"Działo się w..." Jolanta Marcinkowska. Skład: Magdy2.

„Działo się w...”

Jolanta Marcinkowska

Kraków 2015

2

„Działo się w...”

Jolanta Marcinkowska

Kraków 2015

Kraków 2015 Autor: Jolanta Marcinkowska Oprawa graficzna: Magdy2 Skład i łamanie: Magdy2

3

4

spis treści

prolog

Działo się w... | 6

rodział I

Wspomnienia Edwarda, Leszka, Zygmunta czyli o rodzinie Miksztali | 10

II

Pradziadkowie: Katarzyna i Michał Miksztalowie, ich dzieci i ich rodziny | 38

III

Moja babcia: Teofila Miksztal, po mężu Kępska, Krupa | 62

IV

Mój dziadek: Stanisław Kępski | 94

V

Dzieci mojej babci | 98

VI

Moi rodzice | 108

VII

Najstarsi przedstawiciele rodzin | 128

VIII

Najmłodsi przedstawiciele rodzin | 186

IX

Moje ulubione adresy | 206

X

Uroki pracy genealoga | 228

XI

Okiem socjologa | 238 Zakończenie | 244

5

Zamiast wstępu Te słowa napisała moja wnuczka Zuzia – miała wtedy 7 lat.

6

...Działo się w...

Tu zaczyna się historia rodziny z której pochodzę i której dzieje zaczęłam badać na wiosnę 2012 roku. Zajrzeć w głąb historii rodziny nie jest wcale łatwo, zwłaszcza, gdy nie ma już na świecie jej najstarszych przedstawicieli. Najstarsi jesteśmy teraz my, a ponieważ to ja wpadłam na pomysł zrobienia drzewa genealogicznego, to co miałam robić? Wzięłam się do pracy i postaram się przedstawić jej rezultat. Pisanie wspomnień rozpoczęłam wiosną 2014 roku a ukończyłam dokładnie rok później, w trakcie tego roku odkrywałam nowe osoby w rodzinie i nowe daty.

Pisałam w liczbie pojedynczej i w pierwszej osobie bo tak było wygodniej, ale to wcale nie znaczy, że to wszystko zrobiłam sama. Pomocą służyła i nadal służy moja siostra Elżunia, kuzynka Urszula z Dąbrowy Górniczej – bez jej pomocy nie odczytałabym żadnego aktu z archiwum pisanego po rosyjsku, Edward Miksztal, Michał Miksztal, Leszek Miksztal, Zygmunt Madejski, ciocia Jania, wujek Czesiek, Krzysztof Marcinkowski, kuzyn mojego męża, który przecierał szlaki w archiwum państwowym i diecezjalnym w Kielcach, mój mąż Aleksander, który z lubością wczytywał się w dokumenty niekoniecznie dotyczące naszej rodziny, mój syn Bartek, który pomagał przy skanowaniu , wklejaniu i układaniu tekstu - słowem całkiem spore grono ludzi przyczyniło się do powstania tych wspomnień. Za efekt końcowy i za ostatnią kropkę odpowiadam tylko ja, całkowicie i bez wyjątku, żeby zacytować H. Mankella. W czasach ogromnego rozwoju elektroniki i nośników informacji, w czasach rozwoju internetu, portali społecznościowych, komunikatorów typu gadu gadu śmiem jednak twierdzić, że aby dotrzeć do czasów minionych potrzebny jest drugi człowiek.

Wspomnienia i dzieje rodziny podzieliłam tak, aby łatwo można się było zorientować kto skąd pochodził, a w miarę posuwania się w głąb historii nie było to takie łatwe ani oczywiste. Tam gdzie znałam pełne daty, podaję je, niekiedy będzie to tylko rok urodzenia lub śmierci. Niektóre budzą wątpliwość, np. w jed-

7

nym roku matka urodziła dwoje dzieci: mogło tak być ale może to być nieścisłość, której jednak nie prostowałam. Muszę także wyjaśnić nazewnictwo: otóż Tunel to tak naprawdę nazwa stacji kolejowej, ale u nas w rodzinie mówiło się „jadę do Tunela” a nie do Przybysławic. Przybysławice dzielą się na liczne przysiółki, o ich istnieniu dowiedziałam się od Leszka Miksztala i poniżej podaję ich nazwy: Srogowie (tu mieszka Edward, Podlesie, Chrapy, Stara Wieś, Piaski, Osłów, Góry, Doły, Miechówka, Rzędówka i Zadoły.

Zajrzeć w głąb historii rodziny nie jest wcale łatwo, zwłaszcza, gdy nie ma już na świecie jej najstarszych przedstawicieli.

Podobnie jest z odmianą nazwisk: wiem, że powinno być Miksztalowie, Kustoszowie lub Szczęśni, ale u nas w rodzinie funkcjonowała forma Miksztale i dlatego ją pozostawiłam, pozostałe formy po prostu brzmiały dla mnie lepiej tak, jak je zostawiłam.

Niektóre wspomnienia są niepełne, dotyczą jakiegoś epizodu z przeszłości więc wpadłam na pomysł obudowania ich fabułą, oczywiście zmyśloną przeze mnie, ale przy tej okazji zawsze zaznaczam „mogło być tak” i piszę kursywą. Wspomnienia najstarszych osób w rodzinie, dotyczące ich samych i rodziny także napisałam kursywą zaznaczając „mogło być tak i tak było”. Poniżej znajduje się kartka od której wszystko się zaczęło, a zaczęło się tak, że kiedyś poprosiłam ciocię Wenię, bratanicę mojej babci, aby wymieniła członków rodziny Miksztali.

Na szczęście kartki tej nie zgubiłam ani nie wyrzuciłam i dzisiaj zaczynam opisywać to co udało się wyszukać w archiwach i w zakamarkach pamięci osób z rodziny.

Obok stara, sprzed około 30 lat kartka.

8

Ilustracja 1: Zaczęło się od tego...

9

rozdział I Wspomnienia Edwarda, Leszka, Zygmunta czyli o rodzinie Miksztali

10

Edward Miksztal, mój wujek, urodził się 2 maja 1938 roku i jest ostatnim dzieckiem Teofila Miksztala, brata mojej babci. Całe życie mieszkał na wsi, w Tunelu, chociaż pracował w Hucie im. Lenina i codziennie przez wiele lat dojeżdżał do pracy. Tu mieszkali jego rodzice, Teofil i Stanisława z domu Góral, a przed nimi rodzice Stanisławy-Wincenty Góral i Maria Góral z dziećmi. Zanim Teofil Miksztal, który pochodził z Tochołowa, poślubił Stanisławę i osiadł w Tunelu „mogło być tak”: O Teofilu, czyli ojcu Edwarda i jego przygodzie z miastem Mała wioska Tochołów, mały domek i ośmioro dzieci do wyżywienia. Cztery morgi niezbyt urodzajnej ziemi. Ciężko gospodarzyć Katarzynie i Michałowi Miksztalom. Gdy urodził się najmłodszy i ostatni Władzio, Teofil ma już 16 lat, ciągnie go do świata,ale musi pomagać rodzicom razem z siostrami i braćmi. Jednak po dwóch latach coś się zmienia-do miasta w 1910 roku wyjeżdża jego młodsza siostra Teofila. Zastanawia się jak powiedzieć rodzicom o tym,o czym często myśli, że ma już 18 lat i jest dorosły, że może i on by wyjechał...

- Wyjadę do Dąbrowy, będę pracował na kopalni.

- Nigdzie nie pojedziesz-przeciwstawił się ojciec.-Kto mi tu będzie pomagał w robocie?

- Jest tyle dziecków w chałupie...

- Ale same baby, chłopaki za małe do ciężkiej pracy. My jesteśmy chłopi z dziada pradziada, tu jest twoje miejsce, na polu, ziemię trza uprawiać i basta.

- Teofili to pozwoliliście wyjechać do miasta a przecie jest ode mnie młodsza.

- Pojechała do swoich i miała zgodzoną pracę, jest służącą, a ty co byś robił?

11

Ojciec nie dał się tak łatwo uprosić, ale pewnej niedzieli przyjechała w odwiedziny Teofila i powiedziała, że na kopalni jest praca dla młodych mężczyzn. Katarzyna też wstawiła się za synem i Michał rad nierad zgodził się na wyjazd pierworodnego, prace polowe były ukończone.

Teofil dzięki siostrze znalazł pracę na kopalni Paryż. Dwa lata później, 17 czerwca 1912roku, mając 20 lat poślubił Władzię Stychno z Tucznababy koło Zawiercia. Ślub wzięli w Chruszczobrodzie, był cichy i skromny bo państwo młodzi byli na dorobku.

Teofil pracował, nie wracał do Tochołowa, bo 27 maja 1915 roku urodził się im syn Adolf a trzy lata później w kwietniu 1918 r. córka Stanisława.

Szczęście Teofila nie trwało jednak długo, w 1918 roku wkrótce po porodzie umiera żona Władysława. Młody górnik zostaje sam z trzyletnim Adolkiem i malutką Stanisławą. Co robić?

Po pogrzebie spotkał się z Teofilą, która wtedy właśnie powróciła z rodziną, u której pracowała z kilkuletniego pobytu we Francji.

Teofila, wówczas 21 młoda kobieta poradziła mu: - Wracaj do rodziców, mama wychowa ci dzieci ,pomożesz w gospodarstwie, może znajdziesz żonę.

- Ale w domu taka bieda, ojciec mnie nie wpuści do domu...

- Wpuści, wpuści, dasz mu trochę pieniędzy, uskładałam we Francji, później sam sobie poradzisz.

- Ojciec nie chciał żebym wyjeżdżał, a tu przyjadę bez żony i z małymi dziećmi.

- To ich pierwszy wnuk, mały Miksztal a od Stasi nie można oczu oderwać, taka śliczna. Pojadę z tobą.

12

Jak postanowili tak zrobili, zjawili się w Tochołowie z 3 letnim Adolkiem, malutką Stasią, chusteczką, w którą Teofila zawinęła pieniądze i prezentami dla rodziców i rodzeństwa.

Katarzyna Miksztal od razu pokochała wnuki, przytuliła je i mocno uścisnęła córkę i syna. O nic nie pytała, przeczuwała tylko, że w tym mieście nie ułożyło się Teofilowi, bo wraca sam i po tak krótkim pobycie. Ale z ojcem Michałem nie poszło tak gładko, chciał o wszystkim wiedzieć, był zły na syna i boczył się na niego, nawet zawartość chusteczki go nie udobruchała.

Dopiero wypita wieczorem butelka wódki pogodziła ich obu.

Stanęło na tym, że Teofil z dziećmi zostają w Tochołowie, a Teofila wraca do Dąbrowy.

Ale rodzice postawili jeden warunek: żadnego wyjazdu poza Tochołów do pracy. Tu zostanie i oni znajdą mu żonę, bo dzieci musi ktoś wychować a jest za młody, by całe życie być wdowcem.

Teofila ubodło to, że rodzice tak rozporządzali jego życiem, ale ponieważ nie miał na nie pomysłu, zgodził się. Młody, przystojny, pracowity górnik dołowy został wkrótce wyswatany przez „zawodowych” swatów, których o pomoc poprosili jego rodzice.

W 1918 roku zawarł związek małżeński ze Stanisławą Góral urodzoną 13.X.1895 r., a która mieszkała właśnie w Tunelu, w domu, w którym do dzisiaj mieszka jej ostatni syn Edward z żoną.

Młody wdowiec bardzo się jej spodobał.

Na następnej stronie zdjęcie Władysławy Stychno, pierwszej żony Teofila, a obok 20 letni Teofil Miksztal. o Teofilu i jego zamieszkaniu na wsi

13

Ilustracja 2: Władysława Miksztal z d. Stychno i Teofil Miksztal

Młodzi małżonkowie zamieszkali wspólnie z teściami Marią i Wincentym Góralami i pracowali na gospodarce większej niż ta w Tochołowie.

We wrześniu 1918 r. zmarła jego córeczka Stasia. Stanisława, żona Teofila miała trzech braci: Władysława, który był marynarzem, Franciszka, który służył 9 lat w carskim wojsku i Teofila.

Młody gospodarz musiał ciężko pracować, aby ich spłacić.

Oprócz paru hektarów były tam ule, więc Teofil nie myślał już o pracy w mieście, poza tym dobrze zapamiętał słowa swojego ojca, gdy wyruszał do miasta „jesteśmy chłopami z dziada pradziada”.

Na świat szybko przyszły dzieci ,było ich ośmioro i jeszcze mały Adolek syn urodzony z pierwszej żony.

14

Oto cała rodzina Teofila i Stanisławy Miksztali Adolf

ur.1915r. – 1973r.

Stanisław

ur.18.III.1920 r. – 1987 r.

Tadeusz

ur. X 1922 r. – 8.V.1947 r.

Julian

ur.6.VI.1924 r. – 2013 r.

Wincenty

ur. VIII 1927 r. – 1975 r.

Marianna

ur. 16.VII 1931 r. – IX 2001 r.

Jan

ur. 10.IV.1934 r. – VII 1996 r.

Roman

ur. 16.IV.1936 r. – 1952 r.

Edward

ur. 2.V.1938 r.

Edward Miksztal był siódmym synem w rodzinie a przed wojną oznaczało to ,że jego ojcem chrzestnym mógł zostać Prezydent Rzeczpospolitej. Tak się stało w tym przypadku – Edwarda do chrztu podawał Ignacy Mościcki (nie osobiście, ale per procura). Poniżej informacja o tym:

„

Rzeczpospolita, 10.11.2008 | http://www.rp.pl/artykul/217245.html Żyje ich jeszcze blisko 300. Każdy jest siódmym synem w rodzinie

i jeśli nie na pierwsze, to na drugie imię ma Ignacy – po swoim ojcu chrzestnym Ignacym Mościckim, prezydencie II Rzeczypospolitej Na spotkaniach mają problem z mówieniem do siebie po imieniu.

– Powiesz Ignacy i wszyscy się odwracają – żartuje Władysław Ignacy Ratajczak z Kościana w Wielkopolsce.Przed wojną było ich blisko 900.

Najstarszy urodził się w 1926 r., najmłodszy – tuż przed wojną w 1939 r.

Dziś żyje około 300. Wszyscy pochodzą z wielodzietnych rodzin.

– Takie było założenie dekretu prezydenta z 1926 r. mającego wspierać prorodzinną politykę – zaznacza Kazimierz Ignacy Stokłosa, prezes

15

Wielkopolskiej Rodziny Stowarzyszenia Chrześniaków Prezydenta II RP Ignacego Mościckiego. Prezydent zobowiązał się, że każdy siódmy chłopak w rodzinie zostanie wpisany jako jego chrześniak. Nie chodziło tylko o splendor – każdy z chrześniaków miał zagwarantowane dekretem przywileje. – W szkole mówiono o każdym z nas Mościcki i nazywano dziećmi szczęścia – opowiada Kazimierz Ignacy Pluciński z Gorzowa Wielkopolskiego.

Chrześniacy prezydenta dostawali od państwa książeczkę oszczędnościową, a na niej 50 zł (równowartość połowy ówczesnej pensji nauczycielskiej) na 6 proc. Mieli też przywilej bezpłatnej nauki w kraju i za granicą, także na studiach wyższych, stypendium, bezpłatne przejazdy i opiekę zdrowotną. Ulgi na komunikację miało też rodzeństwo chrześniaka.

Sprawdzali do czwartego pokolenia Kandydatów na chrześniaków szukali urzędnicy prezydenckiej kancelarii i lokalne władze. Przede wszystkim to jednak rodzice musieli zgłosić, że mają siódmego syna. „Z powodu przybycia mi siódmego

„

z rzędu syna mam wielki zaszczyt prosić Pana Prezydenta o zezwo-

lenie na wpisanie do akt chrztu jako Ojca Chrzestnego mego nowo narodzonego syna, któremu na chrzcie świętym nadane będzie imię

Ignacy (...)” – pisali ojcowie do Kancelarii Prezydenta II RP. Warunek: rodzina chrześniaka musiała być rdzennie polska i niekarana.

Takie dziecko miało zapewnioną pomoc finansową w przypadku kształcenia się, oprócz tego otrzymywało również jednorazowo określoną kwotę. A jak to wyglądało w przypadku małego Edka? W lipcu 1939 roku z Miechowa wyruszył pociąg, którym jechał Starosta Miechowski, pan Burczyk. Pociąg zatrzymał się na przejeździe obok domu wujka Teofila, dosiedli się wtedy rodzice

16

ponadrocznego chrześniaka Prezydenta i jego dwóch braci Romek i Jasiek. Rodzice byli oczywiście uprzedzeni dużo wcześniej o tej uroczystości i odpowiednio się do niej przygotowali. Ze stacji bryczka pojechała do kościoła w Kozłowie. Edward nie pamięta oczywiście tego wydarzenia, ale wie, że imię zawdzięcza marszałkowi Rydzowi-Śmigłemu. Na drugie ma Zdzisław.

Wspomnienia w tym rozdziale dotyczą wprawdzie rodziny Miksztali, ale pora na historię opowiedzianą mi przez Edka o jego dziadku. Było to ponad 100 lat temu a bohaterem będzie Wincenty Góral i nie po raz pierwszy ksiądz Prawda. A więc: „mogło być tak”: Historia o Wincentym Góralu i pewnej spowiedzi W Książu Wielkim, do którego parafii należała wieś Przybysławice (dla mnie po prostu Tunel) proboszczem długie lata był ksiądz Prawda. Osoba wielce jak na tamte czasy uczona, bo oprócz seminarium ukończył ksiądz filozofię otrzymując tytuł magistra. Był to mężczyzna postawny, dobrze zbudowany i niezwykle pewny siebie. Przyszło mu głosić słowo Boże wśród chłopstwa, którego nie cierpiał i nie szanował. Czuł się trochę nie na miejscu ze swoim wykształceniem, za młodu rozmyślał o pracy w mieście a może nawet gdzieś dalej, ale Opatrzność rzuciła go w okolice Miechowa i po latach pogodził się z tym.

Miał niewielkie grono osób, z którymi spotykał się czasami na herbacie, ale głównie siedział sam czytając brewiarz i prasę.

Pewnego dnia chłopi z okolic Książa zebrali się na wiejskim zebraniu w pobliżu plebani – wiedzieli od kościelnego, że ksiądz był w Warszawie i chcieli usłyszeć co parlament w stolicy nowego ustalił. Nie wszyscy oczywiście interesowali się polityką, ale niektórzy jak najbardziej. Wincenty Góral należał do tych ostatnich i był ciekaw co powie ksiądz. Stał wraz z innymi w niedużej salce z czapką w dłoni i wyglądał pojawienia się proboszcza. Czas oczekiwania skracali sobie cicho wypytując

17

się o nowiny ze wsi. Czekali długo...w końcu pojawił się ksiądz i od razu wszedł na stół, aby go było widać w tym tłumie. Był zły.

- Stoicie tu jak stado baranów-zagrzmiał – czego tu szukacie?

- Chcemy, proszę księdza dobrodzieja, wiedzieć co ustalił parlament w Warszawie-dały się słyszeć pojedyncze głosy, bo nikt nie miał śmiałości wystąpić przed wszystkimi.

- My z panami damy sobie radę, wiemy co mamy ustalić a chłop jest stworzony do łopaty a nie do gadania po próżnicy. Idźta do domu! Nie macie tu czego szukać, brać się do roboty, gnój rozrzucać a nie tu tracić czas! Do wideł i do gnoju!

Wincenty Góral nie wytrzymał takiego traktowania i odezwał się w te słowa - Wszyscy rodzą się równi, tak pisze w Piśmie Świętym – i podał zdumionemu księdzu stronę z Pisma na której to znalazł. – Więc niech nam tu ksiądz zaraz gada.

Ksiądz Prawda osłupiał, nie podejrzewał, że ktoś z tu obecnych potrafi czytać i że potrafi to udowodnić! Odburknął coś nieprzyjemnie, chłopi na to zaczęli gwizdać i tupać nogami a później niebezpiecznie otoczyli go kołem. Wziął nogi za pas i uciekł. Wkrótce nadeszła wiosna a z nią Wielkanoc – dla katolika czas spowiedzi wielkanocnej. Wincenty Góral wdział kapotę, zabrał żonę i dzieci i poszedł do Książa do spowiedzi.

W niedużym kościele tłum grzeszników stojących w ciszy i w skupieniu a w konfesjonale ksiądz Prawda. On dobrze widział kto podchodzi, aby wyznać swoje grzechy, penitent nie miał tej możliwości. I stało się!!!Wincenty ledwo wymówił regułę i przystąpił do wyznawania grzechów, gdy wielebny od razu zalecił pokutę: –uklęknij i bij się w piersi! Będziesz leżał 2 godziny krzyżem przed ołtarzem!

18

- Ależ proszę księdza, to jeszcze nie kon...

- Klękaj, mówię ci, albo cię ekskomunikuję. Na kolana ps...

To była zemsta za tamto odezwanie się na zebraniu. On pokaże temu kmiotkowi kto tu jest panem, kto tu jest równy, kogo należy słuchać. Dobrze, że nie dokończył ostatniego słowa i nie powiedział tego, co zamierzał, bo kto wie co by się stało w kościele. Może polałaby się krew, a tak to Wincenty Góral wzburzony zerwał się na równe nogi ale opamiętał się z uwagi na święte miejsce w którym się znajdował, wypadł z kościoła i dłużej w nim nie zabawił. Po świętach Wielkanocnych pojechał do biskupa do Kielc i przepisał swoja rodzinę do parafii w Kozłowie. Już nigdy więcej jego noga nie postała w kościele w Książu Wielkim.

Ilustracja 3: Rodzina Górali

19

Zdjęcie wykonano około 1917 roku. Na górze po prawej stronie Wincenty Góral obok jego syn Teofil, na dole po prawej stronie Maria Góral a obok niej córka Stanisława, mama Edwarda i jego rodzeństwa. Stanisława ukończyła szkołę dla gospodyń w Myszkowie, nauczyła się tam gotować, haftować, szyć.

Teraz cofnę się jeszcze bardziej bo do roku 1892, do Michała Miksztala i jego żony Katarzyny z domu Kustosz a będzie to historia o palcu wskazującym, który uratował ...sami zresztą poczytajcie bo „mogło być tak”: O wskazującym palcu mojego pradziadka i co z tego wynikło Katarzyna i Michał gospodarzyli w Tochołowie, mieli niewiele ziemi, więc bardzo o nią dbali i starali się aby obficie rodziła.

„

Radzili sobie dobrze, ale na początku nowego,1892 roku, jak grom z jasnego nieba padło słowo „pobór” Cyt. za Wiesław Caban, UMCS „Wspominano już, że poborowi podlegali wszyscy mężczyźni

w wieku 20-30 lat. Trzeba jednak zaraz dodać, że przepisy przewidywały spore możliwości wyłączeń. Ogólnie rzecz biorąc, można mówić o trzech rodzajach ulg. Pierwsze wynikały z tytułu pochodzenia i uprawianego zawodu, drugie ze względu na sytuację rodzinną, a o trzecich decydowały warunki zdrowotne. (…) Sporadycznie dochodziło do prób samookaleczeń. (…) Część spisowych decydowała się na daleko drastyczniejsze formy uniknięcia służby wojskowej, a mianowicie dokonywała

„

samookaleczeń. W tym przypadku nie jestem w stanie podać żadnego wskaźnika. Niemniej jednak zarówno w źródłach

carskich, jak i w relacjach wspomnieniowych dosyć często

nadmienia się, że poborowi decydowali się na odcinanie dwóch palców od prawej ręki.”

20

Za cara, gdy Polska nie była wolnym państwem mężczyźni służyli w wojsku nawet 25 lat. Często nie wracali do swoich domów bo albo już nie żyli albo nie żyli ich bliscy. Katarzyna była młoda jej mąż też a na dodatek spodziewała się z końcem roku dziecka. Gdy zobaczyła wezwanie na komisje przepłakała parę nocy i modliła się żarliwie do Najświętszej Panienki aby jej pomogła w kłopocie, aby zesłała jakieś rozwiązanie. Na tydzień przed terminem stawienia się w Miechowie oznajmiła mężowi.

– Nie pójdziesz do wojska!

– Nie pójdę? A jak to zrobimy? Papier to papier.

– Nie pójdziesz bo tak postanowiłam – Katarzyna wcale nie żartowała i z jej słów biła jakaś moc, że Michał na chwilę zaniemówił – Po prostu obetnę ci palec – oznajmiła spokojnie.

– Co???

– Głuchyś czy co ?po prostu obetnę ci palec, ten, którym się strzela z karabinu. Przecież kaleki nie potrza im w wojsku.

– Bój się Boga kobieto, co ty gadasz?!

– Gadam to, że ci utnę prawy palec, o tak – i pokazała bardzo sugestywnie jak to zrobi – powiesz później, że sam sobie uciąłeś przy rąbaniu drzewa.

Michał milczał zaskoczony determinacją żony, skręcił sobie i zapalił papierosa i przysiadł na ławce przed chałupą. Długo tam siedział nad czymś rozmyślając aż zaniepokojona żona wyglądała co jakiś czas przez malutkie okienko.

Nie pamięta ile czasu minęło, gdy mąż wszedł do izby, nadział na głowę czapkę i wyszedł bez słowa. Ona też o nic nie pytała,

21

wiedziała, że w takiej sytuacji lepiej siedzieć cicho i o nic nie pytać. Pomyślała tylko, że jej propozycja dotycząca mężowego palca nie została zaakceptowana i że przyjdzie jej żyć samotnie przez wiele lat. Wzięła się więc za rozpalanie w piecu, bo zbliżało się południe, trzeba było nastawić obiad i za chwilę wydoić krowę, która już ryczała za ścianą. Naraz usłyszała ujadanie psa, znak, że ktoś przyszedł. Nawet nie zdążyła spojrzeć co się dzieje, gdy drzwi chałupy otworzyły się szeroko i do środka wszedł niewysoki mężczyzna a tuż za nim jej mąż. Odruchowo wytarła ręce fartuchem, gdy usłyszała: – No, Kaśka, szykuj siekierę i tnij palec!

– Teraz?

– Teraz, zaraz, a to jest felczer, który opatrzy mi ranę, cobym się nie wykrwawił jak świniak. No, kobieto, już! I jeszcze nalej nam po porządnym kielichu, żeby zanadto nie bolało.

Wypili, zwłaszcza Michał, parę głębszych kieliszków samogonu i wyszli na podwórze. Ciężarna kobieta, jej mąż i felczer, który nie odezwał się ani słowem. Katarzyna przygotowała porządnie wyszorowany pieniek na którym w święta zabijała koguta, przykryła go czystą ściereczką i wprawnym ruchem pozbawiła męża palca. Felczer sprawnie opatrzył kikut, zainkasował należność, wychylił kieliszek samogonu i nic nie mówiąc opuścił gospodarstwo Michała i Katarzyny. Przez tydzień małżonkowie mało ze sobą rozmawiali, każdy wykonywał co do niego należało: dojenie krowy, karmienie kur, obrządek w zagrodzie, praca w polu. Nieubłaganie nadchodziło lato a wraz z nim termin stawienia się Michała w Miechowie 23 czerwca 1892 roku. Tego dnia z samego rana Michał ogolił się wdział czystą koszulę przygotowaną przez żonę, zapakował w papier buty i flaszkę wódki i poszedł. Takich jak on było w Tochołowie jesz-

22

cze sześciu, pojechali razem. Katarzyna została sama, pozornie spokojna, ale nie mogła nic robić bo wszystko leciało jej z rąk.

Myślami była przy mężu w Miechowie i cały czas modliła się i zastanawiała co też powie komisja wojskowa. To niemożliwe, żeby go wzięli do wojska, ale kto wie, może potrzeba im kucharzy lub woźniców? myślała cały dzień. Pod wieczór, gdy odrobiła się z pracy i na chwilę przysiadła na ławce zaczęła się bardzo niepokoić, czy się coś złego nie przytrafiło, czy Michał nie jest już zabrany daleko stąd...czy go jeszcze zobaczy? Uklękła do modlitwy, ale pociechy nie zaznała. Było już ciemno, a ona ciągle sama, jej niepokój nic a nic się nie zmniejszał, chciała nawet pobiec do sąsiadki, której syn pojechał z Michałem, ale nogi odmówiły jej posłuszeństwa. Trzęsła się jak w febrze, naszły ją mdłości i musiała położyć się na łóżko. Ledwo przyłożyła głowę do poduszki zapadła w ciężki sen. Słyszała w nim jakieś hałasy i śpiewy, widziała zapaloną świecę, a w jej izbie było dużo ludzi. Co się stało? Podniosła ciężkie powieki i stwierdziła, że to chyba nie sen – w izbie paliła się świeczka, na stole błyszczała butelka po wódce a wokół niej ujrzała nieznane sobie twarze.

– Gdzie Michał – zerwała się na równe nogi – A o tu leży, pijany jak świnia.

- Co się stało?

– Uspokój się babo, pijemy gorzałkę, bo za dwa dni już nas tu nie będzie... zdrowie.

– A on? – pokazała na męża, który rzeczywiście leżał na ławie i o bożym świecie nie pamiętał.

– A on zostanie bez nas i będzie sobie orał, siał i robił dzieci.

Jego zdrowie!

23

Nazajutrz wszystko się wyjaśniło, gdy Michał oprzytomniał: komisja wojskowa nie chciała go wcielić do armii bo po co im ktoś kto nie potrafi strzelać i nie ma najważniejszego palca u prawej ręki? Z tego szczęścia...no po prostu nie wylewał za kołnierz tego dnia a później robił dokładnie to co radzili mu koledzy: siał, orał i przysposobił światu nowych obywateli. Ten pierwszy urodził się w grudniu 1892 roku i był to Teofil Miksztal.

Ilustracja 4: Babcia z rodzicami i synami. Tochołów, 1925

Historia, którą tu opisałam zdarzyła się naprawdę, moja prababcia Katarzyna miała oryginalne pomysły i z chwilą, gdy usłyszałam tę opowieść zapałałam do niej ogromną sympatią.

Na zdjęciu powyżej, na którym jest Katarzyna z Michałem widać brak palca wskazującego, oczywiście, gdy po raz pierwszy zobaczyłam tę fotografię niczego nie zauważyłam. Dopiero Edek opowiedział mi o wszystkim i wtedy gdy fotograf powiększył zdjęcie, zobaczyłam, że coś jest nie tak.

24

25

Moi pradziadkowie całe życie mieszkali w Tochołowie, tam też umarli, tam uprawiali ziemię. Doczekali się pięknej rodziny – prababcia urodziła ośmioro dzieci i chyba wszystkie przeżyły okres niemowlęcy, bo w archiwum kieleckim nie znalazłam aktów zgonu żadnego dziecka Katarzyny i Michała Miksztali. W chwili, w której piszę te słowa (maj 2014 r.) żyje wujek Czesiek, brat mojego ojca, którego widać na rękach u swojego dziadka, a mojego pradziadka Michała. Moi pradziadkowie wielokrotnie pomagali swoim dzieciom w opiece nad ich dziećmi. Wiem ,że w 1924 roku, gdy owdowiała ich córka Teofila, moja babcia, opiekowali się jej synami przez kilka lat, aż do czasu ich pójścia do szkoły w Dąbrowie Górniczej. Mój ojciec był tam do 1929 a wujek Czesiek do 1931 roku.

W tym miejscu pora na puszczenie wodzy fantazji, ale to wszystko co się zdarzyło miało miejsce, może nie tak jak opiszę, ale przecież „mogło być tak”: O historii pewnej spowiedzi (to już druga) Znów przyszła wiosna, słońce świeciło wysoko na niebie, nadchodziła Wielkanoc. Michał lubił wypić, czasami przeklinał i palił papierosy ale tak zachowywał się każdy normalny chłop.

No, ale na Wielkanoc trzeba było się wyspowiadać, oczyścić duszę z grzechów i wyznać księdzu co złego się uczyniło. Do kościoła w Książu Wielkim udała się cała rodzina Miksztali – przodem szły dzieci a rodzice nieśpiesznie z tyłu. Michał i Katarzyna idąc odmawiali różaniec, lubili się w ten sposób przygotować do aktu pokuty a i drogi do kościoła szybko ubywało i na duszy robiło się lżej. Spowiadał ksiądz Prawda... ludzi było dużo, ale w kościele cicho jak makiem zasiał, od czasu do czasu rozlegało się głębokie westchnienie. Najpierw wyspowiadały się dzieci, potem Katarzyna a na końcu klęknął Michał i po odmówieniu formuły zaczyna spowiedź. Grzechy jak prawie wszystkich wokoło, ale ksiądz Prawda jakoś nie lubi rodziny Miksztali.

26

- Za pokutę masz chodzić na każde nabożeństwo majowe, przez cały miesiąc. Żałuj za grzechy...

- Ależ proszę księdza, nie mogę spełnić tej pokuty, mam do Książa 9 kilometrów w jedną stronę a kto obrobi pole?

- Co, śmiesz z kapłanem dyskutować o pokucie? Śmiesz prosić o inną, masz czelność mi się przeciwstawić?! Nie daję ci rozgrzeszenia i wynocha stąd!!!

Michałowi nie trzeba było dwa razy powtarzać, zerwał się z kolan i opuścił świątynię. Nie chciał jednak żyć w grzechu, więc tego samego dnia poszedł pieszo do Miechowa. Gdy zmęczony dotarł do kościoła Bożego Grobu było już dobrze po południu, ale że to okres przedświąteczny księża wciąż siedzieli w konfesjonałach. Wyspowiadał się z grzechów, otrzymał rozgrzeszenie i szczęśliwy powrócił do Tochołowa, do domu. Nigdy już nie pojawił się w kościele w Książu, zawsze chodził do Miechowa.

Zdarzyło się to w październiku 1936 roku – mój pradziadek Michał pojechał z bańkami mleka do mleczarni wczesnym rankiem.

Po drodze nie czuł się najlepiej, ciężko mu się oddychało ale składał to na karb swoich 66 lat i nieładnej, dżdżystej pogody. Gdy już dojeżdżał na miejsce poczuł dojmujący ból w piersi i przewrócił się na wóz, z którego zamierzał zejść. Śmierć przyszła nagle – zawał serca zabrał go z tego świata.

Synowie pradziadka, bracia mojej babci, Wincenty i Teofil, po dwóch dniach udali się do Książa Wielkiego aby zgłosić śmierć ojca i ustalić datę pogrzebu. Ksiądz Prawda był chory i przebywał w szpitalu w Krakowie więc wszystkie formalności załatwili z wikarym i powrócili do domu w Tochołowie, aby zakończyć przygotowania do pogrzebu, który miał być w kościele w Książu z wystawieniem trumny i mszą świętą. Nazajutrz kondukt pogrzebowy ruszył z domu rodzinnego w stronę Książa. Doszli do krzyża na granicy Książa Wielkiego, pod który zwyczajowo po trumnę ze

27

zwłokami wychodził ksiądz i czekali. Ponieważ nikt nie nadchodził, synowie pradziadka Wincenty i Władysław poszli sprawdzić co się dzieje. Okazało się, że ksiądz Prawda nagle ozdrowiał i powrócił ze szpitala. Po ich usilnych prośbach zgodził się na tzw. POKROPEK, wniesiono więc trumnę do kościoła, ksiądz pokropił wodą święconą i bez udziału księdza żałobnicy udali się na cmentarz, na miejsce wiecznego spoczynku Michała Miksztala.

Trudno dzisiaj uwierzyć w takie zachowanie duchownego, ale nie mam powodów aby w nie nie wierzyć, tym bardziej, iż namacalny dowód, że coś było nie tak jak należy zdobyłam w 2013 roku.

Szukałam wtedy z Elżunią, moją siostrą, w kościele aktu zgonu członków naszej rodziny, a ponieważ księgi parafialne prowadzone są nadzwyczaj starannie i dokładnie byłam pewna, że natrafię na akt zgonu pradziadka i od razu dowiem się jak nazywali się moi prapradziadkowie. I nie znalazłyśmy!!! widocznie ksiądz Prawda był tak zapiekły w swojej nienawiści do niektórych ludzi, że nawet nie chciał ich nazwisk i imion w księgach kościelnych. Bo jak wytłumaczyć to, że akt zgonu prababci Katarzyny jest w księgach-prababcia zmarła rok później? Na szczęście znaleźliśmy poszukiwany akt w Urzędzie Stanu Cywilnego w Książu a aktu tego pewnego dnia szukało parę osób: Leszek, mój mąż i ja. Obok zamieszczam odręczną kopię z USC. Pod aktem widnieje jednak podpis księdza Prawdy.

Teraz znów cofnę się o parę lat do roku 1921 i będzie to historia z cyklu „mogło być tak”: O historii pewnego chrztu świętego Jest rok 1921, Anna Szostak z domu Miksztal właśnie urodziła pierwsze dziecko-syna Henryka. Od początku wiadomo było, że chrzestnym dziecka będzie Teofil - jej najstarszy brat. Ojciec dziecka w niedzielę, po mszy pojechał do brata żony. Teofil i Stanisława rok temu doczekali się pierwszego syna, który już biegał za swoim starszym bratem Adolkiem. Po powitaniu zasiedli w zacienionym przez winorośl pokoju, na stole pojawił

28

się świeży chleb, domowe masło i talerz z miodem z własnej pasieki. Trochę później dla mężczyzn pojawi się coś mocniejszego.

- Chcieliśmy cię bracie prosić na ojca chrzestnego – zagaja Józef, bo chociaż Teofil wie z czym przyjechał to formalnościom musi stać się zadość.

- Zgoda, a jak mu dacie na imię?

- Henryk.

- A jakżeby nie? Ładnie.

Wypili po kieliszku.

- A kiedy będziemy chrzcili?

- Już ustaliliśmy, że jutro na południe.

