Μεσογειακή διατροφή και διατροφικές διαταραχές

ΜΕ΢ΟΓΕΙΑΚΗ ΔΙΑΣΡΟΦΗ ΚΑΙ ΔΙΑΣΡΟΦΙΚΕ΢ ΔΙΑΣΑΡΑΧΕ΢

ΓΕΝΙΚΟ ΛΤΚΕΙΟ ΣΗΝΟΤ ΢ΧΟΛΙΚΟ ΖΣΟ΢: 2014-2015 ΤΠΕΤΘΤΝΗ ΚΑΘΗΓΗΣΡΙΑ: ΣΟΠΑΛΙΔΟΤ ΜΑΡΙΑ

Α’ΣΑΞΗ Α΄ΣΕΣΡΑΜΗΝΟ

Γενικό Λφκειο Σήνου

Μεςογειακή Διατροφή και Διατροφικζσ Διαταραχζσ

Ομάδεσ μακθτϊν που εκπόνθςαν τθν εργαςία:

ΟΜΑΔΑ Α Αργυρόπουλοσ Δθμιτρθσ Βαςιλάσ Γιάννθσ Κελαδίτθσ Νεκτάριοσ Ορφανόσ Γιάννθσ

ΟΜΑΔΑ Β Απζργθσ Νίκοσ Βιδάλθσ Πζτροσ Πλυτάσ Γιάννθσ Φλωράκθσ Στζλιοσ

ΟΜΑΔΑ Γ Πόντθ Εμμανουζλα Σαλταμανίκα Ευγενία Τςελεμζνκο Κυριακι

ΟΜΑΔΑ Δ Βιδάλθσ Τάςοσ Γιαμπάνθσ Γιάννθσ Δελλατόλασ Νίκοσ Κιοφρκου Ντιζγκο

2

Γενικό Λφκειο Σήνου

Μεςογειακή Διατροφή και Διατροφικζσ Διαταραχζσ

Πεξηερόκελα

Δηζαγσγή…………………………………………………………………. ζει. 5

Γίαηηα - Μεζνγεηαθή Γηαηξνθή 1.1 Οξηζκφο θαη ηζηνξηθφ πιαίζην ηεο Μεζνγεηαθήο Γηαηξνθήο……….. ζει. 7 1.2 Σα θχξηα ραξαθηεξηζηηθά ηεο Μεζνγεηαθήο Γηαηξνθήο……………... ζει. 10 1.3 Γηαηξνθηθή Ππξακίδα…………………………………………………… ζει. 13 1.4 Πιενλεθηήκαηα θαη Μεηνλεθηήκαηα Μεζνγεηαθήο Γηαηξνθήο………. ζει. 15 1.5 Μεζνγεηαθή Γηαηξνθή θαη νθέιε ζηελ πγεία…………………………. ζει. 18 1.6 Ζ Μεζνγεηαθή Γηαηξνθή ζηηο κέξεο καο……………………………… ζει. 19 1.7 Μηα νινθιεξσκέλε εκέξα ηεο Μεζνγεηαθήο Γηαηξνθήο……………. ζει. 24 1.8 Παξνηκίεο ζρεηηθά κε ηε δηαηξνθή…………………………………….. ζει. 25 Γηαηξνθή θαη Άζιεζε 2.1 Ζ δηαηξνθή ησλ αζιεηψλ ζηελ Αξραία Διιάδα…………………… ζει. 29 2.2 Οιπκπηαθνί αγψλεο θαη δηαηξνθή ζηελ Αξραηφηεηα………………. ζει. 32 2.3 ΢χγρξνλνο αζιεηηζκφο θαη δηαηξνθή……………………………….. ζει. 33 2.4 Γηαηξνθή θαη άζιεζε ζηελ εθεβεία…………………………………. ζει. 36 2.5 Γηαηξνθή Πξσηαζιεηψλ……………………………………………… ζει. 37 2.6 Πνηα είλαη ηα πιενλεθηήκαηα ηεο άζιεζεο…………………………. ζει. 38 2.7 Γηαηξνθή δηάζεκσλ αζιεηψλ………………………………………... ζει. 39 2.8 ΢πκπιεξψκαηα δηαηξνθήο…………………………………………… ζει. 44 Γηαηξνθηθέο Γηαηαξαρέο 3.1 Ηζηνξηθφ πιαίζην – νξηζκφο…………………………………………... ζει. 49 3.2 Αλνξεμία………………………………………………………………... ζει. 51 3.3 Βηγνξεμία………………………………………………………………… ζει. 54 3.4 Βνπιηκία………………………………………………………………… ζει. 57 3.5 .1 Παρπζαξθία………………………………………………………….. ζει. 62 3.5.2 Τπεξθαγία…………………………………………………………… ζει. 66 3.6 Τπνζηηηζκφο…………………………………………………………… ζει. 68 3.7 Παξαδείγκαηα αλζξψπσλ κε δηαηξνθηθέο δηαηαξαρέο …………… ζει. 70 Πνιηηηζκόο θαη Γηαηξνθή 4.1 Γηαηξνθή θαη Πνιηηηζκφο…………………………………………… ζει. 74 4.2 Γηαηξνθηθέο ζπλήζεηεο Διιήλσλ………………………………….. ζει. 74 3

Γενικό Λφκειο Σήνου

Μεςογειακή Διατροφή και Διατροφικζσ Διαταραχζσ

4.3 Γηαηξνθηθέο ζπλήζεηεο αλά ηνλ θφζκν………………………….... ζει. 79 α) Δπξψπε …………………………………………………………...ζει. 79 β) Ακεξηθή …………………………………………………………… ζει. 82 γ) Αθξηθή ……………………………………………………………. ζει. 84 δ) Αζία ………………………………………………………………. ζει. 85 4.4 Τγηεηλέο ζπλήζεηεο αλά ηνλ θφζκν………………………………… ζει. 87 Δξσηεκαηνιόγην γηα ηε δηαηξνθή ………………………………. ζει. 93 Δπεμεξγαζία δεδνκέλσλ – αλάιπζε γξαθεκάησλ ………….. ζει. 95 Βηβιηνγξαθία ………………………………………………………… ζει.

4

Γενικό Λφκειο Σήνου

Μεςογειακή Διατροφή και Διατροφικζσ Διαταραχζσ

Δηζαγσγή Οι μεν λοιποί ζώζιν ίνα εζθιώζιν ασηός δε εζθίω ίνα ζω κηθξ: νη άιινη δνπλ γηα λα ηξώλε, αιιά εγώ ηξώω γηα λα δήζω Σωθξάηεο Δεν μπορεί κάποιος να ζκεθηεί καλά, να αγαπήζει καλά, να κοιμηθεί καλά, αν δεν έτει θάει καλά.

Virginia Woolf, 1882-1941, Βξεηαλίδα ζπγγξαθέαο Κξηηήξην γηα ηελ επηινγή ηνπ ζέκαηνο απνηέιεζε ε ζχλδεζε ηνπ κε ηελ θαζεκεξηλφηεηα ησλ εθήβσλ ζηα πιαίζηα ηνπ καζήκαηνο «Δξεπλεηηθή εξγαζία - Project». Ζ εξγαζία απηή απνηέιεζε πξντφλ έξεπλαο ησλ καζεηψλ ηεο Α` Σάμεο ηνπ Γεληθνχ ιπθείνπ Σήλνπ θαη εθπνλήζεθε ζην πξψην ηεηξάκελν ηνπ ζρνιηθνχ έηνπο 2014-2015.

Πεξηγξαθή κεζφδνπ ηεο έξεπλαο: 

Δξγαζία ζε νκάδεο, ζηελ νινκέιεηα θαη εμαηνκηθεπκέλε εξγαζία θάζε

καζεηή ζχκθσλα κε ηηο αξρέο ηεο νκαδνζπλεξγαηηθήο κεζφδνπ. 

Αλαδήηεζε πιεξνθνξηψλ ζην δηαδίθηπν



΢πδήηεζε θαη αλάιπζε ησλ πιεξνθνξηψλ ζηελ ηάμε, ππφ ηελ

θαζνδήγεζε ηεο ππεχζπλεο θαζεγήηξηαο 

Παξαθνινχζεζε νπηηθναθνπζηηθνχ πιηθνχ



Γεκνζθφπεζε κε δεκηνπξγία εξσηεκαηνινγίνπ

Ζ εξγαζία απνηειείηαη απφ ηέζζεξηο βαζηθέο ελφηεηεο. Ο ρσξηζκφο ησλ καζεηψλ ζε νκάδεο έγηλε ζχκθσλα κε ηελ ζέιεζή ηνπο, θάζε νκάδα ήηαλ ππεχζπλε ζε κία ελφηεηα. Οη ελφηεηεο πνπ αζρνιήζεθαλ νη καζεηέο είλαη νη παξαθάησ: 

Ζ πξψηε νκάδα εξγάζηεθε πάλσ ζηελ δίαηηα θαη ζηελ κεζνγεηαθή

δηαηξνθή. Αξρηθά έγξαςαλ ηνλ νξηζκφ, θαη ην ηζηνξηθφ πιαίζην. Έπεηηα αλέιπζαλ ηα θχξηα ραξαθηεξηζηηθά θαη έγξαςαλ ηελ δηαηξνθηθή ππξακίδα. ΢ηελ ζπλέρεηα έζεζαλ ηα πιενλεθηήκαηα θαη ηα κεηνλεθηήκαηα ηεο, θαηφπηλ 5

Γενικό Λφκειο Σήνου

Μεςογειακή Διατροφή και Διατροφικζσ Διαταραχζσ

ζχληαμαλ ηα νθέιε ηεο κεζνγεηαθήο δηαηξνθήο ζηελ πγεία. Δπίζεο καο παξνπζίαζαλ ηελ κεζνγεηαθή δηαηξνθή ζηηο κέξεο καο θαζψο θαη κηα νινθιεξσκέλε κέξα ηεο κεζνγεηαθήο δηαηξνθήο. Σέινο, αλέθεξαλ παξνηκίεο ζρεηηθά κε ηελ δηαηξνθή.  Ζ δεχηεξε νκάδα αζρνιήζεθε κε ηελ δηαηξνθή θαη ηελ άζιεζε. Πξψηα απ’ φια έγξαςαλ γηα ηελ δηαηξνθή ησλ αζιεηψλ ζηελ αξραία Διιάδα. Αλέιπζαλ ηελ δηαηξνθή ησλ αζιεηψλ ζηνπο νιπκπηαθνχο αγψλεο θαη ζηελ αξραηφηεηα γεληθφηεξα. Αζρνιήζεθαλ κε ηελ δηαηξνθή ησλ αζιεηψλ ζηηο κέξεο καο θαζψο θαη ηελ άζιεζε ζηελ εθεβεία. Δπίζεο αλαθέξζεθαλ κε ηελ δηαηξνθή ησλ πξσηαζιεηψλ θαη πνηα είλαη ηα πιενλεθηήκαηα ηεο άζιεζεο. Σέινο, εξγάζηεθαλ πάλσ ζηελ δηαηξνθή δηάζεκσλ αζιεηψλ θαη ζηα ζπκπιεξψκαηα δηαηξνθήο.  Ζ ηξίηε νκάδα αζρνιήζεθε κε ην ζέκα ησλ δηαηξνθηθψλ δηαηαξαρψλ. Πξψηα απ’ φια ε εξγαζία ηνπο μεθηλάεη παξνπζηάδνληαο ην ηζηνξηθφ πιαίζην θαη ηνλ νξηζκφ ησλ δηαηξνθηθψλ δηαηαξαρψλ. ΢ηελ ζπλέρεηα αλάπηπμαλ ηελ θαζεκία μερσξηζηά. Οη δηαηξνθηθέο δηαηαξαρέο είλαη ε λεπξηθή αλνξεμία, ε βνπιηκία, ε βηγνξεμία, ε παρπζαξθία, ε λπθηεξηλή ππεξθαγία θαη ν ππνζηηηζκφο. Σέινο, αλέθεξαλ παξαδείγκαηα επσλχκσλ θαη κε κε δηαηξνθηθέο δηαηαξαρέο.  Ζ ηέηαξηε θαη ηειεπηαία νκάδα είρε σο θχξην ζέκα ηελ δηαηξνθή θαη ηνλ πνιηηηζκφ. Αξρηθά έγξαςαλ ηελ εηζαγσγή ηνπο γηα ηελ δηαηξνθή θαη ηνλ πνιηηηζκφ θαη ζηελ ζπλέρεηα ζχληαμαλ ππνελφηεηεο γηα ηελ δηαηξνθή θαη γηα ηηο δηαηξνθηθέο ζπλήζεηεο ησλ Διιήλσλ αιιά θαη αλά ηνλ θφζκν. Οη ππνελφηεηεο είλαη: α) ε δηαηξνθή ζηελ Δπξψπε, β) ε δηαηξνθή ζηελ Ακεξηθή, γ) ε δηαηξνθή ζηελ Αζία θαη ζηελ Χθεαλία, δ) ε δηαηξνθή ζηελ Αθξηθή. Έπεηηα αλέθεξαλ ηα παξάμελα ηεο δηαηξνθήο αιιά θαη ηηο πγηεηλέο ζπλήζεηεο ζε φιν ηνλ θφζκν.

6

Γενικό Λφκειο Σήνου

Μεςογειακή Διατροφή και Διατροφικζσ Διαταραχζσ

1.1 Οξηζκόο θαη ηζηνξηθό πιαίζην ηεο Μεζνγεηαθήο Γηαηξνθήο Μεζνγεηαθή δηαηξνθή είλαη φξνο πνπ επηλνήζεθε απφ ηνλ θπζηνιφγν Άλζει Κηο γηα λα πεξηγξάςεη ην κνληέιν δηαηξνθήο, ην νπνίν αθνινπζνχζαλ νη ιανί ησλ κεζνγεηαθψλ ρσξψλ. Ζ κεζνγεηαθή δηαηξνθή έρεη ηα αθφινπζα ραξαθηεξηζηηθά: 1.

Άθζνλεο θπηηθέο ίλεο (θξνχηα, ιαραληθά, ςσκί/δεκεηξηαθά, παηάηεο, φζπξηα,

θαξπνί).

2.

Διάρηζηα επεμεξγαζκέλα πξντφληα

3.

Γαιαθηνθνκηθά πξντφληα (θπξίσο ηπξί θαη γηανχξηη) θαζεκεξηλά ζε κηθξέο έσο

κέηξηεο πνζφηεηεο 4.

Φάξηα θαη πνπιεξηθά ζε κηθξέο έσο κέηξηεο πνζφηεηεο

5.

Κφθθηλν θξέαο 2 θνξέο ην κήλα

6.

Διαηφιαδν σο θχξηα πεγή ιηπαξψλ πνπ πεξηέρνπλ κφλν αθφξεζηα ιηπαξά νμέα. Απφ θάπνηεο κειέηεο πνπ έγηλαλ ηηο ηειεπηαίεο

δεθαεηίεο,

ε

επηζηεκνληθή

θνηλφηεηα έρεη αλαγλσξίζεη, κέζα απφ πιεζψξα θιηληθψλ θαη επηδεκηνινγηθψλ κειεηψλ,

ην

Μεζνγεηαθήο

ζεκαληηθφ Γηαηξνθήο

ξφιν ηφζν

ηεο ζηελ

πξφιεςε φζν θαη ζηελ έθβαζε πνιχπινθσλ αζζελεηψλ, φπσο νη θαξδηναγγεηαθέο παζήζεηο. Δπίζεο ε κεζνγεηαθή δηαηξνθή, κε ηα άθζνλα ζξεπηηθά ηεο ζπζηαηηθά, ηε ζσζηή αλαινγία γεπκάησλ θαη ην άθζνλν ειαηφιαδν δελ ζηακαηά λα απνηειεί πεγή θιηληθψλ κειεηψλ παξέκβαζεο. Δπηπιένλ ε θαηαλάισζε Μεζνγεηαθήο δηαηξνθήο βνεζά ζηελ πξφιεςε ηνπ δηαβήηε ηχπνπ 2 ζε άηνκα κε πςειφ θίλδπλν θαξδηναγγεηαθψλ παζήζεσλ. Άιιν έλα ζηνηρείν πνπ καο θαλεξψλεη πφζν ζεκαληηθή είλαη ε κεζνγεηαθή δηαηξνθή είλαη ην γεγνλφο φηη χζηεξα απφ χζηαηεο πξνζπάζεηεο πνπ θαηέβαιαλ απφ θνηλνχ νη ρψξεο Ηηαιία, Διιάδα, Ηζπαλία θαη Μαξφθν ε UNESCO ζπκπεξηέιαβε ηελ κεζνγεηαθή δηαηξνθή ζηνλ θαηάινγν ηεο άπιεο πνιηηηζηηθήο θιεξνλνκηάο ηεο αλζξσπφηεηαο.Υαξαθηεξηζηηθφ παξάδεηγκα κεζνγεηαθήο δηαηξνθήο

απνηειεί ε Κξήηε θαζψο χζηεξα απφ κειέηεο νη

επηζηήκνλεο αλαθάιπςαλ φηη

ηα πην κηθξά ζε παγθφζκηα θιίκαθα πνζνζηά 7

Γενικό Λφκειο Σήνου

Μεςογειακή Διατροφή και Διατροφικζσ Διαταραχζσ

ζλεζηκφηεηαο απφ θαξδηαγγεηαθά λνζήκαηα θαη θαξθίλνπο θαηείραλ νη θάηνηθνη ηνπ λεζηνχ. Ζ ηζηνξία ηεο θξεηηθήο δηαηξνθήο μεθηλά απφ πνιχ παιηά, αθφκε θαη πξηλ απφ ηε λενιηζηθή επνρή. Απφ ηα επξήκαηα ησλ αξραηνινγηθψλ αλαζθαθψλ θαίλεηαη πσο θαη νη αξραίνη Κξήηεο, νη Μηλσίηεο, θαηαλάισλαλ ηα ίδηα ζρεδφλ πξντφληα πνπ

θαηαλαιψλεη

θαη

ν

ζεκεξηλφο

Κξεηηθφο. ΢ηα βπδαληηλά ρξφληα νη Κξεηηθνί δηαηεξνχλ ηηο ζπλήζεηέο ηνπο θαη ε θνπδίλα ησλ αζηηθψλ νηθνγελεηψλ αξέζθεηαη ζε πεξίπινθα εδέζκαηα, ηα νπνία πξνζθέξνπλ εμαηξεηηθή γεχζε. Ο αγξνηηθφο πιεζπζκφο εμαθνινπζεί λα αμηνπνηεί ηε θχζε θαη ηα πξντφληα ηεο. Απηά απνηεινχλ ηε βάζε ηεο πεξίθεκεο θξεηηθήο παξαδνζηαθήο θνπδίλαο: ρφξηα, φζπξηα, δεκεηξηαθά, ειαηφιαδν. Ο Κξεηηθφο κπνξνχζε λα καγεηξέςεη ηα πξντφληα ηνπ κε πνιινχο ηξφπνπο, λα ηα θάλεη γεπζηηθά θαη λφζηηκα. Απηή ε ζπλήζεηα ηνλ βνήζεζε πνιχ λα επηβηψζεη θάησ απφ εμαηξεηηθά αληίμνεο ζπλζήθεο. Ζ πην ζεκαληηθή αιιαγή ζηελ θξεηηθή δηαηξνθή ζπλέβε φηαλ άξρηζαλ λα δηαδίδνληαη ζην λεζί ηα πξντφληα πνπ ήξζαλ απφ ην Νέν Κφζκν θαη θπξίσο ε ληνκάηα. Έηζη, ζηελ πινχζηα δηαηξνθή ησλ Κξεηηθψλ πξνζηέζεθε αθφκε έλα πξντφλ. Οη θαηαθηεηέο άιιαδαλ, αιιά δελ άιιαδε ε ςπρή, ε ζξεζθεία, ε γιψζζα θαη… ε θνπδίλα ηνπ Κξεηηθνχ! Απηή ε ζπλέρεηα δεκηνχξγεζε ην ζαχκα ηεο Κξεηηθήο δηαηξνθήο θαη απνηέιεζε ηε βάζε ηεο κεζνγεηαθήο δηαηξνθήο. Βέβαηα θαη ζηελ αξραία Διιάδα ηηο δηαηξνθηθέο ζπλήζεηεο ησλ αξραίσλ Διιήλσλ ραξαθηήξηδε ε ιηηφηεηα, θάηη πνπ αληηθαηφπηξηδε ηηο δχζθνιεο ζπλζήθεο ππφ ηηο νπνίεο πξαγκαηνπνηνχληαλ

ε ειιεληθή γεσξγηθή δξαζηεξηφηεηα. Θεκέιην ηνπο

ήηαλ ε ιεγφκελε «κεζνγεηαθή ηξηάδα»: ζηηάξη, ιάδη θαη θξαζί. ΢ηε βάζε ηεο δηαηξνθήο ησλ αξραίσλ Διιήλσλ ζπλαληνχκε ηα δεκεηξηαθά, ην ζηηάξη θαη, ζε πεξηπηψζεηο αλάγθεο, κείγκα θξηζαξηνχ κε ζηηάξη, απφ ην νπνίν παξαζθεπαδφηαλ

ν

άξηνο.

Σα

δεκεηξηαθά

ζπλνδεχνληαλ

ζπλήζσο

απφ

νπσξνθεπεπηηθά (ιάραλα, θξεκκχδηα, θαθέο θαη ξεβίζηα). Ζ θαηαλάισζε θξέαηνο θαη ζαιαζζηλψλ ζρεηηδφηαλ κε ηελ νηθνλνκηθή θαηάζηαζε ηεο νηθνγέλεηαο, αιιά θαη 8

Γενικό Λφκειο Σήνου

Μεςογειακή Διατροφή και Διατροφικζσ Διαταραχζσ

κε ην αλ θαηνηθνχζε ζηελ πφιε, ζηελ χπαηζξν ή θνληά ζηε ζάιαζζα. Οη Έιιελεο θαηαλάισλαλ ηδηαηηέξσο ηα γαιαθηνθνκηθά θαη θπξίσο ην ηπξί. Σν βνχηπξν ήηαλ γλσζηφ, αιιά αληί απηνχ γηλφηαλ ρξήζε θπξίσο ηνπ ειαηφιαδνπ. Σν θαγεηφ ζπλφδεπε θξαζί (θφθθηλν, ιεπθφ ή ξνδέ) αλακεκεηγκέλν κε λεξφ. Πιεξνθνξίεο γηα ηηο δηαηξνθηθέο ζπλήζεηεο ησλ αξραίσλ Διιήλσλ παξέρνπλ ηφζν νη γξαπηέο καξηπξίεο φζν θαη δηάθνξεο θαιιηηερληθέο απεηθνλίζεηο φπσο νη θσκσδίεο ηνπ Αξηζηνθάλε θαη ην έξγν ηνπ γξακκαηηθνχ Αζελαίνπ. Σν ζεκαληηθφηεξν ιάζνο ησλ ζχγρξνλσλ Διιήλσλ είλαη φηη ζηξέθεηαη θπξίσο ζηα δπηηθά πξφηππα δηαηξνθήο μερλψληαο ηα νθέιε ηεο κεζνγεηαθήο δηαηξνθήο. Απηφ ζπκβαίλεη δηφηη κε ηελ είζνδν ησλ γπλαηθψλ ζην ρψξν εξγαζίαο,φια έρνπλ αλαηξαπεί κε απνηέιεζκα λα αθηεξψλεηαη ιίγνο ρξφλνο ζηελ πξνεηνηκαζία ησλ γεπκάησλ θαη λα αλαδεηνχληαη νη εχθνιεο ιχζεηο (έηνηκν θαγεηφ, θαγεηφ ηχπνπ fast-food). Άιιν έλα κεγάιν ζθάικα είλαη ε ππεξθαηαλάισζε ιηπαξψλ, δάραξεο, θξέαηνο θαη βηνκεραλνπνηεκέλσλ ηξνθίκσλ. Σν πιήζνο ησλ θαξθηλνγφλσλ ζπζηαηηθψλ πνπ πεξηέρνπλ απνηεινχλ ηνλ βαζηθφηεξν παξάγνληα πνπ ζηεξεί ηνλ ζχγρξνλν Έιιελα απφ ρξφληα θαη πνηφηεηα δσήο. Απηή ε εζθαικέλε ζχγρξνλε δηαηξνθή καο θέξλεη αληηκέησπνπο κε έλα παηδί πνπ εμειίζζεηαη ζηνλ απξηαλφ παρχζαξθν ελήιηθα. Έλαλ ελήιηθα ίζσο δηαβεηηθφ, θαξδηνπαζή, θαξθηλνπαζή θαη κε άιιεο ζνβαξέο αζζέλεηεο, πνπ ζα κπνξνχζαλ λα είραλ πξνιεθζεί αθνινπζψληαο κηα δηαηξνθή ζχκθσλα κε ηελ κεζνγεηαθή.

9

Γενικό Λφκειο Σήνου

Μεςογειακή Διατροφή και Διατροφικζσ Διαταραχζσ

1.2 Σα θύξηα ραξαθηεξηζηηθά ηεο Μεζνγεηαθήο δηαηξνθήο Ζ Παξαδνζηαθή Μεζνγεηαθή Γηαηξνθή, χζηεξα απφ κειέηεο ζηε ρψξα καο θαη ζε άιιεο ρψξεο, έρεη απνδεηρηεί ε πην πγηεηλή δηαηξνθή. Δίλαη μαθνπζηή δηφηη εκπεξηέρεη επεξγεηηθέο ηδηφηεηεο θαζψο πξνθπιάζζεη απφ εκθξάγκαηα ηεο θαξδηάο θαη απφ δηάθνξεο κνξθέο θαξθίλνπ, έρεη πνιχ ιίγεο ζεξκίδεο, ηνλψλεη ηνλ νξγαληζκφ, βνεζάεη ζηελ θαιχηεξε ιεηηνπξγία ηνπ εληέξνπ θ.ά. Ο ηξφπνο απηφο δηαηξνθήο θεξδίδεη φιν θαη πεξηζζφηεξν έδαθνο ηα ηειεπηαία ρξφληα, θαζψο δηάθνξεο κειέηεο δείρλνπλ φηη νη θάηνηθνη ησλ Μεζνγεηαθψλ πεξηνρψλ δνπλ πεξηζζφηεξν, ελψ πνιχ ζπαληφηεξα (ζε ζρέζε κε ηνπο Ακεξηθαλνχο θαη ηνπο Βνξεηνεπξσπαίνπο), πάζρνπλ απφ θαξθίλν εληέξνπ θαη ζηήζνπο ή θαξδηαθέο παζήζεηο. Σν κελνχ είλαη απιφ θαη ζηεξίδεηαη ζηε ιηηή Μεζνγεηαθή δηαηξνθή: ρνξηαξηθά, θξνχηα, φζπξηα, ιαραληθά, αγλφ ηπξί, δπκσηφ καχξν ςσκί, σκφ ειαηφιαδν, μεξνί θαξπνί, ιίγν ζπηηηθφ θξαζί θαη ςάξηα! Απηά ηα βαζηθά ραξαθηεξηζηηθά ηεο Μεζνγεηαθήο δηαηξνθήο δειαδή ε πςειή

θαηαλάισζε

θξνχησλ,

ιαραληθψλ

θαη

αθφξεζησλ

ιηπαξψλ,

πξνζηαηεχνπλ-εθηφο ησλ άιισλ-ην δέξκα απφ ηα ζεκάδηα ηνπ ρξφλνπ, δειαδή ηηο ξπηίδεο. ΢ε ζπλδπαζκφ κε θαζεκεξηλή ζσκαηηθή άζθεζε (π.ρ. πεξπάηεκα, ρνξφο, θιπ) ην Μεζνγεηαθφ δηαηξνθηθφ κελνχ απνηειεί ζπληαγή γηα καθξνδσία, πγεία θαη νκνξθηά! Ζ ζπγθεθξηκέλε δηαηξνθηθή ζχλζεζε ηεο Μεζνγεηαθήο Γηαηξνθήο έρεη σο απνηέιεζκα αθελφο ρακειή πεξηεθηηθφηεηα ζε θνξεζκέλα ιηπαξά θαη ρνιεζηεξφιε θαη αθεηέξνπ πςειή πεξηεθηηθφηεηα ζε πδαηάλζξαθεο θαη ίλεο. Ζ θαζεκεξηλή θαηαλάισζε ειαηφιαδνπ ζπλεπάγεηαη πςειή πεξηεθηηθφηεηα ηεο δίαηηαο ζε κνλναθφξεζηα ιηπαξά νμέα.

10

Γενικό Λφκειο Σήνου

Μεςογειακή Διατροφή και Διατροφικζσ Διαταραχζσ

Σα ραξαθηεξηζηηθά ηεο είλαη ηα εμήο: 

Αθζνλία ηξνθψλ θπηηθήο πξνέιεπζεο, φπσο θξνχηα,

ιαραληθά,

παηάηεο,

δεκεηξηαθά

φζπξηα.



Διαηφιαδνσο

βαζηθφ

έιαην,

πνπ

αληηθαζηζηά φια ηα άιια ιίπε θαη έιαηα φπσο βνχηπξν, καξγαξίλε θηι.



Καζεκεξηλή ιήςε κηθξψλ πνζνηήησλ γαιαθηνθνκηθψλ πξντφλησλ, φπσο ην ηπξί θαη ην γηανχξηη.



Καηαλάισζε ςαξηνχ θαη πνπιεξηθψλ ζε

εβδνκαδηαία

βάζε

θαζεκεξηλή).

11

(φρη

θαη

Γενικό Λφκειο Σήνου



Μεςογειακή Διατροφή και Διατροφικζσ Διαταραχζσ

Απγά ην πνιχ κέρξη 4 ηελ εβδνκάδα (λα ζεκεησζεί

φηη

ζηνλ

αξηζκφ

απηφλ

πεξηιακβάλνληαη

θαη

απηά

πνπ

ρξεζηκνπνηήζεθαλ ζην καγείξεκα). 

Καηαλάισζε δάραξεο (πνπ ππάξρεη βέβαηα ζηα γιπθά) ζε εβδνκαδηαία βάζε (φρη θαζεκεξηλή).





"Κφθθηλν" θξέαο (κνζράξη, ρνηξηλφ θηι.) κφλν ιίγεο θνξέο ην κήλα.

Φπζηθή δξαζηεξηφηεηα (πεξπάηεκα, θίλεζε γεληθφηεξα) ζην επίπεδν πνπ ζπληεξεί ηελ αίζζεζε θαζεκεξηλήο πγείαο θαη επεμίαο.



Λνγηθή θαηαλάισζε θξαζηνχ (ζπλήζσο κε ηα γεχκαηα 1-2 πνηεξάθηα ηνπ θξαζηνχ)

12

Γενικό Λφκειο Σήνου

Μεςογειακή Διατροφή και Διατροφικζσ Διαταραχζσ

1.3 Γηαηξνθηθή Ππξακίδα Σα βαζηθά ηεο ραξαθηεξηζηηθά απεηθνλίδνληαη ζρεκαηηθά κε ηελ αληίζηνηρε Γηαηξνθηθή Ππξακίδα. Πξφθεηηαη γηα κηα γξαθηθή αλαπαξάζηαζε ησλ πνζνηήησλ ησλ δηαθφξσλ ζπζηαηηθψλ ηεο δίαηηαο κε ηε κνξθή ππξακίδαο

Ζ ππξακίδα ηξνθίκσλ είλαη έλα γξάθεκα ην νπνίν ρσξίδεη ηα δηάθνξα ηξφθηκα ζε νκάδεο, κε ηηο νπνίεο ζέιεη λα καο βνεζήζεη λα θαηαλνήζνπκε ηε πνζφηεηα πνπ πξέπεη λα θαηαλαιψλνπκε απφ θάζε είδνο ηξνθψλ. Ζ ππξακίδα απηή εζσθιείεη ηηο βαζηθέο αξρέο ηεο ηζνξξνπεκέλεο δηαηξνθήο θαη απνηειεί έλα ρξήζηκν θαη θαηαλνεηφ εξγαιείν γηα κηθξνχο θαη κεγάινπο. Αο δνχκε ινηπφλ ηη πξέπεη λα γλσξίδνπκε γηα απηήλ! Ηζηνξία ηεο ππξακίδαο ηξνθίκσλ Ζ πξψηε εκθάληζε ελφο εξγαιείνπ παξεκθεξέο κε ηελ ππξακίδα ηξνθίκσλ έγηλε ην 1972 ζηε ΢νπεδία, κε ηελ ηδέα ησλ «Βαζηθψλ ηξνθίκσλ», ηα νπνία είλαη ζξεπηηθά θαη παξάιιεια νηθνλνκηθά θαη πξέπεη λα ππάξρνπλ ζηελ εκεξήζηα δηαηξνθή ηνπ πιεζπζκνχ. ΢ηε ζπλέρεηα εκθαλίζηεθαλ 13

Γενικό Λφκειο Σήνου

Μεςογειακή Διατροφή και Διατροφικζσ Διαταραχζσ

παξφκνηεο ππξακίδεο ζηηο ΢θαλδηλαβηθέο ρψξεο, ζηε Γεξκαλία, ζηελ Ηαπσλία θαη ηε ΢ξη Λάλθα, φπνπ ην 1992 έθαλε ηελ εκθάληζε ηεο ε παγθνζκίσο γλσζηή ππξακίδα ησλ ΖΠΑ. Ζ ππξακίδα απηή δηαρσξίδεηαη ζε έμη νξηδφληηα επίπεδα, ππνλνεί φηη θάπνηεο νκάδεο είλαη ε βάζε ηεο δηαηξνθήο καο θαη αλεβαίλνληαο πξνρσξάκε ζε ιηγφηεξν ζεκαληηθέο νκάδεο, θαη αλαβαζκίδεηαη ην 2005 απφ ηελ θαηλνχξηα ππξακίδα ησλ θάζεησλ επηπέδσλ πνπ ππνγξακκίδεη ηελ ίζε ζεκαληηθφηεηα ησλ νκάδσλ ηξνθίκσλ αιιά ζε δηαθνξεηηθέο δνζνινγίεο. Σέινο ηνλ Ηνχλην ηνπ 2011 πξνσζείηαη ην πξφγξακκα «Σν πηάην κνπ», φπνπ δίλεηαη έκθαζε ζε θξνχηα, ιαραληθά θαη ρακειψλ ιηπαξψλ γαιαθηνθνκηθά. «Σν πηάην κνπ» αλ θαη δφζεθε σο αλαβάζκηζε ηεο ππξακίδαο ηνπ 2005, έρεη δερζεί ηδηαίηεξε θξηηηθή σο αλεπαξθέο θαη δπζθνινλφεην, θαη έηζη ζα αλαιχζνπκε ηελ ππξακίδα ηνπ 2005 πνπ είλαη επξέσο απνδερηή απφ ηελ επηζηεκνληθή θνηλφηεηα. Οη νκάδεο ηξνθίκσλ είλαη νη εμήο: 1.

Ομάδα ηων δημηηριακών: Η πορηοκαλί ομάδα

Οκάδα πνπ πεξηιακβάλεη ηα δεκεηξηαθά, ην ςσκί, ην ξχδη, ηα δπκαξηθά, ηα φζπξηα. Φαίλεηαη λα πεξηιακβάλεη ηε κεγαιχηεξε ζέζε ζηε ππξακίδα, δειαδή πξέπεη λα είλαη ην κεγαιχηεξν κέξνο ηεο θαζεκεξηλήο καο δηαηξνθήο 2.

Ομάδα ηων λατανικών: Η πράζινη ομάδα.

Οκάδα πνπ πεξηιακβάλεη ιαραληθά φπσο ληνκάηα, κπξφθνιν, θαξφην, ιάραλν θ.η.ι.. Σξίηε ζέζε ζηε ππξακίδα, ρξεηαδφκαζηε 2-5 κεξίδεο ζηε θαζεκεξηλή καο δηαηξνθή.

3.

Ομάδα ηων θρούηων: Η κόκκινη ομάδα.

Οκάδα ησλ θξνχησλ. Πξνζνρή, δελ θαηαλαιψλνπκε απεξηφξηζηα αιιά 2 κε 4 θξνχηα ηελ εκέξα είλαη αξθεηά 4.

Ομάδα ηοσ λίποσς: Η κίηρινη ομάδα.

Ζ κεγάιε έθπιεμε ηεο λέαο ππξακίδαο. Πεξηιακβάλεη ηα ιίπε θαη ηα έιαηα. Πξνηείλεηαη απφ φιε ηελ νκάδα ην ειαηφιαδν θαη ζπλίζηαηαη ζηελ πνζφηεηα ησλ 2 θνπηαιηψλ ηεο ζνχπαο εκεξεζίσο.

14

Γενικό Λφκειο Σήνου

5.

Μεςογειακή Διατροφή και Διατροφικζσ Διαταραχζσ

Ομάδα ηων γαλακηοκομικών: Η μπλε ομάδα.

Πεξηιακβάλνληαη ην γάια, ην γηανχξηη θαη ηα ηπξηά θαη πξνηείλνληαη γαιαθηνθνκηθά ρακειά ζε ιηπαξά.

1.4 Πιενλεθηήκαηα θαη κεηνλεθηήκαηα Μεζνγεηαθήο Γηαηξνθήο Σα πιενλεθηήκαηα ηεο κεζνγεηαθήο δηαηξνθήο, νη ζεηηθέο ηεο επηπηψζεηο ζηελ πγεία θαη ηε καθξνδσία, ε επηζηεκνληθή νκνθσλία, νη ζπλερείο αλαθνξέο ζηνλ παγθφζκην ηχπν γη' απηήλ θαη ε θήκε πνπ απέθηεζε ζε φιν ηνλ θφζκν, πξνθάιεζαλ αχμεζε ηεο δήηεζεο ησλ κεζνγεηαθψλ πξντφλησλ ζε φιεο ηηο ρψξεο! Οη κειέηεο έδεημαλ φηη ηα νθέιε ζηελ πγεία ηνπ αλζξψπνπ απφ ηελ κεζνγεηαθή δηαηξνθή, πξνέξρνληαη απφ ην κεζνγεηαθφ δηαηηνιφγην σο ζχλνιν, θαη φρη απφ θάπνην κεκνλσκέλν ζπζηαηηθφ ηνπ. Απηφ πνπ ην θαζηζηά ηφζν επεξγεηηθφ, είλαη ν ζπλδπαζκφο ησλ ηξνθψλ θαη πηζαλφηαηα νη ρεκηθέο αιιειεπηδξάζεηο ησλ ζπζηαηηθψλ ηνπο. Αο εμεηάζνπκε έλα πξνο έλα φια ηεο ηα πξνηεξήκαηα: -Δίλαη λφζηηκε.

-Υάξε ζηελ πνηθηιία ησλ ηξνθψλ ηεο, ππάξρνπλ αλεμάληιεηεο δπλαηφηεηεο (έλα ηξφθηκν κπνξεί λα καγεηξεπηεί κε πνιινχο θαη δηαθνξεηηθνχο ηξφπνπο).

-Έρεη ρακειή πεξηβαιινληηθή επηβάξπλζε (θηιηθά θαη φρη δεκηνγφλα πξντφληα).

