Mała Czarna nr 11

CZARNA NR 11 | LISTOPAD-GRUDZIEŃ 2019 | ISSN 4008-3456 | NAKŁAD 20 000 EGZ.

MAŁA

Be a woman to watch!

Nina Górka

MAŁA CZARNA

KINGA BARANOWSKA

redaktor wydania

DZIEŃ DOBRY!

Dokładnie pamiętam, jak dwa lata temu w grudniu Justyna spytała – „Hej, a czy byłaby opcja wydać gazetę dla kobiet?”. Szybka konsultacja z naszym niezastąpionym szefem i decyzja – działamy. Kilka miesięcy zajęło nam przygotowanie się do pierwszego wydania – znalezienie dziennikarek, przekonanie klientów, żeby zaufali nam po raz kolejny z nowym projektem. Dziś świętujemy rok wydawania naszego najmłodszego, redakcyjnego dziecka. I to w jakim towarzystwie!

Na okładce kobieta – ogień. Inspirująca, fascynująca, piękna wewnętrznie i zewnętrznie. Dwie godziny spotkania – to za mało, by ją poznać, ale wystarczająco dużo, by swoją energią zmotywowała do działania każdego. Nina Górka w ciągu 12 miesięcy udowodniła, że chcieć to móc, a nasze miasto nie jest żadną przeszkodą do spełniania marzeń i mierzenia wysoko.

Ciasto jak malowane – to nie przenośnia. Jowita Woszczyńska, absolwentka toruńskiego UMK, inspirację do swojej pracy widzi na ulicach. Malownicze

toruńskie kamienice w niesamowity sposób przeniosła na dekorację tortu, a ta zyskała uznanie jury Cake Designers World Championship 2019 w Mediolanie.

Jak bronić człowieka, który odebrał życie innemu i na zawsze złamał rodzinę? Jak najlepiej. Prawo karne nie jest zawodem dla każdego. Natalia Daśko wymyka się schematycznemu myśleniu o obrońcy morderców, na sali sądowej broni każdego, a swoje doświadczenia przekuwa w lekcję dla studentów – nie pytaj, czy Twój klient jest winny.

Gościnnie na naszych łamach publikuje uznana toruńska poetka i krytyczka literacka, Joanna Rzeszotek. W swoim tekście, tylko sobie właściwym, poetyckim stylem, przenosi nas w malowniczy świat bajek, ilustrowanych ręką mistrza Jana Marcina Szancera, który jak nikt umiał rysować księżniczki.

Za chwilę święta. Mam nadzieję, że nasze jubileuszowe wydanie „Małej Czarnej” będzie dla naszych Czytelników miłym dodatkiem do prezentów, czego sobie i Wam życzę.

W tym numerze Prawo karne moją miłością Na co dzień prowadzi zajęcia ze studentami Wydziału Prawa i Administracji UMK. Nauczanie łączy z pracą adwokata. Działając aktywnie jako obrońca, przeciera szlak własnej, szybko rozwijającej się karierze.

O miłości do prawa i o tym, jak teoria miesza się z praktyką, rozmawiamy z dr Natalią Daśko str. 14-16

Księżniczki Jana Marcina Szancera Są i takie baśnie, które, by wybielić czyjeś sumienie, zamieniają niezamierzoną nędzę swoich bohaterów – w misterium o nędzy... Jak opowieść dziewczynki z zapałkami. To też księżniczka.

Bo niemal każda dziewczynka musi być po – być – księżniczką.

Każda – inną. Ale zawsze prawdziwą. str. 22-23

2

PAŹDZIERNIK 2019

Redakcja „Tylko Toruń” Toruń, ul. Stanisława Szymańskiego 1A redakcja@tylkotorun.pl Wydawca Fundacja MEDIUM Redaktor naczelny Radosław Rzeszotek Sekretarz redakcji Łukasz Piecyk (tel. 733 842 795) Redaktor wydania Kinga Baranowska Dział reportażu i publicystyki Anna Zglińska Anna Jarek Justyna Tobolska Łukasz Buczkowski Dział informacyjny Łukasz Buczkowski Zdjęcia Łukasz Piecyk Korekta Piotr Gajdowski REKLAMA Justyna Tobolska (GSM 724 861 093), Kinga Baranowska (GSM 535 405 385), Małgorzata Kramarz (GSM 607 908 607) Skład Studio Mała Czarna Druk

Drukarnia ECHO ISSN 4008-3456 Redakcja nie odpowiada za treść ogłoszeń. *** Na podstawie art.25 ust. 1 pkt 1b ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Fundacja MEDIUM zastrzega, że dalsze rozpowszechnianie materiałów opublikowanych w “Mała Czarna” jest zabronione bez zgody wydawcy.

MAŁA CZARNA

MATERIAŁ PARTNERA

Osocze dla naszych ścięgien i kości

fot. Jacek Kutyba

lek. Dawid Szwedowski,

W

ortopeda

ostatnich latach osocze bogatopłytkowe, powszechnie zwane PRP, stało się dostępnym leczeniem pomagającym w gojeniu uszkodzonych tkanek układu mięśniowo-szkieletowego. Jest stosowane na całym świecie w leczeniu chorób kolan, bioder, barków, stawów skokowych oraz drobnych stawów rąk i stóp. Pomaga również w leczeniu zespołów przeciążeniowych takich jak łokieć tenisisty, łokieć golfisty, kolano skoczka oraz urazach sportowych. Celem stosowania PRP jest przyspieszenie gojenia się struktur stawowych oraz naprawy uszkodzonych tkanek.

Coraz częściej osocze jest stosowane do wspomagania gojenia w przypadku napra-

wy łąkotek i skomplikowanych operacji więzadeł, w których wcześniejsze zabiegi chirurgiczne i urazy mogły utrudniać ukrwienie operowanej okolicy. Działa również, i jest wykorzystywane, m.in. w leczeniu choroby zwyrodnieniowej.

Idea wykorzystywania osocza bogatopłytkowego do wspomagania gojenia tkanek opiera się na czynnikach wzrostu obecnych we własnej krwi. Warto wyjaśnić, że „czynniki wzrostu” są peptydami biorącymi udział w złożonych mechanizmach naprawy i regeneracji tkanek. Jak działają?

Płytki krwi naturalnie grawitują w kierunku uszkodzonego obszaru ciała, a granulki alfa, które zawierają czynniki wzrostu, są uwalniane przez płytki krwi. Granulki alfa obecne w płytkach krwi są źródłem czynników wzrostu takich jak: płytkowy czynnik wzrostu (PDGF), insulinopodobny czynnik wzrostu (IGF-I) oraz czynnik wzrostu fibroblastów (FGF). Czynniki wzrostu zawarte w granulkach alfa płytek krwi wraz z innymi ważnymi bioaktywnymi białkami są odpowiedzialne za przyciąganie makrofagów, mezenchymalnych komórek macierzystych i osteoblastów, co nie tylko sprzyja usuwaniu martwiczej tkanki, ale także poprawia regenerację tkanek i gojenie.

W przypadku osocza bogatopłytkowego krew pobierana jest od pacjenta, a płytki krwi są odwirowywane, aby uzyskać znacznie wyższe poziomy koncentracji niż zwykle obserwowane we krwi. Te skoncentrowane płytki krwi są następnie wstrzykiwane do uszkodzonego lub chirurgicznie naprawionego obszaru. Badania laboratoryjne potwierdziły, że osocze ma korzystny wpływ na migrację fibroblastów do więzadeł oraz produkcję kolagenu. Oprócz wpły-

wu wspomnianych czynników wzrostu bezpośrednio na gojenie, doniesiono również, że osocze bogatopłytkowe zwiększa ekspresję genetyczną ważnych czynników gojenia takich jak kolagen typu 1, dekoryna i oligomeryczne białko macierzy chrzęstnej.

Korzystanie z własnych czynników wzrostu i płytek krwi jest efektywne w leczeniu bólu i poprawie funkcji stawów. Badania zarówno w podstawowych modelach naukowych, jak i w testach z zastosowaniem placebo, wskazują, że osocze bogatopłytkowe stymuluje zdegenerowane tkanki do gojenia i ułatwia ich naprawę. Nasz zespół badawczy bierze udział w badaniu efektów osocza w leczeniu choroby zwyrodnieniowej. Chociaż konieczne są dalsze badania w celu ustalenia długoterminowych efektów stosowania osocza bogatopłytkowego, wczesne wyniki są bardzo zachęcające.

NASZ LEKARZ PRZYCHODNIE MEDYCZNE ul. Batorego 18-22, 87-100 Toruń telefon: +48 56 300 43 00 e-mail: torun@naszlekarz.pl www.naszlekarz.pl PAŹDZIERNIK 2019

3

MAŁA CZARNA

FLESZ

W telegraficznym skrócie OPRAC. ŁUKASZ BUCZKOWSKI

Wygrała w Pucharze Świata

fot. pixabay.com

Karolina Karasiewicz, kolarka TKK Pacific Nestle Fitness Cycling Team, odniosła zwycięstwo w rozgrywanym 11 listopada w Glasgow wyścigu scratch, odbywającym się w ramach Pucharu Świata. Dla 27-letniej zawodniczki była to pierwsza w karierze wygrana w tego typu zawodach. Zaraz za nią na podium uplasowały się dwie Rosjanki.

Karolina Karasiewicz w barwach toruńskiego klubu występuje od 2016 r.

Przeciw przemocy

fot. Łukasz Piecyk

25 listopada był Międzynarodowym Dniem Eliminacji Przemocy wobec Kobiet. Wydarzenie ma zwracać uwagę na problem przemocy wobec kobiet - zarówno tej fizycznej, jak i psychicznej. Jest to jednocześnie data rozpoczęcia Kampanii 16 Dni Akcji Przeciw Przemocy, której zakończenie ma miejsce 10 grudnia, w Międzynarodowy Dzień Praw Człowieka. Podkreśla to związek między łamaniem praw kobiet i praw człowieka.

fot.Łukasz Piecyk

fot. Łukasz Piecyk

Książka pływaczki

Prorektor na emeryturze Prof. dr hab. Grażyna Odrowąż-Sypniewska, dotychczasowa prorektor ds. Collegium Medicum na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika, pod koniec listopada odeszła na emeryturę. W swoim dorobku posiada dwa doktoraty, zdobyte na Uniwersytecie Warszawskim oraz Uniwersytecie w Göteborgu. Na stanowisku zastąpił ją prof. dr hab. Jacek Manitius.

Emerytowana prorektor swoją funkcję pełniła od 2016 r.

