Solo. Moje samotne wspinaczki

Rozdział 1 | str. 9 - 21

NADZIEJA (K2, zima 2018) 26 stycznia 2018 roku, godzina siódma rano. Baza zimowej wyprawy na K2. Zwykle z Piotrem Tomalą jesteśmy w mesie pierwsi. Otwieram komputer, jest mail od Janusza Majera: Revol i Mackiewicz utknęli na wysokości 7400 metrów poniżej kopuły szczytowej Nanga Parbat. Ambasada francuska zorganizowała pieniądze na helikopter i akcję ratunkową. (Okazało się, że to nie była prawda).

Robert Szymczak, lekarz, specjalista medycyny górskiej, został dołą- czony do grupy koordynacyjnej akcji ratunkowej. Jest tam też Daniele Nardi i kilka innych osób. O godz. 8.20 ich agent będzie w Askari Avia- tion. Robert prześle Wam zdjęcie z dokładną pozycją miejsca, w któ- rym się znajdują. Trzeba zdecydować, czy ktoś z naszego składu weźmie udział w akcji ratunkowej. Zadzwoń. Pozdrawiam, Janusz Dzwonię po więcej informacji. Robert kontaktuje się z Ludovikiem Giambiassim, przyjacielem Élisabeth Revol, który ma z nią kontakt przez SMS. Wiemy, że schodzą ze szczytu, że Tomek jest w ciężkim stanie. Idą bardzo wolno. Nie wracają drogą wejścia, ale prosto w dół, linią drogi Kinshofera. Jest też wiadomość od agenta organizującego wyprawę Élisabeth i Tomka, że nie mają polisy ubezpieczeniowej obejmującej akcję ratunkową z użyciem helikopterów.

Kto może im pomóc? W rejonie Nanga Parbat nie ma żadnej wyprawy, żaden z tragarzy wysokościowych nie ma aklimatyzacji. Na nic zdają się próby zorganizowania akcji przy pomocy agenta. W Karakorum działa tylko nasza wyprawa, jedynie my możemy pomóc.

Trzeba brać sprawy w swoje ręce.

Nie mam odwagi nikogo wyznaczyć Michał Pyka przysyła mi prognozy pogody dla Nanga Parbat. Wyglądają nie najlepiej: na wysokości 7500 metrów wiatr osiąga w porywach prędkość 70-80 km/godz. Łączę się z panem Zbyszkiem Wyszomirskim, attaché polskiej ambasady w Pakistanie. Zaczyna się walka o helikoptery. Askari Aviation, która dysponuje śmigłowcami, żąda gwarancji pokrycia kosztów akcji, które mogą wynieść kilkadziesiąt tysięcy dolarów.

Francuzi ociągają się z decyzjami, a czas nagli. Nasza ambasada walczy o gwarancje w polskim MSZ. Bez użycia śmigłowców żadna akcja ratunkowa się nie uda.

Zbyszek Wyszomirski spędza kolejne godziny w biurze Askari Aviation. Namawia Pakistańczyków do uruchomienia helikopterów, ale nie ustępują, jakaś patowa sytuacja.

Jesteśmy gotowi ruszyć na akcję, ale... jak? „Gorący” zimowy dzień, dziesiątki telefonów, maili i niepewność: czy ktoś i kto zapłaci w końcu za ratowanie alpinistów. Nie mam na to wpływu. Praktycznie żadnego.

Pozostaje nadzieja, rozpoczynam przygotowania.

Myślę, jak wybrać potencjalny zespół ratunkowy. Nie mam odwagi, a może i prawa, nikogo wyznaczyć. Wybrnąłem z tej trudnej sytuacji. Zebrałem cały zespół i zapytałem, kto leci.

– Wszyscy gotowi! – odparli. Mogę jednak wybrać tylko czterech chłopaków, po dwóch do helikoptera, a więc: Jarek Botor, bo jest ratownikiem medycznym.

Piotrek Tomala, bo zna ten rejon.

Jeszcze dwójka najlepiej zaaklimatyzowanych i mocnych: Denis Urubko i Adam Bielecki.

Niezależnie od tego, co się stanie, chłopcy przygotowują sprzęt ratowniczy oraz butle z tlenem. Jesteśmy gotowi.

Nasze dotychczasowe zmagania z K2 schodzą na drugi plan. Najważniejsi są teraz Eli i Tomek.

Późnym wieczorem telefon z polskiej ambasady i dobra wiadomość: są pieniądze, jutro przylecą dwa helikoptery MC5. Ulga. Mobilizacja.

Marzenie, by stanąć zimą na górze Rozmawiamy w bazie o wyprawie Élisabeth i Tomka. Śledziliśmy w internecie ich akcję na Nanga Parbat, wspinali się drogą Messnera. Droga, którą w 1978 roku samotnie wytyczył Reinhold Messner, jest zapewne najłatwiejsza na ścianie Diamir, ale też dosyć długa. Tomek od lat walczył o Nanga Parbat, o pierwsze zimowe wejście. Miał już za sobą sześć czy siedem prób, kilka razy również z Élisabeth. Dobrze się znali, byli przyjaciółmi, a to bardzo ważne przy podejmowaniu wyzwań w małych zespołach.

Dla Eli i Tomka Nanga Parbat zimą była Świętym Graalem! A jednak uprzedzili ich w 2016 roku, w lutym Simone Moro, Alex Txikon i Ali Sadpara, dokonując pierwszego wejścia zimowego na Nanga Parbat. Nie zraziło to ani Eli, ani Tomka. Chcieli zrealizować swoje marzenie, by stanąć zimą na tej górze.

Kiedy dotarła do nas informacja, że 24 stycznia ruszają w kierunku szczytu z zamiarem wejścia następnego dnia, pomyślałem, że to nie jest dobry pomysł. Mieli aklimatyzację tylko do 6000 metrów. Dlaczego tak się spieszyli? Przecież dopiero styczeń. Z obawą czekałem na wiadomości z ataku szczytowego, mając w pamięci obsesję Tomka na punkcie zimowego zdobywania Nanga Parbat. W małym zespole łatwo jest stracić czujność, brakuje hamulcowych, którzy mogliby coś doradzić, zasiać wątpliwości, ocenić kondycję, przygotowanie, zdrowie...

Wiatr wszystko zagłusza Stało się! Nasz zespół ratunkowy czeka w dołkach startowych. Piotrek Snopczyński mozolnie wyrównuje platformę, by helikopter mógł wylądować. Od rana grzeją się telefony na liniach z ambasadą polską i agencją Askari Aviation, która ma przysłać śmigłowce.

Wojskowi, którzy stacjonują na lodowcu Baltoro, informują agencję, że pułap chmur jest zbyt niski. My mówimy, że w bazie jest OK. Długo trwa przekonywanie pilotów, by jednak odpalili maszyny. Wreszcie dzwoni Zbyszek Wyszomirski – siłą rzeczy zaprzyjaźniliśmy się – z informacją, że wystartowali. Ale jest już późno. Około trzeciej po południu obok bazy lądują dwa śmigłowce. Czwórka naszych wskakuje do kabin i w drogę.

W Skardu doposażają jeden helikopter w wyciągarkę linową. Mają nadzieję na oblot na wysokości 7200 metrów i ewentualną ewakuację Élisabeth i Tomka.

Teraz walczą o to, by przed zmrokiem wylądować pod Nanga Parbat. Znam ten rejon i wiem, że jak wylądują w miejscu, gdzie alpiniści zwykle zakładają bazę, czyli na 4000 metrów, do ściany będzie jeszcze jeden dzień drogi.

