9 DECEMBER 2015 KLOKGEBOUW

STRIJP-S EINDHOVEN

´ DANNY MEKIC:‘NOEM DE BIBLIOTHEEK VOORTAAN CURIOSITHEEK’ NELLEKE NOORDERVLIET: ‘DE BIEB VAN DE TOEKOMST ZIT IN EN OM ONS HEEN’ DRIE BLIND DATES: ‘DIGITALISEREN DIE HANDEL’

2

INHOUD

4/5 Congres in

woord en beeld 8 In the spotlights! 12 uitgelicht Bits and Bytes 14 uitgelicht Vakvaardigheid voorop 16 uitgelicht Iedereen inclusief 18 uitgelicht Stralend middelpunt 20 Favourites 21 Blind dates 23 Fringemeetings 24 Uitslag enquête ProBiblio

5 8

18

colofon

Het Nationale Bibliotheekcongres 2016 wordt georganiseerd door de Konink­ lijke Bibliotheek (KB). Dit magazine is een eenmalige uitgave van de KB.

Gegevens uit deze uitgave mogen

uitsluitend met toestemming van de KB worden overgenomen.

het team van magazine on the spot

redactie – Karlijn Broekhuizen,

Marloe van der Schrier, Tim Korenhoff eindredactie – Richard Post vormgeving – John Stelck

fotografie – Sanneke Fisser, Koninklijke Bibliotheek (Jacqueline van der Kort) film – Cinemaffia

4

20 21

VOORWOORD

Beeld: Dan Hoopert, Wire Typography

‘benieuwd hoe andere experts denken over de toekomst van de bibliotheek? klik hier!’ Drie adviezen ambitie-agenda 2015-2025

lanceert breekijzer

Lokaal Digitaal We zijn hier om mensen en hun kennis

Een zuiver digitaal lidmaatschap kon

De lokale Bibliotheken mogen de 42 euro

locatie daarvoor als passend: het Klok­

Koninklijke Bibliotheek, maar nu ook

kosten van een lokaal digitaal-lidmaat­

samen te brengen. Ik beschouw deze gebouw is een oud gebouw met een

nieuwe functie. De fabriek heeft zich

ontwikkeld, het is een broedplaats voor innovatieve ideeën geworden. Ik hoop dat het ook bij ons innovatie uitlokt. Zelf wil ik daarvoor de aftrap geven

door te melden dat het netwerk van

Bibliotheken vanaf 1 januari een nieuwe lidmaatschapsvorm aanbiedt: Lokaal Digitaal.

je aanvankelijk alleen afsluiten via de als lokaal digitaal lidmaatschap, vanuit de lokale bibliotheken. Dat noemen we

Lokaal Digitaal. Het is een goede verbe­ tering, maar de lokale Bibliotheek doet er in mijn ogen wijs aan om daaraan

ook de meerwaarde toe te voegen die de fysieke aanwezigheid biedt. Dat kan bij­ voorbeeld door mensen op de locatie te

helpen met bepaalde zaken in het kader van dat lokaal digitaal lidmaatschap.

per jaar aan inkomsten – dat zijn de

schap – zelf houden. Daarmee kunnen ze weer andere goede dingen doen,

bijvoorbeeld het verbeteren van de

ruimte waarin ze hun bezoekers ontvan­ gen. Hiermee hopen we zowel de lokale Bibliotheken als hun bezoekers een groot plezier te doen. Lily Knibbeler,

directeur Koninklijke Bibliotheek

3

CONGRES IN WOORD EN BEELD

‘Innoveren slaagt alleen zonder angst, tunnelvisie en ontkenning.’ klik hier voor de sfeerfilm van het congres’

Beeld: Dan Hoopert, Wire Typography

4

‘Het gaat niet om online of offline, maar om fastline.’

Drie adviezen ambitie-agenda 2015-2025

lanceert breekijzer

5

‘Je moet het gewoon gaan doen. Probeer innovatie niet in memo’s te vangen.’

‘Ga je jezelf opnieuw uitvinden of niet? De enige oplossing is om altijd, met iedereen, te innoveren.’

‘Ik houd van de Biblio­ theek, vooral van lees­ tafels. Als er dan iemand tegenover je zit, je even aankijkt en de ogen be­ deesd weer neerslaat. Een literaire ontmoeting.’

6

CONGRES IN BEELD

Elco van Staveren kent u wellicht als beleidsmede足 werker van de Koninklijke Bibliotheek. Maar wist u dat hij ook een begena足 digd tekenaar is? In deze tekening laat hij zijn licht schijnen op het plenaire programma van het Nationale Bibliotheek足 congres 2015.

CONGRES IN BEELD

7

8

in the

spot lights

Danny Meki´c is een autoriteit op het gebied van internet, technologie en nieuwe businessmodellen. Hij is een van de meest gevraagde sprekers van Nederland en publiceert regelmatig in kranten, waaronder NRC Handelsblad en The Financial Times.

‘Maak van de Bibliotheek een Curiositheek’

V

aak is zijn verhaal komisch,

maar altijd is de boodschap

serieus. “Er komt steeds meer

informatie beschikbaar, waardoor we

uit steeds meer dingen kunnen kiezen. Maar daarvoor zijn onze hersens niet gemaakt. Er is sprake van keuzever­

warring: niemand weet eigenlijk nog

wat we met al die informatie kunnen.” Hij vreest Google, dat het denken van

mensen overneemt door op basis van

eerdere zoekresultaten zelf al antwoor­ den te filteren.