-Πξνζηαηεχεη ηελ βηνπνηθηιφηεηα θαη ην νηθνζχζηεκα.

-Δίλαη πνιηηηζκηθά απνδεθηή.

-Δίλαη αζθαιήο θαη πγηεηλή.

-Βειηηζηνπνηεί ηνπο θπζηθνχο θαη αλζξψπηλνπο πφξνπο.

-Ζ πξνψζεζε ηεο κεζνγεηαθήο δηαηξνθήο ζα κπνξνχζε λα δηαδξακαηίζεη πξσηεχνληα ξφιν ζηελ αεηθφξν αλάπηπμε ηεο γεσξγίαο ζηελ πεξηνρή ηεο Μεζνγείνπ.

15

Γενικό Λφκειο Σήνου

Μεςογειακή Διατροφή και Διατροφικζσ Διαταραχζσ

-Απνηξέπεη απφ θαξδηαθέο παζήζεηο θαη νξηζκέλνπο ηχπνπο θαξθίλνπ αιιά θαη απφ άιιεο ρξφληεο παζήζεηο (εμαηξεηηθά πγηεηλή γηα ηελ θαξδηά θαη ην θαξδηαγγεηαθφ ζχζηεκα).

-Γηαθπιάηηεη ηηο ηνπηθέο θαιιηέξγεηεο θαη πνηθηιίεο.

-Ζ θαιιηέξγεηα ησλ ηνπηθψλ πξντφλησλ κέζσ ηεο Μεζνγεηαθήο Γηαηξνθήο ζπκβάιιεη ζε έλα βηψζηκν πεξηβάιινλ θαη ζηελ απαζρφιεζε ησλ θαηνίθσλ κηαο πεξηνρήο.

-Δπηβξάδπλζε ηνπ γήξαηνο (κείσζε ηεο ζλεζηκφηεηαο απφ γεληθά αίηηα αιιά εηδηθφηεξα απφ ζηεθαληαία λφζν).

-Μείσζε ησλ επηπέδσλ ησλ ηξηγιπθεξηδίσλ, ηεο νιηθήο θαη ηεο LDL - ''θαθήο'' ρνιεζηεξφιεο θαη δηαηήξεζε ησλ επηπέδσλ ηεο ΖDL- ''θαιήο'' ρνιεζηεξφιεο ζην αίκα.

-Μείσζε ηεο ζπρλφηεηαο εκθάληζεο Γηαβήηε ηχπνπ 2.

-Μείσζε ησλ επηπέδσλ ηεο αξηεξηαθήο πίεζεο.

-Μείσζε ηεο εκθάληζεο εγθεθαιηθψλ επεηζνδίσλ.

-Μείσζε ηεο ζπρλφηεηαο εκθάληζεο ησλ λφζσλ Parkinson θαη Alzheimer, θαζψο θαη κείσζε ηεο ζλεζηκφηεηαο απφ ηελ λφζν Alzheimer.

-Γελ είλαη πςειήο ζεξκηδηθήο αμίαο.

16

Γενικό Λφκειο Σήνου

Μεςογειακή Διατροφή και Διατροφικζσ Διαταραχζσ

΋πσο ζε φια ηα πξάγκαηα, φκσο, πίζσ απφ ηα πιενλεθηήκαηα θξχβνληαη ηα αξλεηηθά ζηνηρεία. Καηά ηελ γλψκε καο βέβαηα, αλ ''δπγίζνπκε'' ηα πιενλεθηήκαηα θαη ηα κεηνλεθηήκαηα απηήο ηεο πνιχηηκεο δίαηηαο ζα δνχκε φ,ηη πξφθεηηαη γηα κία-ην ιηγφηεξν- επεξγεηηθή δηαηξνθή! Υαξαθηεξηζηηθά αλαθέξνπκε ηα παξαθάησ κεηνλεθηήκαηα: -Τςειφ θφζηνο ησλ ηξνθίκσλ.

-Γπζθνιία απφθηεζεο ησλ παξαδνζηαθψλ απηψλ πξντφλησλ θαηά ηελ δηάξθεηα νξηζκέλσλ επνρψλ.

-Πξέπεη λα πεξάζεη έλα κεγάιν ρξνληθφ δηάζηεκα γηα λα αιιάμεηο πιήξσο ηηο δηαηξνθηθέο ζπλήζεηεο πνπ

είρεο, γηα

λα

δεηο

ηα

απαηηνχκελα

απνηειέζκαηα ζηελ πγεία αιιά θαη ηελ..ζηινπέηα ζνπ. Δίλαη θαηαλνεηφ ινηπφλ, φηη ην κνληέιν ηεο κεζνγεηαθήο δηαηξνθήο, είλαη ην πιένλ ηδαληθφ γηα ηελ δηαηήξεζε ηεο θαιήο πγείαο θαη ηεο καθξνδσίαο.

17

Γενικό Λφκειο Σήνου

Μεςογειακή Διατροφή και Διατροφικζσ Διαταραχζσ

1.5 Μεζνγεηαθή δηαηξνθή θαη νθέιε ζηελ πγεία Ζ Μεζνγεηαθή Γηαηξνθή είλαη έλα είδνο δηαηξνθήο πνπ ραξαθηεξίδεηαη απφ ρακειή θαηαλάισζε ιίπνπο θαη ηδηαίηεξα θνξεζκέλσλ ιηπαξψλ νμέσλ, θαη αληίζεηα απφ πςειή θαηαλάισζε πδαηαλζξάθσλ , πνπ βξίζθνληαη θπξίσο ζηα ζηηεξά θαη ηα πξντφληα ηνπο (δεκεηξηαθά , ςσκί , ξχδη θαη καθαξφληα), ζηα θξνχηα , ζηα ιαραληθά , ζην γάια θαη ηα γαιαθηνθνκηθά. Ζ κεζνγεηαθή δηαηξνθή είλαη επίζεο πινχζηα ζε βηηακίλεο, ελψ ε θχξηα κνξθή ιίπνπο πνπ ρξεζηκνπνηείηαη είλαη ην ειαηφιαδν. Ζ δηαηξνθή απηή νλνκάζηεθε έηζη γηαηί ρξεζηκνπνηείηαη απφ ηνπο επξσπατθνχο ιανχο ηεο Μεζνγείνπ δειαδή Ηζπαλία, Αιβαλία, Ηηαιία, Διιάδα θαη Κχπξν απφ ην 1960. ΢χκθσλα κε ζηαηηζηηθέο πνπ έρνπλ γίλεη ζε απηέο ηηο ρψξεο δείρλεη φηη απηφ ην είδνο ηεο δηαηξνθήο νδεγεί ζε ρακειά πνζνζηά εθθπιηζηηθψλ αζζελεηψλ. Πνιπεηείο έξεπλεο έρνπλ απνδείμεη φηη ε Μεζνγεηαθή Γηαηξνθή ζεσξείηαη σο ν πιένλ πγηεηλφο ηξφπνο δηαηξνθήο αθνχ πξνζηαηεχεη απφ θαξδηαθέο πξνζβνιέο, θαξθίλν (π.ρ. παρένο εληέξνπ θαη ζηνκάρνπ), παρπζαξθία, θ.ά. ΋κσο ε δηαηξνθή ηνπ ζχγρξνλνπ αλζξψπνπ, εηδηθφηεξα απηνχ πνπ δεη ζηηο κεγάιεο πφιεηο, μεθεχγεη θαηά πνιχ απφ ην Μεζνγεηαθφ κνληέιν θαη ραξαθηεξίδεηαη απφ ηελ θαηαλάισζε, ζπρλά ππεξθαηαλάισζε, κεγάισλ πνζνηήησλ θαγεηνχ πνπ πεξηέρνπλ πνιιά ιίπε θαη ειάρηζηεο θπηηθέο ίλεο. Ζ κεζνγεηαθή δηαηξνθή έθαλε δηάζεκε ηελ Διιάδα νδεγψληαο ηνπο εηδηθνχο αλά ηνλ θφζκν λα ζηξέςνπλ ηνλ ελδηαθέξνλ ηνπο ζην «θαηλφκελν ηεο Κξήηεο», φπσο νλνκάζηεθε, ράξε ζηε καθξνδσία ηνπ πιεζπζκνχ ηνπ λεζηνχ. Πξψηνη νη Μηλσίηεο θαηαλφεζαλ ηελ αμία κηαο ηζνξξνπεκέλεο δηαηξνθήο θαη απηφ θαίλεηαη απφ κεγάια πηζάξηα πνπ βξέζεθαλ ζηα αλάθηνξα ηεο Κλσζνχ θαη ζηα νπνία έβαδαλ ιάδη ειηάο, δεκεηξηαθνχο θαξπνχο, φζπξηα, θξαζί θαη κέιη. Σν ίδην καξηπξνχλ θαη νη δηάθνξεο εηθνλνγξαθίεο. ΋ζν πεξλνχζαλ ηα ρξφληα θαη θηάλνληαο ζηγά-ζηγά ζηα βπδαληηλά ρξφληα νη απφγνλνη ησλ Μηλσηηψλ (ή αιιηψο Κξεηηθνί) δηαηήξεζαλ ηηο ζπλήζεηέο ησλ πξνγφλσλ ηνπο πνπ δηαζψδνληαη κέρξη ζήκεξα. Αθφκα, ν Πιάησλ ζηελ «Πνιηηεία» ζπληζηά ζηνπο λένπο ιηηή δηαηξνθή απφ ςσκί, ειηέο, ηπξί, βνιβνχο θαη ιάραλα. Σελ ίδηα επνρή πνπ φινο ν θφζκνο πζηεξείην αηζζεηηθήο ζην ζέκα

18

Γενικό Λφκειο Σήνου

Μεςογειακή Διατροφή και Διατροφικζσ Διαταραχζσ

ηεο δηαηξνθήο θαη δελ έδηλε ζεκαζία ζηε γεχζε, νη Έιιελεο ρξεζηκνπνηνχζαλ 70 είδε ςσκηνχ. Ζ παξαδνζηαθή Μεζνγεηαθή Γηαηξνθή κπνξεί λα πεξηγξαθεί κε ηα εμήο ραξαθηεξηζηηθά: • Τςειή αλαινγία ζε κνλναθφξεζηα πξνο θνξεζκέλα ιηπαξά νμέα • Μέηξηα θαηαλάισζε αηζπιηθήο αιθνφιεο (θφθθηλνπ θξαζηνχ) • Τςειή θαηαλάισζε νζπξίσλ • Τςειή θαηαλάισζε δεκεηξηαθψλ (θαη ςσκηνχ) • Τςειή θαηαλάισζε θξνχησλ θαη ιαραληθψλ • Υακειή θαηαλάισζε θξέαηνο θαη πξντφλησλ θξέαηνο

Σα ηειεπηαία ρξφληα φιν θαη πεξηζζφηεξνη άλζξσπνη ηείλνπλ πξνο ηελ Μεζνγεηαθή Γηαηξνθή, δηφηη πιήζνο κειεηψλ θαη εξεπλψλ δείρλνπλ φηη νη θάηνηθνη Μεζνγεηαθψλ πεξηνρψλ δνπλ πεξηζζφηεξν, ζε ζρέζε κε ηνπο Ακεξηθαλνχο θαη ηνπο Βνξεηνεπξσπαίνπο, ηνπ νπνίνπο ¨ζεξίδεη¨ ν θαξθίλνο εληέξνπ ή ζηήζνπο θαη νη θαξδηαθέο παζήζεηο.

1.6 Ζ Μεζνγεηαθή Γηαηξνθή ζηηο κέξεο καο Απφ ηφηε πνπ ήζνπλ κηθξφ παηδί άθνπγεο ηελ ίδηα θξάζε: «θάε ην θαΐ ζνπ γηα λα κεγαιψζεηο», απφ γνλείο, γηαγηάδεο αθφκα θαη απφ γηαηξνχο. Ζ αιήζεηα είλαη φηη είραλ δίθην. Απηφ πνπ ηξσο φκσο δελ βνεζά κφλν ηελ αλάπηπμε ζνπ αιιά θαη…

19

Γενικό Λφκειο Σήνου

Μεςογειακή Διατροφή και Διατροφικζσ Διαταραχζσ

• ζηηο αζιεηηθέο ζνπ επηδφζεηο • ζηηο λνεκαηηθέο ζνπ ηθαλφηεηεο • ζηελ δηάζεζε ζνπ • ζηελ εκθάληζε ζνπ • ζηελ πγεία ζνπ Με ιίγα ιφγηα ηα πάληα. Αλ δελ ηξσο θαιά, ζα θαλεί παληνχ: απφ ηνπο βαζκνχο ζνπ κέρξη θαη ηελ εκθάληζε ζνπ. Δπηπιένλ αλ είζαη κεηαμχ 15 θαη 18 ρξνλψλ νινθιεξψλεηο ην ηειηθφ ζηάδην αλάπηπμεο. Γηα ηα θνξίηζηα, απηφ ζεκαίλεη επηπιένλ ιίπνο ζε θάπνηα ζεκεία ηνπ ζψκαηνο, ελψ γηα ηα αγφξηα ζεκαίλεη αχμεζε κπτθήο κάδαο. Απηέο νη αιιαγέο, ζπρλά ελζαξξχλνπλ ηα θνξίηζηα λα θάλνπλ δίαηηεο γηα λα κείλνπλ αδχλαηεο, ελψ ηα αγφξηα λα ηξψλε ππεξβνιηθά γηα λα ηθαλνπνηήζνπλ ηελ πείλα θαη φξεμε ηνπο. Μηα θαιή αξρή είλαη λα ππάξρεη πνηθηιία ηξνθψλ φπσο πξνηείλεη ε Μεζνγεηαθή Ππξακίδα Γηαηξνθήο. ΢πληζηά λα ηξσο απφ φιεο ηηο νκάδεο ηξνθψλ: • Φξνχηα • Λαραληθά • Κξέαο, Κνηφπνπιν, Φάξη • Φσκί, Επκαξηθά, Ρχδη, Παηάηεο • Σπξί, Γηανχξηη, Γάια • Καη ιηγφηεξν ζπρλά γιπθά Γειαδή ιίγν απφ φια! Γηφηη

φιεο

νη

ηξνθέο

πνπ

ηξψκε

πεξηέρνπλ:

βηηακίλεο,

πξσηεΐλεο,

πδαηάλζξαθεο, ιηπαξά κέηαιια θαη ηρλνζηνηρεία. Απηά είλαη απαξαίηεηα ζηνηρεία γηα ηελ ζσζηή αλάπηπμε θαη ιεηηνπξγία ηνπ νξγαληζκνχ. Πην ζπγθεθξηκέλα: 1) Οη βηηακίλεο ή αιιηψο ζπκπιεξσκαηηθέο ζξεπηηθέο νπζίεο (επεηδή δελ παξέρνπλ ελέξγεηα) είλαη βαζηθέο νξγαληθέο νπζίεο πνπ ρξεηάδνληαη ζε κηθξέο πνζφηεηεο ζηνλ αλζξψπηλν νξγαληζκφ γηα λα γίλνπλ εηδηθέο κεηαβνιηθέο 20

Γενικό Λφκειο Σήνου

Μεςογειακή Διατροφή και Διατροφικζσ Διαταραχζσ

δηεξγαζίεο, φπσο π.ρ. ζηελ πήμε ηνπ αίκαηνο, ζηελ φξαζε, ζηελ λεπξνκπτθή ιεηηνπξγία, ζηελ θαιή εκθάληζε ηνπ δέξκαηνο, ζε νζηηθέο ιεηηνπξγίεο, ζηνλ ζρεκαηηζκφ θπηηαξηθψλ κεκβξαλψλ, ζηελ αλαπαξαγσγή, ζηνλ ζρεκαηηζκφ νξηζκέλσλ νξκνλψλ θαη ζηελ απειεπζέξσζε ελέξγεηαο θ.α. Ζ παξαηεηακέλε αλεπαξθήο πξφζιεςε ζπγθεθξηκέλσλ βηηακηλψλ κπνξεί λα νδεγήζεη ζε ζνβαξέο επηπινθέο.

2) Οη πξσηεΐλεο αλεπξίζθνληαη ζε φινπο ηνπο δψληεο ηζηνχο θαη ν ξφινο ηνπο ζπλίζηαηαη θχξηα ζηελ αλάπηπμε ησλ ηζηψλ θαη ηελ απνθαηάζηαζε ησλ ηζηηθψλ βιαβψλ. Οη βαζηθέο ηνπο δνκηθέο κνλάδεο είλαη ηα ακηλνμέα. Κάζε κφξην ηνπο ζρεκαηίδεηαη θπξίσο απφ άηνκα άλζξαθα, νμπγφλνπ θαη πδξνγφλνπ. Πεξηέρνπλ αθφκα άηνκα αδψηνπ, ζείνπ, θσζθφξνπ θαη ζηδήξνπ. Πεγέο πςειήο πνηφηεηαο πξσηετλψλ είλαη ηα απγά, ην γάια, ην θξέαο, ην ςάξη θαη ηα πνπιεξηθά.Ζ ζπληζηακέλε πξφζιεςε γηα ελήιηθεο είλαη 1 γξακκάξην πξσηεΐλεο αλά θηιφ ζσκαηηθνχ βάξνπο εκεξεζίσο (1γξ/kg). Ζ κεγαιχηεξε θαηαλάισζε δελ θαίλεηαη λα έρεη θαλέλα ζεηηθφ απνηέιεζκα αθφκα θαη ζε αζιεηέο πνπ αζρνινχληαη κε αζιήκαηα δχλακεο θαη επηβάξπλζεο ζε επίπεδν πξσηαζιεηηζκνχ ή απηνχο πνπ αζθνχληαη πνιχ έληνλα. Έηζη νη επηπιένλ πνζφηεηεο

πξσηεΐλεο

απνκνλψλνληαη,

κεηαηξέπνληαη

ζε

ιίπνο

θαη

απνζεθεχνληαη γηα κειινληηθή παξαγσγή ελέξγεηαο. Αθφκα ζα πξέπεη λα πξνζζέζνπκε φηη ε απμεκέλε θαηαλάισζε πξσηεΐλεο κπνξεί λα επηβαξχλεη ηελ ιεηηνπξγία ησλ λεθξψλ θαη ηνπ ήπαηνο.

3) Οη πδαηάλζξαθεο είλαη νπζίεο πνπ ζρεκαηίδνληαη απφ ηελ ζπλέλσζε αηφκσλ

άλζξαθα,

πδξνγφλνπ

θαη

νμπγφλνπ.

Υξεζηκνπνηνχληαη

ζαλ

ελεξγεηαθέο νπζίεο ζηα κπτθά θχηηαξα, αθνχ κεηαηξαπνχλ ζηελ απινχζηεξε κνξθή ηνπο, ηελ γιπθφδε. Μνξθέο

πδαηαλζξάθσλ

πνπ

βξίζθνπκε

ζηα

ηξφθηκα

είλαη

νη

κνλνζαθραξίηεο, νη δηζαθραξίηεο θαη νη πνιπζαθραξίηεο.( Ζ δηαθνξά ηνπο έγθεηηαη ζηελ ρεκηθή ηνπο δνκή). Ζ δηάζπαζε φισλ ησλ ζχλζεησλ πδαηαλζξάθσλ μεθηλάεη ζηελ ζηνκαηηθή θνηιφηεηα, ππφ ηελ επίδξαζε ηεο πηπαιίλεο ηνπ ζάιηνπ θαη ζπλερίδεηαη ζην ιεπηφ έληεξν ππφ ηελ δξάζε άιισλ ελδχκσλ. Σειηθή κνξθή είλαη νη κνλνζαθραξίηεο ή νη δηζαθραξίηεο, νη νπνίνη απφ ηα αηκνθφξα αγγεία ησλ εληεξηθψλ ιαρλψλ. Μεηά ηελ απνξξφθεζε, φια 21

Γενικό Λφκειο Σήνου

Μεςογειακή Διατροφή και Διατροφικζσ Διαταραχζσ

ηα ζάθραξα κεηαηξέπνληαη ζε γιπθφδε ζην ήπαξ. Ζ γιπθφδε αξρηθά θπθινθνξεί ζην αίκα. ΢ηελ ζπλέρεηα κπνξεί είηε λα ρξεζηκνπνηεζεί άκεζα απφ ηα θχηηαξα γηα ηελ παξαγσγή ελέξγεηαο, είηε λα απνζεθεπηεί ζηνπο κχεο θαη ην ήπαξ κε ηελ κνξθή γιπθνγφλνπ, είηε λα κεηαηξαπεί ζε ιίπνο θαη λα απνζεθεπηεί γηα κειινληηθή παξαγσγή ελέξγεηαο. Σν πνζνζηφ ησλ πδαηαλζξάθσλ πνπ πξέπεη λα πεξηέρνληαη ζην εκεξήζην δηαηηνιφγην θάζε αλζξψπνπ, εθηφο απφ ηα άηνκα πνπ πάζρνπλ απφ ζπγθεθξηκέλεο αζζέλεηεο, είλαη ην 50 - 55 % επί ηνπ ζπλφινπ ηεο πξνζιακβαλφκελεο ελέξγεηαο. Βαζηθέο πεγέο πδαηαλζξάθσλ είλαη ηα δεκεηξηαθά, ην ςσκί, ηα δπκαξηθά, ηα φζπξηα, ηα ιαραληθά, ηα θξνχηα (πεξηέρνπλ πνιπζαθραξίηεο), ηα γαιαθηνθνκηθά (πεξηέρνπλ θπξίσο ηνλ δηζαθραξίηε γαιαθηφδε) θαη ηα γιπθά (απιά ζάθραξα).

4)

Σα

ιηπίδηα

ηξηγιπθεξηδίσλ.

απνζεθεχνληαη Γηαθξίλνληαη

ζηνλ νξγαληζκφ ζε

θνξεζκέλα,

κε

ηελ κνξθή

ησλ

κνλναθφξεζηα

θαη

πνιπαθφξεζηα, (αλάινγα κε ηελ ρεκηθή ηνπο δνκή). Οη ιηπνπξσηεΐλεο είλαη ελψζεηο πςειήο ζπνπδαηφηεηαο γηα ηνλ αλζξψπηλν νξγαληζκφ, αθνχ απνηεινχλ ηνλ θχξην ηξφπν κεηαθνξάο ησλ ιηπηδίσλ δηακέζνπ ηεο θπθινθνξίαο ηνπ αίκαηνο. Οη βαζηθέο ιεηηνπξγίεο ησλ ιηπηδίσλ είλαη : • Ζ παξαγσγή θαη απνζήθεπζε ελέξγεηαο. Σν ιίπνο είλαη ε ηδαληθή πξψηε χιε γηα παξαγσγή ελέξγεηαο, αθνχ γηα θάζεγξακκάξην απνδίδεη 9 kcal, ζε αληίζεζε κε ηνπο πδαηάλζξαθεο θαη ηηο πξσηεΐλεο πνπ απνδίδνπλ 4 kcal.

• Πξνζθέξεη πξνζηαζία ζε δηάθνξα δσηηθά φξγαλα φπσο είλαη ε θαξδηά, ην ήπαξ, νη λεθξνί, ν ζπιήλαο, ν εγθέθαινο θαη ν λσηηαίνο κπειφο. Δπίζεο κνλψλεη ησλ νξγαληζκφ, κεηψλνληαο έηζη ηελ απψιεηα ζεξκφηεηαο κε απνηέιεζκα ηελ αχμεζε ηεο αληνρήο ηνπ θάζε αηφκνπ ζηηο απμνκεηψζεηο ηεο ζεξκνθξαζίαο θαη ηδηαίηεξα ζην ςχρνο.

• Βνεζνχλ ζηελ κεηαθνξά ησλ ιηπνδηαιπηψλ βηηακηλψλ Α, Δ, D, θαη Κ.

• Βνεζνχλ ζηελ θαηαζηνιή ηεο πείλαο. Λφγσ ηεο ρεκηθήο ηνπο δνκήο θαζπζηεξείηαη ε θέλσζε ηνπ ζηνκάρνπ κέρξη θαη 3,5 ψξεο κεηά ηελ πέςε. Ζ 22

Γενικό Λφκειο Σήνου

Μεςογειακή Διατροφή και Διατροφικζσ Διαταραχζσ

παξακνλή ηνπ ιίπνπο ζηελ θνηιφηεηα ηνπ ζηνκάρνπ έρεη σο απνηέιεζκα ηελ θαζπζηέξεζε ησλ θαηλφκελσλ ηεο πείλαο. Ζ ζπληζηακέλε πξφζιεςε ιίπνπο είλαη πεξίπνπ ην 30% επί ηνπ ζπλφινπ ηεο πξνζιακβαλφκελεο ελέξγεηαο. Ζ πξφζιεςε ησλ θνξεζκέλσλ ιηπψλ δελ ζα πξέπεη λα μεπεξλά ην 10%, ελψ ζε άηνκα κε πςειά επίπεδα ιηπηδίσλ ζην αίκα ην 7%. Σα πνιπαθφξεζηα ζα πξέπεη λα θαιχπηνπλ ην 10% θαη ηα κνλναθφξεζηα ιηπαξά νμέα ην ππφινηπν

πνζνζηφ.

΋ζνλ

αθνξά

ηελ

ρνιεζηεξφιε,

ε

Ακεξηθάληθε

Καξδηνινγηθή εηαηξεία ζπληζηά φηη ην κέγηζην εκεξήζην πνζφ πξφζιεςεο δελ ζα πξέπεη λα μεπεξλά ηα 300 mg. Γηα άηνκα κε πςειά επίπεδα ρνιεζηεξφιεο ην εκεξήζην πνζφ πξφζιεςεο θπκαίλεηαη απφ 150-200 mg. Βαζηθέο πεγέο είλαη ηα δσηθά θαη θπηηθά ιίπε θαη έιαηα, ην θξέαο, ην ςάξη, ην δέξκα ησλ πνπιεξηθψλ θαη ηα γαιαθηνθνκηθά. Πην ζπγθεθξηκέλα, νη ζεκαληηθφηεξεο πεγέο θνξεζκέλσλ ιηπαξψλ νμέσλ είλαη θπξίσο ηα δσηθά ηξφθηκα θαη ηα ηεγαληζκέλα θαγεηά, κνλναθφξεζησλ ιηπαξψλ νμέσλ ην ειαηφιαδν θαη πνιπαθφξεζησλ ηα ιηπαξά ςάξηα.

5) Σα κέηαιια θαη ηα ηρλνζηνηρεία εκθαλίδνληαη ζην ζψκα θαη ζηηο ηξνθέο θπξίσο ζε ηνληθή κνξθή. Σα απαξαίηεηα κέηαιια θαη ηρλνζηνηρεία γηα ηνλ αλζξψπηλν νξγαληζκφ είλαη ην αζβέζηην, ν θψζθνξνο, ην καγλήζην, ην λάηξην, ην θάιην, ην ριψξην θαη ην ζείν. Σα κέηαιια (ζε αληίζεζε κε ηηο βηηακίλεο) δηαηεξνχλ ηε ρεκηθή ηνπο ηαπηφηεηα. ΋ηαλ εηζέιζνπλ ζην ζψκα παξακέλνπλ κέρξη λα απεθθξηζνχλ, δελ κπνξνχλ λα αιιάμνπλ ζε νηηδήπνηε άιιν δελ θαηαζηξέθνληαη κε ηε ζεξκνθξαζία, ηνλ αέξα, ηα νμέα ή ην αλαθάηεκα. ΢ηελ πξαγκαηηθφηεηα ε ζηάρηε πνπ κέλεη φηαλ νη ηξνθέο θαίγνληαη είλαη απηά πνπ ππήξραλ ζε απηέο αξρηθά. Σα κέηαιια κπνξνχλ λα ραζνχλ απφ ηηο ηξνθέο κφλν αλ δηαιπζνχλ ζην λεξφ. Γξάζε ησλ κεηάιισλ Σα κέηαιια έρνπλ ζεκαληηθή δξάζε ηφζν κε ηε κνξθή ηφλησλ δηαιπκέλα ζηα ζσκαηηθά πγξά φζν θαη σο ζπζηαηηθά απαξαίηεησλ κνξίσλ. Σα κεηαιιηθά ηφληα ζηα ζσκαηηθά πγξά ξπζκίδνπλ ηε δξάζε πνιιψλ ελδχκσλ, δηαηεξνχλ ηελ νμενβαζηθή ηζνξξνπία θαη ηελ νζκσηηθή πίεζε, δηεπθνιχλνπλ ηε δηακεκβξαληθή κεηαθνξά απαξαίηεησλ ζξεπηηθψλ ζπζηαηηθψλ θαη κνξίσλ θαη 23

Γενικό Λφκειο Σήνου

Μεςογειακή Διατροφή και Διατροφικζσ Διαταραχζσ

δηαηεξνχλ ηελ επεξεζηζηφηεηα ησλ λεχξσλ θαη ησλ κπψλ. ΢ε κεξηθέο πεξηπηψζεηο, ηα κεηαιιηθά ηφληα είλαη δνκηθά ζπζηαηηθά εμσθπηηαξηθψλ ηζηψλ ηνπ ζψκαηνο, φπσο νζηά θαη δφληηα. Πνιιά κέηαιια φπσο ςεπδάξγπξνο θαη ζίδεξνο εκπιέθνληαη κε δηάθνξνπο ηξφπνπο ζηε δηαδηθαζία ηεο αλάπηπμεο.

1.7 Μηα νινθιεξσκέλε εκέξα ηεο Μεζνγεηαθήο Γηαηξνθήο ΠΡΧΗΝΟ • 1 πνηήξη γάια(΢ην γάια ππάξρνπλ φια ηα απαξαίηεηα ακηλνμέα, θαη ή βηνινγηθή ηνπ αμία είλαη πνιχ κεγάιε. Σν γάια είλαη ην κνλαδηθφ ηξφθηκν ζηε θχζε πνπ πεξηέρεη ηελ πςειήο ζεκαζίαο πξσηεΐλε, γλσζηή σο θαδεΐλε. Σα πεπηίδηα πνπ πξνέξρνληαη απφ ηελ θαδεΐλε εληζρχνπλ ηε θπζηθή άκπλα ηνπ νξγαληζκνχ, ξπζκίδνπλ ηε ζσζηή πίεζε ηνπ αίκαηνο, βνεζνχλ ζηελ αληηκεηψπηζε ηνπ ζηξεο θαη έρνπλ θαηαπξαυληηθέο ηδηφηεηεο.)

• 1κπαλάλα(ε κπαλάλα είλαη πςειήο πεξηεθηηθφηεηαο ζε πδαηάλζξαθεο θαη ζεξκηδηθήο αμίαο (90-130 kcal) ζε ζρέζε κε ηα ππφινηπα θξνχηα αθφκα είλαη πνιχ θαιή πεγή Βηηακίλεο C, θαιίνπ θαη θπηηθψλ ηλψλ. Ζ βηηακίλε C πνπ πεξηέρεηαη ζηε κπαλάλα, εληζρχεη ηελ αληηνμεηδσηηθή άκπλα ηνπ αλζξψπηλνπ νξγαληζκνχ θαη πξνζηαηεχεη απφ αζζέλεηεο. Δπηπιένλ, ε βηηακίλε C είλαη ηδηαίηεξα πνιχηηκε γηα ηε ζχλζεζε ηνπ ζπλδεηηθνχ ηζηνχ, ηελ απνξξφθεζε ηνπ ζηδήξνπ θαη ηε ζχλζεζε θπηηάξσλ ηνπ αίκαηνο πεξηέρεη 3 ζάθραξα, ηε ζνπθξφδε, ηε θξνπθηφδε θαη ηε γιπθφδε, ηα νπνία κεηαβνιίδνληαη πνιχ γξήγνξα παξέρνληαο άκεζε πεγή ελέξγεηαο ζηνλ νξγαληζκφ απμάλνληαο ηε ζπγθέληξσζε γιπθφδεο ζην αίκα Σέινο, ζα πξέπεη λα πξνζζέζνπκε φηη ε κπαλάλα δελ πεξηέρεη λάηξην, ελψ έρεη ίρλε ιίπνπο θαη ρνιεζηεξφιεο.)

• 2 θέηεο θέηθ (ζπζηαηηθά: 4 απγά, 1 θιηηδάλη βνχηπξν, 1 θιηηδάλη γάια, 2 θιηηδάληα αιεχξη, μχζκα πνξηνθαιηνχ, 2 θνπηαιηέο ηνπ γιπθνχ θαθάν,1 θνπηαιηάbakingpowder, 2 θιηηδάληα δάραξε)

24

Γενικό Λφκειο Σήνου

Μεςογειακή Διατροφή και Διατροφικζσ Διαταραχζσ

ΓΔΚΑΣΗΑΝΟ • 1 πνηήξη ρπκφ πνξηνθάιη(Σν πνξηνθάιη είλαη πινχζην ζε βηηακίλε C. Πεξηέρεη επίζεο ζάθραξα, θάιην, αζβέζηην, θψζθνξν θαη βηηακίλε Α. Δίλαη σθέιηκν γηα ηε δηαηξνθή ηνπ αλζξψπνπ θαη ε ζξεπηηθή ηνπ αμία είλαη κεγάιε.)

• 1 ζάληνπηηο κε: βνχηπξν, ηπξί, δακπφλ, ληνκάηα ΜΔ΢ΖΜΔΡΗΑΝΟ • Κνηφπνπιν κε ιαραληθά (ζπζηαηηθά: 4 θηιέηα θνηφπνπιν, 500γξ. θνινθπζάθηα, 200γξ. καληηάξηα, 200γξ.πηπεξηέο, 1 θξεκκχδη, 1κεγάιε ληνκάηα, 1 θνπηαιηά ηεο ζνχπαο ειαηφιαδν, αιάηη, πηπέξη, ξίγαλε) ΑΠΟΓΔΤΜΑΣΗΝΟ • Φξνπηνζαιάηα (ζπζηαηηθά: θξνχηα επνρήο, παγσηφ βαλίιηα, ζηξφπη θαξακέιαο, ζαληηγί) ΒΡΑΓΤΝΟ • Γηανχξηη κε θξνχηα επνρήο ή κέιη κε θαξχδηα (Σν γηανχξηη πεξηέxεη πςειφ πνζνζηφ πξσηετλψλ, αζβεζηίνπ, θσζθφξνπ, ςεπδάξγπξνπ, βηηακηλψλ Α, Β2 θαη Β12. O ζπλδπαζκφο φισλ απηψλ ησλ ζπζηαηηθψλ ζπκβάιιεη ζηε γξήγνξε αλάπηπμε ηνπ νξγαληζκνχ θαη ζηε δηαηήξεζε ηεο θαιήο πγείαο ηνπ.)

1.8 Παξνηκίεο κε δηαηξνθή Ζ αμία ηεο δηαηξνθήο ζηελ θαζεκεξηλφηεηά καο απνδεηθλχεηαη πεξίηξαλα απφ ηελ ρξήζε ησλ ηξνθψλ κέζα απφ παξνηκίεο. Δλδεηθηηθά παξαζέηνπκε ηηο παξαθάησ παξνηκίεο πνπ αθνξνχλ ζηηο δηαηξνθηθέο καο ζπλήζεηεο:

1. Αγάιηα αγάιηα γίλεηαη ε αγνπξίδα κέιη.

2. Αδηθίαο ζππξί ζπαξκέλν, θη αλ θπηξψζεη δελ θαξπίδεη.

3. Αθξηβφο ζηα πίηνπξα θαη θηελφο ζη' αιεχξη.

25

Γενικό Λφκειο Σήνου

Μεςογειακή Διατροφή και Διατροφικζσ Διαταραχζσ

4. Άιινη ζπέξλνπλ θαη ζεξίδνπλ θη άιινη ηξσλ' θαη καγαξίδνπλ.

5. Άλζξσπνο πνπ δελ πεηλάεη, ηη ζα πεη ςσκί δελ μέξεη 6. Άμηνο είλαη ζην θαΐ θαη γξήγνξνο ζηνλ χπλν.

7. Απφ θαθφ βαξέιη, μηλφ θξαζί ζα πάξεηο.

8. Απφ πίηα πνπ δελ ηξσο, ηη ζε λνηάδεη θη αλ θαεί.

9. Απφ ηελ πφιε έξρνκαη θαη ζηελ θνξθή θαλέιια.

10. Απγφ λα πάξεηο απ' απηφλ δελ έρεη θξφθν κέζα.

11. Απηά πνπ ζεο μελέξσηνο, ηα θάλεηο κεζπζκέλνο 12. Βιέπεηο θαΐ, θάηζε θάε. Βιέπεηο μχιν, ζήθσ θχγε.

13. Γηάλλεο θεξλάεη, Γηάλλεο πίλεη.

14. Γε ρνξηαίλεη κ` σξαία ιφγηα ε θνηιηά 15. Γίρσο ςσκί, δίρσο θξαζί παγψλεη ε αγάπε 16. Γπν θαξπνχδηα δελ ρσξάλ ζε κηα καζράιε 17. Δίλαη ζθιεξφ θαξχδη 18. Δίπε ην ςσκί ςσκάθη 19. Έλα κήιν ηελ εκέξα ηνλ γηαηξφ ηνλ θάλεη πέξα 20. Έραζε η' απγά θαη ηα παζράιηα.

21. Έρνπκε θαη ηνπ πνπιηνχ ην γάια 22. Ζ γξηά ε θφηα έρεη ην δνπκί 23. Ζ γπλαίθα θαη ν θαθέο ζέινπλ ςήζηκν 24. Ήηαλ ζηξαβφ ην θιήκα ην έθαγε θαη ν γάηδαξνο 25. Κάζε πξάγκα ζην θαηξφ ηνπ θαη ν θνιηφο ηνλ Αχγνπζην.

26. Καη ηελ πίηα νιφθιεξε θαη ην ζθπιί ρνξηάην.

27. Καιφκαζε ε γξηά ζηα ζχθα 28. Κφηα, πίηηα ην Γελάξε θαη θφθνξα ηνλ Αισλάξε 29. Κνπθί ην θνπθί γεκίδεη ην ζαθί.

30. Κξαζί, ζε πίλσ γηα θαιφ θαη ζπ κε παο ζην βξάρν 26

Γενικό Λφκειο Σήνου

Μεςογειακή Διατροφή και Διατροφικζσ Διαταραχζσ

31. Μαο παξηζηάλεη ην βαξχ πεπφλη.

32. Μεγάιε κπνπθηά θάε, κεγάιν ιφγν κελ πεηο 33. Μελ ηάμεηο ζ' Άγην θεξί θαη ζε παηδί θνπινχξη.

34. Μελ θπηξψλεηο εθεί πνπ δελ ζε ζπέξλνπλ.

35. Μλεκφζπλν κε μέλα θφιιπβα 36. Μπάηε ζθπιηά θ΄ αιέζηε.

37. Νεζηηθφ αξθνχδη δε ρνξεχεη 38. Ο πεηλαζκέλνο θαξβέιηα νλεηξεχεηαη 39. ΋ια πάλε κέιη γάια.

40. ΋πνηνο βαξηέηαη λα δπκψζεη πέληε εκέξεο θνζθηλίδεη.

41. ΋πνηνο κπιέθεηαη κε ηα πίηνπξα ηνλ ηξσλ νη θφηεο.

