczek pojęć, definicje i cytaty, s. 122

Pracując nad projektem prototypów musiałyśmy uwzględnić także projekt usługi, której celem było sprawienie by mieszkańcy mogli i wiedzieli w jaki sposób niezależnie korzystać z materiałów udostępnionych przez Urząd do aktywności przy panelach w parku przy Osiedlu „Północ”.

Wykorzystanie metod service design 10 pozwoliło nam na opracowanie projektu usługi, która umożliwiła mieszkańcom korzystanie z projektu każdego dnia, niezależnie od naszej obecności, dając przy tym możliwość dalszego rozwoju swojej pasji – zgodnie z założeniami dotyczącymi kontynuacji działań w oparciu o projekt.

Pracę rozpoczęłyśmy od stworzenia mapy interesariuszy i person 11. Metody są tą częścią etapu „zrozumienia” usługi, który polega na dokładnym poznaniu potrzeb naszych użytkowników, ich doświadczeń a także zdobyciu informacji o personelu dostarczającym usługę.

Dokładnym rozpisaniem działania w praktyce scenariusza usługi, zawierającym także wszystkie czynności personelu potrzebne do istnienia usługi jest blueprint12, czyli szczegółowy plan usługi. Kolorem zielonym przedstawione są czynności wykonywane przez użytkownika indywidualnego natomiast niebieskim dodatkowo te czynności, które musi wykonać użytkownik zbiorowy.

Wykorzystanie metod service design pozwoliło nam na postawienie się w roli użytkowników, zrozumienie ich potrzeb, zachowania, preferencji i sposobu korzystania z projektu tak, by możliwie w jak najlepszy sposób spełniał ich oczekiwania.

inspiracja projektu

schemat 8 | mapa interesariuszy

firmy, instytucje zainteresowane projektem

grupz, osoby zainteresowane chcące korzystac z projektu, ale mieszkające za daleko

osoby starsze nie będące opiekunem

producent sznurków

Pozostali | moga zostać wzięci pod uwagę

pogotowie, służby ratunkowe

właściciele kawiarni, sklepów, punktów handlowo-usługowych

służby porzadkowe koszące trawę

ułatwienie dostępu odsnieżanie alejek w parku

Urząd Miasta Czechowice-Dziedzice Wydział Strategii i Promocji

patron wydarzeń zorganizowanych sponsor publicznych materiałów

promocja projektu

nauczyciele grupy zorganizowane, placówki prowadzące zajęcia dla młodzieży / dzieci w mieście szkoły i przedszkola znajdujące się w bliskości Parku (m.in. Szkoła Podstawowa nr 2 i 7, Przedszkole nr 7)

uczesnicy zorganizowani | grupy

miejsce przechowywania materiałów portiernia Gimnazjum Publicznego nr 1 w Czechowicach-Dziedzicach

animatorzy warsztatów

mieszkańcy osiedla w Parku przy os. Północ rodziny, dzieci, młodzież, dorośli

indywidualny sponsor sznurków

uczesnicy indywidualni

Zbiór interesariuszy kluczowych dla projektu, najczęściej korzystających, bez których projekt nie funkcjonuje.

szkoły i inne placówki publiczne , które zakupują sznurki na własność

Strategiczni | decydują o projekcie

pasjonaci haftu

osoby towarzyszące: opiekunowie

osoby wyprowadzające psy

bardzo małe dzieci (0-2 lat)

Pozostali | nie korzystają z projektu, ew. wzięci pod uwagę

wykonawca paneli

wandal, złodziej materiałów

zapobieganie dewastacji

Centrum Edukacji i Rozwoju Czechowice-Dziedzice

sponsor i opiekun guzików

twórcy ludowi, rzemieślnicy

uczniowie wracający ze szkół

młodzież korzystająca ze skateparku

okazyjnie

Popp-Art, Urząd Miasta Czechowice-Dziedzice

osoby spacerujące po parku

osoby korzystające z pobliskiego placu zabaw

osoba niepełnosprawna, osoba z ręką w gipsie

małe dzieci (2-4 lat)

rozpowszechnianie projektu

wzbudzenie zainteresowania

Ważni| Nie korzystają z projektu

ograniczona sprawność manualna, wymóg animatora

Ważni | Korzystają z projektu

zakres i idea projektu | strona 65

persony strona|66grupa: dziecko imię: Karolina (10 lat) stanowisko: uczennica podstawówki miejsce zamieszkania: Czechowice-Dziedzice, Osiedle Północ rola w rodzinie, krótki opis: Karolina jest uczennicą 4 klasy podstawówki w szkole zlokalizowanej niedaleko swojego osiedla. Ma młodszą siostrę i starszego brata, razem z rodzicami mieszkają na Osiedlu Północ. Karolina jest bardzo pilną uczennicą, chętnie odrabia zadania domowe, a po zajęciach uczęszcza na kółko plastyczne. Uwielbia jeździć z koleżankami na rowerze i bawić się na dworze. Z okien mieszkania ma widok na osiedlowy park.

przyzwyczajenia:

marzenia:

ograniczenia:

jak się dowiedziała o usłudze:

motywacja:

jak korzysta z usługi:

inne czynniki:

Karolina uwielbia rysować i malować, wszystkie jej zeszyty są ozdobione rysunkami dlatego wzięła tez udział w konkursie plastycznym. Karolina lubi uczyć się nowych rzeczy, zwłaszcza gdy dzięki temu może zrobić coś ładnego i pochwalić się swoim koleżankom.

Karolina marzy o pierwszym miejscu w konkursie, w przyszłości chaiałaby zostać wielka artystką. Marzy także by w te wakacje pojechać z rodzicami i rodzeństwem nad morze.

Karolina jest obowiązkowa osobą. nie wyjdzie z domu zanim nie odrobi wszystkich zadań domowych. Mama często prosi ją także o pilnowanie jej młodszej siostrzyczki podczas zabawy w na dworze. Razem z nią spędza niemal wszystkie pogodne popołudnia w parku.

Karolina widziała przez okno swojego mieszkania jak panowie montują panele w parku, co ją bardzo zaciekawiło. Brała później udział w Zapaleńcach, gdzie miała okazję wyplatać sznurkami. Niedawno jej wychowawczyni zabrała klasę na warsztaty zorganizowane w parku.

Karolinie bardzo spodobała sie nowa aktywność, dowiedziała się, że haftować obrazki może również w domu – dziś w zeszycie łączy kropki robiąc swoje wzory, które bardzo jej się podobają, Jest to miejsce gdzie może równocześnie tworzyć coś ładnego i bawić się z koleżankami na świeżym powietrzu. Panele w parku są bardzo blisko, więc bawi się tam wspólnieze swoja młodszą siostrą. korzysta osobiście, zaprasza koleżanki, w domu czasem z mamą przegląda zdjęcia z warsztatów internecie (strona www projektu, portale społecznościowe)

+

dużo sie dzieje - warsztaty, ręka w gipsie nie jest przeszkodą, Karolina może przenieść na panel wzory wymyślone na kartce w zeszycie – pochwalić się nimi

-

zła pogoda, Karolina wstydzi się sama iść po materiały do gimnazjum

persony | grupa: organizator

zakres i idea tożsamość projektu | strona 67

imię: Sabina (36 lat) stanowisko: nauczyciel w Szkole Podstawowej nr 7 miejsce zamieszkania: Pszczyna rola w rodzinie, krótki opis: Sabina ma dwoje dzieci w wieku 3 i 13 lat, jest szczęśliwa mamą. bardzo lubi swoją prace nauczycielki i wychowawczyni w szkole. Jest energiczną osobą, lubi, gdy wokół wiele się dzieje. Jej aktywna osobowość motywuje ją do udziału w wielu przedsięwzięciach związanych z edukacją. Chętnie bierze udział w zorganizowanych wydarzeniach, na które często wybiera się ze swoja klasą.

Przy współpracy z innymi chętnie podejmuje również własne inicjatywy.

Czas po pracy często spędza na świeżym powietrzu ze swoimi dziećmi. przyzwyczajenia:

Praca nauczycielki wymaga od pani Sabiny ciągłego dokształcania, z czasem pozyskiwanie nowej wiedzy przerodziło się w przyzwyczajenie. Dziś w nawyku ma przeglądanie stron internetowych i publikacji w poszukiwaniu inspiracji przy organizowaniu ciekawych zajęć dla swojej klasy. Nie pogardzi też codzienną poranna kawą.

marzenia:

Sabina jako nauczycielka boryka sie z problemem przeludnienia klas. Często z powodu monotonnego toku zajeć ma problemy z zapanowaniem nad znudzoną liczna klasą. Chciałaby, aby klasy w jej szkole były mniej liczne, tak by nauczyciel był w stanie zainteresować materiałem każdego ucznia i każdemu z nich poświęcić czas. Chciałaby również przekazywać wiedzę w sposób interesujący, interakcyjny, motywować uczniów do tego by sami również pomagali sobie wzajemnie w nauce, współpracowali.

ograniczenia:

Sabina nie mieszka w Czechowicach-Dziedzicach, zmusza ja to do codziennego dojeżdżania do pracy z Pszczyny. Na co dzień nie ma tez zbyt wiele czasu dla siebie.

jak się dowiedziała o usłudze:

Pani Sabina śledzi tablice ogłoszeń w swojej szkole / skrytkę z informacjami, znalazła tam ulotkę z opisem projektu i zaproszenie na warsztaty. Następnie przypadkiem podsłuchała rozmowę dwóch innych nauczycielek w pokoju nauczycielskim.

motywacja:

Pani Sabina chciałaby zorganizować swoim wychowankom cos ciekawego, możliwość zorganizowania dla nich warsztatów bardzo ja interesuje. Poza osobista satysfakcja jest to również osiągnięcie, które może wpisać sobie w akta nauczyciela.

jak korzysta z usługi:

Dowiaduje sie o projekcie z ulotek, materiałów reklamowych lub strony www, ustala termin warsztatów, rezerwuje termin i materiały telefonicznie lub za pomocą strony www, zbiera swoją grupę warsztatową, uczestniczy wraz z nią w warsztatach

inne czynniki:

+

chętnie podejmuje inicjatywę, zaangażowana w usługę, sama na tym zyskuje, cieszy ją zadowolenie dzieci, chce urozmaicać dzieciom naukę, wszystko jest dostępne i darmowe, dostępne są również informacje jak korzystać z projektu (przeprowadzać warsztaty)

-

zbyt daleko, żeby regularnie jeździć do parku przy os.

Północ ze swoimi dziećmi, powodzenie zależne od pogody, przy każdych warsztatach musi uzyskać od rodziców zgodę na wyjście

persony | grupa: opiekun dziecka strona 68 imię: babcia Zofia (66 lat), wnuk Staś (5 lat) stanowisko: emerytka i przedszkolak miejsce zamieszkania: Czechowice-Dziedzice rola w rodzinie, krótki opis: Zofia jest od niedawna emerytką, wcześniej pracowała sklepie spożywczym.

Dni spędzała sprzedając świeże jabłka plotkując z klientkami i klientami sklepu.