IN THE SPOTLIGHTS

‘Bij het zojuist door Danny Meki´c voorgestel­ de woord Curiositheek als plek waar nieuwsgierig­ heid wordt geprikkeld, denk ik alleen maar aan curiositeiten. Vreemde dingen. Nee, zo moeten we het niet noemen! Dat moet een Bibliotheek juist niet zijn. De bieb van de toekomst zit in ons en om ‘Onze primaire taak is het ons heen.’ Nelleke Noordervliet prikkelen en aanwakkeren 11, moet ‘de technologische Gouden van de nieuwsgierigheid. Eeuw’ In Meki´c’ ogen nog plaatsvinden. Maar we willen ook de Dat gebeurt op het moment dat men­ bezoekerservaring verdie­ sen de techniek weer kunnen bijbenen pen, online en offline. Be­ en optimaal weten te gebruiken. zoekers meenemen in het “We kunnen niet meer zonder de wetenschappelijk proces. techniek, maar deze valt prima te com­ Ik zou heel graag met de bineren met onze fysieke wereld.” Hij voorziet absoluut nieuwe, extra functies Bibliotheeksector samen­ voor de Bibliotheek. “Blijf innoveren. werken en onze kennis Richt plaatsen in om te ondernemen, delen. Op 1 en 2 oktober kunst te maken, te koken, te filmen. 2016 is het ‘Weekend van Leer mensen om te gaan met techniek, bijvoorbeeld op wekelijkse basis, dan de Wetenschap’: dat lijkt blijf je bij. Of bouw een virtual reality me een mooi moment!’ kamer in je pand, maak er een grote technologiesalon van. Er zijn plekken

Gelukkig ziet Meki´c ook voordelen. Dank­ zij alle beschikbare data en informatie­ technologie kun je dus ook zelf op zoek gaan naar heel specifieke informatie

die je op lokaal niveau kunt uitvoeren.

nodig waar nieuwsgierigheid van bezoe­ kers opnieuw wordt aangewakkerd.” De 28-jarige Amsterdammer stelt daarom

een naamsverandering voor: “Noem de Bibliotheek voortaan ‘Curiositheek’.”

Meki´c vertelt over nierkankerpatiënt Eric

Durf te dromen

hem – ideale behandelmethode. De

waarmee hij zelf zijn carrière begon:

Dishman die op zoek ging naar de – voor computer kwam met een betere behan­ deling dan zijn artsen.

Apollo 11

Hoewel een smartphone al tien keer

sneller is dan de computer van de Apollo

Hij besluit zijn verhaal met een motto durf te dromen. “Alles wat je wilt is

mogelijk. Innovatie begint bij flexibe­ ler zijn dan je omgeving. Maak straks

geen business cases, memo’s en andere

zaken die het proces vertragen, maar ga gewoon aan de slag.”

Amito Haarhuis, NEMO

9

10

‘Ik hoop dat er een

Frits Spits in gesprek met Bärbel van Zanten (IaDea) Yvonne van Sark (Youngworks) en Frank Huysmans (Universiteit van Amsterdam) over inspelen op veranderende burgerbehoeften. Frits Spits:

‘U spreekt liever niet over klanten in de Bibliotheek?’

Frank Huysmans,

Frits Spits:

‘U werkt veel voor jongeren.

Wat zoeken zij in de Bibliotheek?’

Yvonne van Sark, YoungWorks

Universiteit van Amsterdam

(bureau in jongerencommunicatie)

“Het gaat om een openbare Bibliotheek,

ren. Een plek waar de nieuwsgierigheid

“Kijk waar we jongeren kunnen onder­

spreek ik over burgers in plaats van klan­

ondersteund door middel van fysiek con­

zoeken naar focus en rust, een plek om

waar elk individu naar toe kan. Daarom

ten. Als we Bibliotheekbezoekers klanten noemen, gedragen ze zich ook als klan­

ten. Dat willen we niet. We willen dat de Bibliotheek juist een centrum is waar

alle burgers naar toe gaan, kunnen le­

wordt geprikkeld en onderwijs wordt

tact. Ik hoop dat er een revolutie komt

in het vak, waarbij Bibliotheekmedewer­ kers ook pedagogische ondersteuning kunnen bieden.”

steunen in hun behoeftes. Ik merk dat ze zich te concentreren. Bij Universiteitsbi­ bliotheken vindt ’s ochtends vroeg een run plaats op werkplekken, studenten

willen een rustige plek om te studeren. Voor middelbare scholieren geldt dat

IN THE SPOTLIGHTS

revolutie komt’

Frits Spits:

‘Hoe kun je onderzoeksgegevens gebruiken om de Bibliotheek optimaal in te richten?’

Bärbel van Zanten, IaDea Creative Solutions net zo. In de kamer thuis is tegenwoor­

“De Bibliotheek moet aansluiten bij

naar de belevingswereld van bezoekers

technologische middelen. Het is mooi

ren gebruiken veel de iPad, de game

invulling van de Bibliotheek. We moeten

dig meer afleiding dan vroeger door alle als de Bibliotheek een plek kan zijn waar die rust te vinden is.”

de bestaande belevingswereld. Kinde­ Minecraft is bijvoorbeeld een grote rage. Het is Lego van nu, met blokken bouw je een eigen wereld. In dat spel komt een

Bibliotheek voor. Waarom kan het kind

daar geen E-books ophalen? Onderzoek

is het begin van creatief denken over de zelf initiatief nemen. Naar buiten gaan,

die belevingswereld onderzoeken. De on­ derzoeksgegevens kunnen we gebruiken om de Bibliotheek volledig te benutten.”