42. ΋πνπ αθνχο πνιιά θεξάζηα, θξάηα θαη κηθξφ θαιάζη.

43. Πηάζ' η' απγφ θαη θνχξες' ην.

44. Πλίγεζαη ζε κηα θνπηαιηά λεξφ.

45. Πνζ' απίδηα πηάλεη ν ζάθνο; 46. Σ’ ακπέιη ζέιεη ακπεινπξγφ, ην ζπίηη λνηθνθχξε.

47. Σα έθαλεο ζαιάηα.

48. Σα ιφγηα ζνπ κε ρφξηαζαλ θαη ην ςσκί ζνπ θάην.

49. Ση θάλεηο Γηάλλε; Κνπθηά ζπέξλσ!

50. Σί 'λαη ν θάβνπξαο ηη ην δνπκί ηνπ!

27

Γενικό Λφκειο Σήνου

Μεςογειακή Διατροφή και Διατροφικζσ Διαταραχζσ

51. Σν δέλδξν απφ ην θαξπφ γλσξίδεηαη.

52. Σν δέλδξν πνπ' ρεη ηνλ θαξπφ φιν πεηξνβνιηέηαη.

53. Σν ιάδη θη ε αιήζεηα πάληα βγαίλνπλ απφ πάλσ.

54. Σν κεγάιν ςάξη ηξψεη ην κηθξφ.

55. Σν κήιν θάησ απ' ηελ κειηά ζα πέζεη.

56. Σν ςάξη βξσκάεη απ΄ ην θεθάιη 57. Σνλ ρνξεχεη ζην ηαςί.

58. Σξεηο ην ιάδη, ηξεηο ην μίδη, έμη ην ιαδφμηδν 59. Σξψγνληαο έξρεηαη ε φξεμε.

60. Σσλ θξνλίκσλ ηα παηδηά πξηλ πεηλάζνπλ καγεηξεχνπλ 61. Τπάξρνπλ θαη αιινχ πνξηνθαιηέο πνπ θάλνπλ πνξηνθάιηα 62. Φάγακε καδί ςσκί θαη αιάηη 63. Φαζνχιη ηo θαζνχιη γεκίδεη ην ζαθνχιη.

64. Φάηε κάηηα ςάξηα θαη θνηιηά πεξίδξνκν.

65. Φσκί δελ έρνπκε ηπξί δεηάκε.

28

Γενικό Λφκειο Σήνου

Μεςογειακή Διατροφή και Διατροφικζσ Διαταραχζσ

2.1 Ζ δηαηξνθή ησλ αζιεηώλ ζηελ Αξραία Διιάδα

Απφ ηελ αξραηφηεηα, ν αζιεηηζκφο είλαη έλα αλαπφζπαζην θνκκάηη ηεο δσήο θαη ηεο θνπιηνχξαο ησλ αλζξψπσλ. Αξρηθά, μεθίλεζε απφ ηελ αλάγθε ηνπ αλζξψπνπ γηα επηβίσζε (θπλήγη) θαη ζηελ ζπλέρεηα εμειίρζεθε ζε πην πνιχπινθε κνξθή αζιεηηζκνχ (δηάθνξα είδε αζιεκάησλ). Γηα ηελ θαιή απφδνζε ηνπ αζιεηή ζεκαζία έρνπλ ε πξνπφλεζε, νη γελεηηθέο πξνδηαγξαθέο θαη ε δηαηξνθή. Ζ θαηάιιειε δηαηξνθή ζηνλ αζιεηηζκφ απνηειεί αλαπφζπαζην κέξνο ηεο ζηήξημεο ησλ αζιεηψλ θαη ζπκβάιιεη ζηελ αληνρή θαη απνθαηάζηαζε ηνπ νξγαληζκνχ κεηά απφ πξνπνλεηηθέο θαη αγσληζηηθέο επηβαξχλζεηο. Ζ δηαηξνθή ησλ αζιεηψλ ζηελ αξραία Διιάδα

σο κέζν βειηίσζεο ησλ

αζιεηηθψλ επηδφζεσλ, απνηέιεζε αληηθείκελν ελδηαθέξνληνο απφ πνιχ λσξίο. Ζ πξναγσγή ηεο πγείαο θαη ε αξκνληθή αλάπηπμε ηνπ ζψκαηνο θαη ηνπ πλεχκαηνο ησλ λέσλ, θαιιηεξγήζεθε ζηελ Αξραία Διιάδα ηφζν ζηα γπκλαζηήξηα φζν θαη ζηηο παιαίζηξεο. Ο αξραίνο ειιεληθφο θφζκνο έζεζε ηελ πγεία θαη ηελ νκνξθηά ηνπ ζψκαηνο πάλσ απφ φια ηα αγαζά, ρσξίο λα δηζηάζεη λα ζηηγκαηίζεη ηηο ππεξβνιέο ηνπ επαγγεικαηηζκνχ θαη λα γξάςεη γηα ηηο άζρεκεο πιεπξέο ηνπ. Καηά ηνλ Αξηζηνηέιε, άιισζηε, ν ζθνπφο ηεο γπκλαζηηθήο είλαη παηδαγσγηθφο θαη αηζζεηηθφο. ΢ηνπο πξψηνπο αηψλεο ησλ αγψλσλ νη απνδφζεηο ησλ αζιεηψλ βαζίδνληαλ ζηελ εηδηθή δηαηξνθή θαη ζηελ αζθεηηθή αγσγή ηνπο. Αζιεηήο γηα ηα ηέιε ηνπ 5νπ π.Υ. αηψλα ζήκαηλε απηφο πνπ σο επάγγεικα είρε ηε ζπκκεηνρή ηνπ ζε αγψλεο πνπ ηνπ παξείραλ ηα απαξαίηεηα γηα λα δήζεη. ΢ηα πιαίζηα ινηπφλ απηήο ηεο κνξθήο πνπ πήξε ε άζιεζε, ε δηαηξνθή έπαημε ζεκαληηθφ ξφιν ζηε βειηίσζε ησλ επηδφζεσλ θαη ζπληέιεζε ζην λα αιιάμεη εθ βάζξσλ ε ηδέα ηνπ Αζιεηηζκνχ. ΢ηνλ ΋κεξν φπνπ γίλνληαλ αγψλεο θαηά πεξίζηαζε, δελ ππάξρεη ζπζηεκαηηθή 29

Γενικό Λφκειο Σήνου

Μεςογειακή Διατροφή και Διατροφικζσ Διαταραχζσ

πξνπφλεζε νχηε εηδηθή δηαηξνθή, γεγνλφο πνπ ζπλερίζηεθε κέρξη θαη κεηά ηελ πεξίνδν ησλ ΢θνηεηλψλ Υξφλσλ (11νο - 10νο π.Υ. αηψλαο). Σφζν ν Πιάησλ, φζν θαη ν Αξηζηνηέιεο πίζηεπαλ φηη ν γπκλαζηήο είρε εμεηδηθεπκέλεο γλψζεηο ζρεηηθά κε ηελ πξνεηνηκαζία ησλ αζιεηψλ θαη ηελ πξφιεςε ησλ αζζελεηψλ. Αμίδεη λα ζεκεησζεί, φηη πνιιέο είλαη νη επηγξαθέο πνπ βξέζεθαλ ζην βσκφ ηνπ Αζθιεπηνχ ζηελ Δπίδαπξν, φπνπ νη αζζελείο θαηέθεπγαλ ππφ ηελ παξαθίλεζε ησλ ηεξέσλ ζηε ζσκαηηθή άζθεζε πξνο απνθαηάζηαζε ηεο πγείαο. Ζ «ηαηξηθή γπκλαζηηθή» απφ ηφηε πνπ εκθαλίζηεθε είρε άκεζε ζρέζε κε ηε δίαηηα ησλ αζιεηψλ, ε νπνία εκθαλίδεηαη ζηα 500π.Υ. Ζ λίθε ζηνπο Οιπκπηαθνχο θαη ζηνπο άιινπο παλειιήληνπο αγψλεο, απνηειεί γηα ηε ζπλείδεζε ηνπ αξραίνπ θφζκνπ, κία λίθε ζεκαίλνπζαο αμίαο. Παξά ηε γεληθή απνδνρή ηεο αζιεηηθήο αμίαο θαη θαηά ηε δηάξθεηα ηεο αξραηφηεηαο έληνλε ήηαλ ε ακθηζβήηεζε γηα «ηνλ ηδηαίηεξν ηξφπν δσήο ησλ αζιεηψλ», ηε δίαηηα ησλ αζιεηψλ, θαζψο απηή ζε αξθεηέο πεξηπηψζεηο ζεσξνχληαλ ππεξβνιηθή θαη θαηαλαγθαζηηθή. Ο Δπξηπίδεο, ν Φηιφζηξαηνο, ν Αζήλαηνο θαηεγνξνχλ ηελ ππεξβνιή ζηε δηαηξνθή, ελψ απφ ηνλ Αξηζηνθάλε πξνέξρεηαη ε θξάζε «ηξψεη ζαλ παιαηζηήο». Δλδεηθηηθά, αλαθέξνπκε ηε Δίαηηα ηνπ Παιαηζηή: Πξσηλό: παμηκάδηα θξηζαξέληα, γάια, ειηέο, κέιη, θαξχδηα θαη ζχθα. Γεύκα: Κξέαο απφ θαηζίθη, θνηφπνπιν ή ιαγφ ςεηφ, πνπξέο απφ κπηδέιηα, ζαιάηα ρφξηα, ηπξί θαηζηθίζην ςεκέλν ζηε ζράξα, ςσκί θξηζαξέλην, 1 κήιν ή θξνχην επνρήο. Δλδηάκεζα: 2-3 ζχθα ή δακάζθελα, γάια θαηζηθίζην, 1 θέηα ςσκί καχξν, κέιη 3-4 θνπηαιηέο, 5 ακχγδαια. Γείπλν: Φάξη, πιεγνχξη κε γάια θαη ηπξί, ζαιάηα κε ιάραλν, ζέιηλν, δπφζκν, θξεκκχδη, ξαπαλάθη, ξφδη & 2 θνπηαιηέο ειαηφιαδν, μχδη, ιίγν θφθθηλν θξαζί & κέιη, 2-3 θέηεο ςσκί θξηζαξέλην, 3 ζχθα, θξαζί θφθθηλν λεξσκέλν. Πξν ηνπ ύπλνπ: Γηανχξηη ή γάια 1 πνηήξη, 3-4 θνπηαιηέο κέιη, 5 ακχγδαια ςεκέλα. Ζ δηαηξνθή ησλ αζιεηψλ, πνπ ζε ηίπνηα δελ δηέθεξε απφ εθείλε ησλ απιψλ πνιηηψλ, απνηεινχληαλ απφ γαιαθηνθνκηθά πξντφληα, ιάδη, ιαραληθά, ςσκί, θξνχηα θαη κηθξέο πνζφηεηεο ςαξηψλ θαη θξέαηνο. Καηά ηνλ Γηνγέλε ηνλ Λαέξηην ηε βαζηθή ηξνθή ησλ αζιεηψλ ηελ απνηεινχζαλ μεξά ζχθα, 30

Γενικό Λφκειο Σήνου

Μεςογειακή Διατροφή και Διατροφικζσ Διαταραχζσ

ρισξφ ηπξί θαη πιεγνχξη. Αξγφηεξα φκσο, ζχκθσλα κε ηνλ Γαιελφ άξρηζαλ λα ηξψλε απνθιεηζηηθά θξέαο θαη κεξηθνί ην παξάθαλαλ (κε ηνλ θαηξφ πνιινί αζιεηέο γίλνληαλ παρχζαξθνη θαη δελ κπνξνχζαλ λα πάξνπλ κέξνο ζε αγψλεο). ΢ηα 500-480 π.Υ. καο πιεξνθνξεί ν Παπζαλίαο, φηη ν Γξνκχο απφ ηε ΢ηχκθαιν πέηπρε λίθεο ζηνλ δφιηρν δξφκν ζηελ Οιπκπία, ζηα Πχζηα, ζηα Ίζζκηα θαη ζηα Νέκεα, ηηο νπνίεο θαη απέδσζε ζηε δηαηξνθή ηνπ, αληηθαζηζηψληαο ην ηπξί κε πνζφηεηεο θξέαηνο. Ο ππγκάρνο Δπξπκέλεο απφ ηε ΢άκν, ήηαλ ληθεηήο ζηελ 77 ε Οιπκπηάδα, απέδσζε δε ηε λίθε ηνπ ζηε ρξήζε θξέαηνο αληί ηπξηνχ ζαλ θχξηα δηαηξνθή. Οη ηαηξνί, θαηά ηνλ Φηιφζηξαην, αζρνινχληαλ κέξεο φζνλ αθνξά ηα είδε ςαξηψλ, ηα νπνία είλαη θαηάιιεια γηα ηε δηαηξνθή ησλ αζιεηψλ ιέγνληαο πνηα ςάξηα είλαη θαηάιιεια θαη γηαηί. Ο Ηππνθξάηεο αλαθεξφκελνο ζηνπο ζψθξνλεο αζιεηέο αλαθέξεη φηη: «απηνί πνπ αζινχληαη γηα ην θαιφ ηξψλε κφλν ην ςσκί ζε έλα δείπλν θξέαηνο». Τπνζηεξίδεη αθφκε, ην ζπλδπαζκφ ηεο δηαηξνθήο κε ηε γπκλαζηηθή. Μπνξεί ζηελ αξραηφηεηα λα κελ ππήξραλ θαξκαθνδηεγεξηηθέο νπζίεο, έδηλαλ φκσο ζηνπο αζιεηέο λα ηξψλε θαηά ηε δηάξθεηα ησλ αγψλσλ ςσκί, πνπ δπκψζεθε κε ρπκφ ηνπ θπηνχ «κχθσλ ν ππλνθφξνο», δειαδή

κε

θάπνην

νπηνχρν

πγξφ

ή

εθρχιηζκα θπηψλ πινχζην ζε αιθαινεηδή,1 φπσο ε ηππνπξίο.2 Δμάιινπ, νη θπζηθέο ηξνθέο

θαη

ηα

ζεξαπεπηηθά

βφηαλα

εμαζθάιηδαλ ζηνπο αζιεηέο θαιή πγεία, επεμία, ελέξγεηα θαη ην πάζνο πνπ είλαη απαξαίηεηα γηα ηε λίθε.

Oη Οιπκπηαθνί αγψλεο ζηελ αξραηφηεηα ήηαλ ε πην ζεκαληηθή δηνξγάλσζε ηεο αξραίαο Διιάδαο θαη δηεμάγνληαλ ζηελ Αξραία Οιπκπία θάζε ηέζζεξα ρξφληα ην 776 π.Υ.. ΢ηα Οιχκπηα έπαηξλαλ κέξνο αζιεηέο απφ φιε ηελ Διιάδα (θαη αξγφηεξα απφ άιια κέξε) θαη ζηαδηαθά απέθηεζαλ ηδηαίηεξε 1

Σα αιθαινεηδή απνηεινχλ ηδηαίηεξε θαηεγνξία νξγαληθψλ ελψζεσλ πνπ πεξηέρνπλ άδσην. Δληνπίδνληαη θπζηθά θπξίσο ζε θάπνηα θπηά θαη κεξηθέο θνξέο θαη ζε δψα.

2

Γέλνο δηθνηπιήδνλσλ θπηψλ, ην κνλαδηθφ ηεο νηθνγέλεηαο ησλ ηππνπξηδηδψλ. Πεξηιακβάλεη ιίγα είδε πνιπεηψλ πδξφβησλ πνσδψλ θπηψλ, ηα νπνία ζπλαληψληαη ζε ιίκλεο θαη έιε ηεο Βφξεηαο Ακεξηθήο, ηεο Δπξαζίαο θαη ηεο Απζηξαιίαο.

31

Γενικό Λφκειο Σήνου

Μεςογειακή Διατροφή και Διατροφικζσ Διαταραχζσ

αίγιε. Ζ δηνξγάλσζή ηνπο γηλφηαλ κέρξη ην 393 φηαλ ν απηνθξάηνξαο Θενδφζηνο απαγφξεπζε ηελ δηεμαγσγή ηνπο. Απφ ην 1896, αλαβίσζαλ κε ηελ νλνκαζία Οιπκπηαθνί Αγψλεο θαη δηεμάγνληαη σο δηεζλείο αγψλεο, γλσζηνί θαη σο Θεξηλνί Οιπκπηαθνί.

2.2 Οιπκπηαθνί αγώλεο θαη δηαηξνθή ζηελ αξραηόηεηα ΢χκθσλα κε ηνλ αξραίν Έιιελα αζιεηή Aηιταλφ αμηφπηζηε πεγή, ν πξψηνο αζιεηήο πνπ αθνινχζεζε πνηέ εηδηθή δηαηξνθή ήηαλ ν Ίθθνο απφ ηνλ Σάξαληα, πνπ έδεζε θαηά ηνλ 5ν αηψλα π.Υ. Ο Πιάησλ επηβεβαηψλεη πσο αθνινπζνχζε πνιχ πεηζαξρεκέλν πξφγξακκα, κε ηελ έθθξαζε «γεύκα ηνπ Ίθθνπ» λα γίλεηαη παξνηκηψδεο. Χζηφζν, ν Μίισλ απφ ηνλ Κξφησλα, νιπκπηνλίθεο πάιεο, θαηείρε ηε θήκε πσο θαηαλάισλε 7,5 ιίηξα θξαζηνχ θαη 9 θηιά ςσκί θαη θάκπνζν θξέαο θαζεκεξηλά. Πξηλ απφ απηφλ, νη αζιεηέο ηεο θιαζηθήο επνρήο αθνινπζνχζαλ δίαηηα ζηεξηγκέλε ζηηο μεξέο ηξνθέο (μεξνθαγία), φπσο γηα παξάδεηγκα ζηα μεξά ζχθα, ην ηπξί θαη ην ςσκί. Ο Ππζαγφξαο ελδέρεηαη λα είλαη ν πξψηνο πνπ ζπκβνπιεχεη ηνπο αζιεηέο λα θαηαλαιψλνπλ θξέαο. Αθνινχζσο, νη πξνπνλεηέο ζπληζηνχλ κηα πξνθαζνξηζκέλε δηαηξνθή : γηα λα θαηαθηήζεη θάπνηνο έλαλ νιπκπηαθφ ηίηιν «πξέπεη λα αθνινπζεί ηδηαίηεξε δηαηξνθή, λα κελ ηξψεη επηδφξπηα, λα κελ πίλεη παγσκέλν λεξφ θαη λα κελ θαηαλαιψλεη πνηήξηα θξαζηνχ φπνηε ηνπ θάλεη θέθη». Ζ δηαηξνθή απηή πξέπεη λα είρε σο βάζε

ην

θξέαο,

πιεξνθνξία

πνπ

επηβεβαηψλεη

ν

Παπζαλίαο.

Ο ηαηξφο Γαιελφο απνδνθηκάδεη ηνπο ζχγρξνλνχο ηνπ αζιεηέο επεηδή θαηαλαιψλνπλ σκφ θξέαο πνπ αθφκε ζηάδεη αίκα. Θεσξεί πσο ε ζπλήζεηα απηή πξνθαιεί πχθλσζε ηεο ζαξθηθήο κάδαο εμαθαλίδνληαο ηελ εζσηεξηθή ζεξκφηεηα ηνπ ζψκαηνο, νδεγψληαο ζηαδηαθά ηνλ αζιεηή ζην ζάλαην. Αληίζεηα, ππνζηεξίδεη πσο ε δηαηξνθή πξέπεη λα πξνζαξκφδεηαη ζηηο ηδηαίηεξεο αλάγθεο ηνπ θάζε αζιεηή θαη λα βαζίδεηαη ζηηο ζπκβνπιέο εμεηδηθεπκέλνπ ηαηξνχ. <<Θέιω λα ληθήζω ζηνπο Οιπκπηαθνύο αγώλεο [...] Πξέπεη λα απνδερηείο κηα πεηζαξρία, λα ππνβιεζείο ζε δίαηηα, λα απέρεηο από ηηο ιηρνπδηέο, λα 32

Γενικό Λφκειο Σήνου

Μεςογειακή Διατροφή και Διατροφικζσ Διαταραχζσ

αζθείζαη αλαγθαζηηθά ζε νξηζκέλε ώξα, θαη κε ηελ δέζηε θαη κε ην θξύν, λα κελ πίλεηο παγωκέλα πνηά, νύηε θξαζί όηαλ έρεηο ηελ επθαηξία. Με ιίγα ιόγηα πξέπεη λα παξαδνζείο ζηνλ πξνπνλεηή ζνπ ζαλ ζε γηαηξό» (Επίθηεηνο). ΋πσο βιέπνπκε ε επηηπρία δελ είλαη κηθξή δνπιεηά θαη φια είλαη κειεηεκέλα γηα λα επλνήζνπλ ηελ λίθε. Απφ πνιχ λσξίο ν γπκλαζηήο επηβιέπεη αθφκα θαη ηελ δηαηξνθή ησλ αζιεηψλ ηνπ. Γηα πνιχ θαηξφ ζπληζηνχλ ζηνπο αζιεηέο ηνπο λα ηξέθνληαη κε γαιαθηνθνκηθά ή κε μεξά ζχθα θη έπεηηα θάζε άζιεκα ζα αλαπηχμεη ηα δηθά ηνπ ''θφιπα''. Ο Ίθθνο ν Σαξαληίλνο (πεληαζιεηήο ληθεηήο ην 476 π.Υ) ππεξαζπίδεηαη ηελ ζεμνπαιηθή απνρή πξηλ ηνπο αγψλεο. Ο Άζπινο ν Κξνησληάηεο (δξνκέαο) επλνεί ηελ ειαθξηά δηαηξνθή, ελψ νη αζιεηέο ηεο πάιεο θαηαλαιψλνπλ εληππσζηαθέο πνζφηεηεο θξέαηνο, έπεηηα απφ ηελ αλαθάιπςε ησλ ελεξγεηαθψλ ηνπ αξεηψλ απφ ηνλ Ππζαγφξα. Αξγφηεξα ν Ηππνθξάηεο, ν Γαιελφο ή αθφκε θαη ν Φηιφζηξαηνο, ζα γξάςνπλ κε ηελ ζεηξά ηνπο ηηο δηθέο ηνπο ζπκβνπιέο.

2.3 ΢ύγρξνλνο αζιεηηζκόο θαη δηαηξνθή Ζ δηαηξνθή εμαθνινπζεί λα έρεη άκεζε ζρέζε κε ηνλ αζιεηηζκφ απφ ηα αξραία ρξφληα κέρξη θαη ζήκεξα. ΢ηηο κέξεο καο νη άλζξσπνη δίλνπλ ηδηαίηεξε βαξχηεηα ζηε δηαηξνθή, ηνπο φηαλ απηή ζπλνδεχεηαη απφ αζιεηηθέο δξαζηεξηφηεηεο πξνβαίλνληαο θάπνηεο θνξέο ζε ππεξβνιέο. Ζ πγεία ζπλδέεηαη βαζχηαηα κε ηελ ζσζηή δηαηξνθή θαη ηελ άζιεζε ζε ινγηθά πιαίζηα. Ζ αζιεηηθή απφδνζε κπνξεί λα επεξεαζηεί απφ ηελ πνηφηεηα ηεο δηαηξνθήο, απφ ηελ πνζφηεηα θαη ηε ρξνληθή ζηηγκή πνπ θαηαλαιψλνπκε θάηη. Δληνχηνηο, δελ ππάξρεη καγηθή ζπληαγή θαη νη βαζηθέο αξρέο κηαο δηαηξνθήο πνπ ζα πξνσζήζεη ηελ θαιή απφδνζε θαη ηελ θαιή πγεία κπνξνχλ λα ζπλνςηζηνχλ σο εμήο: 

Να θαηαλαιψλεηε αξθεηά ηξφθηκα γηα λα θαιχςεηε ηηο ελεξγεηαθέο ζαο

αλάγθεο. 

Να επηβεβαηψλεηε φηη έλα κεγάιν κέξνο απηήο ηεο ελέξγεηαο

πξνέξρεηαη απφ πδαηάλζξαθεο.

33

Γενικό Λφκειο Σήνου 

Μεςογειακή Διατροφή και Διατροφικζσ Διαταραχζσ

Να πξνγξακκαηίδεηε ηελ πξφζιεςε ηξνθίκσλ θαη πνηψλ, ψζηε κέζσ

απηψλ λα παξέρνληαη νη πδαηάλζξαθεο, φπνηε είλαη απαξαίηεηνη γηα ηελ απφδνζε θαη γηα ηελ απνθαηάζηαζε κεηά ηελ άζθεζε. 

Να ηξψηε πνηθηιία ηξνθίκσλ γηα λα ιακβάλεη ν νξγαληζκφο ζαο ηηο

απαξαίηεηεο πξσηεΐλεο, βηηακίλεο θαη ηα αλφξγαλα ζηνηρεία. 

Να πίλεηε αξθεηά πγξά γηα λα δηαηεξήζηε ελπδαησκέλνη.



Να πξνζέρεηε ηδηαίηεξα ηε ρξήζε δηαηηεηηθψλ ζπκπιεξσκάησλ.

Πνηθίιεο αλάγθεο: ΢ηελ πξάμε, νη αλάγθεο πνηθίιινπλ απφ ηνλ έλαλ αζιεηή ζηνλ άιιν, αλάινγα κε ην κέγεζνο, ηε δηάξθεηα θαη ηελ έληαζε ηεο πξνπφλεζεο θαη ηνπ αγψλα, θαη ηνλ ηχπν άζιεζεο (π.ρ. άζιεζε αληνρήο, φπσο νη καξαζψληνη, ζχληνκν έληνλν ηξέμηκν, δηαθεθνκκέλεο έληαζεο, φπσο ην πνδφζθαηξν ή δχλακεο, φπσο ε άξζε βαξψλ). Γελ ππάξρεη κηα θνηλή δηαηξνθή γηα φινπο ηνπο αζιεηέο θαη νη ηδηαίηεξεο αλάγθεο αιιάδνπλ αλάινγα κε ηα πξνγξάκκαηα ησλ αγψλσλ θαη ηεο πξνπφλεζεο. Ηδηαίηεξα νη ελεξγεηαθέο αλάγθεο πνηθίιινπλ ζεκαληηθά κεηαμχ ησλ αζιεηψλ. Καηά κέζνλ φξν, κηα κέηξηα ελεξγεηηθή γπλαίθα ρξεηάδεηαη 2000 kcal/εκέξα θαη έλαο άλδξαο πεξίπνπ 2500 kcal. Οη ειαθξηέο γπλαίθεο, πνπ αζθνχληαη ζε κέηξην βαζκφ θαη δηάγνπλ θαζηζηηθή δσή γηα ην ππφινηπν ηεο εκέξαο, ζα ρξεηαζηνχλ ιηγφηεξεο ζεξκίδεο, αιιά θάπνηνη άλδξεο αζιεηέο, φπσο νη πνδειάηεο θαη νη θσπειάηεο, ρξεηάδνληαη 5000 kcal αλά εκέξα. Πξνζιήςεηο χςνπο 8000 kcal έρνπλ θαηαγξαθεί θάπνηεο εκέξεο απφ ηνπο πνδειάηεο ζηνλ γχξν ηεο Γαιιίαο. ΢ε θάζε άθξν ηνπ ελεξγεηαθνχ θάζκαηνο κπνξεί λα είλαη αξθεηά δχζθνιν λα δηαηεξεζεί ε ελεξγεηαθή ηζνξξνπία - πάξα πνιιέο ζεξκίδεο νδεγνχλ ζε αλεπηζχκεηε αχμεζε βάξνπο θαη πάξα πνιχ ιίγεο ζεξκίδεο κπνξεί λα νδεγήζνπλ ζηελ απψιεηα δχλακεο θαη απφδνζεο. Σα βαζηθά Οη πδαηάλζξαθεο είλαη κηα δσηηθήο θαη γξήγνξεο κνξθήο ελέξγεηα γηα ηνπο αζθνχκελνπο κπο. Υσξίο θαιά απνζέκαηα πδαηαλζξάθσλ, φπσο γιπθνγφλν ζηνπο κπο θαη ην ζπθψηη, θαη ρσξίο ζπρλά επαλαγεκίζκαηα ηνπ νξγαληζκνχ κε ηξνθή θαη πγξά, ν ρξφλνο πνπ κπνξεί θάπνηνο λα θάλεη κηα κέηξηα πξνο έληνλε ζσκαηηθή δξαζηεξηφηεηα κπνξεί λα κεησζεί. Δθείλνη πνπ ζπκκεηέρνπλ ζε αζιεηηθά γεγνλφηα δηάξθεηαο άλσ ηεο κίαο ψξαο πξέπεη λα πξνζέμνπλ 34

Γενικό Λφκειο Σήνου

Μεςογειακή Διατροφή και Διατροφικζσ Διαταραχζσ

ηδηαίηεξα ηελ «ηξνθνδφηεζε» ηνπ ζψκαηφο ηνπο κε θαχζηκα απφ γεχκαηα θαη snacks πινχζηα ζε πδαηάλζξαθεο. Ζ αθπδάησζε εμαζζελίδεη ηελ απφδνζε θαη νη αζιεηέο δελ πξέπεη λα ράλνπλ πεξηζζφηεξν απφ ην 2% ηνπ ζσκαηηθνχ ηνπο βάξνπο θαηά ηε δηάξθεηα ηεο άζθεζεο. Ζ θαιή ελπδάησζε εθ ησλ πξνηέξσλ θαη ε θαηαλάισζε πγξψλ θαηά ηε δηάξθεηα, κεηαμχ θαη κεηά απφ αζιεηηθά γεγνλφηα είλαη ζεκαληηθή. ΋ηαλ νη απαηηήζεηο ζε πγξά είλαη πςειέο, φπσο ζηελ παξαηεηακέλε έληνλε δξαζηεξηφηεηα θαη ζηε δέζηε, ηφηε νη αζιεηέο ζα πξέπεη επίζεο λα θαηαλαιψλνπλ λάηξην θαη πδαηάλζξαθεο, είηε κέζσ ηξνθίκσλ είηε κε ηε ρξήζε αζιεηηθψλ πνηψλ. Οη

αζιεηέο

έρνπλ

πςειφηεξεο

πξσηετληθέο

απαηηήζεηο

απφ

ηνπο

αλζξψπνπο πνπ δηάγνπλ θαζηζηηθή δσή, αιιά απηέο θαιχπηνληαη επαξθψο απφ ηελ θαηαλάισζε κηαο θαλνληθήο κεηθηήο δίαηηαο, ε νπνία ηθαλνπνηεί ηηο αλάγθεο ζε ελέξγεηα. Ζ επηινγή κηαο επξείαο πνηθηιίαο ηξνθίκσλ κπνξεί επίζεο λα εμαζθαιίζεη επαξθή πξφζιεςε βηηακηλψλ θαη αλφξγαλσλ ζηνηρείσλ, αλ θαη νη πξνζιήςεηο ζηδήξνπ θαη αζβεζηίνπ κπνξνχλ λα είλαη ρακειέο ζε κεξηθέο αζιήηξηεο. Καλνληθά νη αζιεηέο δελ ζα έπξεπε λα ρξεηάδνληαη

ζπκπιεξψκαηα.·

΢ε

πεξίπησζε,

φκσο,

πνπ

ιακβάλνπλ

ζπκπιεξψκαηα ζα πξέπεη λα πξνζέρνπλ πνιχ θαηά ηε ρξήζε ηνπο, ιφγσ ηεο πηζαλφηεηαο γηα ζεηηθή δνθηκή ειέγρνπ ζε anti-dopping test. Σo θαγεηφ γηα ηνπο αζιεηέο πξέπεη λα είλαη επράξηζην θαη κπνξεί λα ζπκβάιιεη ζηε βειηίσζε ηεο αζιεηηθήο ηνπο απφδνζεο.

35

Γενικό Λφκειο Σήνου

Μεςογειακή Διατροφή και Διατροφικζσ Διαταραχζσ

2.4 Γηαηξνθή θαη άζιεζε ζηελ εθεβεία Ζ δηαηξνθή παίδεη ζεκαληηθφ ξφιν ζηελ εθεβεία, ηδηαίηεξα φηαλ ζπλππάξρεη θαη έληνλε αζιεηηθή δξαζηεξηφηεηα. Ζ πξφζιεςε ζξεπηηθψλ ζπζηαηηθψλ πξηλ ηελ άζθεζε πξνθπιάζζεη απφ ην αίζζεκα ηεο πείλαο θαηά ηελ δηάξθεηα ηεο πξνπφλεζεο θαη ζπκβάιιεη ζηε δηαηήξεζε ησλ επηζπκεηψλ επηπέδσλ γιπθφδεο ζηνπο κχεο. Πξνθεηκέλνπ ε πξνπφλεζε λα είλαη απνηειεζκαηηθή, ζα πξέπεη ην γεχκα πνπ ζα θαηαλαισζεί πξηλ ηελ άζθεζε λα έρεη ηα αθφινπζα ραξαθηεξηζηηθά: Να επηηξέπεη ζην ζηνκάρη λα είλαη ζρεηηθά άδεην θαηά ηελ εθθίλεζε



νπνηαζδήπνηε κνξθήο άζθεζεο (βάξε, αεξφβηα). Να κελ πξνθαιεί γαζηξεληεξηθή δπζθνξία ή αηζζήκαηα πείλαο,



δαιάδαο ή θφπσζεο. ΢πλεπψο, θαιφ είλαη λα απνθεχγνληαη ηξνθέο πνπ δεκηνπξγνχλ αέξηα (π.ρ. φζπξηα), πηθάληηθα πνπ πξνθαινχλ θανχξα θαη ηξφθηκα πνπ δεκηνπξγνχλ φγθν (π.ρ. πξντφληα πίηνπξνπ). Να παξέρεη επαξθή πνζφηεηα λεξνχ.



Δπηπιένλ, γηα λα ληψζνπκε θαιχηεξα ζα πξέπεη 3-4 ψξεο πξηλ ηελ άζθεζε λα έρνπκε θαηαλαιψζεη έλα γεχκα ζε ζηέξεα κνξθή. Έηζη, ζα ππάξρεη αξθεηφο ρξφλνο γηα λα γίλεη ε πέςε. ΢πγθεθξηκέλα, ζπλίζηαηαη ην γεχκα πξηλ ηελ άζθεζε λα πεξηέρεη ζεκαληηθφ πνζφ πδαηαλζξάθσλ θαη λα είλαη ρακειφ ζε ιίπνο. Σν ιίπνο ζπληειεί ζε κεγαιχηεξν ρξφλν πέςεο ηεο ηξνθήο θαη δελ πξέπεη

λα

μεπεξλά

πξνζιακβάλεηαη. Καηά

ην

25% επί

ηελ

ηνπ

δηάξθεηα

ζπλφινπ

ηεο

ηεο

άζθεζεο,

ελέξγεηαο

πνπ

ε

ησλ

ιήςε

πδαηαλζξαθνχρσλ ηξνθψλ θαζίζηαηαη αλαγθαία, εηδηθά φηαλ μεπεξλά ηελ κηα ψξα. ΢ηελ πεξίπησζε πνπ θάπνηνο αζθείηαη κε βάξε

πξνθεηκέλνπ λα

επηηχρεη ελδπλάκσζε θαη αχμεζε ηεο κπτθήο κάδαο ζα πξέπεη λα εμαζθαιίδεη ηελ: 

Δπαξθή

θαηαλάισζε

ζεξκίδσλ: ΢ε

πεξίπησζε

πνπ

ε

πξνζιακβαλφκελε ελέξγεηα είλαη ρακειφηεξε απφ ηελ ελδεηθλπφκελε, ν ξπζκφο αχμεζεο κπτθνχ ηζηνχ κεηψλεηαη.

36

Γενικό Λφκειο Σήνου 

Μεςογειακή Διατροφή και Διατροφικζσ Διαταραχζσ

Καηαλάισζε κηθηνχ γεχκαηνο πξσηεΐλεο θαη πδαηάλζξαθα πξηλ, αιιά

θαη κεηά ηελ πξνπφλεζε. Χζηφζν, ε θαηαλάισζε ηξνθίκσλ πινχζηα ζε πξσηεΐλε (θξέαο, ςάξη, πνπιεξηθά, άπαρα γαιαθηνθνκηθά, μεξνί θαξπνί, ζφγηα) ζπλίζηαηαη λα είλαη κεγαιχηεξε πξηλ ηελ άζθεζε. Αληίζεηα, ε πξφζιεςε ηξνθίκσλ πινχζησλ ζε πδαηάλζξαθεο (ςσκί πνιχζπνξν, θαζηαλφ ξχδη, δπκαξηθά/δεκεηξηαθά νιηθήο αιέζεσο, παηάηα, κέιη) πξέπεη λα είλαη κεγαιχηεξε κεηά ηελ άζθεζε, πξνθεηκέλνπ λα αλαπιεξσζνχλ νη απνζήθεο κπτθνχ γιπθνγφλνπ, ην νπνίν θαηά ηε δηάξθεηα ησλ αζθήζεσλ κε βάξε κπνξεί λα κεησζεί κέρξη θαη 30%.

2. 5 Γηαηξνθή πξσηαζιεηώλ 1.Φάηε πξσηλφ. Έξεπλα ηνπ Harvard, αλαθάιπςε φηη άλζξσπνη πνπ ην θάλνπλ θαζεκεξηλά, κεηψλνπλ ηηο πηζαλφηεηεο λα γίλνπλ παρχζαξθνη θαη λα εκθαλίζνπλ δηαβήηε κέρξη ηελ ειηθία ησλ 35-50 εηψλ ζε ζχγθξηζε κε φζνπο θαηαλαιψλνπλ πξσηλφ κφλν κηα θνξά ηελ εβδνκάδα.

2.Να είζηε επηιεθηηθνί ζην ςσκί. Δπηιέμηε νιηθήο αιέζεσο σο πξψην πιηθφ θαη ζηγνπξεπηείηε

φηη

θάζε

θέηα

πεξηέρεη

ηνπιάρηζηνλ

2

γξ.

ηλψλ.

3. Φάηε κηα ρνχθηα ζνθνιαηέληεο θαξακέιεο. Μηζφ παθέην θαξακειψλ πξνζζέηεη κφλν 100 ζεξκίδεο ζηνλ θαζεκεξηλφ αξηζκφ θαη κπνξεί λα ηθαλνπνηήζεη ηελ φξεμε γηα γιπθφ. Ζ ζσκαηηθή άζθεζε πξέπεη λα γίλεη ζπλήζεηα, ηξφπνο δσήο θαη απηφ πξέπεη λα ελζαξξχλεηαη απφ ηνπο γνλείο, από ηελ ειηθία ησλ 3 εηώλ. Ζ άζθεζε είλαη αλαγθαία φζν ην θαγεηφ, ν χπλνο θαη ε κφξθσζε. Σν ηδαληθφ παηδί, ν ηδαληθφο ελήιηθνο είλαη απηφο/ή πνπ θάλεη ζσζηή θαηαλνκή ηνπ ρξφλνπ ηνπ. Με πξψην ην ειεχζεξν παηρλίδη, ην πνδήιαην, ην γξήγνξν πεξπάηεκα, ην ηξέμηκν, ν ρνξφο, ε αεξνβηθή γπκλαζηηθή, ην πνδφζθαηξν, ε θαιαζνζθαίξηζε, ην βφιευ, ε θνιχκβεζε, ε ελφξγαλε γπκλαζηηθή θ.ά, απνηεινχλ ιχζεηο πνπ πξνάγνπλ ηε θπζηθή πγεία. Πξνζνρή, όρη αζθήζεηο κπτθήο ελδπλάκσζεο θαηά ηελ παηδηθή ειηθία (θπξίσο βάξε, έληνλε ρξήζε κνλφδπγνπ θ.α.). Απηή ε έθθιεζε απεπζχλεηαη θπξίσο ζηνπο πξνπνλεηέο, πνπ γπκλάδνπλ παηδηά κηθξήο ειηθίαο.