Gdy rok temu przeszła na emeryturę na prośbę swojej córki zajęła się opieką nad wnukiem Stasiem. Zofia codziennie odprowadza i odbiera go z przedszkola, całą drogę powrotną dyskutują o tym, co było w przedszkolu. W dni wolne zabiera Stasia na plac zabaw do parku koło os. Północ. Gdy nie opiekuje sie wnukiem Zofia zajmuje się swoja pasją – są nią robótki ręczne. Uwielbia również piec ciasteczka dla swojego wnuka i oglądać „Modę na sukces”. przyzwyczajenia:

Zofia pracowała przez całe swoje życie, poranne wstawanie stało się stałym elementem jej życia. Odkąd przeszła na emeryturę nie potrafi znaleść sobie zajęcia na resztę dnia, dlatego z wielką chęcią odprowadza wnuka rano do przedszkola.

marzenia:

Zofia chciałaby jak najwięcej czasu spędzać z rodziną. Lubi dzielić zainteresowania ze znajomymi, chciałaby aby jej wnuk w przyszłości doceniał fach i kunszt jej rękodzieła. Gdy była młoda chciała zostać artystką, jej marzeniem była wystawa, na której mogłaby pokazać swoje prace. Uważa, że sztuka regionalna posiada ogromną wartość, obecne boi się, że z czasem zaniknie. Dziś chętnie chodzi na spotkania ze znajomymi emerytkami, gdzie dzielą się swoimi doświadczeniami.

ograniczenia:

Zofia nie jest już osobą młodą, skarży się czasem na zły stan zdrowia, który utrudnia jej dłuższe spacery.

jak się dowiedziała o usłudze:

Zofia zawsze odbiera Stasia z przedszkola, w drodze powrotnej przechodzą przez park, gdzie zawsze maja chwile na odpoczynek i zabawę. Tam zauważyła zielone panele, na których znajdują się informacje o projekcie. Staś powiedział jej, że brał udział w Zapaleńcach, gdzie przeplatał na nich kolorowym sznurkiem.

Babci o projekcie opowiadała również pani przedszkolanka.

motywacja:

Panią Zofię zainteresowała tematyka haftu krzyżykowego, często sama haftuje.

Chce również zrobić coś wspólnie z wnukiem, nauczyć go czegoś nowego, spędzić z nim aktywnie czas i przekazać przy okazji swoja wiedzę, zainteresować go.

jak korzysta z usługi:

inne czynniki:

korzysta osobiście, dzięki dostępnym i zrozumiałym informacjom wie jak pozyskać materiały

+

wnuczek przekonuje babcię że to dobra zabawa, babcia również widzi, że dobrze sie bawił i dobrze wspomina ta aktywność, wnuczek wcześniej brał udział w organizowanych warsztatachchciałaby dalej rozbudzać zainteresowanie wnuczka, materiały sa dostępne za darmo, instrukcje są przygotowane w sposób zrozumiały

-

stan zdrowia Zofii nie zawsze pozwala na długie przebywanie w parku, w deszczowe dni nie zabiera wnuka do parku

persony | grupa: młodzież

zakres i idea tożsamość projektu | strona 69

imię: Maciek „Rudy” (16 lat) stanowisko: uczeń gimnazjum, skate miejsce zamieszkania: Czechowice-Dziedzice, centrum rola w rodzinie, krótki opis: Maciek jest uczniem ostatniej klasy gimnazjum, jest lubiany w szkole, razem ze znajomymi założył swoja „paczkę”, razem spedzają sporo wolnego czasu poza zajęciami w szkole. Gdy nie jest w szkole najczęściej można go spotkać na skateparku przy osiedlu Północ, Maciek podobnie jak jego koledzy jeździ na deskorolce. Czasem do skateparku przychodzi razem ze swoja dziewczyną.

przyzwyczajenia:

marzenia:

ograniczenia:

jak się dowiedziała o usłudze:

motywacja:

jak korzysta z usługi:

inne czynniki:

Maciek uwielbia spędzać czas ze znajomymi, codziennie czeka niecierpliwie na ostatni dzwonek, żeby móc znów poskakać w skateparku, nie wyobraża sobie dnia bez deskorolki. Przyzwyczaił sie już do faktu, że ze znajomymi zawsze świetnie się bawi. Uwielbia spędzać czas na świeżym powietrzu.

Marzeniem Maćka jest zakup nowej deskorolki, chciałby również razem z dziewczyna wybrać sie w podróż dookoła świata. Na razie niestety nie może sobie na to pozwolić, skupia się więc na spędzaniu czasu ze znajomymi i robieniu z nimi szalonych rzeczy. Chciałby umieć coś szczególnego, czego nie potrafią jego koledzy.

Maciek codziennie chodzi do szkoły, po zajęciach zostaje mu niewiele czasu na zajmowanie się swoim hobby. Znajomi wyciągają go z domu w każdej wolnej chwili, nie ma czasu na poszukiwanie innych zajęć. Maciek wstydzi się podejmować działania nie uznawane przez jego znajomych.

Maciek z racji swoich zainteresowań często przebywa w parku przy os. Północ, zauważył tam nowo powstałe panele. Zaciekawiło go to, ponieważ przy panelu zatrzymała się rodzina i zaczęli przeplatać przy nich sznurkami. Maćkowi skojarzyło się to z postami, jakie czytał na czecho.pl i facebooku.

chce zrobić coś nowego, innego, powygłupiać się ze znajomymi i przy okazji dobrze bawić. Chciałby zrobić prezent swojej dziewczynie – na przykład haftowane serce.

osobiście, przez internet – śledzi portale społecznościowe i zamieszczane na nich wiadomości

+

dziewczynie spodobało się serce, znajomi również dobrze się bawili, wspólna inicjatywa, pozostawił po sobie coś twórczego, ślad, ma teraz świetne zdjęcia ze znajomymi, które może zamieścić na swoim facebooku

-

brak czasu, brak zainteresowania znajomych, konieczny zwrot materiałów jest utrudnieniem, zła pogoda

strona 70

Wykorzystanie poprzednich metod i ich efektów pozwala na „symulację” drogi użytkownika przez usługę. Jest to etap, który pokazuje w jaki sposób użytkownik korzysta z usługi w różnych scenariuszach, jakie są jego punkty styku z usługą (w jaki sposób się o niej dowiaduje, gdzie spotka się z usługodawcami etc). W naszym wypadku mamy trzy grupy użytkowników: indywidualny, grupowy i okolicznościowy (np. wydarzenie miejskie).

Użytkownik indywidualny i grupowy wypożyczają materiały w portierni Gimnazjum Publicznego nr 1 i wpisują się do księgi warsztatów, korzystają z paneli i zwracają materiały na miejsce. Droga użytkownika

materiały poligraficzne uczestnik wydarzenia strona www

publikacje

przekaz ustny (bezpośredni)

naklejka informująca

użytkownik indywidualny

grupa zorganizowana

rejestracja na www, samoorganizacja, zapoznanie ze scenariuszami warsztatów

schemat 9 | schemat korzystania z usługi

zakres i idea projektu | strona 71

okazyjnego (np. podczas wydarzenia miejskiego) nie zawiera momentu wypożyczania materiałów, gdyż są one udostępnione przez animatorów wydarzenia już w parku. Nie musi także wyplatać stworzonych przez siebie wzorów, gdyż robią to animatorzy wtedy, kiedy potrzebują miejsca do pracy z kolejnym użytkownikiem.

animator wręcza materiały i wskazówki zwrot materiałów do placówki, wypis z księgi pobór materiałów w placówce, wpis do księgi warsztatów

aktywność zwrot materiałów do placówki, wypis z księgi

fotorelacja z warsztatów udział w konkursie, zamieszczenie zdjęć na stronie www

strona 72

3. Działania personelu: widoczne

2. Działania klienta

1. Fizyczne dowody

Przed usługą

Usługa

strona www, facebook ulotki z informacją, księga warsztatów, naklejki na panelu, Gimnazjum nr 1

panele w parku przy osiedlu Północ, księga warsztatów, sznurki i szablony, guziki

odwiedzenie strony www, facebooka, zapoznanie z ideą projektu, wizyta w parku, wizyta w gimnazjum, pobranie sznurków i szablonów, wpis do księgi

pobór materiałów, zapoznanie się z instrukcją wyplatania, nauka haftowania, współpraca przy tworzeniu,dokumentacja fotograficzna prac konkursowych

zebranie gupy warsztatowej

praca w grupach

udzielanie informacji, publikacja informacji na stronie www (ogłoszenie konkursu, opis warsztatów), portiernia Gimnazjum nr 1: informowanie

dostarczenie / wydanie materiałów

wysłanie potwierdzenia zgłoszenia na warsztaty kontakt ze szkołami i przedszkolami

animacja warsztatów dokumentacja fotograficzna

ksiega warsztatów, Gimnazjum nr 1, sznurki, szablony,guziki

zebranie materiałów, wyplecenie wzorów, zwrot materiałów, wypis z księgi warsztatów,

obriór materiałów, dopilnowanie wpisu w księdze, zaproszenie na kolejne warsztaty, odłożenie materiałów na miejsce

zakres i idea projektu | strona 73

Po usłudze

strona www projektu, facebook

nagroda

strona www projektu, facebook

wypełnienie formularza zgłoszenia pracy na konkurs, wypełnienie formularza zgody na publikację wizerunku, wysłanie pracy na konkurs,

odebranie nagrody

udział w sesji zdjęciowej

zdjęcie grupowe

zamieszcenie nadesłanych prac na www, rozpoczęcie konkursu - otwarcie głosowania, zamieszczenie fotorelacji z warsztatów

zamknięcie głosowania, ogłoszene i publikacja wyników, dostarczenie nagród

wysłanie informacji do opiekuna grupy o rozpoczęciu głosowania, wysłanie zdjęć grupowych z warsztatów

zorganizowanie oficjalnego wręczenia nagród

dokumentacja fotograficzna z rozdania nagród

strona 74

6. Myśli, odczucia i oczekiwania

5. Proces wspomagający 4. Działania persolenelu: niewidoczne

Przed usługą

Usługa

druk i roznoszenie ulotek założenie księgi warsztatów zakup sznurków i guzików organizacja konkursów wybór zdjec na stronę skonstruowanie formuły warsztatów

projekt ulotki i strony www przygotowanie sznurków przygotowanie formularza zgody na publikację wizerunku

zachęcanie do pracy

zainteresowanie ciekawość

zabawa, skupienie, nauka, pasja, współpraca, umiejętności manualne

niecierpliwość związana z oczekiwaniem na warsztaty

ćwiczenie pracy w grupach, współpraca w grupie, wspólna zabawa

Najważniejszymi elementem funkcjonowania usługi obecnie jest placówka partnerska – w tym wypadku Gimnazjum Publiczne nr 1. Przewidziane jest także stworzenie projektu strony www Dizajn ze sznurka, której funkcje poszerzałyby działanie usługi o: » kalendarium warsztatów mające na celu ułatwienie wzajemnego informowania o wypożyczaniu materiałów w konkretnych terminach przez większe grupy. » Organizator wydarzenia grupowego (użytkownik zorganizowany) rejestruje się na stronie i wybiera termin dla swojej grupy. Może także zdecydować o skorzystaniu z dostępnych pomocy (przykładowe propozycje aktywności przy panelu, przygotowane dodatkowe pliki do druku z wzorami, proponowany podział na grupy).