11

12

UITGELICHT

BITS AND BYTES TWEETS KB NL research @KB NL research ‘Programmeren in de #bibliotheek, vaardigheid voor de toekomst?’ Ja! #21stcenturyskills #biebcongres a. van der zanden @aavanderzet Juist de digitale ontwikkelingen vragen om fysieke ruimten waar mensen hun kennis kunnen delen en elkaar kunnen ontmoeten @biebcongres#biebcongres

tip workshop

Nieuwe doelgroepen in de Bibliotheek? Social CRM Stefan de Bruin (BiSC),

waarop je data kunt analyseren lijken

De rol van de Bibliotheek verandert.

Profileren

groepen met zich mee, maar hoe kom je

met je doelgroep, dien je jezelf daarna

Malou van der Vleuten (Coosto)

Nieuwe functies brengen nieuwe doel­

met hen in contact? En hoe kun je jezelf goed laten zien? Het antwoord zit ‘m in de sociale netwerken en het gebruiken

van de software van Coosto. Met dit Ne­

eindeloos.”

Als je eenmaal in contact bent gekomen wel te profileren. Ook daar kan Coosto je bij helpen. Voor de boodschap moet je echter zelf zorgen.

derlandse systeem heb je invloed op je

mediakanalen, doelgroep en organisatie. Volgens Stefan de Bruin (BiSC) gaat

deze software veel verder dan die van

de Amerikaanse concurrent Hootsuite.

“Je ziet niet alleen wie er met je praten, maar ook wie er óver je praat en wan­

neer men dat doet. Je kunt nu dus ook

inspelen op de actualiteit. De manieren

tip

Monitor je social media, zodat je nog meer uit je doelgroep kunt halen. Kijk voor een uitgebreid crm-pakket op www.coosto.com/nl

Ben je breed historisch geïnteresseerd, wetenschapper, journalist of ‘gewoon’ op zoek naar oude breipatronen, adresgegevens of recepten? Kijk eens in het digitale archief www.delpher.nl

‘Dit was een interessante workshop. Wij maken gebruik van een ander systeem, maar dat richt zich meer op gebruikers van social media. Voordeel van Coosto is dat je be­ ter kunt bepalen waar je boodschap terecht komt. Ik wil er zeker wat mee gaan doen.’ Frederique Stille, Centre Céramique

UITGELICHT workshop

Delpher: een goudmijn voor historisch onderzoek theek) zegt dat er voor leden van de

lijke aantal overige data dat je bij je

online beschikbaar was. Dit is te danken aan de overeenkomsten met uitgevers,

die buiten het publiek domein (gewone

zoekmachines) vallen. De huidige collec­

Delpher is een landelijk digitaal plat­

form waarop Bibliotheekbezoekers mil­

joenen pagina’s kunnen inzien. Het gaat daarbij om pagina’s uit oude kranten,

tijdschriften, boeken en radiobulletins.

Het verschil met andere platforms is dat

te zien.

Overige data

Bibliotheek niet eerder zoveel informatie

(Koninklijke Bibliotheek)

Bibliotheek ook beschermd materiaal in

alles op één platform staat.

Maaike Napolitano (Koninklijke Biblio­

Maaike Napolitano

leden, is in de leeszaal van de Koninklijke

tie bestaat uit 315.000 boeken, 8 miljoen krantenpagina’s, 1,5 miljoen tijdschrift­ pagina’s en 1,5 miljoen anp-nieuwsbe­ richten. Niet online, maar wél voor

Boeiend aan Delpher is het ongeloof­ opgevraagde document krijgt. Je ziet

bijvoorbeeld ook metadata, of de dag

van uitgifte en andere specifieke infor­

matie over de uitgave waarnaar je zocht. Uiteraard komt er dagelijks een flinke

hoeveelheid informatie bij. Ook valt er

nog een flinke inhaalslag te maken. Van alle kranten is nu 10 procent gedigitali­ seerd.

‘Leuk gereedschap om te kunnen gras­ duinen door oude kranten. Mooi dat er nu meer materialen beschikbaar zijn om gere­ lateerde informatie te vinden.’ Mark Vos, OBA ris. Via op bluetooth werkende bakens

kun je bezoekers ook wijzen op interes­ sante zaken waarbij ze zich in de buurt bevinden.

Nieuwe functies

KennisCloud & KennisCrowd is een

andere nieuwigheid. KennisCloud is een online sociaal kennisplatform, waarin

je zelf je kennis online zet. Het visuali­

satieprogramma KennisCrowd koppelt je aan gelijkgezinden, het brengt het

netwerk in kaart. Je hoeft geen lid te zijn van een bibliotheek voor dit netwerk, de

Bibliotheek is slechts de instantie die het

netwerk technisch onderhoudt. De leden

Geekborrel

van de Bibliotheek maken er echter wel

Anneroos Goosen (de Kennismakerij,

dit toepasselijk over nieuwe technische

en Eddie Maas (EDEASE)

(en de bezoekers) zich kunnen verrijken.

de Bibliotheek M-B), Tanne van Bree

Tijdens de geekborrel presenteren

makers een prototype aan technologi­ sche amateurexperts en innovatieve

ondernemers. Op het congres doen ze

toepassingen waarmee Bibliotheken

Adam Laamraoui gaat bijvoorbeeld in op een belevingsapplicatie, die momenteel nog in de testfase zit. Met de app kun­ nen bezoekers informatie krijgen over

boeken, of chatten met een bibliotheca­

veel gebruik van; daarom is het een

mooi voorbeeld van nieuwe functies die de Bibliotheek kan uitoefenen.