Proszę Zbyszka Wyszomirskiego, by naciskał na Askari i pilotów, aby lądowali na wysokości obozu pierwszego, czyli na mniej więcej 4850 metrach. Zaoszczędzimy wtedy jeden dzień. Nie wiem, jakich argumentów użył, ale piloci spisali się wspaniale i tuż przed zmrokiem wylądowali tam, gdzie sugerowaliśmy. Na oblot ściany zabrakło już jednak czasu.

Piotrek i Jarek zostają w odwodzie na wypadek, gdyby trzeba było przetransportować alpinistów w dół doliny. Denis i Adam, wyposażeni w mały namiot, sprzęt do gotowania i lekarstwa, ruszają natychmiast w kuluar na drodze Kinshofera. Wiedzieliśmy, że nie będą się wspinali drogą Messnera. Raczej nie znaleźliby tam żadnych lin, z których mogliby skorzystać, bo to bardzo rzadko wybierana droga.

Zapadł zmrok, a oni muszą pokonać 1300 metrów różnicy wysokości do Gniazda Orłów, w bardzo wymagającym terenie. Ostatnie 300 metrów wiedzie pionowymi ścianami.

Denis i Adam mają szczęście. W kuluarze i ścianie prowadzącej do Gniazda Orłów znajdują liny, które zostały po jesiennej wyprawie, chyba Koreańczyków. To zdecydowanie przyspiesza akcję.

Przy dojściu do miejsca biwakowego Denis nawołuje Eli z nadzieją, że usłyszy jej głos, ale wiatr wszystko zagłusza.

Nagle, późnym wieczorem, słyszy kobiecy głos. Szybko w górę! Po chwili spotyka wyczerpaną, odmrożoną Élisabeth.

Jest sama. Gotowanie wody, ciepła herbata, jakieś leki. Jest bezpieczna, mało mówi, dziękuje chłopakom. Jak wiele musiała przeżyć, schodząc nocą przy silnym wietrze, bez wody, bez asekuracji?

Chłopcy pytają o Tomka, w jakim był stanie, gdy Eli zdecydowała się zostawić go w szczelinie. Odpowiada, że nie była to dla niej łatwa decyzja. Tomka dopadła ślepota, był ogromnie osłabiony, nie miał siły ruszyć się z namiotu. Revol miała nadzieję, że przyleci po niego ekipa ratownicza, że zdołają go ewakuować.

O świcie Eli, Denis i Adam ruszają w dół. Opuszczają Revol na linie, asekurują.

Dziesiątki razy powtarzają te same czynności, za każdym razem obniżają się o 40, 50 metrów. Coraz bliżej doliny, gdzie czekają na nich Jarek i Piotrek.

Tajemnicą Élisabeth pozostanie, jak dziewczyna tak drobnej postury zdołała się wyrwać z objęć zabójcy, jakim jest Nanga Parbat.

Po południu całą ekipę zabierają helikoptery. Tomek został na 7200 metrach.

Po wylądowaniu w Skardu nasi naciskają na pilotów, by jednak spróbowali zrobić oblot wokół Nanga Parbat. Piloci odmawiają. Powołują się na pogarszającą się pogodę i regulaminy (mogą latać do granicy 6000 metrów).

Konsultuję się z lekarzami, bazując na informacjach, które o stanie Tomka podała Élisabeth Revol. Ich zdaniem nie ma możliwości, by przeżył dobę. Miał obrzęk mózgu, był wyczerpany, nic nie widział. Nie, nie miał najmniejszej szansy.

Élisabeth leci do Islamabadu, a nasi chłopcy po dwóch dniach wracają helikopterami do bazy pod K2.

Tomek został na zawsze na górze, którą tak bardzo pragnął zdobyć.

Rozdział 2 | 23 - 57

SPRYT (K2 i Nanga Parbat, lato 1996) Wolnym krokiem przemierzam ostatnie metry, za mną Christian Kuntner. Trzyma się mocno, nie daje się odstawić. Widzę światło jego czołówki. Marco Bianchi został zaś trochę z tyłu, ale przez ostatnie dni nieźle dostał w skórę. Pewnie dobrze zapamięta tę wyprawę, bo nie było łatwo. Założyliśmy 4000 metrów lin poręczowych. Sami, nie zatrudniliśmy Szerpów. Pogoda nie dopisywała. Częste, chociaż krótkie opady śniegu spowalniały akcję zakładania obozów. Po założeniu ostatniego, na wysokości 7800 metrów, i powrocie do bazy szybko wracamy do góry, bo bardzo mi się spieszyło – pragnąłem dołączyć do wyprawy na Nanga Parbat.

10 sierpnia wychodzimy o piątej rano z obozu na 7800 metrach. Trochę za późno, ale jestem zdeterminowany. Nie wiem, co myślą Christian i Marco, ale podążają moimi śladami.

Nie dają mi jednak zmiany, chyba są wyczerpani. Ściemnia się, a do szczytu daleko. Idziemy granią, która nie chce się skończyć. Już wiem, że w zejściu czeka nas biwak, bez sprzętu i namiotu.

Jest chyba godzina 21, gdy wyrasta przede mną metalowa rurka na odciągach.

Zostawiła ją tuż przed nami włoska wyprawa Agostina da Polenzy. Odżył problem wysokości K2 i rurka była potrzebna do pomiarów satelitarnych. Dla nas jest ważna, bo jesteśmy pewni, że dotarliśmy na szczyt.

Przybicie „piątki”. Jeszcze tylko zdjęcia i... zejście.

Upłynęło 14 lat od mojej pierwszej próby na K2. Tym razem góra jest moja.

Nie znam nikogo, kto nie byłby zafascynowany piękną piramidą, jaką jest K2. Góra zdobyta dopiero w 1954 roku przez Włochów jest szczególna dla Polaków. Latem 1976 roku Eugeniusz Chrobak i Wojciech Wróż na nowej drodze granią północno-wschodnią osiągnęli wysokość 8400 metrów. Został im do zrobienia trawers polami śnieżnymi do szczytu, ale skończył im się tlen. Zawrócili.

Drogę Polaków dokończyli w 1978 roku czołowi wtedy amerykańscy alpiniści: Jim Wickwire, Lou Reichardt, Rick Ridgeway i John Roskelley. Wspinali się po polskich śladach, wykonując długi trawers do drogi normalnej. Janusz Kurczab, kierownik polskiej wyprawy, otrzymał potem od Ridgewaya telegram ze słowami wielkiego uznania za robotę, jaką Polacy wykonali na tej drodze.

Po zdobyciu Everestu nasi ponownie przymierzyli się do zdobycia K2, w 1982 roku ekipą znów kierował Janusz Kurczab. Tym razem byłem w składzie tej wyprawy. Janusz

chciał, żebyśmy próbowali wejść nową drogą, tym razem granią zachodnią z lodowca Savoia, którą chcieli otworzyć Amerykanie w 1975 roku pod kierownictwem Jima Whittakera.

Nasza wyprawa była duża, ale spóźniona i niepozbawiona problemów organizacyjnych. W Polsce wciąż obowiązywał stan wojenny. Bazę udało się nam postawić dopiero 8 lipca. Po dwóch miesiącach zmagań razem z Eugeniuszem Chrobakiem, Leszkiem Cichym i Wojciechem Wróżem dotarliśmy na wysokość 8100 metrów. Dzień później Cichy i Wróż osiągnęli 8250 metrów, ale silny wiatr zmusił ich do odwrotu.

