Nationale Schoolleiderstop VO

Zaterdag 7 november Van Nelle Fabriek Rotterdam

MARK RUTTE

‘Schoolleiders hebben by far de belangrijkste baan van Nederland’ INSPIRATIEVERHAAL ELLY LOMAN

‘Vernieuwend onderwijs én goede resultaten, dat is onze doorbraak’

INHOUD

ELLY GAF LEERLINGEN AUTONOMIE

Nationale Schoolleiders Top 2015 Ruim 600 schoolleiders kwamen 7 november 2015 bijeen in de Van Nelle Fabriek om samen met 70 sparringspartners uit het bedrijfsleven, kunst, cultuur en de sportwereld elkaars drijfveren, door­braken en daden te delen. Collega-schoolleiders leidden als tafelvoorzitters de gesprekken.

DRIE SESSIES IN ZES WAAR­NEMINGEN

pagina 5 NATAFELEN MET MARIJ, MARIJKE EN FRANK

pagina 14

pagina 8 DE DAG IN FOTO’S

pagina 16

COLOFON Dit is een uitgave van:

In samenwerking met:

(Eind)redactie Anje Romein, Jorieke van der Geest, Marloe van der Schrier, René Lamers, Richard Post, Sonja Uittenboogaard Vormgeving Anna Lamslag Fotografie Edwin Weers Film Luc en Niels Busschots Productie Spitz congres en event Magazine on the Spot www.magazine-on-the-spot.nl

OPENING MINISTER-PRESIDENT MARK RUTTE

‘SCHOOLLEIDER IS CRUCIAAL VOOR DE EFFECTIVITEIT VAN DE LERAAR’

‘Leiderschap van de schoolleider is cruciaal voor de effectiviteit van de ‘Een leraar’ school­leider kan de prestaties van de school twee punten ‘ALS SCHOOLLEIDER laten BEPAAL JE DE stijgen’ CULTUUR: SPREEK JE ELKAAR AAN?’

COLUMN Toen Ajax in het seizoen ‘94/’95 zijn opwachting maakte in de Champions League, gaven de meeste kenners geen stuiver voor de kansen van de Amsterdammers. Andere clubs hadden zich versterkt met grote namen. Ajax niet. Toen Louis van Gaal hierop werd aangesproken, kwam hij met de legendarische woorden: ‘Maar wij hebben Patrick Kluivert.’

Het leek wel een grap. Kluivert kwam nog nat achter zijn oren uit de A1. Niemand kende hem. Evenmin als de andere talenten uit eigen jeugd. Tieners die samen met twintigers en met veteranen als Rijkaard en Overmars Amsterdams eer moesten verdedigen.

Zelfs de grootste fans hadden er weinig vertrouwen in.

Maar tot ieders stomme verbazing stoomden de Ajacieden in een loodrechte lijn op de ‘cup met de grote oren’ af. Versloegen ze rivalen die aan het begin van het seizoen nog een paar maten te groot hadden geleken.

Winst. En die is voor een groot deel op het conto van de coach te schrijven. Van Gaal zette destijds een team neer waarin de senioren de jonkies onder hun vleugels namen. Waarbij starters kansen kregen en hun oudere collega’s zorgden voor voldoende stabiliteit.

Het samenstellen en inspireren van een topteam is niet alleen voorbehouden aan voetbalcoaches.

Schoolleiders doen dagelijks hetzelfde. Zorgen ervoor dat hun team, hun docenten elke dag beter onderwijs kunnen geven. Om de kinderen van vandaag de beste kansen voor morgen te geven.

De Nationale Schoolleiders Top stond in het teken van de drijfveren van schoolleiders. Van de door­ braken die ze op hun school willen creëren en van de lessen die ze daarbij kunnen leren. Van elkaar, en van andere inspirerende leiders. Zodat ze hun teams naar het hoogste niveau kunnen brengen.

Deze dag leverde daaraan een geweldige bijdrage en verdient dan ook beslist navolging!

Sander Dekker Staatssecretaris van Onderwijs

INSPIRATIE ANNA-PAULIEN SMITS

Talentontwikkeling ‘Mijn drive? Die komt deels voort uit frustratie.

In Nederland is het rendementsdenken te ver doorgeschoten. Alles wordt gevat in een beoordeling in cijfers. Wij zouden een ‘slecht presterende school’ zijn omdat onze cijfers op het vwo onder het landelijk gemiddelde liggen.

VAN RENDEMENT NAAR TALENT Met de omvorming van haar school tot het daltonsysteem bereikte Anna-Paulien Smits tien jaar geleden een doorbraak. Als rector van het Stedelijk Dalton College Alkmaar stelt ze keuzevrijheid, samenwerking en zelfstandigheid als kernwaarden. ‘Ik ga voor talentontwikkeling.’

Betrokkenheid ‘Tijdens een bezoek aan een school in Toronto werd ik geraakt door het woord ‘engagement’.

Betrokkenheid van de leerling, de docent, de leidinggevende. Dát is de kern van goed onderwijs. Die betrokkenheid creëer je door vertrouwen te geven en de vrijheid om eigen keuzes te maken. Daarmee haal je het beste uit het kind.’