zakres i idea projektu | strona 75

Po usłudze

wybór zdjęć do publikacji na stronie, uzyskanie zgody na publikację, określenie terminu głosowania, liczenie głosów

przygotowanie nagród

publikacja fotografii z rozdania nagród

projekt szablonu zawierającego dane autora, pracę i zdjęcia

projekt nagrody, pomysł

wybranie zdjęć do publikacji na stronie, ewentualna obróbka zdjęć

oczekiwanie, nadzieja

radość, satysfakcja, lub smutek, rozczarowanie, motywacja do udziału w kolejnych warsztatach

radość, motywacja

schemat 10 | blueprint

» Dla użytkownika indywidualnego jest to także informacja o odbywaniu się wydarzeń przy panelach i możliwości skorzystania z nich przy przyzwoleniu organizatora. » konkursy (na najlepszy wypleciony obraz / wzór), » umieszczanie fotorelacji z warsztatów jak i indywidualnych zdjęć prac konkursowych. » połączenie z profilem na portalu społecznościowym facebook Dizajn ze sznurka, gdzie dotychczas odbywa się głosowanie i umieszczane są aktualności dotyczące rozwoju całego projektu Dizajn ze sznurka.

strona 76

13 | Wdrożenie projektu 13.1 Formuła wydarzenia Zapaleńcy – Aktywny Dzień Dziecka Wydział Strategii i Promocji Urzędu Miasta w Czechowicach-Dziedzicach od 2013 roku organizuje w Parku „Północ” wydarzenie miejskie mające na celu przybliżyć rodzinom z dziećmi wszystkie aktywności obecne w mieście z którymi można się zapoznać w trakcie wydarzenia i po skończeniu je kontynuować . Dzięki temu dzieci mają możliwość poznania ludzi z przysłowiowym „zapałem”, rozbudzać wraz z nimi swoje pasje, zyskują także miejsce do ich realizacji.

Wydarzenie przyjmuje formę festynu miejskiego z występami na świeżym powietrzu. Ma formułę zorganizowaną: »» uczestnik dostaje ulotkę z informacjami o strefach (aktywnościach) podzielonych tematycznie. Każda ze stref oferuje różnego rodzaju konkurencje których idea opiera się o formę działań, jakie podejmuje dana placówka.

Pojawiają się tu m.in. zawody hokeju na trawie, zajęcia z dogoterapii, szachy, taroki, zajęcia ruchowe dla najmłodszych czy pokazy i zajęcia ze strażakami. »» po odwiedzeniu każdej ze stref i wykonaniu zadania uczestnik otrzymuje pieczątkę. »» za zdobycie określonej liczby aktywności każdy uczestnik dostaje pamiątkową koszulkę z logo wydarzenia.

Taka formuła pozwala na zapoznanie się z jak największą ilością aktywności w mieście do czego zachętą jest końcowa nagroda – koszulka „Zapaleńców”.

13.2 Dizajn ze sznurka na dorocznym wydarzeniu „Zapaleńcy” w Czechowicach-Dziedzicach Założenia projektu „Dizajn ze sznurka” zostały docenione przez organizatorów corocznej imprezy „Zapaleńcy”. Dla nas jako projektantek była to okazja do testowania paneli w konkretnym miejscu, na dużej grupie docelowych użytkowników. Panele zostały zakotwione w parku 5go czerwca, natomiast wydarzenie miało swoje miejsce 7go czerwca, była więc to dobra okazja do debiutu projektu. Naszym celem było także sprawdzenie idei makro haftu, zainteresowanie mieszkańców do korzystania z projektu indywidualnie a także do kontynuacji rozwoju pasji w domu lub na spotkaniach organizowanych przez współpracujących z nami pasjonatów (Koło Gospodyń Wiejskich „Zabrzeżanki” i kółko hafciarskie z Gimnazjum Publicznego nr 1 wraz z koordynatorką Marią Koutny).

zakres i idea projektu | strona 77

13.3 Organizacja strefy Pracę rozpoczęłyśmy od rozpisania możliwych dróg użytkownika w trakcie wydarzenia, sposobu korzystania z paneli przy zaproponowanych aktywnościach. Przygotowałyśmy wzory dla uczestników wraz z folderem zawierającym ilość potrzebnego sznurka i koloru w danym wzorze (dla animatorów) a także projekt banneru informującego użytkownika wydarzenia, jakie czynności może wykonać w naszej strefie.

Biorąc pod uwagę pomoc i ilość animatorów (10 uczniów Gimnazjum i koordynator, 5 pań z Koła Gospodyń) a także przewidywaną liczbę uczestników wydarzenia (około 700) zdecydowałyśmy się na wprowadzenie skali średniej – małych matryc do haftu, na których można wypleść sznurkiem o mniejszej średnicy wszystkie przygotowane przez nas wzory.

Po wykonaniu wzoru matrycę taką uczestnik mógł zabrać ze sobą do domu

grafika 9 | szablony ze wzorami przygotowane na wydarzenie

strona 78

z odpowiednią ilością sznurka, co było dla naszego projektu istotnym elementem przy promocji i idei upowszechniania haftu krzyżykowego.

Czynności, które zostały przygotowane do wyboru dla uczestników to: »» wyplatanie wzoru na dużych panelach »» wzoru lub litery tworzącej napis Czechowice-Dziedzice Przed wydarzeniem przeprowadziłyśmy wspólne spotkania dla pasjonatów-animatorów, którzy pomagali nam przy organizacji strefy Dizajn ze sznurka tak, by mogli zapoznać się z przygotowanymi materiałami i ich zadaniem w trakcie wydarzenia.

zdj. 24 | mała matryca do haftu przygotowana na wydarzenie

13.3 Identyfikacja wizualna wydarzenia miejskiego Zostałyśmy także poproszone przez pracowników urzędu o stworzenie identyfikacji wizualnej i przygotowanie materiałów reklamowych rozdawanych użytkownikom w trakcie wydarzenia (logo, ulotka, plakat, etykiety na cukierki, projekt koszulek).

zakres i idea projektu | strona 79

Założeniem było pokazanie charakteru imprezy: »» »» »» »»

skierowana do rodzin z dziećmi, aktywna, plenerowa, oddanie pozytywnej energii, jaką przekazywali uczestnikom organizatorzy „z zapałem”.

Logo przedstawia przykładowego „zapaleńca”, istnieje także możliwość wykorzystania innych person przy kolejnych edycjach.

Organizatorzy i użytkownicy zostali podzieleni wiodącym motywem a także odmiennym kolorem koszulki.

grafika 10 | logo wydarzenia Zapaleńcy

grafika 11 | wersje kolorystyczne znaku graficznego

strona 80

zdj. 25 | projekt koszulek na wydarzenie

zdj. 26 | projekt ulotki oraz mapki wydarzenia

zdj. 27 | projekt promocyjnego opakowania kr贸wek

zakres i idea projektu | strona 81

z przynajmniej

W mundurze 1

Harcerze

2

Zuchy

3

Ratownicy

Koncert wokalno-instrumentalny SP 2 Pokaz gimnastyki artystycznej SP 2 Grupa taneczna, kabaret szkolny GP 1 Warsztaty fitness

(m.in. dizajn ze sznurka, zabawy sportowe i edukacyjne... )

Dodatkowo: W trakcie wydarzenia wystawa prac i prezentacja projektu „Sztuka w moim

4 5

15:00 Otwarcie imprezy

Strzelcy

18:30 Koncert Stonehenge Organizatorzy:

Miejski Dom Kultury Podczas wydarzenia dzieci powinny rodzica lub opiekuna.

Gimnazjum Publiczne nr Partnerzy:

Zapraszamy Was do wspólnej zabawy!

grafika 13 | ulotka wydarzenia Zapaleńcy – przód

Zagraj z nami!

z przynajmniej

Aktywnie 1

Koszykówka

2

Siatkówka

Kreatywnie

Edukacyjnie

1

Dizajn ze sznurka

1

2

Quilling

2

3

Malarstwo na szkle

3

4

Strefa cyrkowa

4

Psia edukacja

5

Strefa malucha

Arboretum

GP 1 wystawa

3 4

Kajakarstwo

5

Fitness

8

6

Szachy

7

Taroki

1, 2

wc

info scena

skatepark

plac zabaw

1, 2, 3 6, 7 gastronomia

8

grafika 14 | ulotka wydarzenia Zapaleńcy – tył

ul. Morcinka

strona 82

grafika 14 | plakat wydarzenia Zapaleńcy

zakres i idea projektu | strona 83

13.4 Wnioski zebrane po wydarzeniu „Zapaleńcy” Udział w wydarzeniu miejskim pozwolił nam na sprawdzenie idei przeskalowania haftu krzyżykowego przy dużej liczbie użytkowników. Proponowana przez nas forma aktywności była dla uczestników nie tylko nauką, ale także zabawą. Wymagała skupienia, rozwijała umiejętności współpracy. W przygotowanych przez nas aktywnościach chętnie brały udział zarówno dzieci, młodzież jak i dorośli. Była to jedna z czynności na wydarzeniu, które mogli wykonywać wspólnie, całą rodziną. Wyplatanie wzorów dawało uczestnikom satysfakcję i radość. Uczestnicy wydarzenia zostawili po sobie świadectwo w przestrzeni publicznej, które było dla nich i dla nas powodem do dumy. Organizacja wystawy prac twórców ludowych, rzemieślników i uczniów pozwoliła na wymianę doświadczeń a także nawiązanie nowych więzi.

Po skończeniu wydarzenia wyciągnęłyśmy wnioski dotyczące przeprowadzania aktywności warsztatowych z udziałem paneli do haftu krzyżykowego: »» wymiary prototypów odpowiednie do przestrzeni publicznej – na szerokość wystarczające do pracy dwóch osób dorosłych i trójki dzieci, zauważalne z daleka »» podział na dwie grupy (mały i duży format) – uzasadniony z uwagi na dużą liczbę animatorów i uczestników »» średnica sznurka 6mm wystarcza do dobrej widoczności wzorów »» przerwa od podłoża wykorzystywana na podawanie sznurka »» młodsi użytkownicy chętnie pracowali na gotowych wzorach, starsi tworzyli własne własne »» projekt został pozytywnie odebrany, wzbudził duże zainteresowanie – wydarzenie miejskie okazało się dobrym miejscem do upowszechnienia idei makro haftu. »» okazja dla pasjonatów do dzielenia się wiedzą, obrany przez nas sposób pokazania ich dziedziny zyskał ich uznanie

strona 84

zdj. 28 | nauka haftu z wykorzystaniem panelu

zdj. 29 | uczestnicy wydarzenia przy panelach wraz z animatorami

zakres i idea projektu | strona 85

zdj. 30 | uczestnicy wydarzenia przy panelach wraz z animatorami

zdj. 31 | uczestnicy wydarzenia – rodziny z dziećmi

strona 86

zakres i idea projektu | strona 87

zdj. 32-53 |zbiorowa relacja fotograficzna – wydarzenie Zapaleńcy

strona 88

Panele do nauki haftu w przestrzeni publicznej miasta „Dizajn ze sznurka” – podsumowanie Elementy projektu: »» dwie płyty o wymiarach 200x120cm wykonane z polietylenu niskociśnieniowego o wysokiej gęstości (HDPE) w kolorze jasnozielonym »» dwa stelaże wykonane ze stali ocynkowanej malowanej proszkowo »» sznurki o średnicy 5mm kolory: zielony, żółty, niebieski, czerwony, czarny »» szablony z wzorami »» frez zawierający nazwę projektu, instrukcję przeplatania »» projekt usługi wspomagającej funkcjonowanie paneli w przestrzeni publicznej miasta (Czechowice-Dziedzice) »» projekt identyfikacji Dizajn ze sznurka (logo, motyw graficzny) »» projekt identyfikacji wydarzenia miejskiego „Zapaleńcy” w Czechowicach-Dziedzicach (logo, ulotka, plakat, koszulki, etykiety na cukierki) »» działania warsztatowe projektu Dizajn ze sznurka na wydarzeniu miejskim „Zapaleńcy” w Czechowicach-Dziedzicach