‘Het idee van kennisclubs is leuk, je leert er mensen met dezelfde interesses kennen.’ Rineke Zwanenburg, ProBiblio

13

14

UITGELICHT

VAKVAARDIGHEID VOOROP TWEETS Leesmonitor @leesmonitor Omgeving bepaalt voor 34% hoe leesvaardig een kind wordt. Rest is genetisch. Frank Huysmans #biebcongres Markdeckers @markdeckers De vraag wat je later wil worden, wordt een levenslange vraag. Gouden kans voor bibliotheken volgens @dennymekic #biebcongres Alinda @alinda Innovatie begint met flexibeler zijn dan je omgeving! En ‘kan niet bestaat niet’ in de bibliotheek van de toekomst @dannymekic #biebcongres

workshop

De rol van de Bibliotheek in cultuureducatie Meriam de Kanter (Rijnbrink),

Geny Nijboer (Stadkamer Zwolle) Poëzie kan niet iedere scholier bekoren.

Maar leg je een verband tussen rijm, rap en het onwaarschijnlijke succesverhaal

dat Ali B heet: alle kans dat ook de onver­

schillige leerling zijn oren spitst. Meriam

de Kanter vertelt dat Ali B is gaan rappen dankzij een invalkracht Nederlands. “Ze bracht meer teweeg in één dag dan de vaste leraar in een heel jaar.”

Glansrol

Volgens De Kanter kan de Bibliotheek

een glansrol vervullen in cultuureduca­ tie, en wel als verbindende schakel. De deelnemers van de workshop merken het ook. Alles blijkt voorhanden in de Bibliotheek, stellen ze vast. Contact

‘Met een schrijver die voorleest in de klas ben je er niet. Te passief. Laat kinderen het zelf doen. Vergeet het proces niet.’ Astrid Kroon, Rijnbrink

met lokale dichters en muzikanten,

Het is al eerder gezegd: de Bibliotheek

muziekdragers en stapels boeken die

waar ze ook goed in kan zijn, zo luidt één

biografieën over vermaarde rappers, gevoel voor taal bijbrengen.

kan een faciliterende rol vervullen. En

conclusie: vakken als Engels, Nederlands, beeldende vorming en muziek met elkaar verbinden.

UITGELICHT workshop

Makkelijker mediawijs met Mediavaardig Anneke Tiddens (Biblionet Groningen),

Mensen die Het Klokhuis produceren,

Forum), Inger van Til (Cultuurclick

keling. Er is een theoretische onder­

Hanneke van den Hoogen (Groninger Groningen)

Met Mediavaardig kunnen de bollebo­

zen in de klas hun hersens laten kraken

hebben meegeholpen bij de ontwik­ bouwing. Er zijn films, rollenspellen,

leskisten, allerhande opdrachten. Media­ coaches kunnen er meteen mee vooruit.

en de doeners hun hart ophalen. Er is

De informatiedichtheid is hoog, laat

lespakket rondom informatievaardig­

het meeste blijft hangen, door de

voor ieder wat wils. Mediamatch, een heden, is nieuw en geschikt voor de

groepen 5 tot en met 8 van het basis­

onderwijs. En, altijd prettig: het is klaar voor gebruik.

Hanneke van den Hoogen weten. “Maar combinatie van tekst en beeld. En door de verwerkingsopdrachten weet je als leerkracht meteen of de informatie is geland.”

Kosten noch moeite lijken gespaard om het pakket tot een succes te maken.

‘In plaats van biblio­ thecarissen bijscholen, kun je ook vaklieden met andere specialismen binnenhalen. Marketeers, data-analisten.’ Bertil Voogd, Koninklijke Bibliotheek

‘Spring als Bibliotheek in op de kloof tussen de logaritmisch groeiende ontwikkeling van techniek en de lineaire van de menselijke hersens.’ Marc de Lange, Itrack

den dezelfde basis te geven met een opleiding.

De achterliggende gedachte is, volgens Marie-Anne Raaijmakers, dat vakman­

schap centraal staat in een lerende orga­ nisatie. “Zowel iemand met een dubbele master, als iemand die al 20 jaar op

de jeugdafdeling van een middelgrote

bibliotheek heeft gestaan, moet kunnen uitgroeien tot een vakkundig leescon­ sulent.”

In Midden-Brabant draait de pilot en de

workshop

Leesconsulenten als trainee Marie-Anne Raaijmakers (de Bibliotheek

Om de prestaties van haar leesconsu­

(de Bibliotheek Midden-Brabant),

heeft de Bibliotheek Midden-Brabant

Midden-Brabant), Sylvia van Stokkum Stieneke Eising (Kunst van Lezen)

lenten te verbeteren en te stroomlijnen, een traineeprogramma in elkaar gezet. Het blijkt handig om de instroom van

mensen met verschillende achtergron­

verwachting is dat het vervolg niet lang meer op zich laat wachten. De trainees leren grotendeels on the job. Geduren­ de een schooljaar besteden ze er 90

uur aan, waarvan 30 uur in eigen tijd.

Het klinkt aantrekkelijk. Vooral met de

woorden van bibliotheekwetenschapper Frank Huysmans nog vers in het geheu­

gen: “Zorg dat het jaarlijkse budget voor innovatie en opleiding opgaat.”

15

16

UITGELICHT

IEDEREEN INCLUSIEF

TWEETS Karin Horst @bibliothecarin Over #Wikipedia: de foto die eerst 1 á 2x per jaar werd opgevraagd bij instelling, wordt in Wikipedia 24 miljoen keer bekeken #biebcongres M.Verweijmeren @MVerweijmeren #biebcongres interessante presentatie over wetenschappelijk onderzoek naar effect van #dBos in achterstandswijk in Gouda. Nieuwe inzichten Biebtobieb @biebtobieb #biebcongres wetenschappelijk onderzoek effect dBos in Gouda. Conclusie er is iets effect in dbos- Oosterwijs Cultuur & Educatie @Cultuurplus Ha gelukt een stoel bij eerste keuze talk #biebcongres Werkatelier in de wijk. Olaf Janssen @ookgezellig @liekehoefs geeft puike workshop over kansen en drempels inzetten Wikipedia in de OB #biebcongres

workshop

Werkatelier in de Wijk Meggie Kivits (Bibliotheek Eindhoven)

In ons Werkatelier in de Bibliotheek

over tien jaar niet meer bestaan. Ons

ontdekkingsmogelijkheden liggen, waar

“De Bibliotheek zoals hij nu is, zal

bestaansrecht moeten we bewijzen.