Zień gościem butiku Butik NANI Concept Store obchodził swoje pierwsze urodziny. W ramach podziękowania dla klientek i przyjaciół sklepu właścicielka sklepu, Nina Górka zaprosiła do naszego miasta znanego projektanta - Macieja Zienia. Oprócz spotkania się z gośćmi, zaprezentował on swoją najnowszą kolekcję. Już teraz dostępna jest ona stacjonarnie w butiku.

fot. pixabay.com

Najbardziej utytułowana polska pływaczka, Otylia Jędrzejczak spotkała się z fanami przy okazji promocji swojej książki „Otylia. Moja historia”.

- Mam nadzieję, że moja książka nie tylko zaciekawi czytelników, ale da im sporo do myślenia - opowiada autorka. Wydarzenie odbyło się w sobotę 23 listopada w Toruń Plaza. Poprowadził je znany dziennikarz, Filip Chajzer.

fot. Andrzej Romański

Śniadanie feministek

4

PAŹDZIERNIK 2019

Manifa Toruńska zaprasza na spotkanie każdego, kto chciałby dowiedzieć się więcej o tym, czym właściwie jest feminizm i jakie stawia przed sobą cele. Zainteresowani taką tematyką będą mogli zaspokoić ciekawość przy wspólnym śniadaniu.

Będzie to także okazja na poznanie bliżej lokalnych aktywistek i aktywistów. Spotkanie otwarte odbędzie się w sobotę 14 grudnia w godz. 11.00 – 15.00 w Persie przy ul. Mostowej.

MAŁA CZARNA

PROMOCJA

Zacznij zdrowo nowy rok!

N astała nowa moda. Moda na oczyszczanie. Kolorowa prasa i telewizja bombardują nas informacjami o spektakularnych metamorfozach znanych i lubianych gwiazd. Jak wytłumaczyć zapotrzebowanie na taki ,,produkt”? Otóż oczyszczanie organizmu to tak naprawdę zabieg potrzebny każdemu z nas bez względu na wiek.

Dzisiejszy model życia jest niezwykle toksyczny, a wynika to przede wszystkim z towarzyszącego nam stresu, ciągłego pośpiechu, złej diety, braku ruchu i czasu dla siebie.

Toteż nic dziwnego, że czujemy się i wyglądamy coraz gorzej.

Złe samopoczucie, brak energii czy niska odporność to sygnały ostrzegawcze, które wysyła nam przeciążone toksynami ciało. Do zdrowego trybu życia i zmiany nawyków żywieniowych zachęca swoich gości UZDROWISKO CIECHOCINEK, które w zabytkowej scenerii Łazienek Uzdrowiskowych Nr 1 organizuje turnusy wprowadzające do warzywno-owocowego detoksu.

Większość z nas wie, że samemu ciężko

jest się zmobilizować i podjąć decyzje wiążące się z ograniczaniem i zmianą codziennego menu. Ciągle brakuje nam czasu i nie wiemy, jak takie posiłki skomponować.

Alternatywą w takim przypadku są właśnie specjalistyczne kilku- lub kilkunastodniowe turnusy oczyszczające. Celem takiego

Pozytywnym skutkiem detoksu warzywno-owocowego jest utrata zbędnych kilogramów. Uczestnicy kuracji efekt wspomagają ćwiczeniami ruchowymi.

trzy pełnowartościowe posiłki o wcześniej wyznaczonych porach. Odstępy między śniadaniem, obiadem i kolacją nie mogą być dłuższe niż 4-5 godzin. W międzyczasie należy pić dużo płynów: wodę z cytryną i zielone herbaty. Detoks warzywno-owocowy wyklucza spożywanie mocnej czarnej herbaty, kawy i alkoholu. Nie wolno także jeść mięsa i produktów zbożowych.

Pozytywnym skutkiem detoksu warzywno-owocowego jest utrata zbędnych kilogramów. Uczestnicy kuracji efekt wspomagają ćwiczeniami ruchowymi. Uzdrowisko w Ciechocinku zapewnia nowoczesną bazę zabiegową oraz basen. Dodatkowo codzienną aktywność fizyczną uprawiać można w formie spacerów w ogrodach, wśród kwiatowych dywanów i pod najsłynniejszymi w Polsce tężniami.

Pobyt w Łazienkach Uzdrowiskowych Nr 1 to nie tylko „wczasy zdrowotne” – to także modna i skuteczna dieta oczyszczająco-odchudzająca, którą pokochały polskie gwiazdy. Szczegóły dostępne są na stronie www.uzdrowiskociechocinek.pl.

Zachęcamy do odwiedzenia strony internetowej www.uzdrowiskociechocinek. pl. Znajdą tam Państwo więcej szczegółów dotyczących oferty.

W razie pytań służymy pomocą – Dział Obsługi Kuracjusza, tel. +48 54 283 62 65,

e-mail: sanatorium@uzdrowiskociechocinek.pl.

Czas zadbać o swoje zdrowie!

turnusu jest przywrócenie organizmowi zdolności do samoleczenia i wspomaganie jego układu odpornościowego. Warzywa i owoce, które są podstawą codziennego jadłospisu, dostarczają nam nie tylko wiele cennych składników odżywczych, ale także antyoksydantów i przeciwutleniaczy.

Jak w praktyce wygląda detoks? Kuracja proponowana przez dietetyków Łazienek Uzdrowiskowych w Ciechocinku trwa 14 dni. W jej trakcie uczestnicy otrzymują

PAŹDZIERNIK 2019

5

MAŁA CZARNA

TEMAT NUMERU

Be a woman to watch!

Stworzyła butik, w którym wszystko mówi: „nie jesteśmy sieciówką”.

Każdy, kto go odwiedzi, czuje, że po ubrania z naprawdę wysokiej półki nie trzeba wreszcie jeździć do Warszawy. O tym, jak Ninie Górce udało się odnieść tak błyskawiczny sukces w modowej branży, rozmawia Kinga Baranowska FOT. ŁUKASZ PIECYK / ARCHIWUM PRYWATNE

6

PAŹDZIERNIK 2019

MAŁA CZARNA

Od wykładu o składzie mieszanki betonowej do własnego butiku mody premium. To nie do końca standardowa droga.

Nawiązujesz do mojej pracy w poprzedniej firmie? Wbrew pozorom wcale nie było tak daleko. Pracując w PBDI, zajmowałam się marketingiem, także organizacją targów czy eventów. Siłą rzeczy musiałam ubierać się odpowiednio, więc zaczęłam się tematem ubrań interesować. Coraz częściej moje koleżanki prosiły mnie o pożyczenie sukienek, pytały, czy czegoś nie sprzedaję lub skąd to mam.. Zawsze lubiłam dobre marki i ta moda naturalnie była w moim życiu.

TEMAT NUMERU

to firma, którą przetestowałam sama na sobie. Nosiłam i kupowałam je od lat – znam te ubrania. Przez to jest mi o wiele łatwiej je sprzedawać i o wiele łatwiej bronić ceny.

Wiem, co za nią idzie - znam te ciuchy.

Nie są tanie.

Te ceny nie są aż tak przerażające jak na Toruń, bo mamy naprawdę droższe butiki.

Nie ukrywajmy, ludzie bogacą się w Polsce, bogacą się w Toruniu. Jest potencjał na po-

Przyznam, że kiedy usłyszałam o otwarciu, sama stwierdziłam – fajny pomysł, ale w tym mieście to maks trzy miesiące. Dotychczas takie sklepy niespecjalnie się utrzymywały.

Rzeczywiście, kiedy minął rok, odetchnęliśmy z ulgą. Jeśli ktoś otwiera firmę z założeniem, że po 2-3 miesiącach będzie zarabiać – to się nie uda. Trzeba mieć kapitał na początek i zacząć od małego asortymentu – dać sobie czas na poszerzanie oferty czy karty dań. U nas minął on dość szybko. Zakładając butik, miałam inne założenie finansowe, niż rzeczywistość zweryfikowała.

Związane było to głównie z moją chęcią dania klientom jak najwięcej. Chcemy się rozszerzać, zwiększać asortyment. Zdaję sobie sprawę z tego, że nie jesteśmy jeszcze bardzo znani, ale mamy już stałe klientki. Są też takie, które przyjeżdżają do Torunia tylko do nas.

Wybierając firmy, z którymi pracujemy, zawsze pytałam, czy jest zainteresowanie sprzedażą na nasz region. Marki, które my mamy w sklepie, nie tylko nie były dostępne w Toruniu – nie było ich w całym kujawsko-pomorskim.

NANI powstało z solidarności z kobietami, a tego nauczyłam się przez lata dorastania z moją siostrą.

Ale kobietą numer jeden, która mnie inspiruje, jest moja ukochana mama.

To ona od zawsze wpajała mi jak ważne jest bycie niezależną.

Wiele kobiet lubi się ładnie ubierać, ale nie każda z nich nie boi się postawić wszystkiego na jedną kartę i otworzyć biznesu, który dotychczas nikomu w mieście się nie udał.

Kto powiedział, że się nie bałam (śmiech)?. Rezygnując z poprzedniej pracy, już miałam jakieś plany w głowie na przyszłość. Ja nie jestem człowiekiem, który usiedzi w miejscu.

Mój mąż wiedział, że lubię modę. Pojawiło się pytanie: „a może to jest kierunek?”.

Z „może” zrobiło się „na pewno” no i takim sposobem tu jesteśmy.

Facet był pierwszą inspiracją dla powstania butiku dla kobiet?

Jedną z pierwszych. Jacek jest człowiekiem, którego podziwiam, ufam mu także biznesowo. Chcę być w moim biznesie taką specjalistką jak on w swoim fachu. Uwierzył we mnie, za co mu ogromnie dziękuję. Miałam pasję, ale to on był zapalniczką, która podpaliła benzynę i nadal pomaga podtrzymać ten ogień. W gorsze dni pyta mnie tylko o jedno – „czy nie tracisz zapału? Jak nie, to rób to nadal”. Drugą inspiracją są cudowne kobiety z mojej rodziny. NANI powstało z solidarności z kobietami, a tego nauczyłam się przez lata dorastania z moją siostrą.

Ale kobietą numer jeden, która mnie inspiruje, jest moja ukochana mama. To ona od zawsze wpajała mi, jak ważne jest bycie niezależną

wstawanie takich butików. Zawsze będę powtarzać, że ekstremalnie kibicuję takim inicjatywom. Bardzo bym się cieszyła, gdyby tu, gdzie mamy sklep, powstał taki fashion stage jak Mokotowska w Warszawie. Jedno miejsce, gdzie pojadę i przejdę się po zakupy. Tym bardziej będę kibicować sklepom podobnym do NANI – nie chcę być jedyna na rynku. Czas udowodnić, że w Toruniu można – bo czemu nie?