W tym samym czasie na drodze pierwszych zdobywców działała kobieca polska wyprawa kierowana przez Wandę Rutkiewicz. Bez powodzenia.

K2 od 1976 roku jest polem rywalizacji alpinistów. Japończycy zdobyli południowo-zachodnią ścianę K2 w 1981 roku, ale oczy czołowych alpinistów skierowane były na południową grań z przełęczą Negrotto. Linia ta, nazwana przez Reinholda Messnera Magic Line, magiczną, była wielkim wyzwaniem.

W 1979 roku zaciężna wyprawa francuska osiągnęła 8450 metrów. Rok 1986 pod K2 należał jednak do Polaków. Trzy polskie zespoły mierzyły się z „piekielną piramidą”. Wanda Rutkiewicz jako pierwsza kobieta zdobyła szczyt K2 (niestety, Dobrosława Miodowicz-Wolf nie wróciła z tej wyprawy). Tadeusz Piotrowski i Jurek Kukuczką zdobyli górę nową drogą w stylu alpejskim (niestety, Piotrowski zginął podczas zejścia).

Janusz Majer skierował swój zespół na Magic Line. Tuż przed Polakami przymierzyli się do tej drogi Amerykanie, Włosi i samotnie wspinający się Renato Casarotto.

Najpierw zginęli dwaj Amerykanie: John Smolich i Alan Penning- ton. Porwała ich lawina. Tragedia rozbiła wyprawę amerykańską, zwinęli swój obóz. Z K2 nie wrócili też tego lata Włoch Renato Casarotto i pakistański himalaista Muhammad Ali. Na szczycie 3 sierpnia 1986 roku stanęli za to Polacy (Przemysław Piasecki i Wojciech Wróż) oraz Słowak Peter Božík. Ale sukces został okupiony śmiercią. W nocy z 3 na 4 sierpnia podczas schodzenia ze szczytu zginął Wojciech Wróż. Spadł w przepaść.

Przyczyna wypadku nieznana.

K2 było wielkim wyzwaniem także dla Wojciecha Kurtyki. W 1994 roku zaprosił mnie i Carlosa Buhlera do zmierzenia się z zachodnią ścianą. Warunki, jakie tam napotkaliśmy, nie dały nam szansy na sukces.

Do czterech razy sztuka Minęły dwa lata i oto jestem na szczycie. Do czterech razy sztuka. Nie czuję euforii, choć to trzynasty szczyt do mojej Korony Himalajów.

Bardziej myślę o zejściu, bo źle to wygląda. Ciekawe, czy moi towarzysze też mają takie obawy. Jak bezpiecznie wrócić do namiotu na 7850 metrach? Ze szczytu to kawał drogi!

Granią do przełączki nawet łatwo, trochę jednak wieje. Schodzimy do kuluaru.

Czołówki już nie działają, idziemy na wyczucie do lodowego trawersu. Nie damy rady w ciemnościach kontynuować zejścia.

Nade mną Christian, a Marco jeszcze wyżej. Czekan idzie w ruch. Rąbię w lodzie małą półkę, by można było przysiąść na tyłku. Wkręcam ostatnią śrubę lodową, mam asekurację. Dobrze, że miałem tę śrubę, bo z grani co jakiś czas spadają kawałki lodu wyrywane przez wiatr. Długo myślę, czy położyć plecak pod tyłek, czy raczej schować w nim nogi. Wybieram pierwsze rozwiązanie. Słabo czuję palce u stóp, czeka mnie walenie rakami w lód tak długo, aż wróci krążenie w stopach. Zmęczenie bierze górę, oczy mi się zamykają. Wydaje mi się, że to kontroluję. W tak niskiej temperaturze można zasnąć na amen.

Tej nocy nie będziemy spali Wciąż mam w pamięci 1986 rok, gdy załamała się pogoda i wracający ze szczytu K2 umierali na biwakach z wyczerpania i braku tlenu. Mam nadzieję, że większość we śnie – wtedy chyba łatwiej się odchodzi.

W 2021 roku z K2 nie wrócili Muhammad Ali Sadpara, Juan Pablo Mohr i John Snorri. Kilka miesięcy później odnaleziono ich ciała, nic nie wskazywało na wypadek.

Umierali oddaleni od siebie o kilkadzie- siąt metrów. Zasnęli na wieki.

W 1996 roku z ataku szczytowego na Mount Everest nie wróciło ośmiu alpinistów, w tym Rob Hall i Scott Fischer. Zasnęli z klientami na grani ponad Przełęczą Południową.

Nasza sytuacja jest o tyle lepsza, że pogoda dopisuje i mamy dobrą aklimatyzację wywalczoną w ostatnich sześciu tygodniach.

Nie będziemy spać. Nawołuję od czasu do czasu kolegów, ostrzegam ich, by byli czujni. Śpiewam harcerskie piosenki. Przypominam sobie kolejne zwrotki, przecież jak śpiewam, to raczej nie śpię, prawda? Marco i Christian pewnie myślą, że to efekt braku tlenu.

A może po cichu też sobie coś nucą? Niby jesteśmy osobno, a jednak razem. Teraz nie łączy nas lina. Wiąże nas chęć przeżycia i powrotu do domu.

Wreszcie świt, możemy kontynuować zejście. Rankiem docieramy do namiotów bazy.

Rysiek Pawłowski i Piotrek Pustelnik już gotują herbatę. Udało się!

Nasze rodziny już spokojne

Chandra, nepalski kucharz, podaje nam ryż. Już prawie nie ma nic do jedzenia.

Herbata bez cukru. Nie udała się podróż wielbłądami po żywność do najbliższej wioski – wysoki stan wody w rzece Shaksgam załatwił sprawę. Trudno, będziemy trochę głodować, ale to nam nie zaszkodzi.

Zwijamy bazę, większość uczestników schodzi. Zostaję z Markiem Rożnieckim, lekarzem, by poczekać na ostatnią atakującą dwójkę, czyli Ryśka Pawłowskiego i Piotrka Pustelnika. Kilka dni nerwów. Czasem możemy liczyć na posiłek u gościnnych Rosjan, którzy obok nas mają bazę i tak jak my zmagają się z północnym larem K2.

Wreszcie 16 sierpnia widzimy schodzących Piotra i Ryśka. Wczoraj byli na szczycie, piekielnie zmęczeni docierają pod wieczór do prawie już zlikwidowanej bazy i niemal pustych garów. Wszystko za nami, ale i wszystko przede mną.

Sfatygowane baterie w telefonie satelitarnym jakoś pozwalają nam połączyć się z krajem. Dobrze, że nasze rodziny już spokojne.

Szerpowie odzyskali tożsamość K2 zostało zdobyte, ale będzie jeszcze czekało na zimowych wojowników. Dwie polskie wyprawy i rosyjska nie dały rady. 16 stycznia 2021 silna liczebnie, komercyjna wyprawa Szerpów przy dobrej pogodzie (trzeba mieć szczęście) zdobywa szczyt. Styl może nie był najlepszy, ale zwycięzców się nie osądza.

Nirmal Purja jako jedyny wchodzi na szczyt bez użycia butli tlenowej. Przyjdą następni, poprawią styl, chociaż... gdy 11 stycznia 1986 roku wchodziłem z Jurkiem Kukuczką na Kanczendzongę, niższą od K2 zaledwie o 15 metrów, już poprawiliśmy styl, w ogóle nie wspomagając się tlenem, ale... game is over. Gra skończona.