4

‘Vrijheid in gebondenheid, dat is mijn droom’ Kijk eens verder! Bijvoorbeeld naar de fantas­ tische dramavoorstelling die leerlingen zelf hebben geproduceerd en waarin ze met tomeloze inzet hebben samengewerkt. Natuurlijk hebben we ook leerlingen voor wie hoge cijfers belangrijk zijn. Een school die ruimte biedt aan talentontwikkeling voor iedere leerling. Dáár ga ik voor.’

Rol van de leraar ‘Het geheim van een goede les is het geheim van een goede leraar. Dat is een universele waarheid van alle tijden. Tegelijkertijd staan we aan het begin van een paradigmaverschuiving in het onderwijs. Leerlingen kunnen kennis overal op internet vinden, waarmee de functie van de leraar verandert. Ik denk dat leerling en leraar veel meer met elkaar gaan samenwerken, bijvoorbeeld op het gebied van ICT. Mijn advies: geef leraren de vrijheid en ruimte om hun nieuwe rol zelf in te vullen.’

Vertrouwen ‘Vrijheid in gebondenheid voor elke school.

Dat is mijn droom. Er zijn kaders nodig en een minimale meetlat, maar daarbinnen hebben leerling, leraar en schoolleiding keuzevrijheid.

Die droom is nog lang geen werkelijkheid. In Nederland is nu zoveel dichtgetimmerd met regeltjes. Er is één voorwaarde om mijn droom te verwezenlijken: vertrouwen vanuit het ministerie in het onderwijs.’

INSPIRATIE ELLY LOMAN

Elly Loman gaf als rector op het Vathorst College (Amersfoort) leerlingen meer autonomie en probeert nu op het Hyperion Lyceum (Amsterdam) hetzelfde te bereiken. Op een eigentijdse manier gemotiveerde leerlingen prachtige resultaten laten bereiken, dat noemt ze haar grootste doorbraak. ‘Ik houd van bouwen met elkaar, letterlijk en figuurlijk.’

Bewust loslaten ‘We laten onze leerlingen hun eigen route vinden. Dat vind ik eigentijds: de leerlingen bewust loslaten. Kinderen kunnen kiezen in de les: ‘Ga ik aan de slag met aardrijkskunde of ga ik Frans voorbereiden, waarvoor ik straks een presentatie heb?’ Dat mag. Zorg dan wel dat ook aardrijkskunde op peil blijft. Door de leerlingen deze autonomie te geven, blijven ze gemotiveerd en uitgedaagd.’

Doorbraak ‘Dat we met vernieuwend onderwijs ook nog heel goede resultaten bereiken, is onze grootste doorbraak. Goede resultaten zijn natuurlijk de klassieke eindexamenresultaten, maar het gaat voor mij ook om de soft skills. Uit TNO-onderzoek bleek bijvoorbeeld dat onze leerlingen goed kunnen reflecteren, regie nemen en zelfstandig werken. Daarnaast vind ik het belangrijk dat de leerlingen tevreden zijn, dat ze met plezier naar school gaan. Niet alleen voor het sociale element, maar ook omdat ze met hun nieuwsgierigheid aan de slag kunnen.’

MET MEER AUTONOMIE MEER GEMOTIVEERD De lange adem ‘Schijtebroekerig de stekker uit zo’n proces trekken, dat moet je nooit doen. Het onderwijs is soms net seizoenswerk: na een jaar kun je het pas weer opnieuw proberen. Dat maakt ook dat het langer duurt totdat je in gaten krijgt of het werkt. Vernieuwing in het onderwijs is een proces van de lange adem.’

Vertrouwen geven

‘Vertrouwen, visie en verbinding zijn belangrijk’

‘Als schoolleider zijn er drie dingen belangrijk.

Ten eerste dat je vertrouwen geeft. Dat je het met elkaar, als team, gaat waarmaken. Zorg daarnaast voor een heldere visie en let goed op dat je daaraan vasthoudt. Het verhaal moet samenhang bevatten en leraren moeten zich daarvoor willen inzetten. Tot slot is het belangrijk dat je oud en nieuw met elkaar verbindt, en niet van het ene naar het andere uiterste schiet.

We behalen in Nederland goede resultaten in het voortgezet onderwijs. Dan hoeft die werkwijze niet compleet overboord.’

5

INSPIRATIE DANIEL ROPERS

Iedereen binnen ons bedrijf weet waar we naartoe willen: die onwijs gave stip op onze gedeelde horizon. Maar het is heel moeilijk om iemand te motiveren voor een doel dat nog zo ver weg is. Daarom bouwen wij tussenstappen in. Kleine mijlpalen die je met het team samen kunt vieren. Dan is het voor de meeste mensen ongelooflijk veel leuker.’

Kleine teams

IEDEREEN AANDEEL­ HOUDER IN VERANDERING Hoe moeilijk en risicovol het soms is, verandering loont! Dat weet Daniel Ropers, directeur van Bol.com en aanjager van NL2025, maar al te goed. Maar: hoe houd je je team enthousiast?

Kleine mijlpalen ‘Bol.com is gebaseerd op veranderingen. Onze droom is ‘de beste winkel zijn die er ooit is geweest’. Met dagelijks meer dan een miljoen veeleisende bezoekers is verandering daarvoor essentieel. Alles wat nu goed is, is over drie jaar in ongewijzigde vorm namelijk nog weinig waard.