Niewiele osób się za to bierze.

Biorą się, mamy butiki z odzieżą włoską czy streetwearową. Sama odsyłam klientki do konkurencji, jeśli wiem, że mają produkt, którego u nas nie znajdą. Zależy mi na tym, by ten klient w naszym mieście został. Nie zgadzam się z utrwalaniem schematu, że Toruń jest za mały i tutaj się to nie uda.

Wkurzają mnie takie głosy.

A lokalizacja? Dość niestandardowa jak na butik. Rok temu to były praktycznie obrzeża miasta.

Z perspektywy czasu był to dobry ruch, chociaż rzeczywiście na początku też traktowałam to jako obrzeża. Starówka nie wchodziła w grę, nawet się nad nią nie zastanawiałam. Robiłam NANI pod takiego klienta, jakim ja jestem. Przede wszystkim parking – jeśli kupujesz płaszcz i dwie sukienki, to chcesz to szybko spakować do auta. Myśleliśmy też o rodzicach – robiąc zakupy z dzieckiem, niekoniecznie masz ochotę biegać po całym mieście.

Pasja to jedno, ale żeby utrzymać firmę, potrzeba czegoś więcej. Toruń nie jest łatwym miastem do prowadzenia biznesu typu premium. Jak załatwia się firmy, które z nikim innym jeszcze nie zdecydowały się na współpracę?

Nie przemocą (śmiech). Jestem dobra w tym, co robię.

To tak proste – po prostu jesteś dobra?

Nie powiedziałam, że proste. Tu nic nie przyszło samo, wszystko wychodziłam. To nie były tylko maile, ale wiele spotkań. Za mną przemawiała jakaś idea – udostępnić ubrania, w których kobiety będą czuć się dobrze. Każda marka, która jest w sklepie,

„Chciałam, żeby ludzie wiedzieli, że jest to coś innego niż sieciówka. Butik stworzony dla nich, z innym klimatem, gdzie nie wpadają w pędzie pomiędzy zakupami, ale mają czas na zrobienie czegoś dla siebie.”

PAŹDZIERNIK 2019

7

MAŁA CZARNA

TEMAT NUMERU

Dużo tu niestandardowego myślenia.

Ja wierzę, że ten pomysł ma potencjał, że utrzymamy te klientki, które mamy i będziemy mieć ich jeszcze więcej. Przez ten rok to my uczyliśmy się od nich. Nie będę ukrywać, że zakładając NANI, zakładałam je pod swój styl. Wystrój, wnętrze, marki, które noszę.

Największą miłością Niny jest Jacek, jej mąż.

Guczi to jej ukochany pies.

Takie Twoje dziecko.

Dokładnie. Wszystkie ubrania, które sprowadzaliśmy, kolekcje, które wybieraliśmy z asortymentu tych marek - to było podyktowane tym, co mi się podoba. Na początku nie zakładałam, że będziemy mieć ubranka dla dzieci. Ale ten rok nam pokazał, że klientki chcą w to inwestować, więc umożliwiamy im to. One są też powodem, dlaczego nie jesteśmy w galerii handlowej.

Mogłabyś liczyć na większy ruch.

Ale nie byłabym niezależna. Chciałam, żeby ludzie wiedzieli, że jest to coś innego niż sieciówka. Butik stworzony dla nich, z innym klimatem, gdzie nie wpadają w pędzie pomiędzy zakupami, ale mają czas na zrobienie czegoś dla siebie. Będąc poza galerią, jesteśmy też bardziej elastyczni. Często panie dzwonią do nas, że dopiero wychodzą z pracy, czy jeszcze zdążą. I my dla nich z chęcią zostajemy dłużej lub otwieramy wcześniej. W galerii handlowej nie miałabym takiej możliwości. To pozwala nam stworzyć więź z klientem.

Kto nim jest?

Nie mam określonej grupy klientów – nie dzielę ich na sieciówkowych czy high fashion. Celuję w ludzi, którzy lubią ubrania – po prostu. Chcę też, żeby dobrze się u nas czuli. Kiedy dziewczyna przychodzi do nas do sklepu, nie mówimy tylko „dzień dobry”. Mój zespół, Aga i Mati, tworzą niesamowitą relację z klientami i jestem przeszczęśliwa, że udało mi się trafić na tak cudownych współpracowników. Na naszych urodzinach podarowałam im wręcz skrzydła jako symbol tego, jak unoszą cały nasz biznes w górę.

Potwierdzam, kiedy odwiedziłam Was pierwszy raz, byłam pod wrażeniem tego, jak Agnieszka cierpliwie i nienachalnie nie tyle mi sprzedawała, ale doradzała.

Może to zabrzmi banalnie, ale ja uważam, że kupując u nas ubranie, od razu kupujesz wspomnienie z nim związane. Nasi klienci, przychodząc do nas, wpuszczają nas do swojej prywatności – mówią, na jaką okazję szukają rzeczy, dzielą się swoimi historiami, opowiadają, że konkretną sukienkę mieli na zaręczynach czy ślubie.

Każde miejsce wymaga budowy.

Tak samo było z NANI.

Inspiracją do stworzenia NANI były mama i siostra.

Już samo kupienie rzeczy jest dla samego siebie prezentem.

Wiem, że kobiety wydają u nas więcej niż w sieciówce i właśnie dlatego chcemy, by czuły, że kupują produkt premium. Specjalne torby, sposób pakowania, kartonik na paragon, zapach – odpakowując zakup w domu, mają poczuć się wyjątkowo. Nie chcemy mieć podejścia handlowego i traktować klientów tylko jako klientów. Dla nas są to nasi goście. Wierzę w to, że budujemy coś ponad sklep z ubraniami. Klientki wpadają czasem tylko porozmawiać. Niedawne urodziny były takim podziękowaniem w ich stronę za to, że w nas uwierzyły i nas wspierają.

Z bardzo miłym prezentem. Jak sprowadza się Macieja Zienia do Torunia?

Bardzo przyjemnie. Czasem im bardziej znane nazwisko, tym gorsza współpraca, ale Maciej jest tego absolutnym zaprzeczeniem. To cudowny mężczyzna, którego podziwiałam już lata temu. Wniósł do tej imprezy niesamowitą klasę, poświęcił nam czas. Od początku powiedział: „Nina, ja tu zostanę tyle, ile chcesz, tak długo, jak dziewczyny będą mnie potrzebować”.

Aż dziwne, że wszędzie nie było o tym głośno. Galeria handlowa reklamowałaby to spotkanie od miesiąca.

Nie chcieliśmy robić dużego wydarzenia. Dlatego nie ma nas na starówce, gdzie przewalałaby się masa turystów. Nie chcieliśmy z tym wydarzeniem być na pokaz, tylko stworzyć je dla kogoś. To miał być babski wieczór dla naszych klientek, i to nam się bardzo fajnie udało.

8

PAŹDZIERNIK 2019

MAŁA CZARNA

TEMAT NUMERU

Obserwując to, co wybierają Twoje klientki, jak oceniasz modę polską?

To, co mogę powiedzieć o niej powiedzieć, to to, że jest pełna obaw i strachu. Przychodzi do nas dziewczyna i mówi – „ale gdzie ja ubiorę tę cekinową sukienkę?”. I my już widzimy, że ona w głowie ma pragnienie jej założenia. Za to też tak cenię Agę i Matiego, umieją ośmielić te kobiety do spełniania swoich marzeń, wyjścia poza schemat tego, co widzimy na ulicach. Do bycia sobą.

Jednocześnie nie sprzedają, byle sprzedać.

Nasze klientki mają się czuć i wyglądać dobrze. Nie mamy problemu z tym, żeby coś odradzić. Ludzie, patrząc na dziewczynę w naszych ubraniach, mają widzieć w niej kobietę, którą chce się podziwiać, a nie taką, z której chce się śmiać. To wynika też z tego, że Agnieszka i Mateusz są przesiąknięci naszą ideą.

No właśnie. NANI – nazwa i hasło jednocześnie. Z hawajskimi korzeniami?

Niestety nie powstała podczas urlopu pod palmami, gdzie spłynęło na mnie natchnienie. Myśląc nad firmą, usłyszałam reklamę, w której padło hasło „piękna”. Pomyślałam, że to dobrze oddawałoby ideę firmy - uważam, że kobiety po prostu są piękne.

Zaczęłam szukać w internecie w różnych językach odpowiedniego słowa. Padło na „NANI” i rzeczywiście, pierwsze nasze hasło to „NANI – znaczy piękna”. Jednak bardzo szybko okazało się, że nasze klientki wymykają się ponad to określenie. Piękna – nawet nie tylko powierzchownie, ale i wewnętrznie – to było dla nich za mało. Nie oddawało tego, co w nich odkryliśmy.

Be a woman to watch. Sprawdziłam, co się za tym kryje, uznałam, że to o Tobie.

Bądź kobietą, którą obserwują, naśladują, za którą się oglądają, która inspiruje. Masz 30 lat, zrobiłaś coś, co innym się nie udało, konstruujesz wokół siebie fajną społeczność kobiet. Klientki proszą w sklepie o strój „na Ninę”.

To hasło powstało, bo ja bardzo chciała-

„Mój zespół, Aga i Mati, tworzą niesamowitą relację z klientami i jestem przeszczęśliwa, że udało mi się trafić na tak cudownych współpracowników.”

bym być taką kobietą. Bardzo mi miło, że tak uważasz, super, że mnie tak odbierasz.

Chciałabym być dalej tak postrzegana – nie tylko przez moją mamę (śmiech). Ale tu naprawdę chodzi o klientki. Spotykamy fascynujące kobiety, zajmujące się różnymi dziedzinami życia, z zaskakującymi pasjami. Odważne, odnoszące sukcesy, takie, na które chce się patrzeć. Dzień każdej z nich wygląda inaczej. Bardzo chcemy, żeby utożsamiały się z naszym hasłem i żeby każda uwierzyła, że niezależnie od tego w jakim jest wieku i punkcie swojego życia, może być inspiracją. Nie tylko naszą..

Tworzycie społeczność.

Staramy się. Nie bez powodu powstał hasztag „nanigirls”. Nasze niedawne urodziny – to było pokazanie tego, jakie mamy te klientki. Są totalnie różne, a każda z nich pasuje do naszego hasła z zupełnie innego powodu. Co więcej – kupują w jednym sklepie, a wszystkie znalazły u nas swój styl - część z nich określiła go na nowo. Dla nich i z nimi się rozwijamy, słuchamy ich

głosów, rad i idziemy po więcej..