37

Γενικό Λφκειο Σήνου

Μεςογειακή Διατροφή και Διατροφικζσ Διαταραχζσ

2.6 Πνηα είλαη ηα πιενλεθηήκαηα ηεο άζιεζεο; 1. Απμάλεη ηελ δχλακε θαη ηελ αληνρή ησλ κπψλ. Ζ άζθεζε νδεγεί ζε αχμεζε ηεο κπτθήο κάδαο θαη άξα θαη ζε αχμεζε ηεο κπτθήο ηζρχνο. Απηφ επηηπγράλεηαη κε ην παηρλίδη θαη ηελ νξγαλσκέλε άζιεζε. ΢ηφρνο είλαη ε ζπκκεηξηθή αχμεζε ηεο ηζρχνο φισλ, αλ είλαη δπλαηφλ, ησλ κπψλ θαη απνηειεί επζχλε ηνπ πξνπνλεηή. Πξνζνρή απαηηείηαη ψζηε ε αχμεζε απηή ηεο κπτθήο κάδαο λα είλαη ελαξκνληζκέλε ζηελ σξίκαλζε θαη ηνπ ππφινηπνπ θηλεηηθνχ ζπζηήκαηνο (ηέλνληεο, ζπλδέζκνη, νζηά, αξζξψζεηο). Ζ ζπκκεηξηθή απηή αλάπηπμε εμαζθαιίδεηαη θαιχηεξα κε ην ειεχζεξν παηρλίδη φπνπ ππάξρεη πνηθηιία ζηελ θίλεζε, ελψ απφ ηα νξγαλσκέλα αζιήκαηα ην ίδην απνηέιεζκα επηηπγράλεηαη κε νκαδηθά αζιήκαηα φπσο, ην πνδφζθαηξν, ην basketball, ην handball, ην volleyball θαη ιηγφηεξν κε θάπνηα άιια, θπξίσο αηνκηθά αζιήκαηα. Αλ ε κπτθή αλάπηπμε είλαη εηεξνβαξήο3 ή δελ αθνινπζεί ηελ σξίκαλζε ηνπ ππνινίπσλ ζηνηρείσλ ηεο θίλεζεο, νη ηξαπκαηηζκνί είλαη ζπρλνί θαη νη απνγνεηεχζεηο θαη εγθαηαιείςεηο, ζπλεζηζκέλεο. Πξνζνρή, απνθχγεηε αζιήκαηα ζπγθξνχζεσλ φπσο ην Hockey ζε ρφξην – πάγν ή ην ακεξηθαληθφ πνδφζθαηξν εθφζνλ πξφθεηηαη γηα παηδηά κηθξφηεξα ησλ 8 εηψλ, ηδηαίηεξα αλ ππάξρνπλ ζπγρξφλσο παηδηά δηαθνξεηηθψλ ειηθηψλ ή δηαθνξεηηθήο βηνινγηθήο σξίκαλζεο. Σα πιενλεθηήκαηα ηεο άζιεζεο....

2.Ζ θαξδηά γίλεηαη πην δπλαηή θαη ιεηηνπξγεί πην απνηειεζκαηηθά.

3.Μπνξείηε λα ράζεηε βάξνο εθφζνλ ζπλδπάζεηε άζθεζε θαη πγηεηλή δηαηξνθή.

3

ετεροβαρισ : για ςφμβαςθ, ςχζςθ κτλ. μεταξφ δφο προςϊπων ι ομάδων που με βάςθ αυτι, θ μία πλευρά

38

Γενικό Λφκειο Σήνου

Μεςογειακή Διατροφή και Διατροφικζσ Διαταραχζσ

4.Αηζζάλεζηε θαιχηεξα κε ηνλ εαπηφ ζαο.

5.Δίζηε ιηγφηεξν αγρψδεηο ή θαηαπηεζκέλνη θαη αηζζάλεζηε πεξηζζφηεξν ζεηηθνί.

6.Μπνξείηε λα κεηψζεηε ζην θπζηνινγηθφ ηπρφλ απμεκέλε πίεζε.

7.Σα επίπεδα ρνιεζηεξφιεο θαη ησλ άιισλ ιηπηδίσλ ηνπ αίκαηνο είλαη πην ρακειά.

8.Δίλαη πηζαλφ λα θαηαλαιψλεηε ιηγφηεξεο πνζφηεηεο αιθνφι θαη λα κεηψζεηε ή λα θφςεηε ην θάπληζκα.

9.Οη γπλαίθεο κπνξεί λα έρνπλ πην θπζηνινγηθέο εγθπκνζχλεο.

10.Μεηψλεηαη ε πηζαλφηεηα λα ππνθέξεηε απφ πφλνπο ζηελ κέζε.

11.Δαλ αληηκεησπίδεηε θάπνην ζπγθεθξηκέλν πξφβιεκα πγείαο, φπσο αζζέλεηεο ησλ πλεπκφλσλ ή ησλ λεθξψλ, δηαβήηε, αξζξίηηδα ή έρεηε θάλεη θάπνηα κεηακφζρεπζε νξγάλνπ, ζα δείηε ζεηηθά απνηειέζκαηα.

12.Θα δηαπηζηψζεηε φηη βνεζάεη ζηελ απνθαηάζηαζή ζαο αλ πάζρεηε απφ θαξθίλν ή ππνθέξεηε απφ ηηο ζεξαπείεο θαηά ηνπ θαξθίλνπ.

13.Μεηψλνληαη νη πηζαλφηεηεο λα απνπζηάζεηε απφ ηελ δνπιεηά ζαο, ελψ φζν βξίζθεζηε εθεί κπνξείηε λα πεηχρεηε πεξηζζφηεξα.

2.7. Γηαηξνθή δηάζεκσλ αζιεηώλ ΋ινη νη αζιεηέο πξηλ απφ ηνλ αγψλα ε ηελ πξνπφλεζε έρνπλ έλα πξναγσληζηηθφ γεχκα (3-4 ψξεο πξηλ ) θαη έλα πξναγσληζηηθφ ζλαθ (1 ψξα). Απηά ηα γεχκαηα βνεζάλε ζηελ βειηίσζε ηεο απφδνζεο ηνπο. Σα γεχκαηα απηά ζα πξέπεη: 

Να είλαη πινχζην ζε πδαηάλζξαθεο .



Να είλαη ρακειά ζε ιηπαξά θαη πξσηεΐλεο ψζηε λα είλαη επθνιφπεπηα.

39

Γενικό Λφκειο Σήνου

Μεςογειακή Διατροφή και Διατροφικζσ Διαταραχζσ

Αθνξκή ζα πξέπεη λα απνθεχγνληαη ηξνθέο πνπ δεκηνπξγνχλ αέξηα, θανχξα ε δεκηνπξγνχλ αίζζεκα <<φγθνπ>> . Σέηνηεο ηξνθέο είλαη ηα θαζφιηα ηα φζπξηα θαη ηα πηθάληηθα πξντφληα. Δπίζεο πξέπεη λα απνθεχγνπλ ηελ θαηαλάισζε κεγάιεο πνζφηεηαο πξσηεΐλεο, δειαδή, ςάξη , θξέαο, γαιαθηνθνκηθά, απγά γηαηί αλ ηξψλε ηέηνηα ηξφθηκα ζε κεγάιε πνζφηεηα απμάλεηο ηελ έθθξηζε νχξσλ απφ ηα λεθξά. ΢αθψο νη αζιεηέο ζα πξέπεη λα μέξνπλ αλ ε άζθεζε πνπ θάλνπλ είλαη αεξφβηα ε αλαεξφβηα, πφζν δηαξθεί ε άζθεζε, πνίεο είλαη νη δπλαηφηεηεο γηα ηελ παξαζθεπή πξναγσληζηηθψλ γεπκάησλ θαη ζλαθ, ηέινο πνίεο είλαη νη νηθνλνκηθέο ηνπο δπλαηφηεηεο θαη ηη πξνυπνινγηζκφ κπνξείο λα θάλεηο γηα απηά ηα γεχκαηα. Οη θνξπθαίνη αζιεηέο πηζηεχνπλ πσο ...λνπο πγηήο ελ ζψκαηη πγηή θαη πνηέ δελ ζα έκπαηλαλ ζηνλ πεηξαζκφ λα... θαηαβξνρζίζνπλ ηνπο παξαθάησ δηαηξνθηθνχο πεηξαζκνχο, πνπ θαηαζηξέθνπλ ηνλ νξγαληζκφ. Μήπσο λα παίξλαηε ην θαιφ παξάδεηγκα;

1. ΢όδα δηαίηεο Οη αζιεηέο πηζηεχνπλ πσο θάζε γεχκα είλαη κηα θαιή επθαηξία λα αλαπιεξψζνπλ ηε ρακέλε ελέξγεηα. ΢θεθηείηε γηα ιίγν: Πφζε πξσηεΐλε ζα πάξσ απφ απηή ηε ηξνθή; ΢ηε δηαηξνθή ζαο δελ έρνπλ ζέζε ηα θαγεηά θαη ηα πνηά κε ηερλεηά γιπθαληηθά θη απηφ φρη κφλν γηαηί δελ ζαο πξνζθέξνπλ απνιχησο ηίπνηα, αιιά έλα θνπηάθη δηαηηεηηθή ζφδα ηελ εκέξα κπνξεί λα δεκηνπξγήζεη πξνβιήκαηα ζηελ πγεία ζαο θαη ζίγνπξα ζα ζαο πξνζζέζεη θηιά,

ζχκθσλα

κε

κηα

έξεπλα

ηνπ

παλεπηζηεκίνπ

ηνπ

Purdue.

2. ΢νύπα ζε θνλζέξβα Μπνξεί λα είζηε εξγέλεο θαη θάζε θνξά πνπ έρεηε γξίπε πξνηηκάηε λα αλνίμεηε κηα θνλζέξβα, απφ ην λα θηηάμεηε θηδέ ή λα βξάζεηε θνηφπνπιν. Δίλαη ιίγν πνιχ ζαλ λα ηξψηε γαξηδάθηα, νπφηε θαιφ είλαη λα ηελ απνθχγεηε.

3.Ρπδνγθνθξέηεο Έρνπλ ηε θήκε φηη είλαη έλα πγηεηλφ ζλαθ, αιιά απφ δηαηξνθηθήο άπνςεο δελ 40

Γενικό Λφκειο Σήνου

Μεςογειακή Διατροφή και Διατροφικζσ Διαταραχζσ

ζαο πξνζθέξνπλ ηίπνηε! Μπνξεί λα κελ έρνπλ πνιιέο ζεξκίδεο, αιιά νη αζιεηέο ρξεηάδνληαη ηηο ζεξκίδεο ψζηε λα δηαηεξνχλ ςειά ηα επίπεδα ελέξγεηαο. Καιχηεξα λα θάηε ιίγα θξνχηα, αθφκε θη έλα muffin, πνπ είλαη θαη πην λφζηηκν!

4. Γεκεηξηαθά κε δάραξε Πνηέ δελ ζα δείηε αζιεηή λα θαηαλαιψλεη γηα πξσηλφ δεκεηξηαθά κε δάραξε. Ζ ζπγθεθξηκέλε επηινγή, κπνξεί λα είλαη γεπζηηθή, φκσο πξέπεη λα γλσξίδεηε φηη είλαη γεκάηα πδαηάλζξαθεο θαη δάραξε. ΋ηαλ ηα θαηαλαιψλεηε, εθηνμεχνπλ ηα επίπεδα ηνπ ζαθράξνπ ζην αίκα ζηα χςε θαη κεηά απφ ιίγν πέθηνπλ, αθήλνληαο ζαο θνπξαζκέλνπο.

5. Λεπθό ςσκί Σν άζπξν ςσκί κπνξεί πάξα πνιχ εχθνια λα αθνκνησζεί απφ ην αλζξψπηλν ζψκα, κε ζπλέπεηα ηελ πην δξαζηηθή αχμεζε ηνπ ζαθράξνπ ζην αίκα, ελψ αληίζεηα ην ςσκί νιηθήο άιεζεο θαη αθφκε πεξηζζφηεξν ην ςσκί ζίθαιεο δελ αθνκνηψλεηαη εχθνια απφ ηνλ αλζξψπηλν νξγαληζκφ, κε απνηέιεζκα λα κελ έρνπκε απφηνκε αχμεζε ηνπ γιπθαηκηθνχ δείθηε.

6.Πνπ θνξλ ζην θνύξλν κηθξνθπκάησλ Μπνξεί λα είλαη κία εχθνιε θαη εχγεπζηε ιχζε αιιά ην έηνηκν πνπ θνξλ απφ ηνλ θνχξλν κηθξνθπκάησλ ζπλήζσο θπθινθνξεί ζε εηδηθέο ζαθνχιεο θηηαγκέλεο απφ ζπγθεθξηκέλα ρεκηθά ζηνηρεία, πνπ δξνπλ αληηθνιιεηηθά, γεγνλφο πνπ έρεη ζπλδεζεί κε ηε λφζν ηνπ ζπξενεηδνχο, ηελ αλδξηθή ζηεηξφηεηα, θαη ηελ πςειή ρνιεζηεξίλε. Δπηπιένλ, νη εηαηξείεο πξνζζέηνπλ ηερλεηά ρξψκαηα θαη αξσκαηηθέο νπζίεο ζηηο ζπγθεθξηκέλεο ζπζθεπαζίεο, νη νπνίεο είλαη επηδήκηεο γηα αλζξψπηλν νξγαληζκφ. Δπεηδή βέβαηα ην πνπ θνξλ απνηειεί αγαπεκέλε ζπλήζεηα αξθεηψλ, κπνξείηε ελαιιαθηηθά λα θηηάμεηε ην δηθφ ζαο πνπ θνξλ αγνξάδνληαο θαιακπφθη, απνθεχγνληαο ηα ρεκηθά.

7.Αιθνόι Γηα λα είζηε fit ζα πξέπεη λα θαηαλαιψλεηε ηα πάληα αιιά κε κέηξν, εηδηθά φηαλ πξφθεηηαη γηα αιθννινχρα πνηά. Πνηνο ζνβαξφο αζιεηήο αιήζεηα ζα 41

Γενικό Λφκειο Σήνου

Μεςογειακή Διατροφή και Διατροφικζσ Διαταραχζσ

έπηλε κπχξεο θαη ζθελάθηα ζε θαζεκεξηλή βάζε; Δίλαη δηνπξεηηθφ, άξα ζαο αθπδαηψλεη, ξίρλεη ηα επίπεδα ηνπ αλνζνπνηεηηθνχ ζαο ζπζηήκαηνο θαη δελ ζαο βνεζάεη νχηε λα ηξέμεηε, νχηε θπζηθά λα γπκλαζηείηε. Πείηε φρη ζηε ζπρλή ρξήζε, πνπ δελ ζέιεη θαη πνιχ λα γίλεη θαηάρξεζε! Ο ζχγρξνλνο επαγγεικαηηθφο αζιεηηζκφο είλαη ηδηαίηεξα αληαγσληζηηθφο πξάγκα πνπ ζεκαίλεη πνιιέο ψξεο ζθιεξήο ζσκαηηθήο αιιά θαη πλεπκαηηθήο θαηαπφλεζεο. Δπίζεο επηβαξπληηθά δξνπλ νη ηπρφλ ηξαπκαηηζκνί, ηα ζπλερή ηαμίδηα θαη ε ςπρνινγηθή πίεζε ησλ αγψλσλ. Πην ζπγθεθξηκέλα, αλαθέξνπκε δηάζεκνπο αζιεηέο θαη ηελ δηαηξνθή ηνπο: 1. Cristiano Ronaldo (πνδνζθαηξηζηήο) Πξσηλό: Γεκεηξηαθή νιηθήο άιεζεο κε έλαλ ρπκφ

θξνχησλ.

Μεζεκεξηαλό: θνηφπνπιν ή θξέαο κε ζαιάηα, δπκαξηθά νιηθήο άιεζεο, ςεηή παηάηα ή ςεηά ιαραληθά. ΢λαθ: ξνιφ ηφλνπ Βξαδηλό: ην ίδην κε ην κεζεκεξηαλφ. ΋πσο βιέπεηε ε θαζεκεξηλή δηαηξνθή ηνπ Ronaldo δελ πεξηέρεη δάραξε ελψ πεξηιακβάλεη ζηεγλά θαγεηά, πνιχ πξσηεΐλε αιιά θαη πγηείο πδαηάλζξαθεο.

2. Usain Bolt (δξνκέαο) Ζ δηαηξνθή ηνπ είλαη ηέηνηα ψζηε λα δηαηεξεί πςειά ηα επίπεδα ηεο ελέξγεηάο ηνπ. Σξψεη 6 γεχκαηα ηελ εκέξα

ηα

νπνία

πεξηιακβάλνπλ

60% πξσηεΐλεο, 30% πδαηάλζξαθεο θαη 10% ιίπε. Σνπ αξέζεη πνιχ ην θνηφπνπιν, ην ρνηξηλφ, ην ςάξη θαη νη γιπθνπαηάηεο. Οη κφλεο βηηακίλεο πνπ παίξλεη είλαη νη C. Γηα λα πνχκε ηελ αιήζεηα ε δηαηξνθή ηνπ δελ είλαη θαη ε θαιχηεξε θαη ε πην "αζιεηηθή" θαζψο πξηλ ηξέμεη γηα ηα 100 κέηξα ηξψεη θηεξνχγεο θνηφπνπινπ. Πέξα απφ ηα 42

Γενικό Λφκειο Σήνου

Μεςογειακή Διατροφή και Διατροφικζσ Διαταραχζσ

παξαπάλσ πίλεη θαηά ηε δηάξθεηα ηεο εκέξαο πνιχ λεξφ ην νπνίν αλακεηγλχεη κε Gatorade. ΢ε πεξίπησζε πνπ είλαη πνιχ θνπξαζκέλνο θαηά ηε δηάξθεηα ηεο πξνπφλεζεο πίλεη ζθέην Gatorade γηα λα πάξεη ελέξγεηα. Γηα πξσηλφ ν Bolt ηξψεη παξαδνζηαθά ςσκάθηα ηεο παηξίδαο ηνπ – Jamaica- (θηηαγκέλα απφ αιεχξη, λεξφ, βνχηπξν θαη γάια) θαη γιπθνπαηάηεο. Σν γεχκα απηφ είλαη πινχζην ζε πδαηάλζξαθεο, ίλεο θαη βηηακίλεο A θαη C. Γηα κεζεκεξηαλφ ηξψεη είηε ηφλν είηε ινχηζν κε ςσκί θαη καχξν ξχδη. Γηα βξαδηλφ ηξψεη είηε θνηφπνπιν, είηε ρνηξηλφ, είηε κνζράξη καδί κε καχξν ξχδη. Πεξηζηαζηαθά ηξψεη θαη junk food ην νπνίν είλαη πνιχ θαιφ λα ην ηξσο πεξηζηαζηαθά. ΋ηαλ θάλεηο πνιχ απζηεξή δηαηξνθή γηα πνιχ θαηξφ ην ζψκα ζνπ ζπλεζίδεη ζηηο ιίγεο ζεξκίδεο. Σν ζψκα ζνπ αλαγλσξίδεη ηηο extra ζεξκίδεο πνπ ηνπ δίλεηο κε ην junk food ζαλ ζεκάδη φηη είζαη έμσ απφ ηε δίαηηά ζνπ θαη ην βνεζάεη λα γίλεη πην ζηεγλφ. Μία θνξά ηελ εβδνκάδα ινηπφλ, είλαη θαιφ λα ηξσο junk food θαζψο κε ηελ αχμεζε ησλ ζεξκίδσλ απμάλνληαη νη κχεο ηνπ ζψκαηφο ζνπ.

Kobe Bryant (κπαζθεηκπνιίζηαο) Ο Kobe Bryant γλσξίδεη πνιχ θαιά φηη είλαη πξφηππν θαη είδσιν γηα δεθάδεο

αλζξψπνπο.

Θέιεη

λα

δίλεη

ην

θαιχηεξν

παξάδεηγκα.

Ο ηξφπνο δσήο ηνπ

Kobe

δίλεη

λα αληεπεμέιζεη ζηηο

δχλακε

ζθιεξέο

Bryant

ηνπ

πξνπνλήζεηο.

Πηζηεχεη πάξα πνιχ

ζηελ

αθνινπζεί θαη ζεσξεί

πσο εθεί νθείιεηαη ε

επηηπρία

«

πνιύ άπαρν

ηελ

ηνπ. δηαηξνθή

Πξνζέρω

κνπ.

θξέαο,

δίαηηα

Τξώω

πνπ πάξα κόλν

θαζόινπ δάραξε θαη

όηη είλαη πεξηηηό. Παίδεη ζεκαληηθό ξόιν ε ηζνξξνπία. Δελ ρξεηάδεηαη λα ηξειαίλεζαη, απιά λα μέξεηο πώο λα ηζνξξνπείο ηα πξάγκαηα» δήισζε ν Kobe Bryant γηα ηνλ ηξφπν δσήο ηνπ. Ο ίδηνο θαηά θαηξνχο κνηξάδεηαη κε ηνπο ζαπκαζηέο ηνπ ηα κπζηηθά ηεο δηαηξνθήο ηνπ. Σξψεη πνιιά ιαραληθά, θξνχηα, ςάξη θαη άπαρν θξέαο. Πξνζέρεη πνιχ ηηο κεξίδεο ηνπ λα είλαη κηθξέο θαη λα 43

Γενικό Λφκειο Σήνου

Μεςογειακή Διατροφή και Διατροφικζσ Διαταραχζσ

ηξψεη ηαθηηθά. ΋ηαλ έρεη θάπνηα ιηγνχξα, επηηξέπεη ζηνλ εαπηφ ηνπ λα ηξψεη έλα κπηζθφην.

2.8 ΢πκπιεξώκαηα δηαηξνθήο

Οη παξαθάησ παξάγνληεο ζην ζχλνιφ ηνπο απμάλνπλ ηηο απαηηήζεηο γηα ζξεπηηθά ζηνηρεία: βηηακίλεο, κέηαιια, νπζίεο νη νπνίεο επλννχλ ηελ παξαγσγή θαη ηελ κεγηζηνπνίεζε ελέξγεηαο αιιά θαη ηελ αλάξξσζε απφ ζθιεξέο πξνπνλήζεηο θαη ηξαπκαηηζκνχο. Αλ ζα ζέιακε λα θάλνπκε έλαλ δηαρσξηζκφ θαη λα θαηεγνξηνπνηήζνπκε ηα ζπκπιεξψκαηα δηαηξνθήο ζα κπνξνχζακε λα ηα ρσξίζνπκε ζε νθηψ βαζηθέο θαηεγνξίεο: 1) ΢πκπιεξψκαηα πνπ αθνξνχλ ηελ αχμεζε ηνπ κπτθνχ ηζηνχ 2)

΢πκπιεξψκαηα

πνπ

αθνξνχλ

ηελ

βειηίσζε

ηεο

έθθξηζεο

ηεο

ηεζηνζηεξφλεο 3) ΢πκπιεξψκαηα πνπ αθνξνχλ ηελ κείσζε ηνπ ιηπψδνπο ηζηνχ 4) ΢πκπιεξψκαηα πνπ αθνξνχλ ηνλ έιεγρν ηεο δξάζεο ηεο ηλζνπιίλεο 5) ΢πκπιεξψκαηα πξσηετλψλ ακηλνμέσλ - ππνθαηάζηαηα γεπκάησλ θαη αχμεζεο βάξνπο 6)

΢πκπιεξψκαηα πνπ αθνξνχλ ηελ βειηίσζε ηνπ αλνζνπνηεηηθνχ

ζπζηήκαηνο, ηελ κείσζε ηνπ πφλνπ θαη ηελ πγεία ησλ αξζξψζεσλ 7) ΢πκπιεξψκαηα πνπ αθνξνχλ ηελ βειηίσζε ηεο πλεπκαηηθήο ιεηηνπξγίαο 8) ΢πκπιεξψκαηα πνπ αθνξνχλ δηάθνξεο δξάζεηο

44

Γενικό Λφκειο Σήνου

Γηα

λα

Μεςογειακή Διατροφή και Διατροφικζσ Διαταραχζσ

εληνπίζνπκε

πηζαλά

πξνβιήκαηα

θαη

λα

πξνηείλνπκε

ζπκπιεξψκαηα ζε θάπνηνλ αζιεηή πξέπεη πξψηα λα έρνπκε ην αηκαηνινγηθφ θαη βηνρεκηθφ ηνπ πξνθίι απφ ζπγθεθξηκέλεο εμεηάζεηο αίκαηνο, λα αλαιχζνπκε ηνλ ηξφπν δσήο ηνπ, ην είδνο ηνπ αζιήκαηνο πνπ ππεξεηεί, ηελ έληαζε θαη ηελ δηάξθεηα ησλ πξνπνλεηηθψλ εξεζηζκάησλ, ηηο ψξεο αλάξξσζεο (μεθνχξαζεο θαη χπλνπ), ηηο γεπζηηθέο ηνπ πξνηηκήζεηο, ηηο ζξεζθεπηηθέο

ηνπ

αληηιήςεηο

(ππάξρνπλ

ζξεζθείεο

κε

δηαηξνθηθνχο

πεξηνξηζκνχο) αιιά θαη ηηο ηδηαηηεξφηεηεο ηνπ ςπρηζκνχ ηνπ. Δπίζεο πξέπεη λα ηνλίζνπκε φηη ππάξρνπλ ζπκπιεξψκαηα - παγίδεο γηα ηνπο αζιεηέο κε νπζίεο νη νπνίεο ή είλαη απαγνξεπκέλεο ή (ππφ πξνυπνζέζεηο νξκνληθψλ αλσκαιηψλ) κπνξνχλ λα κεηαηξαπνχλ ζηνλ αλζξψπηλν νξγαληζκφ ζε απαγνξεπκέλεο θαη λα δψζνπλ ζεηηθφ δείγκα ζε έιεγρν αληηληφπηλγθ. ΢πλεπψο θαλέλαο αζιεηήο δελ πξέπεη αλεμέιεγθηα λα ρξεζηκνπνηεί ζπκπιεξψκαηα πνπ ηνπ έρνπλ πξνηείλεη άλζξσπνη ακθηβφινπ επηζηεκνληθήο θαηάξηηζεο ή ζπλαζιεηέο ηνπ δηφηη απηφ κπνξεί λα νδεγήζεη ζε βιάβε ηεο πγείαο ηνπ αιιά θαη ζε ζεηηθφ δείγκα ληφπηλγθ. Οξηζκέλνη αλαβνιηθνί παξάγνληεο πνπ δξνπλ φπσο θαη ηα αλαβνιηθά ζηεξνεηδή είλαη νη β2 αγσληζηέο φπσο

δεξνλφιε4

ε

θιελβνπηεξφιε.

Οη

ρξεζηκνπνηνχλ ζηεξνεηδή

γηα

θαη

ηα λα

ε

αζιεηέο αλαβνιηθά

απμήζνπλ

ην

κέγεζνο θαη ηελ ηζρχ ησλ κπψλ ηνπο, λα

κπνξνχλ

λα

πξνπνλνχληαη

ζθιεξφηεξα θαη γηα κεγαιχηεξν ρξνληθφ δηάζηεκα, λα απμήζνπλ ηελ 4

Απαγορευμζνεσ ουςίεσ όπου βοθκοφν ςτθν ανάπτυξθ του μυϊκοφ ςυςτιματοσ ηερονόλθ κλενβουτερόλθ

45

Γενικό Λφκειο Σήνου

Μεςογειακή Διατροφή και Διατροφικζσ Διαταραχζσ

επηζεηηθφηεηα θαη αληαγσληζηηθφηεηα ηνπο θαη λα πξνθαιέζνπλ ήπηνπ βαζκνχ επθνξία. Σα αλαβνιηθά ζηεξνεηδή ιακβάλνληαη φιν θαη πεξηζζφηεξν απφ απηνχο ή απηέο πνπ επηζπκνχλ κπψδε ζσκαηηθή αλάπηπμε θαζαξά γηα αηζζεηηθνχο ιφγνπο θαη αζρνινχληαη ζηελ πξνπφλεζε κε βάξε. Πνιινί αγλννχλ ή δελ ππνινγίδνπλ ηνπο ζνβαξνχο θηλδχλνπο γηα ηελ πγεία. Μεξηθέο απφ ηηο παξελέξγεηεο ζηνπο άλδξεο κεηά απφ θάπνην δηάζηεκα ρξήζεο

είλαη:

ζηεηξφηεηα,

αληθαλφηεηα,

αλαζηνιή,

ζπεξκαηνγέλεζε,

ζπξξίθλσζε θαη ζθιήξπλζε ησλ φξρεσλ, λεθξηθή βιάβε, ππεξηξνθία γπλαηθνκαζηία,

πξνζηάηε, επαηηθή

αλεπάξθεηα, θαξδηαγγεηαθέο βιάβεο, δηαβήηεο, ιηπηδεκία, ελδνθξηληθέο δηαηαξαρέο, θαξθηλνγελέζεηο, θιπ. Μεξηθέο απφ ηηο παξελέξγεηεο πνπ εκθαλίδνληαη ζηηο γπλαίθεο είλαη: αλάπηπμε αλδξηθψλ ραξαθηεξηζηηθψλ, κεηαμχ απηψλ ηξηρνθπΐα, αθκή, βάζπλζε ηεο θσλήο, δηαηαξαρέο εκκήλνπ ξχζεσο, απμεκέλε επηζεηηθφηεηα θαη ζεμνπαιηθή δηάζεζε, ππεξηξνθία θιεηηνξίδαο θαη ζπξξίθλσζε ηνπ ζηήζνπο, απμεκέλα επίπεδα ηεζηνζηεξφλεο, θαξδηαγγεηαθά λνζήκαηα, βιάβεο ζην ζπθψηη θαη ηα λεθξά, θαξθηλνγελέζεηο θιπ. Οη πεξηζζφηεξεο απφ απηέο ηηο βιάβεο είλαη κφληκεο θαη απηφ πξέπεη λα ην γλσξίδνπλ φζνη θάλνπλ ρξήζε απηψλ ησλ νπζηψλ. ΢νβαξέο είλαη θαη νη ςπρνινγηθέο παξελέξγεηεο ζε άλδξεο θαη γπλαίθεο φπσο

αδπλακία

ζπγθέληξσζεο,επηζεηηθφηεηα,βηαηφηεηα,παξάλνηα,ππεξδηέξγεζε,ζρηδνθξέληα θαη άιια ςπρηθά λνζήκαηα.

46

Γενικό Λφκειο Σήνου

Μεςογειακή Διατροφή και Διατροφικζσ Διαταραχζσ

Σα αλαβνιηθά ζηεξνεηδή βξίζθνληαη θπξίσο ζηα γπκλαζηήξηα φπνπ πνιιά απφ απηά είλαη εγθεθξηκέλα ζηηο ΖΠΑ αιιά φρη ζηελ Δ.Δ., ζπλεπψο παξάλνκα. Κπξίσο παξαζθεπάδνληαη ζηελ Ηλδία, ην Παθηζηάλ θαη ηελ Κίλα ζε παξάλνκα εξγαζηήξηα. Δθεί φκσο πνπ είλαη ε πξαγκαηηθή απεηιή είλαη ην δηαδίθηπν φπνπ ν νηνζδήπνηε

κπνξεί

λα

παξαγγείιεη

νηηδήπνηε…

Πνιιά

απφ

ηα

παξαζθεπάζκαηα θνζηίδνπλ αθξηβά ρσξίο απνηειέζκαηα, ελψ άιια έρνπλ ζνβαξφηαηεο

παξελέξγεηεο

πέξαλ

απηψλ

πνπ

αλαθέξζεθαλ

δηφηη

παξαζθεπάζζεθαλ απφ κε εηδηθνχο θαη έρνπλ πξνζκίμεηο απφ ηνμηθέο νπζίεο. Μεξηθέο απαγνξεπκέλεο αλαβνιηθέο νπζίεο φπσο ε αλδξνζηελεδηφλε5 ή DHEA θαη άιιεο κπνξεί λα βξεζνχλ ζε πξντφληα δηαηξνθήο θαη ζε ζθεπάζκαηα γηα θηεληαηξηθή ρξήζε. Δπίζεο ρξεζηκνπνηνχληαη αλαβνιηθά πνπ ρξεζηκνπνηνχληαη ζε άινγα ηππνδξνκηψλ γηα ηελ βειηίσζε ηεο επίδνζεο ησλ αζιεηψλ. ΋ια απηά νη ελδηαθεξφκελνη κπνξνχλ λα ηα πξνκεζεπζνχλ θαη κέζσ ηνπ δηαδηθηχνπ. Παξφηη ε πγηεηλή θαη ε ηζνξξνπεκέλε δηαηξνθή απνηεινχλ ηνλ ζεκέιην ιίζν γηα ηελ δηαζθάιηζε ηεο θαιήο πγείαο θαη ηεο αζιεηηθήο απφδνζεο πνιπάξηζκα ζπκπιεξψκαηα δηαηξνθήο δηαθηλνχληαη ζηελ αγνξά ζηνρεχνληαο κφλν ζηελ βειηίσζε ηεο αζιεηηθήο εκθάληζεο. Σα ζπκπιεξψκαηα δηαηξνθήο πξνζηηζέκελα ζηελ ζπλνιηθή δηαηξνθή εθνδηάδνπλ ηνλ νξγαληζκφ κε έλα ή θαη πεξηζζφηεξα απφ ηα παξαθάησ ζπζηαηηθά: βηηακίλεο, αλφξγαλα άιαηα, ακηλνμέα, ζπζηαηηθά απφ βφηαλα, κεηαβνιίηεο, απνζηάγκαηα θιπ.. Σα ζπκπιεξψκαηα δηαηξνθήο ζε θακία πεξίπησζε δελ κπνξνχλ λα ππνθαηαζηήζνπλ ηελ θαλνληθή δηαηξνθή αιιά νχηε θαη λα απμήζνπλ ηελ αζιεηηθή επίδνζε ησλ ρξεζηψλ παξφιν πνπ έηζη ηα παξνπζηάδνπλ

νη

θαηαζθεπαζηέο

ηνπο.

Έρεη

δηαπηζησζεί

φηη

κεξηθά

ζπκπιεξψκαηα δηαηξνθήο, θαζψο θαη θαξκαθεπηηθά ζθεπάζκαηα βνηάλσλ

5

Ανδροςτενεδιόνθ είναι ζνα από τα κφρια ανδρογόνα που παράγονται ςτισ ωοκικεσ των γυναικϊν και ςε μικρότερο βακμό ςτα επινεφρίδια τόςο των ανδρϊν όςο και γυναικϊν. Μετατρζπεται ςε οςτρόνθ από τον λιπϊδθ ιςτό και το ιπαρ.

47

Γενικό Λφκειο Σήνου

Μεςογειακή Διατροφή και Διατροφικζσ Διαταραχζσ

πεξηέρνπλ απαγνξεπκέλεο νπζίεο φπσο ε εθεδξίλε 6 θαη άιιεο. Οξηζκέλα απφ ηα ζπκπιεξψκαηα δηαηξνθήο είλαη: εηδηθά ζπκπιεξψκαηα πξσηετλψλ, ζπκπιεξψκαηα

βηηακηλψλ

θαη

κεηάιισλ,

ζπκπιεξψκαηα

ακηλνμέσλ,

ιηπηδίσλ, ελεξγεηαθά πνηά, ελεξγεηαθέο ξάβδνη, Gel πδαηαλζξάθσλ θιπ.Ο κεγάινο θίλδπλνο θαη εδψ είλαη ηα γπκλαζηήξηα θαη ηα θαηαζηήκαηα πγηεηλήο δηαηξνθήο φπνπ δηαθηλνχλ παξάλνκα ζπκπιεξψκαηα δηαηξνθήο ρσξίο εηηθέηεο, ρσξίο λα γλσξίδεη θαλείο ηη πεξηέρνπλ αιιά κφλνλ ηηο ππνζρέζεηο απηψλ πνπ ηα δηαθηλνχλ. Ο κεγαιχηεξνο θίλδπλνο είλαη κέζσ ηνπ δηαδηθηχνπ φπνπ θαλείο δελ γλσξίδεη

ηη

παίξλεη

θαη

κε

απξνζδηφξηζηεο επηπηψζεηο ζηελ πγεία.

Γπζηπρψο θαη εδψ νη έιεγρνη απφ ηελ πνιηηεία είλαη ειάρηζηνη έσο αλχπαξθηνη θαη ν ΔΟΦ σο αξκφδηνο θνξέαο δειψλεη αδπλακία. Σα ζπκπιεξψκαηα δηαηξνθήο γηα λα ρνξεγεζνχλ απαηηνχλ ζχκθσλα κε ηνλ λφκν ζπκβνπιή γηαηξνχ, αιιά επεηδή απηφ δελ κπνξεί λα ειεγζεί νθείινπλ λα ρνξεγνχληαη κε ζπληαγή γηαηξνχ ηνπιάρηζηνλ γηα νξηζκέλεο θαηεγνξίεο Δθείλν φκσο πνπ είλαη επηηαθηηθφ είλαη νη πεξηζζφηεξνη, ζπζηεκαηηθφηεξνη θαη απνδνηηθφηεξνη έιεγρνη απφ ηελ πνιηηεία.

6

Η εφεδρίνθ είναι μία ςυμπακθτικομιμθτικι, αδρενεργικι ουςία που ανικει ςτισ μθ κατεχολαμίνεσ.