6

‘In je eentje naar een doel toe werken motiveert niet. Dan loop je de energie mis die je krijgt van erkenning en sociale contacten binnen het bedrijf. Maar een team van duizend mensen moet je óók niet willen. Net als scholen werken wij in kleine teams. Het is een multidisciplinair traject, waarbij mensen met uiteenlopende vakinhoudelijke kennis dagelijks samenkomen.’

Elke dag?

‘Elke dag! Dan praten we over de ontwikkeling.

Wat hebben we gisteren voor elkaar gekregen?

Hoe staan we er nu voor? Wat gaan we vandaag doen? Wie doet wat? En is er nog iets wat ons tegenhoudt? Vervolgens gaat iedereen aan de slag met zijn deel van de verandering en de volgende dag komen we weer samen. Elke dag telt. Een dag niet aan je droom gewerkt, is een dag later de droom realiseren.’

Wederzijds leren ‘Mijn oren gaan klapperen als ik de verhalen en ervaringen van schoolleiders hoor. Daar zit zoveel inspiratie, want zij zijn allemaal begonnen vanuit een diepgaande motivatie en droom.

Hun startopstelling is veel moeilijker dan ik met mijn bedrijf heb. Zij hebben te maken met veel meer beperkende externe randvoorwaarden. En toch zijn er ontzettend veel gave ideeën en initiatieven. Dat is heel indrukwekkend. Mijn tip is dan ook: deel die ervaring met elkaar. Een dag als de Nationale Schoolleiders Top is daarvoor fantastisch!’

‘Naar een verre horizon stel je kleine mijlpalen.’

JAMIE TIO

SCHOOL AAN ZET

Foto: Mark Verlijsdonk

Tijdens de Nationale Schoolleiders Top wisselen deelnemers ambities, ervaringen en doorbraken uit om elkaar te informeren en te inspireren tot beter onderwijs. Sterke schoolleiders dragen immers bij aan een toekomstbestendig voortgezet onderwijs.

Wat is precies de rol van School aan Zet?

Lerende organisatie met School aan Zet WWW.SCHOOLAANZET.NL

Een daadwerkelijke cultuurverandering die nodig is voor onderwijs­ vernieuwing. School aan Zet ondersteunt ruim vierduizend scholen om dit te bereiken.

‘Leraren die samen lessen voorbereiden. En leraren die betrokken worden bij het schoolplan, net als ouders en leerlingen. Zo wordt er gewerkt aan beter onderwijs.’ Senior projectleider Jamie Tio van het programma School aan Zet noemt enkele voorbeelden van de merkbare veranderingen bij vierduizend scholen die aan het programma deelnemen. School aan Zet stimuleert onderwijsvernieuwing vanuit de scholen zelf, door ze te versterken in hun ontwikkeling naar lerende organisaties die zichzelf continu verbeteren.

Sparringpartners

Ambities stimuleren

Aanpassing programma

De overheid bouwde in 2011 het subsidie­ gerichte beleid af en liet de scholen meer aan zet. Scholen beschikken nu over een prestatiebox met financiële middelen die zij kunnen inzetten voor schooleigen ambities die passen bij de landelijke afspraken uit de bestuurs­ akkoorden. Het ministerie van Onderwijs, de PO-raad en de VO-raad richtten School aan Zet op als aanjager van deze beweging. ‘Wij maken scholen bekend met de prestatiebox en de akkoorden. We stimuleren ze eigen ambities te formuleren, ermee aan de slag te gaan en we houden een vinger aan de pols’, vertelt Tio.

Eind dit jaar eindigen de programma-activiteiten van School aan Zet. Bekeken wordt hoe de pro­ducten en lessons learned een goede plek kunnen krijgen, zodat scholen er blijvend profijt van kunnen hebben. Tio: ‘Eerst stonden de inhoudelijke thema’s uit de landelijke afspraken centraal, zoals excellent onderwijs. Scholen kwamen echter met veel fundamentelere vragen: ‘Goed idee, extra onderwijs voor talenten, maar hoe krijg ik iedereen hierin mee?’ Zij gaven aan een lerende organisatie te willen worden. Ik ben er trots op dat we naar hen hebben geluisterd en het programma daarop hebben aangepast.’

School aan Zet biedt schoolleiders reflectie via ‘kritische-vriendgesprekken’ (al ruim tienduizend) met onderwijsexperts als sparringpartner.

Daarnaast zijn er onder meer regionale ontmoetingen waar best practices worden uitgewisseld, een serie bedrijfsbezoeken aan onder andere Shell en leernetwerken. Tio: ‘Samen met de VO-Academie doen we het traject Lead & Learn: vierhonderd schoolleiders leren van en met elkaar onder begeleiding van expertcoaches.’

7

TAFEL 40 VAN DROMEN NAAR DOEN

Hans Herlaar De Vrije Ruimte Scheveningen ‘Toen ik klein was, kreeg ik een schilderdoos van mijn moeder.

Ik heb twee schilderijen gemaakt, daarna nooit meer.

Als ik problemen ervaar met iets dat ik niet leuk vind of niet goed kan, geldt dat in een schoolklas ook. Die ervaring is mijn drijfveer. Ik vind dat er ruimte moet zijn voor talentontwikkeling.’