To na koniec porozmawiajmy o kobietach w biznesie. W Polsce 1/3 firm zakładana jest przez kobiety, na stanowiskach zarządzających jest nas 37% i ogłasza się to jako sukces. Jednocześnie w Toruniu czołówkę najmodniejszych obecnie firm założyły kobiety – Green Place, Pie Town, Naturalne Atelier czy dr Irena Eris to jedynie kilka z nich. Nastaje czas kobiet?

Wierzę, że tak jest. W Toruniu mamy cudne dziewczyny z pasją, które myślą szerzej i robią coś niestandardowego. Te podane liczby są smutne, bo to zdecydowanie za mało.

Ale nie uważam, że trzeba traktować nas inaczej. Moja przyjaciółka Agnieszka jest członkiem zarządu jednej z największych firm budowlanych w Polsce i osiągnęła to wszystko sama swoją ciężką pracą. Nie czuję też, aby odbierano mnie mniej poważnie niż np. mojego męża, chociaż mężczyźni mają większe przyzwolenie na pracę długo i dużo. To kobieta musi bardziej łączyć biznes i dom. Ale ja naprawdę wierzę w nas i w siłę, którą mamy. Jeśli to, co robisz jest dobre – to niezależnie od płci, orientacji czy wieku - obroni się.

Pomagasz takim kobietom? Sama odniosłaś sukces przed 30.

Bardzo chętnie dzielę się swoim know-how, wspierając te dziewczyny, które robią ze swoim życiem coś więcej. Kiedy się tylko do mnie odezwą, to chcę im pomóc. Cieszę się, że to, co zrobiłam, odbierasz za sukces, ale dla mnie to jeszcze za mało. Mam wiele planów na rozwój NANI i nowe inicjatywy, które są w trakcie realizacji. Ten ogień we mnie dopiero zaczyna płonąć. Jeszcze nie skończyłam.

„Za mną przemawiała jakaś idea – udostępnić ubrania, w których kobiety będą czuć się dobrze.”

Butik NANI znajduje się na ulicy Polnej 7b/7 Fot. na okładce Łukasz Piecyk PAŹDZIERNIK 2019

9

MAŁA CZARNA

ŚWIĘTA

Seleryba, czyli świąteczny konflikt przy stole

W

1967 r. amerykańscy psychiatrzy Thomas Holmes i Richard Rahe opracowali listę kilkudziesięciu najbardziej stresujących sytuacji w życiu. Wśród nich znalazły się nie tylko takie wydarzenia jak rozwód czy choroba, ale również święta Bożego Narodzenia. Nic dziwnego. Przy tej okazji spotykają się rodziny podzielone nie tylko ze względu na politykę, ale i ze względu na style życia oraz świadomość społeczną. Przy suto zastawionym stole zasiadają miłośnicy karpia moczonego w wannie i zakupoholicy oraz weganie i żyjący zero waste. Jak sobie radzą?

Zgodnie z raportem American Psychological Association to kobiety są bardziej narażone na świąteczny stres i trudniej sobie z nim radzą. Odreagowują za pomocą złości lub „zjadają” nerwy. Jest to również ciężki okres dla osób o średnich dochodach. Oczywiście badani odczuwali pozytywne emocje, np. radość ze spotkania z rodziną. Nadal jednak brak czasu, pieniędzy, komercjalizacja świąt

oraz prezenty - zarówno konieczność ich przygotowania, jak i dostawania - wywołują często negatywne odczucia. Dla osób, które są świadome zbliżającej się katastrofy ekologicznej, karp na wigilijnym stole i plastikowe opakowania po prezentach mogą być nie do zniesienia. Co wówczas? Specjaliści od medytacji i mantr zalecają powtarzanie po cichu zdań takich jak: „Mam tylko przetrwać, nie pogarszając mojej sytuacji”.

Pytając się wegan, wegetarian i żyjących zero waste publicznie, jak przeżywają święta wśród „cywili”, można usłyszeć niewiele trudnych historii. Większość napawa optymizmem: są zwycięstwa seleryby nad śledziem i radość z własnoręcznie wykonanych prezentów.

- Na pierwsze święta przywiozłam swoje jedzenie - pisze jedna z toruńskich weganek. - Parę dziwnych spojrzeń i kilka żartobliwych, ocierających się o złośliwość komentarzy, ale dało się przeżyć.

ANNA ZGLIŃSKA | FOT. PIXABAY.COM 10

PAŹDZIERNIK 2019

MAŁA CZARNA

Drugie święta, zrobiłam już „swoje” jedzenie dla wszystkich domowników i o proszę… Smakowało! U mnie w dużej mierze niechęć do weganizmu brała się z niewiedzy bądź lęku o moje zdrowie.

Toruńscy wegetarianie i weganie wspólnie uznają, że Boże Narodzenie to te łatwiejsze święta, ze względu na postną wigilię.

- Ja całe święta jem potrawy wigilijne, zawsze tak było i jest bardzo pysznie: pierogi z kapustą i grzybami, barszczyk, pszenicę z bakaliami, zupę grzybową, paszteciki z pieczarkami, zupę z suszonych owoców z makaronem, groch z kapustą - wymienia jedna z uczestniczek dyskusji, wegetarianka i mama dwóch dorosłych synów. - W naszym domu wigilia była zawsze wegetariańska.

Weganie w te święta mają jednak gorzej, szczególnie że świadomość tego, że wigilijny karp również może odczuwać ból, wzrosła po doniesieniach medialnych o nieprawidłowo przechowywanych żywych rybach w marketach czy na targowiskach. Na szczęście ciasto na pierogi jajek nie wymaga, a farsz zniesie wszystko - od tradycyjnej kapusty z grzybami po soczewicę i boczniaki. Radzą, żeby na święta jechać z własną wałówką. Wówczas nie będzie ryzyka, że przez trzy dni będziemy skazani na mandarynki i suche ziemniaki.

- Najlepiej polegać na sobie, a jeśli będziemy konsekwentnie odmawiać, to rodzina w końcu powinna odpuścić z takim oszukiwaniem. Jak nie - to trzeba samemu gotować i wyprawiać święta po swojemu - mówią zdecydowanie.

Zarówno specjaliści od żywienia, jak i organizacje propagujące dietę roślinną są zgodni co do „własnej wałówki” na świątecznym stole. Kwestie etyczne nie są w stanie przekonać zbyt wielu do akceptacji zmiany stylu życia bliskich, za to działa sama kuchnia.

Jeśli posmakują smacznych potraw, szansa na aprobatę jest dużo większa. I w tym przypadku działa zasada: przez żołądek do serca.

Hitem sezonu okazuje się być seleryba po grecku lub kaszubsku.

Okazuje się, że ten niepozorny korzeń można marynować w spo-

ŚWIĘTA

sób analogiczny do klasycznego śledzia. Efekt jest łudząco podobny do prawdziwej ryby.

- W ubiegłym roku zrobiłam wegańskie śledzie z selera i nikt nawet nie zauważył, że coś jest nie tak, polecam! - wśród wegan pełno jest takich historii.

Warto dodać, że takiej wegańskiej świątecznej wigilijno-wielkanocnej kuchni można się już w Toruniu… nauczyć na warsztatach.

Alicja Rokicka, autorka bloga Wegan-Nerd, właśnie wydała książkę kucharską pod tytułem „Świętujemy!” i szkoli chętnych również w Toruniu. Menu proponowane przez nią na Boże Narodzenie to: kartacze z grzybami, selerśledź w sojonezie z ogórkiem kiszonym, kluski śląskie zapiekane z białą fasolą i jabłkiem, sos chrzanowy, panforte, czyli bożonarodzeniowy włoski piernik, i świąteczny poncz. Warto przypomnieć również nieco tradycji. W „Kuchni z rodowodem” Grażyny Szelągowskiej znajdziemy wigilijne klopsiki ziemniaczane podawane do barszczu na zakwasie, zupę „ślepe śledzie”, czyli rosopitę kujawską bez ryby, zupę wigilijną z buraka cukrowego, uszka ze śliwkami itp.

Moje doświadczenia z niejedzeniem mięsa są mniej optymistyczne. Ciągle słyszę, że kurczak to nie mięso, a wegetariański bigos robi się na wieprzowinie, tylko dużą ilością suszonych owoców.

Kubełek zimnej wody na głowę wylewa mi koleżanka ze szkolnej ławy, która dyskutuje nieustannie z młodym członkiem rodziny, który nie dość, że stał się weganinem, to alergicznie reaguje na tych, którzy jedzą jeszcze jajka i piją mleko.

- To jest super chłopak, ale jakbyś dała mu portfel i powiedziała, żeby zrobił ci zakupy, to wróci bez jajek i parówek dla dzieci - mówi nieco zrezygnowana i rozbawiona.

A co na to sam zainteresowany?

- Zeszłoroczne święta przypadały akurat na pierwsze tygodnie mojego przejścia na weganizm - mówi nastolatek. - Padały jakieś

PAŹDZIERNIK 2019

11

MAŁA CZARNA

ŚWIĘTA

żarty, zaczynały się dyskusje, które kończyły się „a ja tam lubię mięsko i koniec”. Rok temu miałem inne podejście do sprawy, ale teraz mam już trochę dość użerania się ze społeczeństwem. Teraz już mnie po prostu odrzuca, jak ktoś je zwłoki lub inne produkty, które mają bezpośredni udział w wykorzystywaniu zwierząt.

Dodatkowo moja rodzina jest strasznie prawicowa, więc jeszcze pytania o poglądy i dyskusje są dużym wyzwaniem.

Mówią mi i dyskutują między sobą, że szkoda, że dowiedziałem się o tym weganizmie.

Uważają, że gdybym nie wiedział, nie zaangażowałbym się w tzw. lewakowanie. Czy się boję nadchodzących rańświąt? Nie. Boję się raczej siebie - że się zdenerwuję i to czę, zniszczy całą świąteczną atmosferę. gałązkę Świąteczny nastrój mogą zepsuć również wpisy na foczy surach „normalsów”, którzy są dalecy od świadomości, że spiszony kwiarala konsumpcji może zniszczyć naszą planetę. Kobiety na fotek. I oczywiście rach radzą sobie nawzajem, co „wypada” lub nie podarować pod torebki z poprzedchoinkę, jak się ubrać, co powinno stać na świątecznym stole i jak nich lat! go udekorować. Trafiłam na dyskusję o własnoręcznie wykonanych W tym ostatnim - nie da się prezentach. I otworzyły się przede mną wrota piekieł.