We willen als Bibliotheek laten zien dat we een plek zijn waar je kennis op kunt doen. Daarom beginnen we in 2016 in Eindhoven met Werkatelier in de

Wijk. Samen met de wijk gaan we een plek creëren waar jongeren informeel

kunnen leren. De basis die we daarvoor

gebruiken is de leerweg van de Italiaan­ se pedagoog Reggio Emilia, die ervan

uitgaat dat ieder mens uniek is en op zijn eigen manier leert.

maken we een leeromgeving waar veel kinderen op natuurlijke wijze kunnen

leren. Niet schools, er is geen instructeur, maar er zijn wel pedagogen aanwezig die begeleiding bieden als ze een kans

zien. Vandaag geef ik andere Bibliothe­ ken inspiratie mee, omdat ik geloof in deze vrijblijvende manier van leren.”

‘Dit project is gebaseerd op de gedachte dat mensen op verschillende manie­ ren leren. Voor mij was deze workshop bewust­ wording van dat feit. Ik ga nu verder bedenken hoe ik dit verder kan vormge­ ven binnen de Bibliothe­ ken, om meer betrokken­ heid te creëren.’

Mieke van der Meij, Bibliotheek Service Centrum

UITGELICHT workshop

Wikipedia in de Bibliotheek, wie durft? Lieke Hoefs (Koninklijke Bibliotheek)

belangrijkste vraagstukken die centraal

pedia heen. Deze invloedrijke bron van

teursrecht op bepaald (beeld)materiaal

“Wie informatie zoekt kan niet om Wiki­ informatie doet grotendeels hetzelfde

als de Bibliotheek: mensen, informatie, kennis en cultuur samenbrengen. Een goede reden voor de Bibliotheek om samen te werken met Wikipedia. Maar hoe?

Er draaien nu pilotprojecten bij de OBA, Bibliotheek Eemland, Theek 5 en Biblio­ theek Arnhem. Zij organiseren in 2016

een fotodag, waarbij mensen uit de ge­

meenschap foto’s maken van een lokaal thema, gebouw of bezienswaardigheid. Deze foto’s worden vervolgens

geüpload in Wikipedia. De drie

staan - het loslaten van de controle, au­ en de zichtbaarheid van de Bibliotheek - komen aan bod. Op Biebtobieb zullen alle ontwikkelingen worden gedeeld, zodat iedereen deze kan volgen.”

‘Wanneer je als Bibliotheek Wikipedia ge­ bruikt, ligt het voor de hand om artikelen te maken over de eigen stad en de geschiede­ nis. Ik wil eigenlijk verder gaan: thema’s met actualiteit. We houden debatten, tentoonstellingen en bijeenkomsten; interessant om die kennis te delen. Ik ga het organiseren en mogelijk maken.’ Hans van Duijnhoven, Bibliothecaris Bibliotheek Oss

workshop

Betere taal- en leesvaardig­ heid voor iedereen? Nan van Schendel (Bibliotheek Gouda)

naar de invloed van een Bibliotheekvoor­

vaardigheid belangrijk zijn voor een

westerse achtergrond.

ving. Hoe is dat voor leerlingen met een

gericht op het verbeteren van de leesat­

“We weten allemaal dat taal- en lees­

succesvolle participatie in de samenle­ niet-westerse achtergrond? En welke

invloed heeft een Bibliotheek hierop? De Universiteit van Amsterdam heeft in sa­ menwerking met de Bibliotheek Gouda wetenschappelijk onderzoek gedaan

‘Dit was voor mij een eyeopener. De wer­ king van de Bibliotheek als school valt tegen, blijkt uit het onderzoek. Ik ga be­ denken wat wij kunnen veranderen, mis­ schien moeten we toch meer naar de ouderparticipa­ tie toe en zorgen dat er thuis iets verandert.’ Margriet van Leeuwen, Bibliotheek Arnhem

ziening bij leerlingen met een niet-

Het leesbevorderingsproject in Gouda is titude van de leerlingen en het verhogen van hun leesgedrag en taal- en leesvaar­ digheid. Kinderen met een positievere leesattitude zijn meer geneigd om te

lezen, wat zich weer vertaalt in betere

taal- en leesprestaties. In het onderzoek zijn positieve effecten gevonden: deze kinderen vinden lezen belangrijker en

hebben een grotere woordenschat dan vergelijkbare kinderen die niet meede­ den aan het project. De belangrijkste

geleerde les voor de Bibliotheek: maak

het mogelijk dat de kinderen de boeken mee naar huis kunnen nemen.”