8

Annette Lecomte De Theaterhavo/vwo Rotterdam ‘Ieder mens heeft eigen bagage, is uniek. Volgens mij is het de clou om die bagage serieus te nemen, maar tegelijkertijd mensen bewust te maken dat je je toekomst zelf bepaalt. Ik kwam zelf uit een milieu waar het niet gebruikelijk was om naar het voortgezet onderwijs te gaan, maar ik heb mijn hart gevolgd. Dat is mijn drijfveer.’

DRIJFVEREN & DROMEN

Esther Uitman-Van der Leest De Lage Waard Papendrecht ‘Ik ga met docenten het coachende gesprek aan: hoe houd ik jou in het zadel, wat moet ik doen om te zorgen dat jij erbij blijft? Elk individu bij wie dat lukt, is voor mij een persoonlijke doorbraak. Ik denk dat coaching een van de belangrijkste dingen is in het onderwijs. De tijd nemen voor begeleiding.’

DRIE SESSIES IN ZES WAARNEMINGEN

Henk van Sorge Jacobus Fruytier Scholen­ gemeenschap Apeldoorn ‘Ik wil niet dat leerlingen pas in de toekomst het verschil maken in hun omgeving, maar ze moti­ veren dat nu al te doen. Ik faciliteer de tijd voor ze om iets te organiseren en er hún school van te maken. Ze hebben een strippenkaart om af en toe lessen af te tekenen. Dat is de grootste doorbraak in mijn carrière.’

DOORBRAKEN

Jeroen Uitman Praktijkonderwijs Accent Hoogvliet ‘Je moet als docent durven om je lessen aan te passen aan de leerlingen. Je wilt dat ze gemotiveerd zijn en niet onderuit gezakt in hun stoelen zitten. Een leerkracht moet de stilte laten vallen, de spanning durven opzoeken. Dan moeten leerlingen laten zien dat ze de motivatie hebben om te wíllen leren.’

Annette Lecomte De Theaterhavo/vwo Rotterdam ‘Een dilemma dat ik zelf niet kon oplossen heb ik voorgelegd aan de leraren.

Op die manier werd de interne expertise gemobiliseerd. Ze werden uitgedaagd en gingen uiteen in groepjes om het dilemma te bespreken. Dat leidde tot een werkgroep die op zoek ging naar de oorzaak van het probleem.’

DOEN

9

CAROLINE VAN GELDEREN

STICHTING leerKRACHT

De leerKRACHT achter verandering

Tijdens de Nationale Schoolleiders Top wisselen deelnemers ambities, ervaringen en doorbraken uit om elkaar te informeren en te inspireren tot beter onderwijs. Sterke schoolleiders dragen bij aan een toekomstbestendig voortgezet onderwijs. Wat is het aandeel van Stichting leerKRACHT?

WWW.STICHTING-LEERKRACHT.NL

Een cultuurverandering. En dan wel eentje vanuit de leerkrachten zelf.

Dat is nodig om het onderwijs voor leerlingen te verbeteren. Openheid is het toverwoord, samen aan de slag. Dat is de stimulans van Stichting leerKRACHT. Hoe kunnen we het onderwijs voor de leerling verbeteren? Dat was in 2012 het uitgangspunt, vertelt Caroline van Gelderen, bestuurslid van Stichting leerKRACHT (op de foto staand in het midden) . ‘Op basis van een onderzoek van adviesbureau McKinsey keken we naar de stand van het Nederlandse onderwijs. Die was goed.

Maar er was al dertig jaar weinig veranderd aan de kwaliteit van het onderwijs. Veranderingen gingen altijd om structuren, de samenvoeging van het kleuter- en basisschoolonderwijs of de hervorming van vmbo/mavo.’ Met andere woorden: de huisjes eromheen. Het ging nooit om degenen die zorgen voor de kwaliteit van het onderwijs: de leraren.

Deur opengooien Stichting leerKRACHT legt de focus juist wel op de leraar. ‘Ga leren van elkaar. Sparren. Bij elkaar in de klas kijken. Bedenk acties waarvan de

‘Gooi het klas­lokaal open, ga in dialoog’ 10

leerling weer beter wordt’, legt Van Gelderen uit.

Als docent op de hogeschool stelde zij zichzelf ook de vraag hoe ze haar lessen kon verbeteren en of haar verhaal overkwam. Veranderen is moeilijk, het oude loslaten terwijl je niet weet wat het nieuwe je gaat brengen. ‘We willen een andere mindset en openheid creëren. Juist wél die deur van het klaslokaal opengooien en de dialoog opzoeken. Gaat het goed? Waarom gaat het dan goed? Hoe kunnen we dat nog beter maken?’ Hierin zijn schoolleiders cruciaal.

Overbodig in 2020 Stichting leerKRACHT motiveert en begeleidt leraren om met elkaar in gesprek te gaan, onder het motto ‘Elke dag samen een beetje beter’. Dat betekent een cultuurverandering. Ook voor de schoolleider: die stimuleert, coacht en faciliteert, en stuurt minder. Van Gelderen noemt Stichting leerKRACHT een beweging. ‘En als iets in beweging is, is het niet meer te stoppen.’ Het doel van de stichting is in 2020 overbodig te zijn.