Elementy dodatkowe: »» małe tabliczki do haftu krzyżykowego »» małe sznurki o średnicy 2mm

Materiał wykorzystany do produkcji paneli: »» polietylen niskociśnieniowy o wysokiej gęstości HDPE, kolor jasnozielony

tożsamość | strona 89

strona 90

IV. Rozwój projektu – nowe umiejętności Dział opisuje decyzję o użyciu nowych materiałów, przeprowadzone z ich wykorzystaniem warsztaty a także rozwój produktu o naukę nowych umiejętności – cerowania. Kolejny etap projektu to także wdrożony projekt prototypu mobilnego, wystawy i targi.

tożsamość | strona 91

strona 92

IV. Rozwój projektu – nowe umiejętności

1 | Nowa funkcja – nauka szycia i przyszywania Forma przeskalowanego panelu dającego możliwość wyplatania wzorów okazała się bardzo wszechstronna i możliwa do wykorzystania przy nauce nie tylko haftu, ale także wszelkich technik, w których konieczne jest wykorzystanie nici. Postanowiłyśmy rozwinąć projekt o naukę szycia i przyszywania guzików w dużej skali.

2 | Warsztaty z szycia i przyszywania guzików 2.1 Cel warsztatów Celem warsztatów było podtrzymanie zainteresowania mieszkańców projektem w mieście oraz dalsza promocja. W warsztatach miały wziąć udział grupy zorganizowane z pobliskich szkół i przedszkoli, co było dla nich okazją do nauki techniki hafty krzyżykowego, szycia i przyszywania.

rozwój projektu – nowe umiejętności | strona 93

Założeniem warsztatów było także wprowadzenie nowej funkcji projektu zakładającej wykorzystanie nowych materiałów – guzików, oraz przetestowanie jej działania na użytkownikach docelowych.

2.2 Materiały Do zrealizowania pomysłu koniecznie było opracowanie nowych materiałów, takich jak guziki oraz szablonów zawierających wzory, jakie można uzyskać przy ich wykorzystaniu. Zaprojektowane przez nas guziki posiadały rozmiary odpowiadające otworom w panelu a ich kształty były dopasowane względem siebie, co pozwalało na tworzenie dowolnych wzorów.

Wykonane zostały z pianki sieciowanej chemicznie, która jest odporna na warunki atmosferyczne, co pozwala na nieograniczone wykorzystanie w przestrzeni publicznej.

Poniżej przedstawiamy rozmiary i kształty wykonanych guzików:

175 mm

225 mm

225 mm

92 mm

130 mm 130 mm

130 mm

90 mm

90 mm

schemat 11 | Dizajn ze sznurka – rozmiary guzików

strona 94

zdj. 54 | guziki wykonane z pianki sieciowanej chemicznie

krok 1

krok 2k

rok 3k

rok 4

krok 1 Serce 2

krok 2

krok kr 3

zdj. 55 | papierowe guziki – materiały na konkurs

krok 4

krok 1

krok 2

krok 3k

rok 4 Kwiate k

grafika 16 | wybrane szablony ze wzorami z guzikĂłw

rozwój projektu – nowe umiejętności | strona 95

2.3 Formuła i przebieg warsztatów Przygotowania do warsztatów rozpoczęłyśmy od zbierania grup warsztatowych w wieku szkolnym oraz przedszkolnym. Dyrektor Powiatowego Ogniska Pracy Pozaszkolnej „Art.” (oferującego zajęcia pozalekcyjne z rękodzieła, tańca, muzyki etc) pani Wanda Gryboś-Sznel z własnej inicjatywy zaangażowała się w promocję organizowanych przez nas warsztatów i odbyła wiele spotkań z dyrektorami placówek w bliskości parku przy osiedlu „Północ”. Na warsztaty zapisały się cztery grupy uczestników, zajęcia zostały podzielone na dwa dni. Pierwsze odbyły się 29 września a kolejne 9 października 2014 roku. W warsztatach wieli udział uczniowie Szkoły Podstawowej nr 7 (2 klasy), Szkoły Podstawowej nr 2 oraz Przedszkola Publicznego nr 7 w Czechowicach Dziedzicach.

Formuła ­– warsztaty w każdej z grup obejmowały aktywności trwające 60min, podzielone na sekcje po 20min: »» Na początku uczestnicy zapoznani zostali z celem warsztatów i jego formułą oraz otrzymali materiały. Każdy z uczestników otrzymał także naklejkę ze swoim imieniem oraz szczegółowe instrukcje. Z uwagi na dużą ilość uczestników w grupach (20-25 osób) postanowiłyśmy podzielić je na dwa zespoły i przydzielić im zadania. »» Pierwsza grupa wykonywała obrazek z papierowych guzików z wykorzystaniem pustych szablonów. Naklejając je na papier tworzyli wzory, grupa ta nie miała dostępu do przygotowanych wcześniej szablonów z naniesionymi gotowymi wzorami z guzików. »» Druga grupa w tym czasie współpracowała przy panelach z wykorzystaniem piankowych guzików w dużej skali. Tam otrzymali instrukcje i wskazówki dotyczące sposobu przeplatania oraz metody przyszywania guzika. Następnie po wyborze wzoru z szablonu przystępowali do realizacji wspólnego wzoru. »» Po 20 min nastąpiła zmiana, podczas której grupa tworząca obrazki z papierowych materiałów zastąpiła grupę pracującą przy panelach.

Aby zmotywować uczestników warsztatów do pracy przy papierowych guzikach, postanowiłyśmy zorganizować konkurs na najładniejszy obrazek.

Prace dzieci zostały zamieszczone na stronie projektu na facebooku, na którym przeprowadziłyśmy otwarte głosowanie z wykorzystaniem możliwości portalu. Praca z największą ilością „polubień” wygrywała, a jej autor otrzymywał nagrodę – małą matrycę do haftu krzyżykowego wraz z kompletem sznurków oraz szablonami. Dodatkową nagrodą były kupony na organizację imprezy urodzinowej sponsorowane przez centrum rozrywki i zabawy „Chacharnia” w Czechowicach-Dziedzicach.

strona 96

2.4 Wnioski z warsztatów i relacja fotograficzna Aktywności zaproponowane przez nas podczas warsztatów z guzikami pokazały, że rozwój projektu o nową funkcję spowodował duże zainteresowanie placówek zorganizowanych do samodzielnej kontynuacji projektu. W trakcie pracy wyciągnęłyśmy także wnioski pomagające usprawnić formułę dla przyszłych grup: »» Z obserwacji wynikało, że do sprawnego przeprowadzenie warsztatów koniecznie jest dzielenie uczestników na mniejsze sześcioosobowe grupy, gdzie każda z nich animowana byłaby przez jednego animatora.

Aktywność wymagała też zgody w grupie wymagającej podjęcia wspólnej decyzji co do wzoru wyplatanego na panelu. »» Dzięki możliwości przeprowadzenia zajęć z uczestnikami zarówno w wieku przedszkolnym jak i szkolnym zaobserwowałyśmy różnice w pracy młodszych osób. Przedszkolaki wymagały stałej pomocy animatora, dłużej wykonywały wzór, przykładały się do tego z większym skupieniem. Starsze dzieci pracowały bardziej samodzielnie, często proponując własne rozwiązania i realizując je pod okiem animatora. »» Grupa wykonująca obrazek z papierowych guzików jako pierwsza szybciej się niecierpliwiła: wynikało to z chęci pracy na panelach w większym formacie. Problem rozwiązałyśmy zmieniając czas w jakim pierwsza grupa pracowała przy szablonach. »» Zespół pracujący na początku przy papierowych makietach wykazywał się większą kreatywnością przy budowaniu nowych wzorów, kolejna grupa, która wcześniej miała kontakt z gotowymi szablonami na papierze odtwarzała jedynie obrazki, które wyplatali na dużych panelach.

Opiekunowie grup biorących udział w wydarzeniu wyrazili także chęć zakupu własnych materiałów (guzików oraz kolorowego sznurka) potrzebnych do organizacji warsztatów. Aktywności podsumowane zostały ogłoszeniem wyników konkursu na najładniejszy obrazek z guzików oraz rozdaniem nagród w szkołach oraz przedszkolu.

rozwój projektu – nowe umiejętności | strona 97

zdj. 56, 57 | uczestnicy warsztatów z nauki przyszywania guzików

strona 98

zdj. 58, 59 | uczestnicy w trakcie pracy

rozwój projektu – nowe umiejętności | strona 99

zdj. 60, 61 | warsztaty 09.10.14 – zdjęcia grupowe

strona 100

zdj. 62 | laureatka konkursu – Julia

rozwój projektu – nowe umiejętności | strona 101

zdj. 63-71 | uczestnicy warsztatów z pracami

strona 102

Rozwój projektu „Dizajn ze sznurka” o nowe funkcje i materiały – podsumowanie Elementy projektu: »» panele Dizajn ze sznurka w przestrzeni publicznej miasta »» sznurki o średnicy 5mm kolory: zielony, żółty, niebieski, czerwony, czarny »» szablony – wzory z guzików »» guziki o średnicy 9cm-22,5cm wykonane z pianki sieciowanej chemicznie kolory: niebieski, czerwony, biały kształty: kwadrat, trójkąt, koło »» działania warsztatowe przeprowadzone z uczniami placówek edukacyjnych (Szkoły Podstawowe nr 2 i 7, Przedszkole nr 7 w Czechowicach-Dziedzicach) »» przeprowadzenie konkursu dla uczestników warsztatów, przygotowanie i wręczenie nagród: mała tabliczka do haftu krzyżykowego, komplet sznurków i szablonów

Elementy dodatkowe: »» małe guziki wykonane z kolorowych kartek »» szablony przygotowane na obrazki konkursowe

Materiał wykorzystany do produkcji guzików: »» pianka sieciowana chemicznie

tożsamość | strona 103

strona 104

3 | Projekt mobilnego panelu „Dizajn ze sznurka” dla przestrzeni placówek edukacyjnych 3.1 Założenia, cele szczegółowe i przeznaczenie Celem kolejnego projektu mobilnego panelu jest stworzenie możliwości do nauki haftu krzyżykowego, rozwijania umiejętności manualnych i współpracy, który mógłby być stałym elementem wyposażenia placówki lub pełnić funkcję warsztatową – nieograniczanym warunkami atmosferycznymi. Rozmowy z kadrą nauczycielską placówek edukacyjnych uświadomiły nam także potrzebę udostępnienia i promocji projektu dla szerszego grona użytkowników.