17

18

UITGELICHT

STRALEND MIDDELPUNT

TWEETS

BibliotheekOostland @BibliotheekOostland Flexibiliteit, netwerk en nabijheid. Belangrijke onderdelen van de bibliotheek! Out of the bieb #biebcongres Biebtobieb @Biebtobieb #biebcongres Aanbevelingen onderzoek dbos - Oosterwijs, boeken schoolbibliotheek ook mee naar huis, aandacht voor leesomgeving thuis. WillemijnvdWalle @wwwillemijnvdw @project014 de vraag of iemand een Bert is of Ernie zal ik nooit vergeten! Frisse & creatieve benadering van #solliciteren. #biebcongres

workshop

‘Ontwerp eens een Bibliotheekgebouw’ Alice van Diepen (Bibliotheek Deventer), Fedele Canosa (Mecanoo)

Alice van Diepen vertelt over het nieuw­ bouwproces in Deventer. Haar belang­

rijkste tip: “Koop tijd! Zorg dat je de tijd neemt om een duurzaam program­

ma van eisen op te stellen. Open het

gebouw naar de stad. Maak het niet te designerig, het moet flexibel en prak­

tisch zijn in het gebruik.” Alice vervolgt:

“Laat je ook niet gek maken door de druk van de opdrachtgever. Zoek een adviseur die je bijstaat bij moeilijke vragen en beslissingen.”

Architect Fedele Canosa benadrukt

ook de flexibiliteit van het gebouw: “In Birmingham begonnen we met een

boek van Shakespeare en eindigden we met een gebouw dat vooral om activi­ teiten draait.” Volgens hem hoeft een

gebouw niet te verdwijnen, je kunt ook de bestaande kwaliteiten beter benut­ ten, zoals zij bij de Martin Luther King

Library in Washington hebben gedaan.

“Een bibliotheek moet een plek zijn waar iedereen welkom is en vrij is om dingen

te doen. Een bibliotheek zou het middel­ punt moeten zijn voor dienstverlening aan de maatschappij.”

‘Wij zijn de afgelopen periode druk bezig geweest met ons nieuwe gebouw. Ik hoorde vandaag dat we op de goede weg zitten. Leg de basis van je ontwerp vast, maar vertraag het proces met je inrichting. Alles verandert zo snel. De collectie komt op een andere manier terug. Boven alle boeken en bene­ den de ontmoetingsplek.’

Corien Mosselman, Bibliotheek Rivierenland

UITGELICHT

workshop

Slimme ouderen Pieternel Thijssen (de Bibliotheek

Fontys zijn Bibliotheek Midden-Bra­

(Hogeschool Fontys)

deze slimmigheden. Studenten hebben

Midden-Brabant), Sebastiaan Peek

Ouderdom komt met gebreken. Maar wijsheid komt met de jaren; ouderen

bedenken slimme oplossingen om zo min mogelijk last te hebben van hun gebreken. Samen met studenten van

bant en Cubiss op zoek gegaan naar

Marjan Middelkoop, Cubiss

ouderen gevraagd welke oplossingen

komt dat je op je vingers timmert of een

beste ideeën toegankelijk gemaakt via

aan te spreken op zelfbedachte oplossin­

ze gebruiken. De Bibliotheek heeft de

de website www.slimmigheden.nl. Een

vuilniszak om makkelijker in de auto te stappen, een spijkerhouder die voor­

workshop

Jongens scoren… een boek! Jolanda Robben (Biblionet Groningen), Mick Duzink (Stichting FC Groningen), Het Groningse leesproject Scoor een

Boek! laat zien dat de combinatie sport

en lezen zeer positief kan zijn. Biblionet

Groningen en voetbalclub FC Groningen voeren dit leesproject uit in de groepen

5 en 6 van het primair onderwijs. Elk jaar verbindt een speler van FC Groningen

zich aan het project. In twee videobood­ schappen vertelt hij de klas over het

project en maakt hen enthousiast om zelf (een boek) te gaan scoren. En suc­

cesformule. In vier jaar tijd zijn er bijna 64.000 boeken gelezen! In 2017 willen

Biblionet Groningen en ‘FC Groningen in de Maatschappij’ het project uitbreiden

‘Weet je wat ik denk? We moeten ons als Biblio­ theek sociaal breder posi­ tioneren. Vroeger was de Bibliotheek een autoriteit op het gebied van ken­ nis, maar die kennis is nu overal in de samenleving. Het is fantastisch om die te delen. Het project ‘Slim­ migheden voor Ouderen’ is daar een prachtig voor­ beeld van.’

naar andere provincies. Wilt u ook het

leesplezier en de motivatie om te lezen vergroten bij leerlingen uit groep 5 en 6? Wilt u meer jongens aan het lezen

krijgen, in samenwerking met een (prof) voetbalclub?

deurbel met knipperlicht. Door mensen

gen en die met elkaar te delen, ontstaat een positieve sfeer en neemt de maat­ schappelijk cohesie toe.

‘Ik denk dat het heel be­ langrijk is dat Bibliotheken de verbinding zoeken met andere maatschappelijke organisaties. Denk bui­ ten de gebaande paden! Dat leidt tot verrassen­ de initiatieven waar dit project ‘Scoor een boek! het levende bewijs van is. Het vraagt om een mind­ switch, maar het kán.’ Edmée Geven-Janssen, Centre Céramique

19

20

Favourites OUT OF THE BIEB

Stuur negen kunstenaars op reis en laat ze ideeĂŤn verzamelen voor de toekomst van de Bibliotheek. Het resultaat? Een prachtige tentoonstelling met heel veel nieuwe inzichten.

EVEN WEGDROMEN

Iedere Bibliotheek in Nederland biedt de gehele muziekgeschiedenis aan met het programma Muziekweb. Voor elke bezoeker

een moment om de nieuwste muziek te beluisteren, informatie

21 TOOLKIT

op te zoeken en even heerlijk weg te dromen.

Welk kind is er niet groot mee geworden? LEGO Education

leert kinderen spelenderwijs problemen op te lossen. Want als iets visueel gemaakt wordt, onthoud je het beter. Toch?