Dat scholen van elkaar leren, leerkrachten zelf evalueren en bij elkaar meekijken, dat de gewenste cultuurverandering in het onderwijs is opgetreden. ‘Dat moet kunnen’, is Van Gelderen optimistisch.

TWEEGESPREKKEN

DRIJFVEREN & DROMEN

Ruimte voor maatwerk

Hans Baan (Metzo College Doetinchem) en Jeanette Lotte (PCC Het Lyceum Alkmaar) praten over de opbrengst van hun drijf­­veren- en dromensessie.

Hans: ‘Leerlingen moeten worden gezien, kunnen groeien en keuzes kunnen maken.’

Jeanette: ‘Het contact tussen leerling en leraar moet leidend zijn. De leraar moet uit het systeem kunnen breken en de ruimte pakken om het individuele kind te leren kennen.’

Hans: ‘Of wij het onszelf nou opleggen of dat het wordt opgelegd: we denken vaak te veel in roostervorm. Dan blijven kinderen helaas vaak een anoniem ‘deel van een klas’.’

‘We moeten zelf de ruimte pakken voor maatwerk’ Jeanette: ‘Ik denk dat er wel degelijk ruimte is voor maatwerk, maar die ruimte moeten we wél zelf pakken.’

Hans: ‘Als wij niet buiten geprogrammeerde tijden en methoden naar oplossingen zoeken, dan smoren wij onszelf in onze diepste wens. Burn-outs hebben meer te maken met wat wij móeten doen dan met wat wij wíllen doen.’

11

TWEEGESPREKKEN

DOORBRAKEN

DOEN

Betrokken- Niet te stopheid voor pen ver­ resultaat anderingen Margriet Leeuw-Pijnakker (Dockinga College Dokkum) praat met Bea Roosjen (Clusius College Heerhugowaard) over het bereiken van door­ braken.

Esther Uitman-Van der Leest (De Lage Waard Papendrecht) en Hans Herlaar (De Vrije Ruimte Scheveningen) spreken over de kern van het gespreksgedeelte Doen.

Margriet: ‘In onze school staan de deuren altijd open en gaan leerlingen vakoverschrijdend op onderzoek uit.

Maar jullie doorbraak, Bea, klinkt ook goed. Leerlingen die hun eigen oudergesprekken voorbereiden en leiden. Hoe kwamen jullie op dat idee?’

Esther: ‘Tijdens dit soort evenementen is er altijd een moment van herkenning: iedereen worstelt met dezelfde dingen.

Je voelt dat je niet alleen bent en dat motiveert om weer verder te gaan.’

Bea: ‘Leerlingen en ouders waren te weinig betrokken bij de school en de oudergesprekken waren niet constructief. Door leerlingen de gesprekken te laten voorbereiden, worden ze zich bewuster van hun prestaties, valkuilen en doelstellingen.’

Margriet: ‘Het goede van dit concept is dat het zo’n kleine concrete stap is en het sluit perfect aan op loopbaanbegeleiding. Dat geeft leerlingen vertrouwen. Wat voor resultaat zie jij?’

Bea: ‘We begonnen met een pilot en hadden honderd procent tevredenheid bij de ouders! De leerlingen worden gedwongen te reflecteren en krijgen direct feedback. Ook leerkrachten leren van de gesprekken. Uiteindelijk heeft iedereen hier profijt van.’

12

Hans: ‘Toen de discussie op gang was, zag ik verbinding ontstaan. De grootste doorbraak aan onze tafel was gebaseerd op luisteren en verbinden. Dat is precies wat we vandaag ook deden.’

Esther: ‘Tijdens het gedeelte ‘Doen’ merkte ik dat er veranderingen in het onderwijs gaande zijn die niet zijn te stoppen. We denken tegenwoordig anders over leren. De visie verandert. Er is meer ruimte voor talentontwikkeling.’

Hans: ‘De tijd is inderdaad rijp voor veranderingen. Nu moeten we doorzetten. Een bevestiging dat ik ook met mijn school op de goede weg zit.’

‘We denken nu anders over leren. Er is meer ruimte voor talent­ontwikkeling’

JOS CREMERS

SCHOOLLEIDERSREGISTER VO

Meer dan een meetlat WWW.SCHOOLLEIDERSREGISTERVO.NL

Tijdens de Nationale Schoolleiders Top wisselen deelnemers ambities, ervaringen en doorbraken uit om elkaar te informeren en te inspireren tot beter onderwijs. Sterke schoolleiders dragen immers bij aan een toekomstbestendig voortgezet onderwijs.

Wat is de inbreng van het Schoolleiders­ register VO?

Een meetlat om te zien of je je ontwikkelt als schoolleider, maar zeker ook een platform om kennis en ervaring te delen. ‘Door, voor en van schoolleiders.’ Dat is wat het Schoolleidersregister VO (SRVO) volgens voorzitter Jos Cremers moet worden. Het register is begin 2016 operationeel.

Het ministerie van Onderwijs en de VO-raad besloten tot het optuigen van het Schoolleidersregister naar aanleiding van het sectorakkoord uit het voorjaar van 2014. Doel van het SRVO is om de ontwikkeling van schoolleiders te stimuleren. ‘Als schoolleiders goed zijn toe­ gerust, kan het onderwijs groeien’, zegt Cremers, zelf ooit directeur van een Gelderse scholengemeenschap. ‘Schoolleiders doen ertoe. Goede schoolleiders maken het onderwijs beter.’