- Konfitury, soki, ciastka IMO mogą być ładnie opakowanym ukryć, jesteśmy mistrzami. Recykling ozdobnych torebek to polska dodatkiem do prezentu, ale jako sam prezent... Bez przesady, chyba tradycja i wręcz specjalność. Jeśli akurat nie ma się takich w domu, że ktoś jest naprawdę ekstremalnie ubogi. Rękodzielnicy powinni bo akurat jesteśmy po pożarze mieszkania lub zapomnieliśmy, gdzie schowaliśmy opakowania z zeszłego roku, realizować się w przedszkolu lub szkole. Dla Weganie w te święta mają jednak można posłużyć się również gazetą lub wspomnianym wcześniej szarym papierem. mnie prezenty typu kon- Pamiętam, jak moja babcia na papierze fitury czy ciasto to dobry gorzej, szczególnie że świadomość przekreślała imiona, ładnie zaginała papier i na prezent dla gospodarzy przy okazji wizyty, a nie tego, że wigilijny karp również następny rok pisała nowe imiona - dodaje jedna prezent pod choinkę - może odczuwać ból, wzrosła po z członkiń grupy.

Nie brakuje też głosów, które idą w stronę oto jedna z popularniejświątecznego i życiowego minimalizmu. Annie szych porad. doniesieniach medialnych o nieLeonard przygotowując się do produkcji swojeŚwięta zero waste są przechowywanych go filmu „The Story of Stuff ”, odkryła, że w całej trudne, nie ma co ukry- prawidłowo wać. Szczególnie do- żywych rybach w marketach czy kapitalistycznej gospodarce zaledwie 1 proc. dóbr pozostanie w użyciu w pół roku po sprzedaży. Nakuczliwe może być odwet przedmioty, które przewidywaliśmy, że będą mawianie przyjmowania na targowiskach. towarzyszyły nam dłużej, są skazane na destrukprezentów. cję albo przez celowe postarzanie, albo starzenie - Święta są zawsze najtrudniejszą porą roku, żeby wytłumaczyć ludziom, że masz już relatywne - z powodu tego, że postrzegane są jako niemodne.

- Prezenty: rodzina coraz bardziej przekonuje się do tego, że, dość dużo rzeczy i naprawdę nie potrzebujesz żadnych więcej. Rodzina, przyjaciele, koledzy z pracy… Przez większość roku wydaje kurczę, tak naprawdę wszyscy mamy wszystko, czego potrzebujesię, że akceptują, albo chociaż uwzględniają, nasz odrzucający pla- my, więc nie ma sensu sobie niczego kupować. Zamiast tego wpłastik, minimalistyczny lifestyle, ale jakoś, kiedy chodzi o TE święta, camy sobie na jakąś wybraną fundację, ewentualnie w ostateczności jakieś naprawdę nieduże prezenty - relacjonuje swoje święta tracą łączność - czytamy w jednym z poradników zero waste.

Polacy i Polki, którzy próbują żyć bez śmieci, sami przyznają, że dziewczyna o nicku Linka.

Pytanie brzmi, jak przekonać do takich prezentów zanurzone o tej porze roku często słyszą „ale przecież to Boże Narodzenie!”.

- Prezenty: moja zmora - pisze Lena, aktywistka zero waste. - w konsumpcji dzieci, a nieraz i ich rodziców? Dziś już coraz częW ubiegłym roku postanowiłam z najbliższymi, że nie wymieniamy ściej jedni i drudzy formułują konkretne oczekiwania co do podarsię prezentami, a zamiast tego możemy zrobić razem coś fajnego. ków, które mają znaleźć się nie tylko pod choinką, ale i przy okazji Wyjście do restauracji, kino, teatr czy inna rozrywka. Ale z niektóry- chrzcin, komunii czy urodzin. I to już jest poważny problem, bo mi nie da się nie wymienić prezentami. Jeśli chodzi o opakowania, to przecież, „takie będą Rzeczypospolite, jakie ich młodzieży chowado szarego papieru i sznurka dodaję coś naturalnego - suszoną poma- nie”...

12

PAŹDZIERNIK 2019

MAŁA CZARNA

ŚWIĘTA

Święta last minute Co rok obiecujemy sobie – tym razem będzie inaczej. Lista zakupów, polowanie na Black Friday i z początkiem grudnia spokojnie oczekiwanie na kurierów, przynoszących podarunki dla naszych bliskich. Plany planami, a życie życiem. Ostatecznie większość z nas kilka dni przed wigilią wściekle próbuje znaleźć miejsce parkingowe przed galerią handlową. A potem przetrwać napór, podobnie jak my spóźnionego z prezentami, tłumu. W tym roku przybywamy z odsieczą i gotowymi pomysłami na uniwersalne podarunki. A co jest w tym najlepsze? Żaden z nich nie kosztuje więcej niż 150 zł

Dla partnera, brata, taty Dla mamy, siostry, przyjaciółki Która z nas nie potrzebuje wieczorem przyjemnego relaksu po ciężkim dniu w pracy? Skoro brakuje tego Tobie, to spokojnie możesz założyć, że podobnie jest z bliskimi Ci kobietami.

Pachnąca kula do kąpieli, peeling do ciała i mała świeczka zapachowa sprawią, że prezent dany raz cieszyć będzie wielokrotnie. Dobry kierunek – Naturalne Atelier, ul. Piekary 33.

Klasyka nie znaczy nuda. Ilu z Waszych partnerów nosi rękawiczki zimą?

A ilu z nich potem szuka wazeliny na krwawiące dłonie i spisuje testament przy gorączce 37,5, bo nie nosiło się szalika? Sprawę można załatwić i stylowo, i wygodnie – w końcu mężczyźni też lubią dobrze wyglądać. Gotowe zestawy – skórzane rękawiczki i uniwersalny szalik lub czapkę – znajdziecie w sklepie Lancerto.

Dla babci i dziadka

Dla dzieci To dopiero dobra opcja – prezent dla dziecka, a radość dla całej rodziny. Kto w dzieciństwie nie spędzał części świąt na podłodze, pokonując pionki rodzeństwa i rodziców w rywalizacji o tytuł mistrza planszówek? Nowoczesne Dixit, czy bardziej uniwersalne scrabble, a nawet popularny „chińczyk” – dzieci będą wdzięczne i za zabawkę, i za wspólnie spędzony czas. Do znalezienia w Smyku.

Kapcie, swetry, obrusy… klasyki, których seniorzy w domu zazwyczaj mają pod dostatkiem.

Wyjdź poza schemat i podaruj dziadkom dwa w jednym – prezent i czas. Opakowanie niestandardowych herbat wraz z pięknymi filiżankami, do tego smakowe, miody, dżemy…. Wszystko otrzymasz w „Czasie na herbatę”. A do tego obietnica, że każdej z tych rzeczy spróbujecie… razem.

PAŹDZIERNIK 2019

13

MAŁA CZARNA

WYWIAD

Prawo karne moją miłością

Na co dzień prowadzi zajęcia ze studentami Wydziału Prawa i Administracji UMK. Nauczanie łączy z pracą adwokata. Działając aktywnie jako obrońca, przeciera szlak własnej, szybko rozwijającej się karierze. O miłości do prawa i o tym, jak teoria miesza się z praktyką, rozmawiamy z dr Natalią Daśko ŁUKASZ BUCZKOWSKI | FOT. ŁUKASZ PIECYK 14

PAŹDZIERNIK 2019

MAŁA CZARNA

WYWIAD

Przygotowując się do tej rozmowy, zacząłem od małego rozeznania wśród pani studentów. Zgadnie pani, jakie było najczęstsze słowo, które pojawiało się w odpowiedziach?

Ostra? Wymagająca?

Ambitna.

Jestem ambitna i tego nie ukrywam. Czasem mi to przeszkadza, bo chcę wszystko zrobić jak najlepiej.

Pani nie tylko przekazuje studentom swoją wiedzę, ale także działa aktywnie jako prawnik. Łatwo to połączyć? Łatwo nie jest ze względu na czas. Pracując i na uczelni, i w praktyce, właściwie nie mam czasu wolnego. Cały czas jestem w pracy. Uważam jednak, że to jest bardzo duża wartość dodana, również dla moich studentów. Jak poznaje się jakąś materię nie tylko ze strony literatury przedmiotu, ale również przerobi to w praktyce w swoich sprawach, to to, co mogę później przekazać moim studentom, nie jest suchą informacją, ale ma aspekt praktyczny i myślę, że to jest duży plus.

Widzi pani, że studenci czerpią z tej wiedzy praktycznej?

Studenci przychodzą czasem na moje rozprawy, interesują się sprawami, które prowadzę, pytają o nie, pytają, dlaczego ja albo prokurator podejmujemy takie, a nie inne działania. To ich interesuje, a w pewien sposób nawet inspiruje i pomaga w wyborze swojej własnej ścieżki zawodowej. Myślę, że doceniają ten aspekt praktyczny.

w takich sprawach?

To na pewno nie jest praca dla każdego.

To też mówię moim studentom, że prawo karne nie jest dla każdego. To trzeba lubić.

Mam wielu kolegów, radców czy adwokatów, którzy unikają spraw karnych jak ognia, bo uważają, że ich sumienie nie pozwalałoby bronić osoby, która jest oskarżona o bardzo ciężkie przestępstwa. Czasem

prawdę ciężkie.

Czy tym punktem jest na przykład praca na uczelni?

Na przykład. Kontakt ze studentami, których sobie bardzo cenię. Uwielbiam pracę naukową i dydaktyczną. Ale też sport.

Wysiłek fizyczny jest dobrym sposobem na odreagowanie?

Tak. Dużo wysiłku fizycznego.