Założenia funkcjonalne i użytkowe: »» wolno stojący / samonośny (nie wymaga dodatkowego podparcia, przytwierdzenia do podłoża) »» element systemu (zawiera kilka modułów) – prosty, bezpieczny sposób łączenia (przez pracownika lub animatora) »» łatwy sposób przechowywania i montażu / demontażu »» konstrukcja utrudniająca pracę w pojedynkę (współpraca) »» intuicyjny, zawierający instrukcję użytkowania »» łatwy w transporcie również samochodem osobowym (jako prototyp warsztatowy składany i rozkładany tylko na czas przeprowadzania warsztatów) Założenia ergonomiczne: »» stabilny »» bezpieczny – wykorzystanie otworów likwidujących ryzyko zakleszczenia »» moduły dostosowane do zasięgu rąk użytkowników i pola widzenia »» dostosowany do wnętrz różnej wielkości – użycie innej ilości modułów Założenia wizerunkowe: »» przyjazny, skierowany dla rodzin z dziećmi, młodzieży »» zachęcający do pracy – intuicyjna forma »» kolorystyka i kształt wywołujący pozytywne skojarzenia

rozwój projektu – nowe umiejętności | strona 105

3.2 Analiza ergonomiczna Pracę projektową rozpoczęłyśmy od analizy sposobów użytkowania panelu wraz z ograniczeniami wynikającymi z założeń obiektu mobilnego (możliwość transportu samochodem osobowym) »» rozmiar przystosowany powinien być także do niedużych powierzchni, jakimi często dysponują placówki, którym projekt jest dedykowany. »» kształt mobilnego panelu został opracowany w oparciu o analizę ergonomiczną, której efektem była konstrukcja odpowiadająca wymaganiom użytkowników z różnych grup centylowych. Projekt podzieliłyśmy na dwie wersje – pierwszą kierowaną głównie do dzieci, gdzie wymiary zostały przystosowane do najmłodszych oraz drugą wyposażoną o dodatkowy element zakładającą aktywności również z dorosłymi.

Podstawowa wysokość panelu umożliwia pracę osobom odpowiadającym wielkością 5 centylowi męskiemu, 95 centylowi żeńskiemu oraz dzieciom.

Wersja podwyższona umożliwia także pracę 95 centylowi męskiemu.

Oznacza to, że jego wielkość została przystosowana do pracy najwyższego statystycznie mężczyzny oraz najniższej kobiety, uwzględniając przy tym również wysokość dziecka. Analiza zasięgów pracy dla wymienionej grupy odbiorców dała nam obraz pola, na którym użytkownicy pracują wygodnie nie przeszkadzając sobie wzajemnie. Założony obszar wygodnej pracy został następnie dopracowany poprzez porównanie z polem widzenia użytkowników.

schemat 12 | od lewej – analiza pola widzenia 95 centyla męskiego, prawa – zasięg rąk

115

150 132

115

173

200

82,6

50

strona 106

35

150

W wyniku analizy ergonomicznej ukształtowały się wymiary odpowiadające zarówno założeniom mobilności jak i wygodnej pracy użytkowników: » dzieci w wieku przedszkolnym wymagają pola roboczego o wysokości co najmniej 80 do 112 centymetrów, » dzieci w wieku szkolnym oraz nastolatkowie pracują na polu o minimalnej wysokości 150 centymetrów, » dorośli (z uwzględnieniem 95 centyla męskiego) wymagają pola o wysokości do 170 centymetrów, » szerokość panelu nie powinna przekraczać 120 centymetrów – zdecydowałyśmy się na szerokość 112 centymetrów, » opracowane zostały dwie wysokości panelu: 112 oraz 168 centymetrów odpowiadające kolejno potrzebom młodszych użytkowników oraz dorosłych, » minimalne pole robocze, które pozwala na wykonanie wszystkich zaprojektowanych przez nas wzorów zamyka się w formie kwadratu o boku 38cm, zawierającego 9 rzędów dziurek.

dzieciwwwieku wieku dzieci przedszkolnym przedszkolnym

dzieci wieku dzieci wwwieku szkolnym szkolnym

95 damski 95 centyl centyl damski

95 męski 95 centyl centyl męski

schemat 13 | obszar roboczy – zasięg rąk

80 cm rozwój projektu – nowe umiejętności | strona 107

125 | dziecko 125cm cmwzrostu wzrostu | dziecko w wieku szkolnym w wieku szkolnym1-3 1-3 jeden moduł nie nizszy jeden moduł nie nizszy niż niż 80 cm, nie wyzszy niz 80 cm, cm,maksymalne nie wyzszy niz 112 112 cm, maksymalne pole pracy 150 cm pole pracy 150 cm

dziecko w wieku dziecko w wieku przedszkolnym przedszkolnym

80 do 100 cm

80 cm

moduł nie niższy niż 80 cm, moduł nie nizszy niż 80 nie wyższy niż 120cm cm, nie wyższy niz 120cm schemat 14 | minimalna i maksymalna wysokość modułów

3.3 Prototypowanie Następnym etapem pracy było przygotowanie modeli przestrzennych wraz z fantomami (95 centyl męski, 11 latek, 4 latek) po to, by przeanalizować sposoby aranżowania modułów i ich wymiary względem przykładowych użytkowników. Skupiłyśmy się na prostych formach, które spełniają wszystkie wymienione przez nas założenia projektowe i są odpowiedzią na potrzeby wynikające z analizy ergonomicznej.

3.4 Cechy wybranej formy Forma panelu składa się minimalnie z dwóch modułów łączonych ze sobą pod kątem 90 stopni na zasadzie wsuwania i dodatkowego usztywniania. Zyskujemy dzięki temu konstrukcję samonośną, której wspólne wymiary zamykają się w 1,12m2, co jest optymalną wielkością dla małych przestrzeni zamkniętych.

Otwory w panelu zostały rozmieszczone w taki sposób, by generować jak najwięcej efektywnego pola roboczego. Maksymalna wielkość modułu to 112x112cm, co pozwala na bezpieczny transport w samochodach osobowych.

strona 108

Wykorzystując połączenie prostokąta z kwadratem otrzymałyśmy moduł w kształcie litery L, którego pole robocze pozwala na pracę dwóch osób dorosłych lub trójki dzieci po jednej stronie. Dzięki zastosowaniu wycięcia o wymiarach 56x56cm uzyskałyśmy miejsce, które może być wykorzystywane przez młodszych użytkowników w trakcie zabawy także jako otwór do przejścia na drugą stronę panelu. W przypadku pracy użytkowników dorosłych (miejsce w przestrzeni publicznej w którym panel pełni element wyposażenia do wspólnej nauki i zabawy) moduł jest wycinany w płycie wraz z dodatkowym kwadratem o wysokości 56cm, co sprawia, że mogą z niego korzystać wszystkie grupy wiekowe (jego maksymalna długość to 168cm).

3.5 Nowa funkcja – cerowanie W trakcie analizy potrzeb użytkownika i prototypowania zwróciłyśmy uwagę na fakt, że obecny trend w projektowaniu wyposażenia przestrzeni w której przebywają dzieci (np. meble) uwzględnia ich ciekawość i skłonność do zabaw związanych z ukrywaniem się, zerkaniem lub chowaniem.

W tej części projektu Dizajn ze sznurka również wykorzystałyśmy dziecięcą potrzebę łącząc ją z możliwością zerkania i podawania sobie sznurka a także nową funkcją – nauką cerowania. Poprzez zastosowanie okrągłych otworów panel rozszerzył swoją edukacyjną funkcję haftu, przyszywania i szycia o technikę cerowania oraz naukę tworzenia splotu płóciennego.

W naszym projekcie kładziemy nacisk na przywracanie do życia umiejętności, które powoli zanikają poprzez pokazywanie ich w odmienny do tej pory sposób. Zastosowałyśmy otwory bezpieczne o średnicy 30 centymetrów, które umożliwiają cerowanie wieloma kolorowymi sznurkami (jeden metrowy sznurek wystarcza na wykonanie dwóch linii w splocie), bezpieczne zerkanie i podawanie sznurka.

3.6 Wybór materiału Dotychczasowy materiał (polietylen niskociśnieniowy o wysokiej gęstości – HDPE), który był wybrany pod kątem wymogów przestrzeni publicznej (otwartej) miasta w przypadku mobilnego panelu znajduje mniejsze zastosowanie ze względu na swoją właściwość do „odginania się” po dłuższym czasie (kilkanaście godzin) przebywania w pozycji pionowej bez dodatkowego usztywnienia. W przestrzeni parkowej Czechowic-Dziedzic rury mocujące płytę do ziemi pełniły rolę tego usztywnienia (na całej krawędzi płyty), natomiast założeniem mobilnego panelu była przede wszystkim samonośność, więc zdecydowałyśmy o wyborcze tańszego i naturalnego zamiennika – sklejki pokrywanej bezbarwnym filmem melaminowym, który sprawia, że jest odporna na zabrudzenia i nadaje się do obróbki frezem.

rozwój projektu – nowe umiejętności | strona 109

30 cm

112 cm

56 cm

2,3 cm

56 cm

112 cm

112 cm

112 cm schemat 15 | wymiary panelu mobilnego przeznaczonego do placówek edukacyjnych

strona 110

zdj. 72-78 | „Dizajn ze sznurka” – panel mobilny

tożsamość | strona 111

strona 112

.

tożsamość | strona 113

strona 114

tożsamość | strona 115

strona 116

zdj. 79-82 | montaĹź panelu wraz z mocowaniem

rozwój projektu – nowe umiejętności | strona 117

zdj. 83 | mobilny panel po rozłożeniu

Cała płyta tej sklejki wynosi 125x250cm. Projektując prototyp mobilnego panelu wzięłyśmy pod uwagę zróżnicowanie użytkowników i przestrzeni w których może być wykorzystywany. Prezentowana na zdjęciach konstrukcja panelu dla najmłodszych użytkowników wynosi maksymalnie 112cm wysokości – funkcja warsztatowa w placówkach edukacyjnych lub stały element wyposażenia tychże placówek (wcześniej wspomniana konstrukcja dla użytkowników w różnym wieku wynosi 168cm).