Zelfevaluatie De vastgestelde beroepsstandaard voor schoolleiders vormt de basis van het register. ‘Schoolleiders moeten zo ongeveer van olympisch niveau zijn om op alle competenties goed te scoren. Dat is niet realistisch’, meent Cremers.

‘Aan de hand van de beroepsstandaard kunnen schoolleiders een soort zelfevaluatie maken en aangeven waarin ze kunnen en willen groeien.

Op die manier nemen ze zelf verantwoordelijkheid voor hun ontwikkeling.’

Met het register kunnen schoolleiders laten zien dat zij de kern van het vak beheersen en dat zij zich blijven ontwikkelen. Cremers: ‘Zo werken ze gezamenlijk aan het versterken van de beroepsgroep van schoolleiders in het voort­ gezet onderwijs.’

Interactieplatform Medewerkers van het SRVO voeren veel gesprekken met schoolleiders om te horen wat hun wensen en verwachtingen zijn omtrent het register. Het platform moet méér zijn dan alleen een technisch middel, verzekert Cremers. ‘Het register moet gaan leven, voor interactie zorgen tussen de schoolleiders: met elkaar in gesprek, expertise uitwisselen. Daaraan hebben ze concreet iets. Zelf waardeerde ik het als directeur altijd enorm om met collega’s te kunnen sparren over actuele aangelegenheden en knelpunten.

Andere schoolleiders raadplegen, hielp mij om mijn eigen gedachten even goed op een rijtje te zetten en op basis daarvan tot betere keuzes te komen. Dat wil ik voor iedereen realiseren.’

13

NATAFELEN MARIEKE SUMTER

MARIJ VAN DEUTEKOM

FRANK SPIJKERS

TROTS OP DE BEROEPSGROEP In drie fases gingen ruim 600 schoolleiders – aangemoedigd door 70 sparringspartners van NL2025 – van dromen naar daden. Samen met tafelleidster Marij van Deutekom (Notre Dame des Anges Ubbergen) kijken Frank Spijkers (Openbaar Lyceum Zeist) en Marieke Sumter (Goois Lyceum Bussum) terug.

Marieke: ‘De woorden van de inspirator aan onze tafel, hockeycoach Maurits Hendriks, blijven hangen: ‘Zonder lef kom je nooit tot een ontwikkeling’. Die gedachte is in het onderwijs niet vanzelfsprekend. Onze cultuur is heel anders dan die van bijvoorbeeld het topsportleven.’

Marij: ‘Vandaag was ik trots op mijn beroepsgroep.’

Marieke: ‘Ik ook. Dat kwam ook door NL2025. Allerlei hotshots uit het bedrijfsleven en de topsport die ons

14

belangrijk vinden. Dat had ik nooit verwacht.’

Frank: ‘Misschien hebben wij in het onderwijs een minderwaardigheidscomplex. ‘De beste willen zijn’ is niet typisch iets voor ons.’

Marieke: ‘Wat wij nodig hebben is een cultuuromslag. We werken heel hard, maar we willen niet opscheppen. Met gelijkgestemden durven we het wél over onze succesverhalen te hebben.’

Marij: ‘Wat bij ons aan tafel naar boven kwam, was dat we in een situatie willen komen waarin je elkaar iets gunt. Want het hogere doel is: samen beter onderwijs realiseren.’

Frank: ‘Precies. Je moet het samen doen. Met elkaar en van elkaar leren.

Dat geldt voor leraren en leerlingen.’

Marij: ‘Helaas gebeurt dat nog niet zoveel tussen schoolleiders onderling.’

Marieke: ‘Je bent vaak eenzaam als schoolleider, dus dan zijn dagen zoals deze heel goed voor je zelf­ vertrouwen. We hebben bijvoorbeeld handvatten gekregen voor gepersonaliseerd leren. Dat is iets waarvan je weet dat het eraan komt, maar wat

‘Als schoolleider ben je vaak eenzaam, dan is zo’n dag als dit goed voor je zelfvertrouwen’ moet je ermee? Je voelt vaak zoveel belemmeringen.’

Marij: ‘Wat ik vandaag bij iedereen heb gehoord, is dat we graag willen aansluiten bij leerlingen. Je wilt dat leerlingen in hun kracht komen, zich ontwikkelen en ontplooien. Wij spelen daar een sleutelrol in en het is urgent.

We moeten dóen, niet alleen maar blijven praten.’

Frank: ‘En we moeten nooit tevreden zijn. Je hoeft niet ziek te zijn om beter te worden. Dat doet mij denken aan een mooie uitspraak van Loesje: ‘Soms zijn er dromen die je wakker houden voordat je begint’.’

AREND SMIT

NETWERK VAN SCHOOLLEIDERS

Tijdens de Nationale Schoolleiders Top wisselen deelnemers ambities, ervaringen en doorbraken uit om elkaar te informeren en te inspireren tot beter onderwijs. Sterke schoolleiders dragen immers bij aan een toekomstbestendig voortgezet onderwijs.

Wat is de inbreng van het Netwerk van Schoolleiders?