29

- No to na drugą nóżkę i żeby się mój chrześniak dobrze chował.

Nazajutrz pojechali do Książa. Ledwo ich ksiądz Prawda zobaczył od razu zawołał: - Przyjdźcie za tydzień, bo dzisiaj nie mam czasu.

- Co? - Mówię wyraźnie, poszli stąd, dzisiaj żadnego chrztu nie będzie.

I chociaż nieśmiało ojciec dziecka przypomniał księdzu, że byli na dzisiaj zmówieni – nic nie pomogło. Rozsierdziło to Teofila i zadał wielebnemu pytanie: -Niech ksiądz dobrodziej powie, czy chrzest w kościele w Mstyczowie będzie ważny?

- Będzie – odparł zaskoczony ksiądz.

- No to Józek, bierz małego i nic tu po nas, ochrzcimy Henrysia w Mstyczowie W Mstyczowie znajdował się kościół Narodowy i wielu dostojnikom kościelnym to się nie podobało. Ale...w tej chwili słychać było cichutkie posapywanie odświętnie na tę okazję przybranego malca i kroki Teofila, który szybko opuszczał świątynię. Ojciec i drugi świadek niezdecydowani co czynić zaczęli się wycofywać w stronę wyjścia. Już zanurzyli palce w pojemniku z wodą święconą, gdy doszedł ich głos: - Wróćcie, ochrzczę dziecko.

Teofil już, już miał odpowiedzieć coś dosadnego i niemiłego, gdy nagle mały Henio zabrał głos, a zrobił to z taką mocą, z taką furią i z takim zapamiętaniem, że ojciec małego pociągnął chrzestnego za rękaw koszuli:

30

- Daj pokój, Teofil, drze się bo chce jeść, ochrzcijmy go i wracajmy do domu.

- Ale...

- Mówię ci daj pokój, nie wiesz nawet jak on długo potrafi tak się rozdzierać. No, ochrzcijmy go.

I mały Henryk Szostak został ochrzczony tego dnia.

Podczas wojny rodziny Polaków przeżywały ciężkie chwile, tracili dobytek całego życia, umierali w niemieckich obozach koncentracyjnych, byli zabijani tylko dlatego, że mówili po polsku. Moja rodzina przetrwała, ojciec uciekł z Niemiec i ukrywał się w lasach tunelskich a wujek Teofil pomógł nie tylko jemu, ukrywał przez parę lat pod swoim dachem Stanisława Lejmana z Charsznicy, znanego lekarza. Postawę cioci i wujka można określić tylko jednym słowem: bohaterstwo. Pamiętajmy, że za pomoc Żydom rodzinie groziła śmierć, a pod ich dachem oprócz nich samych mieszkało dziewięcioro dzieci, najmłodsze z nich miało w chwili wybuchu II wojny światowej zaledwie 1 rok. I to najmłodsze wtedy dziecko, obecnie najstarszy w rodzinie – Edward opowiedział mi historię, którą znał z opowieści rodziców i rodzeństwa o tym jak uratowano Stanisława Lejmana. Więc oczami wyobraźni widzę, że „mogło być tak”: Historia Stanisława Lejmana Stanisław Lejman mieszkał w Charsznicy, jego dziadek przechrzcił się na katolicyzm, więc żydowskie pochodzenie zdradzało tylko nazwisko, którego rodzina postanowiła nie zmieniać. Przed wojną Stanisław ukończył studia medyczne na Uniwersytecie w Krakowie, został stomatologiem, ale ponieważ był bardzo zdolny i lubił się uczyć to zrobił specjalizację z chorób wewnętrznych i ginekologii. Osiadł w Charsznicy z tytułem doktora wszech nauk medycznych, nie ożenił się, ale nie mieszkał sam.

31

Jego gospodynią była pani Czerwińska z Krakowa, jej bracia byli lekarzami , kolegami Stanisława ze studiów, i to oni polecili swoją siostrę do pomocy w gabinecie.

Młoda dziewczyna zakochała się przystojnym lekarzu, ale ten nie zamierzał brać ślubu, chociaż ona postawiła mu warunek „albo pobierzemy się, albo odchodzę”. Odeszła, poślubiła innego, który zginął w kampanii wrześniowej, po wojnie powróciła jednak do Charsznicy .

Wojna to czas okrutny, wyzwalała w ludziach instynkty, które w normalnych warunkach nie ujrzałyby światła dziennego... zdarzyło się, że ktoś doniósł na Lejmana, że strzela sarny w Chodowie i nie płaci za to. Nie miało dla tego kogoś znaczenia, że leczył ludzi za darmo, że był świetnym fachowcem, że kolejarze z Kolejowej Kasy Chorych to byli jego pacjenci. Donos spowodował, że Lejman znalazł się w areszcie w Charsznicy.

Nie bronił się, bo absurdalność zarzutu wydała mu się tak dziwna, iż uwierzył, że najpóźniej jutro opuści celę po rozmowie z jakimś niemieckim oficerem. To był początek wojny i machina terroru dopiero się rozkręcała, Niemcy wydawali się ludźmi takimi jak wszyscy inni.

Areszt w Charsznicy był piętrowym budynkiem o okratowanych oknach i odpadającej elewacji, która schludnym Niemcom bardzo się nie podobała. Zamówili ekipę murarzy i nakazali w przeciągu dwóch dni doprowadzić do porządku. Robotnicy jednego dnia zamontowali rusztowanie, a drugiego z samego rana przystąpili do pracy. I zobaczyli, że w małym pokoiku na parterze siedzi ich ulubiony doktor, który leczył ich dzieci, żony i ich samych, a jeden z nich, kolejarz, dzięki Lejmanowi nie pożegnał się z tym światem, chociaż był już u niego ksiądz z wiatykiem. Nie, to nie może tak być, żeby cudotwórca siedział

32

w jakimś niemieckim więzieniu, wrzucili mu do środka piłkę do metalu i kontynuowali pracę mocno hałasując. A doktor w tym czasie piłował okienną kratę.

Rano strażnik przyniósł zupę z bukowych trocin a tu cela pusta, wszczął alarm i pobiegli szukać uciekiniera. Niedaleko szkoły bawiły się dzieci więc pytają: - Widzieliście biegnącego Żyda?

- Nie, nikogo nie widzieliśmy, tylko pan doktor biegł.

A pan doktor schował się za żywopłotem, odczekał długą chwilę a później spokojnym krokiem ulicą Szkolną udał się do swojego znajomego, toromistrza Szmigla.

Szmigiel znał wielu ludzi bo pracował na kolei ponad 20 lat i zdawał sobie sprawę, że doktora trzeba dobrze ukryć, ale niekoniecznie w Charsznicy. Przypomniał sobie o Adolfie Miksztalu, którego parę lat wcześniej przyjmował do pracy i pamiętał, że ta rodzina to porządni i uczciwi ludzie. A ich dom jest tuż przy lesie i dosyć daleko od Charsznicy, a i sąsiadów tam niewielu, bo chyba tylko jeden dom w pobliżu. Podjął decyzję i następnego dnia, jak się zaczęło ściemniać wyruszył z Lejmanem w stronę Tunela. Gdy dotarli pod dom było już całkiem ciemno.

-Wejdziemy cicho na podwórko – instruował Szmigiel. – Uwaga na psy.

- Nie wejdę z tobą.

- A to dlaczego, boi się pan doktor psów? Przecież u pana doktora ich nie brakuje.

- Nie o to chodzi. Ja nie znam tych ludzi, ani oni mnie.

33

- To jest porządna, katolicka rodzina, dadzą doktorowi ratunek, no, chodźmy.

- Zostanę tutaj. Jak gospodarz wyjdzie po mnie, to będę wiedział, że chce mnie przechować , jak nie to postanowimy co dalej.

Idź po niego.

Szmigiel zostawił doktora zagrzebanego w zaroślach a sam cichutko podkradł się do domu Miksztali. W tym czasie Lejmanowi przelatywały przez głowę najczarniejsze scenariusze łącznie z głodową śmiercią w tych krzakach i rozszarpaniem przez psy, które tak lubił. Chyba się zdrzemnął a obudziło go lekkie tarmoszenie za ramię.

-Panie doktorze, niech pan wstanie. To jest Teofil Miksztal.

To jest gospodarz u którego pan doktor będzie mieszkał.

Uścisnęli sobie ręce, Szmigiel wrócił do Charsznicy a Stanisław Lejman, doktor wszech nauk medycznych zamieszkał pod dachem Stanisławy i Teofila Miksztali.

Spędził tu parę lat, był z nimi do końca wojny. Najmłodsze dzieci Romek i Edek nazywały go wujkiem, starsze nie mogły NIC mówić i tak zostało dla postronnych osób, na przykład dla ciekawskiego sołtysa, którego interesowało powiększenie rodziny Miksztali. Niemcy, którzy dwa razy w ciągu dnia przychodzili na podwórko po wodę nie wypytywali o wujka, który przyjechał na wieś pomagać w gospodarstwie. Po prostu skład patroli zmieniał się często i przywykli do pomocnika.

A pomagał siać, orać, kosił we żniwa, słowem zachowywał się jak zwykły chłop.

Miał swojego pieska, który nikomu nie pozwolił dotknąć jego plecaka, w tym plecaku być może skrywał coś, co ochroniłoby go przed dostaniem się w ręce Niemców. A że leczył partyzan-

34

tów i czasami z Tadkiem Miksztalem odwiedzał nocą pewien dom w Charsznicy, kogo to obchodziło poza paroma osobami z rodziny Stanisławy i Teofila ?

Po wojnie wrócił do siebie, do swojego domu, który ocalał z wojennej pożogi i spełnił marzenie dziewczyny z Krakowa, którą zatrudnił dawno temu w swoim gabinecie. Poślubił ją.

Stanisław Lejman zmarł w 1963 r.

Na koniec jeszcze jedna historia opowiedziana mi przez Edka w kwietniu 2015r dotycząca jego brata Stanisława czyli „mogło być tak”: Historia pewnego pseudonimu Wczesną jesienią 1940 roku młody chłopak szedł lasem do swojego kolegi mieszkającego jakieś parę kilometrów od domu. Stach, bo tak mu było na imię szedł zamyślony i jakby nieobecny duchem w miejscu, które dobrze znał od dziecka.

Już ponad rok trwała wojna i dopiero teraz chłopcy z lasu zorganizowali się w pluton, ich dowódcą został Stanisław Zynek ps. Dzięcioł i to on dał rozkaz, aby na jutro wszyscy się stawili w południe i żeby wszyscy mieli pseudonimy. Łatwo powiedzieć, ale jaki pseudonim wybrać, żeby pasował i nie był zbyt długi... dzięcioł już zajęty, to może sarna albo jeleń? Rozmyślając o tym Stach doszedł do domu kolegi i przekonał się, że nikogo nie było więc zawrócił , bo zaczynało się ściemniać.

Nagle drogę przeciął mu dorodny borsuk, upasiony jak to zwykle przed zimą. Miał w ręku gruby kij, który służył mu za laskę, zdzielił nim zwierzę, które padło martwe.

- Będzie z niego sporo sadła – ocenił Stanisław. – A sadło jest dobre na jesienne kaszle i przeziębienia. Chodź tu borsuczku.

35

Złapał zwierzę za ogon i zarzucił na plecy po czym przyśpieszył kroku. Nie uszedł zbyt daleko, gdy nagle poczuł przejmujący ból w tylnej części ciała, która służy zwykle do siedzenia...wrzasnął a z ręki wypadł mu ogon borsuka. On to bowiem, ogłuszony kijem, odzyskał przytomność i ugryzł Stacha po czym wyswobodził się z jego rąk. Tego już było za wiele, nie dość, że tyłek boli i spodnie podziurawione to jeszcze sadło ucieka w las, zareagował błyskawicznie i tym razem borsuk padł martwy.

W domu wytopiono z niego aż siedem litrów sadła i tamtej zimy nikt nie kaszlał. A nazajutrz w plutonie pojawił się Stanisław Miksztal pseudonim Borsuk.

W skład patrolu Kaliny (Stefan Kwiecień plut.pchor. rezerwy) wchodzili: Borsuk (Stanisław Miksztal), Lew (Julian Stachurka), Ignac (Wacław Dąbrowski), Łobuz (Teofil Kępski), Kubek ( Julian Miksztal), Chart (Tadeusz Gwiazda), Wierny (Stanisław Kubrak), Wierny (Adolf Miksztal). Oddział 5/II/112.

Gdy piszę te wspomnienia i zamieszczam zasłyszane historie z życia przodków widzę jak mało wiedziałam o rodzinie mojej babci, jak prawie wcale nie interesowałam się tym skąd pochodzili i co robili. Nie wypytywałam babci o jej dzieciństwo, o jej rodziców i nie pytałam o wiele różnych spraw...szkoda, bo teraz nie mam absolutnie żadnej szansy, aby to uczynić. Cieszę się, że chociaż tyle mogę ocalić od zapomnienia; podczas wizyty u wujka Zygmunta Madejskiego w marcu 2015r. przeczytałam mu wspomnienie o chrzcie jego brata – nie znał tej historii. To co wiem zawdzięczam osobom żyjącym teraz i na podstawie ich opowieści oraz dzięki ich doskonałej pamięci mogę to opisać. Ale, że człowiek uczy się całe życie ,to powtarzam dzisiaj moim wnuczkom, aby wypytywały nas, swoje babcie i swoich dziadków o rzeczy minione, dla nas nie takie odległe a dla nich to całe lata świetlne.

Ostatnio w marcu 2015r., zachęcana, aby zadawać pytania, moja

36

wnuczka Ala (lat 7) zapytała; „Babciu, a jak ty byłaś mała to były zwierzęta?”, no i o czym to świadczy? O tym, że jesteśmy trochę jak dinozaury, nic dodać nic ująć. Bo przecież za kilkanaście lat moje dzieci zostaną dziadkami i babciami a ich dzieci, dzisiejsze wnuczki będą mamami i tatusiami. A my będziemy przodkami co się zowie!

To jest piękne, ale czas powrócić do Tochołowa, do pradziadków Katarzyny i Michała Miksztali i zaprezentować ich dzieci.

37

rozdział II Pradziadkowie: Katarzyna i Michał Miksztalowie, ich dzieci i ich rodziny

38

Moi pradziadkowie, jak już napisałam w innym miejscu dochowali się wspaniałej rodziny. Wychowali ośmioro dzieci: trzech synów i pięć córek. Najstarszy syn zamieszkał parę kilometrów od nich, najmłodszy mieszkał z nimi całe życie, do ich śmierci.

Córki lubiły wędrować, wszystkie oprócz Anny wyjechały do miasta, do Dąbrowy Górniczej, a najwcześniej zrobiła to moja babcia, bo mając zaledwie 13 lat w 1910 roku. Anna mieszkała niedaleko w Łazach (przysiółek wsi, w której mieszkała nazywał się Sztuka).

Do miasta wyjechał też syn Wincenty, któremu pracę na kopalni znalazła jego starsza siostra, moja babcia. Pradziadkowie gospodarzyli na trzech morgach. W rozdziale tym napiszę o rodzicach babci i o jej rodzeństwie, o niej samej zaś napiszę osobno.

Michał i Katarzyna pochodzili z chłopskich rodzin. Pradziadek urodził się w 1870 r w Maciejowie , zmarł 12.X.1936 r w Tochołowie.

Katarzyna urodziła się w 1872 r w Małoszowie , zmarła 12.XII.1937r. również w Tochołowie. Pradziadek miał dwóch braci, na tyle aktów urodzenia natrafiłam, na pewno dzieci w tej rodzinie było więcej.

U prababci wychowywało się razem z nią dziewięcioro dzieci, miała pięciu braci i trzy siostry, dwóch z braci nie przeżyło wieku niemowlęcego, jeden zmarł w mając 4 latka.

Ilustracja 5: Maciejów, maj 2015

39

Katarzyna była osobą „rządzącą”, rządziła nie tylko w domu ale i w gospodarstwie. Jej bracia wysyłali do niej swoje córki, aby pomagały w pracach polowych. Była bardzo wymagająca i bardzo czysta, nawet próg stajni musiał być porządnie wyszorowany. Cała wieś wiedziała o tym i gdy zdarzyło się, że do kogoś szła Miksztalka to rzucali się do sprzątania w domu, zamiatali i porządkowali teren wokół domu. To umiłowanie czystości odziedziczyły po niej córki, szczególnie ciocia Hanka i moja babcia, która również bardzo dbała o czystość, a także najmłodszy syn Władysław. Niestety te geny nie przetrwały we mnie, lubię porządek, ale żeby aż tak, to nie, za to mam zamiłowanie do rządzenia.

Ilustracja 6: Małoszów, maj 2015

O ojcu pradziadka, Józefie, usłyszałam, że był weterynarzem a w innej wersji, że był wiejskim nauczycielem. Słyszałam też, że przehulał majątek, ożenił się z młodą kobietą, a także to, że być może do Polski przyszedł z Niemiec. Teraz fakty: w akcie zgonu Józefa jest napisane, że był rolnikiem z Antolki, jego ojciec zmarł w Tochołowie, a więc Józef znikąd nie przywędrował, może jego

40

przodkowie? Brat Józefa umiał czytać i pisać, a więc Józef też był piśmienny. Rzeczywiście ożenił się z młodą, młodszą od siebie o 32 lata kobietą, ale było to po śmierci jego pierwszej żony Tekli.

A że miało miejsce 18 dni po jej zgonie...

O ojcu prababci Katarzyny wiem, że pochodził z licznej rodziny, nazwisko Kustosz często występuje w okolicach Książa Wielkiego.

Był rolnikiem.

Michał Miksztal był piśmienny, czytał gazety i opowiadał o tym, czego się z nich dowiedział innym. Taki zorientowany w sytuacji politycznej chłop nie wszystkim się podobał, stąd też kłopot z pochówkiem pradziadka, ksiądz Prawda nie darzył go sympatią.

Prababcia Katarzyna rządziła w domu.

Katarzyna i Michał mieli ośmioro dzieci: Teofil

ur.16.XII.1892 r. w Tochołowie, zm. I. 1980 r. w Przybysławicach (Tunel)

Tekla ur.14.VIII.1894 r. w Tochołowie,

zm. 1946 r. w Dąbrowie Górniczej Teofila

ur.23.IV.1897 r. w Tochołowie, zm. 27.IX.1981 r. w Dąbrowie Górniczej

Anna ur.24.VII.1900 r. w Tochołowie

zm. 15.II.1968 r. w Krakowie Wincenty

ur. 30.IX.1901 r. w Tochołowie zm.II.1968 r. w Dąbrowie Górniczej

Marcjanna

ur. I.1902 r. w Tochołowie zm. VI.1987 r. w Dąbrowie Górniczej

Anastazja

ur.25.II.1907 r. w Tochołowie zm. 26.V.1983 r. w Dąbrowie Górniczej

Władysław

ur.1908 r. w Tochołowie zm. 1968 r. w Miechowie

41

Dzieci pradziadków i ich rodziny.

Syn Katarzyny i Michała – Teofil Miksztal Wujka Teofila widywałam tylko podczas wakacji w Tunelu, dla mnie był osobą najstarszą w rodzinie. Jako młody chłopak wyjechał do Dąbrowy Górniczej i założył tam rodzinę, ale po śmierci żony powrócił na wieś. Został gospodarzem parę kilometrów od Tochołowa, w Przybysławicach czyli w Tunelu. Mój ojciec bardzo go szanował i wiem, że brało się to z czasów II wojny światowej.

Był postawnym mężczyzną z sumiastym wąsem. Jako młody człowiek był działaczem-agitatorem przedwojennego PSL-u, organizował zebrania, działał w powiecie miechowskim i proszowickim. Przed wojną, między innymi dzięki pracy wujka, do sejmu wybrano Jana Tabora z Bogdanowa. Również po wojnie Jan Tabor reprezentował w Sejmie PSL, ale tylko przez jedną kadencję. Piękną kartę zapisał podczas okupacji- był żołnierzem AK (ps Kalina), ukrywał partyzantów, pomagał im, karmił oraz ukrywał Żyda Stanisława Lejmana (ps Sęp) z Charsznicy. O tym się dawniej nie mówiło, a jeżeli już to po kryjomu i naprawdę w niewielkim zakresie. Ja o tym wszystkim dowiedziałam się nie od wujka Teofila a od cioci Weni, i od Edka, trochę od ojca, i innych krewnych. Mój ojciec po brawurowej ucieczce z Niemiec, gdzie pracował w gospodarstwie ogrodniczym, ukrywał się właśnie u wujka Teofila, który był wielokrotnie wypytywany o młodego człowieka, mieszkającego u niego, zawsze twierdził ,że to swój, że to Szostak. W końcu sołtys uwierzył, że to ktoś bliski a nie żaden partyzant i zostawił gospodarstwo Miksztali w spokoju. I dobrze, bo oprócz mojego taty w Tunelu ukrywał się lekarz z Charsznicy, a w czasie wojny za pomoc Żydom całej rodzinie groziła śmierć.

Ponieważ mój tato na robotach w niemieckim Senftenberg spędził dwa lata i nieźle poznał się na ogrodnictwie, więc wujek Teofil wykorzystał jego umiejętności i założyli sad, który istnieje do dzisiaj.

42

Gdy zdarzyło się, że wujek po wojnie zachorował na bezsenność i nie spał 11 nocy z rzędu Stanisław Lejman zabrał go do siebie do domu i wyleczył z choroby. Pod koniec życia chorował, ale nie lubił szpitali i dwa razy zdarzyło mu się z nich uciekać, chociaż był bardzo chory według lekarzy. Po prostu wyszedł w miechowskim szpitalu przez okno, wziął taksówkę i pojechał do domu, było to w 1977 r.

Druga ucieczka była trudniejsza do zrealizowania, bo leżał wtedy w szpitalu w Krakowie, na pewno pomagał mu któryś z synów, zabrali go do cioci Weni i tak się skończyły pobyty w szpitalu.

Na rok przed śmiercią, podczas rozmowy z Leszkiem, najstarszym wnukiem, powiedział: „nigdy mi się nie chciało żyć tak jak teraz.

Mam rentę, mam spokój i mam opiekę”.

Teofil i Władysława (z domu Stychno) mieli dwoje dzieci: Adolf

ur.27.V.1915 r. zm. 23.VI.1973 r.

Stanisława

ur.IV.1918 r. zm. 19.IX.1918 r.

Teofil i Stanisława (z domu Góral) mieli ośmioro dzieci: Stanisław

ur. 18.III.1920 r. zm.1987 r.

Tadeusz

ur. X.1922 r. zm.8.V.1947 r.

Julian

ur. 6.VI.1924 r. zm. 2010 r.

Wincenty

ur. VIII.1927 r. zm. 1975 r.

Marianna

ur. 16.VI.1931 r. zm. IX.2001 r.

Jan

ur. 10.IV.1936 r. zm.VII.1996 r.

Roman

ur. 16.IV.1936 r. zm. 1952 r.

Edward

ur. 2.V.1938 r.

Adolf czyli wujek Adolek, jego żona Marianna, czyli ciocia Adolkowa, z domu Janas ur.27.V.1917 r zmarła 13.II.2003 r. Pracował na kolei, wychował czterech synów: Józefa ur.6.XII.1937 r.

43

zm. w 2008 r, Lechosława ur. 10.IV.1946 r. , Tadeusza ur. IX.1948 r. i Mariana ur. 1.VI.1956 r zm.6.X.2006 r. Podczas wojny był żołnierzem AK ps .Wierny. Pewnego dnia, gdy był w pracy, do pomieszczenia wtargnął niejaki Glaba i złapał za kolejowy telefon, chciał zadzwonić. Wujek Adolek wyrwał mu słuchawkę i powiedział, że z tego telefonu nie wolno dzwonić, bo to telefon służbowy, wygonił go.

Zza szyby Glaba przytknął legitymację Urzędu Bezpieczeństwa i powiedział, że ON może dzwonić. A parę lat później pokazał, że może robić też inne rzeczy. Wujek Adolek mieszkał z rodziną w Przybysławicach (Tunel).

Ilustracja 7: Adolf Miksztal z żoną Marianną (1936)

Ilustracja 8: Stanisław Miksztal ps. Borsuk

Stanisław Miksztal po wojnie został kolejarzem, dyżurnym ruchu w Kozłowie, osiadł we wsi Przysieka, miał żonę Kazimierę, dwie córki: Irenę i Bożenę i syna Grzegorza. Podczas wojny był żołnierzem AK ps. Borsuk.

44

Tadeusz Miksztal został zabity przez UB w 1947 r. Edward opowiedział mi, jak to było: dwóch ubeków, Władysław Podgórski i Stanisław Glaba wciągnęło Tadka do pociągu towarowego i zabili go za to, że podczas wojny był w AK. Po pewnym czasie ciało wyrzucili z pociągu. Tadeusz był żołnierzem AK ps. Brzoza.

Julian Miksztal, czyli wujek Julek, mieszkał we wsi Przysieka, miał żonę Janinę z domu Hajduga i troje dzieci: Wacława, Janusza i Hanię. Spotykałam się z jego rodziną podczas wakacji u cioci Weni. Julian Miksztal podczas wojny był żołnierzem AK ps. Kubek.

Wincenty czyli wujek Wicek, jego żoną była siostra ciotki Julkowej, Mieczysława z domu Hajduga. Wincenty z żoną po wojnie zamieszkał w Jeleniej Górze, pracował w sklepie, jego żona również. Służył w wojsku w Tarnowie a następnie przenieśli go do Miechowa. Nie kontynuował kariery wojskowej, zamieszkał niedaleko swojego brata Juliana, we wsi Przysieka i podejmował się różnych prac.

Marianna czyli ciocia Wenia, jej mąż to Antoni Krawiec, w 1952 r. urodził im się syn Zbigniew, w 1963 r urodziły się bliźnięta, które zmarły po porodzie. Gościnna i serdeczna, miała cierpliwość do tabunów letników, którzy zalewali jej dom. No, ale u niej, pomimo tego ,że miała tylko jeden pokój i kuchnię zawsze było swojsko i miło.

Dzieci jej nie przeszkadzały, gotowała pyszne obiady a na deser bardzo często piekła ciasto. Zdarzało się, że w tym samym czasie co my była ciocia Henia – wtedy rozkoszom kulinarnym nie było końca. Była wdową i samotnie wychowała Zbyszka, kuzyna z którym do dziś mam kontakt. Ilekroć przechodzimy w Tunelu obok jej domu, tylekroć wspominamy wspólne wakacje i weekendy.

Moje dzieci uroki wsi poznawały u niej i u Edwarda. Zdarzało się, że w małym domku cioci Weni mieszkało latem 12-13 osób, część spała w stodole. Do dziś mam w uszach odległe szczekanie psów i migające gwiazdy, które widać było poprzez deski stodoły, pamiętam zapach siana i ciepło puchowej pierzyny. Wraz ze śmiercią cioci skończyły się nasze wyjazdy do Tunelu.

45

Obok zdjęcie z I Komunii Świętej, 1939 r., z tyłu za ciocią jej rodzice Stanisława i Teofil Miksztalowie.

Jan Miksztal został wojskowym, ale z zawodu był nauczycielem.

Po ukończeniu Liceum Pedagogicznego wstąpił do Oficerskiej Szkoły

Ilustracja 9: Wakacje u cioci Weni

Kartograficznej w Jeleniej Górze, został wojskowym kartografem w stopniu pułkownika. Mieszkał w Legionowie koło Warszawy.

Roman Miksztal, po wojnie pojechał do Dąbrowy Górniczej, chciał zostać górnikiem W wieku 16 lat zginął śmiercią tragiczną – utopił się w Niwce.

Edward Miksztal to postać niezwykle barwna a jego wspaniałe opowiadania o przeszłości pozwoliły mi napisać ciekawe historie w rozdziale pierwszym. Jego ojcem chrzestnym był Prezydent Rzeczpospolitej Polskiej Ignacy Mościcki. Ukończył liceum ogólnokształcące

46

Ilustracja 10: Komunia cioci Weni

w Miechowie i chciał zostać lotnikiem, niestety na przeszkodzie stanęła... wada zgryzu. Studiował matematykę, ale jej nie ukończył, uczył się w 2 letniej szkole kolejowej i pracował jako maszynista w Hucie im. Lenina. Edward i Danusia, jego żona zawsze gościnni i serdeczni też przyjmowali u siebie niezliczone tabuny letników.

Lubię panującą w tym domu atmosferę i lubię słuchać Edwarda i Danusi. W pamięci mam duży pokój, w nim ogromne, zaścielone łóżko, obok stolik a na nim talerzyk ze świeżym miodem. Teraz, po śmierci Michała, ulami opiekuje się jego siostra Danusia. Myślę, że dobrze pochodzić z takiej rodziny i znać takich ludzi.

47

Edward, który urodził się 2 maja 1938 roku, jest najstarszym żyjącym przedstawicielem rodu Miksztali.

Córka Katarzyny i Michała – Tekla Miksztal po mężu Wojciechowska To jest ciotka, o której właściwie nic nie wiedziałam, gdyż młodo zmarła. Wizyta u cioci Jani w Tychach w marcu 2015 roku i u wujka Zygmunta Madejskiego w tym samym czasie poszerzyła znacznie moją wiedzę, co więcej otrzymałam zdjęcie ciotki i jej rodziny (poniżej) i zdjęcie Jani Wojciechowskiej zrobione w dniu I Komunii Świętej w 1923 r. Jej mąż miał na imię Walenty, pracował jako ogrodnik w kopalni Hrabia Renard, miał też kiosk z kwiatami w Milowicach. Mieszkali w Sosnowcu. Mieli jedną córkę Janinę ur. w 1914 r, która poślubiła Tadeusza Dyksińskiego.

Janina ukończyła szkołę średnią, jej mąż był technikiem elektrykiem. Według cioci Jania była mądrą i oczytaną dziewczyną, miała dużą wiedzę i nasz ojciec bardzo lubił u niej przebywać i dowiadywać się interesujących rzeczy. Ta rodzina nie była szczę-

48

Ilustracja 11: Rodzina Wojciechowskich i Dyksińskich

Ilustracja 12: Komunia święta Jani Dyksińskiej, 1923

śliwa, gdyż w krótkim odstępie czasu poumierali jej członkowie: w grudniu 1944 roku zmarł we śnie Walenty Wojciechowski, w 1945 roku zmarła po porodzie Janina Dyksińska, urodziła Irenkę.

Jej mąż został z malutkim Jerzym – ich synem i niemowlęciem.

Ciotka Tekla nie pogodziła się ze śmiercią swojej jedynej córki i zmarła rok później w 1946 roku. Kilka lat później Jerzyk (tak się o nim mówiło) ożenił się i zamieszkał w Legnicy, niedaleko nas i czasami odwiedzaliśmy z rodzicami jego dom.

Od lewej: ciotka Tekla, nad nią jej mąż, w środku mały Jerzyk, z prawej strony Jania i jej mąż (stoją).

49

Córka Katarzyny i Michała – Teofila Miksztal, po mężu Kępska, Krupa Mojej babci poświęcam poniżej osobny rozdział.

Córka Katarzyny i Michała – Anna Miksztal po mężach: Szostak, Madejska, Nowak Na tę ciotkę mówiło się Hanka , mieszkała na Sztuce, chodziliśmy ją odwiedzać podczas wakacji, ale ja sama nie pamiętam tych wizyt. W wieku 15 lat poszła na służbę, było to 3 lata po tym, jak jej starsza siostra, a moja babcia wyjechała do Dąbrowy. Anna Miksztal po raz pierwszy wyszła za mąż w 1919 roku za Józefa Szostaka i zamieszkała z nim w Rzędowicach. Mieli pięcioro dzieci: Henryka zm. w 1969 r w Dąbrowie, Antoniego zm. w 1939 r. na zapalenie opon mózgowych (miał zaledwie 20 lat), Maria na zm. 24.VI.1982 r. w Dąbrowie, Mieczysława i Walerię,która zmarła w 1940 roku mając lat 16. Na zdjęciu poniżej widzimy rodzinę skupioną wokół trumny Antoniego.

50

W 1930 roku zmarł Józef Szostak i ciotka Hanka została sama z malutkimi dziećmi. Przez siedem lat gospodarzyła na 3 hektarach, a w 1937 roku wyszła ponownie za mąż za Józefa Madejskiego, który pochodził z Mianocic. Po ślubie zamieszkali w Łazach i mieli syna Zygmunta urodzonego 7.III.1938 roku. Informacje, które tu zamieszczam pochodzą właśnie od niego, wujek Zygmunt mieszka z żoną i córką w Nowej Hucie.

Na zdjęciu zrobionym w 1939 roku widać część rodziny, na powiększeniu Zygmunt siedzi na kolanach u mamy.

Od lewej u góry: Marian Szostak, kuzynka Anda Krawiec, Józef Madejski, Władysław Miksztal (najmłodszy brat ciotki Hanki i mojej babci) Waleria Szostak (tu ma 15 lat, umrze za rok). Od lewej na dole: Mieczysław Szostak, ciotka Hanka z małym Zygmuntem na kolanach, Henryk Szostak (to jego chrzestnym był wujek Teofil).

W 1957 r. zmarł Józef Madejski i ciocia ponownie została wdową. Po paru latach, w 1963 r. po raz trzeci wyszła za mąż

Ilustracja 13: Ciocia Hanka z rodziną, 1939 51

za Jana Nowaka z Łazów. Ciotka Hanka chociaż jako dziecko nie chodziła do szkoły to jednak umiała czytać i pisać, nauczył ją jej syn Zygmunt, który nauczył też moją babcię. Była, podobnie jak jej mama Katarzyna, wspaniałą gospodynią bardzo dbała o czystość i porządek. U niej zawsze pachniało czystością.

Zygmunt Madejski do szkoły podstawowej chodził w Ząbkowicach, mieszkał wtedy u siostry swojej mamy – cioci Strąkowej (Marcjanna Miksztal), która w ten sposób spłacała dług wdzięczności wobec swojej siostry Anny za pomoc podczas okupacji.

Bracia wujka Zygmunta po wojnie po wojnie pracowali w Dąbrowie Górniczej w kopalni Paryż.

Wujek Zygmunt w 1962 r. poślubił Irenę z domu Knapik, mają dwoje dzieci Andrzeja ur. 4.X.1963 roku i Barbarę ur. 28.X.1972 roku.

Doczekali się trojga wnucząt: Agnieszki, Arkadiusza i Karoliny.

Syn Katarzyny i Michała – Wincenty Miksztal Młodszy brat babci, o którym niewiele wiedziałam, ale w listopadzie 2014 roku spotkałam się w Dąbrowie z jego wnukiem Henrykiem i trochę więcej wiadomości jest do przekazania.

Wujek Wicek pracował w Dąbrowie na kopalni Paryż, do miasta ściągnęła go moja babcia i załatwiła tam pracę, Wincenty pracował jako giser. Bardzo lubił swoja pracę i gdy osiągnął wiek emerytalny nie odszedł z kopalni tylko nadal pracował. W lutym 1968 roku zginął podczas pracy, to był nieszczęśliwy wypadek.

Miał czworo dzieci: Jan ur. w 1924 r., (żona Zdzisława, syn Ryszard i córka Józefa) ,Władysław ur. w 1928 r. ( żona Henryka, synowie Jarosław i Aleksander), Teofil ur. w 1930 r. zmarły 12.VI.1972 r. (żona Stefania, synowie Janusz i Henryk) i Marian ur. w 1932 r. (żona Anna, córki Iwona i Katarzyna).

Marian mieszkał w Giżycku a później w Legionowie, pozostali synowie w Dąbrowie Górniczej.

52

Zdjęcie wykonano około 1938 roku. I jak zobaczyłam na nim wujka Wincentego to jego twarz rozpoznałam, nie była mi obca, na pewno widywałam go podczas wakacji w Dąbrowie Górniczej.

Ilustracja 14: Ślub Teofila Miksztala, 1953

Ilustracja 15: Wincenty Miksztal z żoną i synami, 1938

14 VII 1923 roku poślubił w kościele w Zagórzu pannę Florentynę z domu Strąk, jej brat poślubił jego siostrę Marcjannę (zdjęcie powyżej).

Wincenty Miksztal w pamięci jego synowej, żony Teofila, cioci Stefanii zachował się jako człowiek miły, wesoły, koleżeński i serdezny. Jego syn Teofil poślubił Stefanię z domu Kaniewską urodzoną 16.VII.1932 r w Dąbrowie Górniczej, to jest ciocia, którą poznała podczas szukania krewnych.

Teofil i Stefania mieli dwóch synów: Janusza ur. 4.VI.1954 r. zmarłego w 2012 r. i Henryka ur. 27.XII.1955 r., który pomagał mi 53

przybliżyć dzieje swojej rodziny. Janusz cierpiał na chorobę HeineMedina, która w latach 50 ubiegłego wieku była bardo niebezpieczna dla dzieci, pamiętam z dzieciństwa przypadki tej strasznej choroby wśród dzieci z naszej ulicy w Legnicy.

Henryk poślubił Zdzisławę ur. w 1959 r. a zmarłą w 2005 roku, chorowała na serce. Dzidzia, jak ją pieszczotliwie nazywała ciocia Stefania. Mieli jednego syna Roberta ur. w 1979 r., który zginął w nieszczęśliwym wypadku ponad rok po śmierci swojej mamy.

Córka Katarzyny i Michała – Marcjanna Miksztal po mężu Strąk Po prostu ciotka Strąkowa – ustny przekaz nie zakodował w mojej pamięci, że nosiła piękne imię Marcjanna. Mieszkała w Dąbrowie Górniczej z mężem Piotrem, mieli czworo dzieci: Adolfa, Bolesława, Henryka i Józefa.