Szerpowie odzyskali tożsamość.

Można wybrać jedną górę Przede mną Nanga Parbat, w miejscowym narzeczu Naga Góra. Rzeczywiście naga, bo oddalona od głównego pasma Karakorum o 250 kilometrów. Właściwie leży już w Kaszmirze.

Najważniejsze to dowiedzieć się, jak idzie robota kolegom na Nanga Parbat. Już wiem: wszyscy mają się dobrze, tyle że od niedawna siedzą w domu, w Polsce!

Na początku sierpnia mieli długi okres złej pogody, byli nawet dość wysoko.

Skomplikowane partie szczytowe nie pozwoliły im jednak na rozwinięcie ataku. A miało być tak fajnie, bo jeszcze w kraju urodził mi się pomysł, jak zdobyć ostatnie dwa szczyty do Korony Himalajów w jednym sezonie.

Przed rokiem, gdy miałem za sobą zdobycie dziesięciu klejnotów himalajskiej Korony, otrzymałem informację od Renato Moro, właściciela dużej włoskiej agencji organizującej wyprawy i trekkingi, że jest szansa na zdobycie zezwolenia na próbę pokonania obu ośmiotysięcznych Gaszerbrumów.

Od 1986 roku, po hekatombie na zboczach K2, pakistańskie ministerstwo turystyki wprowadziło nowe uregulowania, ponieważ uznało, że jedną z przyczyn tamtej katastrofy, w której zginęło lub zmarło osiem osób, było wydawanie zbyt wielu zezwoleń na zbyt wiele szczytów dla zbyt wielu wypraw.

Po dziewięciu latach ministerstwo złagodziło rygory. Gdy otrzymałem zezwolenie na Gaszerbrumy, natychmiast zgłosili się do mnie czołowi himalaiści tamtego czasu: Rob Hall, Ed Viesturs i Carlos Carsolio. Do składu dołączył jeszcze Jacek Berbeka. Wystarczyło 17 dni i bardzo sprzyjająca pogoda, by oba wysokie Gaszerbru- my padły naszym łupem. Na ten nieco niższy wszedłem samotnie, a „jedynkę” zdobyliśmy w jednym ataku alpejskim, w jedną dobę. Zrozumiałem wtedy, że następnego lata muszę wrócić w Karakorum, by zmierzyć się z K2 i Nanga Parbat.

Tym razem Pakistańczycy nie wyrazili zgody na wydanie dwóch zezwoleń w jednym sezonie, czyli na K2 i Nanga Parbat. Można wybrać jedną górę.

Znalazłem inne rozwiązanie. O zezwolenie na K2 wystąpiłem do CXMA (chińskie stowarzyszenie alpinistyczne). Filar północny leży w całości po stronie chińskiej. Od Pakistańczyków zaś bez problemów otrzymaliśmy zezwolenie na atakowanie Nanga Parbat.

Trzeba mieć szczęście, żeby w 14 miesięcy zdobyć cztery szczyty ośmiotysięczne?

Chytry plan, kiepska niespodzianka A więc najpierw K2 od północy. Wyjazd w czerwcu.

Miesiąc później wyruszy wyprawa na Nanga Parbat pod dowództwem Jacka Berbeki.

Wierzyłem, że jeśli zdobędę K2, w drodze powrotnej przez Pakistan zatrzymam się w Chilas i szybko przeniosę się w dolinę Diamir, gdzie moi przyjaciele z pewnością założą już dwa, trzy obozy. Ubezpieczą linami ścianę, a moja aklimatyzacja pozwoli mi na szybki atak szczytowy. Chytry plan, prawda? A tu kiepska niespodzianka.

Rysiek Pawłowski mnie pociesza: – Pójdziemy razem, znam tę górę.

Entuzjastycznie też dołącza się Piotrek Snopczyński. Może jednak nie jest tak źle, może to ma sens, może razem damy radę?

Koniec sierpnia. Jedziemy naszym busem w dół rzeki, mijamy tętniące życiem miasteczka zamieszkane przez Hunzów. Znani z długowieczności dzięki zdrowemu odżywianiu. Bardzo otwarci, chętnie nawiązują kontakty, są ciekawi, skąd przybywamy i w jakim celu. Mężczyźni charakterystycznie ubrani – w szarawary, długie koszule i czapki

masudki. Kobiety zwykle tylko z chustką na głowie okalającą ramiona, zwaną hidżabem. W większości to szyici, ale trafiają się i sunnici, a także druzowie. Dla mnie po prostu: wyznawcy Allaha i czciciele Mahometa.

Nie ma obowiązku zdobywania Korony Coraz bardziej zielono, coraz więcej drzew. Dolina poszerza się, przed nami przedmieścia Gilgit, stolicy Hunzów. Zatrzymujemy się na spóźniony lunch i żegnamy z trójką naszych dzielnych towarzyszy, którzy wykonali dla nas wielką pracę podczas zmagań z K2. Dzięki nim mieliśmy co dwa-trzy dni nowe ładunki z żywnością i sprzętem w bazie głównej. Tej pracy nie podjęli się chińscy tragarze. Mogli to zrobić tylko doświadczeni Hunzowie.

Karim i Saddik jadą z nami dalej. Obiecali mi towarzyszyć w drodze pod Nanga Parbat, ostatni szczyt do mojej Korony Himalajów. Mojej. Tak się złożyło. Składało. Jeden, drugi, piąty, dziesiąty... Trzynasty.

Nie ma obowiązku zdobywania Korony. Ja też przez całe lata nie czułem żadnej presji. Ta myśl zaczęła mi chodzić po głowie pewnie gdzieś po drodze. Skoro już…

Niektórzy koledzy po fachu przestali walczyć o Koronę, zadowalając się tym, co zdobyli, i w ogóle... wspinaniem. U mnie z czasem coraz częściej pojawiała się wspomniana myśl, że skoro... Nie żebym tęsknił za piątym miejscem w rankingu. Nie, na pewno nie.

Wyścig Messner – Kukuczka skończył się parę lat temu. Znałem Jurka i nigdy nie odniosłem wrażenia, że on „kolekcjonuje ośmioty- sięczniki”, w dodatku rywalizując z Reinholdem. To niby ja miałem się bić o piąte miejsce?! Absurd. „Kukuś” usłyszał, że nie jest drugi, tylko wielki. Ja najwyżej mogłem sobie życzyć haseł w stylu: nie jesteś szósty, jesteś piąty! Dziękuję, wiem i mam to w sobie, w znanym tylko mi miejscu mojego wnętrza.

Trzeba mieć zawsze dobę w zapasie Tymczasem poruszamy się po ważnym szlaku komunikacyjnym, jakim jest Karakorum Highway. Rządy Pakistanu i Chin wspólnie rozpoczęły budowę tej drogi w latach 60. XX wieku. Liczący 1300 kilometrów trakt został oddany do użytku dopiero w 1986 roku.

Połączył miasto Kaszgar leżące w chińskiej prowincji Sinciang z pakistańskim miastem Havelian oddalonym o blisko 100 kilometrów od Islamabadu i Rawalpindi. Otworzył drogę do portów Oceanu Indyjskiego dla chińskich towarów.

Przy budowie trasy, zwanej też drogą przyjaźni pakistańsko-chińskiej, zginęło prawie tysiąc budowniczych, głównie żołnierzy jednostek inżynieryjnych armii pakistańskiej.

