Ostatnia więźniarka Auschwitz

Dni się zlewają, tygodnie snują się leniwie, układając w miesiące, miesiące w lata. Przechodzę przez piekło na ziemi.

Po tym, jak mnie ogolili, zaprowadzili do łaźni, po dezynfekcji ubrań, które po tak zwanej parówce wracają do mnie jako zniszczone, wymięte łachy, i nieznośnie długiej, czternastodniowej kwarantannie na oddziale 7, w przepełnionej i zimnej celi, której jedynym wyposażeniem jest długa drewniana ławka, gdzie nie sposób ani się wyspać, ani wygodnie usiąść, przenieśli nas, mnie i Joannę, do równie przepełnionej celi na piętrze. Jeszcze nigdy nikt mnie tak nie pozbawił godności i tak nie odczłowieczył. Do tej pory nie wiedziałam też, czym są natarczywe, paskudne pluskwy i wszy.

Jest tak ciasno, że w nocy, żeby się przewrócić na drugi bok, trzeba to robić w synchronizacji z innymi. Ludzie ciężko oddychają, jedni chrapią, drudzy jęczą z bólu, jeszcze inni mamroczą przez sen.

W zasadzie nie śpię. Zapadam tylko od czasu do czasu w niedający odpoczynku letarg. Jestem wykończona.

Poranki i nędzne śniadanie nigdy nie zapowiadają dobrego nia, raczej budzą nowe pokłady niepewności i strach, że może to ostatni dzień podarowany przez los. O trzynastej wydają obiad, choć w tym przypadku ta nazwa zakrawa na kpinę. Dostajemy niewielką miskę Wassersuppe, czyli pomyj, w których trudno natknąć się na kawałek brukwi, liść buraka czy kęs ziemniaka albo robaczywy groch, o mięsie nie wspominając. Obiad jednocześnie wyznacza swoistą cezurę dnia, dlatego że właśnie po nim wybranych nieszczęśników wywołuje się z cel i przewozi na gestapo, na straszne, brutalne przesłuchania.

Wszelkie posiłki kończymy kubkiem lurowatej kawy wydawanej o siedemnastej, by godzinę później stanąć na męczącym apelu. Dla pobitych, nękanych chorobami, zmęczonych, niedospanych, wyziębionych ludzi, których dzienna racja żywnościowa waha się między 600 a 1000 kalorii, to jedna z najgorszych katuszy. Gdy Niemcy wreszcie sprawdzą, czy nikogo nie brakuje, wygłoszą swoje propagandowe mądrości, zastraszając nas jeszcze bardziej, pospiesznie biegniemy do cel, by stamtąd wyruszyć do czegoś w rodzaju łaźni i „umyć się” przed snem. Nieodmiennie dzień kończy się o dwudziestej pierwszej zgaszeniem świateł i ciszą nocną, podczas której wtuleni w siebie z powodu niebywałej ciasnoty szepczemy sobie słowa pocieszenia, chyba sami nie wierząc, że mają jakąkolwiek moc. Niepewność i wieczny strach, które stają się naszymi cieniami, są prawdziwą gehenną.

Co rano do kolejnych cel przychodzi wachtmajster tylko po to, by wyczytać nazwiska osób, które mają je opuścić na zawsze. Bynajmniej nie dlatego, że pisana jest im wolność. To dzień, w którym zostaną zgładzone, rozstrzelane albo trafią następnym transportem do jednego z obozów.

Przecież jakoś muszą zrobić miejsce dla kolejnych nieszczęśników, którzy mieli pecha, że dali się im złapać.

Przez te miesiące miotam się wewnętrznie, robię sobie wyrzuty i rozpaczam, balansując na krawędzi życia. Wyrzucam sobie, że dałam się złapać, pozwoliłam się wciągnąć w coś nielegalnego, choć nadal uważam, że nie mogłam siedzieć bezczynnie, podczas gdy inni walczyli. Martwię się o rodziców i zastanawiam, czy już wiedzą. Zadręczam się, jak wielką zrobiłam im przykrość, jak zawiodłam wujostwo, nie słuchając ich ostrzeżeń. Że byłam taka głupia.

Na Pawiaku spędzam osiemnaście straszliwie długich miesięcy, podczas których niezmiennie karmię się strachem, niepewnością i lękiem. Jeszcze dwa razy zabierają mnie na przesłuchania na Szucha i dwukrotnie siedzę w tym koszmarnym tramwaju, który potem śni mi się przez lata jako najgorszy z koszmarów. ***

Nie mam pojęcia, że w tym czasie wujek Janusz robi wszystko, żeby wyciągnąć mnie z więzienia. Wujostwo są zrozpaczeni, gdy wreszcie po wielogodzinnych poszukiwaniach dowiadują się, że znalazłam się na Pawiaku.

Cała rodzina podczas wielkiej narady próbuje ustalić, co mogą zrobić, by mnie wydostać.

– Jak to się stało? – rozpacza ciocia Anna. – Sądziłam, że Mimi nie zna nikogo w Warszawie.

Przecież nie jest łatwo…

– To moja wina – mówi Zdzisiek grobowym głosem i choć jest silnym, postawnym mężczyzną, zaczyna szlochać.

– Dziecko drogie, jak to twoja wina? – Ciocia Wiktoria patrzy na niego oniemiała. – Co ty wygadujesz? Jaka twoja wina?!

– To ja zapoznałem ją z Kaśką i Marysią – łapie się za głowę – a one namówiły ją do roznoszenia ulotek.