Ciotkę Strąkową pamiętam dobrze z wakacji spędzanych w Dąbrowie. Razem z babcią zajmowały się dostarczaniem świeżego nabiału do miasta a na wieś dostarczały garnki i inne rzeczy, których nie można było kupić w wiejskim sklepie. Obie kobiety wyjeżdżały ze Strzemieszyc i pociągiem udawały się do Tunela.

Tam rozpakowywały wiklinowe kosz pełne garnków, patelni, talerzy i innego drobiazgu i zatrzymywały się na noc „u Adolków” czyli u swojego bratanka. Nazajutrz wyruszały na Sztukę do swojej siostry Anny. Po drodze nabywały jaja, biały ser, śmietanę i mleko.

Jechały z powrotem do miasta, jak byłam na wakacjach u cioci Heni to wszystkie cztery leciałyśmy „pod krzyż” gdzie spotykałyśmy ciotkę Strąkowa i nasza babcię.

Jak wyglądały można się przekonać patrząc na poniższe zdjęcie, po lewej ciotka Strąkowa, po prawej moja babcia. Zdjęcie zrobione w latach sześćdziesiątych XX wieku. Z lewej strony widać kawałek wiklinowego kosza owiniętego białym płótnem, kosz dźwiga ciotka Strąkowa, babcia ma taki sam.

54

Na ciotkę Strąkową mówiono „czarna ciotka”, bo miała kruczoczarne włosy a na babcię „biała ciotka”. Marcjanna lubiła opowiadać o rodzinie, historie zasłyszane przez Leszka pochodzą właśnie od niej.

Ilustracja 16: Ciocia Strąkowa z babcią w Tunelu, lata 60.

Córka Katarzyny i Michała – Anastazja Miksztal po mężu Kozieł Pamiętam, że byłam bardzo zdziwiona, gdy dowiedziałam się, że ta ciocia ma na imię Anastazja. W mojej, i nie tylko, pamięci to „ciotka Kozłowa” a jej mąż to wujek Kozioł, który „wybierał nam kozie mięso”, czyli łaskotał tuż nad kolanami. A żeby było jeszcze dziwniej – zawsze myślałam, że ciocia i wujek nazywają się Kozioł, dopiero wizyta w 2013 roku na Pogorii u ich córki wyjaśniła, że ich nazwisko to Kozieł.

Ciocia Anastazja była jedyną dobrze mi znaną siostrą babci.

Mieszkała na Pogorii ze swoim mężem Teofilem i dwoma cór-

55

kami: Wandą i Henią, ta ostatnia mieszka tam do dziś. Szukając w Archiwum w Kielcach dokumentów znalazłam akt urodzenia cioci, urodziła się o godzinie 18.00 a jej chrzestnymi byli Michał Oczkowicz i Julianna Miksztal (Julianna to bratowa ojca Anastazji, żona Juliana Miksztala). Ale akt ten zwrócił moją uwagę dopiskiem po polsku o tym, kiedy nowo narodzona „zawarł” związek małżeński z Teofilem Kozłem kawalerem. Ponieważ od Heni otrzymałam zdjęcie ślubne jej rodziców, poniżej umieszczam akt urodzenia i stosowne zdjęcie. A jeszcze dalej chrzest małej Wandy w 1930r., chrzestny z prawej to Wincenty Miksztal, brat cioci i babci.

56

Ilustracja 17: Ślub Anastazji i Teofila Kozieł, grudzień 1928

Ilustracja 18: Chrzest Wandy Kozieł, 1930

Ciocia Kozłowa pracowała jako fryzjerka, wujek z zawodu rzeźnik, pracował w piaskarni w Dąbrowie. Mieli troje dzieci: Wandę ur. 4.III.1930 r., zm.29.II.2003 r., Stanisława ur. 24.IV.1936 r., zm. 25.II.1993 r. i żyjącą na Pogorii Henrykę ur. 13.IV.1944 roku.

Ilekroć, będąc latem w Dąbrowie jechaliśmy całą rodziną na Pogorię tylekroć zachodziliśmy do domu wujostwa. Z tamtych czasów pamiętam, że dom był olbrzymi, chłodny po upalnym dniu spędzonym na plaży a naprzeciwko niego znajdował się ogródek, z którego wyrywałyśmy świeżą marchewkę i po opłukaniu pod kranem zjadałyśmy ze smakiem. Pamiętam też komórkę na różne klamoty i jej specyficzny zapach: drewno pomieszane z metalem i węglem.

Na Pogorii zawsze czekała wszystkich wspaniała zabawa: Urszula, Elżunia Hania i ja taplałyśmy się w wodzie bez przerwy, zasypywałyśmy się w gorącym piasku, zabawom nie było końca.

57

Czasami wujek Mietek pożyczał kajak i pływaliśmy po jeziorze i to też bardzo nam się podobało. O aprowizację dbała ciocia Henia przywożąc wszystko co potrzebne zgłodniałym plażowiczom: fasolka z ogródka, masło w garnuszku z zimną wodą, chleb, bułeczki drożdżowe, ogóreczki małosolne i inne pyszne rzeczy.

Pobyty nad jeziorem były wspaniałą zabawą zarówno dla dzieci jak i dla dorosłych, a po plaży... po plaży udawaliśmy się do ciotki Kozłowej, aby trochę odpocząć w chłodnym domu i poszaleć na podwórku lub urządzając wyścigi do komórki i z powrotem.

A po odpoczynku szliśmy wszyscy do pobliskiego brzozowego lasku na dalszą część zabawy.

Tu bardziej szaleli dorośli, mogli Nasza rodzina była się napić wódeczki i zjeść coś do niej, my jako dzieci latałyśmy dookoła gościnna, umiała się nich przeszkadzając a niekiedy zababawić i jako dziecko wiając występami. Pamiętam śpiewy, widziałam, że wszyscy ciocia Henia miała piękny i czysty głos a „Szła dzieweczka do laseczka, się lubili (...) do zielonego” w jej wykonaniu to czysta poezja. Nasza rodzina była gościnna, umiała się bawić i jako dziecko widziałam, że wszyscy się lubili i byli do siebie przyjaźnie nastawieni. Ja też jako dorosła osoba uwielbiam wypoczywać w cieniu brzóz, uwielbiam spędzać czas nad wodą i bardzo lubię gościć się z nasza rodziną. Widocznie „czym skorupka za młodu nasiąknie, tym na starość trąci”.

Pogoria istnieje do dziś, ale dom cioci wydał mi się po tylu latach dużo mniejszy. Ale i tak w mojej pamięci rodzina Anastazji Miksztal po mężu Kozieł zostaje jako wspaniała i pełna przyjaznych osób.

Na następnej stronie zamieszczam parę zdjęć z imprez na Pogorii.

58

59

60

Syn Katarzyny i Michała – Władysław Miksztal Jest najmłodszym bratem mojej babci i ostatnim dzieckiem Katarzyny i Michała Miksztali, moich pradziadków. Pracował na gospodarce a później na kolei. Żona to Marianna z domu Kucharska, zmarła w 1982 r. Mieli troje dzieci: Zygmunta ur. 1936 r., który zmarł w 1948 r., Wiesławę po mężu Górską ur. 1939 r. i Irenę ur. w 1949 r. W 1946 r. rodzina wyjechała z Tochołowa na Śląsk, zamieszkali w Sośnicy (dzielnica Gliwic), tam urodziła się Irena.

Na Śląsku Władysław pracował na kolei, został kierownikiem pociągu a gdy przeszedł na emeryturę powrócił z żoną do Tochołowa. Władysław był elegantem, dbał o swój wygląd, był dobrym szewcem. To zamiłowanie do czystości i porządku odziedziczył oczywiście po swojej mamie.

Znam Wiesię i Irenę, starsza mieszka w Mysłowicach młodsza w Rabce, była nauczycielką języka polskiego. Poniżej zdjęcie całej rodziny pochodzące z początków lat pięćdziesiątych ubiegłego wieku ,wujek Władysław jest na nim bardzo podobny do Bogdana Miksztala, syna Edwarda, który urodzi się w 1973 roku. To stryjeczny dziadek Bogdana.

Ilustracja 19: Władysław Miksztal z żoną i córkami, lata 50.

61

rozdział III Moja babcia: Teofila Miksztal, po mężu Kępska, Krupa

62

Moja babcia, jedyna jaką znałam, urodziła się jako trzecie dziecko w rodzinie Michała i Katarzyny Miksztali. Poniżej zamieszczam odpis aktu urodzenia z Archiwum w Kielcach:

„

„25 kwietnia 1897 roku o godzinie 13.00 stawił się osobiście Michał

Miksztal lat 27,rolnik z Tochołowa w obecności świadków: Jana Krochmala lat 26 i Juliana Miksztala lat 40 (brat Michała) czasowo zamieszkałego w Tochołowie i okazał nam niemowlę płci żeńskiej,

„

oznajmiając, że urodziło się ono 23 kwietnia o godzinie 12 w południe z prawowitej jego żony Katarzyny z domu Kustosz lat 27.

Niemowlę to otrzymało na chrzcie świętym imię Teofila, a chrzestnymi rodzicami był Jan Krochmal i Anna Mucha”

63

Świadkiem okazania dziewczynki był jej chrzestny. I to on i jego żona za 13 lat zabiorą młodą Teofilę do Dąbrowy Górniczej.

W Tochołowie babcia jak tylko trochę podrosła pomagała rodzicom w drobnych pracach, bawiła się z rodzeństwem, opiekowała się młodszymi. Nie chodziła do szkoły, nie umiała czytać ani pisać.

Teraz trochę skomplikowane wyjaśnienie, kto był chrzestnym: mama babci miała kilku braci i jeden z nich, Kazimierz ożenił się z Magdaleną z domu Molęda. Kazimierz i Magdalena Kustoszowie mieli dzieci, a jedna ich córka Marianna ur. w 1872 roku wyszła za ąż prawdopodobnie za Jana Krochmala ur. w 1871 roku.

Ten to Jan był chrzestnym babci, to jego rodzina mieszkała w Dąbrowie i to ta ciotka Marianna zabrała młodą Teofilę do siebie, być może mieli dzieci w wieku babci.

Przymykam oczy i widzę, że „mogło być tak”: Luty 1911 roku był wyjątkowo mroźny, wietrzny i pełen śniegu.

W chałupie wiatr czynił spustoszenie, małe dzieci, zwłaszcza Władyś i Nastka chorowały i kaszlały, większe kuliły się z zimna na piecu, kartofli też było coraz mniej i głód zaglądał w oczy .Pewnej niedzieli, gdy słonko stało wyżej na niebie i jakaś nadzieja wstąpiła w serca ludzi Michała i Katarzynę odwiedził Jan Krochmal z żoną Marianną. Był chrzestnym Teofili, która wyrosła na ładną, wysoka panienkę z pięknym, długim warkoczem. Miała prawie 14 lat.

Po skromnym obiedzie, na który złożył się żur z omastą dorośli zasiedli wokół pieca, aby się ogrzać.

- Co myślicie Michale robić z dziewuchami?

- Pójdą na odrobek z wiosną, teraz nic się nie znajdzie.

- Którą poślecie?

- Teklę, Teosię i Hankę, Marcysia z Nastką za małe.

64

- Do kogo je poślecie?

- Coś poszukają, a co się tak pytacie?

- A może byście tak moją chrześnicę dali do miasta?

- Do miasta-zainteresowała się Katarzyna. - A dokąd?

- A do nas, do Dąbrowy tam gdzie mieszkamy.

- A mało was w chałupie, że chcecie jeszcze jedną gębę do wykarmienia.

Jan i Michał przepili po kieliszeczku samogonu, a w tym czasie Jan dopuścił do głosu żonę, która najlepiej widziała biedę w domu kumów.

- Dajcie Katarzyno Teofilę do miasta, poszuka sobie pracy tak jak nasze dzieci, może być służącą, w Dąbrowie buduje się domy i trzeba rąk do pracy. Zarobi to i wam pomoże.

Rodzicom żal było rozstawać się z córką, ale argument finansowy był nie do pogardzenia...w domu bieda i 10 osób do wyżywienia, może i Marianna z Janem dobrze radzą? Gdyby wiedzieli, że Teofila pociągnie za sobą rodzeństwo, może by się nie zgodzili a tak? Przystali się na wyjazd córki.

- A gdzie będzie mieszkała?

- Na początek u nas, nie martwcie się, miejsce do spania się znajdzie. I będzie pracowała.

- Czy aby da radę – miała wątpliwości mama Teofili.

- Zdatna jest, da. Szykujcie tobołek i jedziemy.

- Matko Boska, tak zaraz?

- A na co czekać? Ładujcie się.

65

Teofila zawinęła w węzełek jedną spódnicę i chustkę do kościoła, którą dała jej mama, uklękła, aby rodzice ją pobłogosławili, pożegnała się z rodzeństwem i wyjechała w świat.

Dąbrowa Górnicza rozwijała się na początku XX wieku bardzo dynamicznie i chociaż wciąż składała się z małych kolonii widać było nowe domy i nowe huty. To było miasto i chociaż nie było w nim tyle zieleni co w rodzinnej wiosce , nie było ciszy i spokoju to spodobało się Teofili. Zamieszkała u wujostwa, łóżko dzieliła z kuzynką, która jak się okazało miała ogromny wpływ na jej przyjazd . To właśnie ona uprosiła rodziców, aby „wyprosili” w Tochołowie ulubioną kuzynkę. Jan Krochmal szybko znalazł swojej podopiecznej pracę – miała opiekować się trójką małych dzieci i pomagać w domu podczas gotowania. Teofila nadspodziewanie dobrze radziła sobie w pracy, lubiła dzieci i opieka nad nimi nie była taka ciężka jak praca w polu, odkryła, że lubi mieszkać w mieście. Nowi państwo traktowali ją dobrze, pani była miła i oprócz zapłaty dawała Teofili od czasu do czasu jakieś ubrania, które początkowo przyprawiały ją o zawrót głowy, takie wydawały się eleganckie i szykowne. Później przywykła.

Pewnego dnia, gdy była jak zwykle do południa na spacerze w parku podeszła do niej kobieta ubrana z miejska i zapytała: - Czy mogę wiedzieć u kogo panienka pracuje?

- Nie – odparła Teofila i szybko ruszyła w kierunku domu. Pani przykazała jej, aby z nikim obcym nie rozmawiała a ta pani była jak najbardziej obca.

To się tej kobiecie najbardziej spodobało, odeszła skinąwszy lekko głową w jej stronę czego niestety wystraszona Teofila już nie zauważyła. A w niewielkiej odległości od niej szedł mężczyzna, który zawrócił, gdy ona z dziećmi bezpiecznie dotarła do domu.

66

Nazajutrz, całkiem rano, wezwała ją do siebie chlebodawczyni.

Teofila stanęła skromnie przy drzwiach gabinetu i spuściła oczy.

- Moje drogie dziecko, czy jesteś zadowolona z pracy u nas?

- Tak proszę pani.

- Ja również jestem zadowolona, ale pewne okoliczności spowodowały, że będziemy musiały się rozstać. Dostaniesz bardzo dobre referencje i na pewno znajdziesz nową pracę – pani na chwilę zawiesiła głos – a właściwie to już ją znalazłaś.

Zadzwoniła dzwonkiem i pojawił się lokaj.

- Czy mój gość już przyszedł?

- Tak, proszę pani.

- Czekam.

I do gabinetu weszła kobieta, która wczoraj zagadywała Teofilę a wraz z nią młody, elegancki mężczyzna.

- Witam serdecznie, oto moja Teofila Miksztal, a właściwie pana, panie Louis.

Mężczyzna lekko skinął głową i przemówił trochę dziwną polszczyzną.

- Witaj moje dziecko.

Teofila spojrzała śmiało, dygnęła i zachowała milczenie. Domyśliła się, że teraz będzie pracować u tego pana, nie potrafiła tylko odgadnąć kim jest kobieta u jego boku, bo nie wyglądała na jego żonę. Tak czy siak na pewno nie będzie gorzej, zawsze była optymistką i patrzyła na świat z radością i bez lęku.

67

- Teosiu, od dziś będziesz pracowała u pana Louis X.,właściciela kopalni.

- Zgadzasz się? – zapytała nieznajoma kobieta.

- Tak...czy będę mieszkała w Dąbrowie?

- Na razie, później może trochę dalej - kobieta uśmiechnęła się nieznacznie.

I tak po upływie pół roku Teofila miała nową pracę. Był sierpień 1911 roku. Jej nowy dom przy ulicy Ogrodowej był większy, ładniejszy i okazalszy. Pałac? W porównaniu z domem w Tochołowie na pewno, podobał jej się bardzo.

Państwo X., bogaci właściciele kopalni oprócz pięknego domu mieli troje dzieci, a czwarte miało się urodzić lada dzień. Przypadek sprawił, że pani X parę razy widziała Teofilę w parku z dziećmi i spodobał się jej sposób zachowania dziewczyny, jej spokój i opiekuńczość w stosunku do maluchów, cierpliwość z jaką odpowiadała na niezliczone pytania dzieci, opanowanie i malująca się w uśmiechu radość życia.

Poza tym była to młoda i silna osoba. Jej niania była zbyt schorowana i stara, aby opiekować sięj dziećmi, a obecna opiekunka właśnie wyszła za mąż i wyjechała z Dąbrowy.

Miała więc kłopot a i czas naglił, bo rozwiązanie tuż tuż.

I wtedy znów spotkała w parku tę dziewczynę, więc prędko wysłała gospodynię, aby dowiedziała się u kogo pracuje.

Gdy to się nie udało posłała lokaja, aby ją dyskretnie wyśledził i już po chwili miała adres.

Resztę pozostawiła swojemu mężowi, który spisał się nadzwyczajnie i wkrótce Teofila znalazła się na Ogrodowej, do tego we własnym pokoju.

68

Gdy następnego dnia poszła po swoje rzeczy do wujostwa nie kryła entuzjazmu. Opowiadała, że w domu jest łazienka, toaleta, ciepła woda i wiele innych rzeczy, o których nawet nie słyszała.

Początkowo opiekowała się trójką a po porodzie czwórką dzieci, a że chłopcy i dziewczynki byli spokojni udawało jej się od czasu do czasu pomagać w kuchni, gdzie rządziła Matylda - kobieta w wieku jej mamy, której Teofili czasami bardzo brakowało.

Poniżej ślubne zdjęcie jej chlebodawców:

Ilustracja 20: Ślub Louisa

69

Czas płynął szybko; w 1912 roku wziął ślub jej starszy brat Teofil, który teraz też mieszkał w mieście, nadszedł 1913 rok i wtedy państwo X postanowili, że wyjadą do Lyonu, do Francji skąd pochodzili. Poinformowali o tym Teofilę pewnego dnia podczas obiadu, który jadła wspólnie z dziećmi. Była zaskoczona, ale od pewnego czasu słyszała o wyjeździe od gospodyni, tej samej, która zaczepiła ją w parku. Tęskniła za rodzicami i rodzeństwem, a teraz jeszcze ten wyjazd i to na pewno dłużej niż na rok. Co począć? Co robić? Myśl, aby nie jechać nie postała jej w głowie: lubiła państwa i zżyła się z dziećmi, ale tęsknota była taka silna...Z kłopotu wybawiła ją pani, nazajutrz poprosiła ją na rozmowę. Teofili przez ułamek sekundy przyszło do głowy, że może chce ją zwolnić.

- Teosiu, ponieważ wyjeżdżamy za parę tygodni, a ty masz rodzinę na wsi, myślę, że musisz do nich pojechać, aby się pożegnać.

Jutro odwieziemy cię na stację, posiedzisz u mamy a po trzech dniach wrócisz i pomożesz w pakowaniu. Co ty na to?

- Bardzo pani dziękuję.

Nie spała dobrze tej nocy, wspominała Tochołów, którego nie widziała trzy lata, myślała o mamie i tatku oraz o rodzeństwie.

Jak wyjeżdżała do miasta najmłodszy Władyś nie miał dwóch lat i ledwo chodził, czy go jutro pozna? a jej siostry, co robią, czy najstarsza 19 letnia Tekla ma już kawalera? No i czy ja poznają, od tamtego czasu bardzo się zmieniła, wydoroślała, miała ukończone 16 lat. W końcu usnęła. Nazajutrz zdziwił ją bagaż jaki zobaczyła w sieni; dwie duże walizki i okazało się, że to wszystko dla niej, prezenty dla rodziców i rodzeństwa, pani dała jej sukienki, których już nie nosiła, ubrania po dzieciach, chustki i materiały a dla tatki papierosy. No, no, żeby tylko z tym dojechać do domu.

70

Gdy przyjechała wszyscy ją poznali i ona ich też, płaczom ze szczęścia nie było końca, a gdy po pewnym czasie dotarły za nią dwie olbrzymie walizki z prezentami nikt nie mógł się uspokoić. Nawet ojciec ją uścisnął co nieczęsto mu się zdarzało. A wieczorem, gdy zakończyli prace w obejściu zasiedli do stołu i Teofila zaparzyła herbatę przywiezioną w prezencie dla mamy. I opowiadała rzeczy dla nich niepojęte a oni opowiadali co działo się we wsi w czasie, gdy jej nie było. Siostry były zachwycone jej wyglądem, fryzurą suknią i skórzanymi bucikami.

Bo też ich siostra była piękną kobietą – można to sprawdzić na zdjęciu poniżej; tak wyglądała Teofila w 1913 roku, gdy przyjechała się pożegnać przed wyjazdem do Francji.

Ilustracja 21: Babcia, 1913

71

Radość z wizyty zmąciła wiadomość o planowanym, dalekim wyjeździe, ale nie smucili się długo, bo mama Teofili powiedziała - Jak wyjedzie to i przyjedzie.

- A gdzie jest ta Francja? – chciała wiedzieć Nastka.

- Bardzo daleko, koleją to zejdzie parę dni.

- A po co tam jedziecie?

- Państwo mają tam rodzinę, stęsknili się chyba, a pan to ma tam kopalnie.

- Teosiu, a ciężko pracujesz?

- Ciężko, ale nie tak jak wy, a jak mam trochę wolnego to pomagam w kuchni. U moich państwa codziennie jest mięso, a niektóre dania to nawet nie wiedziałam jak się nazywają.

- A w piątki-zapytała Marcjanna - W piątki je się ryby, ale mięso też jest.

- To dlatego jesteś taka gruba - dociął jej Wincenty.

- Ja ci dam gruba – i zaczęli się tarmosić.

- Cicho dzieci, opowiadaj jeszcze.

- Mam swój mały pokoik obok pokoju dziewczynek, własne łóżko, komodę na ubrania i myję się w łazience.

- Co to jest „włazience”? – chciał wiedzieć pięcioletni Władyś.

- Łazienka to taki pokój w którym się myjemy. Woda leci z kranu a kran jest w ścianie i jak się napali w piecu to ta woda jest ciepła. I do tego pachnące mydło, takie jakie dałam dziewczynom.

-To nie mają studni? – Władyś był zawiedziony.

72

- Głupiś, słyszysz przecie, że studnia jest w ścianie i nazywa się kran – powiedziała Marcysia.

Teofila opowiadała o wszystkim, o ich bracie i bratowej, o jego pracy na kopalni,o tym jak żyje się w mieście i o tym, że może kiedyś Wicek też trafi na kopalnię.

- Jak mnie matuś puści...

- Puści, puści, ale jak będziesz miał wąsy pod nosem, a nie mleko.

I tak gadali, gadali, aż zrobiło się późno i trzeba było iść spać, bo jutro czekał ich zwykły dzień pracy. Teofila przytuliła się do swoich sióstr, ale długo nie mogła usnąć: było jej ciasno, siennik był niewygodny, pierzyna za ciepła no i za dużo wrażeń jak na jeden dzień. I tak minęły trzy dni i nastał dzień pożegnania. Nawet nie przypuszczała, że nie będzie ich widzieć przez parę lat...

Tak to mogło być a może całkiem inaczej, babcia wyjechała ze „swoją rodziną” wiosną 1913 roku a powróciła dopiero po pięciu latach w 1918 roku, do wolnej Polski. I znów się zmieniła, jak przyjechała miała 21 lat, poniżej trzy zdjęcia z pobytu we Francji.

73

Ilustracja 22: Babcia, 1918

Rodzina Louis,u której babcia pracowała aż do ślubu w 1921 roku bardo ją lubiła, państwo chcieli babcię zaadoptować, wykształcić i zapewnić lepsze życie. Może by się tak stało, ale poznała Stanisława Kępskiego,wyszła za mąż i rozstała się ze „swoją” rodziną, bo założyła własną.

Pobyt we Francji był bardzo intensywny, nie mieszkali tylko w Lyonie, ale podróżowali. Babcia była w Maroku, w Tunezji, na Lazurowym Wybrzeżu. We Francji też więcej gotowała niż w Polsce, a to czego się wtedy nauczyła przeniosła do swojego domu .Gotowała wspaniale i była to kuchnia bardzo lekka z użyciem oliwy, co w latach 60 w Polsce było rzadkością.

Nie umiała czytać i myślałam, że nie potrafiła też pisać, ale wizyta u wujka Zygmunta Madejskiego ( syn siostry babci) w 2015 roku na wiosnę przekonała mnie, że było inaczej: to właśnie mały Zygmunt uczył swoją mamę i i jej siostrę czytania i pisa74

nia. Widziałam podpisane przez babcię zdjęcie z I Komunii cioci Jani- miała ładny charakter pisma. A więc jednak nie była osobą niepiśmienną. Bardzo dobrze mówiła po francusku i to językiem literackim, którego nauczyła się w „swojej rodzinie”. Ciocia Jania, opowiadała mi historię, jak to pewnego dnia babci zginęły pieniądze, szukała ich po całym domu, ale w końcu poprosiła o pomoc świętego Antoniego, modląc się na głos. Modliła się po francusku.

Na to wszystko weszła sąsiadka, a słysząc jakąś dziwną mowę i widząc babcię krążącą po pokojach pomyślała, że starsza pani oszalała! Jakież było jej zdziwienie, gdy usłyszała od Krupiny, że to język francuski i że są to słowa modlitwy do świętego Antoniego, który pomógł znaleźć pieniądze. Babcia lubiła pouczać, „to nie tak”, „to tak,”a ja już wiem po kim odziedziczyłam tę cechę.

Albo inna scena: rzecz dzieje się w Legnicy na początku lat 60, gdzie mieszkaliśmy wtedy z rodzicami ,przyjeżdża do nas w odwiedziny babcia. Nie lubiła bezczynnie siedzieć więc pomagała mamie, tego dnia prasowała siedząc przy desce. Babcia lubiła prasować, ja też darzę tę czynność sympatią, no więc babcia prasuje a ja oglądam francuski serial „Bella i Sebastian”, którego akcja rozgrywała się daleko w Alpach. Nagle głos lektora umilkł, słychać tylko francuskie dialogi i już byłam bliska płaczu ze złości (bo bardzo lubiłam ten film),gdy babcia spokojnie tłumaczyła słowa płynące z ekranu, a zrobiła to w sposób tak naturalny jakby całe życie była tłumaczem francuskiego. Choć upłynęło tyle lat mam to zdarzenie w pamięci do dziś.

Wracamy do lat dwudziestych XX wieku, do Dąbrowy Górniczej, po powrocie z zagranicy babcia jeszcze przez chwilę opiekowała się dziećmi, ale 19 czerwca 1921 roku wyszła za mąż za Stanisława Kępskiego. Poniżej zamieszczam akt ślubu z USC i odręczny z ksiąg kościelnych. Ceremonia miała miejsce w kościele Matki Boskiej Anielskiej.

75

„

„Działo się w Dąbrowie Górniczej dnia dziewiętnastego czerwca

tysiąc dziewięćset dwudziestego pierwszego roku o godzinie szóstej wieczór. Wiadomo czynimy iż w obecności świadków: Stanisława Soleckiego maszynisty w kopalni i Antoniego Kępskiego cieśli, obydwóch pełnoletnich z Redenu w dniu dzisiejszym zawarty został religijny związek małżeński pomiędzy Stanisławem Kępskim lat trzydzieści sześć mającym maszynistą w kopalni wdowcem po zmarłej w Gołonogu w roku przeszłym śp. Marjannie z Krzemińskich- urodzonym i zamieszkałym w Redenie- synem śp. Kacpra i Józefy z Piaskowskich małżonków Kępskich- a Teofilą Miksztal, panną-służącą lat

„

dwadzieścia cztery-urodzoną w Parafii Książ Wielki, a zamieszkałą w Dąbrowie- córką Michała i Katarzyny z Kustoszów małżonków

Miksztalów. Małżeństwo to poprzedziły trzy zapowiedzi zgłoszone w tutejszym parafialnym kościele...Małżonkowie nam oświadczyli, że umowy przedślubnej nie zawierali.”

76

Nie wiem jak się poznali moi dziadkowie, ale wiem, że Stanisław był starszy od babci o 12 lat, był podwójnym wdowcem i pochował czterech synów. Świadkami na ślubie byli Antoni Kępski – brat dziadka (cieśla) i Stanisław Solecki (maszynista w kopalni),uroczystość miała miejsce o godzinie 18, nie żył wtedy ojciec pana młodego. Stanisław Solecki i jego rodzina musieli być zaprzyjaźnieni z rodziną pana młodego, gdyż ojciec Stanisława był chrzestnym Mikołaja Piaskowskiego, wujka Józefy, mamy Stanisława Kępskiego.

Byli bracia Stanisława i jego cztery siostry, nie wiemy kto przyjechał z Tochołowa, może tylko rodzice?

Babcia i dziadek mieli dwóch synów: Teofila ur.31.III.1922 r.

– mojego ojca – zm. 10.XII.1980 r w Łodzi i Czesława ur.6.VI.1924 r.

– już za tydzień będziemy świętować 90. urodziny wujka. Nie cieszyli się długo małżeńskim szczęściem: w 1924 r dziadek zachorował na tyfus, podobno bardzo chciał jeść więc mały 2,5 letni synek 77

podał mu kromkę chleba i to przyczyniło się do jego śmierci.

Zmarł 30 września 1924 roku.

Mając zaledwie 27 lat i dwoje małych dzieci babcia została wdową pozbawioną środków do życia-jej mąż pracował na kopalni jako maszynista i utrzymywał całą rodzinę. Jakby mało było śmierci kochanego męża, jej teściowa a moja prababka, Józefa Kępska z domu Piaskowska wygoniła ją z domu, no bo skoro nie żyje syn to co tu ma do roboty synowa? Wujek Czesiek zapytany o dom na ul. Reymonta opisał go jako „chałupę krytą strzechą” i z tej chałupy pewnego jesiennego dnia...przymykam oczy i widzę, że ”mogło być tak:” „Dwa dni po pogrzebie nastała jesienna szaruga, tak jakby pogoda opłakiwała odejście Stanisława. Młoda wdowa siedziała przy oknie i patrzyła na padający deszcz i liście wirujące w podmuchach wiatru. Patrzyła, ale nie widziała pogrążona w smutnych myślach, przypominała sobie zdarzenia sprzed kilku lat, gdy owdowiał jej najstarszy brat i wtedy ona mu pomagała.

A dziś? Jest sama w obcym teraz domu, bez męża, który miał się opiekować nią i dziećmi a także swoją matką. Kto się teraz nimi zajmie, kto im pomoże? Bracia i siostry jej męża mają swoje rodziny i swoje kłopoty, a ona jest tu sama jak palec. I chociaż Teofila patrzyła na świat z optymizmem i umiała radzić sobie w trudnych sytuacjach, umiała pomagać innym to w chwili obecnej była odrętwiała i niezdolna do działania. Popłakiwała od czasu do czasu spoglądając na małego Teofila, który bawił się na podłodze i karmiła 4 miesięcznego Czesława, który od czasu do czasu głośno dopominał się o swoją porcje mleka.

Nagle drzwi się otworzyły i w ich progu stanęła teściowa. Teofila podniosła wzrok i zmartwiała patrząc na jej twarz.

- Musisz się jutro wynieść, to już nie jest twój dom skoro Stanisław nie żyje. Jutro rano.

78

I zamknęła drzwi. Teofila zdrętwiała i długą chwilę siedziała nieporuszona karmiąc małego synka, ale gdy odstawiła go od piersi wiedziała już co ma robić i jak się zachować.

Gdy położyła dzieci spać zakrzątnęła się wokół własnych rzeczy, które należało zabrać ze sobą. Nie był tego zbyt dużo, parę sukienek i ubranek dzieci więc spakowała to w węzełek jak robią kobiety na wsi i uspokojona podjętą decyzją położyła się obok synów. Najchętniej wyszłaby z tego domu od razu, ale patrząc na śpiące dzieci wiedziała, że to niemożliwe. Nie w taką noc jak dzisiaj. Nie z takimi małymi dziećmi.

Nazajutrz, kiedy było jeszcze ciemno za oknami ubrała maluchy, nakarmiła je i zakutawszy w ciepłą chustkę opuściła na zawsze dom przy Reymonta. Nie obejrzała się za siebie, nie pożegnała z teściową, nie uroniła ani jednej łzy. Poszła prosto do ciotki Marianny i wujka Jana, którzy przed 13 laty przywieźli ją z Tochołowa i poprosiła ich o pomoc w powrocie do domu, do mamy i taty. I tak zamknęło się koło.

Po dwóch dniach była już na wsi z dziećmi tak jak kiedyś jej brat. Rodzice ucieszyli się, że przyjechała i choć wiedzieli o śmierci Stanisława nie pytali co się później wydarzyło. Domyślili się, że ich córka nie ma się gdzie podziać, ale nie bardzo wierzyli, że zostanie z nimi na dłużej. Teofila w ich odczuciach przynależała do miasta.

Wieczorem, gdy usiedli na chwilę spoczynku i mogli porozmawiać ojciec Teofili oznajmił: - Uradziliśmy z matką, że wrócisz do Dąbrowy a dzieci zostaną u nas.

- Dobrze, tato.

- A jak znajdziesz pracę i jakieś mieszkanie to kiedyś zabierzesz

79

chłopców do siebie. Na razie zostaną z nami bo jak pracować u obcych z takimi urwisami. Nie martw się, źle im nie będzie, a jak tu będą to może częściej przyjedziesz.

Pobłogosławili córkę i Teofila wyjechała do Dąbrowy Górniczej.

Babcia powróciła do miasta, do Krochmalki i bardzo szybko znalazła pracę jako „ panna służąca”. Odwiedzała swoje dzieci i rodziców w Tochołowie, ale nie tak często jak pragnęła. Nie było wtedy autobusów, jazda pociągiem była długa a i tak większość trasy pokonywało się pieszo. Poniżej zdjęcie wykonane w 1925 roku podczas takich odwiedzin, nie potrafię podać okoliczności jego wykonania, bo w tych latach zdjęcia na wsi to była ogromna rzadkość, najczęściej z okazji pogrzebu lub ślubu.

Po lewej stronie pradziadek Michał trzyma na rękach małego Czesława, obok niego stoi prababcia Katarzyna a obok niej moja babcia Teofila.

Z przodu, ubrany w koszulkę stoi mój tato Teofil. Fantastyczne zdjęcie, które dostałam od Urszuli.

80

Ilustracja 23: Tochołów, 1925

Pradziadek Michał Miksztal jest bardzo porządnie ubrany w garnitur, a na nogach ma wysokie, skórzane buty. Prababcia Katarzyna założyła korale, ale wydaje się być boso, na głowie obowiązkowo chustka, ale związana z tyłu, ten sposób wiązania nazywa się „jasiek”. Za to babcia ubrana jak najbardziej z miejska: na głowie kapelusz, sukienka, płaszcz, pończochy i buty na niewielkim obcasie.

A na twarzy wspaniały uśmiech! Stoją chyba przed swoim domem w Tochołowie, nie wiem kim jest stojąca obok, uśmiechnięta młoda dziewczyna. Chłopcy noszą koszulki, w jakich biegały wtedy dzieci, wujek Czesiek jest na rękach u dziadka a mój tato stoi trzymając za rękę swoją mamę, którą rzadko widywał. Są boso. Bardzo lubię to zdjęcie i spoglądając na nie obdarzyłam sympatią pradziadków, jest to ich jedyne zdjęcie i cieszę się, że je mam. A spoglądając intensywnie dostrzeże się brak palca wskazującego u Michała... Babcia wróciła do Dąbrowy, jej mali synkowie wychowywali się na wsi.

W ciągu dwóch lat zaszły jednak wielkie zmiany: poznała młodego kawalera, Jana Krupę i w dniu 16 maja 1926 roku wyszła za niego za mąż w tym samym kościele, w którym 5 lat temu poślubiła mojego dziadka. Poniżej zdjęcie ślubne i akt ślubu.

Ilustracja 24: Ślub babci z Janem Krupą, maj 1926

81

Z tego związku urodziły się dwie córki: Janina w 1927 i Henryka w 1928 roku i tak oto rodzina w krótkim czasie liczyła sześć osób.

Mój tato w 1929 roku poszedł do szkoły, na wsi pozostał jego brat, ale i on wkrótce powrócił do mamy i nowych sióstr.

W Dąbrowie zachowało się zdjęcie rodziny nowego męża babci – pochodzi z połowy 1926 r. bo babcia jest w ciąży, stoi pierwsza po lewej a obok niej mąż Jan Krupa, siedzą jego rodzice Józefa i Jan Krupowie.

W domu w Dąbrowie na ul. Poprzecznej mieszkały trzy rodziny, działka pod dom została zakupiona 6 mają 1924 r przez teściową babci – Józefę Krupę za kwotę 600 milionów marek polskich !!!

Zanim to się stało miała trzech właścicieli: Mariannę z Bałdysów Grabowską; ona 12.X.1910 r. sprzedała ją Emanuelowi Woźniakowi a 6.V.1920 r on sprzedał ją Franciszkowi Hałaburdzie. I tak cztery

82

Ilustracja 25: Rodzina Krupów, 1926

lata później, też w maju, trafiła do rodziny Krupów i tak jest do dziś.