Karakorum Highway to również ważny trakt strategiczny, przecinający północno-zachodnią część Kaszmiru, nadal spornego terytorium, którego status wywołuje co jakiś czas napięcia polityczne i militarne między Indiami a Pakistanem. Poprowadzona logicznie droga, w

większości wzdłuż rzek Gilgit i Indus (tak jak wiódł kiedyś słynny Jedwabny Szlak), wznosi się na granicy pakistańsko-chińskiej na wysokość 5350 metrów (przejście graniczne Khunjerab Pass). Zimą często jest nieprzejezdna. Dziś na wielu odcinkach zdewastowana, bo prawie w ogóle nie była remontowana. Służby drogowe jedynie ją udrażniają, gdy zachodzi konieczność usunięcia skutków obsuwania się górskich zboczy, szczególnie po ulewach, których tu nie brakuje. To syzyfowa praca. Planując przejazd Karakorum Highway, trzeba zawsze mieć w zapasie dobę. Zwykle się przydaje, czasem nie w całości. Jest na- dzieja, że w najbliższej przyszłości rozpocznie się budowa nowej drogi, już według obowiązujących w innych częściach świata standardów.

Opuściwszy rzekę Gilgit, zbliżamy się do punktu uznanego za łącznik trzech masywów: Hindukuszu, Karakorum i Himalajów. Symboliczne miejsce, ale lokalni lubią podkreślać, że łączą się tutaj najwyższe pasma Azji. Jeszcze trzy godziny turlania się naszym autobusem i wreszcie widać znajome zabudowania miasteczka Chilas.

Nikt się tu nie uśmiecha, poza dziećmi Jest już późne popołudnie. Umęczeni trudną podróżą chcemy szybko wejść pod prysznic. Zatrzymujemy się w hoteliku Chilas Inn. Nazwa – szczególnie w części „inn” – nie ma wiele wspólnego z „international”, chyba że decyduje o tym liczba zatrzymujących się tutaj ludzi z całego świata. Tak jak my, oni też nie mają innego wyjścia.

Chilas Inn to ponure miejsce, stanowi zwykle zakończenie pierwszego etapu podróży dla wypraw, którym nie udało się dolecieć samolotem do Gilgit lub Skardu. A to udaje się niezwykle rzadko. Nikt się tu nie uśmiecha, poza dziećmi. Wokół brodaci, ponurzy faceci, bo przecież kobiet nie ujrzysz na ulicy. Ci krócej ostrzyżeni to zapewne sunnici, ci z brodami to szyici. Żyją obok siebie w nieustającym kon ikcie. Z hotelu raczej nikt nie wychodzi bez powodu.

Egzekucja w dolinie Diamir Czerwiec 2013 roku. Z Nanga Parbat mierzy się około pięćdziesięciu alpinistów z różnych krajów, są też Polacy. Nie wiedzą, że z miasteczka Chilas wyrusza grupa terrorystyczna Tehrik-i-Taliban. Pakistańscy policjanci i żołnierze będą potem zapewniać, że ich „nie widzieli”. Terroryści bez przeszkód docierają 23 czerwca do bazy. Szesnastu mężczyzn uzbrojonych po zęby, przebranych w mundury lokalnej policji.

W bazie pod Nanga Parbat jest jedenastu uczestników wypraw. Reszta przebywa w obozach wysokich albo ponad, albo poza bazą.

Przy okrzykach „Al-Kaida!” zaczęło się wywlekanie układających się do snu, kompletnie zdezorientowanych alpinistów. Terroryści każą im klęczeć na śniegu, podczas gdy sami zaczynają plądrować namioty. Na wszelki wypadek niszczą telefony satelitarne.

Nocną ciszę w górach przeszywają serie wystrzałów. Alpiniści są zabijani strzałem w tył

głowy. Tylko jeden chiński wspinacz, choć ranny, cudem uwalnia skrępowane ręce i rozpoczyna szaleńczą ucieczkę. Ratuje go ciemna noc, bo kule go omijają.

Ale dziesięć osób ginie. Mordercy nie oszczędzają nawet pakistańskiego kucharza.

Był szyitą.

Pakistańczykowi Sherowi Khanowi, wysokiemu rangą o cerowi, który towarzyszył alpinistom w bazie, okazują łaskę. Ma być świadkiem rzezi. Po każdej egzekucji słyszy tylko „Allah akbar!” i „Niech żyje Osama bin Laden!”.

A więc to była zemsta za zabicie Osamy bin Ladena? Po dwóch latach!? Na pewno bezsensowny akt agresji, bestialstwa i braku szacunku dla życia. Dotknął ludzi kochających pokój, góry i wspinanie. Przyjaznych i empatycznych, którzy często angażowali się w akcje pomocowe dla lokalnych społeczności.

Przez następnych kilka lat w dolinie Diamir nie będzie żadnych alpinistów. Nie dlatego, że mogliby się bać groźnej ściany, seraków czy lawin. Jest strach, że znów może dojść do kolejnej niewyobrażalnej tragedii.

Skomplikowane wewnątrzislamskie relacje szyicko-sunnickie, uwikłanie pakistańskich policjantów i żołnierzy w interesy terrorystów stają się istotnym elementem w dokumentowaniu i planowaniu jakichkolwiek wyjazdów w rejon Karakorum. Signum temporis. Nie ma zmiłuj.

Już wiem, że zostanę sam Ale mamy 1996 rok i nie myślę o tym, że w drodze pod Nanga Parbat coś mi może grozić.

Inne dylematy. Już wiem, że trudno mi będzie namówić Piotra lub Ryśka, aby zechcieli pójść ze mną do doliny Diamir, by zmierzyć się z północną ścianą Nanga Parbat (8125 metrów). Nawet im nie przypominam, że jeszcze w bazie pod K2 wyrażali taką chęć.

Czuję przez skórę, że nie powinienem poruszać tego tematu. Nie mam prawa nalegać. Obaj bardzo już chcą znaleźć się w samolocie, wrócić do najbliższych, zapomnieć o trudach wspinaczki na K2. Dlaczego mieliby mi pomagać realizować jedynie moje własne wyzwanie? Byłoby nie fair z mojej strony wywierać jakąkolwiek presję. Godzę się z myślą, że zostanę sam, chociaż doświadczenie Ryśka, który zdobył przed kilku laty Nanga Parbat właśnie tą ścianą, bardzo by się przydało.

Tylko góra i ja W Chilas Inn bierzemy pokoje, kąpiemy się, zmieniamy bieliznę i sączymy piwo przywiezione z chińskiej strony granicy. Nie najlepsze, ale w kraju muzułmanów nawet to jest wspaniałe. Niedługo potem recepcjonista woła mnie na dół. Ktoś na mnie czeka.

W holu hotelu stoi facet w białym nafarskim stroju. Przyjaźnie uśmiechnięty przedstawia się: – Jestem Manam, byłem sardarem [przewodnik, który kieruje ekipą miejscowych pomocników – przyp. red.] na polskiej wyprawie na Nanga Parbat, która niestety z powodu złych warunków wycofała się, a jej uczestnicy są już zapewne w kraju.

Przywitałem się i odparłem, że tyle to ja już wiem.

– I co teraz? – pyta Manam.

– Nie wiem, muszę się zastanowić. Jak wiesz, to była też „moja” wyprawa, a Jacek Berbeka był moim zastępcą. Chłopcy mieli pracować w ścianie, a ja miałem do nich dołączyć po powrocie z K2. Najlepiej już w fazie atakowania szczytu, by łatwo, po linach i z pomocą infrastruktury zbudowanej przez ten zespół, spróbować zdobyć szczyt.