Części są mocowane ze sobą na zasadzie wsuwania i następnie usztywniane drewnianymi kołkami by zapobiec rozsunięciu konstrukcji w trakcie pracy.

strona 118

Projekt mobilnego panelu „Dizajn ze sznurka” dla przestrzeni placówek edukacyjnych – podsumowanie Elementy projektu: »» dwie płyty wykonane ze sklejki zabezpieczonej filmem melaminowym »» 4 kołki usztywniające konstrukcję »» sznurki o średnicy 5mm kolory: zielony, żółty, niebieski, czerwony, czarny »» szablony z wzorami »» guziki o średnicy 9cm-22,5cm wykonane z pianki sieciowanej chemicznie kolory: niebieski, czerwony, biały kształty: kwadrat, trójkąt, koło »» frez zawierający nazwę projektu

Materiał wykorzystany do produkcji panelu: »» sklejka pokryta filmem melaminowym

tożsamość | strona 119

strona 120

4 | Dizajn ze sznurka – mobilny panel w przestrzeni publicznej Portu Lotniczego „Katowice” W listopadzie 2014 roku nawiązałyśmy także kontakt z zarządem Międzynarodowego Portu Lotniczego „Katowice” w Pyrzowicach, który wyraził chęć wdrożenia prototypu mobilnego panelu w przestrzeni Terminalu B. Ich motywacja była spowodowana potrzebą zagospodarowania czasu oczekiwania na przylot pasażerom (zwłaszcza tym, którzy podróżują z dziećmi) a także chęcią promocji i upowszechniania regionalnych rozwiązań projektowych 4.1 Analiza dedykowanej przestrzeni Na spotkaniu z zarządem Portu Lotniczego w Terminalu B została wyznaczona przestrzeń o wymiarach 5m x 3,5m pod którą miałyśmy przygotować prototyp dedykowany lotnisku. Analizując funkcje tej placówki i jej charakter związany z komunikacją – w wyznaczonej przestrzeni przeznaczyłyśmy 2m na ciąg komunikacyjny tak, by projekt i użytkujący go pasażerowie nie przeszkadzali w trakcie normalnego korzystania z terminalu.

4.2 Ograniczenia i specyfika lotniska Z uwagi na charakter przestrzeni terminalu i jego funkcje obecny projekt mobilnego panelu musiałyśmy dostosować pod potrzeby tej placówki. »» Mobilny – łatwy w transporcie (w ramach lotniska), montażu i demontażu (przez pracowników), nie przytwierdzony niczym do podłogi »» Stabilny, bezpieczny »» Bezpieczne materiały – wykorzystane materiały muszą być bezpieczne i trwałe, materiał z którego wykonany jest panel musi być niepalny »» Ażurowość – utrudnia schowanie się za nim »» Dobra widoczność – pole robocze dookoła panelu musi uwzględniać przejście dla osób z bagażami »» Intuicyjny – nie wymagający dodatkowej obsługi, wzory i materiały zawarte w panelu Ostatnie założenie wymogło na nas konieczność umieszczenia wzorów i instrukcji w projekcie panelu z wykorzystaniem techniki frezowania.

Sznurki natomiast zostały przytwierdzone dzięki wykorzystaniu rurki termokurczliwej, która zaciska sznurek dookoła otworu. Umieszczenie

rozwój projektu – nowe umiejętności | strona 121

dwóch sztuk w jednym otworze, pozwala na swobodne wyplatanie i tworzenie kolorowego wzoru. Projekt panelu mobilnego dla przestrzeni Międzynarodowego Portu Lotniczego „Katowice” w Pyrzowicach jest w fazie wdrażania.

30 cm

112 cm

56 cm

2,3 cm

168 cm

56 cm

112 cm schemat 16 | wymiary panelu mobilnego przeznaczonego do terminalu B

strona 122

Projekt mobilnego panelu „Dizajn ze sznurka” dla przestrzeni publicznej lotniska – podsumowanie Elementy projektu: »» dwie płyty wykonane z polietylenu niskociśnieniowego o wysokiej gęstości (HDPE) w kolorze jasnozielonym wymiary: 1 płyta: 168x112cm, 2 płyta: 112x112cm »» 4 kołki usztywniające konstrukcję wykonane z polietylenu niskociśnieniowego o wysokiej gęstości (HDPE) w kolorze jasnozielonym »» sznurki o średnicy 5mm mocowane za pomocą rurki termokurczliwej kolory: zielony, żółty, niebieski, czerwony, czarny »» frez zawierający nazwę projektu, instrukcję przeplatania, wzory

grafika 18 | frez – wzory

grafika 17 | frez – instrukcja wyplatania

Materiał wykorzystany do produkcji panelu: »» polietylen niskociśnieniowy o wysokiej gęstości HDPE, kolor jasnozielony

rozwój projektu – nowe umiejętności | strona 123

grafika 19 | wizualizacja panelu mobilnego przeznaczonego do terminalu B

strona 124

5| Życie projektu – wystawy i targi

13

Opis właściwości i cechy materiału znajdują się w dziale Zakres i idea projektu, podpunkt 18 | Technologia, materiały i koszty produkcji, s. 54

5.1 Silesia Bazaar Ogólnopolskie targi mody oraz designu, które organizowane były 20 grudnia 2014 roku w katowickim Spodku. W ramach targów miała także miejsce wystawa „Dizajn jest dla Ciebie” prezentująca dokonania studentów oraz absolwentów Akademii Sztuk Pięknych w Katowicach. Zostałyśmy zaproszone do udziału w wydarzeniu wraz z projektem Dizajn ze Sznurka.

Wystawa posiadała interaktywny charakter, co dawało doskonałą możliwość do zaprezentowania warsztatowej formy projektu i przedstawienia jego formy w nowym środowisku. »» opracowałyśmy model panelu, który wpasowywał się w ideę wydarzenia, a dzięki umieszczeniu otworu o średnicy 30cm prezentował nową funkcję o jaką wzbogaciłyśmy projekt – cerowanie. Była to okazja do przetestowania jej odbioru na użytkownikach. »» panel wystawowy posiada wymiary 2m x 1m, co umożliwia wygodną pracę, został wykonany z materiału HDPE 13 oraz zamontowany do aluminiowej ramy, co usztywniło całą konstrukcję.

Podczas trwania targów miałyśmy okazję współpracować nie tylko z dziećmi ale także z dorosłymi. Podczas krótkich warsztatów pracowałyśmy także z osobą upośledzoną psychicznie, entuzjastyczny sposób w jaki odbierany był przez nią projekt otworzył go na przyszła możliwą współpracę z takimi użytkownikami jako element rehabilitacyjny.

Rehabilitacja przez pracę jest drogą do wyrabiania umiejętności i sprawności potrzebnych do dalszego usamodzielniania się i podejmowania własnej aktywności życiowej i samorealizacji w przyszłym, dorosłym życiu. Projekt oparty na pracy w skupieniu oraz rozwijaniu integracji społecznej poprzez wykorzystanie motywu współpracy z innym użytkownikiem mógłby znacząco wpłynąć na właściwy rozwój osoby niepełnosprawnej.

Dodatkowo dzięki regularnym ćwiczeniom wymagającym skupienia, precyzji i kreatywności mógłby poprawiać zdolności manualne takich dzieci. Wyplatanie wzoru z wykorzystaniem panelu daje od razu widoczny efekt pracy, co skutkuje dużą satysfakcją i świadomością, że wzór powstał w wyniku własnego wysiłku. Buduje to pozytywne odczucie samospełnienia i dowartościowania.

rozwój projektu – nowe umiejętności | strona 125

zdj. 84, 85 | 20.12.14, Silesia Bazaar – wystawa Dizajn jest dla ciebie, ASP Katowice

strona 126

5.2 Arena Design Międzynarodowe targi Arena Design w Poznaniu to cykliczne wydarzenie na którym od 17 do 20 lutego 2015 projekt Dizajn ze sznurka był częścią wystawy promującej osiągnięcia Akademii Sztuk Pięknych w Katowicach. »» wystawowy charakter wydarzenia, utrudniony dostępu do panelu i brak animatorów nie wpłynął na chęć korzystania z projektu przez uczestników targów, »» projekt wzbudził duże zainteresowanie, otrzymałyśmy dużo próśb o udostępnienie go szerszemu gronu użytkowników a także sugestie i zachęty do rozwoju projektu w placówkach edukacyjnych.

zdj. 86 | Poznań Arena Design 2015 – wystawa Dizajn jest dla ciebie

rozwój projektu – nowe umiejętności | strona 127

zdj. 87 | Poznań Arena Design 2015 – wystawa Dizajn jest dla ciebie

strona 128

VI. Podsumowanie Dział zawiera podsumowanie projektu oraz osiągnięte cele. Zamieszczone zostały tu także pisemne opinie użytkowników a także spis definicji i pojęć pojawiających sie w treści pracy oraz cytaty którymi wykorzystywane przy zgłębianiu tematyki opracowania. Znajduje sie tu również bibliografia pracy, źródła oraz spis ilustracji.

tożsamość | strona 129

strona 130

VI. Podsumowanie

Przedstawienie sztuki regionalnej haftu krzyżykowego w nowej odsłonie pozwoliło stworzyć miejsce, w którym następowała aktywna wymiana informacji, współpraca a działania w przestrzeni publicznej stały się pretekstem do dialogu. Nasz projekt motywuje mieszkańców do wspólnej zabawy, a jego edukacyjna funkcja daje możliwość zgłębienia techniki haftu krzyżykowego. Wytwarzając możliwość kontynuacji nowej pasji w parciu o działającą w mieście usługę zapobiegamy zjawisku wymierania zawodów rzemieślniczych.

Projekt spotkał się z bardzo pozytywnym odbiorem, został ciepło przyjęty przez mieszkańców miasta. Duże zainteresowanie, jakie wzbudził zmotywowało nas do udostępnienia go szerszemu gronu użytkowników w postaci prototypu mobilnego a także kontynuację i rozwój projektu w placówkach edukacyjnych. Wprowadzenie nowych materiałów i umiejętności (cerowanie) pozwoliło na powiększenie jego zakresu. Przeprowadzone przez nas warsztaty z nauki szycia i przyszywania guzików dla uczniów szkół i przedszkoli wykazały, że ich uczestnicy są zaangażowani i chętni do kontynuacji projektu samodzielnie. „Dizajn ze Sznurka” jest odpowiedzią na dostrzeżone w toku analizy miast partnerskich problemy związane z brakiem przywiązania do miejsca swojego zamieszkania, a co za tym idzie – brakiem poczucia tożsamości ze swoim miastem. Jego działanie ma na celu uświadomienie

podsumowanie | strona 131

mieszkańcom możliwości, jakie tkwią w ich twórczo działającym środowisku, promowanie go oraz przedstawienie jako kultury lokalnej, którą warto kontynuować.

Mieszkańcy otrzymali nową wartość, która stworzona została w oparciu o to, co w mieście znajduje się od dawna, jest jego stałym elementem wymagającym jedynie przedstawienia w nowej roli wzmacniającej siłę przekazu. W oparciu o stały kontakt ze sztuką regionalną są w stanie budować swoją tożsamość pozwalając jej zająć szczególne miejsce wśród cech charakteryzujących ich miasto.

strona 132

Opinie użytkowników

Grzegorz Wąsik, Wydział Promocji i Strategii Rozwoju Urzędu Miasta w Czechowicach-Dziedzicach „Dizajn ze sznurka” – „makro haft”, projekt elementów przestrzeni publicznej wykorzystujący potencjał sztuki ludowej – haft krzyżykowy. Celem projektu „Dizajn ze sznurka” jest rozbudzenie pasji, chęci do kontynuacji tradycji, współpraca i dialog międzypokoleniowy, budowanie wspólnych doświadczeń, stworzenie miejsca spotkań, punktu wymiany umiejętności, służącemu do aktywizacji mieszkańców.