Powyżej zdjęcia z lat 50 na tle domu na Poprzecznej 13.Na górze babcia, Hania i Usia, na dole ja, Elżunia i Hania, z boku spogląda na nas ciocia Henia.

Na Poprzecznej, w otoczeniu rodziny mieszkało się dobrze.

Za domem był niewielki ogródek, warzywa były swoje, być może trzymało się kury i króliki. Mieszkanie składało się z dwóch pokoi i uchni, łazienki jeszcze wtedy nie było, ganek też powstał dopiero w latach sześćdziesiątych-dobudował go wujek Mietek, zięć babci.

Do toalety zwanej „wychodkiem” szło się na podwórko, znajdowały się tam też komórki na węgiel i inne potrzebne rzeczy. Te komórki w dzieciach budziły chęć poszukiwania skarbów, było w nich tajemniczo i trochę nieziemsko, lubiłyśmy do nich zaglądać i spędzać

83

w nich czas. Poniżej zdjęcie z lat 30 XX wieku i lokatorki domów przy Poprzecznej 13; od lewej: ciotka Staśkowa, ciotka Ćwiertniowa i moja babcia – zdjęcie pochodzi z odpustu w Gołonogu.

84

Ilustracja 26: Przed domem na Poprzecznej 13, lata 50.

W 1931 roku powrócił do domu ze wsi Czesław i rodzina prezentowała się tak jak na zdjęciu (rok 1932), niestety niesforny brat mojego taty wpadł tuż przed zrobieniem zdjęcia do kałuży i nie ma go na fotografii. Od lewej: babcia, mała Henia, Teofil, Jania i Jan Krupa, ojciec dziewczynek.

85

W 1937 r na kopalni miał miejsce wypadek – jej mąż przeżył go, ale po paru dniach z powodu odniesionych ran zmarł.

Babcia ponownie została wdową, tym razem pod opieką miała czworo dzieci, z których najstarsze miało 15 a najmłodsze 9 lat.

Było to tuż przed wojną, w Polsce bieda i kryzys, brak pracy dla mężczyzn, dla kobiet też, brak opieki socjalnej państwa. Babcia otrzymywała rentę, wg słów cioci Jani było to 320 zł, przed wojną ta kwota miała wartość, ale po wojnie to było zbyt mało aby utrzymać wieloosobową rodzinę. Dzieci nie mogły się uczyć, musiały iść do pracy. A jednak babcia radziła sobie sama, nie żył już jej ojciec a mama umrze pod koniec 1937 rok.

W czasie II wojny światowej cierpiała cała rodzina jak tysiące polskich rodzin. Babcia pracowała przy regulacji rzeki Soły, żeby wyżywić dzieci zajmowała się handlem.

Podczas jednego z takich wyjazdów, (jechała ze swoją siostrą Teklą) gdy przekroczyła granicę została złapana i osadzona w więzieniu w Chrzanowie. Mogło to być w 1940 roku.

Po wyjściu z więzienia w Chrzanowie została przeniesiona do obozu (lager) i pracowała w miejscowości Bober-Oświęcim przy regulacji rzeki Soły. W obozie spędziła 1 rok. Podczas jej nieobecności dziećmi opiekowała się rodzina z Poprzecznej, mój ojciec, wtedy już 18 letni chłopak był na robotach w Niemczech. Czesiek, 16 letni chłopak pracował w kopalni Bytom jak ładowacz węgla.

Ciocia Jania, 13 letnia panienka zajmowała się handlem, pracowała w sklepie i na bazarze, żywiła całą rodzinę.

Ciocia Jania, 13 letnia panienka zajmowała się handlem, pracowała w sklepie i na bazarze, żywiła całą rodzinę. 1.IX.1940 roku zrobiła sobie to zdjęcie:

86

87

Najmłodsze dziecko babci- Henia została wysłana na roboty do Niemiec-pracowała koło Gliwic pasąc krowy w gospodarstwie.

Pracowała też w miejscowości Rudziczka, po niemiecku Rigerdorf, u Ślązaków, którzy dawali jej jedzenie, aby wysyłała do domu do Dąbrowy. Miała zaledwie 11 lat.

Po wojnie dzieci się usamodzielniły, mój tato zamieszkał w Legnicy, pozostałe w Dąbrowie. Wujek Czesiek mieszkał z żoną a ciocia Jania z babcia na ul. Łukasińskiego. Na Poprzecznej 13 zamieszkała ciocia Henia z mężem Mieczysławem (ślub wzięli w 1947 roku).

Ilustracja 27: Mój tata z siostrami, lata 30.

Ilustracja 28: Moja babcia

Żyło się ciężko, babcia otrzymywała niewielka rentę, poniżej dwa zaświadczenia z 1946 roku.

Lubiła być w ruchu, miedzy ludźmi, a że nie miała stałej posady wróciła do handlu. Jeździła ze swoja siostrą, Marcjanną na wieś

88

i u drugiej z sióstr Hanki, kupowała mleko, jajka, ser, śmietanę i drób. Babcia to była „biała ciotka” a Marcjanna „czarna”. Po przyjeździe na wieś sprzedawały towary przywiezione z miast: garnki, patelnie, talerze, kubki i co kto potrzebował a z nabiałem wracały

89

do Dąbrowy. A jak byłyśmy na wakacjach w Dąbrowie to rytuałem było ucieranie kogla-mogla. Wyglądało to tak: do garnuszka z uchem wbijało się żółtko, wsypywało 2-3 łyżeczki cukru, brało się łyżeczkę do herbaty i wychodziło z domu. Na ulicy pojawiały się 4 dziewczynki i każda z zapałem kręciła łyżeczką słuchając czy cukier jeszcze chrzęści. Jeżeli tak, to dalej się ucierało, aż z miłego chrzęstu nie pozostawał ślad i można było zacząć konsumpcję kogla-mogla. Czasami do utartego żółtka dosypywało się trochę kakao, nic lepszego nie wymyślono do tej pory. I po prawdzie to czasami nie chodziło o to, aby zjeść ten przysmak, ale, żeby ucierać, ucierać, ucierać chodząc po ulicy.

Tak wyglądała babcia (lata 60 XX wieku, Tunel)

W połowie lat 60 przeniosła się do Tychów, do swojej córki Janiny, która wyszła za mąż i 20.IX.1966 r urodziła Małgosię. I babcia wychowała swoja ostatnią wnuczkę, chociaż dobiegała 70-ki.

Odwiedzała nas w Legnicy, bardzo lubiłam te przyjazdy, a w 1966 r., gdy przeprowadziliśmy się do Krakowa odwiedzaliśmy się częściej.

90

Babcia była osobą niezwykle pogodna, optymistką , ciesząca się z życia. Myślę, że odziedziczyłam właśnie po niej pogodne usposobienie i optymizm.

A poniżej zdjęcie wykonane na Staszicu z okazji 75 urodzin, w kwietniu 1972 r. Stoją od lewej: ciotka Kozłowa (siostra babci),

91

Stanisława Miksztal (bratowa), ciotka Strąkowa, wujek Kozioł, ciocia Henia (córka), teściowa cioci Heni, z tyłu wujek Teofil (brat) i ciocia Wenia (bratanica babci).

Ilustracja 29: 75 urodziny babci, kwiecień 1972

Co można jeszcze napisać o jedynej babci? Lubiłam ją odwiedzać w Tychach, lubiłam jej obiady bo gotowała wspaniale, lubiłam jej spojrzenie – patrzyła na swoje wnuczki z miłością i nieskrywanym podziwem, lubiłam jej optymizm i żałuję tylko, że wtedy nie przyszło mi do głowy zapytać o rodzinę. Ostatni raz spotkałyśmy się na pogrzebie jej najstarszego syna, a mojego taty, który zmarł 10.XII.1980 r. Babcia często powtarzała pod koniec życia, że to Teofil ją pochowa, stało się jednak inaczej. Śmierć ojca załamała ja i po dziewięciu miesiącach, 27 września 1981 roku zmarła w Dąbrowie Górniczej.

92

93

rozdział IV Mój dziadek: Stanisław Kępski

94

Wszystko zaczęło się od wizyty u księdza Tadeusza Żmudy w Dąbrowie Górniczej w kościele pw. Matki Boskiej Anielskiej wiosną 2012 roku. Szukałam aktu zgonu dziadka i udałyśmy się z Elżunią i Urszulą ( tzw. Komisja Genealogiczna)do kancelarii w celu znalezienia go. Okazało się, że data wyryta na nagrobku nie była poprawna, ale szukałyśmy dalej i w pewnej chwili ksiądz proboszcz odnalazł poszukiwany akt . Przytaczam go tu w całości:

„

„

„Działo się w Dąbrowie Górniczej 30.IX.1924 roku o 10 rano stawili

się Wiktor Kępski dozorca i Jan Płaskacz obaj pełnoletni i oświadczyli, że w Redenie o godzinie 1 w nocy zmarł maszynista lat 40 Stanisław Kępski urodzony syn Kacpra i Józefy z domu Piaskowskich. Pozostawił swoją żonę wdowę Teofilę Miksztal.”

Wtedy po raz pierwszy dowiedziałam się, że ojciec mojego dziadka miał na imię Kacper a jego mama to Józefa z domu Piaskowska.

Czytanie tego dokumentu wprawiło nas w euforię, a ja po prostu zachwyciłam się sformułowaniem „działo się” i już wiedziałam, że jeżeli kiedyś opiszę dzieje rodziny to tytuł będzie tylko jeden.

O rodzinie dziadka Stanisława Kępskiego wiem bardzo niewiele, głównie z tego powodu, że po jego śmierci babcia musiała się szybko wyprowadzić z ulicy Reymonta bo teściowa ją stamtąd wygoniła.

Dziadek, zanim poślubił w 1921 roku babcię, był wdowcem , pochował dwie żony i czterech synów, którzy zmarli w okresie niemowlęcym. Pracował na kopalni jako maszynista, mieszkał wtedy chyba w Gołonogu, bo dane o jego żonie i dzieciach znalazłam właśnie tam. Mieszkał tam z pierwszą i drugą żoną, bo po ślubie z babcią zamieszkał w Redenie i tam zmarł.

Pierwsza żona to Wiktoria z domu Wasilewska ur. w 1885 roku, dnia 18 IV.1910 r urodziła w Gołonogu syna Zygmunta. Druga żona to Marianna z domu Krzemińska ur. w1889 r a zmarła 18.IX.1920 r,

95

miała wtedy 31 lat. W 1915 r urodziła nieżywe dziecko płci męskiej, w 1918 r urodziła syna Stanisława ,który zmarł w 1921 r, a w 1920 r. urodziła Izydora, który żył 4 miesiące. `Gdy mój dziadek brał ślub w maju 1921 r nie żył już jego synek Stanisław.

96

Ilustracja 30: Jedyne zdjęcie dziadka Stanisława Kępskiego

Rodzice mojego dziadka mieli siedmioro dzieci, o nich dokładniej piszę w rozdziale poświęconym Kacprowi i Józefie.

Od cioci Jani, siostry mojego taty, dowiedziałam się, że dziadek pięknie śpiewał, miał bardzo ładny głos i to w zasadzie wszystko na jego temat. Oczywiście dalej szukam korzeni rodziny, gdyż ciągle nie znam dokładnej daty jego urodzenia, a jego rodzeństwa tak.

Na Poprzecznej natrafiłam dzięki Urszuli na wnuka Teofili z domu Kępskiej po mężu Sindera, Antka Sinderę, od jego kuzynki otrzymałam fotografie i dane Józefy z domu Kępskiej po mężu Stachurska.

97

rozdział V Dzieci mojej babci

98

Moja babcia nie miała szczęśliwego życia małżeńskiego bo dwa razy, w krótkich odstępach czasu, została wdową, ale na pewno nie zaznała jako młoda matka śmierci malutkich dzieci. Wszystkie dzieci przeżyły wiek niemowlęcy i wyrosły na wspaniałych ludzi. Rozdział nosi tytuł dzieci mojej babci, bo tak naprawdę to sama je wychowywała, nie poznałam żadnego dziadka, nie żyli długo. Ale żeby wszystko było zgodnie ze sztuką pisania tych wspomnień zacznę tak: Teofila i Stanisław Kępski mieli dwoje dzieci: Teofil

Czesław

ur. 31.III.1922 r. w Dąbrowie Górniczej zm. 10.XII.1980 r. w Łodzi ur. 6.VI.1924 r. w Dąbrowie Górniczej

Teofila i Jan Krupa mieli dwoje dzieci: Janina Henryka

ur. 13. III.1927 r. w Dąbrowie Górniczej ur. 16.VIII.1928 r. w Dąbrowie Górniczej zm. 15.V.2009 r. tamże

O moim tacie napisałam w rozdziale o rodzicach więc tu tylko o wujku i ciociach. Wujek Czesiek w czerwcu 2014 r. ukończył 90. rok życia i z tej to okazji Urszula i Zdzisław przygotowali na Staszicu wspaniałą uroczystość, poniżej zdjęcia wykonane tamtego czerwcowego dnia:

99

Wujek nie lubi opowiadać o sobie, ale troszeczkę go przymusiłam i tak powstała ta historia, przymykam oczy i widzę, że mogło być tak i tak było: „Po śmierci taty byłem w Tochołowie aż do 7. roku życia. Wróciłem do domu jak szedłem do szkoły. Z wczesnego dzieciństwa pamiętam, że naprzeciwko domu dziadków była u sąsiada młockarnia, włożyłem tam prawą rękę i ucięło mi końcówkę palca. I pamiętam dziadka Michała Miksztala - był trunkowy.

Jako dziecko byłem psotnikiem, kazali mi pilnować kóz a ja latałem po lesie. Teofil pilnował i czytał książki. Psy nieraz potargały mi spodnie, karcił mnie Władek Pasek. Jak miałem 16 lat czyli w 1940 roku to pracowałem w kopalni Bytom, byłem ładowaczem węgla. To była bardzo ciężka praca więc po paru miesiącach uciekłem stamtąd. Przychodzę na kolacje do domu a tu wchodzi Niemiec, po mnie. Mama go uprosiła, żeby mnie nie zabrał. Dał mi przepustkę i pojechałem do Bytomia, dali mi zwolnienie z pracy. Później chodziłem do szkoły górniczej

100

w Dąbrowie a jak ją skończyłem dostałem pracę w Hucie Bankowej. Pracowałem tam od 1941 roku jako tokarz. Stamtąd też uciekłem. Ciocia Jania handlowała, żywiła nas, sprzedawała w sklepie. Ciocia Henia pasła krowy koło Gliwic, to była praca

Ilustracja 31: Ciocia Jania

101

u Niemców. Po wojnie poszedłem do wojska, skończyłem szkołę podoficerską w Dąbrowie. Dowódca był Rosjaninem, codziennie pijany, straszył, że mnie zastrzeli. Uciekłem więc z tej szkoły do Tunelu, ale po wojnie była amnestia i uratowałem się. W hucie Bankowej pracowałem 48 lat. Z rodziną ojca nie było kontaktów, ja pamiętam tylko ciotkę Wasilewską, była sympatyczna.

Moja pierwsza żona pochodziła ze Sławkowa, druga to Czesia, nie żyje od 2004 roku.”

Wujek Czesiek ma trzech synów: Mariana, jego mamą jest Leokadia, Kazimierza i Janusza , jego mamą jest Halina. Jest pogodny i ma poczucie humoru, świetnie się trzyma pomimo tego, że od 70 lat pali papierosy! Zawsze elegancko ubrany.

Ciocia Jania, z domu Krupa po mężu Pawlik od najmłodszych lat była w mojej pamięci jako osoba elegancka, ładnie ubrana a do tego posiadaczka wspaniałych butów, z których czerwone, z pięknej skóry szpilki pamiętam najlepiej. Mieszkała przy ul. Łukasińskiego, dobrze pamiętam tamto mieszkanie i podwórko - tam chodziło się do toalety, bo takiej w domu nie było. A po spotkaniu z ciocią w marcu 2015 roku mogę napisać „mogło być tak i tak było”: „Jak wybuchła wojna w 1939 roku to szkołę zamknęli, ale później 3 razy w tygodniu uczyły nas Niemki niemieckiego, uczyłam się dobrze i miałam dobre koleżanki. Jak skończyłam podstawówkę to poszłam do Arbeitsamtu i pracę dostałam w fabryce gilz „Gilzy” Kozińskiego, tam pracowałam do 1945 roku. Po wojnie przez 1 rok chodziłam do technikum ekonomicznego, ale była bieda w domu. Mama znała głównego księgowego z kopalni Generał Zawadzki i poprosiła go, aby znalazł mi pracę. Załatwił mi pracę w sklepie, byłam kasjerką. Musiałam pracować, bo po wojnie 320 zł renty babci to było parę groszy. Kopalnia miała swoje sklepy, byłam w nich a później przenieśli mnie do działu personalnego. Zwolniłam się po pewnym czasie i poszłam do

102

Katowic do Montokwasu, pracowałam tam do 1.V.1989 roku, wtedy przeszłam na emeryturę.

Mieszkanie w Dąbrowie Górniczej przy ul. Łukasińskiego: poszłam do Żelichowskiego, do Urzędu Kwaterunkowego, to był chyba 1949 rok i otrzymaliśmy przydział, 1 pokój i kuchnia.

Henia wyszła za mąż i przeprowadziła się na Poprzeczną a ja z mamą na Łukasińskiego, Czesiek po rozwodzie też mieszkał z nami. W 1962 roku wyszłam za mąż za Adama Pawlika i po dwóch latach przeprowadziliśmy się do Tych.

Mama została z Cześkiem, ale jak 20.IX.1966 roku urodziła się Małgosia przyjechała do nas na stałe.

Ciotka z Piotrkowa poznała babcię z Kępskim. Ciotka Wojciechowska (siostra babci) była bardzo inteligentna i oczytana, jej córka Jania zmarła w 1945 roku. Ciotka w 1946. Mieszkali w Sosnowcu. Twój tata był żądny wiedzy i często przebywał u nich, Jania chodziła do gimnazjum i rozmawiali o ciekawych rzeczach. Teofil po skończeniu podstawówki zdawał do sztygarki, był zdolny i dobrze się uczył, ale było za dużo kandydatów i nie przyjęli go. Rok siedział w domu, babcia poszła do Lui i on pomógł, zapisała go do Śląskich Technicznych Zakładów Naukowych, ale uczył się rok, bo wybuchła wojna.

27 stycznia 1945r Rosjanie zabrali Cześka i Teofila do wojska, Teofil był w Łodzi i powiedział, że nie skończył szkoły średniej i chce się uczyć więc dali go do szkoły i mieszkanie w Warszawie. Czesiek jak był w wojsku to zdarzyło się, że nie zasalutował dowódcy, ten go uderzył w twarz więc uciekł do Tunela, ale wrócił jak była amnestia i darowali mu.

Babcia przyjechał z Francji w niedzielę i poszła do Krochmalki, ona mieszkała w takich domkach, które dawała kopalnia.

Babcia we Francji była od 1913 do 1918 roku, mówiła literac-

103

kim językiem francuskim, bo cały czas była wśród Francuzów.

Rodzina Louis chciała ją wykształcić, pomagała jej też później.

Babcia załatwiła pracę Krochmalowi, jeździł powozem, znalazła pracę we Francji Gucwinie (mama Piotrka Gucwy, męża mojej kuzynki Hani), babcia pracowała jako kucharka, w tym domu była pokojówka. Babcia posyłała mnie na lekcje śpiewu, ale mi to nie wychodziło, powinna wysyłać Henię bo miała ładny głos.

Stanisław Kępski ładnie śpiewał, ciotka Wasilewska ( jego siostra) była miła i babcia kontaktowała się z nią, nawet chodziła do niej z Urszulką.

Babcia pomagała wielu osobom, Krupie znalazła pracę na kopalni (Krupa to drugi mąż babci), wujek Kozioł, też mu znalazła pracę w piaskarni, kopalnie potrzebowały piasku, a on z zawodu był rzeźnikiem, ciotka Kozłowa fryzjerką.

Michał Miksztal, ojciec babci, czytał gazety i nie chcieli go pochować bo uświadamiał ludzi. Katarzyna to była kobieta wiejska, miała ładne korale. Władek Miksztal ( syn Juliana, brata Michała) z nim kontaktował się twój tata . Był wykształcony, miał syna Zbigniewa i córkę Basię. Kiedyś twój tata w mundurze przyjechał do Julka (Miksztala) a tam jeden pan powiada „co pan tu robi w mundurze, przecież pan był w AK” i Teofil już nie przyjeżdżał. Miał twój tata zegarek Omega, dostał go od Louisa, ale ubecy mu zabrali w 46 lub 47 roku.”

Ciocia Jania ma wspaniałą pamięć, świetnie wygląda a bystrego umysłu może jej pozazdrościć niejedna młoda osoba, dużo czyta i interesuje się otaczającym światem. Jest osobą bardzo rodzinną a historie o dawno nieżyjących członkach rodziny budzą we mnie podziw. I ciągle zdumiewa mnie to, że dawniej pomimo braku telefonów i samochodów ludzie wiedzieli o sobie więcej niż dziś, częściej się spotykali. W 1962 roku poślubiła Adama Pawlika

104

i wyprowadziła się z Dąbrowy do Tychów, 20.IX.1966 roku urodziła się Małgorzata czyli moja najmłodsza kuzynka Gosia. Gosia jest matką chrzestną mojego syna Bartka. Poniżej zdjęcie Heni i Jani w dniu I Komunii Świętej, lata 30.

Ilustracja 32: Ciocia Henia i ciocia Jania

Ciocia Henia, z domu Krupa po mężu Osowska była osobą pogodną, serdeczną, rodzinną, obdarzoną pięknym głosem. Z wujkiem Mietkiem, jej mężem tworzyli wspaniałą rodzinę, wychowali dwie córki: Urszulę ur.7.I.1950 r w Dąbrowie i Annę ur. 2.I.1953 r. też w Dąbrowie. U cioci w domu panowała ta wspaniała atmosfera, że każdy kto tam zawitał czuł się zupełnie wyjątkowo. I zawsze był podejmowany po królewsku, ja np. uwielbiałam „zielone śledzie ,pieczone w zalewie octowej”, te śledzie zawsze pojawiały się na stole jak przyjeżdżaliśmy z Krakowa. Tradycja nie ginie: ostatnio

105

to Uśka jest mistrzynią w ich przygotowaniu. Ciocia robiła też wspaniałą czekoladę, gdy w latach 80 ubiegłego wieku nie było nic w sklepach, czekoladę z orzechami i rodzynkami a jej smak najlepiej pamiętają moje córki .I twierdzą do dziś, że to była najlepsza czekolada jaką jadły. Poniżej na zdjęciu z ciocią Wenią w dniu 26.VIII.2000 r. na ślubie mojej córki Patrycji i Łukasza .

Ilustracja 33: Ślub cioci Heni i wujka Mietka, 1949

106

Ilustracja 34: U cioci Heni (2004)

107

rozdział VI Moi rodzice

108

Moi rodzice to Teofil Kępski ur. 31.III.1922 r. w Dąbrowie Górniczej zmarły 10.XII.1980 r. w Łodzi i Jadwiga z domu Gąglewicz ur. 31.VII.1921 r.. we Lwowie zmarła 23.IV.2001 r. w Krakowie.

O rodzinie ojca napisałam powyżej, ale o rodzinie mamy mam niewiele informacji. Mama nie opowiadała o przeżyciach w czasie wojny i o tym dlaczego musiała uciekać w 1943 r ze Lwowa.

Wiem, że jej mama a moja babcia nazywała się Maria z domu Kaznecka po mężu Gąglewicz i zmarła na zapalenie płuc, gdy jej córka miała 9 miesięcy a więc w 1923 roku. Mama miała brata Mariana starszego od niej o 15 lat urodzonego w 1906 roku. Ojciec mamy, Józef Gąglewicz był cieślą i stolarzem, naprawiał figury w kościołach. Brat Marian pracował jako kierowca w pogotowiu.

Mama podała mi adres lwowski: ulica Księdza Kordeckiego, obecnie Ołeny Stiepaniwny. Mój mąż znalazł w internecie wcześniejszy adres dziadka, z 1913 r.,ulica Domsa 16 – obecnie Woytowicza, tam dziadek Józef miał warsztat stolarski. A Elżunia odkryła jeszcze jeden adres – ulica Mochnackiego, rodzina Gąglewiczów mieszkała tam w 1908 r. I mam odpis aktu chrztu z kościoła. To wszystko czym dysponuję, na razie, bo oczywiście będę poszukiwała krewnych.

Poniżej ul. Kordeckiego w 2010 r., i odpis z kościoła:

Ilustracja 35: Lwów, ul. Kordeckiego

109

Ojciec urodził się w Dąbrowie Górniczej i mieszkał tam aż do czasu wyjazdu na roboty do Niemiec. Poniżej akt urodzenia i chrztu z kościoła pw. Matki Boskiej Anielskiej w Dąbrowie Górniczej:

„

„Działo się w Dąbrowie Górniczej dnia 18.IV.1922 roku o godzinie

5 po południu stawił się Stanisław Kępski maszynista w kopalni lat 36 mający z Redenu. W obecności Jana Płaskacza i Marjana Mań-

„

czykowskiego okazał nam dziecię płci męskiej urodzone 31.III.1922 roku

w Redenie o godzinie 2 w nocy z jego prawej małżonki Teofili z Miksztalów lat 25 mającej. Dziecięciu temu na chrzcie świętym odbytym przez

księdza niżej podpisanego proboszcza dano imię Teofil a chrzestnymi byli Piotr Kaban i Franciszka Fontena.”

Po wojnie, podczas której był na robotach w Senftenbergu i po ucieczce ukrywał się w lasach tunelskich, wstąpił do Ludowego Wojska Polskiego. Jeszcze słowo o tym, jak ojciec uciekał z Niemiec.

Na pewno przygotował się do tego, bo miał niemiecki mundur, który włożył podczas ucieczki do Polski.

110

Ilustracja 35: Lwów, ul. Kordeckiego

W ręku niemiecka gazeta, którą czytał, bo znał język. Uczył się go w szkole a doskonalił u siostry swojego ojca Władysławy Wasilewskiej, jedynej z rodziny Kępskich, z którą babcia Teofila utrzymywała kontakt. Gdy ojciec zniknął z domu bauerki ta nie od razu zawiadomiła władze, dała mu czas, aby spokojnie się gdzieś schował. Kto wie, może mundur, który ojciec miał na sobie „pożyczyła” mu, bo pasował z jej męża? Na pewno darzyła go sympatią i co tu dużo mówić, pomogła w ucieczce.

111

A ojciec wsiadł po prostu do pociągu i udając Niemca (łatwo mu to przyszło bo był wysokim blondynem) pojechał na wschód.

Na pewno miał jakieś dokumenty, bo chyba nie mógł liczyć na to, że go o nie nie poproszą. Całą drogę czytał tę niemiecką gazetę ucieczka się udała a on pojechał prosto do wujka Teofila, ukrywał się po nazwiskiem Szostak, a później poszedł do lasu, był żołnierzem AK. A potem w wojsku polskim.

Widocznie ten pomysł nie był zły, bo nie został zdemaskowany, że był żołnierzem Armii Krajowej. Nam i swojej żonie nigdy o tym nie opowiadał. Był w oddziale „Kalina”, w skład tego patrolu oprócz ojca wchodzili: Borsuk czyli Stanisław Miksztal, Lew Julian Stachurka, Ignac Wacław Dąbrowski, Kubek Julian Miksztal, Chart Tadeusz Gwiazda, Wierny Stanisław Kubrak i Wierny Adolf Miksztal (za książką Bolesława Michała Nieczuji-Ostrowskiego pt. Rzeczpospolita partyzancka). Miał pseudonim Łobuz. Poniżej fragment książki:

112

Ilustracja 35: Lwów, ul. Kordeckiego

W jednym oddziale – 5/II/112.pp AK – służyło wielu młodych ludzi, wśród nich czterech kuzynów.

Więzi, jakie połączyły ich podczas wojny okazały się niezwykle silne i trwałe. Przyjaźnili się do końca życia.

Inne wspomnienie o działalności w AK pochodzą z książki pt. „Wojenka – cudna Pani” Ryszarda Dominika Leśniaka. Poniżej fragment z tej książki:

113

Szukając informacji o rodzicach, odwiedziłam Szkołę Podstawową nr 6 w Dąbrowie Górniczej, aby otrzymać odpis z arkusza ocen taty. Wiosną 2014 r. bez trudu otrzymałam ksero arkusza z klasy pierwszej i ostatniej i stwierdziłam, że z matematyki to tatuś orłem raczej nie był a w ogóle w pierwszej klasie nie uczył się jak należy, z matematyki miał dwóję, ale został promowany do następnej klasy. W arkuszu ocen z klasy siódmej podano imię ojca Jan, z tego wynika, że drugi mąż babci Jan Krupa usynowił ojca albo to jest błąd. Nie wiem, jak te oceny mają się do tego, co słyszałam o ojcu: że dobrze się uczył, że uczył się grać na skrzypcach i miał słuch absolutny, wiem na pewno, że pięknie gwizdał i ładnie śpiewał, a tu zaledwie „dobry” z muzyki, hm, czyżby już wtedy nauczyciele źle oceniali uczniów? Na pewno najlepsze miał zachowanie, nie pamiętam też, żeby kiedyś mówił „ja w twoim wieku to miałem same piątki”. Mam zdjęcie ojca z czasów szkolnych, pora na nie.

114

Poniżej odpisy z arkusza ocen:

Ilustracja 36: Szkoła podstawowa (ok. 1930), mój tata Teofil Kępski w środkowym rzędzie, szósty od prawej

115

Po ukończeniu szkoły podstawowej zdawał w Dąbrowie do tzw. sztygarki (o tym opowiadała mi ciocia Jania), ale ponieważ było wielu chętnych nie dostał się i przez rok został w domu.

To był rok szkolny 1936/1937 a w następnym, jego mama udała się do swojego byłego pracodawcy Louisa i on umieścił ojca w Śląskich Technicznych Zakładach Naukowych. Uczył się tam przez rok, albowiem we wrześniu 1939 r. wybuchła wojna.

Jeżeli chodzi o mamę to wierzę, że arkusze z jej ocenami są we Lwowie a może trochę bliżej i że kiedyś uda mi się do nich zajrzeć.

W 1943 roku mama musiała uciekać ze Lwowa, świadectwo urodzenia (wypis) nosi datę 17 marca 1943 roku i pochodzi z kościoła pw. Św. Anny. Prawdopodobnie wstąpiła do wojska i pracowała jako sanitariuszka (pielęgniarka). Jedyna pamiątka z tych czasów to poniższe zdjęcie:

Na jego odwrocie zapisek wykonany obcą ręką „Pamięć z Rzeszowa.

III oddzielenie szpitalu wojskowego, 2675 poczta 38447”. To bardzo ważna informacja i na pewno kiedyś odszukam co ukrywa. Zdjęcie

116

zrobiono w Rzeszowie 11.II.1945 roku . Być może pisała to Rosjanka lub Ukrainka. Mama pierwsza z lewej na samej górze.

Pracowała na froncie a później w wojsku jako siostra, ojciec w 1946 roku ukończył szkołę wojskową, w roku następnym uczył się w Szczytnie i w Białymstoku.

Spotkali się na pewno w Legnicy i 11 lutego 1950 roku zawarli związek małżeński. Był to ślub cywilny, gdyż wojskowym nie wolno było zawierać związków sakramentalnych. Zresztą ojciec

117

odszedł od kościoła, mama opowiadała, że kiedyś nie dostał rozgrzeszenia w jednym kościele i udał się do drugiego, a tam ksiądz odpuścił mu jego winy i od tego czasu unikał spotkań z Bogiem. Rodzice nie ochrzcili nas, ja przyjęłam chrzest święty podczas ślubu kościelnego mając 23 lata. Na ślub ojciec musiał otrzymać pozwolenie z Warszawy, Elżunia dotarła do niego i poniżej zamieszczam akt ślubu i owo pozwolenie.

118

Świadkami rodziców byli Franciszek Parafianowicz i Mieczysław Springer. Poniżej ich zdjęcie ślubne:

W październiku 1950 r ,dokładnie 7, urodziła się moja siostra Elżbieta zwana Elżunią. Trzy lata później, 8 lipca 1953 r urodziłam się ja. Poniżej zdjęcie mojej siostry prosto z porodówki:

119

Elżunia urodziła się w Legnicy, po jakimś czasie ojciec został przeniesiony do Warszawy, gdzie na ul. Koszykowej pewnej upalnej środy pojawiłam się na świecie. Ale jak to bywa na służbie, ojca znów przeniesiono do Legnicy, w listopadzie 1953 r zamieszkaliśmy przy ul. Góralskiej 13. W 1966 r przenieśliśmy się do Krakowa i chociaż ojciec w latach 70 znów mieszkał w Warszawie przez parę lat, zostaliśmy w Krakowie.

120

Zdjęcie 33 Od lewej Regina Czerwińska, mama, Nina Przybytniak

Ilustracja 34 Rodzina Poberejków i mała Elżunia – około 1954 roku

121

Ilustracja 35: Lwów, ul. Kordeckiego

Ojciec do emerytury w 1972 lub 1973 pracował w wojsku. Mama w 1977 r przeszła na emeryturę jako urzędnik wydziału meldunkowego Urzędu Miasta. Krakowa. W Legnicy pracowała jako telefonistka w Zakładach Mięsnych przy ul. Ścinawskiej, w Krakowie w Miraculum (jako pracownik fizyczny) . Ostatecznie została urzędnikiem państwowym. Rodzice dobrze nas wychowali. Obok mała galeria zdjęć.

122

Babcia z moim tatÄ…, 1972

123

124

125

rozdział VII Najstarsi przedstawiciele rodzin

126

W tym rozdziale postaram się zamieścić wszystkie informacje i daty jakie znalazłam podczas kwerend w archiwach. Jest tego naprawdę dużo i czasami trudno dociec kto to jest i skąd pochodzi, a dla osoby nie związanej z tym materiałem jest to szczególnie trudne. I chociaż ja mam do tego stosunek emocjonalny i nieźle się orientuję w tej swoistej „hurtowni danych” to wiem, że piszę dla innych i zależy mi na tym, aby czytelnik orientował się o kim mowa w danym momencie. Dlatego na samym początku podrozdziału poinformuję do kogo należy dane nazwisko i na jakim terenie występowały osoby o których piszę. Ci bezpośrednio związani z najbliższą rodziną a więc pradziadek czy praprababcia będą zaznaczeni pogrubioną czcionką. Dzieci, które pojawiały się w rodzinie bezpośrednio ze mną związaną tzn. w rodzinie pradziadka czy prababci oznaczyłam przy pomocy cyfr, dzieci urodzone w rodzinach rodzeństwa pra wymieniam wg daty urodzenia, ale bez posługiwania się cyframi.

Rodzina Piaskowskich Piaskowska to nazwisko panieńskie mojej prababci Józefy po mężu Kępska, żony Kacpra, teściowej mojej babci. Piaskowscy mieszkali w okolicy Dąbrowy Górniczej, w kolonii Reden i w Będzinie.

Latem 2014 r. w Archiwum w Katowicach znalazłam spore grono osób o tym nazwisku, ale ciągle nie wiedziałam, jakie imiona nosili rodzice Józefy, mojej prababci ze strony ojca. A żeby się tego dowiedzieć potrzebny mi był akt zgonu prababci, a tu jakby „diabeł ogonem nakrył”, nigdzie go nie było. Więc w listopadzie 2014 r. idąc do USC w Dąbrowie poprosiłam moją babcię o pomoc, ufając, że spełni tę prośbę, chociaż Józefa nie zasługiwała na sympatię – pamiętajmy, że po śmierci męża babci kazała się jej wyprowadzić z domu, żeby nie użyć mocniejszego słowa. I babcia pomogła, miła pani kierowniczka, która na nasz widok zakrzyknęła „panie z Krakowa, to do mnie” odnalazła akt zgonu Józefy Kępskiej. Urodziła

127

się 18.III.1862 r. a zmarła 13.VI.1952 r. przeżywszy 90 lat. Jej rodzice to Maciej i Rozalia z domu Boczarska lub Baciarska.

Ale najstarszy Piaskowski urodził się w 1784 r. i był to Błażej, ojciec Macieja. Przypadek i to, że nie wyrzuciłam notatek pisanych w pośpiechu w archiwum sprawił, że odnalazłam Błażeja, protoplastę rodziny mojej prababci. W marcu 2015 r znów odwiedziłam archiwum w Katowicach i nowi Piaskowscy „zawrócili” mi w głowie dlatego umieszczam ich także, być może to krewni lub nawet najbliżsi Piaskowskich, z których wywodzi się moja prababcia. No i trochę rzeczy się pozmieniało, odkryłam wtedy, że Błażej Piaskowski miał córkę i jeszcze jednego syna – Andrzeja.

Błażej Piaskowski i Katarzyna z domu Tabaczyńska (Tabak) ur.1784 r. | nie żył w 1860 r.

ur.1796 r. | nie żyła w 1860 r.

3 x pra Błażej Piaskowski był Strzelcem Lasów Rządowych, on i jego żona zmarli przed 1860 rokiem w Kolonii Reden, tam mieszkali. Miał brata Franciszka, który był świadkiem na ślubie jego syna Ignacego.

Błażej i Katarzyna mieli ośmioro dzieci : 1. Paweł ur. 1813 r. w Kolonii Reden (Dąbrowa Górnicza) 2. Aleksander

ur. 1816 r.

3. Maciej

ur.1819 r. w Kolonii Reden

4. Franciszek

ur.1820 r.

5. Andrzej

ur.1830 r. (1833 r.)