Sam też miałem okazję Nie każdy potrafi zrozumieć, że rolą być ostatnio na ogłoszeniu wyroku w jed- obrońcy jest bronienie, albo że spraw nej z najgłośniejszych urzędu się nie wybiera. To nie Czy spotkała się pani spraw w ostatnim czasie z w Toruniu. Chodzi o morwcześniej z sytuacją, że derstwo przy ul. Czarliń- zawsze jest takie proste. Trudno się dziwić rodzina miała do pani skiego. Pracowała pani pretensje? przy tej sprawie. Jakie rodzinie, która przeżyła wielką tragedię, Z jakąś straszną sytuacją to uczucie bronić kogoś przeżyła traumę, że nie patrzy sympa- się jeszcze nie spotkałam, oskarżonego o tak bruczy mocno nieprzyjemną. talną zbrodnię? tycznie na kogoś, kto broni osobę, która Natomiast pewną atmosfeTłumaczę sobie to w ten rę da się odczuć. Nie każdy sposób i zawsze w takim skrzywdziła najbliższych. potrafi zrozumieć, że rolą przekonaniu tę pracę wyobrońcy jest bronienie, albo konuję, że niezależnie od że spraw z urzędu się nie wybiera. To nie zasam materiał aktowy jest bardzo trudny, wszystkiego każdy zasługuje na obronę, ponieważ sprawa nigdy nie jest czarno-bia- kiedy czyta się zeznania rodziny ofiary, kie- wsze jest takie proste. Trudno się dziwić roła. Jeśli nawet sama zbrodnia jest bardziej dy trzeba się z tymi ludźmi spotkać w są- dzinie, która przeżyła wielką tragedię, przeczarna niż biała, to osobowość sprawcy dzie, spojrzeć na nich, porozmawiać. Nie żyła traumę, że nie patrzy sympatycznie na nigdy nie jest jednoznaczna. Są różne oko- każdy też rozumie, jaka jest rola obrońcy, kogoś, kto broni osobę, która skrzywdziła liczności, które świadczą i na korzyść, i na więc można się spotkać czasem z przykrą najbliższych. W zbrodni, na której ogłoszeniekorzyść. Rolą adwokata jest świadczyć reakcją. Na pewno to nie jest dla każdego. niu wyroku pan był, atmosfera była na tyle jak najlepszą obronę takiej osobie. Rolą Wielu moich znajomych mówi, że nigdy gorąca, że sąd zdecydował w pewnym moprokuratora jest najczęściej żądać jak naj- by nie mogło gwałciciela, pedofila czy za- mencie o wyłączeniu jawności. Proces był wyższego wymiaru kary. To sąd bierze bójcy bronić, ale w tym aspekcie nie mam pod nadzorem antyterrorystów. Ale osobiodpowiedzialność, to sędzia będzie ważył takiego problemu. Prawo karne jest moją ście się nie spotkałam w tym wypadku z niargumenty obrony i argumenty oskarżenia, miłością największą i zawsze wiedziałam, czym nieprzyjemnym. Da się odczuć taką i to w sumieniu sędziego trzeba się zmie- że chcę taki zawód wykonywać. Ale trzeba atmosferę w niektórych sprawach, co jest rzyć z najtrudniejszym pytaniem. też znaleźć sobie jakiś punkt w życiu, żeby zrozumiałe. Nie mam tutaj zupełnie pretensię odstresować, odreagować, bo nie moż- sji, bo myślę, że będąc na miejscu rodziny, Łatwo jest się przygotować do obrony na o tym myśleć bez przerwy. To bywa na- czułabym podobne emocje.

PAŹDZIERNIK 2019

15

MAŁA CZARNA

WYWIAD

Czasem występuję w sprawie, gdzie wiem, że wersja, którą przedstawił mi klient, jest trochę inna niż w rzeczywistości, trochę inny jest materiał dowodowy, ale wybieram najkorzystniejszy sposób obrony i nie ma dla mnie znaczenia, czy wierzę klientowi, czy nie wierzę. Muszę go po prostu bronić, takimi narzędziami, jakimi dysponuję.

A czy zdarza się pani wracać myślami do sprawy już po jej zakończeniu?

Traktuję wszystkie swoje sprawy bardzo poważnie. Niektóre sprawy być może nie zasługują na aż taką uwagę i skupienie, szczególnie jakieś małe wykroczenia, ale dla mnie każdy klient jest ważny. Wiem, że ten człowiek powierza mi swoje życie, bo odpowiedzialność karna to ta najdotkliwsza odpowiedzialność, która może człowieka spotkać. Dlatego przejmuję się tymi sprawami i dużo o nich myślę.

Czy argumenty, których pani używa w sądzie, pokrywają się z tym, co pani naprawdę myśli?

Nie zawsze. Czasem występuję w sprawie, w której utożsamiam się, identyfikuję i wiem, że mam rację na gruncie przepisów, wiem, że to, co przedstawiam, jest zgodne z prawdą i nie mam żadnych wątpliwości.

A czasem występuję w sprawie, gdzie wiem, że wersja, którą przedstawił mi klient, jest trochę inna niż w rzeczywistości, trochę inny jest materiał dowodowy, ale wybieram najkorzystniejszy sposób obrony i nie ma dla mnie znaczenia, czy wierzę klientowi, czy nie wierzę. Muszę go po prostu bronić, takimi narzędziami, jakimi dysponuję. To, że czasem moje wewnętrzne przekonanie jest inne, nie ma znaczenia dla jakości mojej pracy. Kiedyś, gdy zaczynałam swoją przygodę z aplikacją, mój patron zapytał mnie, czy już się zastanowiłam, czy będę 16

PAŹDZIERNIK 2019

pytać klienta, czy jest winny, czy niewinny. Przemyślałam to i stwierdziłam, że nie będę pytać, na co on powiedział, że to jest najwłaściwsza droga. Dla adwokata nie ma znaczenia, winny czy niewinny - musi bronić jak najlepiej potrafi.

Czy to łatwe, tak odciąć swoje prywatne przemyślenia?

To jest kwestia profesjonalizmu. Na pewno nie jest to bardzo łatwe, ale droga adwokata jest długa. To są pięcioletnie studia, trzyletnia aplikacja. Jesteśmy przygotowani do tego zawodu i myślę, że da się to wypracować.

Broni pani takich osób i zaraz potem jedzie na uniwersytet i ma kontakt ze studentami. To bardzo duży rozstrzał.

Bardzo duży i wtedy przyjeżdżam z dużym uśmiechem. Jest to inny komfort pracy, mniejszy stres. Praca obrońcy jest bardzo stresująca, praca na uniwersytecie jest dla mnie przyjemnością. Tak, to jest duża różnica.

Co jest łatwiejsze? Praca w sądzie czy na uniwersytecie?

To zupełnie inny rodzaj pracy. Trudno powiedzieć, czy to da się porównać w tych kategoriach. Jedna i druga jest bardzo inspirująca, jedna i druga wymaga wiele przygotowań. Patrząc z boku, może się wydawać, że praca na uniwersytecie to „przyjdzie, poprowadzi zajęcia i pójdzie”. Ale do

tych zajęć naprawdę trzeba się przygotować. Studenci prawa są studentami wymagającymi, którzy zadają dużo mądrych pytań i trzeba im odpowiadać w odpowiedni sposób. A do tego trzeba mieć odpowiednią wiedzę, więc trzeba być oczytanym, przygotowanym i pracować naukowo, czyli pisać jak najwięcej. Natomiast praca w sądzie jest bardziej stresująca, bardziej odpowiedzialna i też wymaga bardzo wielu przygotowań.

Może się wydawać, że adwokat przyjdzie na kilkugodzinny proces, powie dziesięć zdań, a poza tym siedzi i patrzy. Ale żeby powiedzieć dziesięć mądrych zdań, czasem trzeba bardzo dużo czasu spędzić na przygotowaniach.

Lubi pani określenie „adwokat diabła”? „Adwokat diabła” to jedna z moich ulubionych książek i jeden z moich ulubionych filmów, z jednym z moich ulubionych aktorów, Alem Pacino.

Uważa się pani za autorytet dla studentów?

Na autorytet jestem za młoda, zdecydowanie. Myślę, że studenci za autorytety uważają raczej uznanych profesorów, z dużym doświadczeniem i dużym dorobkiem, chociaż o to trzeba by spytać ich. Ja siebie nie uważam za autorytet. Dopuszczam możliwość, że mogę się mylić, w prawie są różne opinie, różne stanowiska, ale nie traktuję się nigdy jako wyznacznik.

MAŁA CZARNA

BEAUTY ROOM

Koniec roku nadal zaskakuje premierami palet. Na wyjście poza schemat zdecydowała się marka Glam Shop, wypuszczając swoją pierwszą paletę w chłodnej tonacji. Jak zwykle nie zawodzi. Znakomita pigmentacja cieni bazowych oraz trzy cudowne metaliczne cienie, przełamujące matowy makijaż, to wybór i na co dzień, i od święta.

Glam Shop www.glamshop.pl, cena: 119 zł

Znana influencerka Natalie Beautyyy we współpracy z marką Hean wypuściła na rynek paletę cieni do powiek oraz kosmetyków do makijażu twarzy. To pierwsza współpraca tej marki, przy czym od razu bardzo udana.

Cienie rozcierają się jak marzenie, niestandardowy dobór kolorów pozwala na wszelkie wariacje makijażowe. Paleta do twarzy pasująca do każdej karnacji przepięknie podkreśli jej kontur i rozświetli policzki.

Hean x Natalie Beautyyy ezebra.pl, paleta cieni, cena: 59,99 zł paleta do konturowania: 45,99 zł

Beauty

room czyli kosmetyczne perełki listopada i grudnia

Tanio i dobrze? To możliwe. Polska marka Eveline wypuszczaniem nowości zawstydzić może niejedną markę selektywną. Najnowszym drogeryjnym odkryciem jest podkład „Matt my day”, przepięknie wyrównujący koloryt cery, a jednocześnie zapobiegający jej błyszczeniu się na wiele godzin. Coraz lepsze formuły kosmetyków przy utrzymaniu niskich cen plasują Eveline bardzo wysoko na liście naszych ulubieńców.

Eveline, Matt my day Rossmann, cena: 19,99 zł

Suszenie, kręcenie, prostowanie… Włosy, by nie tylko wyglądać zdrowo, ale być zdrowe, potrzebują regularnej pielęgnacji. Znakomicie sprawdzi się w tym celu maska firmy Kerastase. Cena nie jest mała, ale jej wydajność w porównaniu do drogeryjnych – szalona.

Starczy na długo, a do tego sprawi, że nasze pukle będą błyszczeć jak w reklamie bez dodatkowych środków stylizujących. Przed świątecznym szaleństwem – warto.

Kerastase Chronologiste, maska rewitalizująca do włosów Hairstore.pl, cena: od 154,90 zł/200 ml

Już dawno wiadomo, że pielęgnację przeciwzmarszczkową należy zacząć - jak sama nazwa wskazuje - zanim pojawią się pierwsze zmarszczki. Zestaw marki Sesderma znakomicie się w tej roli sprawdza. Krem do twarzy powoli wprowadza do pielęgnacji pierwsze retinoidy, a serum z witaminą C dba o rozjaśnienie przebarwień. Razem przepięknie niwelują pierwsze oznaki starzenia, a buzia jest wręcz pozytywnie „napompowana”. Bez botoksu.