Realizacja projektu przyczyniła się do pogłębienia współpracy transgranicznej partnerów projektu oraz zawarcie nowych znajomości między bezpośrednimi uczestnikami projektu. Zdobyte doświadczenia oraz owocna współpraca pogłębiła wzajemne zaufania oraz budowę jeszcze trwalszego partnerstwa, dzięki któremu realizacja kolejnych projektów w układzie transgranicznym stanie się bardziej efektywna. Efektem realizacji projektu było udostępnienie społeczności Orlovej i Czechowic-Dziedzic nowych form i nowej jakości przestrzeni publicznej, poprzez stworzenie koncepcji zagospodarowania i aktywizacji kluczowych miejsc w Czechowicach-Dziedzicach i Orlovej oraz wykonanie i umieszczenie w niej zaprojektowanych rozwiązań (prototypów).

opinie użytkowników | strona 133

Maria Koutny, bibliotekarka Gimnazjum Publicznego nr 1, prowadzi zajęcia z Edukacji Regionalnej Myślę, że spotkanie z Paniami i projektem Dizajn ze sznurka było dla nas wyzwalającą przygodą. Grupa dziewczynek, na co dzień doskonaląca technikę haftu krzyżykowego (czyli nitka, kanwa, igła i miniaturowe krzyżyki), nagle, w przestrzeni parku, na powietrzu, mogła swoimi umiejętnościami podzielić się z innymi, i to w skali makro. I mieć z tego nie lada frajdę. To przykład, jak dawną tradycyjną technikę można przełożyć na współczesność, jak przy tej okazji zaaranżować spotkanie rodzinne, przyjacielskie, jak uczyć się współdziałania, uruchomić wyobraźnię, jak tworzyć kolorowy, przyjazny świat. Udział w tym projekcie był dla nas bardzo inspirujący. Między innymi na zajęciach edukacji regionalnej próbujemy kreatywnie spoglądać na tradycję, a Dizajn ze sznurka jest dla nas przykładem, jak można to zrobić.

Z podziękowaniami Maria Koutny Marzena, uczennica Gimnazjum Publicznego nr 1 Dzięki warsztatom „ Dizajn ze sznurka” nabrałam więcej pewności siebie w kontaktach z innymi ludźmi. Te warsztaty dały mi również poczucie, że moje hobby może być interesujące, nie musi być nudne i przypisane tylko starszym osobom.

Fajne spędziłam czas w miłej atmosferze.

Bożena, uczennica Gimnazjum Publicznego nr 1 W czasie warsztatów „ Dizajn ze sznurka” mogłam poznać ludzi z naszego rejonu oraz spędziłam miło czas z tymi, których już znam. Pozwoliły mi one na pokazanie i zainteresowanie innych swoją pasją haftu. Miałam możliwość zintegrowania się z fajnymi osobami. Bardzo podobał mi się ten dzień dziecka.

Klaudia, uczennica Gimnazjum Publicznego nr 1 Uważam, że Dizajn ze sznurka jest wspaniałą zabawą uczącą haftowania, która przyciąga nie tylko dzieci, ale również starszych. Ja osobiście pasjonuję się haftowaniem, dlatego bardzo się cieszę, że mogłam robić to, co lubię w inny i ciekawy sposób, przez to rozwinęłam swoją wyobraźnię i zdolności.

strona 134

Słowniczek pojęć, definicje i cytaty

Słowniczek pojęć, definicje analiza SWOT W określaniu problemów i możliwości miast i grupowaniu informacji, które otrzymaliśmy od mieszkańców bardzo pomagało nam wykorzystywanie analizy SWOT – czyli silnych i słabych stron miasta a także jego szans i zagrożeń. Z listy wszystkich zagadnień musieliśmy zająć się tymi najistotniejszymi a także następnie „przesiać je” przez osiągalne do rozwiązania przez nas – w ramach naszych umiejętności projektowych. analiza topograficzna i mapowanie miasta praca na mapach miasta: zaznaczanie najważniejszych punktów, analizowanie dostępności przestrzeni, barier i granic wizualnych, kanałów tranzytowych, miejsc otwartych itd. blueprint Jest to pisemna propozycja założeń nowej lub ulepszonej usługi. Plan ten przedstawia wszystkie elementy składowe usługi, punkty kontaktu oraz rolę personelu usługowego i technicznego. Dotyczy to zarówno działań

słowniczek pojęć, definicje i cytaty | strona 135

na etapie przed usługą, w trakcie, jak i po usłudze. Oprócz przedstawienia elementów wchodzących w skład idealnej usługi, blueprint może również pomóc w określeniu, jakie mogą być oczekiwania oraz doświadczenia jej użytkowników1. drzewo problemów i celów Pomocna w wyborze zagadnień projektowych. Środek drzewa stanowi wybrany przez nas problem – pomaga nam to w szukaniu przyczyn coraz głębiej – metaforycznych korzeni drzewa i skutków a także ich następstw – czyli korony. Dzięki temu jesteśmy w stanie zdecydować się na wybór najbardziej brzemiennego w skutkach i znaczącego dla miasta obszaru projektowego. identyfikacja 1. Identyfikacja jakiejś osoby to rozpoznanie jej tożsamości. 4. Identyfikacja jednostki z jakąś grupą to utożsamienie się jej z kulturą, przekonaniami, wartościami itp. tej grupy (ISJP I, 522) mapa interesariuszy jest to narzędzie, które Pomaga zidentyfikować wszystkie podmioty, które mają wpływ na usługę lub z niej korzystają. Gwarantuje, że proces projektowy będzie możliwy do zrealizowania oraz celowy1. Uzyskujemy dzięki niej wizualny obraz wszystkich interesariuszy wraz ze wskazaniem kluczowych dla istnienia usługi grup. mapy wyobrażeniowe skojarzenia i uwagi powiązane z konkretnymi miejscami, zdarzeniami wychodzącymi z kluczowego słowa – miasta. persony umożliwiają wyobrazić sobie różnego rodzaju użytkowników usługi. Persony mogą zostać następnie wykorzystane do testowania istniejącej lub nowej usługi.

Są przekrojem najbardziej istotnych dla istnienia usługi użytkowników, pomagają zrozumieć motywacje, oczekiwania i pragnienia danych grup korzystających z projektu. W kolejnych etapach pracy są wykorzystywane po to, by zrozumieć w jaki sposób najlepiej dopasować różne elementy usługi tak, by były one optymalne dla każdej z grup korzystających z usługi.

strona 136

schwarzplan metoda przejęta dzięki współpracy z czeskimi architektami. Ich sposób pracy polegał na analizie miasta, jako elementów wzajemnie wpływających na siebie i dzieleniu przestrzeni go wypełniającej na różne kategorie.

Wyznaczaniu granic i barier wizualnych, miejsc symbolicznych i połączeń między nimi. Metoda Schwartz planu jest pracą na czarno-białej mapie ewidencyjnej (grunty, budynki, komunikacja) miasta. Dzięki zaznaczeniu czarnym kolorem wszystkich zabudowań zyskujemy jasny obraz przestrzeni je otaczających, co pozwala nam na zauważenie pewnych relacji przestrzennych między nimi. service design Usługa to seria rozłożonych w czasie interakcji przechodzących przez różne punkty styku z konsumentem. Projektowanie usług zapewnia, że touchpointy współdziałają, tworząc doskonałe doświadczenia dla klientów. Więcej na stronie http://uxdesign.pl/service-design-projektowanie-uslug/#ixzz3S1CdhXhastan stan na 17.02.2015r. spacer moderowany dokładnie zaplanowane wyjście w miasto z „przewodnikiem” (mieszkańcem, przedstawicielem organizacji samorządowej, urzędnikiem etc), które ma swoje konkretnie określone punkty na trasie uwzględniające kontekst historyczno-kulturowy ważny z perspektywy miasta, istotne rejony i miejsca). spacer wrażeniowy z reguły pierwszy kontakt z miastem. Przeprowadzany na własną rękę, spontaniczne wyjście mające na celu poznanie wrażeniowe struktury i charakteru miasta. Z uwagi na refleksyjny i bardzo osobisty charakter ważne jest udokumentowanie wszystkich uwag, miejsc i spostrzeżeń. tożsamość 1. Nasza tożsamość to świadomość naszych cech i naszej odrębności.

2. Tożsamość jakiejś społeczności to jej wewnętrzna spójność i poczucie jedności. O tożsamości narodowej decyduje wspólnota kultury, nie wspólnota krwi... (ISJP II, 839).

słowniczek pojęć, definicje i cytaty | strona 137

Cytaty Lokalna tradycja historyczna w świadomości społecznej obejmuje elementy wiedzy potocznej, niekoniecznie zgodnej z udokumentowanym przekazem. Chodzi tu o wniknięcie w głąb tego, co ludzie myślą i wiedzą o swoich korzeniach, o dziejach własnej społeczności, nawet jeśli jest to wiedza anegdotyczna czy oparta na fikcji legenda. Nie jest to więc historia w klasycznym rozumieniu tego słowa jako następstwo epok i wydarzeń, ale historia przeżywana, pozwalająca przeciwstawić własne miejsce zamieszkania okolicznym miejscowościom, stając się istotnym składnikiem subiektywnej świadomości przynależenia do określonej lokalnej społeczności.

G. Odoj ... koncepcja miasta jako zbiorowości społecznej składającej się z wielu mniejszych części i ukształtowanej na bazie wspólnoty terytorium mającego pewną specyficzną wartość dla członków tej zbiorowości. Jest to w tym rozumieniu społeczność lokalna organizująca różnorodne formy swego życia zbiorowego w ramach określonej przestrzeni fizycznej i nadbudowująca nad nią przestrzeń społeczną przez nadawanie znaczeń obiektom, przedmiotom, przez kreowanie relacji społecznych G. Odoj Gdzie ty jesteś, powstaje miejsce.

Rilke Zbiór uwarunkowanych historycznie cech charakterystycznych dla miasta, które wyróżniają je spośród innych i wyrażają się wszelkimi działaniami, jakie są podejmowane w mieście w celu tworzenia jego swoistej osobowości i charakteru. Tożsamość miasta daje miastu wyjątkowość, nadaje mu znaczenia symboliczne, może również pełnić rolę identyfikacyjno-integrującą E. Glińska Przestrzeń więc można rozumieć nie tylko, jako miejsce interakcji i tło dla zdarzeń, ale także jako elementarny składnik tożsamości T. Burdzik

strona 138

Przestrzeń miasta jest przestrzenią społeczną (…) to przestrzeń, w której można spotykać się z innymi ludźmi, wyrażać swoje poglądy, manifestować swoją tożsamość. To przestrzeń otwarta (… )już same elementy przestrzeni publicznej (…) komunikują nam pewne treści. Fizyczne bariery lub ich brak symbolizują istniejące podziały, wyznaczają obszary wykluczenia, utrudniają bądź ułatwiają porozumiewanie się ludzi. Sama przestrzeń, jej przekształcenia, stają się często przedmiotem publicznego dialogu...