48

Γενικό Λφκειο Σήνου

Μεςογειακή Διατροφή και Διατροφικζσ Διαταραχζσ

3.1 Οξηζκόο θαη ηζηνξηθό πιαίζην ησλ δηαηξνθηθώλ δηαηαξαρώλ Ενχκε ζε κηα επνρή φπνπ ε εηθφλα καο θαη πψο καο βιέπνπλ νη θίινη καο θαη νη ζπλάδειθνί καο θαίλεηαη λα είλαη θπξίαξρν ζηελ θαζεκεξηλή δσή καο. Παξάιιεια κε απηφ ππάξρεη κηα εκκνλή κε ην θαγεηφ θαη ηελ δίαηηα. Βνκβαξδηδφκαζηε απφ ρηιηάδεο εηθφλεο θαη ζπκβνπιέο φζνλ αθνξά ην πψο λα απνθηήζνπκε κηα 'ηέιεηα γξακκή'. ΢πλεπψο, νη δηαηξνθηθέο δηαηαξαρέο ζηηο εκέξεο καο απιψλνληαη ζε ηέηνηα έθηαζε φπνπ ζα ήηαλ αδηαλφεην λα ζπλέβαηλε θάηη ηέηνην πξηλ 20 ρξφληα. Οη

δηαηξνθηθέο

δηαηαξαρέο

είλαη

πνιχπινθεο

δηαηαξαρέο

πνπ

ραξαθηεξίδνληαη απφ ππεξβνιηθή ελαζρφιεζε κε ην βάξνο θαη ηελ εμσηεξηθή εηθφλα, ζε βαζκφ πνπ νδεγεί ζε βιαβεξέο ζπκπεξηθνξέο ζρεηηθά κε ην βάξνο. Οη δηαηξνθηθέο δηαηαξαρέο νδεγνχλ ζε δηαηξνθηθέο αλσκαιίεο, ζσκαηηθά θαη ςπρνινγηθά πξνβιήκαηα ή αιιηψο ςπρνγελείο δηαηξνθηθέο δηαηαξαρέο. Ση είλαη

φκσο νη ςπρνγελείο δηαηξνθηθέο δηαηαξαρέο; Πξφθεηηαη γηα

πνιχπινθεο δηαηαξαρέο φπνπ νη δηαηαξαγκέλεο δηαηξνθηθέο ζπλήζεηεο καδί κε ηηο ςπρνινγηθέο δπζθνιίεο ρξεηάδεηαη λα ζεξαπεπηνχλ. Αλαπηχζζνληαο κηα ηζνξξνπεκέλε ζρέζε κε ην θαγεηφ θαη παξάιιεια μεπεξλψληαο ηα θαηαπηεζκέλα

ζπλαηζζεκαηηθά

ζέκαηα

–πεγή

ησλ

δηαηξνθηθψλ

πξνβιεκάησλ- ην άηνκν κπνξεί λα βνεζεζεί λα αληεπεμέιζεη θαη λα δηαρεηξηζηεί ηηο δπζθνιίεο πνπ αληηκεησπίδεη κε έλα ηξφπν πνπ δελ είλαη βιαβεξφο πξνο ηνλ εαπηφ ηνπ. Υσξίο θαηάιιειε βνήζεηα θαη ζεξαπεία, νη δηαηξνθηθέο δηαηαξαρέο πηζαλφλ λα επηκείλνπλ ζε φιε ηελ δηάξθεηα ηεο δσήο ηνπ αηφκνπ. Αμίδεη επίζεο λα ζεκεησζεί φηη νπνηνζδήπνηε κπνξεί λα αλαπηχμεη κηα ςπρνγελή δηαηξνθηθή δηαηαξαρή , άζρεηα απφ ηε ειηθία, ην θχιν ή ην εθπαηδεπηηθφ ηνπ επίπεδν. Χζηφζν, νη λεαξέο γπλαίθεο είλαη πεξηζζφηεξν εππαζείο, ηδηαίηεξα κεηαμχ ησλ ειηθηψλ 15-25 εηψλ. Παλεπηζηεκηαθέο έξεπλεο θαλεξψλνπλ πσο ηα γνλίδηα ελφο αηφκνπ ίζσο πξνδηαζέηνπλ ην άηνκν λα αλαπηχμεη κηα ηέηνηα δηαηαξαρή πνπ φηαλ εξεζηζηνχλ απφ πεξηβαιινληηθνχο παξάγνληεο -επίδξαζε απφ ηελ ζηάζε άιισλ κειψλ ηεο νηθνγελείαο ηνπ πξνο ην θαγεηφ- επλνείηαη ε αλάπηπμή ηνπο.

49

Γενικό Λφκειο Σήνου

Μεςογειακή Διατροφή και Διατροφικζσ Διαταραχζσ

Δπίζεο ζε θαηαζηάζεηο φπνπ ππάξρνπλ πςειέο αθαδεκατθέο πξνζδνθίεο ή θνηλσληθέο πηέζεηο ην άηνκν κπνξεί λα εζηηάζεη ζε ζέκαηα γχξσ απφ ην θαγεηφ σο έλα ηξφπν λα δηαρεηξηζηεί ηηο αγρψδεηο θαηαζηάζεηο.

50

Γενικό Λφκειο Σήνου

Μεςογειακή Διατροφή και Διατροφικζσ Διαταραχζσ

3.2 Νεπξηθή αλνξεμία Ζ

λεπξηθή

αλνξεμία

είλαη

κηα

δηαηξνθηθή

δηαηαξαρή

πνπ

ραξαθηεξίδεηαη θπξίσο απφ άξλεζε γηα δηαηήξεζε ελφο πγηνχο θπζηνινγηθνχ βάξνπο θαη έλαλ καληψδε θφβν γηα

ηελ

ηειηθή

εηθφλα

ηνπ

αζζελνχο. Ζ θαηάζηαζε απηή κπνξεί

λα

δηαηεξεζεί

δηάθνξεο

απφ

πξνθαηαιήςεηο

ζρεηηθά κε ην ζψκα, ην θαγεηφ θαη

ηε

δηαηξνθή

δηαρσξηζηηθή δίαηηαο

ηνπο.

γξακκή

θαη

Ζ

κεηαμχ

δηαηξνθηθήο

δηαηαξαρήο είλαη πνιχ ιεπηή θαη ε εκκνλή κε επαλαιακβαλφκελεο δίαηηεο κπνξεί εχθνια ζηνπο εθήβνπο θαη λένπο ελειίθνπο λα εμειηρζεί ζε δηαηξνθηθή δηαηαξαρή. Πνηα είλαη ,φκσο ηα αίηηα ησλ δηαηξνθηθψλ δηαηαξαρψλ γεληθφηεξα θαη εηδηθφηεξα ηεο λεπξηθήο αλνξεμίαο; Σα αίηηα μεθηλνχλ απφ κε ζσζηή επηθνηλσλία

κέζα ζηελ νηθνγέλεηα, απζηεξνί

απαηηήζεηο,

βία

θαη

ζσκαηηθή

ή

ιεθηηθή

γνλείο κε ππεξβνιηθέο θαθνπνίεζε,

ζεμνπαιηθή

παξελφριεζε, ξαηζηζκφο ζην ζρνιείν (bullying),ρακειή απηνεθηίκεζε θαη ηελ πξνβνιή απφ ηα ΜΜΔ εηθφλσλ πνιχ αδχλαησλ κνληέισλ κε δηεζλή θαξηέξα ζε νίθνπο κφδαο. Οπνηνζδήπνηε

κπνξεί

λα

αλαπηχμεη

ζπκπηψκαηα

λεπξηθήο

αλνξεμίαο, ηδηαίηεξα νη λεαξέο γπλαίθεο νη νπνίεο είλαη πεξηζζφηεξν επάισηεο. Δίλαη ραξαθηεξηζηηθφ φηη ε ζπληξηπηηθή πιεηνςεθία ησλ λέσλ γπλαηθψλ θαη θνξηηζηψλ δειψλνπλ δπζαξεζηεκέλεο κε ην ζψκα ηνπο, αλεμαξηήησο βάξνπο. Σα παηδηά κε αλνξεμία είλαη ζπρλά παηδηά κε πςειέο επηδφζεηο ζην ζρνιείν, ηδηαίηεξα δνηηθά θαη “θαιά” παηδηά. Σα παηδηά απηά απνθεχγνπλ γεχκαηα, αθνινπζνχλ έληνλα πξνγξάκκαηα γπκλαζηηθήο, ιέλε ςέκαηα γηα ην ηη έθαγαλ, απνθεχγνπλ λα ηξψλε παξνπζία άιισλ, κπνξεί λα ππνθέξνπλ απφ θαηάζιηςε, εκθαλίδνπλ πάληα απφηνκε απψιεηα βάξνπο, απψιεηα πεξηφδνπ, παξνπζηάδνπλ πνιιέο θνξέο ππεξθηλεηηθφηεηα, δαιάδεο, ππφηαζε, θξχα ρέξηα θαη πφδηα.

51

Γενικό Λφκειο Σήνου

Μεςογειακή Διατροφή και Διατροφικζσ Διαταραχζσ

Ζ λεπξηθή αλνξεμία θπξηεχεη ηε δσή ησλ παηδηψλ πνπ πάζρνπλ απφ απηή θαη θαζνξίδεη ηε θαζεκεξηλφηεηά ηνπο. ΢θέθηνληαη ζπλέρεηα ην θαγεηφ θαη ηηο ζεξκίδεο, παληθνβάιινληαη αλ πάξνπλ ιίγν βάξνο, κπνξεί λα ηξψλε ππεξβνιηθά ιίγν (π.ρ. έλα γηανχξηη ή έλα πνξηνθάιη ηελ εκέξα), μερσξίδνπλ ηα θαγεηά ζε «θαιά» θαη «θαθά» (π.ρ. ιάδη θαη πηπεξηά), ελψ ηαπηφρξνλα πηζηεχνπλ φηη αλ ράζνπλ θηιά, ζα ιπζνχλ σο δηα καγείαο φια ηνπο ηα πξνβιήκαηα, π.ρ. ζα ληψζνπλ θαιά κε ηνλ εαπηφ ηνπο, ζα απνθηήζνπλ εξσηηθφ ζχληξνθν θιπ., πξάγκα ην νπνίν δε ζπκβαίλεη, γηαηί ηα πξνβιήκαηά ηνπο δελ έρνπλ λα θάλνπλ κε ην βάξνο. Οη ελήιηθεο παξνπζηάδνπλ παξφκνηα ζπκπηψκαηα φπσο: αθξαία απψιεηα βάξνπο, δαιάδεο, ιηπνζπκίεο, μεξφ θαη άγξην δέξκα, πξνβιήκαηα ζην θπθινθνξηθφ, εληεξηθά πξνβιήκαηα θαη ζε πην πξνρσξεκέλν ζηάδην κπνξεί λα ππνθέξνπλ απφ νζηενπφξσζε, θαξδηαθά πξνβιήκαηα, απψιεηα καιιηψλ θαη δνληηψλ. Παξφιν πνπ ηα ηειεπηαία ρξφληα έρεη μεθηλήζεη κηα εθζηξαηεία ππέξ ησλ θακπχισλ, γηα πνιιά ρξφληα ην αλνξεθηηθφ πξφηππν επηθξαηνχζε. Ζ εηθφλα ησλ αδχλαησλ κνληέισλ, ηξαγνπδηζηψλ ή εζνπνηψλ πνπ είλαη επηπρηζκέλνη έρεη θαηαγξαθεί ζην ζπιινγηθφ αζπλείδεην ησλ εθήβσλ ηαπηίδνληαο ηελ επηπρία κε ην ζσκαηηθφ βάξνο. Καη φια απηά ζε ζπλδπαζκφ κε ηελ έκθπηε αλάγθε ηνπ εθήβνπ γηα ηελ χπαξμε πξνηχπσλ ζηα νπνία επηζπκεί λα κνηάζεη. Μεγάιε, φκσο, ζεκαζία ζηελ αλάπηπμε δηαηξνθηθψλ δηαηαξαρψλ δηαδξακαηίδεη θαη ε νηθνγέλεηα. Οη δηαηαξαρέο απηέο μεθηλνχλ ζην νηθνγελεηαθφ πιαίζην σο ε πξνζπάζεηα ηνπ εθήβνπ λα απνθηήζεη ηνλ έιεγρν, λα μεζπάζεη δπζάξεζηα ζπλαηζζήκαηα ή λα απηνηηκσξεζεί. Απηφ ζπκβαίλεη αλ ζηελ νηθνγέλεηα ππάξρεη ιεθηηθή, ζσκαηηθή ή ζπλαηζζεκαηηθή θαθνπνίεζε, παξακέιεζε ηνπ εθήβνπ ή ηνπ αζθείηαη έληνλε θξηηηθή. Παξάιιεια, φηαλ ην νηθνγελεηαθφ πεξηβάιινλ δελ επλνεί ηελ επηθνηλσλία θαη ηε ζπδήηεζε, ηα ζπλαηζζήκαηα ηνπ εθήβνπ κέλνπλ θαηαπηεζκέλα κέζα ηνπ θαη αηζζάλεηαη κνλαμηά θαη άγρνο.

52

Γενικό Λφκειο Σήνου

Μεςογειακή Διατροφή και Διατροφικζσ Διαταραχζσ

Παξφκνηα ζπκπηψκαηα κπνξνχλ λα

εκθαληζηνχλ

φηαλ

αζθείηαη

θαη

έληνλε

πίεζε ζηνλ έθεβν γηα επηηπρία

(ζπλήζσο

ζρνιηθή). ΢ε φιεο απηέο ηηο

πεξηπηψζεηο

ην

θαγεηφ ιεηηνπξγεί ζαλ πεγή επραξίζηεζεο, ε νπνία αθνινπζείηαη απφ κηα ζεηξά πξάμεσλ απηνηηκσξίαο (πρ: εκεηνί). Δπίζεο, ε δηαηαξαρή δηαηξνθήο παξνπζηάδεη ην δεπηεξνγελέο φθεινο φηη κέζα απφ απηή ν έθεβνο ηξαβάεη ηελ πξνζνρή ησλ γνλέσλ ηνπ. Δπνκέλσο, ζπρλά ε αλνξεμία είλαη ην «φπιν» ησλ εθήβσλ απέλαληη ζηελ αδηαθνξία ησλ γνλέσλ. ΢ηηο πεξηζζφηεξεο πεξηπηψζεηο νη έθεβνη κε δηαηαξαρέο δηαηξνθήο παξνπζηάδνπλ ρακειή

απηνεθηίκεζε

θαη

έκκνλεο

ηδέεο.

Δπίζεο,

ραξαθηεξηζηηθή είλαη θαη ε επηδίσμε ηειεηνκαλίαο κε ηελ αγσλία κήπσο θάλνπλ ιάζε, ηηο πςειέο πξνζδνθίεο απφ ηνλ εαπηφ ηνπο θαη ηελ αλάγθε γηα αληαπφθξηζε ζηηο γνλετθέο επηηαγέο. Δίλαη εκθαλέο, επνκέλσο, φηη ε λεπξηθή αλνξεμία είλαη κηα ζνβαξφηαηε πάζεζε θαη παξνπζηάδεη ηα κεγαιχηεξα πνζνζηά ζαλάηνπ. Ζ ζεξαπεία απαηηεί εηδηθή αληηκεηψπηζε απφ ςπρίαηξν θαη δηαηξνθνιφγν, εηδηθεπκέλν ζηηο δηαηξνθηθέο δηαηαξαρέο. ΢ηηο πεξηζζφηεξεο πεξηπηψζεηο, ην άηνκν απηφ ζπρλά ρξεηάδεηαη λα λνζειεπηεί γηα κεγάιν ρξνληθφ δηάζηεκα. 

Ζ ζεξαπεπηηθή αγσγή κπνξεί λα πεξηιακβάλεη: Φπρνινγηθέο ζεξαπείεο πνπ κπνξνχλ λα βνεζήζνπλ ην άηνκν λα αιιάμεη ηηο ζθέςεηο, ηα ζπλαηζζήκαηα

θαη

ηηο

ζπκπεξηθνξέο

πνπ

ζρεηίδνληαη

κε

ην

δηαηαξαγκέλν ηξφπν δηαηξνθήο. 

Γηαηξνθηθή επηκφξθσζε ψζηε ην άηνκν λα επαλεθπαηδεπζεί ζην λα απνθηήζεη πγηείο δηαηξνθηθέο ζπλήζεηεο.



Ννζειεία γηα ηα άηνκα πνπ πάζρνπλ απφ ζνβαξφ ππνζηηηζκφ ιφγσ ηεο έιιεηςεο ηξνθήο.

53

Γενικό Λφκειο Σήνου



Μεςογειακή Διατροφή και Διατροφικζσ Διαταραχζσ

Υξήζε αληηθαηαζιηπηηθψλ θαξκάθσλ γηα ηε κείσζε ησλ αηζζεκάησλ ηεο θαηάζιηςεο θαη ηνπ άγρνπο.



Ζ νηθνγέλεηα θαη νη θίινη ησλ αηφκσλ πνπ πάζρνπλ απφ θάπνηα δηαηξνθηθή δηαηαξαρή ζπρλά κπνξεί λα αηζζάλνληαη ζχγρπζε θαη ςπρηθή έληαζε. Ζ ππνζηήξημε θαζψο θαη ε επηκφξθσζε θαη ε θαιχηεξε θαηαλφεζε ησλ δηαηξνθηθψλ δηαηαξαρψλ απφ ηνπο νηθείνπο ηνπ αζζελή, απνηεινχλ έλα ζεκαληηθφ κέξνο ηεο ζεξαπεπηηθήο αγσγήο.

Ζ πξφιεςε ηεο λεπξηθήο αλνξεμίαο είλαη ίζσο εμίζνπ επηηαθηηθή κε ηε ζεξαπεία ηεο. Λέγνληαο πξφιεςε, ζε απηήλ ηελ πεξίπησζε, ελλννχκε ηε ζπζηεκαηηθή πξνζπάζεηα αιιαγήο ησλ ζπλζεθψλ εθείλσλ πνπ πξνθαινχλ ή δηαησλίδνπλ ηελ αζζέλεηα. Γηα λα ζπκβεί θάηη ηέηνην, είλαη αξρηθά απαξαίηεηε ε ελεκέξσζε φισλ ζρεηηθά κε ηα ζεκάδηα απηήο ηεο δηαηξνθηθήο δηαηαξαρήο. Σν επφκελν ζχκα ηεο λεπξηθήο αλνξεμίαο κπνξεί λα είλαη ην παηδί καο, ε αδειθή καο ή ν θαιχηεξφο καο θίινο. ΋ζν λσξίηεξα αλαγλσξίζνπκε ην πξφβιεκα ηφζν πην απνηειεζκαηηθή ζα είλαη ε ζεξαπεία. Έλα απφ ηα ζεκαληηθφηεξα θέληξα αληηκεηψπηζεο ηεο λεπξηθήο αλνξεμίαο ζηελ Διιάδα είλαη ε Αλάζα. Σν Κέληξν Ζκέξαο ηεο ΑΝΑ΢Α ππνδέρεηαη ηνπο αζζελείο απφ ηελ αξρή κε πνιχ δεζηφ θαη νπζηαζηηθφ ηξφπν θάλνληάο ηνπο λα λνηψζνπλ φηη ε πεξίπησζή ηνπο ζα πξνζεγγηζηεί ζηελ νιφηεηά ηεο ηφζν νξγαληθά φζν θαη ςπρνινγηθά κε ζεβαζκφ ζηελ αηνκηθφηεηα ηνπ θάζε αλζξψπνπ. Έηζη κε ζχγρξνλεο κεζφδνπο ζεξαπεχνπλ ηνπο αζζελείο.

3.3 Βηγνξεμία Οη δηαηξνθηθέο δηαηαξαρέο δελ είλαη κφλν ... γέλνπο ζειπθνχ! Ζ βηγνξεμία ή «΢χλδξνκν ηνπ Άδσλε» φπσο είλαη γλσζηή είλαη κία λέα δηαηαξαρή εηθφλαο ζψκαηνο πνπ αθνξά ηδηαίηεξα ηνλ αλδξηθφ πιεζπζκφ (θαη φρη κφλν) θαη έρεη επηθίλδπλεο ζπλέπεηεο γηα ηελ πγεία ηνπ αηφκνπ. Δδψ θαη πνιιέο δεθαεηίεο, κεγαιχηεξε πξνζνρή δίλεηαη ζηηο

δηαηξνθηθέο

δηαηαξαρέο

πνπ

ραξαθηεξίδνπλ

θπξίσο ην γπλαηθείν θχιν. Σν ιεπηφ ζψκα απνηειεί ην ηδαληθφ πξφηππν γηα κία γπλαίθα, νη άληξεο σζηφζν ελζαξξχλνληαη λα είλαη 54

Γενικό Λφκειο Σήνου

Μεςογειακή Διατροφή και Διατροφικζσ Διαταραχζσ

κπψδεηο. Παξαηεξείηαη κία ηάζε γηα ηδηαίηεξε κεηαρείξηζε ησλ αλδξψλ γηα ην ζψκα ηνπο πνπ

νλνκάδεηαη

αληίζηξνθε

βηγνξεμία. Πξφθεηηαη γηα

αλνξεμία

ή

κία λέα δηαηαξαρή

φπνπ ην άηνκν έρεη κία δηαζηξεβισκέλε εηθφλα γηα

ην

ζψκα

ηνπ, πηζηεχνληαο φηη έρεη

κεησκέλν κπτθφ ηζηφ θαη αδχλαην ζψκα. Έηζη, αηζζάλεηαη ηελ ππνρξέσζε λα θάλεη θάζε είδνπο ελέξγεηα πξνθεηκέλνπ λα απμήζεη ηε κπτθή ηνπ κάδα. Ζ αχμεζε ηνπ βάξνπο κέζσ ηεο αχμεζεο ηεο κπτθήο κάδαο γίλεηαη εκκνλή θαη κπνξεί λα απνδεηρζεί ηδηαίηεξα επηθίλδπλε γηα ηελ πγεία ηνπ αηφκνπ. Δκθαλίδεηαη θαηά πιεηνςεθία ζε άλδξεο, ρσξίο λα απνθιείεηαη ε εκθάληζε ζε γπλαίθεο πνπ αζρνινχληαη κε ηε κπτθή δνκή ηνπ ζψκαηφο ηνπο. Ζ ηαηξηθή θνηλφηεηα δελ έρεη αθφκε αλαγλσξίζεη επίζεκα ηε βηγνξεμία σο ςπρνινγηθή δηαηαξαρή. Σα αίηηα ηεο βηγνξεμίαο είλαη: Κνηλσληθέο επηξξνέο: Ζ παγθφζκηα άπνςε φηη ε νκνξθηά βαζίδεηαη ζηελ εμσηεξηθή εκθάληζε θαη ηα πξφηππα πνπ πξνσζνχληαη γηα έλα δπλαηφ, κπψδεο αλδξηθφ ζψκα. Φπρνινγηθέο κεηαβνιέο: Φπρνινγηθέο θαηαζηάζεηο φπσο ζπλαηζζεκαηηθφο πφλνο, θαηάζιηςε, άγρνο θαη ζηξεο κπνξνχλ λα νδεγήζνπλ ζε δηαηαξαγκέλεο ζπκπεξηθνξέο γηα ηελ εμσηεξηθή εκθάληζε. Οηθνγελεηαθή δπζαξκνλία θαη ιαλζαζκέλα πξφηππα πνπ δεκηνπξγνχληαη ζην νηθνγελεηαθφ πεξηβάιινλ. Αίζζεκα ηειεηνκαλίαο θαη ε επηδίσμε ηνπ ηέιεηνπ ζψκαηνο. Οη ζπλέπεηεο είλαη : Σν άηνκν πνπ πάζρεη απφ βηγνξεμία έρεη απμεκέλν βάξνο πνπ νθείιεηαη θπξίσο ζηελ ηδηαίηεξα απμεκέλε κπτθή κάδα. Πηζαλψο εκθαλίδεη ζθειεηηθά πξνβιήκαηα θαη πεξηνξηζκφ θηλεηηθφηεηαο, ιφγσ ησλ κεγάισλ κπψλ.

Δπίζεο,

παξαηεξείηαη

δηαηαξαγκέλε

ιήςε

ηξνθήο,

κηαο

θαη

πξνηηκψληαη ζρεδφλ απνθιεηζηηθά ηξνθέο πινχζηεο ζε πξσηεΐλεο (νκάδα θξέαηνο θαη γαιαθηνθνκηθψλ) θαη παξάιιεια ρακειέο ζε ιηπαξά, ελψ 55

Γενικό Λφκειο Σήνου

Μεςογειακή Διατροφή και Διατροφικζσ Διαταραχζσ

απνθεχγνληαη νη πεγέο πνπ πεξηέρνπλ πδαηάλζξαθεο (ξχδη, παηάηα, δπκαξηθά,

ςσκί,

θξνχηα

θαη

ιαραληθά).

Γίλεηαη

ζπζηεκαηηθή

ρξήζε

πξσηετλνχρσλ ζπκπιεξσκάησλ θαη ζηεξνεηδψλ νπζηψλ πνπ απνζθνπνχλ ζηελ αχμεζε ηεο κπτθήο κάδαο. Σέινο, αλαθέξνληαη ζπρλέο δαιάδεο, πνλνθέθαινη θαη νξκνληθέο δπζιεηηνπξγίεο. Σα ζπκπηψκαηα είλαη ηα εμήο: Σα

ραξαθηεξηζηηθά

αληηιεπηά

θαη

πνπ

γίλνληαη

νδεγνχλ

ζην

ζπκπέξαζκα φηη ππάξρεη δηαηαξαρή εηθφλαο ζψκαηνο ζπλνςίδνληαη σο εμήο:  Σν άηνκν αλαθέξεη δηαξθψο φηη έρεη πνιχ ιεπηφ θαη αδχλακν ζψκα  Απνξξίπηεη ηελ εηθφλα ηνπ, εθθξάδνληαο ππεξβνιηθή αλεζπρία γηα απηήλ θαη ζπγθξίλνληαο ηνλ εαπηφ ηνπ κε άιινπο  Έρεη εκκνλή γηα ηελ επίηεπμε ελφο κπψδνπο ζψκαηνο  Δθαξκφδεη εμνλησηηθά πξνγξάκκαηα άζθεζεο, κε κεγάιε δηάξθεηα θαη έληαζε  Λακβάλεη ζπκπιεξψκαηα δηαηξνθήο, ζηεξνεηδείο νπζίεο θαη αθνινπζεί δηαηξνθηθφ πξφγξακκα εμαηξεηηθά πινχζην ζε πξσηεΐλεο κε ζθνπφ λα απμήζεη ηε κπτθή ηνπ κάδα  Αηζζάλεηαη ζπκφ θαη νξγή αλ δελ αζθεζεί εληαηηθά κηα κέξα ή αλ παξαιείςεη έλα κεγάιν γεχκα  Έρεη ζπρλή επαθή κε ηνλ θαζξέθηε θαη ρξεζηκνπνηεί θαζεκεξηλά ηε δπγαξηά. Ζ πξφιεςε είλαη: Οη παξάγνληεο πνπ πξνθαινχλ ηε δηαηαξαρή απηή θαίλεηαη φηη πξνέξρνληαη απφ ην πνιηηηζκηθφ θαη εθπαηδεπηηθφ ππφβαζξν κηαο θνηλσλίαο, φπσο φιεο νη ζπλαηζζεκαηηθέο – δηαηξνθηθέο δηαηαξαρέο. Δπνκέλσο, ε ζεξαπεία πξέπεη λα εζηηάδεη ζηε ζπκπεξηθνξά ζπκκφξθσζε ηνπ αζζελνχο 56

Γενικό Λφκειο Σήνου

Μεςογειακή Διατροφή και Διατροφικζσ Διαταραχζσ

θαη ηελ αιιαγή ηεο αληίιεςεο πεξί εηθφλαο ζψκαηνο. Παξάιιεια, ε ζηήξημε απφ θίινπο θαη γνλείο ζεσξείηαη ηδηαίηεξα ζεκαληηθή. Καηαιπηηθφο είλαη ν ξφινο ηνπ ςπρνιφγνπ ζηε δηφξζσζε απηψλ ησλ αληηιήςεσλ, φπσο θαη ν ξφινο ελφο δηαηξνθνιφγνπ θαη ίζσο ελφο γπκλαζηή.

3.4 Βνπιηκία Ζ λεπξηθή βνπιηκία είλαη κηα δηαηξνθηθή δηαηαξαρή

φπνπ

ην

άηνκν

θαηαλαιψλεη

αλεμέιεγθηα ππεξβνιηθέο πνζφηεηεο ηξνθήο θαη ζηελ ζπλέρεηα πξνζπαζεί λα απαιιαγεί απφ ηηο ζεξκίδεο πξνθαιψληαο εκεηφ ρξεζηκνπνηψληαο θαζαξηηθά/δηνπξεηηθά ή θαη ηα δχν ή θάλνληαο πνιιέο ψξεο γπκλαζηηθή. Ζ ζηέξεζε νδεγεί ζηελ πείλα, ε νπνία θέξλεη έληνλε ιαρηάξα γηα θαγεηφ θαη απηφ θαηαιήγεη ζε επεηζφδην ππεξθαγίαο. Σν άηνκν ληψζεη ελνρέο γη’ απηφ πνπ έθαλε θαη θνβάηαη κήπσο παρχλεη θαη κε απηφ ηνλ ηξφπν πξνζπαζεί λα αθπξψζεη ην θαγεηφ πνπ θαηαλάισζε. Ζ λεπξηθή βνπιηκία εθδειψλεηαη ζηηο γπλαίθεο ζε πνζνζηφ 80% έλαληη ζηνπο άληξεο κε 10%. ΢πλήζσο μεθηλά θαηά ηελ εθεβεία ή κεηά ηελ ελειηθίσζε. Πεξίπνπ ην 4% ησλ γπλαηθψλ ζηε θνηηεηηθή ειηθία πάζρνπλ απφ λεπξηθή βνπιηκία. Γχξσ ζην 50% ησλ αηφκσλ πνπ έρνπλ ππάξμεη αλνξεμηθά, αλαπηχζζνπλ βνπιηκία ή βνπιηκηθέο ζπκπεξηθνξέο. Ζ βνπιηκία είλαη πεξηζζφηεξν δχζθνιν λα αληρλεπηεί ζε πνιχ θνληηλφ καο πξφζσπν θαζψο ζπρλά ην άηνκν δελ ράλεη βάξνο απφηνκα πνπ λα πξνθαιέζεη ππνςίεο. Πξάγκαηη, αθφκα θαη νη άλζξσπνη πνπ δνπλ καδί ηνπο ζηελ νηθνγέλεηα είηε ζην εξγαζηαθφ ηνπο πεξηβάιινλ δελ αλαγλσξίδνπλ ηελ δηαηαξαρή θαη έηζη κπνξεί λα παξακείλεη γηα πνιιά ρξφληα θξπθή. ΢ην ζψκα παξαηεξνχληαη ζπρλέο αιιαγέο βάξνπο, πνλφιαηκνο θαη ηεξεδφλα, θαθή θαηάζηαζε ηνπ δέξκαηνο, αθαλφληζηε πεξίνδνο, ιήζαξγνο θαη θνχξαζε. ΢ηελ ςπρνινγία παξνπζηάδνληαη εκκνλή κε ην θαγεηφ, κε ειεγρφκελα επεηζφδηα ππεξθαγίαο, δηαηαξαγκέλε αληίιεςε φζνλ αθνξά ην ζσκαηηθφ βάξνο, έληνλε ζπλαηζζεκαηηθή ζπκπεξηθνξά θαη θπθινζπκία,

57

Γενικό Λφκειο Σήνου

Μεςογειακή Διατροφή και Διατροφικζσ Διαταραχζσ

αλεζπρία θαη θαηάζιηςε, ρακειή απηφ-εθηίκεζε, ελνρέο θαη ληξνπή, απνκφλσζε. Σν άηνκν πηζαλφλ λα μεθηλήζεη έλα επεηζφδην ππεξθαγίαο ζηελ πξνζπάζεηά ηνπ λα αληεπεμέιζεη ζηηο ζπλαηζζεκαηηθέο δπζθνιίεο πνπ αληηκεησπίδεη ή λα αλαθνπθηζηεί απφ ηελ έληαζε πνπ βηψλεη εθείλε ηελ ζηηγκή, αιιά εχθνια φιν απηφ κπνξεί λα εμειηρζεί ζε κηα θαηάζηαζε εθηφο ειέγρνπ. Γεληθφηεξα, ηα θαγεηά πνπ θαηαλαιψλνληαη ζε έλα επεηζφδην είλαη ππεξβνιηθά πινχζηα ζε ζεξκίδεο, γεκάηα απφ πδαηάλζξαθεο θαη ιηπαξά, αιιά κεξηθέο θνξέο κπνξεί αθφκα θαη λα θαηαλαισζνχλ θαηαςπγκέλεο ηξνθέο. Καζψο ην άηνκν αξρίδεη λα ληψζεη ππέξ-πιήξεο, αηζζήκαηα ελνρψλ θαη ληξνπήο ην θαηαθιχδνπλ. Απεγλσζκέλα πξνρσξά ζην λα απην-πξνθαιέζεη εκεηφ ή παίξλνπλ θαζαξηηθά γηα λα εμαγλίζεη ηνλ εαπηφ ηνπ απφ νηηδήπνηε έρεη θαηαλαιψζεη. ΢ε απηφ ην ζεκείν, κεξηθά άηνκα πεξηγξάθνπλ αηζζήκαηα ζπλαηζζεκαηηθήο αλαθνχθηζεο. Απηφο ν θχθινο κπνξεί λα θξαηήζεη ηελ εζσηεξηθή ζιίςε θαη ηνλ πφλν ρακειά - αιιά κφλν γηα ιίγν. Ζ ζπρλφηεηα απηψλ ησλ θχθισλ βνπιηκίαο πνηθίιεη απφ άηνκν ζε άηνκν. Μεξηθνί ζα ππνθέξνπλ απφ έλα επεηζφδην θάζε κεξηθνχο κήλεο ελψ άιινη πνπ είλαη ζνβαξά αζζελείο ίζσο έρνπλ επεηζφδηα ππεξθαγίαο θαη απηφπξνθαινχκελνπ εκεηνχ αξθεηέο θνξέο κέζα ζηελ εκέξα. Μεξηθά άηνκα πηζαλφλ λα θάλνπλ εκεηφ απηφκαηα αθνχ έρνπλ θάεη νπνηαδήπνηε ηξνθή.

Άιινη

θνηλσληθά

αιιά

πηζαλφλ

λα

ηξψλε

πγηψο

φηαλ βξεζνχλ κφλνη

λα

εθδειψλεηαη ε βνπιηκηθή δηαηαξαρή ηνπο. Αξθεηά άηνκα δελ ζεσξνχλ ηελ δηαηαξαρή ηνπο σο πξφβιεκα ελψ άιινη πεξηθξνλνχλ θαη θνβνχληαη ηνλ αλεμέιεγθην, θαχιν θχθιν. Οη ζπλέπεηεο ηηο βνπιηκίαο είλαη φηη ηα επηθίλδπλα ρακειά επίπεδα απαξαίηεησλ ζπζηαηηθψλ ηνπ ζψκαηνο κπνξεί ζεκαληηθά ή κνηξαία λα επεξεάζνπλ ηελ ιεηηνπξγία ζεκαληηθψλ εζσηεξηθψλ νξγάλσλ. Άιινη θίλδπλνη

58

Γενικό Λφκειο Σήνου

Μεςογειακή Διατροφή και Διατροφικζσ Διαταραχζσ

ηεο βνπιηκίαο πεξηιακβάλνπλ ζνβαξά πξνβιήκαηα ζην ζηνκάρη, πληγκφ θαη θαηαζηξνθή ηεο αδακαληίλεο ησλ δνληηψλ. Δλψ νη ηαηξηθέο ζπλέπεηεο είλαη ε αξξπζκία ηεο θαξδίαο θαη ε δπζιεηηνπξγία ηεο, θαη ν ζάλαηνο. Γεληθά,

νη

δηαηξνθήο

δηαηαξαρέο

ζεσξείηαη

πξνθαινχληαη

φηη

απφ

ζπλδπαζκφ

έλαλ

γελεηηθψλ

θαη

πεξηβαιινληνινγηθψλ παξαγφλησλ.

Φαίλεηαη

γελεηηθνί

φηη

νη

παξάγνληεο

πξνδηαζέηνπλ

θάπνηνπο

αλζξψπνπο

ζην

άγρνο,

ηελ

ηειεηνκαλία,

ςπραλαγθαζηηθέο ζπκπεξηθνξέο θαη ζθέςεηο θαη απηνί νη άλζξσπνη είλαη ηδηαίηεξα επάισηνη ζηηο δηαηαξαρέο δηαηξνθήο. ΢εκαληηθφ ξφιν παίδνπλ ηα ζηεξεφηππα

ηνπ

δπηηθνχ

πνιηηηζκνχ

πνπ

πξνβάιινληαη

ζηα

κέζα

επηθνηλσλίαο θαη ζέινπλ ηηο γπλαίθεο πνιχ ιεπηέο. Ίζσο γη’ απηφ νη δηαηαξαρέο δηαηξνθήο πιήηηνπλ θπξίσο ηηο γπλαίθεο. Λφγσ ησλ έληνλσλ απαηηήζεσλ γηα ιεπηφ ζψκα, ηδηαίηεξα επάισηνη ζε δηαηαξαρέο δηαηξνθήο είλαη ρνξεπηέο, γπκλαζηέο, αζιεηέο, κνληέια, εζνπνηνί, δηαζθεδαζηέο, άηνκα κε θνηλσληθή επηθάλεηα. Έλα κεγάιν πνζνζηφ ησλ αζζελψλ έρνπλ ηζηνξηθφ θπζηθήο ή ζεμνπαιηθήο θαθνπνίεζεο. Ζ ιηκνθηνλία ή ε βνπιηκηθή ζπκπεξηθνξά κπνξεί λα απνηειεί κηα πξνζπάζεηα απαιιαγήο απφ ηνλ έληνλν πφλν θαη ηηο αλακλήζεηο ηεο θαθνπνίεζεο. Έλα άιιν ελδερφκελν είλαη φηη ην άηνκν ρξεζηκνπνηεί απηή ηε ζπκπεξηθνξά πξνθεηκέλνπ λα απνθηήζεη θάπνηα αίζζεζε ειέγρνπ ζηε δσή ηνπ, θνηλσληθή απνδνρή θαη λα μεπεξάζεη ην θφβν ηεο πξνζσπηθήο ηνπ αληθαλφηεηαο. Άιινη παξάγνληεο πνπ επηδξνχλ είλαη νη δηαηαξαγκέλεο

νηθνγελεηαθέο

ή

πξνζσπηθέο

ζρέζεηο,

ε

θνηλσληθή

απνκφλσζε, ε δπζθνιία έθθξαζεο ζπλαηζζεκάησλ θαη ηζηνξηθφ ριεπαζκνχ ηνπ αηφκνπ γηα ηελ παρπζαξθία ηνπ. Έλα άιιν ζεκαληηθφ ζηνηρείν είλαη φηη θαη ε ππνζίηηζε θαη ε ππεξθαγία κπνξεί λα ελεξγνπνηήζνπλ ρεκηθέο νπζίεο ηνπ εγθεθάινπ πνπ παξάγνπλ ζπλαηζζήκαηα εξεκίαο θαη επθνξίαο (ηα νπνία αλαθνπθίδνπλ ην άγρνο θαη ηε ζιίςε), θαη απηή ε δξάζε κπνξεί λα παξαηείλεη ηε δηαηαξαρή.