6. Córka

po mężu Jędrysek

7. Ignacy

ur.1835 r.

8. Antoni Felix ur.30.V.1836 r.

128

Paweł Piaskowski, najstarszy w rodzinie, pracował jako gospodarz, gajowy i Strzelec Lasów Rządowych (informacje z aktów urodzenia jego dzieci).Urodził się w Kolonii Reden. Umiał czytać i pisać. W marcu 2015 r. odkryłam, że miał dwie żony: pierwsza to Cecylia z domu Kocik a druga to Marianna z domu Klich, urodzona w 1828 roku (lub w 1822), razem miał pięcioro dzieci: Antoni

Franciszek

ur.1842 r. (syn Cecylii) św. w kościele: F. Pawłowski i Franciszek Piaskowski – brat ur. 1857 r.

Jan ur.1859 r.

Teofil

ur. 10.XI.1861 r.

Piotr

ur. 9.IX.1863 r.

Elżbieta

ur. 1865 r.

I jeszcze jedno odkrycie w Katowicach: Antoni, syn pierwszej żony Cecylii pracował jako woźny w Hucie Bankowej. W dniu 25.VII.1865 r. poślubił Katarzynę Sobańską , świadkami byli Franciszek Piaskowski cieśla i Fryderyk Pawłowski, stolarz. Antoni pracował w Hucie Bankowej i tam mieszkał a urodził się we wsi Gołonóg i uwaga „pozwolenie Naczelnika Zakładów Górniczych Okręgu Zachodniego udzielone zostało” na zawarcie związku małżeńskiego. Miał dwóch synów: Romana Jana ur. 12.VI.1866 r. zm. 12.IX.1866 r. i Stanisława Wacława ur. w 1867 r.

Aleksander poślubił Łucję (Rorbach?) urodzoną w 1823 r. Ślub wzięli w 1840 r., mieli troje dzieci (na tyle aktów urodzenia natrafiłam): Waleria

ur .1.VII.1857 r.

Albin Jan Boży

ur.4.III.1860 r.

Teodora

ur. 29.X.1862 r.

129

Znalazłam informację o Walerii: poślubiła Ignacego Tłomana i w 1887 r. urodziła im się córka Stanisława Katarzyna.

Maciej urodził się w Kolonii Reden, pracował jako Strzelec Lasów Rządowych, dozorca w kopalni i górnik. Umiał czytać i pisać. Poślubił 5.VIII.1844 r. Rozalię z domu Boczarską, najprawdopodobniej w Będzinie.

Akty urodzenia ich dzieci pochodzą z Będzina. Więcej o rodzinie Macieja w osobnym podrozdziale, bo to mój 2 x pra dziadek.

Franciszek poślubił Katarzynę z domu Bitner (Bichner) urodzoną w 1821 r. W aktach urodzenia jego dzieci widnieje, że był fabrykantem w Hucie Bankowej, pracował też jako cieśla. Umiał czytać i pisać. Mieli siedmioro dzieci: Franciszek

ur. 1843 r.

Tomasz

ur. 15.XII.1844 r.

Zuzanna

ur. 5.VIII.1857 r.

Anna

ur. 17.VII.1859 r.

Elżbieta

ur. 27.X.1862 r., świadek Andrzej Piaskowski, ch. J. Lata i Anna Piekarska

Agnieszka ur. 16.IV.1865 r. ch. Wojciech Kulesza i Feliksa Bitnerowa Mikołaj

ur.1.XII.1863 r. ch. Stanisław Solecki (jego syn Stanisław Solecki będzie świadkiem na ślubie mojej babci)

W katowickim archiwum w 2015 r. odkryłam, że Franciszek pracował jako czeladnik ciesielski a 16.VII.1866 r. poślubił Barbarę z domu Kaszyca. Natomiast rodzina Soleckich musiała być blisko związana z rodziną Piaskowskich, podawali dzieci do chrztu, byli świadkami na ślubach, okazywali dzieci w kościele.

130

Andrzej pracował jako kowal, mieszkał w Kolonii Reden, okazywał w kościele nowo narodzoną córkę swojego brata Pawła – Elżbietę.

Córka Błażeja, nigdzie nie natrafiłam na jej dane, ale na ślubie brata Ignacego świadkiem był Jan Jędrysek, jego szwagier, czyli córka Błażeja wyszła za tego tu Jana Jędryska.

Ignacy poślubił Helenę z domu Kuczykowską (Kucytowską) ur.w1841 r. Ślub wzięli 14.II.1860 r., na akcie zaznaczono, że rodzice pana młodego nie żyli, stąd wiem, że Błażej i Katarzyna musieli przed 1860 r. nie żyć. Świadkiem na ślubie był Franciszek Piaskowski, stryj Ignacego i Jan Jędrysek, jego szwagier, z tego wniosek, że Błażej Piaskowski musiał mieć co najmniej jedną córkę. Pracował na kopalni Ksawery jako górnik, ale jest też informacja, że był fabrykantem górniczym (lub dotyczy to jego ojca Błażeja). Mieli z Heleną czworo dzieci: Marianna Anastazja

ur. 9.VII.1861 r. ur. 11.IV.1863 r. | zm. 22.X.1865 r. ch. Maślaczyński i Katarzyna Piaskowska

Franciszka ur.21.II.1865 r. ch. Antoni Piaskowski i Lucyna Maślaczyńska (?)

Agnieszka

ur. 18.I.1867 r.

Gdy zmarła dwuipółletnia Anastazja fakt ten zgłosili w kościele Józef Kucytowski (zapewne wujek dziecka) i Jakub Gębarski.

Antoni Felix o nim nie mam żadnych informacji, być może młodo umarł. A może miał żonę Mariannę, gdyż była ona matką chrzestną jego bratanka.

131

Maciej Piaskowski i Rozalia z domu Boczarska 2 x pra ur. 1819 r

ur. 1824 r

Maciej i Rozalia 5.VIII.1844 r wzięli ślub w Będzinie, to oni są moimi prapra dziadkami ze strony taty. Maciej, jak napisałam powyżej urodził się w koloni Reden, pracował jako Strzelec Lasów Rządowych, dozorca w kopalni i górnik. Umiał czytać i pisać.

Maciej i Rozalia mieli siedmioro dzieci: 1. Antonina

ur.1845 r.

2. Konstanty ur.18.IV.1847 r. ch. Jan Wyrozumny i Marianna Solecka 3. Leopold

ur. 1848 r.

4. Marianna

ur.22.VII.1859 r.

5. Józefa

ur. 18.III.1862 r. | zm. 13.VI.1952 r.

6. Antoni Paweł ur. 10.I.1864 r. ch. Teofil Solecki i Marianna Piaskowska 7. Franciszka

ur. 16.III.1866 r.

Antonina Piaskowska w wieku 19 lat poślubiła w Będzinie pana Bobrzyńskiego (brak imienia). Działo się to dnia 24.I.1864 r. o 1 po południu w obecności świadków Teofila Soleckiego lat 50 i Antoniego Bromnego lat 35, Antonina do ślubu mieszkała na Redenie przy rodzicach.

Konstanty poślubił Józefę Drożdż i w 1897 r. urodziło im się pierwsze dziecko (w akcie urodzenia nie podali jego imienia!) a rok później w 1898 r. na świat przyszedł syn Piotr.

Nie mam wiedzy o pozostałym rodzeństwie mojej prababci, nie wiem co robiła zanim wyszła za mąż, na pewno pozostawała w domu pod opieką rodziców. W 1883 r. poślubiła mojego

132

pradziadka Kacpra, miała wtedy 21 lat (36/1883 nr aktu ślubu) i odtąd nazywała się Kępska. O nich napisałam w rozdziale dotyczącym Kępskich. * * * Teraz dopiszę „nowych” Piaskowskich, których odkryłam w marcu 2015 r. w Katowicach. Nie mam pewności, że to rodzina, ale coś mi podpowiada (czyżby instynkt genealoga?), że są z Piaskowskimi spokrewnieni. Ba, jedna z „nowych” urodziła się 8 lipca, tak jak ja więc coś musi być na rzeczy. Zaczynam tradycyjnie od najstarszych: Jakub Piaskowski ur. 1919r i Tekla z domu Jakubowska. Jakub był fabrykantem w Hucie Bankowej, tam też mieszkali. Mieli sześcioro dzieci: Edward

ur. 1855 r.

Prakseda

ur. 8.VII.1858 r. (jeszcze będzie o niej)

Franciszek

ur. 20.I.1861 r.

Florentyna

ur.15.VI.1863 r.

Magdalena Wanda

ur. 28.V.1866 r.

Szczepan

ur. 1868 r.

Wyróżniłam Praksedę, a to dlatego, że urodziła się 8 lipca tak jak ja tylko 95 lat wcześniej.

Walenty Piaskowski ur.1824 r. i Rozalia Michalska ur.1828 r.

Mieli córkę Juliannę ur. 13.II.1858 r.

Antoni Piaskowski ur. 1842 r. i Katarzyna Sobańska ur. 1847 r.

Antoni pracował jako woźny w Hucie Bankowej. Mieli dwoje dzieci: Roman Jan

ur. 12.VII.1866 r. | zm. 12.IX.1866 r.

Stanisław Wacław

ur. 1867 r.

133

Edward Piaskowski ur. 1855 r. (syn Jakuba i brat Praksedy) i Teresa Pęczek, mieli córkę Wiktorię ur. w 1892 r.

Franciszek Piaskowski ur.1864 r. i Antonina Pniok, mieszkali w Hucie Bankowej. Mieli troje dzieci: Bolesław Józef ur. 27.V.1897 r. ch: Jakub Piaskowski i Prakseda D...Dybacz (nieczytelne) Genowefa

ur. 24.VII.1899 r.

Alfons Józef

ur. 28.III.1910 r.

Być może Franciszek był bratem Praksedy, data urodzenia nie zgadza się wprawdzie o 3 lata, ale takie nieścisłości to nic wielkiego. Nazwisko Praksedy było bardzo nieczytelne, ale ucieszyłam się z ponownego spotkania z moją „rówieśnicą”.

Piotr Piaskowski ur. 1864 r. i Antonina Płaneta ur.1875 r. Mieli czworo dzieci, w tym bliźnięta: Julian

ur. II.1901 r. | zm. 4.VI.1960 r.

Jan ur. IV.1907 r.

Antoni

ur. IV.1907 r.

Irena

ur. 26.III.1910 r.

Świadkiem okazującym w kościele Jana i Antoniego był Stanisław Krauze. Brat mojego dziadka Stanisława Kępskiego – Wiktor ożenił się z Antoniną z domu Krauze. Mieli dzieci urodzone na początku XX wieku, może to rodzina z bratową dziadka?

Stanisław Piaskowski ur. 1884 r. i Stefania Grzegorczyk ur. 1890 r., mieszkali na Redenie. Mieli dwoje dzieci: Stefania Pelagia

Leonard Bogusław

134

ur. VI.1908 r. ch. Józefa Piaskowska ur. 28.III.1910 r.

Paweł Piaskowski i Antonina z Zaporów, mieli dwoje dzieci: Ignacy

ur. 1893 r.

Marianna

ur. 1896 r.

Czesław Piaskowski i Marianna mieli syna Franciszka ur. w 1894 r., jego chrzestnym był Jakub Piaskowski.

Piaskowscy po kolei: Błażej i Katarzyna Maciej i Rozalia Józefa Piaskowska i Kacper Kępski Rodzina Miksztali Nazwisko Miksztal pojawia się w okolicach Książa Wielkiego: w Tochołowie, Antolce, Maciejowie, Jędrzejowie. Najstarszy z Miksztali – Józef zmarł w w 1881 r w Tochołowie, ale nie wiem gdzie się urodził. Może to on przybył do Polski z zagranicy (tak się mówi w rodzinie, że Miksztale przybyli albo z Niemiec albo z Węgier).

Według geograficznego podziału nazwisk w Polsce mieszka 155 osób o tym nazwisku, najwięcej w Jędrzejowie, Miechowie i Kutnie.

Miksztal to nazwisko panieńskie mojej babci Teofili, (ze strony taty) po mężu Kępska i Krupa, żona Stanisława i Jana.

Antoni Miksztal i Tekla z domu Żarnowiecka 3 x pradziadkowie ur. 1798 | zm. 11.X.1881 r.

brak dat

Antoni Miksztal zmarł w Tochołowie, fakt ten zgłosili Jan Miszczyk ur. w 1843 r. i Walenty Szpak .

135

Antoni i Tekla mieli dwoje dzieci (na tyle aktów urodzenia natrafiłam, mogło ich być więcej): 1. Józef ur. 1835 r. zm. 17.IX.1918 r. w Antolce 2. Henryk

ur. 1838 r.

Józef Miksztal to mój prapradziadek. Zmarł w okolicach Książa, bo w tamtejszym kościele jest jego akt zgonu, w którym „stoi”, że był rolnikiem z Antolki. O Józefie mówiło się w rodzinie (Edek, Leszek, Michał), że był weterynarzem a także wiejskim nauczycielem (ciocia Jania), słyszałam też od cioci Jani, że przehulał majątek i ożenił się z młodą kobietą. Co do majątku mam wątpliwości, ale ślub z młodą osobą jest jak najbardziej prawdziwy, o tym poniżej.

Prawdopodobnie pochowany jest w Miechowie. Umiał czytać i pisać.

Henryk Miksztal to brat Józefa, jego żona to Jadwiga z domu Doległowska urodzona w 1838 r. Pracował jako dworski służący, być może w pałacu w Rzędowicach? 21.XI.1875 roku, urodziła się im córka Zofia i stąd wiem kim był, gdyż informację znalazłam w akcie urodzenia Zosi. Nie mam danych o innych dzieciach.

Henryk umiał czytać i pisać, gdyż podpisał się własnoręcznie na akcie co było rzadkością, bo chłopi byli na ogół niepiśmienni lub za takich się podawali. Mieszkali w Rzędowicach.

Józef Miksztal i Tekla z domu Proboszcz 2 x pradziadkowie ur. 1835 r. zm. 17.IX.1918 r., ur. 1835 r. zm. 12.X.1894 r.

Tekla była córką Karola Proboszcza i Katarzyny (brak nazwiska panieńskiego).

Józef i Tekla mieli troje dzieci (na tyle aktów urodzenia natrafiłam):

136

3. Julian

ur. 1855,1859 r., zm.?

4. Michał

ur. 1870 r. w Maciejowie zm. 12.X.1936 r. w Tochołowie

5. Józef

ur. 1872 r.

Praprababcia Tekla zmarła w wieku 59 lat zostawiając męża z dziećmi. Te dzieci nie były już takie małe, może nie wiem o wszystkich, ale UWAGA 18 dni po pogrzebie Józef ożenił się po raz drugi (to właśnie ta młoda kobieta z rodzinnych opowieści) z Franciszką z domu Łakomy ur.12.III.1867 r zmarłą 14.I.1944 r.

Franciszka była młodsza od męża o 32 lata. Nie mam informacji o wspólnych dzieciach. To właśnie tę historię słyszałam o Józefie i jego młodej żonie. Nie wiem dlaczego tak szybko brał drugi ślub i czy wystąpił do księdza proboszcza z prośbą o skrócenie żałoby, nie znalazłam w archiwum dokumentu zawierającego taką prośbę . Na pewno znał Franciszkę już wcześniej, nie wiem tylko jak bliska była ta znajomość. Bardzo ciekawa historia.

Julian Miksztal był bratem mojego pradziadka. Informacje o nim pochodzą od jego wnuka Zbigniewa Miksztala, który mieszka w Nowej Hucie i zimą 2013 r spotkałam się z nim i jego żoną. Opowiadał, że Julian miał 7-8 mórg ziemi, ale wszystko przepił i wyjechał do Dąbrowy Górniczej gdzie pracował jako kowal w Hucie Bankowej. Ożenił się z Julianną z domu Jakubowską urodzoną w 1851 r. a zmarłą 3.XI.1927 r. Nie znam daty śmierci Juliana, jego żona zmarła w Krakowie.

Syn Juliana – Władysław – jako młody chłopak uciekł z Dąbrowy do Krakowa. Opiekę znalazł u księży Jezuitów w budynku przy ul. Skarbowej (ksiądz Kuznowicz). Był bardzo pracowity, w 1927 r. mając 43 lata wybudował fabryczkę, w 1938 r. powiększył ją. Fabryka produkowała wyroby żelazne do elektryfikacji wsi. W 1956 r. stracił wszystko - bolszewicy zabrali fabrykę. Załamał się wówczas, przeszedł trzy zawały i zmarł mając 60 lat. Władysław to ojciec Zbigniewa.

137

Julian i Julianna w 1885 r. wzięli ślub, mieli sześcioro dzieci: Zygmunt

ur. 1884 r. (przed ślubem? tu są te daty, które nie zawsze się zgadzają)

Władysław ur. 1884-1955 r. ch. Marianna Roł i Sobczyński Stanisław

ur.1885 r. | zm. 15.X.1896 r.

Bolesław

ur. 1886 r. | zm. 22.XI.1887 r.

Stanisława

brak dat

Aniela

ur. 26.V.1891 r.

Po prawej zdjęcie ciotki Świerczewskiej, miała na imię Stanisława. Historię o niej usłyszałam od cioci Jani, na tym zdjęciu brakuje jeszcze córeczki, urodzi się za rok lub trochę później. Jeden z tych chłopców poślubi w przyszłości kobietę ze szlachty. Córka ciotki Świerczewskiej miała męża, który podczas wojny był w AK i zastrzelił się, bo złapali go Niemcy. Sama ciotka, ta ze zdjęcia, mieszkała w Piotrkowie Trybunalskim i mając ponad 70 lat prowadziła na dworcu bufet. Jej mąż, stojący obok był kierownikiem pociągów pośpiesznych. Mam jeszcze informację, że jej córka skończyła w Łodzi prawo, nie miała dzieci, chociaż po tragicznej śmierci męża ponownie wyszła za mąż. W latach 60 byłam z mamą i Elżunią u ciotki w Piotrkowie, tam po raz pierwszy grałam w lotto i stąd pamiętam ten pobyt.

Władysław Miksztal miał syna Zbigniewa. Zbigniew poślubił Irenę z domu Krzetuska, mają troje dzieci: Antoniego ur. w 1952 r., Kazimierza ur. w 1953r i Teresę ur. w 1962r. Antoni ma żonę Aleksandrę i córkę Katarzynę ur. w 2011r. Kazimierz ma żonę Bogumiłę i troje dzieci:Magdalenę, Małgorzatę i Macieja. Teresa poślubiła Jana Polaka i ma córkę Agnieszkę. Aniela poślubiła p. Śliwińskiego (brak imienia).

138

139

Michał Miksztal to mój pradziadek urodził się w 1870 r. we wsi Maciejów zmarł 12.X.1936 r w Tochołowie. Całe życie gospodarzył na 3 morgach ziemi, nie był zamożny. Nie wiem w jaki sposób nabył gospodarkę w Tochołowie, w którym mieszkał do końca życia, może kupił albo było to wiano jego żony ? Kustoszowie, z których pochodziła żona Katarzyna, wywodzili się z Tochołowa.

Józef Miksztal ur. w 1872 r, nie mam żadnych informacji o nim.

Michał Miksztal i Katarzyna z domu Kustosz pradziadkowie ur.1870 r. zm.12.X.1936 r., ur.1872 r., zm. 12.XII.1937 r.

Michał urodził się w Maciejowie, jego żona w Małoszowie.

Ona pochodziła z dużej rodziny, w wieku 18 lat wyszła za mąż (1890 r.), pierwszego syna urodziła mając 20 lat. Michał zajmował się uprawą ziemi, jego żona wychowaniem ośmiorga dzieci i pracą w gospodarstwie. Michał czytał gazety a wiadomości z nich przekazywał innym chłopom, w pewnym sensie uświadamiał ich politycznie, jego najstarszy syn Teofil za kilkanaście lat zostanie agitatorem przedwojennego PSL-u. Katarzyna rządziła w domu.

Dzieciom przekazali kult pracy, każde z nich pracowało ciężko całe życie, niektóre zaczynały bardzo wcześnie jak moja babcia czy ciotka Hanka ze Sztuki.

Michał i Katarzyna mieli ośmioro dzieci: 1. Teofil

ur.16.XII.1892 r. | zm. I.1980 r.

chrzestni: Kustosz i Szuma

2. Tekla

ur.14.VIII.1894 r. | zm.1946 r.

3. Teofila

ur. 23.IV.1897 r. | zm. 27.IX.1981 r. chrzestni: Jan Krochmal i Anna Mucha

4. Anna ur. VII.1900 r. | zm. 15.II.1968 r. chrzestni: Szymon Konieczny i Marianna Oczkowicz

140

5. Wincenty ur. 30.IX.1901 r. | zm. 1968 r. w Dąbrowie Górniczej

chrzestni: W. Krochmal i M. Krupa 6. Marcjanna

ur. I.1902 r. | zm. VI.1987 r.

7. Anastazja ur.25.II.1907 r. | zm. 26.V.1983 r. chrzestni: Michał Oczkowicz i Julianna Miksztal 8. Władysław

ur.1908 r. | zm. 1968 r. chrzestni: Walenty i Małgorzata Krupa

Chrzestnymi Wincentego i Władysława były te same osoby: Walenty Krochmal i Małgorzata Krupa, siostra ich mamy. Wszystkie dzieci urodziły się w Tochołowie.

Michał i Katarzyna mieszkali w Tochołowie i tutaj zmarli.

Gospodarzyli na paru morgach ziemi. Nie byli zamożni ,mieli zaledwie parę mórg ziemi więc łatwo godzili się na opuszczenie domu przez potomstwo. Prababcia Katarzyna to Ta Od Palca. Ich dzieci rozproszyły się po Polsce, ale niezbyt daleko od rodzinnego domu.

Najdalej podróżowała moja babcia, ale wracała z tych podróży do domu w Dąbrowie i później w Tychach. Tutaj zakończę prezentację najstarszych Miksztali, gdyż Teofila po wyjściu za mąż zmieniła nazwisko na Kępska. A o rodzinie Miksztali i rodzeństwie babci pisałam powyżej.

Miksztale po kolei: Antoni i Tekla Józef i Tekla Michał i Katarzyna Teofila Miksztal i Stanisław Kępski

141

Rodzina Kustoszów Kustosz to nazwisko panieńskie prababci Katarzyny, Tej Od Palca, po mężu Miksztal, to mama mojej babci Teofili.

Nazwisko Kustosz pojawia się w Małoszowie, Cisiu, Mianocicach i w Tochołowie. Inne współwystępujące na tych terenach nazwiska to Molęda, Oczkowicz, Krzykawski, Krochmal, Miś, Mucha, Szczęsny.

Rodzina ta dostarczyła mi wielu powodów do zadowolenia, gdyż w archiwach natrafiałam na bardzo dużo informacji o osobach o tym nazwisku i w pewnym momencie miałam nawet ich nadmiar, więc musiałam sporo czasu poświęcić na oddzielanie tych z rodziny od tych nie z rodziny. Jest to rodzina bardzo rozgałęziona z dużą liczbą dzieci. I na szczęście nie przemieszczała się po kraju.

W maju 2015r wybrałyśmy się z Elżunią w rodzinne strony naszych przodków a dzięki Eli Strzelec (córka mojej kuzynki Hani) poznałyśmy Wiktora Kustosza i jego żonę Danusię. Wiktor jest wnukiem Wojciecha Kustosza, brata naszej prababci Katarzyny Tej Od Palca, całe życie mieszka w Tochołowie i uprawia ziemię.

Dzięki nim przybyło trochę nowych informacji i jedna ciekawa historia zamążpójścia.

Józef Kustosz i Anna 6 x pradziadkowie ur. około 1700 r.

Musieli się urodzić na przełomie wieków w latach 1699/1700, nie mam innych informacji na ich temat.

Józef i Anna mieli dwoje dzieci (na tyle aktów urodzenia natrafiłam): 1. Zofia ur.III.1723 r 2. Walenty ur. około 1727 r. chrzestna: Zofia Kustoszowa

142

Walenty Kustosz i Katarzyna z domu Legut 5 x pradziadkowie ur. około 1727 r.,

brak dat

Walenty i Katarzyna mieli czworo dzieci (na tyle aktów urodzenia natrafiłam): 1. Jadwiga

ur. 1752 r.

2. Paweł

ur. około 1760 r.

3. Kazimierz

ur. 1769 r. ur. się w Woli, nie żył w 1837 r.

4. Marianna

ur. styczeń 1772 r.

Pomiędzy pierwszym a ostatnim dzieckiem jest duża różnica wieku, 12 lat, więc na pewno pojawiały się dzieci, niestety w Archiwum Diecezjalnym w Kielcach natrafiłam tylko na te 4 akty.

Kazimierz Kustosz urodził się w Woli.

Paweł poślubił Mariannę Borek (Brog?) i miał dwoje dzieci: Agnieszkę ur. w 1780 r. i Teklę ur. we wrześniu 1787 r. mieszkał w Mianocicach, tam urodziły się dzieci.

Nie mam informacji o Jadwidze i Mariannie.

Kazimierz Kustosz i Franciszka z domu Smęda 4 x pradziadkowie ur. 1769 r. zm. przed 1837 r, brak dat W archiwum w Kielcach znalazłam informację, że po śmierci męża Kazimierza Franciszka ponownie wyszła za mąż za Kazimierza Oczkowicza. Była zagrodniczką w Tochołowie. Również Kazimierz był zagrodnikiem.

Kazimierz i Franciszka mieli czworo dzieci: 1. Wojciech

ur. 1803 r. w Tochołowie zm. 31.III.1873 r. w Cisiu

143

2. Agnieszka

ur. 1808 r. w Tochołowie

3. Antoni

ur. 1817 r. w Tochołowie

4. Feliks

ur. 1827 r. w Tochołowie

Wojciech mieszkał w Cisiu, był włościaninem i gospodarzem rolnym, ożenił się z Jadwigą z domu Krochmal a po jej śmierci (prawdopodobnie w 1830r) poślubił Teresę z domu Mucha, która zmarła 11.XII.1851 r w Cisiej Woli.

Wojciech i Jadwiga mieli dwoje dzieci: 1. Józef

ur. 1828 r. | zm. 1832 r.

2. Antoni

ur. 1830 r.

Wojciech i Teresa mieli troje dzieci: 1. Tomasz

ur. 1830 r. w Tochołowie zm. 25.IX.1844 r. w Cisiu

2. Agata

ur. 1834 r. żyła 1 tydzień, ur. się i zm. w Tochołowie

3. Jadwiga

ur. IX.1841 r. | zm. 20.XII.1841 r.

Ich dzieci nie żyły długo. Z aktów wynika, że żona Jadwiga prawdopodobnie umarła przy porodzie synka Antoniego w 1830 r., bo pierwsze dziecko Wojciecha i Teresy urodziło się właśnie w tym roku. Wojciech miał razem pięcioro dzieci, wiek niemowlęcy przeżył tylko syn Antoni, któremu w 1865 r zmarła córka Tekla urodzona w 1864 r.

Agnieszka w wieku 30 lat wyszła za mąż za Wojciecha Misia. Ślub był 19.XI.1838r, jej mąż pracował jako „parobek służący w Mianocicach”. Wojciech Miś był synem Jana i Konstancji (Katarzyny) Gołąb, a Agnieszka przed ślubem „zostawała przy matce

144

w Tochołowie.”Gdy wczytywałam się w te akty zauważyłam ciekawą rzecz: 16.X.1837 roku brał ślub brat Agnieszki - Antoni Kustosz. Był o 9 lat młodszy od siostry a jego żoną została Magdalena Misiówna. Na weselu było wiele osób a wśród nich siostra pana młodego licząca wtedy 29 lat Agnieszka i brat panny młodej Wojciech Miś, zapewne jej rówieśnik. Agnieszka w tamtych czasach musiała uchodzić za „starą pannę”, cały czas „zostawała przy matce w Tochołowie” i nie miała widoków na zamążpójście aż tu nagle na weselu swojego brata poznała „parobka służącego w Mianocicach” i równo rok po spotkaniu, 19.XI.1838 r. wyszła za niego . Piękna historia, zakochali się w sobie od pierwszego wejrzenia? Chyba tak było.

Antoni urodził się w Tochołowie i to jest mój 3 x pra dziadek, nie znalazłam aktu zgonu. Był gospodarzem rolnym.

O Feliksie wiem jedynie to , że okazywał księdzu nowonarodzoną córkę swojego bratanka Andrzeja Kustosza (syna Antoniego) i że mieszkał w Małoszowie.

Antoni Kustosz i Magdalena z domu Miś 3 x pradziadkowie ur. 1817 r. w Tochołowie, ur. 1820 r.

Poszukiwania w archiwum w Kielcach zawsze przynoszą coś nowego, w styczniu 2015 r odkryłam, że gdy Antoni brał 16.X.1837 r. ślub z Magdaleną z domu Miś to jego siostra, Agnieszka, poznała na tym weselu brata panny młodej, Wojciecha, którego poślubiła równo rok później bo w listopadzie 1838 r. Świadkami na ich weselu byli Walenty Gołąb szwagier nowopoślubionych i Wincenty Gołąb wuj. Obaj z Tochołowa. ( patrz wyżej). Odkryłam również, że Antoni i Magdalena mieli dużo więcej dzieci niż na początku sądziłam, chociaż podejrzewałam ich o to, bo była zbyt duża różnica pomiędzy pierwszym a ostatnim dzieckiem. Moje przypuszczenia znalazły potwierdzenie w kieleckim archiwum diecezjalnym. Magdalena przed ślubem „na służbie dziewki w Tochołowie zostająca” a Antoni

145

był włościaninem, rolnikiem, gospodarzem rolnym w Tochołowie.

Rodzice Magdaleny, Jan Miś i Katarzyna z domu Gołąb, którzy w dniu jej ślubu już nie żyli byli zagrodnikami z Małoszowa. Zapewne młoda Magda musiała iść na służbę, gdy zabrakło rodziców, na pewno miała starszą siostrę, bo jej mąż był świadkiem na ich ślubie, w domu były zapewne młodsze dzieci i należało o nie zadbać. Gdy wychodziła za mąż miała zaledwie 17 lat.

Antoni i Magdalena mieli dziesięcioro dzieci: 1. Kazimierz

ur. 1837 r. | zm. po 1893 r.

2. Franciszek

ur.1840 r. | zm. 1841 r.

3. Andrzej

ur. 1842 r. | zm. 1895 r.

4. Tomasz

ur. 28.XII.1846 r. | zm. 6.I.1847 r.

5. Józef ur. 2.III.1851 r. | zm. 6.III.1851 r. w Tochołowie 6. Marcin ur. 1858 r. (1862 r.) zm. 31.VII.1894 r.

7. Katarzyna

ur. 27.XII.1861 r.

8. Marian

ur. 1834 r. | zm. 1887 r.

9. Wincenty

brak danych

10. Tekla ur. 30.VIII.1865 r. | zm.1866 r. chrzestni: Kacper Bartosik i Jadwiga Kustoszowa Antoni i Magdalena pobrali się bardzo wcześnie – ich pierwsze dziecko urodziło się jak Antoni miał 20 a jego żona Magdalena 17 lat. Wszystkie dzieci urodziły się w Tochołowie. Nie jestem pewna daty urodzenia Magdaleny, czy była na pewno młodsza od męża o 3 lata, gdyż w akcie urodzenia ich ostatniego dziecka – Tekli jest napisane, że małżonkowie mieli po 50 lat, a więc byli

146

rówieśnikami. Swoją drogą pomiędzy pierwszym i ostatnim potomkiem jest 27 lat różnicy, urodzić dziecko w wieku 50 lat to nie lada wyczyn... kobiety w naszej rodzinie były twarde. I można się tylko domyślać skąd w rodzinie babci Teofili pojawiły się imiona Tekla i Wincenty, to po prostu rodzeństwo Andrzeja, który w przyszłości zostanie dziadkiem mojej babci.

Kazimierz Kustosz imię odziedziczył po swoim dziadku. Mieszkał w Cisiu, był włościaninem, rolnikiem. Ożenił się z Magdaleną z domu Molęda (Molenda) ur. w 1841 roku zmarłą 12.V.1893 r. Nie znam daty śmierci Kazimierza, ale przeżył swoją żonę. Oto ich dzieci: 1. Antoni ur. 1.VI.1865 r. chrzestni: Andrzej Kustosz i Marianna Zyguła 2. Andrzej

ur. 1867 r.

3. Wojciech

ur. 1872 r. | zm. 1894 r.

4. Marta

ur. 20.II.1873 r.

5. Jakub

ur. 1879 r. | zm. 22.VIII.1942 r.

6. Wiktoria

ur. 27.X.1882 r.

Ta rodzina jest o tyle ciekawa, że z nią wiążą się losy mojej babci. Dlaczego? Wyjaśniam: otóż Magdalena, żona Kazimierza miała brata Sebastiana. Sebastian Molęda poślubił Mariannę z domu Wasik i miał z nią dzieci, dwoje jest udokumentowanych.

Syn Tomasz ur się 9.XII.1866 r., ale mnie zainteresowała ich córka Marianna ur. 20.I.1872 r. w Małoszowie a zmarła 26.IV.1943 r.

Otóż ta Marianna, po mężu Krochmal mieszkała w Dąbrowie Górniczej i miała dzieci. I to jej mąż Jan Krochmal (ur. w 1871 r.) był chrzestnym babci, to na prośbę swojej córki lub żony Mani pojechał do Tochołowa po młodą Teofilę, to on przywiózł babcię do miasta. Franciszek zmarł jako roczne dziecko.

147

Andrzej to mój 2 x pradziadek, był rolnikiem. Tomasz żył tylko 9 dni. Józef żył tylko 4 dni.

Marcin Kustosz poślubił Mariannę z domu Wisła. Niewiele wiem o jego losach, w archiwum natrafiałam przeważnie na akty zgonów jego dzieci. Nie potrafię podać, czy było ich więcej, natrafiłam na trzy.

1. Marianna

ur. 1885 r. | zm. 3.VIII.1894 r.

2. Aniela ur. 1.VIII.1984 r. zm. 3.VIII.1894 r.

3. Julianna

ur. 23.I.1896 r.

Dwie starsze dziewczynki zmarły tego samego dnia, mógł to być nieszczęśliwy wypadek np. utoniecie lub chorowały. Marian poślubił Jadwigę z domu Krochmal. Nie mam innych danych o ich dzieciach.

Wincenty, brak dat i jakichkolwiek informacji. Tekla zmarła jako niespełna roczna dziewczynka. Katarzyna, nic o niej nie wiem.

Andrzej Kustosz i Marianna z domu Szczęsny 2 x pradziadkowie ur. 1842 r., zm. 1895 r., ur.1843r (Małoszów), zm. 27.III. 1894 r. w Tochołowie Andrzej i Marianna byli chłopami z dziada pradziada, wychowywali się w pięknych, licznych rodzinach, on miał dziewięcioro rodzeństwa, ona sześcioro. Pochodzili z rodzin niezbyt zamożnych, gospodarzyli na 3 morgach gruntu, ziemi dobrej.

Andrzej i Marianna mieli jedenaścioro dzieci:

148

1. Franciszek

ur. 1864 r. w Małoszowie

2. Małgorzata

ur. 13.I.1866 r. w Małoszowie

3. Katarzyna

ur. 1872 r. w Małoszowie zm. 12.XII.1937 r. w Tochołowie

4. Kazimierz

ur. 4.III.1873 r. | zm. 27.XI.1877 r.

5. Magdalena

ur. około 1875 r.

6. Marianna

ur. 19.VI.1877 r. w Małoszowie chrzestni: Kacper Bartosik i Anna

7. Tomasz

ur. 4.XII.1877 r. (żył 1 miesiąc)

8. Wojciech

ur. 1880 r. zm.2.X.1939 r.

9. Jadwiga

ur. 22.X.1881 r. w Małoszowie chrzestni: Katarzyna Sych (Szych?)

10. Józef

ur. VI.1885 r. | zm. 2.VII.1885 r.

11. Zbigniew

ur. 14.VII.1886 r.

Wszystkie dzieci urodziły się w Małoszowie z tego wniosek, że Andrzej po ślubie zamieszkał we wsi, z której pochodziła żona.

Pamiętam chwilę, w której znalazłam akt ślubu Franciszka Kustosza z Wiktorią Roł, świadkami na nim byli rodzice pana młodego i tam przeczytałam panieńskie nazwisko Marianny.

Od tego momentu wiedziałam, że trzeba dalej szukać w archiwach, bo można coś ciekawego znaleźć. Wtedy też poznałam dane prapradziadków Szczęsnych, o których parę chwil wcześniej nic nie wiedziałam... A w maju 2015 r zdobyłam nowe informacje, które oczywiście tu umieściłam, a także zdjęcie Wojciecha Kustosza, który był „urodny chłop”. Wracam zatem do rodzeństwa prababci Katarzyny Tej Od Palca.

Franciszek Kustosz urodził się w Małoszowie, 11.IX.1889 r. poślubił Wiktorię z domu Roł ur. w 1870 r (Wiktoria miała siostrę Mariannę).

W 1894 r., 20.VII zmarł im syn Józef urodzony w styczniu tegoż roku. Nie mieli więcej dzieci.

Małgorzata Kustosz wyszła w 1884 r. za mąż za Stanisława Krupę, starszego od niej o 6 lat. Świadkami na ślubie byli jej rodzice czyli Andrzej i Marianna Kustoszowie. Gdy się urodziła, w kościele

149

okazał ją Feliks Kustosz ur. 1827 r. (brat jej dziadka) i Maciej Krochmal ur. w 1827 r. Danusia, żona Wiktora Kustosza opowiedziała mi historię zamążpójścia Małgorzaty: rodzice lub zawodowi swatowie znaleźli dla niej kawalera - bardzo bogatego, ale chyba niezbyt urodnego, bo nie chciała go poślubić i na dodatek starego (z dokumentów wynika, że starszego o sześć lat). Ona sama miała wtedy tylko 18 i mężczyzna 24 letni być może wydawał się jej stary. W dniu ślubu schowała się w...ziemniaczanym dole i szukała jej cała rodzina, a pan młody Stanisław Krupa cierpliwie czekał.