De schoolleider krijgt een stem WWW.NETWERKVANSCHOOLLEIDERS.NL

Schoolleiders hebben vanaf nu een belangengroep die voor ze opkomt en hen ondersteunt. Tijdens de Nationale Schoolleiders Top ging de beroepsgroep Netwerk van Schoolleiders officieel van start.

‘Je kunt niet star stil blijven staan.’

Er zijn bonden die voor docenten opkomen, de belangen van de werkgevers worden behartigd, maar de schoolleiders? Die zaten eigenlijk tussen deze twee groepen in. Daar komt verandering in. De Nationale Schoolleiders Top is de officiële start van de beroepsgroep Netwerk van Schoolleiders. Doel: de arbeidsvoorwaarden en rechtspositie van medeschoolleiders versterken en samen professionaliseren.

Stem laten horen Doordat de afstand tussen bestuurders en onderwijspraktijk steeds groter wordt, neemt de verantwoordelijkheid van de schoolleiders toe. ‘Dat moeten we serieus nemen’, vindt voorzitter Arend Smit van het Netwerk. ‘Iedereen heeft een mening over onderwijs: politiek, ouders, mensen in het onderwijs. Die discussie is belangrijk en schoolleiders moeten daarin goed hun stem laten horen.’ Het Netwerk van Schoolleiders ondersteunt de beroepsgroep hierbij.

Hybride omgeving We werken in een veeleisende, hybride omgeving, stelt Smit. Daarin kun je niet star stil blijven staan. ‘Sterker: als schoolleider heb je een

‘Als schoolleider ben je een dynamische motor’ voorbeeldfunctie en ben je een soort dynamische motor die de ontwikkeling in de hele school moet organiseren en stimuleren.’

Daarom moeten volgens hem schoolleiders de regie voeren over hun eigen professionaliteit.

‘Van docenten wordt veel gevraagd, dan mag je van schoolleiders ook professionalisering verwachten.’ Dat betekent niet alleen voldoen aan de basiscompetenties, maar ook constant anticiperen op trends.

Kennisdeling Professionaliseren kun je alleen doen, maar samen bereik je meer. De sleutel is kennisdeling, stelt Smit. ‘Je hoeft niet allemaal het wiel opnieuw uit te vinden. Zo maken we ook efficiënter gebruik van de middelen die we hebben.’

Professionalisering is echter geen blauwdruk: ‘Iedereen moet de collectieve kennis zo kneden dat het binnen de eigen context past. De ene school is de ander niet.’

15

DOOR DE DAG

FRANS VAN HOUTEN CEO PHILIPS EN AANJAGER NL2025

‘Onderwijs is fundamenteel voor Nederland. Wij willen niet aan de zijkant staan en met een vingertje naar ‘Den Haag’ wijzen. Wij willen helpen.’

DAFNE SCHIPPERS WINNARES GOUD OP WK PEKING OP 200 METER

‘Maak kleine stappen en meet of je die haalt. Je moet niet elk moment beter willen zijn, kijk naar de lange termijn.’

16

JAN HOMMEN VOORMALIG CEO KPMG EN AANJAGER NL2025

‘Wat is het hogere doel dat je wilt bereiken? Dat is inspiratie waarmee je hele organisatie aan de slag kan gaan.

Draag eigenaarschap en leiding over in de organisatie en maak mensen eigenaar van het veranderingsproces.’

BEKIJK HIER DE SFEERIMPRESSIE

JANDINO ASPORAAT DE SCHOOLBAND

BEKIJK HET VERSLAG VAN DE BUSINESSCARTOONIST

SANDER DEKKER STAATSSECRETARIS VAN ONDERWIJS

‘Mijn doorbraak zal zijn het in kaart brengen van belemmerende regeltjes waar schoolleiders tegenaan lopen.

En die pakken we aan.’

FLASHMOB

JAAP VERSFELT INITIATIEFNEMER STICHTING leerKRACHT

‘Betere leraren krijg je alleen met betere schoolleiders.

JANDINO ASPORAAT

17

Meld belemmerende regels

Op de Nationale Schoolleiders Top inspireerden schoolleiders elkaar tot het verbeteren van het onderwijs op hun school. Het ministerie van Onderwijs wil daarbij echter óók zijn steentje bijdragen. Namelijk door regeltjes van de overheid die ver­nieuwing en professionalisering in de weg staan, aan te pakken. Dat zou voor het ministerie de grootste doorbraak zijn.

Schoolleiders kunnen dergelijke belemmerende regeltjes melden, zodat ze bekend zijn en daadwer­kelijk aangepakt kunnen worden. Zij kunnen dat doen via het volgende mailadres: info@nationaleschoolleiderstop.nl

18

HANS DE WIT

VO-ACADEMIE

Tijdens de Nationale Schoolleiders Top wisselen deelnemers ambities, ervaringen en doorbraken uit om elkaar te informeren en te inspireren tot beter onderwijs. Sterke schoolleiders dragen immers bij aan een toekomstbestendig voortgezet onderwijs.

Wat is de rol van de VO-academie?

Professionaliseren vanuit aanwezige kennis WWW.VO-ACADEMIE.NL

Beschikbare kennis en kwaliteiten delen om zo de schoolleider te professionaliseren. En dan niet alleen via formele maar ook informele trajecten. Denk aan collegiale coaching en leernetwerken. Dat is het handelsmerk van de VO-academie.