59

Γενικό Λφκειο Σήνου

Μεςογειακή Διατροφή και Διατροφικζσ Διαταραχζσ

Ζ πξφιεςε απηήο ηεο πάζεζεο είλαη: Οη

θαηαζηάζεηο

έληνλεο

πείλαο,

ζπκνχ,

απνγνήηεπζεο, κνλαμηάο, θνχξαζεο, βαξεκάξαο είλαη ηζρπξά θίλεηξα γηα ηελ ππεξθαηαλάισζε θαγεηνχ θαη ηελ ζπλεπαθφινπζε πξνζπάζεηα απαιιαγήο απφ ηηο ζεξκίδεο. Πξνζηαηεχζηε ηνλ εαπηφ

ζαο

απνθεχγνληαο

απφ ηελ

ηέηνηεο αλάιεςε

θαηαζηάζεηο, πάξα

πνιιψλ

επζπλψλ θαη απαηηήζεσλ. Αλ ληψζεηε έληαζε, αληηκεησπίζηε ηελ κε έλαλ πγηή ηξφπν θαη κελ ηελ αθήλεηε λα ζπζζσξεπηεί ηφζν ψζηε ε ππεξθαγία θαη ε απνβνιή ηξνθήο λα είλαη ν κφλνο ηξφπνο εθθφξηηζεο πνπ κπνξείηε λα ζθεθηείηε. Πην ζπγθεθξηκέλα: · Φξνληίδεηε λα είζηε πάληα ήξεκα απαζρνιεκέλνο απφ θάπνηα δξαζηεξηφηεηα θαη απνθχγεηε ηνλ θελφ ρξφλν, ν νπνίνο εχθνια γεκίδεη κε βνπιηκηθή ζπκπεξηθνξά. Κάληε πξάγκαηα ζηα νπνία είζηε θαινί, ζαο θάλνπλ πεξήθαλνπο θαη ζαο επηβεβαηψλνπλ φηη είζηε ηθαλνί. · Να θνηκάζηε αξθεηά, ηνπιάρηζηνλ 7 ψξεο θάζε βξάδπ. · Μελ θάλεηε δίαηηα. Ζ δίαηηα ζαο ζηεξεί ηε ζξέςε θαη ηελ επραξίζηεζε. Ζ δίαηηα θαη ε ζηέξεζε είλαη ηζρπξά θίλεηξα γηα ηε βνπιηκηθή ζπκπεξηθνξά. Έλα πγηέο πξφγξακκα δηαηξνθήο ζέβεηαη ηηο ζξεπηηθέο αλάγθεο θαη είλαη αξθεηά επέιηθην ψζηε λα πεξηιακβάλεη ινγηθέο πνζφηεηεο γεπζηηθψλ θαγεηψλ. · ΢ε θαζεκεξηλή βάζε, πεξάζηε ρξφλν καδί κε θίινπο θαη αγαπεκέλα άηνκα. · Πάξηε ηνλ έιεγρν ηεο δσήο ζαο. Κάληε ηηο επηινγέο ζαο κε πεξίζθεςε θαη ζθνπηκφηεηα. Υξεζηκνπνηείζηε ηηο ιέμεηο "επηιέγσ", "απνθαζίδσ", πνπ εθθξάδνπλ ππεπζπλφηεηα, δχλακε θαη έιεγρν, αληί "ζα ήζεια", "εχρνκαη", "ειπίδσ", "δελ κπνξψ", πνπ εθθξάδνπλ αδπλακία. Κάληε ηνλ ηξφπν δσήο ζαο αζθαιή θαη άλεην. Γψζηε επραξίζηεζε ζηε δσή ζαο, έζησ θαη γηα ιίγα ιεπηά θάζε κέξα. · Κάζε κέξα θάληε θάηη δηαζθεδαζηηθφ, θάηη ραιαξσηηθφ, θάηη πνπ ζα ζαο δψζεη ελέξγεηα. Γειάζηε δπλαηά κε κηα αζηεία ηαηλία, παίμηε θάπνην παηρλίδη, πεγαίλεηε κηα βφιηα ζηε θχζε.

60

Γενικό Λφκειο Σήνου

Μεςογειακή Διατροφή και Διατροφικζσ Διαταραχζσ

Ζ ζεξαπεία ησλ δηαηαξαρψλ δηαηξνθήο είλαη κηα καθξνρξφληα θαη δχζθνιε δηαδηθαζία πνπ πεξηιακβάλεη ηαηξηθή θαη ςπρνινγηθή ππνζηήξημε ψζηε λα επηιπζνχλ φια ηα ζέκαηα πνπ ζπκβάιινπλ ή πξνθχπηνπλ απφ ηε δηαηαξαγκέλε δηαηξνθή. Πεξίπνπ 80% ησλ αηφκσλ πνπ αθνινπζνχλ θαηάιιειε ζεξαπεπηηθή αγσγή αλαξξψλνπλ πιήξσο ή θάλνπλ ζεκαληηθή πξφνδν. ΢ε γεληθέο γξακκέο, ην ζεξαπεπηηθφ πξφγξακκα πεξηιακβάλεη ηξία ζηάδηα: 1) απνθαηάζηαζε ηνπ ζσκαηηθνχ βάξνπο (εθφζνλ απνθιίλεη πνιχ απφ ην θπζηνινγηθφ) γηα λα βειηησζεί ε πγεία, ε δηάζεζε θαη ε λνεηηθή ιεηηνπξγία.

2) ζεξαπεία ησλ ςπρνινγηθψλ δηαηαξαρψλ φπσο ε δηαζηξεβισκέλε αληίιεςε ηεο εηθφλαο ηνπ ζψκαηνο, ε ρακειή απηνεθηίκεζε, νη δηαπξνζσπηθέο ζπγθξνχζεηο.

3) καθξνρξφληα χθεζε θαη απνθαηάζηαζε ή πιήξεο αλάξξσζε.

61

Γενικό Λφκειο Σήνου

Μεςογειακή Διατροφή και Διατροφικζσ Διαταραχζσ

3.5.1 Παρπζαξθία Παρπζαξθία είλαη

ε πάζεζε πνπ

πξνθαιείηαη

απφ

ππεξβνιηθή

θαηαλάισζε ιίπνπο ζην ζψκα. Έρεη αξλεηηθέο επηπηψζεηο ζηελ πγεία, νδεγψληαο ζε κείσζε ηνπ πξνζδφθηκνπ ρξφλνπ δσήο θαη ζε απμεκέλα πξνβιήκαηα

πγείαο. Ζ

ππεξθαγία

απνηειεί

κηα

δηαθξηηή

θαηεγνξία

δηαηξνθηθήο δηαηαξαρήο. Σα άηνκα ηα νπνία θαηαλαιψλνπλ κεγάιεο πνζφηεηεο θαγεηνχ ζε κηθξφ ρξνληθφ

δηάζηεκα

θαηαθεχγνπλ

θαη

ζε

δελ απηφ-

πξνθαινχκελνπο

εκεηνχο

παιεχνπλ κε ην παξαπάλσ βάξνο, κε αηζζήκαηα ληξνπήο γηα απηφ. Παξνκνίσο έξρνληαη αληηκέησπνη

θαη

κε

ηα

ζπλαηζζήκαηα ηνπο θαη κε ηελ ζπκπεξηθνξά ηνπο. Ζ ζεκαληηθή δηαρσξηζηηθή γξακκή πνπ δηαθνξνπνηεί ηελ ππεξθαγία απφ ηε λεπξηθή βνπιηκία είλαη φηη ην άηνκν πνπ έρεη επεηζφδηα ππεξθαγίαο ηξψεη αλεμέιεγθηα ή ληψζεη φηη ηξψεη θαηά απηφ ηνλ ηξφπν αιιά κεηά δελ απην–πξνθαιεί εκεηφ. Πηζηεχεηαη πσο πνιινί πεξηζζφηεξνη άλζξσπνη πάζρνπλ απφ ππεξθαγία παξά απφ ηηο άιιεο δηαηξνθηθέο δηαηαξαρέο. Ζ

παρπζαξθία

είλαη

κηα

ζαλάηνπ παγθνζκίσο. Μεγάιεο

απφ

ηηο

θιίκαθαο

θπξίεο απνηξέςηκεο

ακεξηθάληθεο

θαη

αηηίεο

επξσπατθέο

κειέηεο έρνπλ δείμεη φηη ν θίλδπλνο ζλεζηκφηεηαο ζε άηνκα κε ΓΜ΢ 20– 25 kg/m2 είλαη ρακειφηεξνο αλάκεζα ζε κε θαπληζηέο θαη κε ΓΜ΢ 24-27 kg/m2, αληίζηνηρα, ζε θαπληζηέο κε ηνλ θίλδπλν αχμεζεο, ζε νπνηαδήπνηε θαηεχζπλζε. Ο

ΓΜ΢

δηπιάζην πνζνζηφ

πάλσ

απφ

32 kg/m2

ζλεζηκφηεηαο κεηαμχ

ησλ

έρεη

ζπζρεηηζηεί

γπλαηθψλ,

ζε

κε

δηάξθεηα

κεγαιχηεξε απφ κηα 16εηία.΢ηηο Ζλσκέλεο Πνιηηείεο ππνινγίδεηαη φηη ε παρπζαξθία πξνθαιεί 111.909 έσο 365.000 ζαλάηνπο εηεζίσο , ελψ ζηελ Δπξψπε 1.000.000 ησλ ζαλάησλ απνδίδεηαη ζην ππεξβνιηθφ βάξνο. Καηά κέζν φξν ε παρπζαξθία κεηψλεη ην πξνζδφθηκν ρξφλν δσήο θαηά έμη κε επηά ρξφληα, ν ΓΜ΢ 30-35 κεηψλεη ην πξνζδφθηκν δσήο θαηά δπν κε ηέζζεξα έηε,

62

Γενικό Λφκειο Σήνου

Μεςογειακή Διατροφή και Διατροφικζσ Διαταραχζσ

ελψ ε ζνβαξή παρπζαξθία (ΓΜ΢ > 40) κεηψλεη ην πξνζδφθηκν ρξφλν δσήο θαηά 10 έηε. Σα αίηηα είλαη: ΢ε αηνκηθφ επίπεδν, ν ζπλδπαζκφο ππεξβνιηθήο πξφζιεςεο ελέξγεηαο απφ ηξνθέο θαη ε έιιεηςε θπζηθήο δξαζηεξηφηεηαο ζεσξείηαη πσο απνηεινχλ ηελ εμήγεζε γηα ηηο πεξηζζφηεξεο πεξηπηψζεηο παρπζαξθίαο. Έλαο πεξηνξηζκέλνο αξηζκφο πεξηπηψζεσλ νθείιεηαη θπξίσο ζηε γελεηηθή, ζε ηαηξηθνχο ιφγνπο ή ζε ςπρηαηξηθή αζζέλεηα. Αληίζεηα, ε αχμεζε ησλ πνζνζηψλ ηεο παρπζαξθίαο ζε θνηλσληθφ επίπεδν θαίλεηαη λα νθείιεηαη ζε κηα εχθνια πξνζβάζηκε θαη εχγεπζηε δηαηξνθή. Γελεηηθνί παξάγνληεο Ζ παρπζαξθία θαίλεηαη λα επεξεάδεηαη ζεκαληηθά απφ γελεηηθνχο παξάγνληεο. Χζηφζν, ην γεγνλφο φηη ηα κέιε κηαο νηθνγέλεηαο κνηξάδνληαη θαηά θαλφλα θνηλφ ηξφπν δσήο θαη άξα δηαηξνθηθέο ζπλήζεηεο θαζηζηά δχζθνιε

ηελ

αλαγλψξηζε

παξαγφλησλ. Σαπηφρξνλα,

ηνπ κέζα

βαζκνχ ζην

ίδην

επίδξαζεο

ησλ

νηθνγελεηαθφ

γελεηηθψλ πεξηβάιινλ

κνηξάδνληαη ηαπηφρξνλα θαη θνηλέο ζπκπεξηθνξέο, ηξφπνη δηαρείξηζεο ησλ ζπγθξνχζεσλ, ηξφπνη αληηκεηψπηζεο ηνπ άγρνπο, ν ζπλδπαζκφο φισλ ησλ παξαπάλσ καο δπζθνιεχεη λα κηιάκε γηα μεθάζαξνπο γελεηηθνχο παξάγνληεο ηεο παρπζαξθίαο.

Πεξηβαιινληηθνί παξάγνληεο Πέξα απφ ηνπο γελεηηθνχο παξάγνληεο, θαζνξηζηηθφ ξφιν ζηελ αλάπηπμε παρπζαξθίαο θαίλεηαη λα έρνπλ θαη δηάθνξνη πεξηβαιινληηθνί παξάγνληεο. Σν επίπεδν ηεο ζσκαηηθήο δξαζηεξηφηεηαο αιιά θαη νη πξνζσπηθέο επηινγέο ηξνθψλ, αξηζκνχ γεπκάησλ θηι επεξεάδνπλ ην βάξνο ηνπ αηφκνπ. Γηα παξάδεηγκα νη Έιιελεο θαηά ηα ηειεπηαία ρξφληα δείρλνπλ κηα κεγάιε ζηξνθή πξνο ηξνθέο κε πνιιά ζπληεξεηηθά θαη ιίπνο, φπσο γηα παξάδεηγκα ην «γξήγνξν θαγεηφ» (fast-food) ζε αληίζεζε κε ηνπο Έιιελεο πξνεγνχκελσλ γελεψλ πνπ πξνηηκνχζαλ (αλαγθαζηηθά πνιιέο θνξέο θαη ιφγσ νηθνλνκηθήο δπζπξαγίαο) ηελ επξέσο πηα δηαδεδνκέλε «κεζνγεηαθή δηαηξνθή» ηνπ ειαηφιαδνπ, ησλ ιαραληθψλ θαη ησλ θξνχησλ.

63

Γενικό Λφκειο Σήνου

Μεςογειακή Διατροφή και Διατροφικζσ Διαταραχζσ

Φπρνινγηθνί παξάγνληεο Οη ςπρνινγηθνί παξάγνληεο κπνξνχλ επίζεο λα επεξεάζνπλ ηηο ζπλήζεηεο θαηαλάισζεο ηξνθήο. Πνιινί άλζξσπνη ηξψλε σο αληίδξαζε ζηα αξλεηηθά ζπλαηζζήκαηα: ζην άγρνο, ζηε ιχπε, ζην ζπκφ. Πξφζθαηε έξεπλα απνθάιπςε πσο ην 70% ησλ αλζξψπσλ, φηαλ αγρψλεηαη, θαηαθεχγεη ζην ςπγείν. Σν θαγεηφ ζεσξείηαη έλα ηζρπξφ θαηαπξαυληηθφ-εξεκηζηηθφ ζε έληνλα αξλεηηθά ζπλαηζζήκαηα.

Άιιεο αηηίεο ηεο παρπζαξθίαο Μεξηθέο αζζέλεηεο κπνξνχλ λα νδεγήζνπλ ζηελ παρπζαξθία ή έζησ ζε κηα ηάζε αχμεζεο ηνπ βάξνπο. Ο ππνζπξενεηδηζκφο , ην ζχλδξνκν Cushing, ε θαηάζιηςε θαη νξηζκέλα λεπξνινγηθά πξνβιήκαηα κπνξνχλ λα νδεγήζνπλ ζηελ ππεξθαηαλάισζε ηξνθήο ή ζηελ αχμεζε βάξνπο. Δπίζεο, ηα θάξκαθα φπσο ηα ζηεξνεηδή θαη κεξηθά αληηθαηαζιηπηηθά ράπηα κπνξνχλ λα πξνθαιέζνπλ αχμεζε βάξνπο. Σα

βαζηθφηεξα

ζπκπηψκαηα

θαζψο

θαη

ηα

απνηειέζκαηα

ηεο

παρπζαξθίαο ζπλνςίδνληαη ζηα παξαθάησ:  Οη αζζελείο ηξψλε πάξα πνιχ γξήγνξα - ε ηξνθή θαηεβαίλεη ακάζεηε.  Σξψλε έσο φηνπ αηζζαλζεί δπζάξεζηα.  Σξψλε κεγάιεο πνζφηεηεο θαγεηνχ ελψ δελ ππάξρεη θπζηθή πείλα.  Σξψλε

κφλν

ιφγσ

ηεο

θαηαζηάζεσλ.

64

ακεραλίαο

πνπ

βηψλνπλ

ιφγσ

Γενικό Λφκειο Σήνου

Μεςογειακή Διατροφή και Διατροφικζσ Διαταραχζσ

 ΢πλαηζζήκαηα ληξνπήο, ζιίςεο, ελνρήο κεηά ην επεηζφδην.  Νηψζνπλ αδπλακία ή θφβν λα μεθνξησζνχλ ην θαγεηφ πνπ θαηαλάισζαλ.  Μείσζε θνηλσληθφηεηαο – απνκφλσζε. Ζ πξφιεςε ηεο παρπζαξθίαο γίλεηαη κε ηελ εθαξκνγή νξηζκέλσλ πνιχ απιψλ θαλφλσλ πγηεηλήο δηαηξνθήο θαη ηε ζπρλή ζσκαηηθή άζθεζε. ΢ηελ πξαγκαηηθφηεηα νη θαλφλεο απηνί βνεζνχλ απνθαζηζηηθά θαη ζηελ πξφιεςε ελφο κεγάινπ θάζκαηνο ρξφλησλ παζήζεσλ. Ζ αληηκεηψπηζε ηεο παρπζαξθίαο βαζίδεηαη θαη απηή ζηνλ ζπλδπαζκφ ηεο θαηάιιειεο δίαηηαο θαη ηεο ζσκαηηθήο άζθεζεο. Παξά ηελ πιεζψξα ζηνηρείσλ πνπ δείρλνπλ φηη νη δίαηηεο ζπρλά δελ είλαη απνηειεζκαηηθέο εμαθνινπζνχλ λα παξακέλνπλ ην θχξην κέζν ηεο παρπζαξθίαο. Κέληξα αληηκεηψπηζεο ηεο παρπζαξθίαο ππάξρνπλ ζηελ Αζήλα, ζην Λατθφ Ννζνθνκείν, ζηνλ Δπαγγειηζκφ, ζην Γεληθφ Κξαηηθφ θαη ζην Αηηηθφ Ννζνθνκείν.

65

Γενικό Λφκειο Σήνου

Μεςογειακή Διατροφή και Διατροφικζσ Διαταραχζσ

3.5.2 Νπθηεξηλή ππεξθαγία Σν ΢χλδξνκν Νπρηεξηλήο Τπεξθαγίαο, είλαη κηα δηαηξνθηθή δηαηαξαρή κε θιηληθά ραξαθηεξηζηηθά ηελ πξσηλή αλνξεμία, ηε βξαδηλή ππεξθαγία θαη ηελ αυπλία κε ζπλερείο δηαθνπέο λπρηεξηλήο θαηαλάισζεο θαγεηνχ. Σν βαζηθφ ραξαθηεξηζηηθφ θιηληθφ γλψξηζκα ηνπ ζπλδξφκνπ είλαη ε θαζπζηέξεζε ζηνλ εηθνζηηεηξάσξν ζπγρξνληζκφ ηεο πξφζιεςεο ελέξγεηαο. Ζ πξψηε πεξηγξαθή έγηλε απφ ηνλ Καζεγεηή Al Stunkard, ην 1955, ν νπνίνο βαζίζηεθε ζε θιηληθέο παξαηεξήζεηο δηαηξνθηθψλ δηαηαξαρψλ ζε κηα νκάδα λνζεξά παρχζαξθσλ αζζελψλ πνπ επηδίσθαλ ζεξαπεία γηα ηνλ έιεγρν βάξνπο. Ζ ζπρλφηεηα ζην γεληθφ πιεζπζκφ αγγίδεη ην 1,5%, αθνξά ζε κεγαιχηεξν πνζνζηφ (9-27%) παρχζαξθα άηνκα θαη απμάλεηαη φζν κεγαιψλεη ε ειηθία.

ΑΗΣΗΑ Παξφιν πνπ νη ιφγνη πνπ νδεγνχλ ζηελ εθδήισζε ηνπ ζπλδξφκνπ αθφκε εξεπλψληαη, νη εηδηθνί ζπκθσλνχλ φηη: 

Ζ λπρηεξηλή ππεξθαγία ζρεηίδεηαη ηφζν κε δηαηαξαρέο ηνπ χπλνπ φζν

θαη ηεο δηάζεζεο θαη είλαη ζπρλφηεξε ζε άηνκα πνπ ππνθέξνπλ απφ αυπλίεο. 

Οη ζπλερφκελεο ζηεξεηηθέο δίαηηεο πξνθαινχλ ςπρνινγηθή πίεζε ζε

κεγάιν αξηζκφ αηφκσλ, κε απνηέιεζκα κεξηθέο θνξέο απηνί λα νδεγνχληαη ζην λπρηεξηλφ ηζηκπνιφγεκα.

66

Γενικό Λφκειο Σήνου

Μεςογειακή Διατροφή και Διατροφικζσ Διαταραχζσ

΢ηελ εθδήισζε ηνπ ζπλδξφκνπ ζπκβάιιεη θαη ε θφπσζε απφ πνιιέο ψξεο δνπιεηάο ρσξίο θαγεηφ. ΢ΤΜΠΣΧΜΑΣΑ Δίλαη ινηπφλ πνιχ πηζαλφ λα αληηκεησπίδεηε ην ζχλδξνκν ηεο λπρηεξηλήο ππεξθαγίαο αλ...  Έρεηε κεησκέλε ή θαζφινπ φξεμε γηα πξσηλφ.  Ξππλάηε θνπξαζκέλνη.  Καζπζηεξείηε ην επφκελν γεχκα κεηά ηε ιήςε ηνπ πξσηλνχ.  Σξψηε πεξηζζφηεξν κεηά ην βξαδηλφ ζε ζρέζε κε ηελ ππφινηπε εκέξα (ηα άηνκα πνπ αληηκεησπίδνπλ ην ζχλδξνκν θαηαλαιψλνπλ πάλσ απφ ην 50% ησλ ελεξγεηαθψλ ηνπο αλαγθψλ κεηά ηηο 5-6 ην απφγεπκα).

 Δγθαηαιείπεηε ην θξεβάηη ζαο γηα λα επηζθεθηείηε ηελ θνπδίλα ζπρλά κέζα ζηε λχρηα.  Σα γεχκαηα πνπ ζπλήζσο επηζπκείηε λα θαηαλαιψζεηε είλαη πινχζηα ζε πδαηάλζξαθεο.  Σν λπρηεξηλφ θαγεηφ ζάο έρεη γίλεη εκκνλή γηα ηνπιάρηζηνλ δχν κήλεο.  Αηζζάλεζηε ελνρέο θαη λεπξηθφηεηα θαηά ηε δηάξθεηα ηνπ θαγεηνχ, εηδηθά ην βξάδπ.

67

Γενικό Λφκειο Σήνου

Μεςογειακή Διατροφή και Διατροφικζσ Διαταραχζσ

Οη πξάμεηο πνπ πξέπεη λα θάλεη θάπνηνο γηα λα πξνιεθζεί θαη λα ζεξαπεπηεί απφ ηελ λπθηεξηλή ππεξθαγία είλαη: Απνθχγεηε λα έρεηε ζην ζπίηη δειεαζηηθέο ηξνθέο, δηαθνξεηηθά, θπιάμηε ηηο ζε κέξε φπνπ δελ έρεηε άκεζε πξφζβαζε. Απνθχγεηε ηελ ππεξθαηαλάισζε θαθεΐλεο, αιθνφι θαη ληθνηίλεο, πνπ δεκηνπξγνχλ πξνβιήκαηα κε ηνλ χπλνπ. Καηαλαιψζηε έλα ζλαθ, πξηλ πέζεηε γηα χπλν. Κξαηήζηε εκεξνιφγην θαηαγξαθήο ησλ ηξνθψλ πνπ θαηαλαιψλεηε, ηελ ψξα, ηελ αθξηβή πνζφηεηα θαη ηηο ζθέςεηο πνπ έρεηε πξηλ θαη αθνχ θάηε. Θα ζαο βνεζήζεη λα δηαπηζηψζεηε ηφζν ηελ πνζφηεηα ηνπ θαγεηνχ πνπ θαηαλαιψλεηε, φζν θαη ηηο ζθέςεηο πνπ πηζαλφλ ζαο σζνχλ ζε απηφ. Απνθχγεηε λα κείλεηε λεζηηθνί θαηά ηε δηάξθεηα ηεο εκέξαο θαη θαηαλαιψλεηε κηθξά θαη ζπρλά γεχκαηα θαηά ηε δηάξθεηα ηεο εκέξαο. Πξνγξακκαηίζηε ηα γεχκαηα ηεο εκέξαο θαη αξρίζηε λα κελ παξαιείπεηε ην πξσηλφ. Αλ μππλήζεηε ην βξάδπ θαη ε πξψηε ζθέςε είλαη ην θαγεηφ πνπ ππάξρεη ζην ςπγείν, ζην θνχξλν ή ζην ληνπιάπη πξνζπαζήζηε αξρηθά λα κε ζεθσζείηε ακέζσο απφ ην θξεβάηη. Πξνζπαζήζηε ζηε ζπλέρεηα λα ζθεθηείηε θάηη δηαθνξεηηθφ, λα μεγειάζεηε ην κπαιφ ζαο ή λα αιιάμεηε πιεπξφ θαη λα μαλαθνηκεζείηε. Ζ ιαηκαξγία ή ε έληνλε επηζπκία γηα θαγεηφ αθφκα θαη φηαλ είζηε ρνξηάηνη ελδερνκέλσο θξχβεη απφ πίζσ κηα άιιε αλάγθε πνπ πξνζπαζεί λα θαιπθζεί κέζσ ηνπ θαγεηνχ – αλαδεηήζηε ηε γηα λα ζαο βνεζήζεη λα δηαρεηξηζηείηε απηή ηε ζπκπεξηθνξά.

3.6 Τπνζηηηζκόο Τπνζηηηζκφο είλαη ε ιήςε ιηγφηεξεο ηξνθήο απφ ηελ θαλνληθή πνζφηεηα, κε απνηέιεζκα λα κελ ηξέθεηαη θαιά ν νξγαληζκφο θαη λα κελ αλαπηχζζεηαη νκαιά

ην

ζψκα -

αλεπαξθήο

πξφζιεςε

ζξεπηηθψλ

ζπζηαηηθψλ.

ππνζηηηζκφο καζηίδεη έληνλα πεξηνρέο ηεο Αθξηθήο θαη ηεο Νφηηαο Αζίαο.

68

Ο

Γενικό Λφκειο Σήνου

Μεςογειακή Διατροφή και Διατροφικζσ Διαταραχζσ

Ο ππνζηηηζκφο είλαη απνηέιεζκα ηεο θηψρεηαο ή ηεο ζηηνδείαο πνπ ππάξρεη ζηηο πεξηφδνπο πνιέκνπ, μεξαζίαο θιπ. ΢ε πνιιέο πεξηπηψζεηο, ην θαηλφκελν ηνπ

ππνζηηηζκνχ

εκθαλίδεηαη

είλαη

θαη

αλαπηπγκέλεο,

πηζαλφ ζε

φπνπ

λα

ρψξεο ππάξρεη

δηαζεζηκφηεηα ηξνθήο. Απηφ ζπκβαίλεη είηε

ιφγσ

θαθψλ

δηαηξνθηθψλ

ζπλεζεηψλ,

είηε

ιφγσ

δηαηηεηηθψλ

πξνγξακκάησλ πνπ πξνθαινχλ εμάληιεζε. Σηο πεξηζζφηεξεο θνξέο πξνθαιεί δηαηαξαρέο ζην πεπηηθφ ζχζηεκα θαη θαρεμία ζην ζψκα. Άιια ζπκπηψκαηα πνπ ζρεηίδνληαη κε ηνλ ππνζηηηζκφ, είλαη:

ε αλαηκία

(έιιεηςε ζηδήξνπ),

θφπσζε,

δπζθνιία

ζπγθέληξσζεο,

κεησκέλε απφδνζε, ρισκφ πξφζσπν, εππαζέο θαη μεξφ δέξκα, αδπλακία, δαιάδεο, εχζξαπζηα λχρηα, έληνλε ηξηρφπησζε θαη ζακπφ ρξψκα καιιηψλ, κεησκέλν ζσκαηηθφ βάξνο θαη χςνο θιπ. Δπίζεο, ηα άηνκα πνπ ππνζηηίδνληαη ζηελ παηδηθή θαη εθεβηθή ειηθία, εκθαλίδνπλ ζπλήζσο νζηενπφξσζε ζε θάπνηα ζηηγκή ηεο ελήιηθεο δσήο ηνπο. Γεληθά ην θαηλφκελν νδεγεί ζε κείσζε ηεο πνηφηεηαο δσήο ηνπ αηφκνπ. Μάιηζηα, εάλ ην πξφβιεκα ζπλερηζηεί γηα πνιχ κπνξεί λα επηθέξεη θαη ζάλαην. Οη νκάδεο ησλ Γηαηξψλ Υσξίο ΢χλνξα εξγάδνληαη ζε λνζνθνκεία θαη θέληξα ζεξαπείαο γηα λα αληηκεησπίζνπλ ην πξφβιεκα ηνπ ππνζηηηζκνχ θαη λα θαζηεξψζνπλ πξσηφθνιια ζεξαπείαο θαη πξφιεςεο.

69

Γενικό Λφκειο Σήνου

Μεςογειακή Διατροφή και Διατροφικζσ Διαταραχζσ

3.7 Παξαδείγκαηα αλζξώπσλ κε δηαηξνθηθέο δηαηαξαρέο Νεπξηθή Αλνξεμία Μαηαηνδνμία, άγρνο γηα ηελ ζσκαηηθή καο θαηάζηαζε θαη ιαλζαζκέλα πξφηππα νδεγνχλ ζε δηαηξνθηθέο δηαηαξαρέο κε απξφβιεπηεο ζπλέπεηεο. Ζ λεπξηθή αλνξεμία, κηα ζχγρξνλε κάζηηγα πνπ δε μερσξίδεη θχιν θαη ειηθία, «ρηππά»

ηελ

πφξηα

θαη

πξηλ

πξνιάβνπκε

λα

ην

ζπλεηδεηνπνηήζνπκε, κεηακνξθψλεη έλα πγηέο ζψκα ζην αθξηβψο αληίζεην. Δμαίξεζε, θπζηθά, δελ απνηειεί θαη ν ρψξνο ηνπ ζεάκαηνο θαη ηεο showbiz. Ο θαθφο, σο γλσζηφλ, «αγαπάεη» ηα θαινγπκλαζκέλα θνξκηά. Μφλν πνπ ζε θάπνηεο πεξηπηψζεηο νη δηάζεκνη ζηελ πξνζπάζεηά ηνπο λα ηα απνθηήζνπλ, πέθηνπλ ζηελ παγίδα ηεο θαθήο δηαηξνθήο θαη βξίζθνληαη, ζηα φξηα ηεο λεπξηθήο αλνξεμίαο. Κάπνηνη, κάιηζηα δελ έρνπλ δηζηάζεη λα κηιήζνπλ δεκφζηα γηα ηελ εκπεηξία ηνπο, επηρεηξψληαο κε απηφλ ηνλ ηξφπν λα βνεζήζνπλ φζνπο έρνπλ παξφκνην πξφβιεκα. Υαξαθηεξηζηηθφ

παξάδεηγκα

ε Ναλά Καξαγηάλλε. Ζ εηθφλα ηεο, πνπ θάλεη ηνλ ηειεπηαίν θαηξφ ηνλ γχξν ηνπ Γηαδηθηχνπ θαη φρη κφλν, δελ

ζπκίδεη

ζε

ηίπνηα

ηελ

ρακνγειαζηή μαλζηά παξνπζηάζηξηα ηεο ηειεφξαζεο πνπ νκφξθαηλε κε ηελ παξνπζία θαη ην ρηνχκνξ ηεο ηηο εθπνκπέο πνπ ζπκκεηείρε. Ζ ίδηα, κεηά ηνλ ζάιν πνπ πξνθάιεζαλ νη θσηνγξαθίεο ηεο ζην Facebook, αληηκεησπίδεη, πιένλ ην «ζχγρξνλν θαθφ», λνζειεπφκελε ηνλ ηειεπηαίν θαηξφ ζε θιηληθή. ΢ην πιεπξφ ηεο έρεη θπζηθά ηνλ άλδξα ηεο αιιά θαη πιήζνο επσλχκσλ πνπ εθθξάδνπλ αλνηθηά ηελ ζπκπαξάζηαζή ηνπο ζηελ γιπθηά παξνπζηάζηξηα. Ζ δεκφζηα παξέκβαζε ηεο Σαηηάλαο ΢ηεθαλίδνπ γηα ηελ Ναλά Καξαγηάλλε, κφλν ηπραία δελ κπνξεί λα ραξαθηεξηζηεί. Ζ γλσζηή παξνπζηάζηξηα κίιεζε κέζα απφ ηελ εθπνκπή ηεο γηα ην πξφβιεκα ηεο θίιεο θαη ζπλαδέιθνπ ηεο, έρνληαο αληηκεησπίζεη θαη ε ίδηα, ζην παξειζφλ, αληίζηνηρν πξφβιεκα. «Δίρα πνιιά ζέκαηα απφ παηδί. Έρεη θηαίμεη ν ρνξφο, θαη ε ζρέζε κε ηε κάλα. Δίρα πιάζεη θαη ηελ εηθφλα ηεο ηειεηφηεηαο ζην κπαιφ κνπ, ζπλ ν ρνξφο πνπ πξέπεη λα είζαη ζθειεηφο, κε νδήγεζαλ ζε δηαηξνθηθέο δηαηαξαρέο», 70

Γενικό Λφκειο Σήνου

απνθάιπςε ΋ζν

Μεςογειακή Διατροφή και Διατροφικζσ Διαταραχζσ

πξηλ

γηα

ιίγν

ην

θαηξφ

πψο

ε

θαηάθεξε

γλσζηή λα

παξνπζηάζηξηα. ην

μεπεξάζεη;

«Σν μεπέξαζα κφλε κνπ. Δίρα θηάζεη 48 θηιά κε χςνο 1,71. Άζρεκε ήκνπλ πνιχ. Φαηλφηαλ ην θεθάιη, ηα θφθαια κνπ, θαη ην ζηήζνο κνπ ήηαλ πάξα πνιχ κηθξφ». Θχκα ηεο λεπξηθήο αλνξεμίαο ήηαλ

θάπνηε

Γνύθα, ε

θαη

ε Εέηα

νπνία

έρεη

παξαδερζεί δεκφζηα πσο ην πξφβιεκά ηεο άξρηζε φηαλ ήηαλ δεθαπέληε

εηψλ θαη

ζπλερίζηεθε

γηα

δψδεθα

νιφθιεξα

ρξφληα.

Ζ

παλέκνξθε εζνπνηφο, φρη κφλν θαηάθεξε λα βγεη ληθήηξηα αιιά ζήκεξα πξνζπαζεί λα βνεζήζεη θαη φζεο θνπέιεο αληηκεησπίδνπλ ην ίδην πξφβιεκα, απφ ηε ζέζε ηεο πξνέδξνπ ηεο «Αλάζαο». Ζ δηάζεκε ηξαγνπδίζηξηα ΢άγηα δελ δίζηαζε λα κηιήζεη θαη εθείλε αλνηθηά γηα ηνλ δηθφ ηεο εθηάιηε. ΢ηελ πξνζπάζεηά ηεο λα αδπλαηίζεη, είρε θαηαιήμεη λα δπγίδεη 49 θηιά. Δπηπρψο

ε

ζπλεηδεηνπνίεζε πξφβιεκα

θαη

ηξαγνπδίζηξηα έγθαηξα

ην

θαηάθεξε

λα

επαλέιζεη ζηα θαλνληθά ηεο θηιά. Οη δηαηξνθηθέο δηαηαξαρέο, φκσο, δελ είλαη κφλν πξφβιεκα γέλνπο ζειπθνχ. Αξθεηνί άλδξεο έρνπλ πέζεη ζχκαηα ηεο λεπξηθήο αλνξεμίαο, κεηαμχ ησλ νπνίσλ

θαη

παξνπζηαζηήο

ν ηεο

εθπνκπήο «Ζ θνπδίλα ηεο

κακάο»,

θαηά

θφζκσλ, Δπηχρεο Μπιέηζαο. Ο ίδηνο κε έλα ζρφιην ηνπ, είρε αλαθεξζεί ζην πξφβιεκα πνπ αληηκεηψπηζε πξηλ 71

Γενικό Λφκειο Σήνου

Μεςογειακή Διατροφή και Διατροφικζσ Διαταραχζσ

πεξίπνπ ηέζζεξα ρξφληα θαζψο έθηαζε λα δπγίδεη 52 θηιά ελψ πιένλ εηνηκάδεηαη λα γξάςεη θαη βηβιίν γηα ηελ εκπεηξία πνπ βίσζε.

Βνπιηκία Ζ Λαία Άκπξηο ήηαλ κία Ηζπαλίδα θσηνγξάθνο ε νπνία έπαζρε απφ λεπξηθή βνπιηκία ζην 25ν έηνο ηεο ειηθίαο ηεο κε απνηέιεζκα ε λεαξή λα απνβηψζεη. Ζ εκκνλή ηεο ήηαλ λα κελ παίξλεη θηιά παξά ηεο ηεξάζηηεο πνζφηεηεο πνπ έηξσγε θαη ζηε ζπλέρεηα θαηέθεπγε ζην κπάλην γηα λα απνβάιεη ην θαγεηφ πνπ θαηαλάισλε. Επγίδνληαλ πξηλ θαη κεηά απφ κία θξίζε βνπιηκίαο. Πίζηεπε φηη ε αξξψζηηα ηεο ήηαλ «αεδηαζηηθή» θαη δελ ηφικεζε λα κηιήζεη ζε θαλέλαλ, κε απνηέιεζκα λα νδεγεζεί ζην ζάλαην. Παρπζαξθία Μεξηθνί άλζξσπνη, φπσο ε Άλλα μέξνπλ ηη ζεκαίλεη πηα «κπνξψ λα έρσ ηνλ έιεγρν ζην θαγεηφ» θαη καο ιέεη: «΋ηαλ έθαλα δίαηηεο, ζπρλά ήκνπλ ηθαλή λα δηψρλσ ηελ ζθέςε ηνπ θαγεηνχ απφ ην κπαιφ κνπ. Αιιά πάληα πεξίκελα φηη ζα επέζηξεθε πίζσ. ΋πσο θαη γηλφηαλ. ΋ηαλ βξηζθφκνπλ κπξνζηά ζε έλα θέηθ ζνθνιάηαο, ην επηζπκνχζα ηφζν έληνλα. Ήηαλ ζαλ λα ήκνπλ καγεκέλε. Σελ ίδηα ζηηγκή ήμεξα φηη δελ ζα έπξεπε λα ην θάσ. Αιιά ην έηξσγα θαη έλησζα άζρεκα. Αιιά δελ ήκνπλ έηνηκε λα ην αληηκεησπίζσ». Καη ζπλερίδεη: «Σψξα, φηαλ ε επηζπκία λα θάσ πεξηζζφηεξν απφ φηη ρξεηάδνκαη έξρεηαη, ην εμεηάδσ σο κηα επθαηξία λα αλαθαιχςσ ηη είλαη πξάγκαηη απηφ πνπ ζέισ. Σψξα πηα, ε επηζπκία λα θάσ δελ είλαη πηα ην ηέξαο φπνπ πάληα γιηζηξνχζε ζην κπαιφ κνπ. Γελ αηζζάλνκαη αβνήζεηε πηα. Νηψζσ ηφζν δπλαηή, γεκάηε απηφ-πεπνίζεζε θαη πηζηεχσ φηη ζα ηα θαηαθέξσ. Σψξα, ππάξρνπλ αθφκε θνξέο πνπ ην ηξψσ αιιά ηψξα δελ είλαη απηφ ην νπνίν κε καγεχεη, πνπ κε ηξειαίλεη. Απιά, ηψξα μέξσ φηη είλαη έλα θέηθ ζνθνιάηαο.

