Chorzy ze stresu

„CHORZY ZE STRESU” Dr Ewa Kempisty-Jeznach Data premiery 14 stycznia 2021 Fragment książki „Zadajmy sobie kluczowe pytanie: czy lecząc psychikę, możemy również leczyć ciało, albo czy lecząc ciało, możemy poprawić kondycję psychiczną? Nie jest to łatwe. Z jednej strony nie ulega wątpliwości, że człowiek stanowi całość. Potrafi nawet sam wyleczyć pewne swoje dolegliwości, ale istnieją również takie choroby psychosomatyczne, w których przypadku głowa nie jest w stanie zapanować nad ciałem. To współczesny paradoks. Powinniśmy powiedzieć, że umysł i ciało pozostają w absolutnej symbiozie – jeśli mamy zdrowy umysł, to i ciało ma się dobrze. I odwrotnie, kiedy ciało jest zdrowe, to i umysł ma się dobrze. Na to wskazuje logika. Jednak w XXI wieku u ludzi, których nazywam „ludźmi wyzwań”, występuje nowy typ chorób zwanych psychosomatycznymi, w których opisana zależność nie ma zastosowania. Ludzki mózg, który każdego dnia przyswaja 34 gigabajty informacji – odpowiednik 100 tysięcy słów, nie jest w stanie zapanować nad ciałem. To tutaj zawiesza się, przegrzewa i resetuje. Musimy pamiętać, że każdy z nas tylko do pewnego momentu zachowuje kontrolę nad swoim ciałem i psychiką, a stres, którego doświadcza „człowiek współczesny”, sprawił, że granica między kontrolą a jej utratą jest cieńsza niż kiedykolwiek.

Niektórzy z nas zbyt wysoko stawiają sobie poprzeczkę – wdrapują się po szczeblach kariery w korporacjach, przejmują firmy po rodzicach lub od zera zakładają własne biznesy. To są ci młodzi i ambitni, którzy ciągle prą do przodu. Wielu z nich pracuje w dziedzinie IT, zajmuje się nowymi przekaźnikami wiedzy informatycznej, są wśród nich też prezesi i przedsiębiorcy. No właśnie – „ludzie wyzwań”, czyli elity, ale w szerokim pojęciu. Z różnych pięter korporacji. Większość z nich dopiero zaczyna i marzy o karierze, czyli są to tzw. „orki”. Ci, którymi inni orzą. Żądne uznania „orki” pną się coraz to wyżej i wyżej, a przy tym najbardziej cierpią. Korporacje działają na nich morderczo. Jeszcze w XIX wieku ludzie od rana do wieczora pracowali przy taśmie produkcyjnej. Może było to nudne i monotonne, ale nie tak obciążające. Dzisiaj jeden pracownik ma dziesięć taśm do obsłużenia, a one muszą się ze sobą zgrać. Przy wykorzystaniu komputera musi kontrolować cały proces produkcji, co przekłada się na duże obciążenie umysłu i zmysłów. Kiedy naszym światem całkowicie będzie rządzić sztuczna inteligencja, psychosomatyka przestanie być elitarna. Stanie się chorobą powszechną…

Do tej pory chorobami cywilizacyjnymi nazywaliśmy nadciśnienie, otyłość i cukrzycę. Teraz dołączyły do nich nowe, które nazywam: „chorobami wyzwań”. Z chorobami cywilizacyjnymi mają jednak wspólny mianownik: są związane ze zmianą naszego stylu życia. Z tym, że staliśmy się pokoleniem trzech krzeseł: biurowego, samochodowego i fotela przed telewizorem, a nasza dieta bazuje na produktach pełnych konserwantów, hormonów, wypełniaczy, które zmieniają mikroflorę

jelitową. W obecnych czasach większość z nas, zaczynając od pani na poczcie, po prezesa firmy, kojarzy swoje miejsce pracy z siedzeniem przed laptopem. Żywienie hybrydowe to kolejny kataklizm.

Skąd nasz organizm ma mieć enzymy trawienne na emulgator E325 (mleczan sodu)? To my wymyśliliśmy dodatek do żywności konserwujący mięso, nie zrobiła tego natura. To dlatego tak wielu z nas ma problemy z trawieniem. Wątroba sztucznych dodatków nie przerobi, a nerka ich nie przefiltruje. Nie rozłoży także do końca leków i suplementów diety, których nadużywamy. Będą się więc, nieprzetworzone, gromadziły we krwi, działając toksycznie na cały organizm. A obciążona wątroba, pracując wolniej, zacznie się otłuszczać. I powstanie kolejny problem.