– Tak, wiem o tym – mówi Manam. – Muszę dodać, że nie ma już żadnej wyprawy pod Nanga Parbat, z żadnej strony góry. To koniec sezonu, wszyscy się wycofali.

No nieźle, pomyślałem. Miałem się ucieszyć z tego faktu? Została tylko góra i ja.

– Ach, zapomniałem – Manam sięgnął do kieszeni. – Masz tu list od Andrzeja Zawady, który wczoraj wyjechał z Chilas po rekonesansie w dolinie Diamir. Towarzyszyłem mu przez kilka dni. Pewnie wróci tu zimą…

– Pewnie tak, Manamie – przytaknąłem. Wiedziałem, że Zawada wybiera się pod Nanga Parbat. Szkoda, że nie zdążyłem się z nim spotkać. – Chętnie przeczytam list, dziękuję.

Pożegnałem Manama i poprosiłem, abyśmy spotkali się po kolacji, wtedy podejmę jakąś decyzję.

Nie jest łatwo po zdobyciu takiej góry jak K2 zdecydować się na następną. Powinno się raczej wrócić do domu, aby się zresetować. Jestem tu sam i mam coraz więcej wątpliwości. Nie wiem nawet, jak wygląda w rzeczywistości ściana Nanga Parbat.

Może warto zaryzykować?

Manam jest słowny i punktualny. Czeka na mnie o umówionej porze. Wydaje mi się spokojny, z oczami łagodnie wpatrzonymi we mnie, a raczej wyczekującymi mojej decyzji.

Nie okazuje żadnych emocji.

Zaczynam rozmowę od tłumaczenia, że być może nie powinienem próbować, bo ministerstwo turystyki (Tourism Division) może mnie ukarać za wspinanie się bez o cera, zważywszy na to, że cały zespół jest już w kraju. Nie wiem, czy tłumaczę to Manamowi, czy

bardziej samemu sobie. Zaskakuje mnie jego propozycja, abym jednak poszedł z nim pod ścianę.

– Twój zespół nie zgłosił się w Tourism Division, zaś o cer łącznikowy siedzi w Islamabadzie. Będzie trzymał język za zębami aż do twojego powrotu – wyjaśnia Manam.

Chytra sztuczka. Przypuszczam, że mógł to wymyślić Jacek Berbeka, by nie zamykać mi furtki, gdybym jednak zdecydował się zdobyć Nanga Parbat w tym sezonie.

– Może rzeczywiście warto zaryzykować? – uśmiechnąłem się do Manama. W najgorszym przypadku dostanę zakaz wspinania się w Pakistanie na okres od trzech do pięciu lat. Bolesna kara, ale cel chyba jest wart tego ryzyka. Nieźle…

Tego lata nikt nie wszedł na Nanga Parbat.

Manam ciągle czeka na decyzję. Ale jest jeszcze list Andrzeja, który każe mi się zastanowić, czy nie odpuścić. Słynny „Lider” namawia, bym dołączył do jego zimowego teamu. Mają ruszyć za mniej więcej cztery miesiące. Z pomocą całego zespołu szansa zdobycia Nangi zimą byłaby realna. Propozycja Zawady jest sensowna, ale z drugiej strony trudno przewidzieć, co się zdarzy za mniej więcej pół roku.

Manam czy Zawada?

Nanga Parbat znów obroniła się zimą Zimowa wyprawa Zawady rzeczywiście wyruszyła w silnym składzie w grudniu 1996 roku. Beze mnie, bo przecież wtedy miałem już za sobą udaną, niezimową przygodę z Nangą.

Założyli bazę pod ścianą Diamir. Dwa zespoły osiągnęły Kocioł Harlina, jednak pierwszy atak w końcu stycznia, w którym brali udział Jacek Fluder i Maciek Pawlikowski, nie powiódł się z powodu potężnej zawieruchy i temperatury minus 40 stopni.

11 lutego 1997 roku z obozu czwartego na wysokości 7300 metrów ruszyła następna dwójka. Byli to ostatni jeszcze zdrowi uczestnicy wyprawy: Krzysztof Pankiewicz i Zbyszek Trzmiel. Wyszli w nocy, Zbyszek prowadził i wyszukiwał drogę. Krzysztof po pewnym czasie z powodu obawy o odmrożenia zawrócił. Zbyszek samotnie kontynuował wspinanie.

Gdy jednak na wysokości 7800 metrów stracił czucie w dłoni, zdecydował się na odwrót.

Atak okupił amputacją palców u rąk, a Krzysiek Pankiewicz – amputacją kilku palców u stóp.

Nanga Parbat znów obroniła się zimą.

Rok później Andrzej Zawada ponownie przyjechał zimą do doliny Diamir. Wyprawa znów zakończyła się zwycięstwem góry.

Walka o zimowe wejście na Nanga Parbat miała jeszcze trwać prawie 20 lat!

Na szczegóły przyjdzie czas Manam już wie, że nikt z – częściowo mojej – wyprawy na K2 nie dołączy do mnie.

Patrzy mi w oczy i chyba oczekuje, że powiem: „Tak, tak, zaryzykuję”. A ja powiedziałem tylko jedno słowo: „OK”.

Na koniec dodałem: – Spotykamy się jutro w recepcji o godzinie siódmej rano.

Czy byłem pewien tego, co powiedziałem? Że „OK”!? Ogólnie tak, na szczegóły przyjdzie czas…

Wieczorem siedzimy z chłopakami w ogródku na zapleczu hotelu. Tysiące muzykujących cykad są wspaniałą oprawą pożegnalnego spotkania. Popijamy piwko (jeszcze to samo, przemycone z Chin) i nie rozmawiamy o tym, co będzie jutro. Cieszymy się, że nasza wyprawa zdobyła K2 od północy, że weszli Marco, Christian, Rysiek, Piotrek, Carlos i ja. Cieszymy się, że wszyscy wrócili cali i zdrowi. Specjalnie chyba nikt nie poruszył tematu mojego ewentualnego pozostania w Chilas, a ja też nie chciałem o tym mówić. To były moje rozterki, a może już nie, skoro chwilę wcześniej rzuciłem Manamowi krótkie „OK”.

Koledzy, wyczuwając jakoś mój wewnętrzny niepokój, nie narzucali mi swoich pomysłów, nie wygłaszali opinii. Rozmawialiśmy o wszystkim – o domu, polityce, planach, wyzwaniach, o tym, co zrobią, jak wrócą do kraju, do rodzin i przyjaciół. O moich planach ani słowa. Rozumiałem to milczenie, nikt nie chciał mi narzucać, co powinienem robić.

Dzięki!!!

Czwarty stan skupienia Przede mną długa noc, a ja miałem się nad czym zastanawiać. Jeszcze nie zdecydowałem, czy podejmę się tej próby. Będę kalkulował. Po jednej stronie za, po drugiej przeciw. Mam jeszcze trochę czasu, przynajmniej tę noc. Pośpiech niewskazany. Pogodzony z rzeczywistością zaczynam się „zamykać w sobie”. Nie jestem już taki skłonny do rozmów, a patrząc na kolegów, myślami jestem już zupełnie gdzie indziej. Tam. Przypomina mi się zyka i trzy podstawowe stany skupienia materii. A ja wyczuwam, jakbym przechodził powoli w czwarty stan skupienia, poza zyczny. Stan, w którym trzeba zacząć ufać tylko sobie i wierzyć tylko w siebie. Lubię te klimaty, bo to jest wyzwanie pod hasłem: „wziąć sprawy w swoje ręce”. To poczucie namiastki autentycznej wolności, wiary i niezależności. Czy wszystko lub prawie wszystko zależeć będzie jedynie ode mnie?