Sesderma Reti Age Cream Anti Aging i C-VIT Liposomal Serum Topestetic.pl, zestaw od: 188,49 zł

PAŹDZIERNIK 2019

17

MAŁA CZARNA

PASJE

Mistrzyni zakochana w Toruniu

ANNA ZGLIŃSKA | FOT. ŁUKASZ PIECYK 18

PAŹDZIERNIK 2019

MAŁA CZARNA

PASJE

Z

a sprawą bydgoszczanki, ale i absolwentki toruńskiego uniwersytetu, Jowity Woszczyńskiej, Toruń zyskał słodką międzynarodową sławę. Pierwszy raz od lat za granicą nasze miasto sławiły nie pierniki, a tort, który zwyciężył w Cake Designers World Championship 2019 w Mediolanie.

- Urodziłam się i wychowałam w Bydgoszczy na Osiedlu Leśnym. Całe dzieciństwo spędziłam właściwie w tym jednym miejscu - mówi niezwykle skromna i sympatyczna mistrzyni. - Tata ma zdolności plastyczne. Kiedyś próbował malować, rzeźbić. Później pracował w ubezpieczeniach i zaczął się wspinać po szczeblach kariery. Pracował również przez pewien czas jako złotnik i tworzył piękną biżuterię.

Lubił te wszystkie szczegóły. Nie wiem, czy cierpliwości i tego zamiłowania do szczegółów właśnie nie mam po tacie. On sobie wzrok zmarnował na jubilerstwie, bo to zawód wymagający pracy pod szkłami powiększającymi.

Dziś to córka pracuje nad szkłami powiększającymi. Jej dekoracje powstają z precyzją godną złotników, którzy specjalizują się w technice filigranu. Pierwsze zwiastuny przyszłego sukcesu pojawiły się już w dzieciństwie.

- Szóstek z plastyki nie miałam - śmieje się Jowita Woszczyńska. - W dzieciństwie zainteresowałam się pieczeniem ciast.

W Polsce w latach 80. i 90. zaczęły pojawiać się przedruki niemieckich gazet kulinarnych, gdzie były fajne przepisy na ciasta.

Zaczęłam je wypróbowywać. Pierwszy tort dla mojej mamy przygotowałam jako niespodziankę na jej urodziny. To był trzypiętrowy biszkopt, który od razu mi wyszedł.

Zrobiłam dekoracje z marcepanu, który musiałam sobie sama przygotować z mielonych migdałów i syropu cukrowego. Zabarwiłam go naturalnymi barwnikami, typu sok z buraka. To był ten moment, kiedy stwierdziłam, że lubię to robić. Potem przygotowywałam jakieś ciasta dla koleżanek ze szkoły, np. na osiemnastki.

Skromny biszkopt nie jest wcale taką łatwą sprawą. Jedni, by trzymał formę, dodają

do niego kisiel, inni rzucają ciastem o podłogę, jeszcze inni ścinają wszelkie nierówności ostrym nożem, udając, że taki właśnie piękny wyszedł. Zrobić udany trzypiętrowy biszkopt za pierwszym razem jest oznaką ogromnego szczęścia lub talentu.

- Nie chciałam tego mówić, ale moja mama też walczyła z biszkoptem. Ja po prostu trafiłam na dobry przepis. Jest ich dziś tyle dobrych... - opowiada skromnie. - To były czasy, kiedy jeszcze było bardzo mało dostępnych składników, żeby to wszystko zrobić, a o gotowych dekoracjach nie było mowy.

Lata 90. i przemiana ustrojowa sprawiły, że nasze sklepy zaroiły się od gotowych marcepanowych różyczek i listków z czekolady. Nadal były traktowane jak rarytas i pamiętam, że niektóre gospodynie tej samej różyczki ze sklepu były gotowe użyć kilkukrotnie, żeby „się nie zmarnowała”. Wciąż jeszcze byliśmy na cukierniczym „dzikim wschodzie”. Prawdziwy raj znajdował się gdzie indziej...

- Gdyby moje dzieciństwo przypadło później, pewnie do tortu dla mamy i tak nie użyłabym gotowych ozdób. Zawsze bardzo

mnie interesowało, jak zrobić te dekoracje. Gdy się pojawiały pierwsze przepisy na masę cukrową, od razu je podchwyciłam.

A gdy już zamieszkałam w Anglii, gdzie była dostępna w sklepach, to była dla mnie rewelacja. Nadal jednak była to tylko pasja. Żeby to zamiłowanie przerodziło się w pracę przynoszącą sukcesy, trzeba było poczekać. Życiorys pani Jowity sam podpowiadał, że na to „coś” będzie musiała trochę poczekać.

- Dość długo szukałam swojej drogi. Studiowałam filologię polską, administrację, próbowałam wielu różnych rzeczy. Byłam niezdecydowana i ostatecznie skończyłam filozofię na UMK. Nie spodziewałam się, że na studiach będzie tyle logiki i innych „matematycznych” zajęć, ale jakoś udało mi się to przebrnąć. Potem to już była dla mnie czysta przyjemność, choćby estetyka... To były naprawdę piękne studia. Dziś cieszę się, że tak się ułożyło.

Warto dodać, że ogromnym wsparciem i towarzyszem w tej długiej drodze do sukcesu był mąż pani Jowity. Podczas spotkania w Muzeum Okręgowym w Toruniu sala biła mu brawa, gdy okazało się, że konstrukcje

PAŹDZIERNIK 2019

19

MAŁA CZARNA

zabezpieczające mistrzowski tort były jego autorstwa. On i pasja do cukiernictwa były zdecydowanie tym, co stałe w życiu naszej bohaterki. Zmieniały się nie tylko kierunki studiów, ale i miejsca zamieszkania.

- Przez trzy lata po ślubie mieszkaliśmy na malutkiej wyspie Jersey. To jest przepiękne miejsce, chociaż zima i jesień są ciężkie do przejścia. Nawet sztormy tam miały swój urok.

Na wyspie Jersey urodziła się córka pani Jowity. Po powrocie do Polski to właśnie dzieci: ich urodziny i inne okazje stanowiły powód dla rozwijania cukierniczej pasji.

- Dla przyjemności zaczęłam uczyć się nowych technik. Czasami przygotowywałam jakieś niespodzianki do szkoły dla dzieci, np. na mikołajki. Moje prace pewnego dnia zauważył pracownik Cukierni Sowa, Marcin Ignaszak. Poprosił o zdjęcia moich prac i w taki sposób trafiłam do dekoratorni.

W trakcie pięciu lat pracy w cukierni nasza bohaterka w dziedzinie konkursów osiągnęła już wszystko, co praktycznie jest możliwe. Decyzja zapadła po udekorowanym przez panią Jowitę torcie na 60-lecie firmy. Takiego sukcesu nikt się nie spodziewał.

- Tortu na mój pierwszy Expo Sweet w 2017 r. nikt nie widział. Zrobiłam go w domu, pojechałam i wygrałam. Praca nad nim trwała miesiąc.

Tworzenie takiej pracy konkursowej za20

PAŹDZIERNIK 2019

PASJE

czyna się od pomysłu i projektu. Motywem przewodnim tegorocznych mistrzostw świata była kultura i tradycja narodu. Jak przyznaje nasza bohaterka, w przedbiegach odpadło wiele propozycji: od historii II wojny światowej po politykę. Przyszła mistrzyni zaufała swojej intuicji i do sponsorów, czyli przedstawicieli Expo Sweet oraz producenta masy cukrowej Massa Ticino, pojechała z własnym pomysłem.

- Chciałam, żeby tort kojarzył się pozytywnie. Stąd tyle toruńskich motywów, które kojarzą mi się z latami studiów i tym, co piękne. Moim zdaniem zresztą toruńska starówka jest ładniejsza od krakowskiej.

Przygotowałam się naprawdę solidnie.

Zrobiłam kwerendę w muzeach, jeździłam z aparatem i dokumentowałam kamienice i ich detale. Rozrysowałam je na papierze milimetrowym. Są wykonane z piernika ozdobionego ażurowym wzorem z lukru.

Praca od projektu do zakończenia trwała pół roku. Przygotowania do tegorocznych mistrzostw były możliwe nie tylko dzięki wsparciu męża, ale i... klimatyzacji w domu. Dekoracje nie wymagają warunków chłodniczych, ale przy tegorocznych upałach straciłyby urok. Wnętrze, rzecz jasna, jest atrapą - nie kryje się w nim ciasto z kremem, lecz styropianowa forma. Poza tym wszystkie elementy są zgodne ze sztuką cukierniczą, tak jakby tort faktycznie mógł zostać zjedzony, dlatego kotwą, która podtrzymuje stelaż oraz wierzbę z gorzkiej

czekolady, musiał stać się walec ze stali chirurgicznej. Witki spływające z drzewa oraz strzecha na chacie są rozwiązaniami cukierniczymi, które pani Jowita wymyśliła od podstaw. I to właśnie zaciekawiło jury.

- Długo głowiłam się nad tym, by gałązki na drzewie były jadalne i ruszały się jak prawdziwe. A strzecha? To poprzecinane płatki śniadaniowe, które pamiętałam z pobytu w Anglii. Jury doceniło to rozwiązanie. Uczyłam się również nowych technik, za których użycie przewidziano dodatkowe punkty: areografu, izomaltu, kwiatów z papieru opłatkowego czy rzeźby z czekolady.

Tort do Mediolanu jechał samochodem wraz z trzyosobową delegacją. Była to prawdziwa wyprawa przez góry. Cukierniczemu dziełu sztuki nie udało się zanocować w hotelu na trasie. Okazało się, że górska noclegownia miała zbyt niskie i spadziste dachy, by można było go wnieść. Ogromny stres się jednak opłacił.

- Niesamowite szczegóły, przepiękne malunki, rewelacyjne rzeźby, liczne nawiązania do symboli Polski. Całkowite i bezbłędne wyczerpanie tematu konkursu - tak jury w Mediolanie skomentowało zwycięski tort.

Jurorzy nie wspomnieli jeszcze o jednym. Nie dość, że prezentuje się pięknie, to jeszcze obłędnie pachnie. Odurzającego zapachu czekolady i piernika nie odda żadne zdjęcie.