De VO-academie wil impulsen geven aan de professionalisering van schoolleiders en bestuurders. ‘Want als hun kwaliteit omhoog gaat, dan gaat de kwaliteit van het onderwijs omhoog’, stelt programmadirecteur Hans de Wit. ‘Als schoolleider heb je een grote verantwoordelijkheid: je moet je kwetsbaar op durven stellen en bereid zijn om te leren van anderen. Het moet normaal worden om steeds te reflecteren en continu bezig te zijn met je eigen ontwikkeling.’

Verbinding Daarvoor is de VO-academie: die inventariseert de behoeften in het veld door continue monitoring en gesprekken met schoolleiders. Er is immers veel relevante kennis beschikbaar voor het vakgebied en er zijn talloze aanbieders die schoolleiders kunnen helpen professionaliseren.

De VO-academie is de verbinding tussen de behoefte uit het veld en het opleidingsaanbod uit de ‘educatieve infrastructuur’. De Wit: ‘We versterken en verbinden wat al in beweging is.

Daarnaast geven we impulsen aan wat nog volgens de landelijke doelen moet ontstaan.’

Managementcoach Naast formeel leren biedt de VO-academie schoolleiders informeel leren. ‘Leren van en met elkaar’, zoals De Wit het noemt. Zo’n collegiale manier van leren zijn de intervisietrajecten die de VO-academie aanbiedt: professionals bespreken samen vraagstukken uit hun dagelijkse werk.

Een ander ‘informeel’ programma is de VOmanagementcoach, om de ervaring van schoolleiders optimaal te benutten. Ervaren school­ leiders volgen een coachopleiding en coachen vervolgens startende schoolleiders. De Wit: ‘Zo helpt de sector zichzelf. Het is niet alleen leerzaam voor de coachee, maar ook voor de coach.’

‘Leernetwerken’ zijn een derde vorm van informeel leren: hierin komen tien tot twintig vakgenoten regelmatig samen om van elkaar te leren. De VO-academie faciliteert nu al verschillende onderwerpen, zoals ‘Moreel Beraad’, ‘Ondernemend Leren’ en ‘Vrouwelijk Leiderschap’. Maar wie een netwerk wil starten over een ander onderwerp dat past bij de doelstellingen van de VO-academie, kan daarvoor een aanvraag doen.

19

TERUG NAAR SCHOOL

OP NAAR EEN BETERE TOEKOMST Dit nemen school­ leiders van de Top mee naar huis.

‘Dit is niet een vak om ongeïnspireerd over te doen. De stip aan de horizon moet je elke dag in je achterhoofd houden. Zorg dat je met lef en ondernemend leiding geeft. Ook is het belangrijk dat er een uitwisseling is tussen onderwijs en de praktijk. Niet alleen voor de leerlingen, maar ook voor de docenten. Zorg voor kennis­ uitwisseling tussen verschillende vakgebieden. Vergeet de regels, het draait om de leerlingen.’

‘We zien in de praktijk hoeveel invloed een nieuwe schoolleiding heeft en dat het klopt dat zij er echt toe doet.

Vandaag was een bevestiging dat we goed bezig zijn. We doen het goed op verschillende fronten en soms lopen we zelfs vóór op de rest. Het werkt motiverend als je ziet dat onze richting klopt. Het is goed om geïnspireerd te blijven en elke dag weer te genieten van je werk.’

Rob van Lokhuijzen Praktijkschool Apeldoorn

Paul Meijer & Lieke van Dinteren Zwijsen College

‘Durf buiten de kaders te denken.

Wij zijn als schoolleiders veel te braaf.

Zorg ervoor dat je denkt in mogelijkheden, bijvoorbeeld voor geperso­ naliseerd leren. Ik ga nu beter kijken naar niveauverschillen, om ervoor te zorgen dat elke leerling onderwijs krijgt dat bij hem of haar past. En dan heb ik het over niveau in het algemeen, maar ook op vakniveau.

Iemand die heel goed is in wiskunde, wil misschien geen Franse les op hetzelfde niveau.’

’De overheid is veranderd: ze legt niet alleen maar regels op, maar faciliteert scholen. Scholen zouden hetzelfde moeten doen, zodat iedereen van elkaar kan leren. Ons doel is hetzelfde: leerlingen, docenten en onszelf laten groeien. Zorg ervoor dat mensen elkaar kunnen vinden, voor kennisuitwisseling en inspiratie. We willen hetzelfde, maar dat kun je op heel veel verschillende manieren bereiken. De ene manier hoeft niet beter te zijn dan de andere.’

‘We willen allemaal flexibiliteit. We hebben zoveel ideeën, maar we zijn op zoek naar de ruimte om deze ideeën tot uiting te brengen. Als de overheid ervoor zorgt dat we die ruimte krijgen, dan zorgen wij voor de rest. De overheid kan erop ver­ trouwen dat schoolleiders binnen die flexibiliteit altijd de kwaliteit van het onderwijs behouden. Zorg ervoor dat je het enthousiasme behoudt van je doelen!’

Astrid ten Boom PCC Oosterhout

Liduine Verhelst-Korpel Maaswaal College Wijchen

Flint van de Gronden Maaslandcollege Oss

BEKIJK HIER MEER REACTIES