Rozdział 8 | 109 - 124

STRES (Czo Oju – Sziszapangma, 1993) Hamulcowy jest potrzebny. Przydał się w 1993 roku, gdy planowaliśmy zdobycie dwóch szczytów w jednym sezonie: Czo Oju i Sziszapangmy.

Wrzesień. Jesteśmy w Tybecie z zespołem świetnych alpinistów i przyjaciół.

Spotykam tu Jeana-Christophe’a Lafaille’a, jednego z najszybciej wspinających się alpinistów w górach wysokich. Podziwiam go. Pamiętam, jak rok wcześniej podczas wspinania się w stylu alpejskim z Pierre’em Béghinem na południowej ścianie Annapurny (8091 metrów) na nowej, zaplanowanej drodze zmuszeni byli do wycofania się. Na wysokości 7300 metrów Pierre spadł z linami w przepaść, a Jean-Christophe ze złamaną ręką dał radę zejść do podsta- wy ściany. Wtedy nie mogłem wiedzieć, że w 2006 roku w trakcie samotnej próby zdobycia Makalu zimą Lafaille zniknie gdzieś na zboczach góry, a akcja ratunkowa nie przyniesie żadnych rezultatów. Nikt do dziś nie wie, co się stało.

Wracajmy jednak do roku 1993. Mamy dwa zezwolenia: na Czo Oju i na Sziszapangmę.

Pierwszy akt to nasze szybkie wejścia na Czo Oju drogą polską. Po zejściu do bazy i odpoczynku znów mi coś zaczyna chodzić po głowie. Poszło za szybko, za łatwo?

Niedostatek emocji? Nie takich, jakie miałem w trakcie zdobywania wierzchołka z moim przyjacielem Markiem Bianchim? A może by tak na przykład wejść solo nową drogą i bez przystanków? Wydawało mi się, że z lewej strony drogi normalnej można coś jeszcze nowego poprowadzić. Przy założeniu, że doba powinna wystarczyć na wejście i zejście.

Nalej mi jeszcze raz…

Wszystkie moje pomysły wspinania solowego rodziły się zawsze na wyprawach, nigdy wcześniej. Gdy opuszczałem dom, nie planowałem takich wyzwań. To zawsze rodziło się w górach.

Wieczór. Przygotowuję się do wyjścia, ubrany w kombinezon, za- opatrzony w termosy, niezbędny sprzęt. Siadam w mesie z towarzyszami. Jemy kolację, po czym oznajmiam, że za dwie godziny wychodzę. Chcę samotnie zdobyć Czo Oju nową drogą.

Konsternacja. Jak to, przecież zdobyłeś szczyt! Po cholerę ryzykować jeszcze raz?

Dyskusja trwa długo. Nawet nie zauważyłem, że pijemy góralską herbatkę i dodatkowo jeszcze coś mocniejszego. Czas płynie, płynie, zbliża się chyba godzina 23. Chcę powoli ruszać, gdy podchodzi do mnie Zbyszek Terlikowski. Łapie mnie za szyję i pyta: – Po chuj ci ten projekt? Co on zmieni w twoim życiu? Masz sukces, przed tobą jeszcze parę gór do zdobycia. Po co ryzykować? Jesteś potrzebny tu, w bazie!

Myślę przez chwilę i odpowiadam Zbyszkowi: – Nalej mi jeszcze raz…

Zamiast wejść w ścianę, zdjąłem kombinezon i zostałem przy stole. W oczach Zbyszka zobaczyłem małą satysfakcję. Ja czułem się trochę gorzej, jak niepyszny udałem się do mojego namiotu. Zasnąłem szybko, a rano, przy śniadaniu, zapomniałem już o niezrealizowanym wyzwaniu.

Morał. Czasem można zrezygnować i świat się nie zawali. Góry też się nie przewrócą.

Zawsze można do nich wrócić, będą czekały.

Dzisiaj wspominam kontekst tamtej decyzji. Nie wiem, czy podjąłem ją pod wpływem tyrady Zbyszka, czy może miałem jakieś wątpliwości, ale nie dopuszczałem ich do głosu. Ale wiem na pewno, że decyzję podjąłem w zgodzie ze sobą i jej nie żałuję. Nawet jej nie oceniam: dobra, zła? Kompletnie bez znaczenia. Przywołuję raczej myśl, że może gdyby Élisabeth Revol i Tomek Mackiewicz wspinali się w większym zespole, to ktoś włączyłby hamulec: – Sorry, ale macie aklimatyzację do 6500 metrów. Poczekajcie, zastanówcie się, czy nie odłożyć ataku szczytowego. Jest dopiero koniec stycznia. Do końca zimy daleko.

Już się widzę na pięknym larze Mój nieudany zamiar samotnego wejścia na Czo Oju, które zakończyło się w mesie, nie zniechęciło mnie do podjęcia kolejnej próby.

Zaledwie kilka dni po zakończeniu tamtej wyprawy znaleźliśmy się w pięknej bazie przy czyściutkim jeziorku na wysokości 5100 metrów pod południową ścianą Sziszapangmy.

Z bazy nie widać dokładnie ściany. Szybki rekonesans i już wiem, że znów spróbuję coś zrobić solo.

Piotrek Pustelnik, Marco Bianchi i Mariusz Sprutta decydują się na drogę słoweńską w prawej części ściany, a ja już widzę się na pięknym larze wyprowadzającym na zachodni wierzchołek.

Ruszam sam po południu, by pod wieczór stanąć u stóp ściany. Muszę jednak trawersować pod zachodni wierzchołek. Przede mną system szczelin lodowych, które bronią dostępu do zachodniego filara. Patrzę na nie i czuję strach. Jestem sam, nikt mnie nie zaasekuruje, a szczeliny są zdradliwe. Mój plan chyba upadnie. Nie mogę się z tym pogodzić.

Bo co? Wracać do bazy? Moi przyjaciele na pewno już w ścianie.

Wracam na skalną bulę i patrzę, patrzę, patrzę... W mojej głowie powoli rodzi się pomysł. Na prawo od drogi brytyjskiej jest olbrzymi kuluar, zapewne niezdobyty. Spróbuję tamtędy!

Czekam, aż mróz utwardzi śnieg w kuluarze. Obserwuję, nasłuchuję, czy coś z góry nie leci. Jest już późny wieczór, gdy poniżej przełączki w grani zauważam kilka świetlnych punktów, zapewne latarki czołowe moich kolegów schodzących ze szczytu.

Sprintem na górę Zaraz, ale do ataku wyruszyli tylko Piotrek Pustelnik i Marco Bianchi, bo Mariusz Sprutta się wycofał. A widzę aż pięć latarek! Przecieram oczy, sprawdzam tętno, coś chyba nie tak z moim wzrokiem. Przecież mam dobrą aklimatyzację. Co jest, u licha?

Nie dam rady rozwiązać tej zagadki tego wieczoru i nie zmienia to mojej decyzji, by o północy wbić się w kuluar, który – mam nadzieję – wyprowadzi mnie do grani. Czuję, że jestem w formie.

Szybko pod kuluar. Zatrzymuje mnie jednak tzw. szczelina brzeżna. Tracę co najmniej pół godziny, by ją pokonać.