Νπθηεξηλή ππεξθαγία Έλα ελληάρξνλν αγφξη απφ ηελ Σνπξθία έπαζρε απφ παρπζαξθία θαη ηαπηφρξνλα απφ λπθηεξηλή ππεξθαγία ρσξίο λα θαηαθέξεη λα μεπεξάζεη ηνλ 72

Γενικό Λφκειο Σήνου

Μεςογειακή Διατροφή και Διατροφικζσ Διαταραχζσ

θίλδπλν κε απνηέιεζκα λα ράζεη ηελ δσή ηνπ. Σν αγφξη απηφ δχγηδε 140 θηιά θαη

νη γνλείο ηνπ δεηνχζαλ ππνζηήξημε απφ ςπρνιφγνπο θαη θέληξα

ππνζηήξημεο ηεο παηδηθήο παρπζαξθίαο ρσξίο φκσο θαλέλα απνηέιεζκα. Έλα βξάδπ νη γνλείο ηνπ, βξήθαλ ην παηδί λεθξφ ζην θξεβάηη ηνπ. Τπνζηηηζκόο Γελ ππάξρνπλ νλνκαζηηθά παξαδείγκαηα γηα ηνλ ππνζηηηζκφ, αξθνχλ φκσο ηα 500.000 ρηιηάδεο παηδηά πνπ ράλνπλ θαζεκεξηλά ηελ δσή ηνπο ζην θέξαο ηεο Αθξηθήο, εμαηηίαο ηνπ ππνζηηηζκνχ. ΢ρεδφλ 2.000.000 παηδηά έρνπλ αλάγθε απφ ηξνθή. ΢ην ιεγφκελν θέξαο ηεο Αθξηθήο πεξηιακβάλνληαη ην Σδηκπνπηί, ε Αηζηνπία, ε Κέλπα, ε ΢ακαιχα θαη ε Οπγθάληα.

73

Γενικό Λφκειο Σήνου

Μεςογειακή Διατροφή και Διατροφικζσ Διαταραχζσ

4.1 Γηαηξνθή θαη πνιηηηζκόο ΢ηηο εκέξεο καο, ε δηαηξνθή ησλ ιαψλ είλαη άκεζα ζπλδεδεκέλε κε ηνλ πνιηηηζκφ

ηνπο.

Κάζε

ιαφο

αλά

ηνλ

θφζκν

δηαθξίλεηαη

απφ

κηα

δηαθνξεηηθφηεηα πνπ ηνλ ραξαθηεξίδεη ζρεηηθά κε ηελ θνπδίλα ηνπ. Σν είδνο θαη ε πνζφηεηα ηεο δηαηξνθήο θαζνξίδνληαη θαηά έλα βαζκφ απφ ην θπζηθφ πεξηβάιινλ θαζψο θαη ηηο αλζξψπηλεο επηδξάζεηο ζε απηφ. Οη νκνηφηεηεο θαη νη δηαθνξέο πνπ δηαθξίλνληαη αλάκεζα ζε δηάθνξνπο ιανχο είλαη πνιιέο θαη νθείινληαη είηε ζε δηαθνξεηηθέο ζξεζθεπηηθέο πεπνηζήζεηο ή δηαθνξεηηθή θνπιηνχξα θαη λννηξνπία, είηε ζε επξχηεξνπο θνηλσληθνχο, νηθνλνκηθνχο θαη γεσγξαθηθνχο

παξάγνληεο.

Χζηφζν,

ιφγσ

ηνπ

θαηλνκέλνπ

ηεο

παγθνζκηνπνίεζεο ππάξρεη ε δπλαηφηεηα γλσξηκίαο κε φιεο ηηο γεχζεηο ηνπ θφζκνπ.

4.2 Γηαηξνθηθέο ζπλήζεηεο ησλ Διιήλσλ Απνηειεί αλακθηζβήηεην γεγνλφο φηη νη δηαηξνθηθέο ζπλήζεηεο ελφο έζλνπο ζπλδένληαη άξξεθηα κε ηνλ πνιηηηζκφ θαη ηελ γεληθφηεξε λννηξνπία ελφο ιανχ. Αλαπφζπαζην θνκκάηη ηεο θνπιηνχξαο ησλ Διιήλσλ, επνκέλσο, απνηειεί ε κεζνγεηαθή δηαηξνθή ηνπο φπσο απηή έρεη πεξάζεη αλά ηνπο αηψλεο απφ γεληά ζε γεληά κε ηηο φπνηεο –κηθξέο ή κεγάιεο- επηξξνέο ηεο Γχζεο. Φσο ζηε ζπκπεξηθνξά ηνπ ειιεληθνχ θνηλνχ ζε ζέκαηα δηαηξνθήο έξημε ε έξεπλα «Γηαηξνθηθέο ΢ηάζεηο, Αληηιήςεηο θαη ΢πλήζεηεο ησλ Διιήλσλ Πνιηηψλ», πνπ πξαγκαηνπνηήζεθε ηνλ πεξαζκέλν Οθηψβξην γηα ινγαξηαζκφ ηεο Γεληθήο Γξακκαηείαο Καηαλαισηή. 2.023 άηνκα, ειηθίαο απφ 15 εηψλ θαη άλσ, απφ φιε ηελ ρψξα απάληεζαλ ζε εξσηήζεηο ζρεηηθά κε ηηο δηαηξνθηθέο ηνπο ζπλήζεηεο, ηε ζηάζε ηνπο απέλαληη ζηε Μεζνγεηαθή δηαηξνθή, ηε ζηάζε ηνπο απέλαληη ζηελ θαηαλάισζε θαη ηε ζπληήξεζε ησλ ηξνθίκσλ, ηελ παξαζθεπή ησλ γεπκάησλ θαζψο θαη νξηζκέλα δεηήκαηα πνπ ζρεηίδνληαη κε ηε δεκφζηα πγεία. Σα ζπκπεξάζκαηα απέρνπλ πνιχ απφ ην ηδαληθφ κνληέιν δηαηξνθήο. Πην ζπγθεθξηκέλα, δείρλνπλ φηη νη Έιιελεο ηξψλε θαηά κέζν φξν 3,4 γεχκαηα ηε κέξα, δειαδή πξσηλφ, κεζεκεξηαλφ θαη βξαδηλφ θαζψο θαη έλα ελδηάκεζν γεχκα εκεξεζίσο. Απφ απηνχο, σζηφζν, νη 4 ζηνπο 10 δειψλνπλ φηη δελ ηξψλε πξσηλφ, ελψ ν 1 ζηνπο 5 ηξψεη βξαδηλφ ζηηο 22:00 ή αξγφηεξα.

74

Γενικό Λφκειο Σήνου

Μεςογειακή Διατροφή και Διατροφικζσ Διαταραχζσ

Παξ’ φια απηά, ζχκθσλα κε ηε λέα έθζεζε πνπ ζπλέηαμε ν δηεζλήο νξγαληζκφο θαηαπνιέκεζεο ηεο θηψρεηαο Oxfam America, ε Διιάδα αλήθεη ζηηο 20 πξψηεο ρψξεο ηνπ θφζκνπ φζνλ αθνξά ηε πγηεηλή δηαηξνθή. Οη εξεπλεηέο ρξεζηκνπνίεζαλ ζηνηρεία απφ ηνλ Παγθφζκην Οξγαληζκφ Τγείαο θαη ηνλ Οξγαληζκφ Σξνθίκσλ & Γεσξγίαο ηνπ ΟΖΔ, γηα λα δηαπηζηψζνπλ πνηεο είλαη νη θαιχηεξεο θαη πνηεο νη ρεηξφηεξεο ρψξεο ηνπ θφζκνπ γηα λα ηξψεη θαλείο. Ο Oxfam βαζκνιφγεζε ζπλνιηθά 125 ρψξεο κε ηέζζεξα βαζηθά θξηηήξηα: 1) Έρεη ν θφζκνο αξθεηφ θαγεηφ; 2) Μπνξεί λα πιεξψζεη ην θαγεηφ ηνπ; 3) Δίλαη ην θαγεηφ θαιήο πνηφηεηαο; 4) Πνηα είλαη ε έθηαζε ηεο παρπζαξθίαο θαη ηνπ δηαβήηε ιφγσ ππεξθαηαλάισζεο θαγεηνχ; Έηζη,

ε

Διιάδα

θαηαηάζζεηαη ζηελ 13ε ζέζε.

Παξφιν

πνπ

βξίζθεηαη ζηε κέζε ηεο παγθφζκηαο

75

θαηάηαμεο

Γενικό Λφκειο Σήνου

Μεςογειακή Διατροφή και Διατροφικζσ Διαταραχζσ

φζνλ αθνξά ην δηαβήηε θαη παξνπζηάδεη ηα κεγαιχηεξα πνζνζηά παρπζαξθίαο ζηελ Δπξψπε, αλήθεη ζηηο 10 θαιχηεξεο ρψξεο ζε πνηφηεηα θαγεηνχ. Φαγεηά πνπ ραξαθηεξίδνπλ ηελ Διιεληθή θνπδίλα θαη πνιηηηζκφ είλαη: ΢νπβιάθη Έλα απφ ηα ραξαθηεξηζηηθά θαγεηά ησλ Διιήλσλ είλαη ην ζνπβιάθη. Ολνκαζηφ ζε φιν ηνλ θφζκν, ζεξβίξεηαη θπξίσο ζε ζνπβιαηδίδηθα. Δίλαη επίζεο θαη έλαο ηχπνο γξήγνξνπ θαγεηνχ. Ζ ιέμε «ζνπβιάθη» πξνέξρεηαη απφ ηε ζνύβια πνπ κε ηε ζεηξά ηεο πξνέξρεηαη απφ ην Λαηηληθφ Subulus. Κξέαο Απνηειείηαη απφ θνκκάηηα ρνηξηλνχ θξέαηνο πεξαζκέλα ζε κηθξή μχιηλε ζνχβια θαη ςεκέλα. ΢ηελ πεξίπησζε απηή, ζηε λφηηα Διιάδα κπνξεί λα ην παξαγγείιεη θαλείο θαη σο "θαιακάθη", ην νπνίν ζεξβίξεηαη ζπλήζσο κε κηα θέηα ςσκί.

Δπίζεο

ζνπβιάθη

παξαδνζηαθή

νλνκάδνπλ

ζπληαγή

ηνλ γχξν πνπ

ζεξβίξεηαη

ηπιηγκέλνο

κε

ηελ

ζε πίηα καδί

κε παηάηεο, ληνκάηα, ηδαηδίθη θαη θξεκκχδη. Τπνινγίδεηαη φηη κηα πίηα κε γχξν κπνξεί λα έρεη κέρξη 700 ζεξκίδεο.

Υσξηάηηθε ΢αιάηα Ζ

ειιεληθή

ρσξηάηηθε

ζαιάηα,

γλσζηή

ζην

εμσηεξηθφ κε ηελ νλνκαζία ειιεληθή ζαιάηα γίλεηαη κε ληνκάηα, αγγνχξη, ιάδη, ξίγαλε θαη Πξναηξεηηθά κε θέηα, ειηέο, θξεκκχδη θαη πξάζηλε

αιάηη. εκπινπηίδεηαη πηπεξηά.

Κάπνηεο θνξέο πξνζηίζεηαη θάππαξε θαη μχδη θαη γηα δηαθφζκεζε κατληαλφο.

76

Γενικό Λφκειο Σήνου

Μεςογειακή Διατροφή και Διατροφικζσ Διαταραχζσ

΢νπβιάθη Έλα απφ ηα ραξαθηεξηζηηθά θαγεηά ησλ Διιήλσλ είλαη ην ζνπβιάθη. Ολνκαζηφ ζε φιν ηνλ θφζκν, ζεξβίξεηαη θπξίσο ζε ζνπβιαηδίδηθα. Δίλαη επίζεο θαη έλαο ηχπνο γξήγνξνπ θαγεηνχ. Ζ ιέμε «ζνπβιάθη» πξνέξρεηαη απφ ηε ζνύβια πνπ κε ηε ζεηξά ηεο πξνέξρεηαη απφ ην Λαηηληθφ Subulus. Κξέαο Απνηειείηαη απφ θνκκάηηα ρνηξηλνχ θξέαηνο πεξαζκέλα ζε κηθξή μχιηλε ζνχβια θαη ςεκέλα. ΢ηελ πεξίπησζε απηή, ζηε λφηηα Διιάδα κπνξεί λα ην παξαγγείιεη θαλείο θαη σο "θαιακάθη", ην νπνίν ζεξβίξεηαη ζπλήζσο κε κηα θέηα ςσκί.

Δπίζεο

παξαδνζηαθή

ζνπβιάθη

νλνκάδνπλ

ζπληαγή

ηνλ γχξν πνπ

ζεξβίξεηαη

ηπιηγκέλνο

κε

ηελ

ζε πίηα καδί

κε παηάηεο, ληνκάηα, ηδαηδίθη θαη θξεκκχδη. Τπνινγίδεηαη φηη κηα πίηα κε γχξν κπνξεί λα έρεη κέρξη 700 ζεξκίδεο.

Φέηα Σν εζληθφ ηπξί ηεο Διιάδαο, ε θέηα, είλαη έλα απφ ηα πνιιά ηπξηά κε Πξνζηαηεπφκελε

Ολνκαζία

Πξνέιεπζεο, πξάγκα πνπ ζεκαίλεη πσο κπνξεί λα παξάγεηαη κφλν ζηελ Διιάδα. Παξάγεηαη είηε απφ 100% πξφβεην γάια, είηε απφ ζπλδπαζκφ πξφβεηνπ

θαη

θαηζηθίζηνπ.

Χξηκάδεη

είηε

ζε

βαξέιηα είηε

ζε

δνρεία.

Ζ θέηα ζηνιίδεη ηελ εκβιεκαηηθή ειιεληθή ζαιάηα, αιιά είλαη θαη απφ κφλε ηεο εμαίξεην ηπξί. ΢πλδπάδεηαη θαιά, κεηαμχ άιισλ, κε ληνκάηεο, πηπεξηέο, κειηηδάλεο θαη θνινθχζηα. Μπνξεί λα δηαθέξεη σο πξνο ηε γεχζε θαη ηελ πθή απφ ήπηα θαη θξεκψδε, έσο έληνλε θαη ζθιεξή, αλάινγα κε ηηο κεζφδνπο παξαγσγήο, ηηο ηδηαηηεξφηεηεο θάζε πεξηνρήο θαη ηελ επνρή.

77

Γενικό Λφκειο Σήνου

Μεςογειακή Διατροφή και Διατροφικζσ Διαταραχζσ

Όζπξηα Ση ζα ήηαλ ε ειιεληθή-κεζνγεηαθή καγεηξηθή ρσξίο ηελ πιεζψξα ησλ πγηεηλψλ, απνιαπζηηθψλ πηάησλ πνπ βαζίδνληαη ζηα ειιεληθά φζπξηα; «Αξραία» φζπξηα ζα κπνξνχζαλ λα ραξαθηεξηζηνχλ ε θαθή, ηα ξεβίζηα, ε θάβα θαη ηα κπηδέιηα. ΋ια ζπλερίδνπλ λα θαηαλαιψλνληαη επξχηαηα ζηελ Διιάδα, ζε ζνχπεο, βξαζηά θαη ςεηά ηεο θαηζαξφιαο. Καηά παξάδνζε, νη Έιιελεο ηξψλε θαζφιηα ηνπιάρηζηνλ κία θνξά ηελ εβδνκάδα. Έηζη, ηα φζπξηα απνηεινχλ βαζηθφ είδνο δηαηξνθήο ζε αξθεηέο ειιεληθέο πεξηνρέο, θπξίσο ζηε Μαθεδνλία κε Πξνζηαηεπφκελε Ολνκαζία Πξνέιεπζεο. Οη νλνκαζηνί ειιεληθνί γίγαληεο θαη ηα ιεπθά θαζφιηα δηαθφξσλ

κεγεζψλ έρνπλ ελαξκνληζηεί πιήξσο ζην εχθνξν θαη πγξφ έδαθνο ηνπ βξνρεξνχ Βνξξά ηεο Διιάδαο. Θαιαζζηλά

Παξφηη ηα ςάξηα ζην Αηγαίν θαη ζηε Μεζφγεην θζίλνπλ,

ηα

ειιεληθά

ζαιαζζηλά ζπλερίδνπλ

λα

ςάξηα

θαη

απνηεινχλ

ζεκαληηθή θαη αγαπεηή ηξνθή γηα ηνπο Έιιελεο. ΢πγθεθξηκέλα, ηα ςάξηα θαηέρνπλ θνκβηθή ζέζε ζην κεζνγεηαθφ ηξαπέδη θαη είλαη ηδηαίηεξα αγαπεηή ηξνθή ζηελ Διιάδα. Σν πην εκβιεκαηηθφ απ’ φια ηα ειιεληθά ζαιαζζηλά, ζε θάζε κέξνο ηεο ρψξαο θαη ζρεδφλ ζε θάζε ειιεληθφ εζηηαηφξην ηνπ θφζκνπ, είλαη ην ρηαπφδη, ςεηφ, βξαζηφ, μηδάην ή καγεηξεπηφ.

78

Γενικό Λφκειο Σήνου

Μεςογειακή Διατροφή και Διατροφικζσ Διαταραχζσ

4.3 Γηαηξνθή αλά ηνλ θόζκν Α) Γηαηξνθή ζηελ Δπξώπε Πνιινί είλαη νη παξάγνληεο πνπ ζπκβάιινπλ ζηε δηακφξθσζε δηαθνξεηηθψλ δηαηξνθηθψλ ζπλεζεηψλ κεηαμχ ησλ ρσξψλ ηηο Δπξψπεο. Σν είδνο θαη ε πνζφηεηα ηεο δηαηξνθήο θαζνξίδνληαη, θπξίσο, απφ ην θπζηθφ πεξηβάιινλ θαη ηηο επηδξάζεηο πνπ αζθεί ε εθάζηνηε αλζξψπηλε δξαζηεξηφηεηα ζε απηφ. Οη δηαηξνθηθέο ζπλήζεηεο, είλαη κέξνο ηεο θνπιηνχξαο θαη ηεο πνιηηηζκηθήο ηαπηφηεηαο ηνπ αηφκνπ. ΢ε φηη αθνξά ηε δηαηξνθηθή ζπκπεξηθνξά, εθηφο απφ ηα παξερφκελα ηξφθηκα, θαζνξηζηηθφ ξφιν δηαδξακαηίδνπλ επξχηεξνη θνηλσληθνί, νηθνλνκηθνί, πνιηηηζκηθνί θαη γεσγξαθηθνί παξάγνληεο. Ο παγθφζκην ονξγαληζκφο πγείαο κεηά απφ δηάθνξεο κειέηεο εθηηκά φηη ε πξφζιεςε θξνχησλ θαη ιαραληθψλ ζε πεξηζζφηεξεο απφ ηηο κηζέο επξσπατθέο πφιεηο είλαη αλεπαξθήο, ρακειφηεξε δειαδή απφ ηελ εκεξήζηα ζπληζηψκελε πνζφηεηα. Δπηπιένλ, ππάξρνπλ δεκνζηεχζεηο πνπ ππνζηεξίδνπλ φηη ην 83% ησλ επξσπαίσλ πνιηηψλ ζεσξνχλ φηη ηξέθνληαη ζσζηά θαη αθνινπζνχλ πγηεηλή δηαηξνθή.

΢πκπεξαζκαηηθά,

σο

επξσπαίνη

πνιίηεο

ππεξεθηηκνχκε

ηηο

δηαηξνθηθέο καο ζπλήζεηεο, ελψ παξάιιεια θξίλνπκε κε απζηεξφ ηξφπν ηελ αζθάιεηα θαη ηελ πνηφηεηα ησλ δηαζέζηκσλ πξντφλησλ. ΢ηελ Δπξψπε, ππάξρνπλ ζεκαληηθέο δηαθνξέο αλάκεζα ζηηο ρψξεο ηνπ Βνξξά θαη ηνπ Νφηνπ. Δηδηθφηεξα, ζηελ Βφξεηα Δπξψπε ε θαηαλάισζε δσηθψλ ιηπψλ είλαη πςειή θαη ζηαζεξή, ελψ ζηε λφηηα είλαη ζρεηηθά κηθξή. Ζ θαηαλάισζε δάραξεο ζηε βφξεηα Δπξψπε είλαη πςειή, ελψ ζηε λφηηα είλαη ρακειή. Δπίζεο, ε θαηαλάισζε ιαραληθψλ θαη θξνχησλ είλαη ζαθψο κεγαιχηεξε ζηε λφηηα Δπξψπε. Σέινο, ε θαηαλάισζε δεκεηξηαθψλ είλαη πεξηνξηζκέλε ζηε βφξεηα Δπξψπε, αιιά απμάλεηαη, ελψ ζηε λφηηα Δπξψπε φπνπ ήηαλ πςειή κεηψλεηαη. Γηαηξνθή ζηηο δηαθνξέο ρώξεο ηεο Δπξώπεο: Ζ Δπξψπε απαξηίδεηαη απφ κηα πιεζψξα ρσξψλ κε δηαθνξεηηθέο δηαηξνθηθέο ζπλήζεηεο θαη πνιηηηζκηθέο λννηξνπίεο. Δλδεηθηηθά αλαθέξνπκε ηηο παξαθάησ:

79

Γενικό Λφκειο Σήνου

Μεςογειακή Διατροφή και Διατροφικζσ Διαταραχζσ

1. ΢εξβία Ζ ζεξβηθή θνπδίλα απνηειεί έλα κνλαδηθφ ζπλδπαζκφ ζηνηρείσλ ηεο ειιεληθήο, ηεο νπγγξηθήο, ηεο ηνπξθηθήο αιιά θαη ηεο απζηξηαθήο καγεηξηθήο. Σν θπξίσο γεχκα ησλ ΢έξβσλ, πέξαλ ησλ ηππηθψλ βαιθαληθψλ ζηνηρείσλ θαη ησλ πνιιψλ ςεηψλ θξεάησλ, ζπλνδεχεηαη απφ πνιιέο ζαιάηεο, ηπξνθνκηθά πξντφληα αιιά θαη απφ πνιχ ςσκί.

2. Ηηαιία 

Δπηξξνέο απφ Άξαβεο, Έιιελεο θ.ά.

Απιέο ζπληαγέο – πνηνηηθά πιηθά 

΢πζρέηηζε δηαηξνθήο κε ηνλ ηξφπν

δσήο (ραξά/θαληαζία/δεκηνπξγία/ρξψκαηα) 

Ηδηαίηεξν ζηπι ζην ζηήζηκν ησλ πηάησλ



΢πρλή ρξήζε κπξσδηθψλ ζε ζάιηζεο



Απφ ηελ παξαγσγή ζηελ θαηαλάισζε :



Σπξηά, θξαζηά, εζπεξηδνεηδή, δπκαξηθά

Σν εζληθφ θαγεηφ ηεο Ηηαιίαο θαη αγαπεκέλν θαγεηφ πάξα πνιιψλ αλζξψπσλ ζηνλ θφζκν είλαη αλακθηζβήηεηα ε πίηζα. Σν αζηείν ηεο ππφζεζεο είλαη φηη αλ θάπνηνο ζέιεη λα δνθηκάζεη κηα πξαγκαηηθά θαιή πίηζα δελ ζα πάεη ζηελ Ηηαιία, θαζψο ιέγεηαη φηη νη πίηζεο ησλ Ηηαιψλ είλαη πνιχ ηδηαίηεξεο θαη καθξηά απφ ηα γνχζηα ησλ πεξηζζνηέξσλ.

3. Γεξκαλία-Απζηξία Ζ δηαηξνθή ζηε Γεξκαλία θαη ζηελ Απζηξία δελ δηαθέξεη πνιχ ζε ζχγθξηζε κε ηε κεζνγεηαθή, εθφζνλ ε θαηαλάισζε θξέαηνο, ιαραληθψλ, γαιαθηνθνκηθψλ θαη δεκεηξηαθψλ είλαη ην ίδην δηαδεδνκέλε. Γηαθνξά δηαθξίλεηαη ζηελ θαηαλάισζε θξέζθσλ θξνχησλ, ηα φπνηα ζπαλίδνπλ. Πξντφληα θξέαηνο φπσο ινπθάληθα θαη ζαιάκηα βξίζθνληαη ζε κεγάιε πνηθηιία θαη θαηαλαιψλνληαη επξέσο.

80

Γενικό Λφκειο Σήνου

4.

Μεςογειακή Διατροφή και Διατροφικζσ Διαταραχζσ

Ζλσκέλν Βαζίιεην

΢ην Ζλσκέλν Βαζίιεην ππάξρεη πιεζψξα θαηαλάισζεο πξφρεηξνπ θαγεηνχ θαηά ηε δηάξθεηα ηεο εκέξαο.

Δμαίξεζε

απνηειεί

ην

πξσηλφ, ην νπνίν ζεσξείηαη πιήξεο γεχκα θαη ζπλήζσο πεξηιακβάλεη ηξφθηκα δσηθήο πξνέιεπζεο, απγά ή

κπέηθνλ,

θαθέ

ή

ηζάη

θαη

θξπγαληέο. Χζηφζν ηα θξνχηα θαη ηα ιαραληθά ζπάληα ζπκπεξηιακβάλνληαη ζηα γεχκαηα ησλ Άγγισλ. Σν ραξαθηεξηζηηθφηεξν θαγεηφ ησλ Άγγισλ είλαη ηα fishandchips.Σα fishandchips ππήξμε ην θαγεηφ ηνπ ιανχ ζε πνιιέο πεξηπηψζεηο κηα θαη απνηεινχζε θζελή ελαιιαθηηθή ζε νηηδήπνηε θξεαηηθφ. Πξφθεηηαη γηα έλα θηιέην ςαξηνχ πνπ “παλάξεηαη” παξέα κε κπίξα ή γάια ή βνχηπξν θαη ηεγαλίδεηαη ζε πνιχ πςειή ζεξκνθξαζία ψζηε ε θξνχζηα λα είλαη ηξαγαλή θαη ην θηιέην σξαία ςεκέλν ζην εζσηεξηθφ. ΢εξβίξεηαη κε ηεγαλεηέο παηάηεο θαη ζσοTartar. Ζ εμάπισζε ηνπ θαγεηνχ απφ ηα ιηκάληα ζην εζσηεξηθφ ηεο ρψξαο έγηλε παξάιιεια κε ηελ αλάπηπμε ηνπ ζηδεξνδξνκηθνχ δηθηχνπ πνπ επέηξεπε ζην ςάξη λα θζάλεη θξέζθν ζηα θνκκάηηα ηεο Βξεηαλίαο πνπ δελ βξέρνληαλ απφ ζάιαζζα.

5. Γαιιία ΢ηε Γαιιία νη δηαηξνθηθέο ζπλήζεηεο είλαη πεξηζζφηεξν επηιεθηηθέο. Γίλεηαη ηδηαίηεξε έκθαζε ζηελ σξαηνπνίεζε ηεο εκθάληζεο θάζε γεχκαηνο. Οη Γάιινη ζπλεζίδνπλ λα θαηαλαιψλνπλ φια ηα είδε ησλ ηξνθίκσλ. ΢πλήζσο ηα πεξηζζφηεξα θαγεηά πνπ παξαζθεπάδνληαη, ζπλνδεχνληαη απφ θάπνην είδνο ζάιηζαο, ελψ ην θξαζί θαηά ηε δηάξθεηα ηνπ θαγεηνχ θαη ην θξνχην σο επηδφξπην, αλαθέξνληαη σο νη αγαπεκέλεο ζπλήζεηεο ησλ Γάιισλ. Υαξαθηεξηζηηθή επηινγή ησλ Γάιισλ είλαη ην θξνπαζάλ. Σν θξνπαζάλ δελ ρξεηάδεηαη πνιιέο ζπζηάζεηο. Δίλαη εθείλε ε καιαθή, αθξάηε, βνπηπξέληα δχκε πνπ φινη έρνπκε απνιαχζεη είηε γηα πξσηλφ είηε γηα κεζεκεξηαλφ είηε γηα βξαδηλφ 81

Γενικό Λφκειο Σήνου

Μεςογειακή Διατροφή και Διατροφικζσ Διαταραχζσ

κε δηάθνξεο γεκίζεηο, αιιά θαη ζθέην. Μπνξεί λα ην δνθηκάζεη θαλείο γιπθφ αιιά θαη αικπξφ, σζηφζν, φπσο θαη αλ ην θάηε, είλαη ζίγνπξα πνιχ λφζηηκν. ΢ηε κεηέξα Γαιιία πνπ ην αλέδεημε, ην απνιακβάλνπλ ζπλήζσο ζθέην, ρσξίο γέκηζε θαη ρσξίο έμηξα βνχηπξν.

Ννξβεγία

6.

΢ηε Ννξβεγία παξαηεξείηαη απμεκέλε θαηαλάισζε δσηθψλ πξντφλησλ (ςάξηα/ γαιαθηνθνκηθά πξντφληα). Σα παξαδνζηαθά θξέαηα είλαη ζπρλά βαζηζκέλα πεξηζζφηεξν ζε δψα δαζψλ θαη βνπλψλ. Χζηφζν θάπνηεο εκπνξηθέο πφιεηο βαζίδνληαη θαη ζε πξντφληα φπσο ειαηφιαδν θαη ιηαζηέο ληνκάηεο. Αμίδεη λα ζεκεησζεί φηη ηα θξνχηα, φπσο κνχξα, θξάνπιεο θαη κήια, ρξεζηκνπνηνχληαη ζε κεγάιε πνηθηιία πηάησλ θαη επηδφξπησλ.

7. Ρσζία ΢ηελ παγσκέλε Ρσζία ην ρνηξηλφ θξέαο απνηειεί θχξην ζπζηαηηθφ πνιιψλ πηάησλ. Απηφ πηζαλψο νθείιεηαη ζηηο ρακειέο ζεξκνθξαζίεο θαη ζηα ιηπαξά πνπ πεξηέρνληαη ζην θξέαο. Δπίζεο ππάξρεη απμεκέλε θαηαλάισζε αιθνφι γηα ηελ αληηκεηψπηζε ηνπ ςχρνπο. Χζηφζν ε θαηαλάισζε ησλ ιαραληθψλ είλαη ρακειή, ζπλνδεχνληαο κφλν ηα γεχκαηα πνπ απνηεινχληαη απφ ρνηξηλφ θξέαο.

Β. Γηαηξνθή ζηελ Ακεξηθή ΢ηελ

Ακεξηθή

ππάξρνπλ

κεγάιεο

πνζφηεηεο

πξφρεηξνπ

θαγεηνχ,

εκπινπηηζκέλεο κε πνιιά ιηπαξά θαη ακθηβφινπ πνηφηεηαο ηξφθηκα δσηθήο πξνέιεπζεο. Απηά είλαη ηα θχξηα ραξαθηεξηζηηθά ηεο Ακεξηθαληθήο δηαηξνθηθήο θνπιηνχξαο. ΋κσο νη λφηηεο ρψξεο, φπσο ην Μεμηθφ, έρνπλ άιιε δηαηξνθηθή λννηξνπία. Τπάξρεη κεγάιε πνηθηιία ηξνθίκσλ, δσηθψλ, θπηηθψλ, ακπινχρσλ θαη ιαραληθψλ, κε θχξην ραξαθηεξηζηηθφ ηα βφηαλα πνπ πξνζδίδνπλ θαπηεξέο ηδηφηεηεο ζηα γεχκαηα ηνπο.

82

Γενικό Λφκειο Σήνου

Μεςογειακή Διατροφή και Διατροφικζσ Διαταραχζσ

Μεμηθάληθε θνπδίλα Ζ Μεμηθάληθε θνπδίλα είλαη γλσζηή γηα ηηο πνηθίιεο γεχζεηο ηεο, ην πνιχρξσκν ζηνιηζκφ ησλ πηάησλ ηεο θαη ηε πνηθηιία ησλ ζπζηαηηθψλ θαη ησλ θαξπθεπκάησλ, πνιιά απφ ηα νπνία είλαη βαζηθά πξντφληα ηεο ρψξαο. Σα θχξηα εκπνξεχκαηα ηεο Μεμηθάληθεο θνπδίλαο είλαη θπξίσο ην θαιακπφθη θαη ηα θαζφιηα. Σν θαιακπφθη είλαη ην παξαδνζηαθφ βαζηθφ πξντφλ ηνπ Μεμηθνχ θαη ε ρξήζε ηνπ είλαη επξεία. Σξψγεηαη αθαηέξγαζην αθξηβψο φπσο είλαη θαη σο ζπζηαηηθφ πνιιψλ πηάησλ. ηα γιπθνθνιφθπζα θαη νη πηπεξηέο παίδνπλ επίζεο ζεκαληηθφ ξφιν ζηε Μεμηθάληθε Κνπδίλα. ΖΠΑ Ζ Ακεξηθή είλαη ην έζλνο πνπ έδσζε ζηνλ θφζκν ην fast food, ηνπιάρηζηνλ κε ηελ κνξθή πνπ ην μέξνπκε ζήκεξα. Ζ ηζηνξία ηνπ γξήγνξνπ θαγεηνχ είλαη ελ πνιινίο ακεξηθαληθή φζν θαη αλ ην fast food ππήξρε ζηελ Δπξψπε σο ηξφπνο γξήγνξνπ θαγεηνχ θαλείο δελ έθαλε θαιχηεξε δνπιεηά απφ ηνπο ακεξηθαλνχο. Δθεί αλαθαιχθζεθαλ ηφζα θαη ηφζα είδε fast food, εθεί μεθίλεζε ε ηδέα ηεο καδηθήο παξάγσγεο ηνπο θαη εθεί θπζηθά έγηλε δεκνθηιέο ην θάγσκα ηνπο.

83

Γενικό Λφκειο Σήνου

Μεςογειακή Διατροφή και Διατροφικζσ Διαταραχζσ

Γ. Γηαηξνθή ζηελ Αθξηθή Ζ αθξηθάληθε ήπεηξνο είλαη ε ηξίηε ζε ζεηξά κεγαιχηεξε ήπεηξνο ηνπ πιαλήηε κε πιεζπζκφ πνπ αγγίδεη ηα 900 εθαηνκκχξηα. Ζ πνιηηηθή αζηάζεηα θαη ε απφιπηε θηψρεηα είλαη δπν θαηλφκελα ηα νπνία καζηίδνπλ ηελ Αθξηθή. Σν κεγαιχηεξν κέξνο ηνπ πιεζπζκνχ ηαιαλίδεηαη εδψ θαη αηψλεο απφ ηελ απφιπηε θηψρεηα ε νπνία θηάλεη ζηα φξηα ηεο εμαζιίσζεο. Ζ ήπεηξνο απηή αλ θαη είλαη πινχζηα ζε νξπθηά θαη κεηαιιεχκαηα δειψλεη αλίζρπξε λα αμηνπνηήζεη ηνπο πφξνπο απηνχο κε ζθνπφ ηελ αλάπηπμή ηεο θαη ηελ βειηίσζε ηνπ βηνηηθνχ ηεο επηπέδνπ. Ο ηνκέαο ηεο γεσξγίαο απαζρνιεί ην 70% ηνπ πιεζπζκνχ ηεο Αθξηθήο θαη απνηειεί ηελ θχξηα πεγή εζφδσλ ησλ αλζξψπσλ απηψλ. Παξφια απηά φκσο, εμαθνινπζεί λα γίλεηαη ζε πνιιέο ρψξεο ηεο, κε πξσηφγνλν ηξφπν, κε απνηέιεζκα ε παξαγσγή λα είλαη κηθξή θαη λα κελ ηθαλνπνηνχληαη πιήξσο νη αλάγθεο γηα ηξνθή ησλ αλζξψπσλ απηψλ . Ζ παξαδνζηαθή αθξηθαληθή θνπδίλα, ραξαθηεξίδεηαη απφ ακπινχρεο ηξνθέο ζπλνδεπφκελεο

απφ

ζνχπεο πνπ πεξηέρνπλ θξέαο

ή/θαη

ιαραληθά,

ελψ ζε θάζε αθξηθάληθε ηνπνζεζία

ππάξρνπλ

πνιπάξηζκα θξνχηα θαη ιαραληθά,

ηα

ρξεζηκνπνηνχληαη ηξφθηκα.

΋κσο

νπνία σο ην

γεγνλφο φηη ε Αθξηθή είλαη κεγάιε ήπεηξνο ζεκαίλεη φηη θάζε ηεο ηνπνζεζία κπνξεί λα αθνινπζεί άιιεο ζπλήζεηεο φζνλ αθνξά ζηηο δηαηξνθηθέο πξνηηκήζεηο. Γηα παξάδεηγκα, ελψ νη ρψξεο πνπ βξίζθνληαη θνληά ζηε Μεζφγεην ζπκπίπηνπλ δηαηξνθηθά κε ηελ ειιεληθή θνπδίλα, ε αλαηνιηθή Αθξηθή είλαη δηαθξηηηθή φζνλ αθνξά ζηελ θαηαλάισζε θξέαηνο, αθνχ ηα βννεηδή θαη ηα αηγνπξφβαηα ζεσξνχληαη σο κνξθή λνκίζκαηνο, κε απνηέιεζκα ηελ απνθπγή θαηαλάισζήο ηνπο σο ηξφθηκα. Διάρηζηα γλσζηή ζε εκάο, ε θνπδίλα ησλ πεξηνρψλ πνπ εθηείλνληαη απφ ηε ΢ελεγάιε θαη ην Μάιη κέρξη ην Κακεξνχλ –ζε αληίζεζε κε απηέο ηεο βφξεηαο ή ηεο αλαηνιηθήο 84

Γενικό Λφκειο Σήνου

Μεςογειακή Διατροφή και Διατροφικζσ Διαταραχζσ

Αθξηθήο– έρεη δερηεί ηηο ιηγφηεξεο επηδξάζεηο απφ ηνπο απνηθηνθξάηεο ηεο Γχζεο. Γεκεηξηαθά, ζπφξνη, δηάθνξεο ξίδεο κε δχζθνια νλφκαηα θαη άπεηξα κπαραξηθά δίλνπλ έλα ηδηαίηεξν άξσκα θαη πθή ζηα πεξηζζφηεξα θαγεηά, ηα νπνία ιφγσ ηνπ ηξφπνπ πξνεηνηκαζίαο ηνπο ζα απνθαινχζακε «καγεηξεπηά». Δπίζεο, ζπλεζίδεηαη ε πξνζζήθε ληνκάηαο θαη πειηέ, ζε ζπλδπαζκφ κε κπαραξηθά θαη ζάιηζεο ηνπ εκπνξίνπ. Δίλαη ζπάλην λα δεη θαλείο ζπηηηθφ θαγεηφ ρσξίο καγεηξηθνχο θχβνπο, απνηέιεζκα ηεο έληνλεο παξνπζίαο θαη δχλακεο ησλ πνιπεζληθψλ ζηελ πεξηνρή. Σν θνηληθέιαην θαη ην θηζηηθέιαην απνηεινχλ ηα βαζηθά καγεηξηθά έιαηα γηα φια ηα πηάηα, ζπλήζσο καξηλαξηζκέλα γηα πεξίπνπ κία εβδνκάδα κε θαπηεξέο πηπεξηέο. Βαζηθή πεγή πξσηεΐλεο είλαη νη μεξνί θαξπνί (θαη, πην ζπγθεθξηκέλα, ηα θηζηίθηα), πνπ πξνζηίζεληαη ζην καγείξεκα ηξηκκέλνη ή νιφθιεξνη ζε ζπλδπαζκφ κε φια ηα ππφινηπα πιηθά ελφο θαγεηνχ. Σα πεξηζζφηεξα καγεηξεπηά ζηελ ηειηθή ηνπο κνξθή απνηεινχλ ηε «ζάιηζα» πνπ ζα πιαηζηψζεη ηνπο πδαηάλζξαθεο, νη νπνίνη απνηεινχλ θαη ηε κεγάιε βάζε ηεο θαζεκεξηλήο δηαηξνθήο.