MASTERLIJK

Met een flitsende start in de Bibliotheek Eindhoven, gaat

VRmaster alle Bibliotheken van Nederland veroveren met hun

360Ëš bril. Met de bril waan je je in je eigen kleurplaat of krijg je een virtuele rondleiding door de Bibliotheek.

DYSLECTIC FANTASTIC

Hoe verwerkt het dyslectische brein informatie? En: hoe

leg je dat uit? Nu is er Dyslectic Fantastic! Een set kaarten

die uitleg geeft over hoe dyslexie werkt. En ziet het er niet prachtig uit?

FRINGEMEETING

twee fringemeetings uitgelicht menten onder de rechtstaat en demo­

te labelen wordt een land als metafoor

Library staat bijvoorbeeld: “Built by the

1 – ‘Het dorre, droge Griekenland’. Waar

cratie. Op de gevel van de Boston Public people and dedicated to the advance­

ment of learning.” Filmmakers Ilja Kok en Ruud van der Beele aanschouw­

Out of the bieb In de zomer van 2015 maakten negen kunste­ naars verre reizen. Ze gingen op zoek naar ideeën en voorbeelden voor ‘de Bibliotheek van de toekomst’. In opdracht van de Bibliotheek Mid­

den-Brabant, Bibliotheek Den Bosch,

BKKC en Cubiss vlogen de kunstenaars de wereld over. Dit vanuit de gedachte

dat Bibliotheken zelf worstelen met de

vraag wat hun toekomstige rol zal zijn. Vandaar de opdracht om te komen tot een onbevangen blik.

den in het Zuid-Koreaanse Yongin ‘de

bibliotheekmachine’. Bezoekers kunnen de machine niet alleen gebruiken om

informatie te consumeren, maar ook om zelf te produceren.

‘Juist door digitalisering heb je gebouwen nodig.’

Een succesvol lokaal Biblio­ theekbestel

Bibliotheekmachine

kaart. Veel of juist weinig overheidsin­

XML Architects vertelde over Sillicon Valley. Hij bezocht er onder meer de

Googleplex en de toekomstige Apple

Campus 2. Eén van zijn conclusies: ‘juist wen nodig om talent samen te brengen

Kunstenares Eva Olthof ontdekte dat in de VS bibliotheken dienen als funda­

ties.

2 – ‘Verenigde Staten’. Weinig overheids­ bemoeienis, maar veel burgerenthou­ siasme en technische innovatie. Het

advies is: samenwerken met welzijnsor­ ganisaties en scholen en weten hoe je aan ‘funding’ komt.

3 – In Frankrijk trekt de overheid aan

project. www.outofthebieb.nl

De werkgroep brengt alle mogelijke

van hun reizen. Max Cohen de Lara van

ligt op het aanbieden van de kernfunc­

Meer weten? Bezoek de website van het

en tot vernieuwing te komen’.

en deelden de kunstenaars highlights

de burger zich afzijdig houdt. De focus

Bibliotheken die hun rol al kennen.

door digitalisering hebben we gebou­

ste exemplaar van de bundel uitgereikt

de overheid weinig slagkracht heeft en

In het buitenland zijn er dus wel degelijk

Hoe ziet de toekomst van het lokale Bibliotheekbe­ stel eruit? Een werkgroep is bezig om het rapport van de Commissie Cohen over de Bibliotheek van de Toekomst te concretise­ ren. Een tussenstand.

Tijdens de fringemeeting werd het eer­

gebruikt. De resultaten:

scenario’s van het Bibliotheekbestel in

vloed in combinatie met en hoge of lage burgerparticipatie. Om de scenario’s

de touwtjes en bemoeit de burger zich

weinig met de Bibliotheek. Leg daarom

focus op leren en benadruk de rol van Bi­ bliotheken in de zorg, zodat burgers zich betrokken voelen. Les uit ‘Frankrijk’: een

land bestaat uit diverse gebieden: zowel grote steden met prachtige boekentem­ pels als landelijke gebieden waar de

Bibliotheek vecht voor bestaansrecht.

4 – ‘Zweden’. Een betrokken overheid én betrokken burgers. Valkuil: doordat de

omstandigheden ideaal zijn, is er kans op ‘doorsudderen’ zonder innovatie.

‘Bij ideale omstandig­ heden is er kans op doorsudderen.’

21

22

Blind dates BLIND DATES

We vroegen steeds twee willekeurige deelnemers met elkaar in gesprek te gaan over een stelling. De opbrengst? Drie blind dates die allemaal ‘een match’ hadden!

‘We zijn net een makelaar: we leggen steeds verbin­ dingen’ Geny Nijboer

Marjolein Oomes (Koninklijke Bibliotheek) en Geny Nijboer (Stadkamer Zwolle)

stelling

‘Het is onbekend hoe de toekomst van de Biblio­ theek eruit komt te zien.’

Marjolein: “Ik denk dat er veel kansen in de creatieve industrie liggen. Nu richt

de Bibliotheek zich vooral op kwetsbare groepen, maar ook de hoogopgeleiden moeten we passend aanbod bieden.”

Geny: “Eens, we zijn als Bibliotheeksector nog te veel naar binnen gericht, maar

we kunnen er meer voor de samenleving

zijn. Betrek de lokale gemeenschappen.”

maatschappij. Daar kunnen we nog

ik geloof bijvoorbeeld ook erg in fablabs.”

Geny: “Een gebouw is daarbij belangrijk.

Marjolein: “Ja, daar liggen kansen, maar Geny: “Kun je zo’n fablab alleen organi­ seren? En wat is je rol als Bibliotheek?”

Marjolein: “Dat vind ik ook een moeilij­ ke vraag, maar in elk geval moet je het samen doen. Het is de kant die we op moeten.”