Chwilę to trwało, ale w końcu Małgosia się znalazła, ojciec Andrzej sprawił jej lanie i doprowadził do ołtarza. Mieszkali w Antolce i mieli dużo dzieci, a Małgorzata do dziś w przekazach ustnych występuje jako Ciotka Z Ziemniaczanego Dołu.

Katarzyna to moja prababcia Ta Od Palca, o niej w rozdziale o rodzinie Miksztali. Miała stanowczy charakter i bardzo ją polubiłam, a jej siostra Małgosia musiała być do niej podobna i też zyskała moją sympatię. Niezłe kobiety.

Kazimierz zmarł w wieku czterech lat.

Magdalena poślubiła Stanisława Miernikowskiego urodzonego w 1874 r., który pochodził z Cisia, po ślubie zamieszkali w Tochołowie. I teraz UWAGA – Magdalena, siostra mojej prababci to babcia Piotra Gucwy, który poślubił moją kuzynkę z Dąbrowy Hanię Osowską. Piotr poinformował mnie, że Magdalena i Stanisław mieli sześcioro dzieci: Franciszkę, Marię (to mama Piotrka), Antoniego, Stanisława, Bolesława i Józefę.

Marianna, nie mam o niej informacji.

Tomasz żył tylko 1 miesiąc.

Wojciech Kustosz w wieku 20 lat znalazł się w wojsku carskim, służył przez 7 lat we Władywostoku, gdy wrócił w 1907 r. zakochała się w nim Maria Krochmal, podobno był bardzo urodziwy. Wojciech i Maria mieli dwóch synów: Władysława ur. w 1910 r. i Aleksandra urodzonego w 1918 r. i cztery córki, ich wnuczki do dzisiaj miesz-

150

kają w Tochołowie. Jedna z córek Maria wyszła za Tadeusza Humę, z tego małżeństwa urodziły się Genowefa po mężu Krochmal i Zenobia (Barbara) po mężu Roł. Druga córka Józefa poślubiła Tadeusza Krochmala, na nią mówiono Kurierka, gdyż zajmowała się handlem i często podróżowała. Trzecia córka Stanisława wyszła za Piotra Drożdża a czwarta córka Helena była panną i do końca życia mieszkała w Tochołowie. Syn Wojciecha i Marii Aleksander poślubił Krystynę Krupę i z tego małżeństwa urodziły się dzieci: 12.II.1952 r. Wiktor i w 1956 r. Bogumiła, która zmarła w 1985 r.

Do dzisiaj potomkowie Wojciecha mieszkają w Tochołowie i uprawiają ziemię. Jadwiga poślubiła Walentego Krochmala. Józef żył

Ilustracja 39: Kustosze: Wojciech (z wąsem), Władysław (w mundurze) i Aleksander (siedzi po prawej)

1 miesiąc. Zbigniew służył w carskim wojsku, długo pisał listy, ale nie wiadomo nic o jego losach, bo pewnego dnia listy przestały przychodzić, na pewno nie wrócił do Polski.

151

Kustosze po kolei: Józef i Anna Walenty i Katarzyna Kazimierz i Franciszka Antoni i Magdalena Andrzej i Marianna Katarzyna Kustosz i Michał Miksztal Rodzina Szczęsnych Rodzina Szczęsnych dosyć dobrze była udokumentowana w archiwum – to świadczy o ich małej mobilności, a dla mnie jest to bardzo wygodne. Nazwisko panieńskie praprababci poznałam czytając akt ślubu jej syna Franciszka, bowiem ona była świadkiem i napisano: Marianna z domu Szczęsny. Ta rodzina pojawia się na tych samych terenach co Kustosze i Miksztale, można ich znaleźć w Tochołowie, Małoszowie, Przybysławicach i w Rzędowicach. W trakcie późniejszych badań w Kielcach, w listopadzie 2014 roku i w styczniu 2015 roku powiększyłam znacznie liczbę osób z tej rodziny - jak to było opisuję w rozdziale Uroki pracy genealoga – więc teraz przedstawiam najstarszych Szczęsnych.

Szczęsny to nazwisko panieńskie mojej 2 x prababci Marianny, żony Andrzeja Kustosza, babci mojej babci.

Grzegorz i Jadwiga (z Małoszowa) 7 x pra urodzili się około 1700 r., Brakuje mi dat urodzin i nazwiska panieńskiego Jadwigi, ale wiem, że ślub wzięli w 1725 r. w kościele w Książu Wielkim. Świadkami byli Joanna Szych i Józef Kustosz, protoplasta rodu Kustoszy, ojciec Zofii i Walentego. Joanna Szych (Sych) to osoba z rodziny

152

Katarzyny Sych, która będzie matką chrzestną siostry prababci Tej Od Palca – Jadwigi w 1881 r.

Grzegorz i Jadwiga mieli dwoje dzieci (na tyle aktów urodzenia trafiłam): 1. Antoni

ur. 1725 r. w Rzędowicach

2. Grzegorz

ur. około 1728 r.

Syn Antoni miał żonę Magdalenę a w styczniu 1755 r. urodziła mu się córka Agnieszka.

Grzegorz Szczęsny i Marianna z domu Waligóra 6x pradziadkowie, urodzeni około 1728 r.

Ich imiona odkryłam przypadkiem w styczniu 2015 r., i choć znalazłam je rok wcześniej, w listopadzie 2014 roku w kieleckim archiwum, nie od razu skojarzyłam .

Grzegorz i Marianna mieli czworo dzieci: 1. Zofia ur. V.1759 r. chrzestni: Tomasz L... i Konstancja Rybaczka 2. Walenty

ur. około 1760 r.

3. NN 4. Grzegorz

ur. V.1770 r. w Tochołowie chrzestni: J. Tkacz i Franciszka Mucha

Nie mam informacji o rodzeństwie Walentego, poza jedną, że NN miał żonę Kunegundę ur. 1767 r. zm. 3.XII.1797 r.

153

Walenty Szczęsny i Franciszka z domu Krzykawska 5x pradziadkowie, ur. około 1760 r., ur. około 1760 r Żona Walentego, córka Mateusza i Reginy Krzykawskich, pochodzi z rodziny, którą zainteresowałam się dość późno i pod wpływem badacza... budowniczych organów kościelnych. Rodziny o nazwisku Krzykawski występują bardzo licznie na terenie parafii Książ Wielki. Walenty Szczęsny był chrzestnym Marianny Krzykawskiej urodzonej w 1782 r. a jej chrzestną była Katarzyna Krzykawska.

Mała Marianna to córka Andrzeja Krzykawskiego i Magdaleny z domu Pasek, Andrzej to brat Franciszki. W akcie zgonu Grzegorza natrafiłam na imię jego matki Salomea Krzykawska, więc mam dysonans, bo brak mi pewności co do imienia, na razie pozostawiam Katarzyna. O Krzykawskich i Kacprze, budowniczym organów kościelnych, w rozdziale o najstarszych osobach w rodzinie.

Walenty i Franciszka mieli ośmioro dzieci: 1. Jadwiga

ur. 1777 r., Rzędowice

2. Teresa 3. Marianna ur. styczeń 1783 r., Przybysławice,

ch: Barbara Jurek i Sebastian Zając 4. Tekla ur. 1785 r., Rzędowice chrzestni: Wawrzyniec Lach i Regina Krzykawska

154

5. Franciszek

ur. 1787 r., Rzędowice zm. przed 1826 r.

6. Grzegorz

ur. 1789 r., Rzędowice zm. 20.IX.1851 r. w Rzędowicach

7. Petronela

ur. 1792 r., Rzędowice

8. Tomasz

ur. 1793 r. | zm. 3.VI.1799 r.

Prawie wszystkie dzieci urodziły się w jednej wsi, nie wiem czy przeżyły okres niemowlęcy, na pewno udało się to Grzegorzowi, bo to mój pradziadek, i Franciszkowi. Nie mam informacji o ich rodzinach, jedyna dotyczy Franciszka, który poślubił Mariannę z domu Kwiecień. Urodziła im się w 1804r córka Salomea, która 3.I.1826 r. poślubiła Michała Jaskulskiego ur. w 1802 r w Giebułtowie.

Salomea pracowała jako „panna na służbie dziewki” w Mianocicach.

Grzegorz Szczęsny i Konstancja Rryboczowa (Rybak?)

4 x pradziadkowie ur. 1789 r. w Rzędowicach, pierwsza żona, zm.20.IX.1851 r. w Rzędowicach Mam mało informacji o tych przodkach, choć znacznie więcej niż wtedy, gdy zaczynałam o nich pisać. Po raz pierwszy o Grzegorzu usłyszałam od Krzysztofa Marcinkowskiego, który w Archiwum Diecezjalnym w Kielcach na wiosnę 2013 r znalazł informację o nim i jego żonie Konstancji Ryboczowej ( Rybak, Rybaczka).

Mama Konstancji lub jej krewna, o tym samym imieniu i nazwisku była matką chrzestną ciotki Grzegorza- Zofii- urodzonej w 1759 r.

Mieli troje dzieci, ale Konstancja musiała młodo umrzeć gdyż Grzegorz jako wdowiec zawarł drugi związek małżeński a było to 5.X.1829 r. Jego druga żona to Marianna z domu Kwiecień. W akcie ślubu imię matki Grzegorza podano Katarzyna a nie Salomea.

Gdy brał ślub miał wg aktu 42 lata, był wdowcem, zagrodnikiem, wyrobnikiem, włościaninem w Rzędowicach a Marianna miała 20 lat i była „w służbie dziewki w Mianocicach zostająca”.

Panna młoda była córką Stanisława Kwietnia, chałupnika i Marianny ze Z...nieczytelne nazwisko. To drugie małżeństwo nie było szczęśliwe bo natrafiłam na 3 akty zgonu ich dzieci.

155

Grzegorza i Konstancja mieli troje dzieci: 1. Szymon

ur. 1809 r. | zm. 7.VIII.1865 r.

2. Mikołaj

ur. 1814 r.

3. Marianna

ur. 1820 r.

Mam niewiele informacji o rodzeństwie mojego przodka. Mikołajowi 29.III.1842 r urodził się syn Jan, który zmarł „zaraz przy urodzeniu”. Matka Jana i żona Mikołaja to Wiktoria ze Smędów.

Zgon dziecka zgłaszał 80 letni Wawrzyniec Michta i ojciec chłopca.

Marianna 8.VI.1843 r urodziła syna Franciszka, który zmarł po czterech tygodniach. Była matką „stanu wolnego, służącą w Rzędowicach”, nie miała męża.

Grzegorz, którego troje dzieci przeżyło okres niemowlęcy został wdowcem i ożenił się z Marianną.

Grzegorz Szczęsny i Marianna z domu Kwiecień, druga żona ur. 1789 r w Rzędowicach, ur.1809 r. zm. przed 1847 r. zm. 20.X.1851 r. w Rzędowicach Grzegorz i Marianna mieli troje dzieci: 1. Walenty ur. 1840 r. zm. 27.XII.1842 r.

w Rzędowicach 2. Salomea ur.1843 r. | zm. 28.V.1847 r.

w Rzędowicach 3. Paweł ur. 1846 r. | zm.2.VI.1847 r.

w Rzędowicach Gdy w 1847 r zmarła 4 letnia Salomea, jej mama już nie żyła, być może zmarła przy porodzie ostatniego synka. To musiały być tragiczne przeżycia, gdyż w odstępie 5 dni Grzegorzowi zmarło

156

dwoje najmłodszych dzieci. Był więc podwójnym wdowcem z synem Szymonem. Zgon małej Salomei zgłaszał Benedykt Krzykawski.

A gdy w 1851 r zmarł Grzegorz Szczęsny napisano, że był wyrobnikiem i włościaninem. Ten to Szymon poślubił w swoim czasie pannę Katarzynę z domu Szuma.

Szymon Szczęsny i Katarzyna z domu Szuma 3 x pradziadkowie ur. 1809 r. | zm. 17.VIII.1865 r., ur. 1809 r. | zm.23.IV. 1854 r.

Dopiero w 2015 r natrafiłam na datę śmierci Katarzyny i obliczyłam kiedy się urodziła. W akcie zgonu napisano, że była żoną gospodarza rolnego, włościanka niewiadomych rodziców, gdy zmarła stawili się Kacper Miś lat 20 liczący i Walenty Gołąb lat 55.

Ale w trakcie pracy w archiwum w Kielcach natrafiałam na różne akty i w jednym z nich przeczytałam, że Katarzyna Szuma była córką Tomasz Szumy i Julianny z domu Starek. Tomasz Szuma urodził się około 1780 r. a zmarł przed 1831 r. W maju 2015 r. trafiłam w Małoszowie do sołtysa Jana Krochmala, chciałam się dowiedzieć, czy i gdzie mieszkają Szczęśni, bo w Małoszowie urodziła się praprababcia Marianna i okazało się, że mama pana Jana z domu jest Szczęsna.

Szymon urodził się w Małoszowie, gdy zmarł zgon zgłaszał syn Ignacy. I właśnie Ignacy poinformował księdza, że nie zna imion rodziców swojego ojca, czyli swoich dziadków, a brzmiało to tak: „syn z imion rodziców (zmarłego) stawających niewiadomych”.

Zmartwiłam się, że nigdy nie poznam imion kolejnego pokolenia, ale pewnego dnia w 2013 roku Krzysztof Marcinkowski natrafił w Archiwum Diecezjalnym w Kielcach na Georgia Szczęsnego i jego żonę Konstancję Ryboczową. Mogło tak być, że dziadkowie Ignacego umarli jeszcze zanim się pojawił na świecie i dlatego nie miał o nich żadnych i informacji.

157

Szymon i Katarzyna mieli siedmioro dzieci (na tyle aktów natrafiłam) 1. Ignacy

ur. 1832 r.

2. Marianna

ur. 1843 r. w Małoszowie zm. 27.III.1894 r. w Tochołowie

3. Zuzanna

ur. 1845 r.

4. Agnieszka

ur. 1850 r. | zm. 23.XI.1855 r.

5. Tekla

ur.1853 r. | zm. 26.I.1855 r.

6. Józef 7. Franciszek

ur. 1845 r. | zm. 28.XI.1916 r.

Gospodarstwo Szymona i Katarzyny Szczęsnych w Małoszowie, rysowała Zosia Janiec

158

O Ignacym napisałam powyżej, ożenił się z Marianną z Wojtowiczów, mieli córkę Juliannę urodzoną 14.II.1865 r. a zmarłą 21.II.1865 r.

Marianna to moja 2 x prababcia, poślubiła Andrzeja Kustosza, o ich rodzinie poniżej.

Zuzanna Szczęsny pracowała jako panna służąca (to było w akcie urodzenia jej córki) a akt ten jest bardzo ciekawy więc przytoczę tu jego tłumaczenie :” akt urodzenia Franciszki Szczęsny (1871 r.) nieślubnej córki Zuzanny Szczęsnej, niezamężnej służącej lat 26 mieszkającej w Giebułtowie. O fakcie tym poinformowała akuszerka w obecności Kacpra Misia lat 30 i Kazimierza Szumy lat 33. Chrzestnymi byli… Szuma i Franciszka Burżyńska”. Córka Zuzanny urodziła się w 1871 r. Kazimierz Szuma to być może kuzyn Zuzanny ze strony mamy.

Tekla zmarła jako dwuletnie dziecko.

Józef Szczęsny brak dat urodzin i zgonu, wiadomo, że ożenił się z Marianną z domu Bożyk i w 1893 r. zmarła mu 9-miesięczna córeczka Katarzyna.

Franciszek Szczęsny, brat praprababci, żył, jak na tamte czasy, bardzo długo, bo aż 71 lat. Ożenił się z Marianną z domu Kwiecień ur. w 1851 r i mieli wg dokumentów, do których dotarłam, troje dzieci: 1. Wiktoria

ur. 18.XII.1875 r. w Małoszowie, chrzestni: Andrzej Kwiecień i Agnieszka

2. Julian ur. 7 I.1879 r. w Małoszowie

zm. w 1954 r., chrzestni: Antoni Krupa i Tekla Kwiecień 3. Marianna

ur. 29.I.1882 r.

4. Jan brak dat,

miał dwie córki: Reginę i Otolię

159

Pamiątki po Franciszku Szczęsnym przechowywane przez Bogusławę Brzeszcz w Małoszowie

Wiek niemowlęcy na pewno przeżył Julian bo 15.IV.1920 roku poślubił w Kalinie Wielkiej Stanisławę Baradziej ur. w 1889 r. a zmarłą w 1987 r. Dożyła sędziwego wieku, do śmierci mieszkała w Małoszowie a opiekowały się nią wnuczki Zosia, Bogusia i Eulalia.

W maju 2015 r poznałam wnuka Juliana Szczęsnego, mieszka w Małoszowie i jest sołtysem. Jan Krochmal powiedział, że jego dziadkowie Julian i Stanisława mieli troje dzieci: 1. Irena

ur. w 1921 r.

2. Leokadia

ur. w 1924 r.

3. Edward

ur. w 1927 r.

A tam, gdzie Franciszek Szczęsny, jego pradziadek i brat naszej praprababci Marianny zbudował dom do dzisiaj mieszkają jego krewni. A obok tego domu stał dom Szymona i Katarzyny Szczę-

160

snych, na podwórku zachowało się parę kamieni z podmurówki.

Wiktoria poślubiła Wójtowicza, mieli dwoje dzieci: Mariannę i Juliana. Marianna poślubiła Juliana Ptak, mieli syna Stanisława.

Już po napisaniu tych wspomnień, we wrześniu 2015 r. poznałam kuzynki Janka Krochmala a co za tym idzie i moje krewne. Uczucie, którego wtedy doznałam było szczególne : oto stały przede mną osoby, których nigdy przedtem nie widziałam a które w jednej sekundzie zostały moją rodziną i zdawało nam się, że znamy się od lat chociaż dotąd się nie spotkałyśmy. Więc teraz krótko o dzieciach Juliana i Stanisławy. Najstarsza córka Irena poślubiła Władysława Krochmala ur. w 1908 r., mieszkali w Małoszowie i uprawiali ziemię. Mieli trzech synów: 1. Stanisław ur. 1946 r., żona Ewa,

dzieci: Grzegorz i Dominika, mieszkają w Sosnowcu 2. Piotr ur. 1949 r., żona Helena,

dzieci: Joanna i Magdalena, mieszkają w Miechowie 3. Jan ur. 1953 r. (to właśnie sołtys w Małoszowie) Druga córka Leokadia poślubiła Józefa Grzywacza ur. w 1924 r.

Mieszkali w Częstoszowicach, mieli trzy córki: 1. Zofia

ur. 1955 r.

2. Bogusława Balbina ur. 1957 r.

3. Eulalia

ur. 1958 r.

To właśnie Zosię i Bogusię poznałam we wrześniu w Małoszowie.

Zosia i jej mąż Waldemar Janiec mieszkają w Miechowie natomiast Bogusia z mężem Czesławem Brzeszczem mieszkają w Małoszowie,

161

w miejscu skąd wywodzi się moja praprababcia i prababcia. Ich córka Martyna mieszka z mężem Alanem w Sosnowcu. Małoszów to miejsce niezwykle urocze a ogród, który urządziły „dziewczyny”, jak o nich mówi Janek Krochmal, jest przepiękny. Być może praprababcia Marianna miała dobrą rękę do roślin. Trzecia z sióstr Eulalia od paru lat mieszka w Niemczech, ma dwie córki Agnieszkę i Annę.

Syn Juliana i Stanisławy Edward poślubił Natalię z domu Pieniężna, mieszkali w Cisiu i uprawiali ziemię. Mieli dwoje dzieci: 1. Leszek

ur. 1955 r., mieszka w Cisiu

2. Anna

ur. 1961 r., mieszka w Kozłowie

Marianna Szczęsny i Amdrzej Kustosz 2 x pradziadkowie ur. 1843 r. | zm. 27.III.1894 r., ur. 1842 r. | zm. 1885 r.

Marianna urodziła się w Małoszowie, zmarła w Tochołowie.

Andrzej pochodził z Tochołowa, być może przenieśli się tam po ślubie, z Tochołowa wywodziło się wielu Kustoszów.

Marianna i Andrzej mieli dziewięcioro dzieci: 1. Franciszek

ur. 1864 r.

2. Małgorzata

ur. 13.I.1866 r.

3. Katarzyna

ur. 1872 r. | zm. 1937 r.

4. Kazimierz ur. 4.III.1873 r. w Małoszowie, zm. 27.XI.1877 r.

chrzestni: Ł.Sych i Helena Krochmal

162

5. Marianna

ur. 19.IV.1875 r.

6. Tomasz

ur. 4.XII.1877 r., żył 1 miesiąc

7. Jadwiga

ur. 22.X.1881 r.

8. Zbigniew

ur. 14.VII.1885 r.

9. Józef

ur. VI.1885 r. | zm. 2.VII.1885 r.

Ponieważ dzieci te noszą nazwisko Kustosz to informacja o nich jest w rozdziale o Kustoszach. Dla przypomnienia tylko: trzecie dziecko to moja prababcia Katarzyna, po mężu Miksztal Ta Od Palca.

Szczęsny po kolei: Grzegorz i Jadwiga Grzegorz i Marianna Walenty i Franciszka Grzegorz i Konstancja Szymon i Katarzyna Marianna i Andrzej Katarzyna Szczęsny i Michał Miksztal Rodzina Szumów Z tej rodziny pochodzi Katarzyna 3 x prababcia, żona Szymona Szczęsnego.

Tomasz Szuma i Julianna z domu Starek ur. około 1780 r. | zm. przed 1831 r.

Tomasz i Julianna mieli troje dzieci (na tyle aktów urodzenia natrafiłam): 1. Wincenty

ur. 1807 r.

2. Katarzyna

ur. 1809 r. | zm. 23.IV.1854 r.

3. Stanisław

ur. 1811 r.

Wincenty 21.XI.1831 r poślubił Mariannę Jakubowską ur. w 1815 r., oto fragment aktu ślubu:„Wincenty Szuma lat 24 przy matce

163

w Konaszówce zostający, syn Tomasza Szumy, byłego kmiecia już zmarłego i Julianny i Marianna lat 16 w Konaszówce córka Kazimierza i Moniki z Otwinowskich – zagrodników.” Mieli dwoje dzieci: Wojciecha ur. w 1837 r. / zm.27.II.1843 r. i Mariannę ur. w maju 1850 r. / zm. 26.V.1850 r. Katarzyna poślubiła Szymona Szczęsnego, o nich w rozdziale dotyczącym rodziny Szczęsnych.

Stanisław, brat Katarzyny miał dwie żony: Barbarę z domu Borzęcką ur. w 1814 r., ślub 8.II.1832 r. i Agatę Pietrzyk ur. w 1809 r., ślub21.II.1833 r. Drugie małżeństwo zostało zawarte prawie dokładnie rok po pierwszym. Agata wychodząc za Stanisława była wdową, podobnie jak i on. Jej zmarły mąż to Sebastian Zbień, jej rodzice to Błażej Pietrzyk i Kunegunda.

Rodzina Kępskich Gdy w 2012 roku rozpoczęłam poszukiwania członków rodziny, aby utworzyć drzewo, po stronie Kępskich miałam tak mało danych, że nie starczyłoby ich nawet na małą gałązkę. Znałam tylko imię i nazwisko mojego dziadka Stanisława, z nagrobka odczytałam datę śmierci i nic ponadto. Ale po dwóch latach moje wiadomości bardzo się poszerzyły i dotarłam do roku 1803... a później jeszcze dalej, ale o tym w innym rozdziale. Niestety nie znam losów rodzeństwa moich prapra. Odnaleźć przodków pomógł mi kuzyn Ireneusz Miraś z Krakowa. Oto rodzina Kępskich.

Antoni Kępski i Franciszka 5 x pradziadkowie ur. się około 1730 r. - 1770 r., ur. 1735 r. - 1790 r.

Antoni Kępski zmarł w miejscowości Goleniowy, a właściwie to w parafii Goleniowy o której po raz pierwszy usłyszałam od Ireneusza Mirasia, mojego kuzyna! Było to w listopadzie 2014 r. Ślub wzięli około 1756 r. Antoni i Franciszka mieli troje dzieci:

164

1. Wojciech ur. 11.IV.1757 r. w parafii Goleniowy 2. Piotr ur. 1.VII.1761 r. zm. 28.XI.1805 r.

3. Anna

ur. 26.VI.1764 r.

Piotr Kępski i żony: NN i Barbara Ligorowska vel Łebek 4 x pradziadkowie ur. 1.VII. 1761 r. | zm. 28.XI.1805 r., ur. 2.XII.1766 r. | zm. po 1811 r.

Piotr Kępski miał dwie żony, z pierwszą w 1778 r zawarł związek małżeński w parafii Goleniowy. W tym samym roku urodziła się córka Tekla. Pierwsza żona żyła prawdopodobnie w latach 1760 do 1778‑1786 r. Z drugą żoną ożenił się 11.II.1787 r. w Goleniowych.

Piotr i Barbara mieli czworo dzieci, ale razem wychowywali pięcioro: 1. Tekla

ur. 1778 r. w m. Tarnawa Góra

2. Jan

ur. 2.I.1788 r. w m. Tarnawa Góra

3. Anna

ur. 27.IV.1796 r. w m. Goleniowy

4. Wojciech

ur. 29.V1.1799 r. w m. Goleniowy zm. 5.XII.1845 r. w Chlewicach

5. Filip

ur. 29.IV.1803 r. w m. Goleniowy

Nie mam żadnych informacji o Tekli Kępskiej.

Jan Kępski, podobnie jak jego ojciec miał dwie żony. Pierwsza to Ewa Francuz ur.21.X.w1785 r w parafii Goleniowy, zmarła 22.VIII.1811 r. w Przedmieściu Szczekocińskim. Prawdopodobnie zmarła przy porodzie drugiego dziecka. Druga żona Jana to Konstancja Kaper ur.13.XI.1785 r w Bonowicach. Jan i Konstancja 4.XI.1811 r. zawarli związek małżeński w Goleniowych i mieli trzy córki, razem wychowywali pięcioro dzieci:

165

1. Marcin

ur. 30.X.1808 r. w m. Przedmieście Szczekocińskie

2. Franciszka

ur. 1811 r. | zm. 5.V.1812 r. w m. Przedmieście Szczekocińskie

3. Klara

ur. 10.VIII.1812 r. w m. Przedmieście Szczekocińskie zm. 27.II.1883 r w Chlewicach

4. Magdalena

ur. 26.III.1814 r. w m. Przedmieście Szczekocińskie

5. Marianna

ur. 29.XII.1816 r. w m. Przedmieście Szczekocińskie

zm. 8.II.1818 r. tamże.

Nie mam żadnych informacji o Annie. Wojciech Kępski urodził się w miejscowości Goleniowy, to mój praprapradziadek. Nie mam żadnych informacji o Filipie.

Wojciech Kępski i Katarzyna z domu Orlińska 3 x pradziadkowie ur. 29.V.1799 r. | zm. 5.XII.1845 r.

Wojciech urodził się w miejscowości Goleniowy. Prawdopodobnie dopiero po urodzeniu dzieci przeniósł się w poszukiwaniu pracy do Chlewic gdyż w parafii Chlewice nie natrafiłam na akty urodzenia jego dzieci. Na akt zgonu Wojciecha, który zmarł w Chlewicach, natrafiłam w akcie ślubu jego syna Jana. Nie wiem z której parafii pochodziła jego żona Katarzyna. Wojciech pracował w gospodarstwie rolnym jako polowy dworski. Po jego śmierci rodzina przeniosła się do Zagłębia, do Będzina najpewniej, bo w parafii będzińskiej znalazłam akt ślubu Jana, lub do Dąbrowy Górniczej. Być może prapraprababcia miała tam krewnych lub bliską rodzinę. A może przeniosła się do rodziny zmarłego męża, chociaż to mało prawdopodobne.

166

Wojciech i Katarzyna mieli troje dzieci: 1. Jan

ur. w 1836 r.

2. Marianna 3. Apolonia Nie mam żadnych informacji o siostrach Jana a o ich istnieniu dowiedziałam się z aktu zgonu ich ojca, w którym oprócz imienia wdowy podano także imiona sierot.

Jan w chwili ślubu pracował na kopalni Ksawery ( tam mieszkał).

Jan Kępski i Rozalia z domu Basik 2 x pradziadkowie ur. 1836 r., ur. 1839 r.

Jan pracował jako pomocnik górniczy w kopalni Ksawery.

Dnia 25.IV.1860 r. o godzinie 11 rano poślubił Rozalię z domu Basik (w moich notatkach mam zapisane, że ślub brał w czerwcu nie w kwietniu). Rodzicami Rozalii byli Augustyn Basik i Marianna z domu Wieczorek. Świadkami byli Julian Małodecki i Józef Jaworski. Żyła tylko mama Jana - Katarzyna, nie żył ojciec Wojciech i rodzice panny młodej. Rozalia mieszkała w kolonii Reden.

Jan i Rozalia mieli na pewno jedno dziecko, nie natrafiłam na inne akty urodzenia, ale w marcu 2015 r. w katowickim archiwum znalazłam Józefa Kępskiego urodzonego w 1872 r., który mógłby być bratem Kacpra. Myślę tak, dlatego że posiadanie jednego dziecka w XIX wieku to niesłychana rzadkość. Ale na razie zostaję przy tym, że pradziadek był jedynakiem. Może kiedyś ulegnie to zmianie.

1. Kacper

ur. 5.I.1861 r. w Będzinie zm. przed 1921 r.

167

„

Oto treść aktu urodzenia:

Działo się w Bendzinie dnia 6.I.1861 r. o godzinie 10 rano zjawił

się Jan Kępski pomocnik górniczy lat 25 mający w kopalni Ksawery zamieszkały w obecności świadków Antoniego Greli lat 39 i Kacpra

Hynek lat 40 górników w kopalni Ksawery zamieszkałych okazał

„

dziecię płci męskiej urodzone w kopalni Ksawery w domu jego

zamieszkania dnia wczorajszego o godzinie 5 rano (czyli ur. 5 stycznia) z jego małżonki Rozalii z Basików lat 22 mającej. Chrzestni to: Antoni Grela i Teofila (nazwisko nieczytelne).

Kacper Kępski i Józefa z domu Piaskowska 1 x pradziadkowie ur. 5.I.1861 r. | nie żył w1921 r., ur.18.III.1862 r. | zm. 13.VI.1952 r.

Nie wiem czym się zajmował Kacper, przypuszczam, że pracował na kopalni tak jak jego ojciec i tak jak w przyszłości będą pracowali jego synowie. Józefa bardzo młodo wyszła za mąż.

Oto akt ślubu z kościoła pw. Św. Trójcy w Będzinie:

„

Działo się w mieście Będzin 22.IV.1883 r. o godzinie 18.00 zawia-

damiamy, że w obecności świadków Leopolda Piaskowskiego i Teofila Kotasińskiego mających po 35 lat zamieszkałych w kolonii Reden został zawarty związek małżeński pomiędzy Kacprem Kępskim,

„

kawalerem, synem Jana i Rozalii Basik urodzonym i zamieszkałym

w kolonii Reden lat 22 i Józefą Piaskowską, panną, córką Macieja i Rozalii Boczarskiej, urodzoną i zamieszkałą w kolonii Reden lat 20. Ślubu udzielał Władysław Wojciechowski.

Kacper i Józefa mieli siedmioro dzieci: 1. Stanisław

168

ur. 1884 r. | zm. 30.IX.1924 r.

2. Antoni

ur. 1886 r. | zm. 24.III.1961 r.

3. Wiktor

ur. 1.X.1888 r. | zm. 23.X.1958 r.

4. Władysława ur. 13.XII.1890 r. zm. 26.II.1962 r.

5. Teofila

ur. 1898 r. | zm. 1977 r.

6. Helena ur. 27.I.1902 r. chrzestni: Wawrzyniec K. i Marianna Piaskowska 7. Józefa ur. 29.XII.1904 r. zm. 21.III.1988 r.

Stanisław Kępski to mój dziadek ze strony ojca. Umarł tak szybko, że własne dzieci nie miały prawa go zapamiętać. I miał trzy żony!!! co odkryłam w listopadzie 2014r przez przypadek.

Był górnikiem i maszynistą. Pierwsza żona to Wiktoria z domu Wasilewska ur. w 1885 r. Stanisław i Wiktoria mieli jedno dziecko : 1.

Zygmunt

ur. 18.IV.1910 r. w Gołonogu.

Gdy urodził się Zygmunt stawił się w kościele Stanisław Kępski lat 28, górnik,oraz Józef Biliński, który został chrzestnym chłopca.

Dziecko urodziło się w Grabocinie pod nr 18. Nie wiem, kiedy zmarła Wiktoria i jej synek. Druga żona to Marianna z domu Krzemińska ur. w 1889 r., zmarła 18.IX.1920 r. Ślub wzięli w 1914 r. Stanisław i Marianna mieli dwoje dzieci, bo pierwsze urodziło się martwe.

1. NN

ur. 1915 r.

2. Stanisław ur. 28.XI.1918 r. w Gołonogu zm. 9.I.1921 r.

3. Izydor

ur. III.1920 r. | zm.28.VII.1920 r. o godzinie 6 rano w Gołonogu.

169

Gdy urodził się Stanisław to dnia 8.XII.1918 r został okazany w kościele przez swojego ojca, maszynistę z Gołonoga lat 33, mającego Stanisława Kępskiego w obecności Stanisława Wasilewskiego i Józefa Krzemińskiego. Pierwszy był (?) bratem zmarłej żony Wiktorii lub kimś z jej rodziny a drugi bratem (?) ówczesnej żony-Marianny. Gdy mały Staś miał 2 latka i zmarł jego zgon zgłosili Wiktor Kępski (brat jego ojca) i Leopold Piaskowski (brat jego babci Józefy), obaj pełnoletni. Leopold był robotnikiem z Redenu, Wiktor górnikiem.

Patrzę na akty zgonu dzieci i obu żon i myślę, że Stanisław był nieszczęśliwy w dwóch pierwszych małżeństwach, stracił sześć najbliższych sobie osób w przeciągu 11 lat. Małżeństwo z babcią zapowiadało się na szczęśliwe, ale 3 lata po ślubie okrutny los zabrał głównego bohatera dramatu.

Dnia 20. IX.1920 r stawili się Antoni Kępski i Wiktor Kępski i oznajmili, że 18 września zmarła Marianna z Krzemińskich Kępska lat 31 córka Wawrzyńca i Antoniny ze Szklarzów. Cztery miesiące po niej zabrakło Stasia i mój dziadek został zupełnie sam. Ale w parę miesięcy później, w czerwcu 1921 r poślubił Teofilę z domu Miksztal. Musieli się chyba znać jeszcze za życia Marianny. O tym w następnym podrozdziale.

Antoni Kępski poślubił Helenę z domu Bielna, która urodziła się w 1895 r. a zmarła 13.V.1978 r.

Antoni pracował jako cieśla na kopalni. Mieli pięcioro dzieci: 1. Lucyna

ur. 1914 r. | zm. 1989 r.

2. syn

170

3. Edward

ur. 1917 r. | zm. 1919 r.

4. Stanisław

ur. 1921 r. | zm. 24.XI.1926 r.

5. Witold

ur. 1930 r. | zm. 2003 r.

Mam bardzo mało informacji, gdyż babcia nie utrzymywała z rodziną jej zmarłego męża zbyt wielu kontaktów. Lucyna w sierpniu 1939 r. wyszła za mąż, jej syn mieszkał we Wrocławiu. Nazywała się Urbańska, a czy jej syn miał na imię Jordan, bo kogoś o takim imieniu spotkałam będąc w latach sześćdziesiątych z tatą we Wrocławiu? Może. Witold ożenił się z Danielą, mieszkali w Dąbrowie Górniczej.

Wiktor Kępski ożenił się z Antoniną z domu Krauze. Był górnikiem i cieślą w kopalni. Mieli pięcioro dzieci: 1. Irena

ur. 1909 r. | zm. 1917 r.

2. Stanisław

ur. 1910 r. | zm.1917 r.

3. Czesław

ur. VI.1912 r. | zm. 8.IX.1912 r.

4. Helena

ur. V.1918 r. | zm. 5.IX.1920 r.

5. Apolonia

ur. 1920 r. | zm. 13.VI.2007 r.

Czworo dzieci żyło bardzo krótko. Apolonia w 1941 r. wyszła za mąż i zamieszkała w Katowicach, jej mąż to Mikołaj Ciszek.

Władysława Kępska wyszła za mąż za Stanisława Wasilewskiego urodzonego w Będzinie. Czy to on okazywał w kościele (synka mojego dziadka) Stasia ur. w 1918 r? Nie wiem, myślę, że po prostu wystąpiła zbieżność nazwisk, albo Stanisław Wasilewski pochodził z rodziny pierwszej żony mojego dziadka. Zgon Józefy Kępskiej z domu Piaskowskiej zgłaszał w 1952 r. Eugeniusz Wasilewski, Józefa w dniu śmierci mieszkała przy ul. Królowej Jadwigi w Dąbrowie Górniczej. Czy to ich syn? Na razie nie wiem.

Według relacji zasłyszanych w rodzinie to z ciotką Wasilewską babcia utrzymywała kontakty, odwiedzała ją. Była wykształcona i miła. Czy to ona uczyła ojca niemieckiego? Tak słyszałam.