Γ. Γηαηξνθή ζηελ Αζία Ζ Αζηαηηθή δηαηξνθή

πεξηιακβάλεη

παξαδνζηαθά θαγεηά θαη αθνινπζεί ζηελ θηινζνθία ηεο κηα αξκνλία θαη κηα ηζνξξνπία ζην θαγεηφ. Υσξίδεηαη ζε δχν θαηεγνξίεο, φπνπ απφ ηελ κία πιεπξά έρνπκε ην ξχδη θαη ηα δεκεηξηαθά νιηθήο άιεζεο θαη απφ ηελ άιιε έρνπκε ηα ιαραληθά, ηα θξνχηα, ηνπο μεξνχο θαξπνχο, ηα φζπξηα θαη ζε κηθξφηεξεο πνζφηεηεο ηελ πξσηεΐλε ησλ θξεάησλ.

ΗΑΠΧΝΗΑ Σν γηαπσλέδηθν γεχκα πξνζθέξεηαη κε κηα ηδηαίηεξε αηζζεηηθή, έλα ζπλδπαζκφ πεξίπινθεο απιφηεηαο θαη ακβιπκκέλεο θνκςφηεηαο. Δθηφο απφ ιαραληθά, ξχδη θαη

85

Γενικό Λφκειο Σήνου

Μεςογειακή Διατροφή και Διατροφικζσ Διαταραχζσ

δπκαξηθά ηξψλε επίζεο ζθχινπο, γάηεο, θίδηα, έληνκα, αξνπξαίνπο αθφκα θαη ρειηδνλφζνππα. Σνπξθία ΋ζνλ αθνξά ζηε γεηηνληθή Σνπξθία, νη νκνηφηεηεο ζηε δηαηξνθηθή θνπιηνχξα είλαη εκθαλείο. Πνιιά απφ ηα θαγεηά ηεο, έρνπλ ελζσκαησζεί ζηελ ειιεληθή θνπδίλα, φπσο ηα πνιίηηθα ζνπηδνπθάθηα, ηα ληνικαδάθηα κε ακπειφθπιια, ην εθκέθ θαληατθη θαη άιια, ελψ ε δηαθνξά ησλ δχν ρσξψλ, δηαθξίλεηαη ζηε ρξήζε κπαραξηθψλ θαη βνηάλσλ, θάλνληαο ηελ ηνχξθηθε θνπδίλα ειαθξψο “βαξηά” γηα ηηο δηαηξνθηθέο ζπλήζεηεο ησλ Διιήλσλ. Ηλδία Ζ ηλδηθή θνπδίλα είλαη κηα θνπδίλα πνπ έρεη δερηεί πνιιέο επηξξνέο, αιιά θπξίσο έρεη δηακνξθψζεη ζπλήζεηεο εμαηηίαο ησλ ζξεζθεηψλ. ΢ην λφην, ε πιεηνςεθία ησλ θαηνίθσλ είλαη ρνξηνθάγνη, ελψ ζηηο βνξηλφηεξεο πεξηνρέο αθφκα

θαη

κεξίδα

Ηλδνπηζηψλ

θαηαλαιψλεη

πεξηζηαζηαθά

θξέαο.

Οη

δηαηξνθηθέο ζπλήζεηεο βέβαηα, επεξεάζηεθαλ επηπιένλ απφ φινπο ηνπο θαηαθηεηέο, Μνγγφινπο, Μνπζνπικάλνπο θιπ. πνπ άθεζαλ ην δηθφ ηνπο ζηίγκα: Μνπζνπικαληθφ θαηάινηπν, ε εζηθή θαη φρη κε λφκν, απαγφξεπζε θαηαλάισζεο ρνηξηλνχ. Άιιεο επηδξάζεηο ζηελ Ηλδηθή θνπδίλα πξνέξρνληαη απφ ηελ Κίλα κε ηελ νπνία πάληα ππήξραλ εκπνξηθέο ζρέζεηο, απφ ην επίζεο γεηηνληθφ Αθγαληζηάλ, ελψ ζηα παξάιηα ππάξρνπλ λφηεο Πνξηνγαιηθήο θαη Βξεηαληθήο δηαηξνθηθήο θνπιηνχξαο. ΢ηελ πεξίπησζε βέβαηα ηεο Βξεηαληθήο θνπδίλαο ππήξμε ζνβαξή αιιειεπίδξαζε, ελψ πεξηζζφηεξα ήηαλ απηά ηα ζηνηρεία πνπ κπφιηαζαλ ηελ Αγγιηθή θνπδίλα απφ φ,ηη ζπλέβε ην αληίζηξνθν. Κιείλνληαο, αμίδεη λα αλαθεξζεί φηη νη δηαθνξέο ή νη νκνηφηεηεο πνπ παξαηεξνχληαη ζηε δηαηξνθή φισλ ησλ ιαψλ, είλαη πνιιέο θαη νθείινληαη είηε ζε δηαθνξεηηθέο ζξεζθεπηηθέο πεπνηζήζεηο, είηε ζε δηαθνξεηηθή θνπιηνχξα θαη λννηξνπία. Χζηφζν ιφγσ ηνπ θαηλνκέλνπ ηεο παγθνζκηνπνίεζεο, έρεη παξνπζηαζηεί ε δπλαηφηεηα γλσξηκίαο κε φιεο ηηο γεχζεηο ηνπ θφζκνπ, εθφζνλ απηφ είλαη ζεκηηφ.

86

Γενικό Λφκειο Σήνου

Μεςογειακή Διατροφή και Διατροφικζσ Διαταραχζσ

4.4 Τγηεηλέο ΢πλήζεηεο αλά ηνλ θόζκν ΋ζνη έρνπλ ηαμηδέςεη ζε μέλεο ρψξεο γλσξίδνπλ φηη θάζε ρψξα έρεη ηε δηθή ηεο θνπδίλα θαη ζε πνηεο ρψξεο είλαη πγηεηλή ε καγεηξηθή. ΢ε θάζε ρψξα ππάξρνπλ πγηεηλέο ζπλήζεηεο φζνλ αθνξά ην θαγεηφ, ηελ πξνεηνηκαζία θαη ηελ θαηαλάισζή ηνπ.



Γεσξγηθά πξντόληα θαη πξντόληα νιηθήο αιέζεσο Υψξεο πνπ θαηαλαιψλνπλ γεσξγηθά πξντφληα θαη

πξντφληα νιηθήο αιέζεσο είλαη ε Διιάδα θαη ε Κίλα. Ζ παξαδνζηαθή θηλέδηθε δηαηξνθή, γηα παξάδεηγκα, απνηειείηαη

θπξίσο

απφ

ιαραληθά,

θξνχηα

θαη

πξντφληα νιηθήο αιέζεσο. ΢ηελ Διιάδα, ηα ιαραληθά είλαη θχξην γεχκα θαη φρη γαξληηνχξα.



Υαιαξό δείπλν Υψξεο πνπ εθαξκφδνπλ έλα ραιαξφ δείπλν είλαη ε Ηηαιία, Γαιιία, Ηζπαλία

θαη Ηαπσλία. Σν γεχκα ζε απηέο ηηο ρψξεο ζπλήζσο δηαξθεί αξθεηή ψξα θαη γίλνληαη ζε ηαθηηθέο ψξεο. Δπίζεο, ηα γεχκαηα πξνζθέξνπλ πνηνηηθφ ρξφλν κε ηνπο θίινπο θαη ηελ νηθνγέλεηα. Σν λα ηξψεη θάπνηνο αξγά θαη ραιαξά απνζαξξχλεη ηελ ππεξθαγία θαη ελζαξξχλεη ηε ραιάξσζε.



Φξέζθα-κε θαηεξγαζκέλα ηξόθηκα Υψξεο πνπ θαηαλαιψλνπλ θξέζθα κε θαηεξγαζκέλα πξντφληα είλαη ε

Διιάδα,

ε

Ηηαιία,

ε

Ηαπσλία θαη νη

Ζ.Π.Α. Γεχκαηα θηηαγκέλα επεμεξγαζκέλα πεξηζζφηεξεο

απφ

κε

πιηθά

παξέρνπλ

ίλεο,

ιηγφηεξεο

ζεξκίδεο, θνξεζκέλα ιίπε

θαη

87

ιηγφηεξε

Γενικό Λφκειο Σήνου

Μεςογειακή Διατροφή και Διατροφικζσ Διαταραχζσ

δάραξε θαη αιάηη. Δπνκέλσο, είλαη ζπλεηφ λα παξαιείπεηε ηηο επεμεξγαζκέλεο ηξνθέο θαη λα επηιέγεηε νιηθήο αιέζεσο θαη θξέζθεο.



Μπαραξηθά

Υψξεο πνπ πξνζζέηνπλ κπαραξηθά ζηα πηάηα ηνπο είλαη ε Ηλδία, Ζ Κίλα, ε Σατιάλδε θαη νη Ζ.Π.Α. Σα κπξσδηθά θαη ηα κπαραξηθά πξνζζέηνπλ γεχζε, εκθάληζε θαη πγεία ζην πηάην ζαο. Έρνπλ ιίγεο ζεξκίδεο θαη ιίγα ιηπαξά, πεξηνξίδνπλ ηηο αζζέλεηεο, ζπκβάινπλ ζεκαληηθά ζηε κείσζε ηνπ ζαθράξνπ ζην αίκα θαη ηεο ρνιεζηεξφιεο. 

Ηαπσλία

΢ηελ Ηαπσλία δίλνπλ κεγάιε έκθαζε ζηελ εηθφλα ελφο πηάηνπ, ζηα ρξψκαηα πνπ θπξηαξρνχλ, ρξεζηκνπνηψληαο πνιιά επνρηαθά θξνχηα γηα λα πεηχρνπλ σξαία εκθάληζε, ελψ θξνληίδνπλ νη κεξίδεο λα είλαη κηθξέο. Δπίζεο ηα ρξσκαηηζηά ιαραληθά είλαη ζπλήζσο πεγή βηηακηλψλ θαη κεηάιισλ, απαξαίηεησλ γηα ηνλ νξγαληζκφ καο. 

Κίλα

Ζ θαιχηεξε δηαηξνθηθή ζπλήζεηα ησλ Κηλέδσλ είλαη ηα μπιάθηα! Σξψγνληαο κε μπιάθηα θαηαθέξλεηο λα θαο ζε θάζε κπνπθηά ηελ ηδαληθή πνζφηεηα θαη ηαπηφρξνλα ηξσο πνιχ πην αξγά! 

Γαιιία

Οη Γάιινη ζπλδένπλ ην θαγεηφ κε ηελ απφιαπζε αιιά ζε έλα ηειείσο δηαθνξεηηθφ ζθεπηηθφ απφ απηφ ησλ Ακεξηθάλσλ. Έλαο Ακεξηθάλνο ζα πξνηηκήζεη λα θάεη έλα 'πγηεηλφ' παγσκέλν γηανχξηη ζε ηξνκαθηηθά κεγάιε πνζφηεηα, ελψ ν Γάιινο ζα πξνηηκήζεη απιά...έλα κηθξφ ηξνπθάθη. 

Ηηαιία

΢ηελ Ηηαιία πίλνπλ ζρεδφλ θάζε κέξα έλα πνηήξη θξαζί καδί κε ην γεχκα ηνπο. ΢χκθσλα κε ηνπο εηδηθνχο, έλα πνηήξη θξαζί ηελ εκέξα κπνξεί λα βνεζήζεη ζηελ πξφιεςε απφ θαξδηαγγεηαθά λνζήκαηα. Αλ φκσο πίλεηο ην θξαζί ρσξίο γεχκα, λα μέξεηο πσο ηα απνηειέζκαηα είλαη ηα αθξηβψο αληίζεηα, θαη νη θίλδπλνη γηα πξνβιήκαηα θαξδηάο απμάλνληαη.

88

Γενικό Λφκειο Σήνου



Μεςογειακή Διατροφή και Διατροφικζσ Διαταραχζσ

Διιάδα

Ζ Μεζνγεηαθή δηαηξνθή πνπ πνιινί Έιιελεο αθνινπζνχλ είλαη έλαο απφ ηνπο πην πγηεηλνχο ηξφπνπο δηαηξνθήο. Διαηφιαδν, ιαραληθά, ηπξί, ςάξη θαη ιίγν θξέαο, ζπληζηνχλ ην Μεζνγεηαθφ κελνχ πνπ πνιιέο ρψξεο ζεσξνχλ σο ην πην πγηεηλφ. ΢ε φπνηα ρψξα ηνπ πιαλήηε θαη αλ δνχκε αμίδεη λα πξνζέμνπκε ηα παξαθάησ:

Γώζηε πξνηεξαηόηεηα ζηελ… νιηθή άιεζε Πξνζπεξάζηε ην άζπξν ξχδη ζην ζνχπεξ κάξθεη θαη αγνξάζηε ην θαζηαλφ, πάξηε ςσκί νιηθήο άιεζεο αληί γηα άζπξν θαη θάληε ην ίδην θαη κε ηα δπκαξηθά. Ζ αιιαγή απηή ζηε δηαηξνθή ζαο καθξνπξφζεζκα ζα βειηηψζεη ηελ θαξδηαγγεηαθή ζαο ιεηηνπξγία θαη ζα κεηψζεη ηνλ θίλδπλν εκθάληζεο θαξθίλνπ ή εγθεθαιηθνχ επεηζνδίνπ, θαζψο ηα πξντφληα νιηθήο άιεζεο είλαη πην πινχζηα ζε πξσηεΐλεο, ηρλνζηνηρεία θαη θπηηθέο ίλεο, παξέρνληαο πνιχηηκα νθέιε ζηνλ νξγαληζκφ καο. Αλ ζέιεηε κάιηζηα λα γίλεηε θαη πην… πεξηπεηεηψδεηο, δνθηκάζηε θάπνηα φρη θαη ηφζν γλσζηά, φπσο ηελ θηλφα, ηελ νπνία κπνξείηε λα ρξεζηκνπνηείηε ζε ζαιάηεο ή λα ζπλνδέςεηε ην θξέαο ή ην ςάξη, ρσξίο βέβαηα λα απαξλεζείηε ηελ αγαπεκέλε ζαο βξψκε ή ηα πνπ θνξλ. Φξνληίζηε λα αθνινπζείηε ηε ζπληζηψκελε εκεξήζηα δφζε θαη λα θαηαλαιψλεηε 3 κεξίδεο νιηθήο άιεζεο θαζεκεξηλά. Ξερσξίζηε ηα θαιά ιηπαξά θαη βάιηε ηα ζηε δηαηξνθή ζαο Απνθχγεηε ηα θνξεζκέλα ιίπε πνπ βξίζθνληαη ζηηο επεμεξγαζκέλεο ηξνθέο, ην βνχηπξν θ.ά. θαη βάιηε ηα αθφξεζηα ζηε δσή ζαο, ηα νπνία ζα βξείηε ζε θπηηθά έιαηα, ζπφξνπο, ςάξηα, αβνθάλην, μεξνχο θαξπνχο φπσο ηα θαξχδηα θ.ιπ. Σα θαιά ιηπαξά είλαη εμαηξεηηθά σθέιηκα γηα ηελ πγεία καο, θαζψο καο πξνζηαηεχνπλ απφ ηηο θαξδηαθέο παζήζεηο, ην εγθεθαιηθφ, ηηο θιεγκνλέο, αιιά θαη ην δηαβήηε θαη κπνξείηε λα απμήζεηε ηελ πξφζιεςή ηνπο ρξεζηκνπνηψληαο ειαηφιαδν θαη πξνζζέηνληαο θαξχδηα ή ιηλαξφζπνξν ζηηο ζαιάηεο ζαο. Μελ 89

Γενικό Λφκειο Σήνου

Μεςογειακή Διατροφή και Διατροφικζσ Διαταραχζσ

μερλάηε λα αθαηξείηε ηελ πέηζα απφ ηα πνπιεξηθά θαη ηα θξέαηα, θαζψο είλαη πινχζηα ζε βιαβεξά γηα ηελ πγεία θνξεζκέλα ιίπε. Φάηε «έμππλα» ζλαθ ΋ινη νη δηαηξνθνιφγνη «θσλάδνπλ» πσο ηα ζλαθ αλάκεζα ζηα θχξηα γεχκαηα ηεο εκέξαο είλαη απαξαίηεηα γηα ηνλ κεηαβνιηζκφ καο, ηελ ελέξγεηά καο, αιιά θαη ηελ θαιή καο δηάζεζε, ελψ ηαπηφρξνλα καο πξνζθέξνπλ επηπιένλ βηηακίλεο θαη κέηαιια, ηα νπνία ελδερνκέλσο λα κελ ιακβάλνπκε απφ ην πξσηλφ ή ην κεζεκεξηαλφ καο. Παξάιιεια, φκσο, πξέπεη λα πξνζέρνπκε ηη επηιέγνπκε σο ζλαθ, πξνθεηκέλνπ λα ιάβνπκε ηα κέγηζηα νθέιε. Πξνηηκήζηε έλαλ ζπλδπαζκφ ζχλζεησλ πδαηαλζξάθσλ θαη άπαρεο πξσηεΐλεο, πξνθεηκέλνπ λα θξαηάηε ζηαζεξφ ην ζάθραξν ηνπ αίκαηνο θαη λα δηαηεξείηε έλα πγηέο βάξνο. Γνθηκάζηε, γηα παξάδεηγκα, δεκεηξηαθά νιηθήο άιεζεο ζην γηανχξηη ρακειψλ ιηπαξψλ ζαο, αιείςηε ηαρίλη ζε ςσκί νιηθήο άιεζεο ή θάηε ιίγε ςεηή παηάηα κε cottage cheese ρακειψλ ιηπαξψλ. Ξεθηλάηε ηελ θάζε εκέξα ζαο κε πξσηλό Κάληε έλα δψξν ζηνλ εαπηφ ζαο θαη ξπζκίζηε ην μππλεηήξη ζαο 15 ιεπηά λσξίηεξα θαζεκεξηλά, πξνθεηκέλνπ λα έρεηε ρξφλν λα πάξεηε πξσηλφ. Ο ζπλδπαζκφο πδαηαλζξάθσλ πινχζησλ ζε θπηηθέο ίλεο, ε άπαρε πξσηεΐλε θαη ηα θαιά ιηπαξά ζα ζαο δψζνπλ ηελ απαξαίηεηε ελέξγεηα γηα λα μεθηλήζεηε ηελ εκέξα ζαο, λα είζηε ζπγθεληξσκέλνη θαη λα δψζεηε ψζεζε ζην κεηαβνιηζκφ ζαο. Αλ θάπνηεο κέξεο δελ έρεηε ηελ πνιπηέιεηα λα πάξεηε πξσηλφ ιφγσ ρξφλνπ, θάηε έλα θξάθεξ κε ιίγν cottage cheese ή πάξηε ζην γξαθείν έλα ζάληνπηηο κε ςσκί νιηθήο άιεζεο θαη γαινπνχια. Θα δείηε φηη κε ην πξσηλφ, ε κέξα ζαο ζα έρεη πεξηζζφηεξε ελέξγεηα θαη καθξνπξφζεζκα ζα θάλεηε θαιφ ζηελ πγεία ζαο – θαη ηε ζηινπέηα ζαο. Γίλεηε πην δξαζηήξηνη Κάλεηο δελ ζέιεη λα ζαο «ζχξεη» ζην γπκλαζηήξην, αλ ην… θνβάζηε ή ην βαξηέζηε. Τπάξρνπλ, φκσο, πνιιέο επηινγέο πέξαλ απηήο ηνπ γπκλαζηεξίνπ πνπ κπνξνχλ λα ζαο θξαηήζνπλ ζε θίλεζε θαη λα ζαο ζεθψζνπλ απφ ηνλ 90

Γενικό Λφκειο Σήνου

Μεςογειακή Διατροφή και Διατροφικζσ Διαταραχζσ

θαλαπέ, αξθεί λα βξείηε απηφ πνπ ζαο αξέζεη, πξνθεηκέλνπ ε δξαζηεξηφηεηά ζαο λα έρεη δηάξθεηα.

Ξεθηλήζηε ηδφθηλγθ κε έλα θίιν, βξείηε έλα ζπγθεθξηκέλν πξφγξακκα ζην γπκλαζηήξην πνπ ζαο ηαηξηάδεη, γξαθηείηε ρνξφ, μεθηλήζηε έλα άζιεκα ή γπκλαζηείηε αθφκε θαη ζην ζπίηη ζαο κε έλα dvd. Πξνζπαζήζηε λα ζπλδπάζεηε φ,ηη θη αλ θάλεηε κε αζθήζεηο ελδπλάκσζεο (βάξε ή ιάζηηρα αληίζηαζεο) θαη λα εθαξκφδεηε ηε δξαζηεξηφηεηα πνπ επηιέμαηε γηα 30 ιεπηά ηελ εκέξα.

Φάηε θάζε θξνύην θαη ιαραληθό ζηελ επνρή ηνπ Σα θξνχηα θαη ηα ιαραληθά βξίζθνληαη ζην ζξεπηηθφ ηνπο δελίζ φηαλ θαηαλαιψλνληαη φζν είλαη θξέζθα, γη’ απηφ κελ θάλεηε επηινγέο εθηφο… επνρήο. Έξεπλεο κάιηζηα έρνπλ δείμεη φηη ηα θξνχηα θαη ηα ιαραληθά θαηά ηε κεηαθνξά ηνπο ράλνπλ ηε κηζή ηνπο δηαηξνθηθή αμία, γη’ απηφ πξνηηκήζηε ληφπηα πξντφληα θαη πξνζζέζηε ηα ζηελ θαζεκεξηλή ζαο δηαηξνθή. Δπηιέμηε ην ζσζηό είδνο πξσηεΐλεο Ζ πςειήο πνηφηεηαο άπαρε πξσηεΐλε είλαη ε θαιχηεξε κνξθή πξσηεΐλεο πνπ κπνξείηε λα ελζσκαηψζεηε ζηε δηαηξνθή ζαο θαη λα απνθνκίζεηε ηα κεγαιχηεξα νθέιε γηα ηελ πγεία ζαο. Πνηεο είλαη νη θαιχηεξεο πεγέο ηεο; Σα ςάξηα, ηα πνπιεξηθά ρσξίο πέηζα, ηα γαιαθηνθνκηθά κε ρακειά ιηπαξά, ηα αβγά θ.ν.θ., ζα ζαο βνεζήζνπλ λα θξαηήζεηε ππφ έιεγρν ην ζάθραξν ηνπ αίκαηνο θαη λα βειηηψζεηε ηελ πγεία ηεο θαξδηά ζαο, ελψ κπνξείηε λα επηιέμεηε θαη πξσηεΐλε θπηηθήο πξνέιεπζεο απφ πεγέο φπσο θηλφα, πξντφληα ζφγηαο θαη φζπξηα. Φξνληίζηε κφλν ην 15% ηεο ζπλνιηθήο πνζφηεηαο ζεξκίδσλ πνπ ιακβάλεηε θαζεκεξηλά, λα πξνέξρεηαη απφ πξσηεΐλε.

91

Γενικό Λφκειο Σήνου

Μεςογειακή Διατροφή και Διατροφικζσ Διαταραχζσ

Πίλεηε πνιιά πγξά Σν λεξφ είλαη ίζσο ην πην απαξαίηεην ζηνηρείν ηεο θαζεκεξηλφηεηάο καο θαη κπνξνχκε λα ην ιακβάλνπκε απφ δηάθνξεο πεγέο, πέξαλ ηεο βξχζεο άιισζηε δελ έρεη ζεκαζία αλ ην λεξφ εηζέιζεη ζην ζψκα καο απφ πγξά ή ηξνθέο, θαζψο ηα απνηειέζκαηα είλαη ηα ίδηα. Σα πγξά γεληθφηεξα θάλνπλ θαιφ ζηηο αξζξψζεηο καο, παξάγνπλ ζάιην, ξπζκίδνπλ ηε ζεξκνθξαζία καο, κεηαθέξνπλ ζξεπηηθά ζπζηαηηθά θαη δηαηεξνχλ ηελ επηδεξκίδα καο λεαληθή, αξθεί λα ιακβάλνπκε ηελ απαξαίηεηε πνζφηεηα θαζεκεξηλά, ε νπνία νξίδεηαη ζηα16 θιηηδάληα λεξφ ηελ εκέξα γηα ηνπο άληξεο θαη 13 γηα ηηο γπλαίθεο (ζε απηά θπζηθά ζπκπεξηιακβάλεηαη θαη ην λεξφ πνπ ξίρλνπκε ζην θαγεηφ, πνπ θαηαλαιψλνπκε απφ θξνχηα θαη ρπκνχο, αιιά θαη ην ίδην ην λεξφ πνπ πίλνπκε απφ ηε βξχζε). Κάληε ηελ παξαγγειία ζαο πγηεηλή Μελ θνβάζηε λα θάηε έμσ θαη κελ απνξξίπηεηε φιεο ηηο πξνηάζεηο γηα θαγεηφ πνπ ζαο θάλνπλ, πξνθεηκέλνπ λα γιηηψζεηε απφ ηηο ζεξκίδεο θαη ηηο ακθηβφινπ πνηφηεηαο ηξνθέο. Κάλνληαο ηηο ζσζηέο επηινγέο δελ έρεηε ηίπνηα λα θνβεζείηε. Απνθχγεηε ηηο ηεγαλεηέο ηξνθέο θαη ηα πηάηα πνπ πεξηέρνπλ θξέκεο γάιαθηνο, βνχηπξν, καγηνλέδα θ.ν.θ. θαη πξνηηκήζηε απηά πνπ έρνπλ βάζε ηα ιαραληθά, ην ειαηφιαδν θαη ην ςεηφ θξέαο ρσξίο πέηζα. Πξνηηκήζηε dressing κε κπαιζάκηθν θαη αλ ε κεξίδα ηνπ πηάηνπ είλαη κεγάιε, θάηε κφλν ηελ πνζφηεηα πνπ αληηζηνηρεί ζε κία κεξίδα. Πξνζνρή ζην αιθνόι Έλα πνηεξάθη θξαζί πνπ ζπλνδεχεη έλα πγηεηλφ γεχκα είλαη γλσζηφ πσο έρεη πνιιά νθέιε γηα ηελ πγεία, αθνχ θάλεη θαιφ ζηελ θαξδηά, θξαηά ηα εγθεθαιηθά θχηηαξα πγηή θαη εκπνδίδεη ηελ εκθάληζε θαξθίλνπ. Ζ ιέμε-θιεηδί φκσο είλαη ην «έλα» πνηεξάθη, πνπ ζεκαίλεη φηη νη αλεμέιεγθηεο πνζφηεηεο αιθνφι έρνπλ αξλεηηθέο επηδξάζεηο θαη αλαηξνχλ θάζε φθεινο, ελψ ζε πεξηπηψζεηο εγθπκνζχλεο ή ιήςεο θαξκάθσλ ζα ρξεηαζηεί λα απνθχγεηε ηελ θαηαλάισζή ηνπ. ΋ινη νη ππφινηπνη, φκσο, γεκίζηε έλα πνηεξάθη, ηζνπγθξίζηε ζηελ πγεηά ζαο θαη απνιαχζηε ην κε κηα θαιή παξέα, εηδηθά ζηηο δηαθνπέο ζαο.

92

Γενικό Λφκειο Σήνου

Μεςογειακή Διατροφή και Διατροφικζσ Διαταραχζσ

Δξσηεκαηνιόγην γηα ηελ δηαηξνθή 1.Σξώηε πξσηλό;

ΝΑΗ

ΟΥΗ

2.Ση πξνηηκάηε γηα ην πξσηλό ζαο; Α. Φσκί κε καξκειάδα / κέιη Β. Γάια κε cornflakes Γ. Φξνχηα Γ. Κξνπαζάλ / ηπξφπηηα θ.ι.π.

3. ΢εκεηώζηε πόζα γεύκαηα θαηαλαιώλεηε ζε θαζεκεξηλή βάζε.

2

3

4

5

4. Πίλεηε γάια θαζεκεξηλά; Αλ λαη, πόζα πνηήξηα; ΝΑΗ

_________

ΟΥΗ

5. ΢πλνδεύεηε ην θαγεηό ζαο κε ζαιάηα; Α. Πάληα Β. ΢πρλά Γ. ΢πάληα Γ. Πνηέ 6. ΢εκεηώζηε πόζν ζπρλά θαηαλαιώλεηε θάζε κία από ηηο παξαθάησ θαηεγνξίεο ηξνθίκσλ.

Καζεκεξηλά

Αξθεηά ΢πρλά

΢πάληα

(3-4 θνξέο)

(1-2 θνξέο)

Κξέαο Λαραληθά Φξνχηα Φάξη ΋ζπξηα Γιπθά

93

Πνηέ

Γενικό Λφκειο Σήνου

Μεςογειακή Διατροφή και Διατροφικζσ Διαταραχζσ

7. Πόζα πνηήξηα λεξό θαηαλαιώλεηε θαζεκεξηλά; Α. 1-3

Β. 4-6

Γ. 7-8

Γ. Πεξηζζφηεξα

8. Πόζεο θνξέο ηελ εβδνκάδα ηξώηε ζπηηηθό θαγεηό; Α. Κακία Β. 1-2

Γ. 3-4

Γ. Καζεκεξηλά

9. Πόζεο θνξέο ηελ εβδνκάδα ηξώηε έηνηκν θαγεηό; Α. Κακία Β. 1-2

Γ. 3-4

Γ. Καζεκεξηλά

10. Πόζεο θνξέο ηελ εβδνκάδα αζιείζηε; Α. 1-2

Β. 3-4

Γ. 5-6

Γ. Καζεκεξηλά

11. Ση θαγεηό πξνηηκάηε λα παίξλεηε από ην θπιηθείν; Α. ΢άληνπηηο θαη αληίζηνηρα πξντφληα (πίηζα, ηπξφπηηα θ.ι.π.) Β. Γιπθά ( ηζνπξέθη κε ζνθνιάηα,θξνπαζάλ, ζνθνιάηεο) Γ. Φξνχηα Γ. Σνζη (ηπξί-γαινπνχια), θνπινχξη

12. Ση ξόθεκα πξνηηκάηε από ην θπιηθείν; Α. Νεξφ Β. Υπκνί Γ. Αλαςπθηηθά Γ. Γάια (ιεπθφ) Δ. Γάια (ζνθνιαηνχρν)

΢αο επραξηζηνχκε γηα ηελ ζπκκεηνρή ζαο!

94

Γενικό Λφκειο Σήνου

Μεςογειακή Διατροφή και Διατροφικζσ Διαταραχζσ

Δπεμεξγαζία Γεδνκέλσλ- Γξαθήκαηα

2.Σι προτιμάτε για το πρωινό ςασ; 22 21

Ψωμί με μαρμελάδα Γάλα με cornflakes Φροφτα Κρουαςάν/Τυρόπιτα κλπ.

53

95

Γενικό Λφκειο Σήνου

Μεςογειακή Διατροφή και Διατροφικζσ Διαταραχζσ

3. Πόςα γεφματα καταναλώνετε ςε καθημερινή βάςη; 18

4 33

2 3 4

45

5

4.Πίνετε γάλα καθημερινά; ΌΧΙ 15%

ΝΑΙ 85%

96

Γενικό Λφκειο Σήνου

Μεςογειακή Διατροφή και Διατροφικζσ Διαταραχζσ

5.΢υνοδεφετε το φαγητό ςασ με ςαλάτα; Πάντα

Συχνά

Σπάνια

Ποτζ

3% 14%

29%

54%

6. Πόςο ςυχνά καταναλϊνετε κάκε μια από τισ παρακάτω κατθγορίεσ τροφίμων: Κακθμερι

3-4 Φορζσ 69 43 34 7 30 41

νά Κρζασ Λαχανικά Φροφτα Ψάρι Όςπρια Γλυκά

5 28 34 0 1 11

1-2 Φορζσ 26 29 30 78 65 48

Ποτζ 0 0 2 15 4 0

7.Πόςα ποτήρια νερό καταναλώνετε καθημερινά; 9

19

1 ζωσ 3 4 ζωσ 6 36

7 ζωσ 8 περιςςότερα

36

97

Γενικό Λφκειο Σήνου

Μεςογειακή Διατροφή και Διατροφικζσ Διαταραχζσ

8.Πόςεσ φορζσ την εβδομάδα τρώτε ςπιτικό φαγητό;

88

11

1 1 ζωσ 2

0 Καμία

3 ζωσ 4

Κακθμερινά

9. Πόςεσ φορζσ την εβδομάδα τρώτε ζτοιμο φαγητό; 4

5 28

Καμία 1 ζωσ 3 3 ζωσ 4 Κακθμερινά

63

98

Γενικό Λφκειο Σήνου

Μεςογειακή Διατροφή και Διατροφικζσ Διαταραχζσ

10. Πόςεσ φορζσ την εβδομάδα αθλείςτε; 19 28 1 ζωσ 2 3 ζωσ 4

11

5 ζωσ 6 κακθμερινά

42

12. Σι ρόφημα προτιμάτε από το κυλικείο; 60 50 40 30

54

20

38

10 7

0 Νερό

Χυμοί

Αναψυκτικά

0 Γάλα (λευκό)

1 Γάλα (ςοκολατοφχο)

Ζ έξεπλα πνπ δηεμήρζε ζην ζρνιείν καο απνδεηθλχεη φηη ε ζπληξηπηηθή πιεηνςεθία ησλ εξσηεζέλησλ αλαγλσξίδεη ηελ αμία ηνπ πξσηλνχ ζηελ θαζεκεξηλή δηαηξνθή θαη ζπλήζσο πξνβαίλεη ζε πγηεηλέο επηινγέο φπσο γάια κε δεκεηξηαθά. Αμίδεη επίζεο λα ζεκεησζεί φηη ηα γεχκαηά καο πξέπεη λα είλαη πέληε θαζεκεξηλά γηαηί ζπρλά θαη κηθξά γεχκαηα καο απνηξέπνπλ απφ ηελ εχθνιε ιχζε ηνπ πξφρεηξνπ θαγεηνχ. Οη πεξηζζφηεξνη εξσηεζέληεο, έθεβνη θαη παηδηά απάληεζαλ φηη πίλνπλ γάια θαζεκεξηλά, σζηφζν δελ ζπλνδεχνπλ φινη ην θαγεηφ ηνπο κε ζαιάηα. Πίλνπλ αξθεηά πνηήξηα λεξφ θαζεκεξηλά – ην ηδαληθφ είλαη 8 πνηήξηα εκεξεζίσο – θαη ε ζπληξηπηηθή 99

Γενικό Λφκειο Σήνου

πιεηνςεθία

Μεςογειακή Διατροφή και Διατροφικζσ Διαταραχζσ

ηξψεη

ζπηηηθφ

θαγεηφ,

απνηέιεζκα

ηεο

Μεζνγεηαθήο

θνπιηνχξαο. Σέινο, νη λένη αζινχληαη αξθεηά ζπρλά αλ θαη νη δηαηξνθηθέο επηινγέο ηνπο ζην ζρνιείν δελ είλαη πάληα νη ηδαληθέο.

100

Γενικό Λφκειο Σήνου

Μεςογειακή Διατροφή και Διατροφικζσ Διαταραχζσ

Πεγέο http://1lyk-n-irakl.att.sch.gr/mathites/ergasies/Project_diatrofi.pdf http://5lyk-petroup.att.sch.gr/EE/dietreport.pdf http://projectlyk.blogspot.gr/2013/11/blog-post_8.html

http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A3%CE%BF%CF%85%CE%B2%CE%BB%CE%AC%CE%BA%C E%B9

http://www.in2life.gr/wellbeing/nutrition/article/146166/erevna-poies-einai-shmera-oidiatrofikes-synhtheies-ton-ellhnon.html http://www.tovima.gr/culture/article/?aid=129194 http://www.athensvoice.gr/article/%CE%B5%CE%B9%CE%B4%CE%AE%CF%83%CE%B5%CE %B9%CF%82/%CE%B5%CE%BB%CE%BB%CE%AC%CE%B4%CE%B1-%CE%B7%CE%B4%CE%B9%CE%B1%CF%84%CF%81%CE%BF%CF%86%CE%AE%CF%84%CE%B7%CF%82-%CF%83%CF%84%CE%B9%CF%82-20%CE%BA%CE%B1%CE%BB%CF%8D%CF%84%CE%B5%CF%81%CE%B5%CF%82%CF%80%CE%B1%CE%B3%CE%BA%CE%BF%CF%83%CE%BC%CE%AF%CF%89%CF%82 http://www.newwinesofgreece.com/greek_fish_and_seafood/el_caria_kai_8alassina.html

http://inshape.com.cy/asiatiki-kouzina http://www.iatronet.gr/diatrofi/swsti-diatrofi/article/2778/5-diethneis-ygieines-synitheiesdiatrofis.html

http://www.genenutrition.gr/index.php/diatrofi-tropos-zois/dietdifferencesnations.html

http://www.healthyliving.gr/2011/06/02/%CE%BF%CE%B9-%CE%B7%CF%80%CE%B1%CE%B5%CE%B3%CE%BA%CE%B1%CF%84%CE%B1%CE%BB%CE%B5%CE%AF%CF%80%CE% BF%CF%85%CE%BD-%CF%84%CE%B7%CE%B4%CE%B9%CE%B1%CF%84%CF%81%CE%BF%CF%86%CE%B9%CE%BA%CE%AE%CF%80%CF%85/ http://patrinaki.blogspot.gr/2013/05/blog-post_2424.html http://ygeia.tanea.gr/default.asp?pid=8&ct=8&articleID=12459&la=1

101