Geny: “Wij fungeren als Stadkamer echt

als makelaar: we proberen steeds verbin­ dingen te leggen.”

Marjolein: “Dat is mooi. De Bibliotheek heeft echt een aanwezige positie in de

meer gebruik van maken.”

Marjolein: “Is dat zo? Ik weet het nog niet.”

Geny: “Praten we volgend jaar over door. Goed?”

‘Ook de hoogopgeleiden moeten we passend aanbod bieden.’ Marjolein Oomes

BLIND DATES stelling

‘We weten precies hoe de Bibliotheek eruit ziet in 2016’

Jannie: “We weten wat we willen én

kunnen. In 2016 moeten we heel duide­

lijk maken aan overheden wat de toege­ voegde waarde is van Bibliotheken.”

Hans: “De Bibliotheek gaat over taal.

Mediawijsheid, leesbevordering. Tien

procent van de Nederlandse bevolking is laaggeletterd. Er zijn effectmetingen ge­

‘Digitaliseer zelden gelezen boeken’ Hans Veen

daan die aantonen dat leesconsulenten dat percentage snel laten dalen.”

Jannie: “Daarbij is voorkomen beter dan

Jannie van Vugt (de Bibliotheek Oosterschelde) en Hans Veen (Acta Advies)

kinderen van dichtbij en van jongs af

theekbudget op aan de collectie. Niet

Hans: “Daar mag best meer geld aan

papieren boeken met busjes door het

genezen. Aan de Bibliotheek de taak om

aan te helpen bij hun taalontwikkeling.” worden besteed. Nu gaat 50 tot 60

procent van het gemiddelde biblio­

stelling

‘In de Bibliotheeksector vinden veel veranderin­ gen plaats.’

houdbaar. Net zomin als zelden gelezen,

‘Digitaliseren die handel!’ Hans Veen

land vervoeren via ‘interbibliothecair

leenverkeer’. Digitaliseren die handel!”

‘Bibliotheken zijn meer dan een uitleenfabriek’ Lizet Bekkers

Lizet: “We willen innoveren en tegelij­ kertijd bibliothecarissen met passie voor het oude vak behouden. Dat is

soms lastig. Het wordt belangrijker dat bibliotheekmedewerkers ook kennis overdragen.”

Sebastiaan: “Actiever, bedoel je?”

Lizet: “Ja, medewerkers moeten bezoe­ kers actief helpen bij het vinden van antwoorden.”

Sebastiaan: “Wij gaan met eerstejaars

Sebastiaan Peek (Hogeschool Fontys) en Lizet Bekkers (Bibliotheek Eindhoven)

studenten naar ouderen toe. Ouderen hebben allerlei slimmigheden. Bij­

voorbeeld door een vuilniszak op de

Lizet: “Ik merk dat er steeds meer be­

van de zitting af bij het uitstappen. Die

theken zijn meer dan uitleenfabriek. We

autostoel te leggen, glijden ze makkelijk handigheidjes, kennis die er al is, delen we via Bibliotheken.”

hoefte is aan dit soort dingen. Biblio­

moeten ook de persoonlijke ontwikke­ ling van bezoekers ondersteunen.”

‘Handigheidjes, kennis die er al is, delen we via Bibliotheken.’ Sebastiaan Peek

23

24

Enquête ENQUÊTE

Tijdens het congres hielden medewerkers van ProBiblio een mini-onderzoek over ‘De bibliotheek van de toekomst’. Gewapend met een iPad legden de onderzoekers de deelnemers prikkelende vragen of stellingen voor zoals ‘over tien jaar leent alle jeugd hun boeken in de scholen’. Maar ook: ‘Hoe denkt u over de consequenties van de razendsnelle (technische) ontwikkelingen om ons heen? Vormen die een kans of een bedreiging?’ En: ‘Hoe ziet u uw eigen werk in de toekomst?’ Een korte impressie van de uitslag. Nieuwsgierig? Kijk op www.probiblio.nl of twitter mee @probiblio  

Mini-BiebPanel onderzoek over ‘de Bibliotheek van de toekomst’ A. Top 60: 50.0% B. Klassiekers: 50.0%

A

C

A. Top 60: 50.0% B. Klassiekers: 50.0%

resultaten A

C 1 Een Bibliotheek moet B kunnen blijven bestaan zonder subsidie. A A Eens: 28.1% B Oneens: 71.9% B   D A 2 Wat denkCje dat er B gebeurt als je als Bibliotheek de boetes afschaft? Kost dat uitein­ delijk geld of levert het extra inkomsten op?

A Het kost geld door het boetebedrag dat we missen: 14.7%

B

A

B

B Het levert geld op door tevreden leden die graag B abonnee blijvenA en door te besparenBop admin­ istratiekosten: A D A 85.3% C

A

B

B

A

4 Wat vormt de kern van een goede Bibliotheek­ collectie? De Bestseller top 60 of de klassiekers?

3 In de toekomst betalen mensen, net als bij Blend­ B le, niet meer per abonne­ ment maar per afge­ nomen dienst of product. A Eens: 34.7% B Oneens: 20.4% C Combinatie van beide: 44.9%

A A Top 60:C50% B A B 50% B Klassiekers: 5 Wanneer denk je dat in Nederland meer dan de C A B helft van de lezers vaker boeken in digitale vormA D A dan in print leest? C (In juni 2015 was dit 11%).B B

B

A B

A B

A. Top 60: 50.0% B. Klassiekers: 50.0%

23.6% A 2020: B A B 2025: 38.2% C 2030 of later: 25.5% D Nooit: 12.7%

A

C

A. Top 60: 50.0% B. Klassiekers: 50.0%

D

A B

A

C B

het was een feest!