MAŁA CZARNA

RECENZJA

Pierwsza żydowska feministka PIOTR GAJDOWSKI

T

atusiu, kim kiedyś zostanę?” – pyta 14-letnia Dwojra, bohaterka „Tańca demonów”, powieści Ester Singer Kreitman (1891-1954). „Kim ty kiedyś zostaniesz? Oczywiście, że nikim!” – odpowiada jej ojciec, rabin Awrom Ber. Książka opowiada o wychowanej w ortodoksyjnym żydowskim domu dziewczynie, która wbrew religijnej tradycji chce się wykształcić i zostać pisarką. Jest początek XX w., mała żydowska wieś w zaborze rosyjskim. Tu zaczyna się podróż nastoletniej Dwojry, która przez Warszawę i Berlin powiedzie ją aż do Belgii.

Autobiograficzna powieść starszej siostry noblisty Isaaca Bashevisa Singera po raz pierwszy wyszła w języku jidysz, w Warszawie w 1936 r. 45-letnia autorka od dawna mieszkała wtedy w Belgii, zaś Warszawę odwiedzała jedynie sporadycznie, przy okazji rodzinnych wizyt. Drugie wydanie „Tańca demonów”, znacznie zmienione w stosunku do pierwszego, opublikowano już po II wojnie światowej, w angielskim tłumaczeniu syna autorki. I to tej wersji utworu otrzymujemy pierwszy polski przekład. „Wydaje się, że Kreitman, dekadę po stworzeniu oryginału, spojrzała na wydarzenia z przeszłości z innej perspektywy, wiedziona uczuciami dojrzałej już kobiety” – pisze we wstępie wydawczyni „Tańca demonów” Natalia Moskal. Czas, jaki upłynął, pozwolił Kreitman spojrzeć na młodość z dystansem, zaś pisanie stało się dla niej formą autoterapii. Fabularyzowane wspomnienia koncentrują się na przeżyciach i aspiracjach młodej bohaterki w patriarchalnym świecie, gdzie jakikolwiek awans społeczny kobiety nie był możliwy. „Lepiej być szczęśliwą jako mleczna krowa, niż stać się zgubionym duchem, co jest losem wykształconej kobiety” – powtarzała przyszłej pisarce matka. Z równym lekceważeniem traktowali utalentowaną dziewczynę bracia; w tym także uhonorowany za swoje pisarstwo nagrodą Nobla Isaac Bashevis Singer (1902-1991). Choć przyznawał, że to w pisanych przez nią z Belgii listach „uwidoczniła się pierwsza iskra literacka w naszej rodzinie”, konsekwentnie lekceważył jej prozatorską twórczość. Ester do dziś pozostaje w cieniu męskiego rodzeństwa (oprócz najsłynniejszego z Singerów Isaaca Bashevisa pisarzem był także jego starszy brat Izrael Jehoszua) – „Taniec demonów” to zaledwie druga wydana po polsku książka Ester Singer Kreitman (pierwszy był opublikowany zaledwie kilka lat temu zbiór opowiadań „Rodowód” – i w tych tekstach, podobnie jak w autobiograficznej powieści, autorka walczy z obyczajowością ortodoksyjnych Żydów, krępującą naturalną swobodę życia).

Dla bohaterki „Tańca demonów” droga do wolności nie kończy się osobistym spełnieniem. Rozczarowana nieudanym małżeństwem i życiem na emigracji, postanawia wrócić do rodzinnego domu. Tu dowiaduje się, że wszyscy wyjechali – i znów jest sama. Ale to tylko sen, budzi ją mąż z sensacyjną wieścią, że wybuchła wojna. Jednak już „było jej wszystko jedno” – tak brzmi ostatnie zdanie tej powieści.

Krytycy wskazują, że wszyscy z rodzeństwa Singerów wielokrotnie powracali do przeszłości, analizując w swoich dziełach rodzinne korzenie i zwracając się przeciwko nim. Różnica polega na tym, że u Ester Singer Kreitman ten bunt przynosił jedynie spotęgowane poczucie samotności, nie dając nic więcej.

Ester Singer Kreitman ostatnie lata życia spędziła w Londynie, gdzie zarabiała tłumaczeniem angielskich klasyków na język jidysz. W odróżnieniu od braci nie doczekała się sławy, choć nie ustępowała im literackim talentem. Dopiero po śmierci zyskała tytuł „pierwszej żydowskiej feministki”, który zawdzięcza poruszanym w swych utworach tematom: żądaniom równouprawnienia kobiet i mężczyzn, dostępu do edukacji czy eksplorowaniu kobiecej seksualności.

Ester Singer Kreitman, „Taniec demonów”,

przeł. Andrzej Pawelec, wyd. Fame Art

PAŹDZIERNIK 2019

21

MAŁA CZARNA

POEZJA PROZĄ

Księżniczki Jana Marcina Szancera JOANNA RZESZOTEK

W

domu mojego dzieciństwa nie było „prawdziwych” (co oznaczało - malowanych przez artystę) obrazów, które wisiałyby na ścianach. W pokoju wisiał tylko portret ślubny rodziców, z retuszowaną aż do sztuczności – fotografią obojga. A potem mama kupiła od wędrownego sprzedawcy obrazów oleodruk przedstawiający sielską Świętą Rodzinę. Rulon tego oleodruku („nie dotykaj!”) zwinęła i zawiozła do miasta do oprawienia go za szkło i w ramy. Oprawiony już obraz powieszono nad wezgłowiem zestawionych łóżek w ten sposób, że zawsze znajdowała się na wprost patrzącego. Patrzyłam też i zapamiętałam pastelowe, aż ciche barwy szat Madonny.

Na ścianie obok (nie pamiętam skąd) wisiał jeszcze jeden obraz – Tronującej Madonny z Dzieckiem. Przyglądałam się barwom szat – jakie piękne to były tkaniny, jak delikatne i bogate… Cienistość fałd, świetlistość płaszcza Madonny…

To były pierwsze obrazy, które stały się dla mnie punktem odniesienia w poszukiwaniu sztuki. I było tak do czasu, aż gdy w książkach znalazłam ilustracje do ich treści. W tamtych czasach 22

PAŹDZIERNIK 2019

zarówno pisaniem, jak i ilustrowaniem książek dla dzieci zajmowali się wybitni, najlepsi twórcy. Gdy współpraca między poetą (pisarzem) a rysownikiem, ilustratorem szczególnego była rodzaju, powstawało arcydzieło. Jak na przykład „Plastusiowy pamiętnik” Marii Kownackiej i Zbigniewa Rychlickiego. Było tak, że czytałam jednocześnie obu/oboje autorów, którzy nie przeszkadzali sobie i mnie też nie. Jakże bogate było wtedy to czytanie! Do dziś – razem brzmią i widnieją w mojej pamięci – Szancer z Andersenem, Konopnicka z Andersenem, Witwicki z Krzemieniecką.

Ciekawiły mnie ilustracje w książkach. Dla mnie – dziecka wsi, świat ilustracji nie był statyczny. Wszystko w nim żyło, mówiło, działo się – księżniczka kaprysiła, Kay dał się porwać Królowej Śniegu – widziałam to! Ale było to za mało dla mojej wyobraźni; o tyle za mało, że przeczytawszy baśń, dopisywałam i rysowałam jej ciąg dalszy lub dodatkowy podrozdział… I zawsze już, gdy czytam baśń o łabędziach, słyszę ją po andersenowsku, a widzę – Szancerem…

MAŁA CZARNA

POEZJA PROZĄ

Na czym polega nadzwyczajność Szancera?

Jest on rozpoznawany już na pierwszej kresce, jego rysunki zaś zawierają tyle cech, że tworzą armię jego talentu. Rysunki jak księżniczki – smukłe, giętkie, delikatne ale wyraziste, prezentują czar i wdzięk z elegancją, a nawet stają się wytwornymi wielokrotnościami intencji.

I jeszcze – BARWY Szancera. Zdecydowane, gdy trzeba, łączone nieraz karkołomnie – ogłaszają zwycięstwo wypełnionego zadania i płoną Barwą. Takie nastroje nadawały baśniom zamierzony profil i trwałość aury. Dzisiaj – my wychowani na Szancerze, narażeni jesteśmy na stres: oto wyszliśmy ze świata sztuki, a tu – pisk, wrzask, plask – brzydkich lub byle jakich ilustracji do baśni Andersena, Braci Grimm...

Czarodziej Szancer! Snuje z pióra kreskę, którą tka jego wyobraźnia, zarówno ta zdyscyplinowana, jak i ta na swobodzie.

Bal u Królewicza, słowik u cesarza, Calineczka, Mała Syrenka, Ogrodnik i jego chlebodawcy, Świniopas... Księżniczki i piękne, piękniejsze i naj... Suknie – piękne, piękniejsze i te naj...

Pojawia się też prawdziwie posiniaczona prawdziwym ziarnem grochowym spod dwudziestu poduszek – prawdziwie prawdziwa księżniczka. Są i takie baśnie, które, by wybielić czyjeś sumienie, zamieniają niezamierzoną nędzę swoich bohaterów – w misterium o nędzy... Jak opowieść dziewczynki z zapałkami. To też księżniczka. Bo niemal każda dziewczynka musi być po – być – księżniczką. Każda – inną. Ale zawsze prawdziwą. To niezwykła rola.

Andersen opisał, Szancer ucieleśnił prawdziwą księżniczkę. Prawdziwa, naprawdę prawdziwa, nie miała krwi błękitnej ani królewsko-książęcego rodowodu. Pochodziła z Krainy Księżniczek Prawdziwych. Nie była więc sztuczna, uśmiechała się, jak na księżniczkę przystało, i równie pięknie kaprysiła. Szczerze, z serca. Prawdziwego.

To nie dla baśni powołano postać księżniczki, ale to dla niej powstała baśń. Każda z księżniczek jest „od czegoś”: jedna jest od dąsów, inne od ukłonów, jeszcze inne od baśniowych sukien, od Kopciuszków, od zaklętych w żabę, od głupich i mądrych, biednych i bogatych księżniczek.

Czytajmy baśnie jako dorośli, zajrzyjmy tam jeszcze: oto na krzewie, rosnącym pod oknem cesarskiej sypialni, uwolniony z klatki słowik znów śpiewa dla cesarza... Zmienia świat ludzki – tamtych, w baśni, czy – nasz, rzeczywisty?

Dziś, gdy jesteśmy świadkami redukcji słowa na korzyść obrazu (telewizyjnego), czyż nie powinniśmy zapobiegać zmniejszaniu pojemności, przywracając go na wyrugowane błonia naszej wyobraźni?...

I jeszcze: proszę nie mylić księżniczki z królewną, a już na pewno nie ze śpiącą; królewny bowiem, jako jedyne, nie są i nie mogą być księżniczkami, a to raczej istotna różnica.

PAŹDZIERNIK 2019

23