Wreszcie firn, dobrze się po nim idzie. Niestety, co chwilę słyszę świst spadających kawałków lodu, które silny wiatr wyrzuca z grani. Jest noc i nie widzę, jak lecą. Ta wspinaczka jest trochę jak rosyjska ruletka: dostanę w głowę albo nie. Mam nadzieję, że nie spadnie nic większego. Ratunkiem jest „sprint”, muszę jak najszybciej osiągnąć górną część kuluaru okrytego z prawej strony ścianą. Jest lepiej. Już świta, pogoda w porządku. Czekany, na zmianę z rakami, dyktują rytm tysiącem uderzeń. Coraz bliżej grani. Teraz znów trawers do środka kuluaru zakręcającego w tym miejscu mocno w prawo. Wypatruję, co w górze.

Cholera, kuluar zamyka ponaddwustumetrowa ściana skalna.

Raki zgrzytają na skale To niemiła niespodzianka. Niestety, u podstawy ściany nie było widać tej przeszkody, ale... nie takie rzeczy robiłem w górach. Podchodzę pod urwi- sko i nogi się pode mną uginają. Dużo skały, brak śniegu i lodu. Raki zgrzytają na skale. W połowie drogi przez urwisko już nie daję rady. Ściągam raki, skorupy butów i zaczynam wspinanie w samych botkach.

Zatrzymuję się co kilkanaście metrów. Nie mam nawet liny do autoasekuracji. Po każdych pięciu-sześciu metrach głęboki oddech, kolejna ścianka, kolejny kuluar. Buty nie trzymają, wszystko w moich rękach, a nie mam w nich zbyt dużo siły.

Stres, znów stres, pułapka. Wszedłem za wysoko i już nie mam się jak wycofać, a do grani jeszcze daleko. Analiza. Znów jak na wschodniej ścianie Dhaulagiri ktoś pojawia mi się w głowie, próbuje konsultować ze mną dalszą drogę. Na darmo, przecież jestem sam, nikt mi nie pomoże. Muszę raz jeszcze wziąć sprawy w swoje ręce, na pewno się nie poddam.

Skupiam się tylko na wspinaniu, nic poza tym nie istnieje, ani rodzina, ani dzieci, ani przyjaciele. Jest tylko determinacja, nie można się w takiej sytuacji rozpraszać.

Około południa docieram wreszcie do grani. Jestem kompletnie roztrzęsiony, nie mogę opanować drgawek. Nie wiem, czy z zimna, czy z emocji. Zgubiłem gdzieś zegarek, próbuję uruchomić radiotelefon, nie daję rady.

Nie dam się, muszę przetrwać Spokój, spokój... Siadam, przez pół godziny nie jestem w stanie wykonać żadnego ruchu. Nie myślę o niczym. Jednak grań to jeszcze nie szczyt. Jest strasznie skomplikowana, nie dam rady. Na szczęście 80 metrów poniżej grani widzę ślady, zapewne moich kolegów.

Decyduję się na zjazd na tyłku, wywołując przy tym małą lawinkę. Jestem uratowany, nie muszę szukać drogi!

Radość trwa jednak krótko, bo szybko się okazuje, że do szczytu jeszcze kawał drogi.

Idę po śladach kolegów, około godziny 17 wchodzę na szczyt. Robię zdjęcie i czym prędzej ruszam w dół. Jest późno i chyba nie dam rady zejść na lodowiec. Coraz ciemniej. Dochodzę do śnieżnej platformy wykopanej przez Piotra Pustelnika, pewnie rozbili tu namiot.

Wysokość chyba około 7300 metrów. Nie zaryzykuję zjazdów trudnymi kuluarami, zostanę na biwak. Ładnie powiedziane, bo nie mam nic, ani namiotu, ani maszynki, ani garnka.

Wkładam więc tylko stopy do plecaka, pod tyłek czekany i skorupy butów. Byle przetrwać noc, a nad ranem kontynuować zejście.

Po 20 godzinach akcji chce mi się strasznie pić. Próbuję jeść śnieg, ale suchość gardła nie ustępuje. Całą noc walczę o utrzymanie w miarę ciepłych stóp. Wiem, że nie zmrużę oka.

Nie dam się, muszę przetrwać. Pokonałem południową ścianę Sziszapangmy, przetrwam i tę noc. Nie mam zegarka, więc patrzę na gwiazdy. Czekam, aż zaczną blednąć.

Jest bardzo zimno, lekka hipotermia, ale dobrze, że pogoda dopisuje. Strach pomyśleć, co by było, gdyby teraz zrobiła się zadyma śnieżna. Mimo wszystko to cudowna noc, czuję, że jestem blisko niebios. W oddali słychać grzmoty i widać błyskawice.

Podsłuchuję, jak ze sobą rozmawiają. Na szczęście to odległe rozmowy. Patrząc w wygwieżdżone niebo, myślę, jak wielki i nie do ogarnięcia jest wszechświat. Myślę o tym, gdzie jest jego koniec i co znaczy słowo „koniec”. Nie jestem w stanie tego ogarnąć, ale przy tych rozmyślaniach czas upływa szybko.

Pięć latarek, nie mam zwidów Świt. Zwijam się i w dół. Są jakieś liny. Byle szybciej, byle do wody. Kiedy pierwsze promienie słońca zaczynają omiatać ścianę, słyszę leniwie płynące w niej strużki z topniejącego lodu. Garściami nabieram wodę. Jak niewiele potrzeba, by znów poczuć się lepiej.

Niedaleko bazy spotykam Zbyszka i Mariusza. Wyszli mi naprzeciw z ciepłą herbatą.

Jestem wyczerpany, ale szczęśliwy. Radość, że znów się udało.

Ale co z tymi latarkami?

Przy kolacji rozwiązanie zagadki. Podczas zejścia chłopcy spotkali francuską alpinistkę Chantal Mauduit i dwóch Hiszpanów, którzy we- szli na szczyt drogą brytyjską.

Potem schodzili wszyscy razem. A więc nie miałem zwidów. Pięć latarek – wszystko się zgadzało.

__________________________________________________________________________

str. 236

EPILOG Rok 2000. Podczas konferencji w Trento na temat eksploracji gór najwyższych prowadzący ją Reinhold Messner wywołuje mnie, bym opowiedział zebranym jakąś moją historię z Himalajów. Uprzedził mnie wcześniej, więc jestem przygotowany. Mam ze sobą hak, który znalazłem na Nanga Parbat. Opowiadam zgromadzonym o wydarzeniach sprzed czterech lat, wspominam moją samotną wspinaczkę i pokazuję miedziany hak. Dodaję, że była do niego przywiązana resztka żółtej chustki, że to pamiątka po wyprawie austriackiej z 1976 roku.

Na sali ktoś podnosi rękę. Z fotela wstaje jakiś człowiek i głośno oznajmia: – To mój!

To mój hak!

Przyglądam mu się... Robert Schauer! Uczestnik tamtej austriackiej wyprawy! Był młodym himalaistą, który wszedł na swój pierwszy ośmiotysięcznik. Miał wtedy 23 lata.

Schauer wyjaśnia, że chustkę dostał na szczęście od swego ojca, a hak miał być dowodem, że zdobył szczyt.

– Resztki chustki ci zwrócę, ale hak jednak sobie zostawię – proponuję Robertowi. – Na wszelki wypadek!

Tak... kiedyś wystarczyło powiedzieć: „Byłem na szczycie”.