Teofila Kępska – jej mąż to Sindera, a jej wnuk to Antoni (Julian) Sindera, który mieszka przy Poprzecznej w Dąbrowie

171

Górniczej. Jej mąż pochodził ze wsi, rodzina nie utrzymywała z nią kontaktów z powodów obyczajowych, tyle się dowiedziałam.

Józefa Stachurska z d. Kępska (1 od lewej)

Józefa Kępska wyszła za mąż za Józefa Stachurskiego, mieszkali w Dąbrowie Górniczej. Mieli czworo dzieci: 1. Janina 2. Tadeusz ur. 7.V.1927 r. zm. 25.VIII.1999 r.

3. Marianna 4. Teofil Tadeusz Stachurski poślubił Teresę ur. 2.V.1932 r. | zm. VII.2009 r..

Mieli troje dzieci: Jolantę ur. w 1951 r, Marka ur. w 1953 r. i Zbigniewa ur. w 1954 r.

172

Stanisław Kępski i Teofila z domu Miksztal dziadkowie ur. 1884 r. | zm. 30.IX.1924 r., ur. 23.IV.1897 r. | zm. 27. IX.1981 r.

To moja babcia z dziadkiem. Ślub wzięli 19 czerwca 1921 r. w Dąbrowie Górniczej. Zmarli w Dąbrowie Górniczej.

Stanisław i Teofila mieli dwoje dzieci: 1. Teofil ur. 31.III.1922 r. w Dąbrowie Górniczej

zm. 10.XII.1980 r. w Łodzi 2. Czesław ur. 6.VI.1924 r. w Dąbrowie Górniczej Małżeństwem byli tylko 3 lata, mieszkali z mamą Stanisława a po jego śmierci babcia musiała się wyprowadzić. Okoliczności śmierci dziadka są tragiczne: chorował na tyfus i nie mógł nic jeść. Zdarzyło się, że babci nie było w domu, a on bardzo prosił o chleb, mój ojciec miał wtedy 2,5 roku i podał mu kromkę chleba. I dziadek zmarł.

Teofil Kępski i Jadwiga z domu Gąglewicz ur. 31.III.1922 r. | zm. 10.XII.1980 r., ur. 31.VII.1921 r. | zm. 23.IV.2001 r.

To moi rodzice. Poznali się w Legnicy i 11.II.1950 r. zawarli związek małżeński w USC. Tato urodził się w Dąbrowie Górniczej, zmarł w Łodzi. Mama urodziła się we Lwowie, zmarła w Krakowie.

Teofil i Jadwiga mieli dwoje dzieci: 1. Elżbieta

ur. 7.X.1950 r. w Legnicy

2. Jolanta

ur. 8.VII.1953 r. w Warszawie

173

Moja siostra dwa razy wychodziła za mąż, po raz pierwszy 28.II.1976 r. za Zdzisława Hodurę, jej drugim mężem był Mariusz Maksuris.

Jolanta Kępska i Aleksander Marcinkowski ur. 8.VII.1953 r. w Warszawie, ur. 2.V.1953 r. w Trzebnicy To ja i mój mąż, 25.X.1975 r. wzięliśmy ślub cywilny w Krakowie, a 30.X.1976 r. w Rudzie Śląskiej, w parafii pw. Matki Bożej Różańcowej, ślub kościelny. Dzień ten był dla mnie Dniem Chrztu Świętego.

Moi chrzestni to Krystyna Gruca (Kurzydło) i Roman Marcinkowski.

Jolanta i Aleksander mają troje dzieci:

174

1. Patrycja

ur. 28.II.1977 r., chrzestni: Irena i Henryk Marcinkowscy

2. Anna

ur. 2.V.1981 r., chrzestni: Hanna i Janusz Mazurkowie

3. Bartosz ur. 17.VIII.1989 r. chrzestni: Małgorzata Pszczółka

i Krzysztof Tekielski Wszystkie dzieci urodziły się w Krakowie. Patrycja ukończyła filmoznawstwo na UJ i 26.VIII.2000 r. poślubiła Łukasza Langera w kościele pw. Św. Mikołaja w Krakowie. Mieszkają w Sieprawiu.

Ania ukończyła filologię romańską na UJ, 21.VI.2008r poślubiła Adama Patynę w kościele pw. Matki Bożej Różańcowej w Krakowie.

Mieszkają w Krakowie.

Bartek ukończył politologię na UJ, na razie nie założył rodziny, mieszka z nami.

Kępscy po kolei: Antoni i Franciszka Piotr i Barbara Wojciech i Katarzyna Jan i Rozalia Kacper i Józefa Stanisław i Teofila Teofil i Jadwiga Jolanta Kępska i Aleksander Marcinkowski Rodzina Ligorowskich vel Łebek O tej rodzinie do listopada 2014 r. nie miałam żadnej wiedzy, aż tu nagle okazało się, ze jest to nazwisko panieńskie mojej prababci.

Ligorowska z domu to była Barbara, żona Piotra Kępskiego, matka Wojciecha Kępskiego. Zaczynam od najstarszych, a to połowa XVII w.

175

Wojciech Łebek vel Ligorowicz i Maryna Malicka ur. około 1655 r., ur. około 1660 r. Ślub wzięli 30.I.1678 r w miejscowości Goleniowy. Mieli troje dzieci: 1. Jakub

ur. 1681 r.

2. Maciej

ur. 6.II.1685 r.

w parafii Goleniowy 3. Agnieszka

ur. 9.I.1689 r.

Nie mam żadnych informacji o tej rodzinie.

Maciej Łebek i Jadwiga ur. 6.II.1678 r., ur. około 1690 r. / zm. 11.IV.1752 r. parafia Goleniowy Nie mam żadnych informacji o tych przodkach. Maciej i Jadwiga mieli jedno dziecko: 1. Wawrzyniec ur. 7.VIII.1709 r. w parafii Goleniowy

zm. 27.I.1780 r. w parafii Goleniowy Wawrzyniec pomiędzy 1734 a 1738 r poślubił Agnieszkę.

Wawrzyniec Łebek i Agnieszka ur. 7.VIII.1709 r. | zm. 27.I.1780 r., ur. około 1715 r. | zm. 3.I.1780 r.

w parafii Goleniowy Agnieszka umarła pierwsza, a 24 dni po niej zmarł jej mąż.

Wawrzyniec i Agnieszka mieli troje dzieci: 1. Ewa

176

ur. 23.XII.1733 r.

2. Jan

ur. 25.IV.1739 r.

3. Benedykt

ur. 21.III.1743 r. w m. Goleniowy zm. 12.XI.1798 r. w m. Goleniowy.

W archiwum w Kielcach natrafiłam na dane Jana: miał troje dzieci Macieja ur. 16.II.1763 r., Marię ur. 20.IV.1766 r i Szymona ur. 28.X.1772 r. Nic ponadto. Benedykt 2.VI.1766 r. w m. Goleniowy poślubił Petronellę Wojdę vel Woźny.

Benedykt Łebek vel Ligorowski i Petronella Wojda vel Woźny ur. 21.III.1743 r. m. Goleniowy, ur.31.V.1741 r. m. Goleniowy

zm. 16.I.1804 r., Goleniowy Benedykt i Petronela mieli sześcioro dzieci: 1. Barbara

ur. 2.XII.1766 r., m. Goleniowy zm. po 1811 r.

2. Wincenty

ur. 1768 r.

3. Walenty

ur. 1770 r.

4. Justyna

ur. 1772 r.

5. Wojciech

ur. 1774 r.

6. Maria

ur. 1776 r.

Wspaniała regularność, co dwa lata na świat przychodziło dziecko.

W miejscowości, w której mieszkała Barbara pewnego dnia spotkała Piotra Kępskiego i zakochała się w nim. Albo jej rodzice Kazimierz i Agnieszka postanowili, że za niego wyjdzie. Albo małżeństwo zaaranżowała swatka, trzeba pamiętać, że Piotr był wdowcem i wychowywał małą Teklę, która miała około 7 lat. 11.II.1787 r. w Goleniowych odbył się ich ślub. Odtąd Barbara nazywała się Kępska.

177

Ligorowscy vel Łebek zmieniali nazwisko, prawdopodobnie wiązało się to z poszukiwaniem pracy i w zależności od potrzeby wracali do poprzedniego lub zostawali przy obecnym.

Ligorowscy po kolei: Wojciech i Maryna Maciej i Jadwiga Wawrzyniec i Agnieszka Benedykt i Petronella Barbara Ligorowska i Piotr Kępski Rodzina Krzykawskich Rodziną, z której pochodziła Franciszka, moja 5xpra babcia zainteresowałam się bliżej przez przypadek. Otóż pewnego dnia siedząc w archiwum diecezjalnym w Kielcach i rozmawiając z Krzyśkiem o Krzykawskich zwrócił się do nas pan siedzący przed nami. Okazał się badaczem dziejów organów kościelnych a jednym z budowniczych tych instrumentów w XIX wieku był Kacper Krzykawski. Kacper zmarł w Chęcinach 1.XII.1877 r. a urodził się w 1820 r w Krakowie, nie wiem, czy był blisko spokrewniony z „moją” Franciszką Krzykawską, bo osób o tym nazwisku jest aż za dużo na interesującym mnie terenie. Krzykawscy występują w Rzędowicach (najwięcej nazwisk), Przybysławicach, w Cisiu, Mianocicach, Giebułtowie. Tutaj przedstawię tylko parę rodzin, reszta to pojedyncze osoby, które bez danych trudno przyporządkować jakiejś konkretnej rodzinie.

Krzykawska to nazwisko panieńskie mojej 5 x pra babci, żony Walentego Szczęsnego. Zacznę od jej rodziny.

178

Mateusz Krzykawski i Regina ur. około 1730 r. Rzędowice Nie mam o nich żadnych informacji, na pewno byli chłopami, pochodzili z licznej rodziny . Mateusz i Regina mieli czworo dzieci (na tyle aktów urodzenia natrafiłam): 1. Franciszka

ur. 1760 r. Rzędowice

2. Ignacy

ur. VII.1762 r.

3. Andrzej

ur. ? | zm. 1844 r.

4. Marianna

brak danych

Franciszka bardzo wcześnie wyszła za mąż, bo w wieku 17 lat urodziła córkę Jadwigę. O jej dzieciach jest w rozdziale dotyczącym Walentego Szczęsnego, za którego wyszła za mąż.

Ignacy, jej brat, poślubił Mariannę z domu Jurek i miał z nią troje dzieci, może więcej, ale na tyle aktów urodzenia natrafiłam: 1. Jadwiga

ur. VIII.1784 r.

2. Adam

ur. IX.1786 r.

3. Benedykt

ur. 1805 r.

O ich dzieciach nie mam informacji poza jedną: Benedykt poślubił Teklę Waszczyk, miał córkę Agnieszkę żyjącą w latach 1827-1829.

Inne rodziny Krzykawskich: Wacław ur. 1779 r. (data trochę się nie zgadza) i Ewa ur. 1769 r. zm. 1829 r. mieszkańcy Rzędowic, mieli syna Benedykta ur. w 1794 r.

On poślubił Barbarę Pieniężną, z którą miał dwoje dzieci: Teklę ur. 1843 r. / zm.5.VIII.1847 r. i Macieja ur i zm. w 1847 r.

Mateusz i Łucja Kowal urodzeni około 1760 r. w Rzędowicach.

Mieli synów: Michała ur. w 1788 r. i Franciszka (brak dat). Michał

179

poślubił Mariannę z domu Kowal i miał troje dzieci: Wawrzyńca ur. 1823 r. | zm. 1829 r., Łukasza ur. 1836 r. | zm. 1837 r., Juliannę ur. 1840 r. | zm. 1843 r.

Bonawentura ur. 1782 r. | zm. 22.X.1842 r. i Justyna Wieloch ur. 1800 r. | zm. 1843 r., pochodzili z Rzędowic. Mieli jednego syna Jana ur. w 1841 r. a zm. 11.VIII.1847 r., chłopiec zmarł jako sierota, bardzo nieszczęśliwa rodzina, rok po narodzinach synka umiera ojciec a rok później mama.

Poniżej dzieje działalności Kacpra Krzykawskiego, budowniczego organów. Informacje te uzyskałam od pana prof. Wiktora Łyjaka z Warszawy, którego spotkałam w archiwum diecezjalnym w Kielcach w listopadzie 2014 r.

Krzykawski Kasper z Jędrzejowa, zm. 1 grudnia 1877 r. w Chęcinach, w wieku 57 lat, urodzony w Krakowie, mieszkaniec Chęcin, organmistrz, syn Pawła i Katarzyny małżonków Krzykawskich, zostawił żonę Katarzynę ze Śmietańskich1; 26 kwietnia 1870 r. urodził się w Chęcinach nieżywy chłopiec, syn Kacpra i Katarzyny ze Śmietańskich małżonków Krzykawskich2.

Prace organmistrzowskie: Biechów (1866), Brzeziny (1876), Chęciny (1861), Pacanów (po 1862 do 1870); jako organmistrz z Chęcin: Czarnca (1871-1872), Kielce (przed 1877), Korytnica (1877), Zborówek (do 1870).

Biechów (powiat buski) 1870, „Przegląd Katolicki” 1870, s. 329, nowe organy Krzykawskiego z Jędrzejowa.

1887, AD Kielce, II PB-II/6, k. 90,

1 AP Kielce, ASC Chęciny, 1877 r., s. 282, zgony nr 227, zapis w języku rosyjskim.

2 AP Kielce, ASC Chęciny, 1870 r., s. 177, zgony nr 86, zapis w języku rosyjskim.

180

„

Chór ... maiący Organ o ośmiu głosach z cynowemi piszczałkami

„

i dwa cylindrowe miechy do Kalikowania zrobione przez Kaspra Krzykawskiego Organmistrza, który wyreperował cały Organ w roku 1866- nową strukturę, pociągi i mechanizm w winkladzie oraz dwa

nowe głosy Flet minor i Swistak dorobił. [...] Organ upokostowany na Kolor wiśniowy a rzeźby odzłocone w 1880 roku.

„

1887, AD Kielce, OD-8/8, Opis kościołów dekanatu stopnickiego 15 V 1884 - 15 VII 1896, k. 10-10v,

„

Organ o ośmiu głosach z cynowemi piszczałkami i dwa cylindrowe

miechy do Kalikowania zrobione przez Kaspra Krzykawskiego [k. 10v]

który w 1866 roku zbudował nową strukturę, pociągi i mechanizm w winkladzie oraz dwa nowe głosy Flet minor i Swistak dorobił – Organ pomalowany na kolor wiśniowy a rzeźby odzłocone w roku 1880.

„

Brzeziny (pow. kielecki) 1885, AD Kielce, OD-8/4, k. 4,

„

Organ odpowiedni do Kościoła o 12 głosach z miechem cylindrem

przez Kaspra Krzykawskiego Orgarnmistrza z Chęcin w r. 1876, do któ-

rego rzeźby robił żyd z Chęcin bardzo gustowne. Mały zaś pozytyw zakupiony został do Kościoła parafialnego w Oxy.

1897, AD Kielce, OD-5/35, k. 7, Organum novum post 25 annos correctum.

181

„

1899, AD Kielce, PB-16/1, k. 283-283v,

Na chórze był mały pozytew o ośmiu głosach dostatni na mały

Kościół - W roku 1872 zbudowany został chór nowy przez stolaża z Chęcin Górskiego do kturego wchodzi się przez dzwonnice; następnie

„

wystawiony został organ odpowiedni do Kościoła o dwunastu głosach z miechem, cylindrem przez Kaspra Krzykawskiego Orgarnmistrza

z Chęcin w r. 1876 – do którego rzeźby robił Żyd [k. 283v] z Chęcin

bardzo gustowne- Mały zaś pozytew zakupiony został do Kościoła parafialnego w Oxy.

„

Chęciny, kościół parafialny (pow. kielecki) 1877, AD Kielce, sygn. II PC-II/12, k. 110v,

„

Chór i organy dopiero w r. 1877 klejowo odmalowany - Organy

mają 7 głosów które są wyższe od Kamertonu stąd nie dogodne

do muzyki – w r. 1861 reparował je i maszyneryą przerabiał miejscowy Orgarmistrz sp. Krzykawski i w mieysce dawnego kołatającego miech cylindrowy urządził.

Czarnca, niegdyś w Archidiecezji Gnieźnieńskiej (pow. włoszczowski)

„

1872, AD Kielce, II PC-XI/1, k. 58v,

Należy dla pamięci nadmienić ze Organy w Kościele Czarneckiem

od niepamiętnego czasu nie reperowane tak mocno były zdezelowane że już Organista na takowych grać nie mógł – przeto w Roku 1871 sprowadzono z Chęcin Organmajstra Kaspra Krzykawskiego z którym

182

ugodzili się Członkowie Dozoru Kościelnego w Czarncy Józef Magdziarz i Jan Szafranski za Rs 80 stoł opał i formanki po materyał potrzebny do Organow w których całą Winkladę z mechaniką nową zupełnie na drutach mosiężnych urządził nową Klawiaturę zrobił piszczałki fletowe zagubione nowe s cyny dorobił a frontowe i drewniane przerobił miechy Cylindrowe nowe wewnątrz Organ urządził około których Organów 10 miesięcy robił i dopiero w Roku 1872 ukończył

„

za stołowanie Organmajstra na Plebanii miała Parafia podpisanemu

wynagrodzić lecz to nie nastąpiło bo ledwie ze składki na Opłacenie za robotę Organmajstrowi pieniędzy wystarczyło – poświadcza X Michał Dulski Emerit.

Kielce, kościół Św. Wojciecha 1889, „Przegląd Katolicki” 1889, s. 729, przed 1877 r. „nowy organ za 610 rs, K. Krzykawskiego”; był to instrument, na którym grano przed powiększeniem kościoła.; s. 730, „chórek dla kaplicy Ś. Wojciecha, na którym mieści się dawniejszy organ, uzupełniony o jeden głos przez p. Koszczaka.”.

„

Korytnica (powiat jędrzejowski) 1807, wpis w komorze klapowej:

Ten Organ całkiem przeistoczony przez Karola Wawrzeckiego, Orgar-

mistrza, za Dyspozicią Jmc. Xiędza Chochłowskiego Fundatora tegoż.

Sigl: Łopuszno d. 15. 7bris. 1807. A0.; druga wklejka: Ten organ całkiem przeistoczony przez Karola Wawrzeckiego Orgarmistrza, za dyspozycją Jm. Xiędza Chochołowskiego, fundatora tegoż – Łopuszno d. 15. 7bris 1807. r. A w 1877. roku w Maju wyrestaurowany, za staraniem Ks. Ludwika Gołuszko Prob. Par. Korytnickiej, przez Pana Kaspra Krzykawskiego Orgarmistrza z Chęcin. Korytnica d. 19. Kwiet. 1877. r.

„ 183

Pacanów (pow. buski) 1870, „Przegląd Katolicki” 1870, s. 329, restauracja kościoła od 1862 roku, w tym czasie: „restauracja gruntowana organu o 12 głosach przez organmistrza Krzykaskiego z Jędrzejowa”.

Zborówek (pow. buski) 1870, „Przegląd Katolicki” 1870, s. 329, nowe organy – jak wynika z treści artykułu – zbudowane przez Krzykawskiego.

184

185

rozdział VIII Najmłodsi przedstawiciele rodzin

186

Ponieważ napisałam o najstarszych osobach w rodzinie, to dla równowagi napiszę o żyjących współcześnie, bez szukania w dokumentach a po prostu rozglądając się dookoła lub dzwoniąc do siebie bo przecież nie mieszkamy zbyt daleko od Krakowa.

W tym rozdziale umieszczę osoby urodzone po wojnie, wyjątkowo znajdą się urodzeni wcześniej, jeżeli są rodzeństwem lub współmałżonkiem urodzonych po 1945 roku. A więc...

Danuta (Józefa) i Edward Miksztal | Tunel Michał Miksztal Zofia Miksztal | Kraków Danusia i Mariusz Więcławek | Jaworzno-Szczakowa Bogdan Miksztal | Kraków Leszek i Hania Miksztal | Nowy Sącz Irena Miksztal | Rabka Urszula i Zdzisław Widacha | Dąbrowa Górnicza Magdalena Widacha | Dąbrowa Górnicza Anna i Piotr Gucwa | Dąbrowa Górnicza Elżbieta i Paweł Strzelec | Cisia Wola Henryk Miksztal | Gołonóg Elżbiet Maksuris | Kraków Małgorzata i Jacek Pszczółka | Tychy Zbigniew i Krystyna Krawiec | Przysieka Jolanta i Aleksander Marcinkowski | Kraków Wiktor i Danuta Kustosz | Tochołów Patrycja i Łukasz Langer | Siepraw Anna i Adam Patyna | Kraków Bartosz Marcinkowski | Kraków Jan Krochmal | Małoszów Zofia i Waldemar Janiec | Miechów Bogusława i Czesław Brzeszcz | Małoszów Eulalia Franiel | Niemcy Antoni i Aleksandra Miksztal | Kraków Kazimierz i Bogumiła Miksztal | Kraków Teresa i Jan Polak | Kraków

187

Danusia, a właściwie Józefa ur. 9.III.1946 r. i jej mąż Edward.

W czerwcu 2015 roku będą obchodzić 50. rocznicę ślubu. Danusia i Edward mają czworo dzieci:

Jubileusz 50-lecia ślubu Danusi i Edwarda, 3 maja 2015

Michał

ur. 27.V.1966r w Krakowie zm. 19.XII.2013r w Krakowie

Zofia

ur. 17.V.1968r w Krakowie

Danuta

ur.1.X.1972r w Miechowie

Bogdan

ur.6.XII.1973r w Miechowie

Michał imię odziedziczył po dziadku, był nauczycielem i pszczelarzem. Wspaniały człowiek, przedwczesna śmierć zabrała go za szybko, miał jeszcze wiele planów, niektóre z nich związane były z genealogią naszej rodziny. Po prawej jedno z ostatnich zdjęć Michała.

Zmarł w grudniu 2013 r.

188

Ilustracja 40: Michał Miksztal

Zosia jest siostrą zakonną – Albertynką. W maju 2015r świętowała 25 lecie ślubów wieczystych.

25-lecie ślubów zakonnych, 3 maja 2015

189

Danusia i jej mąż Mariusz, 10.VII.1993 r. wzięli ślub, mieszkają z rodziną w Jaworznie. Mają dwie córki: Justynę ur. 11.VII.1994 r. w Miechowie i Martynę ur. 27.VII.2000 r. w Jaworznie.

3 maja 2015

Bogdan mieszka w Krakowie, jest inżynierem.

190

Leszek i Hania, Leszek ur. 10.IV.1946r w Przybysławicach, Anna z domu Dziura ur. 2.I.1947r w Książu Małym. 8.VII.1967 r. wzięli ślub, mają dwóch synów Tomasza ur. w 1968r w Miechowie i Pawła ur. w 1972 r. w Miechowie. Są nauczycielami, Hania uczyła w klasach 1-3 i, Leszek założył szkołę dla dorosłych, uczył języka polskiego. Mają czworo wnucząt: Damiana, Zuzannę, Julię i Filipa.

Mieszkają w Nowym Sączu.

Leszek i Hania, Nowy Sącz 2015

191

Irena Miksztal, ur. 1949, nauczycielka języka polskiego na emeryturze, mieszka w Rabce. Z Wiesią, swoją siostrą, mają dom letniskowy w Tochołowie .Wiesia była nauczycielką – uczyła geografii.

Od lewej: Irena Miksztal, Wiesława Górska z synem Jerzym

Urszula Widacha, z domu Osowska, ur. 7.I.1950 r. w DG i jej mąż Zdzisław ur. 11.VI. 1950r Urszula jest moją kuzynką, córką siostry taty – Henryki Osowskiej z domu Krupa. W 1975 r. wzięli ślub, ich córka Magdalena urodziła się 14.VII.1986 r. Urszula była oczywiście nauczycielką – uczyła języka rosyjskiego w liceum, obecnie jest emeryturze. Ona, moja siostra i utworzyłyśmy Komisję Genealogiczną znaną w Zagłębiu i w okolicznych kościołach.

Bez pomocy Urszuli trudno byłoby odczytać akty pisane po rosyjsku, pomagała nam też karmiąc zgłodniałą komisję podczas licznych pobytów w Dąbrowie. Słowem: bez Uśki ani rusz. Zdzisław jest z wykształcenia psychologiem i socjologiem, obecnie na emeryturze.

192

Magdalena Widacha ukończyła filologię polską na Uniwersytecie Pedagogicznym w Krakowie, pracuje w Wyższej Szkole Biznesu w Dąbrowie Górniczej. Mieszka w Dąbrowie Górniczej.

Rok 2007: Magda z mamą

Anna Gucwa, z domu Osowska, ur. 2.I.1953r w DG zm.5.VI.1991 r. jest moją kuzynką, córką siostry taty – Henryki Osowskiej z domu Krupa. W 1972 r. (7stycznia) poślubiła Piotra Gucwę ur. 8.VI.1947 r.

Hania to moja rówieśnica z którą bawiłam się podczas wakacji w Dąbrowie, z którą urządzałam przedstawienia dla rodziny. Zmarła przedwcześnie, osierocając córkę Elżbietę. Babcia Piotrka była siostrą naszej prababci Tej Od Palca. Tak wyglądali w dniu ślubu.

193

Elżbieta Strzelec, z domu Gucwa, córka Hani i Piotrka urodziła się 7.III.1979 r. Paweł, jej mąż urodził się 12.VIII.1975 r., mieszkają w Cisiej Woli.

194

Henryk Miksztal ur. 27.XII. 1955 r. mieszka w Gołonogu, jest synem Teofila i wnukiem Wincentego Miksztala, brata babci.

Elżbieta Maksuris, z domu Kępska, moja siostra Elżunia, ur. się 7.X.1950 r. w Legnicy. Oryginalne nazwisko nosi po drugim mężu Mariuszu. Elżunia pracowała jako urzędnik państwowy, w dziale kadr krakowskiej Policji. Obecnie jest na emeryturze i w związku z tym działa prężnie w naszej komisji. Pracujemy razem w archiwach kieleckich i katowickich, często podróżujemy tropem naszych przodków. Jest kierowcą naszej komisji (czasem bardzo brawurowo łamie przepisy drogowe), a spotkania z paniami w Urzędzie Miasta w Dąbrowie to jej mistrzostwo świata! Słowem: bez Elżuni ani rusz.

Maciejów, maj 2015

195

Małgorzata Pszczółka, z domu Pawlik, ur. 20.IX.1966 r. i jej mąż Jacek ur. w 1965 r. Gosia jest moją kuzynką, córką siostry taty – Janiny Pawlik z domu Krupa. Jest chrzestną mojego syna. Gosia ukończyła polonistykę na UŚ i została, jakżeby inaczej, nauczycielką, uczy w liceum języka polskiego i etyki. Mają troje dzieci Mateusza, Marcina i Agatę. Jej mąż Jacek jest inżynierem. Mieszkają w Tychach.

Na zdjęciu Gosia z prawej, Jacek z lewej, tuż za ciocią ich córka Agata (3 maja 2015)

Zbigniew Krawiec ur. w 1952 r., syn cioci Weni i jego żona Krystyna z domu Deńca, mieszkają w Przysiece. Zbyszek pracował jako strażnik w Szpitalu Wojskowym w Krakowie, obecnie na emeryturze, Krysia pracuje w domu i na gospodarce. To z nim spędzałyśmy lato podczas pobytów w Tunelu.

Jolanta Marcinkowska, z domu Kępska, ur.8.VII.1953r w Warszawie to ja - autorka tych wspomnień, tej „hurtowni danych” i mój mąż Aleksander Marcinkowski ur.2.V.1953r w Trzebnicy,

196

Ilustracja 42: Zbyszek (2000, drugi od prawej)

pracownik naukowy na UJ. Mamy troje dzieci: Patrycję, Annę i Bartosza. Wprawdzie ukończyłam studia socjologiczne na UJ w 1977 r, ale zawsze chciałam być...oczywiście nauczycielką i 30 lat pracowałam w szkole podstawowej a później w gimnazjum. Lubiłam swoją pracę, widocznie miałam po babci Teofili silny gen pouczania a po prababci Katarzynie zamiłowanie do rządzenia i dlatego tak dobrze mi szło. Oto dowód z 1989 roku, uczyłam wtedy w zerówce, w Szkole Podstawowej nr 13 w Krakowie:

197

Ja z Olesiem, kwiecień 2015

Wiktor Kustosz urodził się 12.II.w 1952 r. i całe życie mieszka w Tochołowie. Jego żona Danuta z domu Stawiarska urodziła się w 1956 r. Mają dwoje dzieci: Annę ur. w 1978r po mężu Iwan i syna Michała urodzonego w 1982r, on poślubił Izabelę. Anna ma córkę Aleksandrę ur. w 2012r a Michał syna Mateusza ur. w 2013 r.

Młode pokolenia nie pochodzą z tak licznych rodzin jak ich przodkowie, ale kto wie co się jeszcze wydarzy. Wiktor i Danuta mają 15 ektarowe gospodarstwo, trochę ziemi dzierżawią i ciężko pracują. Ich córka jest nauczycielką, syn pracuje z nimi.

Patrycja Langer ur.28.II1977 r. moja najstarsza córka i jej mąż Łukasz Langer ur. 20.VI.1975 r. Mieszkają w Sieprawiu. Ukończyli filmoznawstwo na UJ. Mają czworo dzieci: Annę ur. 6.IV.2002 r., Zuzannę ur. 26.III.2005 r., Alicję ur.17.I.2008 r, Zosię ur. 19.VII.2015 r.

Wszystkie córki urodziły się w Krakowie.

198

Wiktor Kustosz z żoną Danutą i Elżunią, maj 2015

Rodzina Langerów

199

Rodzina Langerów (rysowała Ala, lat 7)

Anna Patyna ur. 2.V.1981 r. moja młodsza córka i jej mąż Adam Patyna ur. 29.II.1980 r. Mieszkają w Krakowie. Ania ukończyła filologię romańską na UJ, Adam prawo na UJ. Mają dwoje dzieci: Jagodę ur. 15.VII.2012 r. i Ignacego ur. 2.VII.2014 r. Dzieci urodziły się w Krakowie.

200

Bartosz Marcinkowski ur. 17.VIII.1989 r. mój syn. Mieszka w Krakowie. Ukończył politologię na UJ.

201

202

Galeria portret贸w rodziny w wykonaniu Zuzi, lat 10:

Jan Krochmal ur. w 1953 r. urodził się i całe życie mieszka w Małoszowie, jest prawnukiem brata mojej praprababci Marianny z domu Szczęsny. Jest sołtysem, uprawia ziemię. Ma dwóch braci, starszy Stanisław mieszka w Sosnowcu, młodszy Piotr w Miechowie.

Z Janem i Stanisławem Krochmalami w Małoszowie, wrzesień 2015

Zofia Janiec, kuzynka Janka i moja, jej mama nosi nazwisko panieńskie Szczęsny. Zosia pracuje w służbie zdrowia, jej mąż Waldemar jest na emeryturze. Mieszkają w Miechowie.

Z Zosią Janiec, Małoszów 2015

203

Bogusława Brzeszcz, siostra Zosi, pracuje w służbie zdrowia, jej mąż Czesław jest na emeryturze. Mieszkają w Małoszowie, to Bogusia z Zosią wyczarowały przepiękny ogród, bardzo im zazdroszczę takich zdolności.

Eulalia Franiel ich siostra, mieszka w Niemczech.

Antoni i Aleksandra Miksztal, jego dziadek Władysław był synem Juliana Miksztala, który był bratem mojego pradziadka Michała.

Mają córkę Katarzyne ur. w 2011 r., mieszkają w Krakowie. Antoni jest fotografem.

Kazimierz i Bogusława Miksztal, brat Antoniego, mają troje dzieci: Magdalenę, Małgorzatę i Macieja. Mieszkają w Krakowie.

Kazimierz jest projektantem.

Teresa i Jan Gnyla, siostra Antoniego i Kazimierza, mają córkę Agnieszkę, mieszkają w Krakowie. Teresa pracuje w handlu.

204

205

rozdział IX Moje ulubione adresy

206

W chwili, gdy piszę te wspomnienia o rodzinie (zaczęłam wiosną 2014 roku) mam 61 lat i od dwóch lat jestem na emeryturze.

To co robię, robię z myślą o moich wnukach Ani, Zuzi, Ali, Jagodzie, Ignasiu i... jeszcze nie wiadomo o kim. Może za 40 lub 50 lat, gdy ja już przeniosę się pod inny adres, gdy sama będę przodkiem któreś z nich zechce zainteresować się wielką rodziną i sięgnie po „ściągę”, którą teraz przygotowuję. A może to będzie za 100 lat, kto to wie?

Więc teraz trochę o moich ulubionych miejscach.

Legnica ul. Górska 13 Pod tym adresem zamieszkałam w wieku 4 miesięcy, w listopadzie 1953 roku. Rodzice i moja siostra Elżunia przeprowadzili się z Warszawy, pamiętam, jak mama opowiadała, że podróż pociągiem była długa, a tato biegał do parowozu, aby podgrzać mleko dla mnie. O Legnicy mogę pisać długo, bo tam spędziłam dzieciństwo, a wyprowadziliśmy się do Krakowa 21 lutego 1966 r.

Nasza ulica to moja mała ojczyzna, do dzisiaj odwiedzam Romka Poberejkę, który mieszka pod nr 38. Pamiętam niekończące się zabawy na trawniku, grę w piłkę nożną z chłopakami (3 kornery „jedenastka”, czyli za trzy strzały w róg boiska kopało się karnego), grę w dwa ognie, grę w państwa przy pomocy noża, w pikuty, również nożem, grę w kartofla ( zbijanie w środku za pomocą piłki), gonienie się skacząc prze skakankę, grę w klasy (piekło-niebo), w pomidora, gonienie w berka czy wspaniałą zabawę w podchody (na wałach przeciwpowodziowych).

W maju jak ruszał Wyścig Pokoju rysowało się krętą trasę na ulicy i za pomocą prztyczków przesuwało się kolarzy, którymi były guziki. Dzisiaj te zabawy nie są znane, można o nich tylko poczytać. To było wiosną, latem i jesienią a zimą chodziło się na sanki, na górki lub jeździło na lodowisku. Pierwsze próby ustania na łyżwach były koszmarne, nogi się wykrzywiały i bęc, a łyżwy do butów przykręcało się kluczykiem, bo na spodzie

207

bucika znajdowała się specjalna blaszka. Zanim poszłam z tatą na lodowisko to w domu, w kuchni ćwiczyłam stanie na łyżwach i zapewniam was, że nie było łatwo utrzymać równowagę. Ponieważ dawniej istniały 4 pory roku i były to prawdziwe pory więc wszystko odbywało się zgodnie z nimi. Zima to śnieg, lato to upał, pory jesienne i wiosenne to takie przygotowanie do lata lub zimy.

Najbardziej lubiłam wiosnę i lato. Całe dnie spędzało się na dworze a w okolicach Dnia Dziecka u sąsiada dojrzewały wspaniałe czereśnie, po które chodziło się z papierową torebką po cukrze.

A gdy zrobiło się naprawdę ciepło biegało się po ulicy na bosaka, nawet na basen za Młynówkę szło się, a raczej biegło, boso.

Przy ulicy Góralskiej było nas sporo, po naszej stronie domu: Lidka Otorowska (rówieśnica Elżuni), my, Adaś (Adaśko) Majer (mieszkał u babci), Renata Grabusiewicz, bracia Andrzej i Grzesiek Wierzbiccy i to chyba wszyscy po tej stronie, pozostali bawili się z nami rzadko. Po drugiej stronie ulicy mieszkali: Grażyna i Basia (moja przyjaciółka) Siedleckie, Dyduś (Janusz Sieradzki), Budnikowie: Ala, Adek (Andrzej) i bliźniacy Rysiek i Mietek, Witek Jarosze-

208

wicz, Wieśka Weberbauer, Romek Poberejko, rodzina Płanetów: Romek, Kryśka i Jaśka, Józek Lang i Włoszki czyli Teresa i Lilka.

Około 22 dzieci w podobnym wieku, oczywiście nie bawiliśmy się wszyscy naraz i nie ze wszystkimi, bo np. Lilka i Teresa były trochę starsze od nas. Parę zdjęć z naszej ulicy:

W Legnicy chodziłam do żłobka i do przedszkola, oba znajdowały się w tym samym budynku przy naszej ulicy, od domu to zaledwie

209

dwa numery. Tutaj pracowała moja mama więc o rozstaniu z nią na parę godzin nie było mowy. Dzieci ze żłobka i przedszkola chociaż miały wspaniały ogród na tyłach budynku bawiły się też na trawniku, ale po południu trawnik był tylko dla nas.

W przedszkolu stawiałam swoje pierwsze kroki na scenie, raczej tańczyłam niż śpiewałam. Lubiłam te występy i moje ukochane panie panią Walę i panią Bożenkę. W przedszkolu nie lubiłam zupy mlecznej, która pachniała żelazem i na której zbierał się paskudny, drgający kożuch oraz spania. Uwielbiałam za to tran, do którego serwowano nam chleb pokrojony w kostkę i posolony.

Mama kupiła tran do domu i pamiętam jego smak a najbardziej tę kostkę posolonego chleba.