– Wiedziałeś o tym i nic nie zrobiłeś? – Janusz spogląda z niedowierzaniem na chłopaka. – Jak mogłeś? – pyta z wyrzutem.

– Nie sądziłem, że coś jej się stanie. Nie miałem pojęcia, że gestapo szykuje w mieszkaniu kocioł.

– To teraz już wiesz! – Krzyk Janusza roznosi się po całej kamienicy. – Ty baranie jeden, jak mogłeś ją narażać? I co ja teraz powiem Karolinie? No co? Obiecałem, przysięgałem, że jej córce włos z głowy nie spadnie, a tu coś takiego! Hańba!

– Janusz…

– Co Janusz, co Janusz? Jak stało się nieszczęście, to Janusz. Trzeba było myśleć wcześniej, nie byłoby takiego kłopotu.

– Boże przenajświętszy! Panienka Mimi jest taka delikatna i mizerna, jak ona tam przeżyje?

Pewnie jeść…

– Niech Klara przestanie – fuka na nią Anna. – Janusz, nie ma co lamentować, mleko już się rozlało i trzeba przejść do działania.

– A niby co ja mam teraz zrobić?

– Usiądźmy i pomyślmy. – To mówiąc, zaprasza wszystkich, żeby zajęli miejsca przy stole. – Może ktoś ma znajomości…

– Tak, nasi przyjaciele z pewnością mają znajomości w gestapo! Podejmują esesmanów kolacyjkami, dobre sobie.

W końcu ustalają, że jeszcze tego samego dnia wujek uda się na Pawiak.

Wszyscy w napięciu czekają na efekt wizyty i im więcej upływa czasu, tym bardziej zaczynają się bać, że Januszowi coś się stało. Tym razem nie udaje się nic załatwić, ale wujek się nie poddaje.

Negocjacje z gestapo są nie tylko trudne, ale wręcz niemożliwe. Janusz wysyła pisma i podania, które pozostają bez odpowiedzi. Wreszcie zniecierpliwiony osobiście udaje się prosto w paszczę lwa – do siedziby gestapo na aleję Szucha 25.

Zdesperowany zaklina i błaga, przekonuje, że jego krewna trafiła do więzienia przez pomyłkę, że przecież na stałe mieszka we Francji i nie ma pojęcia o działaniu podziemia w Polsce. Gdy wreszcie pojawia się nadzieja na moje uwolnienie, horrendalna kwota zaproponowana przez gestapo nie wydaje się przeszkodą. Rodzina robi wszystko, gromadząc pieniądze i kosztowności, żeby tylko uwolnić córkę ukochanej Karoliny.

Ku rozpaczy wszystkich krewnych po wizycie na Szucha i przekazaniu pieniędzy nie dzieje się nic. Ani nie pada termin wypuszczenia mnie na wolność, ani nawet nie zapada decyzja o ewentualnym uwolnieniu. Nadal nie otrzymuję żadnego listu, grypsu czy paczki, choć niektóre z moich towarzyszek dostają dwukilogramowe pakunki z żywnością raz w miesiącu. Rzecz jasna są plądrowane przez pilnujących nas Niemców i okradane z co lepszych frykasów, ale dla nas przede wszystkim są namacalnym dowodem na to, że ktoś o nas myśli, troszczy się, że jeszcze istnieje normalny świat.

Wujek odwiedza Pawiak wielokrotnie, zawsze zostawiając żądane przez gestapowców pieniądze, złoto, kosztowności. W końcu traci zdobyty z takim trudem w latach trzydziestych majątek, żeby tylko mnie uwolnić, dotrzymać słowa danego Karolinie, że będzie dbał o jej córeczkę. Wreszcie zrozpaczona pozostała część rodziny, nadal wierząc w cud, składa się i wysupłuje ostatnie grosze na tę transzę, która teoretycznie ma się stać moją przepustką do wolności.

Ale nie dzieje się nic.

Janusz nie ma pojęcia, że zostałam wywieziona z Pawiaka do obozu. Miesiącami jest tak natarczywy i nieustępliwy, że nie zważając na wszelkie złe znaki na ziemi i niebie, ufny, że gestapowcy wreszcie dadzą się przekonać albo że nieodpartym argumentem będzie pozostawiona u nich fortuna, co rusz odwiedza Urząd Komendanta Policji Bezpieczeństwa i Służby Bezpieczeństwa Dystryktu Warszawskiego na Szucha oraz więzienie, błagając, by zwrócili mi wolność.

Osiąga jednak tylko tyle, że rozeźleni jego uporem Niemcy tracą cierpliwość i 13 września 1944 roku go aresztują. Siedząc na obozowej pryczy, nie mam pojęcia, że mój ukochany wujek trafia do celi w tym samym więzieniu, w którym jeszcze niedawno byłam przetrzymywana. Nie wiem też, że niemal od razu zostaje przewieziony do KL Auschwitz, a 20 września trafia do KL Mauthausen, gdzie otrzymuje numer obozowy 103267. Że 9 listopada 1944 roku zostanie skierowany do Gusen i że tego zesłania nie przeżyje. Że ostatnim śladem, który zostawi na tym padole, będzie lakoniczny dokument z 1 marca 1945 roku o przyjęciu do obozowego szpitala, Mauthausen Revier. Że próby ratowania mojego życia przypłaci swoim.

Do końca moich dni będzie to dla mnie największy wyrzut sumienia, z którym nie będę potrafiła sobie poradzić mimo upływu lat. Może gdybym była mądrzejsza, sprytniejsza, nieco bardziej przewidująca, nie zostałabym aresztowana, a on dalej wiódłby szczęśliwe życie u boku ukochanej Anny.