M. Szatan Przestrzenią publiczną możemy nazwać strukturę o pewnym poziomie autonomiczności i złożonych relacjach kompozycyjnych i funkcjonalnych, zachodzących pomiędzy elementami, które tę przestrzeń tworzą, będącą jednocześnie szczególnie istotnym elementem struktury miasta oraz elementem integrującym tkankę miejską Z. K. Zuziak Analizować miasto, każde miasto i jego terytorium to rozumieć nie tylko kształty i wyraz jego fenomenu, ale całej cywilizacji, która dała miastu początki i która za jego pośrednictwem przekazuje następnym pokoleniom swoje najbardziej wyraziste cechy. Analizować to znaczy również interpretować przestrzeń zawartą w nim i gęsto zabudowaną, tradycyjnie definiowaną jako „miasto”, a także mnogość struktur przestrzennych (…), będących nowymi formami urbanizacji, coraz bardziej wewnętrznie zróżnicowanych w wielu aspektach A. Spatziane Syndrom kurczenia się dotyczy gęsto zaludnionych obszarów miejskich z min. liczbą 10 000 mieszkańców, ponoszących ubytki w ludności od ponad dwóch lat oraz przeszły ekonomiczne transformacje z pewnymi objawami kryzysu strukturalnego.” JUSTIN, B. Hollander, Planning Shrinking cities M. Burian Angielski termin „design” łączy w sobie dwie grupy znaczeniowe. Z jednej strony wskazuje na zamiar, projekt, cel czy przeznaczenie, z drugiej na wzór, schemat czy, po prostu, formę. Formę nie tylko w znaczeniu kształtu (co jest zwykłym znaczeniem angielskiego „form”), lecz również w znaczeniu konturu, obrysu, wyglądu, układu czy kompozycji. (…)

słowniczek pojęć, definicje i cytaty | strona 139

Toteż ze względu na formę przedmiotu, świadomie lub nie, design obejmuje swym projektem człowieka. Kogoś, kto patrzy, dotyka, odczuwa... , kto doświadcza i działa. Design jest formą relacji człowieka z przedmiotem. Na tej drodze, poprzez formę, design realizuje wszystkie swe cele, także te „niewidzialne” i „niematerialne”, odpowiadające roli, jaką przedmiot odgrywa w życiu człowieka. Forma przedmiotu jest tym środkiem, za którego pomocą design zmienia życie człowieka, a może nawet samego człowieka.

J. Krupiński

strona 140

Bibliografia wydawnictwa drukowane Stanowicka-Traczyk A,. Kształtowanie wizerunku miasta na przykładzie miast polskich, Oficyna Wydawnicza Branta, Bydgoszcz-Olsztyn, 2008 Tambor J., Kulturowe wyznaczniki tożsamości. Tożsamość mieszkańców województwa śląskiego, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, 2012 Mrozek J., Maski tożsamości, czasopismo 2+3d, nr 52/2014 Burdzik T., Przestrzeń jako składnik tożsamości w świecie globalizacji, Kultura-Historia-Globalizacja, 2012 Odoj G., Tożsamość kulturowa społeczności małomiasteczkowej, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice, 2007 Springer F., Wanna z kolumnadą. Reportaże o polskiej przestrzeni, 2003 Libura H., Percepcja przestrzeni miejskiej, Wyd. programu CPBP 09.8 „Rozwój regionalny - Rozwój lokalny - Samorząd terytorialny”, Warszawa, 1990 Glińska E., Socjologiczna i marketingowa koncepcja tożsamości miasta, w: Obywatelstwo i tożsamość w społeczeństwach zróżnicowanych kulturowo i na pograniczach, t. 1, Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku, Białystok, 2006 Szatan M., Zanikanie przestrzeni publicznej we współczesnych miastach, czasopismo socjologiczne PALIMPSEST, nr 2, marzec, 2012 Burian M., Je Orlová smršťujícím se městem?, praca magisterska, Ostravska Univerzita v Ostrave, Ostrava, 2012 Lorens P., Martyniuk-Pęczek J., Problemy kształtowania przestrzeni publicznych, Wydawnictwo Urbanista, Gdańsk, 2010 Red. Gdowicz W., Dizajn na pograniczu. Re-kreacja miast na pograniczu polsko-czeskim, ASP Katowice, 2014

bibliografia | strona 141

materiały elektroniczne Słownik Języka Polskiego, http://sjp.pl/decoupage Wikipedia, pl.wikipedia.org/wiki/Trówła Atlas miar człowieka. Dane do projektowania i oceny ergonomicznej.

Centralny Instytut Ochrony Pracy, Warszawa, 2001 http://www.wfp.asp.krakow.pl/ergonomia2/pliki/Antropometria.pdf

strona 142

Spis ilustracji materiały własne zdj. 1 | wywiady i ankiety z mieszkańcami zdj. 2 | analiza SWOT zdj. 3 | analiza topograficzna miasta zdj. 4 | Kolonia Górnicza – Czechowice-Dziedzice zdj. 5 | Kotulińskiego 6 zdj. 6 | Orlova – Stare Miasto zdj. 7 | staw Kopalniok – Czechowice-Dziedzice zdj. 8 | zabytkowe i obecne wydanie taroków – ilustracje: Rozalia i Józef Szypuła zdj. 9 | Izba Regionalna – wywiad z przewodniczącym Towarzystwa Przyjaciół zdj. 10 | Orlova – targi rzemiosła w Miejskim Domu Kultury zdj. 11 | Czechowice-Dziedzice – Kolonia Górnicza, widok z okna zdj. 12 | Czechowice-Dziedzice – Rozalia Szypuła, obraz na szkle – kiszenie kapusty zdj. 13 | Czechowice-Dziedzice – Józef Szypuła, cykl rzeźb w drewnie – anioły zdj. 14 | ptaszki stryszawskie zdj. 17 | Wesele, Józef Szypuła zdj. 19 | haft krzyżykowy, prace wykonane przez Zabrzeżanki zdj. 20 | prace wykonane przez uczniów Gimnazjum Publicznego nr 1 zdj. 21 | haft krzyżykowy zdj. 22 | wdrożone prototypy paneli do haftu w parku przy Osiedlu Północ zdj. 54 | guziki wykonane z pianki sieciowanej chemicznie zdj. 55 | papierowe guziki – materiały na konkurs zdj. 58, 59 | uczestnicy w trakcie pracy zdj. 60, 61 | warsztaty 09.10.14 – zdjęcia grupowe zdj. 62 | laureatka konkursu – Julia zdj. 63-71 | uczestnicy warsztatów z pracami

26 27 27 31 32 32 32 34 35 36 37 37 37 42 46 47 47 49 55 92 92 96 97 98 99

spis ilustracji | strona 143

zdj. 72-78 | „Dizajn ze sznurka” – panel mobilny zdj. 79-82 | montaż panelu wraz z mocowaniem zdj. 83 | mobilny panel po rozłożeniu zdj. 86 | Poznań Arena Design 2015 – wystawa Dizajn jest dla ciebie zdj. 87 | Poznań Arena Design 2015 – wystawa Dizajn jest dla ciebie uczestniczki warsztatów z guzikami przy panelu mobilny panel

108 114 115

schemat 1 | podział gminy Czechowice-Dziedzice schemat 2 |syndrom „miasta sypialni” Orlova schemat 3 | syndrom „kurczącego się” miasta schemat 4 | gęstość zaludnienia dzielnic w Orłowej schemat 5 | wyniki analizy wybranej przestrzeni Orlova schemat 6 | schemat kołowy – scenariusz przekazywania umiejętności schemat 7 | wymiarowanie paneli do przestrzeni publicznej schemat 8 | mapa interesariuszy schemat 9 | schemat korzystania z usługi schemat 10 | blueprint schemat 11 | Dizajn ze sznurka – rozmiary guzików schemat 12 | od lewej – analiza pola widzenia 95 centyla męskiego, prawa – zasięg rąk schemat 13 | obszar roboczy – zasięg rąk schemat 14 | minimalna i maksymalna wysokość modułów schemat 15 | wymiary panelu mobilnego przeznaczonego do placówek edukacyjnych schemat 16 | wymiary panelu mobilnego przeznaczonego do terminalu B

22 23 24

124 125 101 116

25 28 50 54 63 68 73 91 103 104 105 107 119

strona 144

grafika 1 | panele w parku przy Osiedlu Północ grafika 2 | logo projektu grafika 3 | znak nałożony na siatkę grafika 4 | alternatywna wersja znaku grafika 5 | krój wykorzystany w znaku grafika 6 | motyw graficzny grafika 7 | wersje kolorystyczne znaku grafika 8 | przypinki promocyjne grafika 9 | szablony ze wzorami przygotowane na wydarzenie grafika 10 | logo wydarzenia Zapaleńcy grafika 11 | wersje kolorystyczne znaku graficznego grafika 13 | ulotka wydarzenia Zapaleńcy – front grafika 14 | ulotka wydarzenia Zapaleńcy – tył grafika 15 | plakat wydarzenia Zapaleńcy grafika 16 | wybrane szablony ze wzorami z guzików grafika 17 | frez – instrukcja wyplatania grafika 18 | frez – wzory grafika 19 | wizualizacja panelu mobilnego przeznaczonego do terminalu B

53 59 60 60 60 60 61 61 75 77 77 79 79 80 92 110 110 121

materiały internetowe zdj. 15 | snycerz przy pracy www.flickr.com/rosseannadana zdj. 16 | koszyki wykonane z włóczki www.flickr.com/fox-and-fern zdj. 18 | haft biały www.flickr.com

43 44 46

spis ilustracji | strona 145

materiały autorskie – fot. dr hab A. Sobaś zdj. 21a | przetworzenie, przeskalowanie haftu zdj. 23 | współpraca podczas tworzenia wzoru zdj. 24 | mała matryca do haftu zdj. 25 | projekt koszulek na wydarzenie zdj. 26 | projekt ulotki oraz mapki wydarzenia zdj. 27 | projekt promocyjnego opakowania krówek zdj. 28 | nauka haftu z wykorzystaniem panelu zdj. 29 | uczestnicy wydarzenia przy panelach wraz z animatorami zdj. 30 | uczestnicy wydarzenia przy panelach wraz z animatorami zdj. 31 | uczestnicy wydarzenia – rodziny z dziećmi zdj. 32-53 |zbiorowa relacja fotograficzna – wydarzenie Zapaleńcy zdj. 56, 57 | uczestnicy warsztatów z nauki przyszywania guzików zdj. 84, 85 | 20.12.14, Silesia Bazaar – wystawa Dizajn jest dla ciebie, ASP Katowice

48 57 76 78 78 78 82 82 83 83 85 95 123

strona 146

„(...) spotkanie z Paniami i projektem Dizajn ze sznurka było dla nas wyzwalającą przygodą. Grupa dziewczynek, na co dzień doskonaląca technikę haftu krzyżykowego (czyli nitka, kanwa, igła i miniaturowe krzyżyki), nagle, w przestrzeni parku, na powietrzu, mogła swoimi umiejętnościami podzielić się z innymi, i to w skali makro. I mieć z tego nie lada frajdę. To przykład, jak dawną tradycyjną technikę można przełożyć na współczesność, jak przy tej okazji zaaranżować spotkanie rodzinne, przyjacielskie, jak uczyć się współdziałania, uruchomić wyobraźnię, jak tworzyć kolorowy, przyjazny świat. (...) " Maria Koutny, bibliotekarka Gimnazjum Publicznego nr 1, prowadzi zajęcia z Edukacji Regionalnej