W wieku siedmiu lat rozpoczęłam naukę w Szkole Podstawowej nr 6. W dniu, w którym szłam z mamą na rozpoczęcie roku szkolnego nasza sąsiadka pani Stelmachowa zapytała, czy zabrałam ze sobą lalki. Swoją szkołę i panią Irenę Kucharską uwielbiałam i wtedy 210

na pewno w mojej głowie zalęgła się myśl aby zostać nauczycielką (teraz wiem, że to geny bo w naszej rodzinie jest wielu nauczycieli). Pamiętam, że ze strychu ściągnęłam starą torebkę mamy i bawiłam się w szkołę, a w tej torebce miałam te same rzeczy co pani Kucharska czyli kolorowe ołówki w foliowym woreczku i jakiś notesik. Byłam przez jakiś czas swoją panią dla moich ludków czyli małych laleczek, które kupowałam w kiosku lub mama przywoziła mi je z pobytów w sanatoriach w Krynicy (miałam ich ponad 25 sztuk, zachowało się kilka). Dzisiaj podobną zabawę widzę u mojej wnuczki Ali, rozkłada długopisy na biureczku, wpisuje imiona dzieci i zaczyna uczyć i pytać.

Do szkoły chodziliśmy pieszo i sami, bez rodziców, najwyżej pod opieką starszego rodzeństwa, a nie było to tak blisko.

Za to na pewno było wesoło, bo szła niezła gromadka. Przez rok uczęszczałam na balet, nauczyciel był Rosjaninem, w końcu to Legnica. W drugiej lub w trzeciej klasie uczyłam się angielskiego, ale niewiele zapamiętałam z tych lekcji, a szkoda. Uczyłam się też 211

grać na pianinie, ale mój słuch muzyczny nie wytrzymał tej próby.

Za to basen uwielbiałam, w wieku 8 lat na pewno radziłam sobie dobrze w wodzie. W trzeciej klasie rozbiłam pod prysznicem łuk brwiowy i założono mi szwy. Wstydziłam się wejść do klasy z zaklejonym okiem. W klasie piątej na wf złamałam lewą rękę i byłam dumna z tego, że mam gips a pierwsze co zrobiłam po przyjściu do domu od lekarza to pochwalenie się na trawniku tym gipsem.

I klasa W Legnicy mieszka mój przyjaciel Romek, który, co tu dużo mówić jest dla mnie jak brat. Razem się wychowywaliśmy, rodzice się przyjaźnili, a my jak to dzieci raz było miło a raz się kłóciliśmy.

To prawdziwa przyjaźń, która trwa do dziś.

Legnica to bez wątpienia najważniejszy adres w moim sercu, zawsze jadę tam z radością i chodząc po znanych mi ścieżkach przenoszę się choć na chwilę w czasy dzieciństwa.

212

213

Pan Józik (od lewej z żoną Wandą)

214

Dąbrowa Górnicza 13 To tutaj mieszkała mama taty i jego rodzeństwo: brat i siostry.

To tutaj jeździliśmy od najmłodszych lat na wakacje, tutaj mieszkała Uśka i Hania, z którymi spędzałyśmy letnie miesiące. Teraz mieszka tam Uśka z mężem a przyjazd na Staszic zawsze mnie ogromnie cieszy. Najwcześniejsze wspomnienia z tym miejscem łączą się z wyjazdem z Legnicy do Wrocławia i przesiadką z Dworca Świebodzkiego na Dworzec Główny. Po przyjeździe do Dąbrowy wsiadaliśmy w taksówkę i słyszałam „ulica Poprzeczna 13” i wtedy już byłyśmy bardzo wesołe i podniecone.

Na Staszicu, co tu dużo kryć, szalało się ile wlezie. Bawiłyśmy się w czwórkę, czasem do zabawy przyłączała się Bożena od ciotki Irki, czasem Krzysiek od wujenki, czasem jeszcze inne dzieci. Nie było ich tak dużo jak na Góralskiej, ale nam to wcale nie przeszkadzało. Ulubione zabawy? Na pewno kąpiel za koleją na tzw. Ciochu, niedaleko domu cioci Heni i wujka Mietka, kąpiel i pobyty na Pogorii, wyjazdy na wieś do Tunela, wyprawy z dorosłymi do lasu. A gdy babcia przyjeżdżała ze wsi to wszystkie cztery spacerowałyśmy po ulicy ucierając kogel-mogel i nie chodziło o to, aby zjeść ten przysmak, ale aby ucierać żółtko i słuchać miłego chrzęstu cukru...

Ciocia Henia i wujek Mietek to były wspaniałe osoby i cieszę się, że spędzałyśmy z nimi ten letni czas. Ciocia nie pracowała wtedy jeszcze więc była tylko dla nas. Osoba niezwykle pogodna , wesoła, pięknie śpiewała i lubiła ludzi. Piekła bułeczki drożdżowe i robiła fantastyczną zieloną fasolę ze swojego ogródka.

Wujek Mietek pracował w hucie, ale latem brał urlop i opiekował się nami. Gdy było pochmurno zasiadaliśmy do okrągłego stołu w „stołowym” i graliśmy z nim w karty, w remika lub w kości.

Mieli dla nas dużo czasu.

215

216

Często jeździliśmy na Pogorię, odwiedzaliśmy tam siostrę babci – ciotkę Kozłową i jej rodzinę. Wspaniała, rodzinna atmosfera, marchewka wyjadana z ogródka (ledwo opłukana wodą), wybieranie „koziego mięsa” przez wujka, wizyty w komórce pachnącej drzewem i węglem, odpoczynek po kąpieli w brzozowym zagajniku – to są chwile zapamiętane na całe życie.

217

218

219

Z Dąbrowy jeździliśmy na wieś. Jazda furmanką, świeże czereśnie, pszczoły brzęczące nad uchem, zapach siana w ogromnej stodole, świeże jabłka zjadane prosto z drzewa, to moje smaki dzieciństwa.

220

221

222

W niedziele czasami jechaliśmy całą rodziną do Chorzowa do Wesołego Miasteczka, wyglądałyśmy tak:

223

Jedna furtka na Poprzecznej 13, ta sama od lat a tak samo kusi, aby na nią wejść. Na następnej stronie Zuzia z Alą w 2014 r., poniżej my i wujek Mietek (my w latach 60 XX wieku).

224

KRAKÓW od 21 lutego 1966 roku do teraz Pamiętam pierwszy dzień w nowej szkole nr 101 na osiedlu Wysokim, nie miałam trudności z adaptacją, ale zdumiona byłam słownictwem jakie „panowało” w tych okolicach. Fartuch szkolny to był chałat, słonina to bil, rzeźnik czyli sklep mięsny to masarnia, bułka paryska to weka i najgorsze: dwór tu w Krakowie nazywało się pole! Moje dzieci uczyłam mówić „idę na dwór” a nie na „pole” i w przypadku córek udało się, ale syn wychodzi na pole i nic już z tym nie można zrobić, no cóż, znoszę to spokojnie (ha, ha).

Nie będę opisywała Krakowa, może tylko parę niezapomnianych wrażeń. Pierwsze to kupno książki „Kapelusz za 100 tysięcy” na Placu Centralnym-gdy ujrzałam ją w księgarni czym prędzej pobiegłam do taty po pieniądze, jej fragmenty czytałam w Świecie młodych” w Legnicy, nawet z Iwoną Dyszy, koleżanką z klasy, planowałyśmy napisać kryminał, co udawało nam się tylko częściowo. Ta książka zaczęła się w Legnicy i tak zostało do dzisiaj.

225

Drugie niezapomniane wrażenie to pobyt w Teatrze Słowackiego na przedstawieniu „Rzecz listopadowa”. Na spektakl ten szła Elżunia ze swoją klasą, ale zabrała mnie ze sobą, siedziałam i chociaż niewiele wtedy z tej sztuki pojmowałam (miałam 13 lat, byłam w VII klasie) to przecież pamiętam do dziś Mariana Cebulskiego i Leszka Herdegena o niezapomnianym głosie. To wtedy narodziła się moja miłość do teatru, a gdy zobaczyłam „Moralność pani Dulskiej” z Zofią Jaroszewską, Ludwiką Kastorii, Kazimierzem Witkiewiczem jako Dulskim wiedziałam, ze teatr to jest to co lubię najbardziej. Kilkanaście lat później, pracując w gimnazjum miałam okazję wyreżyserować w prawdziwym teatrze sztukę teatralną i jak myślicie co to było? Oczywiście Moralność pani Dulskiej na scenie PWST przy ul. Straszewskiego.

Po przeprowadzce do Krakowa, na ulicę Weissa zatęskniłyśmy za naszą ulicą Góralską, bo podwórko w życiu dziecka jest niezwykle ważne i brakowało nam go. Co było robić, dzieci w naszym wieku dużo, miejsc do zabawy sporo więc powstało nowe miejsce zabawy, opisałam to kiedyś w Gazecie Wyborczej a akcja nazywała się „moje podwórko”:

226

Moralność Pani Dulskiej. PWST w Krakowie

227

rozdział X Uroki pracy genealoga

228

Poszukiwania przodków to tak jak praca przy poszukiwaniu przestępcy, który nie zostawił żadnych śladów na miejscu zbrodni albo jak rozwiązywanie trudnej krzyżówki, w której do rozwiązania hasła brakuje wielu niewiadomych. Im dłużej myślisz nad słowami,tym trudniej o zadowalający finał więc odkładasz krzyżówkę na parę dni i kiedy do niej znów wracasz bez trudu odnajdujesz to, czego ci brakowało i z ulgą oglądasz efekt paru godzin pracy!

Podobnie rzecz ma się z genealogią: rzucasz hasło „zróbmy drzewo rodziny” i myślisz, że to pomysł dobry i łatwy w realizacji.

Tak było w moim przypadku: o drzewie genealogicznym myślałam w przeszłości, ale dopiero w 2012 r na wiosnę rozpoczęłam realizację zamierzeń. I okazało się, że tkwi we mnie żyłka detektywistyczna a także skłonność do szukania w archiwach wiadomości o przodkach. A z tej ciekawości „co dalej” wyrosła pasja, która mnie miło uzależniła i spowodowała, że internet i komputer, których nie darzyłam sympatią nagle okazały się pomocne i przydatne.

Ta pasja uczy mnie jednocześnie cierpliwości, której co tu dużo mówić, bardzo mi nieraz brakuje, uczy pokory wobec historii, daje sposobność podróżowania w czasie i uczestniczenia w bardzo odległych wydarzenia, których bohaterami byli krewni, a także daje możliwość spotkania z osobami, których siedząc w domu na pewno nie spotkałabym.

Zaczęłam od wizyty u rodziny. Pojechałam do Dąbrowy Górniczej, aby porozmawiać z wujkiem Cześkiem, bratem mojego taty, później była wizyta w Tychach u siostry mojego taty cioci Jani, w Tunelu, aby porozmawiać z Edwardem Miksztalem i z Michałem a potem wybrałam się do Nowego Sącza do Leszka Miksztala.

W Nowej Hucie odwiedziłam wujka Zygmunta Madejskiego, którego mama była siostrą babci Teofili. A niedaleko niego mieszka Zbigniew Miksztal, którego dziadek był bratem mojego pradziadka Michała Miksztala, też się spotkaliśmy. Poznaję młodych członków rodziny, których do tej pory nie znałam, odwiedzam tych, których widywałam jako dziecko, spotykam się z tymi, z którymi

229

230

utrzymywałam kontakt cały czas. Jednym słowem ta część poszukiwania przodków polegająca na kontaktach międzyludzkich ma same dobre strony. A inne oblicze mojej pasji? Na przykład pobyty w archiwach? A to już inna historia...

Pierwszym archiwum, które odwiedziłam było Archiwum Państwowe i Archiwum Diecezjalne w Kielcach, następnie w Krakowie i w Katowicach. W DG byłam w kancelarii parafii Matki Boskiej Anielskiej, w USC , w Muzeum Sztygarka i w klasztorze w Gołonogu. Byłam również w parafii kościoła w Książu Wielkim.

Nie zliczę licznych telefonów.

Studiowanie aktów urodzenia po Poznaję młodych rosyjsku nie należy do zadań łatwych członków rodziny, ani przyjemnych, chociaż z czasem nabywa się wprawy i bezbłędnie odnajktórych do tej pory duje się miejsce, w którym widnieje nie znałam, odwieinteresujące nas nazwisko. Odczytanie tych dokumentów nie byłoby jeddzam tych, których nak możliwe bez fachowca, którym widywałam jako okazała się moja kuzynka Urszula dziecko (...)

Widacha z zawodu filolog rosyjski.

To ona przedarła się przez meandry językowe dokumentów naszych przodków , spokojnie i bez zbędnych emocji przetłumaczyła wszystko co jej wysłałam. Bo ja niestety byłam zbyt podekscytowana znajdując kolejnego Miksztala lub Kustosza co spowodowało, że aktu urodzenia babci szukałam dwa razy a kuzyn mojego męża jechał po niego po raz trzeci... oczywiście w końcu się udało i akt urodzenia znalazł się w tych wspomnieniach.

Myślę jednak, że ta ekscytacja ma też swoje dobre strony bo ciągle napędza mnie do działania i zaraża innych chęcią szukania bliskich, powoduje, że niekiedy ni stąd ni zowąd sięgam po swoje archiwum i znajduję to, czego kiedyś długo szukałam.

Ponad półtora roku byłam przekonana, że Stanisław Kępski, mój dziadek, był wdowcem, że pochował jedną żonę, aż tu niespo-

231

dziewanie w 2014 r. wzięłam do ręki zapiski z Gołonoga z Kościoła Św. Trójcy i przeglądając je odkryłam, że miał przed ślubem z babcią dwie żony, obie wcześnie umarły i miał z nimi dzieci, które bardzo krótko żyły. Co spowodowało, że pewnej grudniowej niedzieli 2014 roku wzięłam do ręki notatki z kwietnia 2013 roku? czy to tak jak z odłożoną na chwilę krzyżówką, biorę później, czytam i widzę trochę inne rzeczy niż wcześniej? Na pewno tak, zwłaszcza, że tę metodę pracy zastosowałam przy rodzinie Kustosz – mając zbyt dużo nazwisk odłożyłam je na bok i po pewnym czasie, gdy do nich powróciłam ładnie ułożyły się w moją rodzinę.

Teraz opiszę poszukiwania w Kielcach w Archiwum Diecezjalnym. Pojechałam tam 5 listopada 2014 r, po dwóch godzinach jazdy autobusem poszłam przez piękny park w kierunku archiwum.

W parku spacerujące kaczki i mnóstwo żółtych liści szeleszczących pod nogami, świeciło słońce i jak na listopad było upalnie – plus 15 stopni. Nie wiem dlaczego, ale czułam się jak zagranicą, miasto wydawało mi się nietutejsze a przecież kojarzyło mi się z Żeromskim a wokół słyszałam mowę, którą rozumiałam.

Na miejscu siostra Róża przyniosła mi najstarsze księgi parafialne z 1703 roku – urodzenia i jeszcze inne lata w sumie do 1787 roku i wtedy poczułam się nie tylko jak za granicą ale jakbym przeniosła się w 18 wiek. Łacina, którą napisano dokumenty była tak nieczytelna, że przez chwilę miałam ochotę wyjść i nie wracać, ale zwyciężyło poczucie obowiązku i zostałam. I dobrze zrobiłam bo udało się wtedy powiększyć rodzinę Szczęsnych, gdyż ostatnie notatki dotyczyły Szymona i Katarzyny, Szymon urodził się w 1803 roku i to on był najstarszym Szczęsnym, którego wtedy znałam, a gdy umarł w 1865 r. jego syn Ignacy podał, że nie zna imion swoich dziadków. On nie znał, a we mnie obudził się instynkt poszukiwacza i duch przekory drzemiący w wielu Polakach, postanowiłam, że będę lepsza od niego, znajdę jego i swoich przodków.

232

Ekscytacja tematem dała o sobie znać a moja cierpliwość została po raz kolejny wystawiona na próbę, ale nie poddałam się tak łatwo i oprócz rodziców Szymona znalazłam jego dziadków i innych krewnych. To, że wtedy kontynuowałam poszukiwania spowodowała mała karteczka, którą otrzymałam od Krzyśka Marcinkowskiego na której znalazło się imię Georgio Szczęsny i Konstancja Rybaczka. To właśnie ten brakujący do układanki element powoduje, że na nowo idziesz do archiwum i szukasz, szukasz, szukasz.

Podczas pobytów w archiwum w Katowicach moja cierpliwość wielokrotnie była wystawiana na próbę. Siedziałam i przeglądałam akta, od spoglądania w monitor bolały mnie oczy i nikogo znajomego w powodzi nazwisk nie dostrzegałam, część ksiąg w Katowicach jest dostępna w wersji tradycyjnej, część zdigitalizowana, czyli na mikrofilmach. I gdy tak w połowie maja 2014 roku przeglądałam przez dwa dni księgi byłam bardzo zmęczona i przygnębiona, gdyż znalazłam mnóstwo Piaskowskich (nazwisko panieńskie mojej prababci, żony Kacpra Kępskiego) a Kępskich jak na lekarstwo, na szczęście księgi były pisane po polsku. Już miałam opuścić archiwum, gdy w ostatniej księdze z 1861 roku natrafiłam na akt urodzenia pradziadka Kacpra.

Radość ogromna, w akcie oprócz tego, że urodził się nad ranem 5 stycznia 1861 roku podane były imiona jego rodziców – czyli moich prapradziadków, nazwisko panieńskie praprababci i zawód jego ojca,czyli prapradziadka, który był pomocnikiem górniczym na kopalni Ksawery, nazwiska chrzestnych: Antoni Grela i Teofila... a świadkiem urodzenia był Kacper Hynek lat 40 mający. W jednej chwili urosły mi skrzydła i z wielka ochotą następnego dnia przystąpiłam do dalszych poszukiwań.

Podczas wizyty w czerwcu 2014 r bardzo źle się pracowało, bo tylko na mikrofilmach. Ale z poprzedniego pobytu miałam do przeglądnięcia ponownie księgę z 1860 r. nr aktu 39 – zapamię-

233

tałam dobrze bo urodził się Jan Wojciech Kępski, ale nie zanotowałam ile lat mieli jego rodzice. Gdy ją dostałam do ręki bardzo się ucieszyłam, bo od mikrofilmów bolała mnie głowa i szczypały oczy, otworzyłam , i chociaż wydała mi się całkiem inna od tej sprzed dwóch tygodni, szukałam, szukałam i znalazłam, no, tego się nie spodziewałam, znalazłam akt zgonu Wojciech Kępskiego z 1845 r., w księdze z 1860 r.!!! Nawet nie miałam aparatu, żeby zrobić zdjęcie, ale dowiedziałam się, że najstarszy ze znanych mi wtedy Kępskich zmarł nie w Będzinie a w Chlewicach i oprócz wdowy pozostawił troje dzieci, których imiona były zapisane w akcie. Pracownica archiwum wyjaśniła mi skąd w 1860 r. informacje o tym, co było 15 lat wcześniej. Otóż to są alegata, czyli różne dokumenty dołączane do aktu ślubu, a w 1860 r żenił się Jan Kępski z Rozalią z domu Basik córką Augustyna Basik i Marianny z domu Wieczorek ( nie żyli w dniu ślubu córki). Ten akt to „wypis zejścia Wojciecha Kępskiego” a stawili się ,aby zgłosić jego zgon, Wincenty Stępkowki karbowy i Antoni Marszałek – owczarz. Wojciech był polowym i w wieku 42 lat zmarł na gorączkę.

Prawdopodobnie moja prapraprababcia Katarzyna z domu Orlińska zabrała dzieci i opuściła Chlewice wyjeżdżając do rodziny do Zagłębia. Tylko nie wiem, czy była to jej, czy jej męża rodzina? Najstarszy syn Jan, gdy w 1860 r brał ślub był pomocnikiem górniczym, nie wiem nic o jego siostrach (młodszych) Mariannie i Apolonii. Bardzo byłam szczęśliwa, gdy szukając czegoś innego natrafiłam na coś całkiem innego. Takie są radości badacza dziejów rodziny.

Pewnego jesiennego dnia w 2014 r poszłam do krakowskiego archiwum, aby odnaleźć akt urodzenia Kacpra Krzykawskiego z 1820 r. Nawet nie rozpoczęłam kwerendy, ale otrzymałam informację o MTG (Małopolskie Towarzystwo Genealogiczne) działającym w naszym mieście, więc gdy tylko przyszłam do domu od razu włączyłam komputer i znalazłam interesującą mnie stronę.

Jakież było moje zdziwienie, gdy spojrzałam na listę członków

234

MTG i odczytałam, że jeden pan interesuje się poszukiwaniami w miejscowości Chlewice! O, to coś dla mnie, bo w tej miejscowości w 1845 r. zmarł Wojciech Kępski. Patrzę trochę niżej, a tam wypisane są nazwiska, które interesują tego pana i oczom nie wierzę bo między innymi widnieje nazwisko Kępski! Moja ekscytacja sięgnęła zenitu, ale ponieważ praca genealoga uczy cierpliwości to całkiem spokojnie wysłałam maila i w ten oto sposób poznałam swojego kuzyna ze strony Kępskich Ireneusza Mirasia. Mój kuzyn mieszka niedaleko nas i zawodowo zajmuje się szukaniem przodków!!! Czy to nie jest wspaniałe? Jest.

W styczniu 2015 r. spędziłam trzy dni w Kielcach, przeglądając razem z Krzysztofem najstarsze księgi metrykalne. Ułożenie w głowie tego co tam znaleźliśmy zajęło trochę czasu, ale jak zwykle przyniosło wspaniałe rezultaty. Czytając dokumenty zerknęłam również do tych z ubiegłego roku i znowu dopasowałam brakujący element chociaż wcześniej nie udawało się to. Po prostu efekt odłożonej krzyżówki jeszcze raz o sobie przypomniał.

W maju 2015 r. pojechałyśmy z Elżunią w strony rodzinne prababci i pradziadka. W Małoszowie odszukałyśmy sołtysa tej niewielkiej wsi, pana Jana Krochmala i miło gawędziliśmy o tym, że tu urodziła się nasza prababcia, że niedaleko stąd przyszedł na świat pradziadek a także o tym, że niejaki Jan Krochmal trzymał naszą babcię do chrztu. W pewnym momencie padło nazwisko Szczęsny, pan Jan powiedział, że jego dziadek to Julian Szczęsny, niestety nie pamięta kiedy się urodził.

W środku coś we mnie podskoczyło, ale, że genealogia uczy cierpliwości i uodparnia na zaskakujące i niewiarygodne wiadomości to „całkiem spokojnie” otworzyłam rozdział o najstarszych osobach w rodzinie i w mgnieniu oka pokazałam panu Janowi kiedy urodził się jego dziadek, kto go trzymał do chrztu, kiedy urodziły się jego siostry i którego dnia i roku wziął ślub. Ponieważ tamtego dnia było upalnie więc chwilę trwało zanim nasz rozmówca i my ochłonęliśmy z nadmiaru wrażeń. Wtedy dopiero pan Krochmal

235

podał nam nazwisko swojej babci a żony Juliana Szczęsnego i ich dzieci. Bo sołtys Małoszowa to jest nasz krewny. Bardzo piękna historia. A na zakończenie tamtego dnia, dzięki Eli Strzelec, znalazłyśmy jeszcze jedną osobę z naszej rodziny, a mianowicie Wiktora Kustosza. A on miał zdjęcie swojego dziadka Wojciecha, który był bratem naszej prababci Tej Od Palca, a żona Wiktora opowiedziała nam historię o siostrze Wojciecha i Katarzyny – Małgorzacie i została ona Ciotką z Ziemniaczanego Dołu (o tym w rozdziale o Kustoszach).

236

237

rozdział XI Okiem socjologa

238

Powoli podróż, podczas której poznałam około 300!!! osób dobiega końca. Dla genealoga moja rodzina jest wdzięcznym obiektem badań po pierwsze dlatego, że jej przedstawiciele nie przeprowadzali się zbyt często, po drugie żenili się i wychodzili za mąż za osoby mieszkające w tej samej parafii, po trzecie mieli dużo dzieci i po czwarte utrzymywali dobre stosunki z sąsiadami, gdyż często to oni podawali nowonarodzone dzieci do chrztu lub zawiadamiali o ich pojawieniu się na świecie. Poniżej znajduje się mapka ilustrująca skąd pochodzili przodkowie po mieczu i po kądzieli.

Kępscy

Kępscy mieszkali w Goleniowych, w pobliżu Szczekocin, a raczej w parafii Goleniowy. Stamtąd wyruszali w poszukiwaniu pracy, mój 3 x pra dziadek Wojciech umarł w Chlewicach, kilka kilometrów od miejsca urodzenia. Pracował jako polowy dworski, być może nie miał własnej gospodarki a potrafił się czymś wykazać 239

aby dostać pracę i nadzorować innych pracujących. Po jego śmierci żona trojgiem dzieci opuściła Chlewice i wyjechała do Zagłębia.

Jan Kępski, syn Wojciecha nie był już pracownikiem najemnym w rolnictwie, przeszedł do przemysłu i podjął pracę na kopalni Ksawery. Został robotnikiem. Jego syn Kacper, zapewne też pracował jako robotnik. Stanisław Kępski, syn Kacpra a wnuk Jana pracował na kopalni jako maszynista. Teofil, syn Stanisława był oficerem Wojska Polskiego a drugi syn Czesław pracował w Hucie Bankowej.

Córki Teofila, Elżbieta i Jolanta były: urzędnikiem państwowym i nauczycielem. Ojciec Teofila miał wykształcenie zawodowe, Teofil studiował prawo, ale go nie ukończył, jego córki ukończyły studia wyższe. Wszystkie wnuki Teofila ukończyły studia wyższe.

240

Ilustracja 44: Mapa – Miksztale, Kustosze, Szczęśni, Krzykawscy

Miksztale cały czas pozostawali na wsi, migracje zaczęły się pod koniec XIX wieku. Pracowali na roli, młode kobiety jako „dziewki” w majątkach bogatych gospodarzy lub w pałacu w Mianocicach, mężczyźni często jako dworscy służący w Pałacu w Mianocicach lub Rzędowicach. Mieszkali w Antolce, Tochołowie. Najwcześniej wieś opuścił prawdopodobnie Julian Miksztal, brat mojego pradziadka Michała. Wyjechał do Dąbrowy Górniczej i został kowalem w Hucie Bankowej, jego syn jako młody chłopak uciekł do większego miasta – do Krakowa i został właścicielem małej fabryczki.

Jego syn Zbigniew ukończył studia wyższe. Dzisiaj bardzo mało Miksztali mieszka na wsi, porozjeżdżali się po Polsce, mieszkają też poza jej granicami. Młode pokolenia są wykształcone. Dobrze radzą sobie w życiu, są przedsiębiorczy.

Kustosze mieszkali w Tochołowie, Cisiu, Małoszowie. Pracowali na swoich gospodarkach, nie spotkałam w aktach informacji o zatrudnieniu, raczej to, że byli włościanami, gospodarzami rolnymi, zagrodnikami. Nie wiem, czy wyjeżdżali do miasta w XIX lub na początku XX wieku w poszukiwaniu pracy. Współczesne pokolenie Kustoszy ma małe rodziny za to znacznie zwiększył się areał ich pól. Pracują w swoich gospodarstwach tak jak przed wiekami pracowali ich przodkowie.

Szczęsny mieszkali w Tochołowie, Przybysławicach,, Małoszowie, Rzędowicach. Na pewno znali się z Kustoszami i Miksztalami, potwierdziła to Zosia Janiec, której babcia często mówiła o spotkanych po drodze osobach „to nasza rodzina”. Pracowali na swoich polach, młode dziewczyny jako „panny na służbie dziewki” w Mianocicach lub Rzędowicach. Mężczyźni byli gospodarzami rolnymi, włościanami, zagrodnikami.

Te rodziny znały się i spotykały, zgłaszały nowonarodzone dzieci lub zgony. Podczas rozmów ze współcześnie żyjącymi Miksztalami, Kustoszami czy Krochmalami znalazłam potwierdzenie tego spostrzeżenia: znali się, spotykali, pomagali sobie i tak jest do dzisiaj.

241

Większa część rodziny mieszka na terenach, które łatwo przemierzyć samochodem. Miksztali gnało trochę po świecie, wielu z nich trafiło do Dąbrowy Górniczej i tam pozostało. Pora więc na krótką historię miasta, z którego pochodził mój tato: Pierwsze wzmianki o wsi Dąbrowa pochodzą z 1726 r. a intensywny rozwój zawdzięcza odkryciu na tym terenie złóż węgla kamiennego w drugiej połowie XVIII wieku. W 1796 r. rozpoczyna pracę pierwsza kopalnia – REDEN i powstaje osiedle robotnicze o tej samej nazwie. W 1825 r powstaje kopalnia Ksawery. Jest rok 1816, w królestwie Polskim Stanisław Staszic zostaje dyrektorem naczelnym przemysłu, w jego planach Dąbrowa odgrywała ważną rolę ośrodka przemysłowego.

Na przełomie XIX i XX wieku była Dąbrowa największym skupiskiem inteligencji technicznej w Zagłębiu, której kuźnią była Szkoła Górnicza Sztygarka. Sama kopalnia Reden zatrudniała połowę robotników tworzącego się wokół Dąbrowy zagłębia przemysłowego. Z kolei Huta Bankowa była największą hutą w Królestwie Kongresowym a moc jej maszyn stanowiła 1/3 całego przemysłu Królestwa. Tam zapoczątkowano produkcję stali.

W dniu 18.VIII.1916 r Dąbrowa otrzymała prawa miejskie a w 1919 r. zmieniono jej nazwę i od tego czasu mówimy Dąbrowa Górnicza.

Spojrzałam do rozdziału o najstarszych przedstawicielach rodzin, niewątpliwie najdłużej z Dąbrową związani byli Piaskowscy.

Mój 3 x pra dziadek Błażej pracował wprawdzie jako Strzelec Lasów Rządowych, ale mieszkał w Kolonii Reden i jego dzieci, w tym pradziadek Maciej chociaż zaczynał pracę jako strzelec to trafił do przemysłu, pracował w kopalni jako dozorca a później jako górnik. Na pewno musiał podnieść kwalifikacje zawodowe.

Brat Macieja pracował na kopalni Ksawery, inny był fabrykantem w Hucie Bankowej. A bratanek Macieja Piaskowskiego, Antoni ur. w 1842r,( pracował w Hucie Bankowej) aby poślubić Katarzynę Sobańską musiał otrzymać pozwolenie Naczelnika

242

Zakładów Górniczych Okręgu Zachodniego. I otrzymał. Inni Piaskowscy związani z przemysłem pracowali jako cieśle, kowale, górnicy lub fabrykanci. Nie pracowali już w rolnictwie. Mieszkali w Kolonii Reden lub w Hucie Bankowej.

243

zakończenie

244

Pora zakończyć tę część wspomnień o rodzinie, bo dochodzę do wniosku, że „głębia informacyjna się pogłębia” i jeszcze chwila a wpadnę do jakiejś czarnej dziury, z której nie będzie powrotu.

Podróż w czasie, która trwała trzy lata, od wiosny 2012 r. do wiosny 2015 r. a nawet zahaczyła o wrzesień była podróżą fantastyczną.

Mnie rodzina zawsze cieszyła, ta bliska i ta daleka i ta przyżeniona.

Wędrując po Mianocicach, Rzędowicach, Tunelu, Małoszowie, Maciejowie, Tochołowie, Dąbrowie Górniczej i zapełniając te miejsca osobami, które odnalazłam w archiwach poczułam się z nimi związana. Byli to ludzie prości, pracowici, zaradni, nie wolni od różnych słabości, ale zżyci ze sobą, wychowywali swoje dzieci na dobrych Polaków i udało im się.

W kwietniu 2015 r. obejrzałam z mężem pałac w Mianocicach i w Rzędowicach, chodziłam śladami moich przodków i było to przeżycie miłe, ale ponieważ ja sama mocno stąpam po ziemi i nie jestem sentymentalna to zrobiłam zdjęcia i wszystko opisałam.

Porozmawiałam z panią Urszulą Krzykawską, z panią Kwiecień z Małoszowa (tu urodziła się prababcia Katarzyna, Ta Od Palca), z panem Andrzejem Szumą i panem Janem Krochmalem (osoba o tym imieniu i nazwisku w 1897 r trzymała do chrztu moją babcię).

W maju byłam u Wiktora i Danuty Kustoszów, poznałam innego Jana Krochmala, we wrześniu spotkałam się z Zosią, Bogusią, Jankiem i Staszkiem, potomkami Szczęsnych. Znacie te nazwiska?

Pewnie, że tak, przewijały się na stronach tej opowieści. I chociaż nie wiem, czy wszyscy oni są związani z naszą rodziną (chodzi o pana Andrzeja Szumę), czułam się tak jakbym z dalekiej przeszłości przywołała dnia 13 kwietnia, 30 maja i 20 września 2015 r. do życia nieżyjących przodków. I rozmawiała z nimi.

Z panem Andrzejem Szumą, pracującym w pałacu w Rzędowicach pozwoliliśmy sobie na taką refleksję, która towarzyszy mi od dawna podczas pisania tych wspomnień: kiedyś rodziny częściej się odwiedzały i spotykały, miały o sobie dużo informacji. Wystarczyło przyjechać wozem w odwiedziny, na stole

245

pojawiało się mleko i chleb, i to była cała gościna. Krewni wiedzieli, co u innego krewnego słychać, jak mu się żyje i co robią inni. Najlepszym przykładem jest ciocia Jania, Edward i Leszek (on pamięta rozmowy z dziadkiem i innymi krewnymi) bez nich

Ilustracja 45: Z Panem Szumą w Rzędowicach

trudno byłoby napisać to, co napisałam. A Zosia Janiec i Bogusia Brzeszcz z Małoszowa podsunęły mi fantastyczną myśl, że ludzie dawniej żyli innym rytmem, odwiedzali się z okazji pogrzebów, ślubów czy chrzcin, ale przede wszystkim odwiedzali się z okazji odpustów w parafii. Zosia powiedziała, że punktem honoru była wizyta u krewnych, u których było święto w parafii i czy chciała iść czy nie to mama i babcia zabierały ją ze sobą. I to była wspaniała tradycja, bo krewni, którzy na co dzień nie mieszkali blisko siebie mieli okazję, aby się spotkać na odpustach.

246

Ilustracja 46: Pałac w Rzędowicach

Pałac w Mianocicach

247

Ogród Bogusi i Zosi w Małoszowie, wrzesień 2015

Historie tu opisane, losy ludzi i opowieści o nich to jakby przeglądanie się w lustrze i pytanie samych siebie: czy jestem podobna do kogoś, jakie cechy charakteru odziedziczyłam po przodkach, czy jakieś geny „pasują” do mnie, czy coś z nich odnajduję w swoich dzieciach? Czy bardzo się od nich różnię? Można się spokojnie przeglądać i chociaż za pierwszym razem nic lub niewiele się dostrzeże to po pewnym czasie nasza wspaniała pamięć podsunie nam obrazy i wtedy coś interesującego w nich dostrzeżemy.

Przykład? Proszę bardzo: nasza babcia uwielbiała jeść w podróży, zaraz na jej początku odwijała, co tam miała pysznego i... Uśka, Elżunia i ja też tak robimy! Nasz tato za bardzo nie przepadał za matematyką i podobną niechęć widzę u mojej siostry, u siebie a nawet u najstarszej wnuczki Ani, to wszystko oczywiście wina genów. Rodzina lubiła się spotykać ze sobą, ten gen na pewno

248

mocno tkwi i w nas współcześnie żyjących, też bardzo lubimy takie rodzinne spotkania. Niektóre osoby z rodziny pięknie o niej opowiadały i proszę, dzisiaj mistrzem jest Edward, Leszek i ciocia Jania. Odziedziczyli te geny po swoich przodkach. Na szczęście nie odziedziczyliśmy skłonności do zachowań ekstremalnych: nikt nie stracił palca, chociaż wujek Czesiek w młodości stracił jego kawałek, ale na skutek zagapienia się. Raczej nie ciągnie nas do handlu, za to lubimy podróże, to skutek silnego genu „kolejarskiego”. I lubimy nadal mieszkać w tym samym miejscu. Niech więc kto chce zajrzy w to swoiste zwierciadło i odnajdzie cząstkę siebie i swoich bliskich.

Na koniec dziękuję wszystkim, którzy mi pomagali: mężowi Aleksandrowi, Bartkowi (za ogromną cierpliwość w szukaniu zeskanowanych zdjęć, które znalazły sobie całkiem inne miejsce i w budzeniu do pracy zawieszającego się komputera oraz za cierpliwe wysłuchiwanie moich ponagleń i próśb o pomoc), Elżuni, Urszuli, cioci Jani, wujkowi Cześkowi, Edwardowi i Danusi, Michałowi i Zosi, wujkowi Zygmuntowi, Leszkowi, Henrykowi i jego mamie, Zbyszkowi Miksztalowi, Krzysztofowi Marcinkowskiemu.

Dziękuję moim wnuczkom Zuzi i Ali za graficzne ubarwienie tych wspomnień. Dziękuję rodzinie za liczne rozmowy i znoszenie moich pytań, ale dzięki Wam możemy przeczytać o bliskich nam osobach i ocalić je od zapomnienia.

I to już naprawdę koniec, chociaż niektórzy (np. Bartek) obawiają się, że ciąg dalszy nastąpi więc, kto wie? Teraz jednak zbliża się koniec, chociaż niektóre rzeczy dopisałam w październiku, ale po prostu musiałam, bo 19 lipca urodziła się Malutka Zosia, a z rodziną z Małoszowa spotkanie było 20 września.

Więc właśnie teraz jest czas, aby napisać długo wyczekiwane słowo koniec.

Kraków 18.VI.2015 r. i październik 2015 r.

249

Historie tu opisane, losy ludzi i opowieści o nich to jakby przeglądanie się w lustrze i pytanie samych siebie: czy jestem podobna do kogoś, jakie cechy charakteru odziedziczyłam po przodkach, czy jakieś geny „pasują” do mnie, czy coś z nich odnajduję w swoich dzieciach? Czy bardzo się od nich różnię?

Jolanta Marcinkowska

250