Medycyna próbuje przyjść nam z pomocą – opracowywane są najnowsze leki zwane biologicznymi. Są pierwszymi, które mają zdolność wnikania w strukturę komórki, w jej mitochondria, a konkretnie w strukturę DNA. Zaszliśmy tak daleko, że te leki działają selektywnie. Z każdym rokiem powstaje około dziesięciu nowych medykamentów tego typu. Dopasowywane są do przeciwciał produkowanych przez organizm w chorobach z autoagresji. Czyli autoimmunologicznych, w których nasz układ immunologiczny, zamiast walczyć ze światem zewnętrznym: z bakteriami, wirusami, alergenami czy innymi toksynami, walczy z samym sobą. To kwadratura koła.

Nadal nie znamy odpowiedzi na podstawowe pytanie: dlaczego. Dlaczego w przebiegu reumatoidalnego zapalenia stawów tworzymy przeciwciała przeciw własnym stawom? Albo dlaczego organizm chorych na bielactwo produkuje przeciwciała przeciwko własnemu barwnikowi skóry – melaninie. Wreszcie: dlaczego łuszczyca pojawia się po silnym przeżyciu emocjonalnym? Coraz więcej naukowców przychyla się do tezy, że choroby z autoagresji mogą mieć związek z naszym stylem życia.

Stres wywrócił ludzkie życie do góry nogami, a nas, lekarzy, zmusił do nowego holistycznego spojrzenia na pacjenta. W końcu psyche i soma są ze sobą nierozerwalnie związane i wzajemnie na siebie wpływają, a ich oddziaływania kierują się prawami nowej cywilizacji.

Pan Karol, mój „pacjent zero” Wszystko zaczęło się od pana Karola. Po raz pierwszy spotkaliśmy się w moim gabinecie lekarskim w Warszawie. Nawet nie przyszło mi do głowy, że jest moim „pacjentem zero”. Pierwszym umieszczonym przeze mnie w grupie „ludzi wyzwań”, którą sama tak nazwałam.

Siedział przede mną atrakcyjny 36-latek z trzydniowym zarostem. Na jego ciemnych, modnie zaczesanych do góry włosach zauważyłam lekki szron. Miał na sobie dopasowaną niebieską koszulę i pomarańczowe spodnie. A kim był? Doświadczonym redaktorem i wolnym strzelcem. Pracował dla różnych magazynów o typowo męskich profilach. Pisał o autach, jachtach, polowaniach, męskich sportach, kobietach i seksie. Z jego interesującej twarzy można było wyczytać nie tylko intelekt, ale też dziwne zatroskanie, a nawet rezygnację.

– Byłem u wielu lekarzy i straciłem już nadzieję, że ktokolwiek może mi pomóc – zaczął naszą rozmowę.

– Czy mógłby mi pan powiedzieć, co pana niepokoi i co panu dolega? – zapytałam, patrząc w jego pozbawione radości życia szare oczy.

– Problem polega na tym, że nie wiem. Mam różne nietypowe objawy: szumy w uszach, bóle w dole brzucha, przewlekłą chrypkę. To wieczne odchrząkanie bardzo denerwuje moją żonę.

Zagroziła nawet, że jeśli nie przestanę, to zamieni wspólne łóżko na kanapę. Byłem już u dwóch laryngologów i jednego specjalisty od chorób płuc. Ten ostatni wysłał mnie na test alergiczny, który praktycznie niczego nie wykazał. Dostałem spray na astmę, ale on nic nie pomaga. Wykonałem tomografię komputerową i rezonans magnetyczny głowy oraz klatki piersiowej, nie wykryły żadnych

nieprawidłowości. A ja jak miałem chrypkę, tak mam, i chrząkam. Laryngolog stwierdził, że to refluks żołądkowo-jelitowy, czyli cofanie się treści pokarmowej z żołądka do przełyku i gardła. Poddałem się gastroskopii, ale specjalista stwierdził, że nic mi nie jest. Zrobiono mi nawet podczas gastroskopii tzw. test urazowy na bakterię o trudnej nazwie Helicobacter pylori, który wyszedł negatywny. Laryngolog zapisał mi jednak lek przeciwkwasowy należący do grupy inhibitorów pompy protonowej (IPP). Choć regularnie przyjmowałem go przez miesiąc, też mi nie pomógł – mówił.

Słowa: „Też mi nie pomógł” powtórzył jeszcze raz, jakby chciał podkreślić brak umiejętności lekarzy w diagnozowaniu jego choroby.

– Wie pani – kontynuował. – Dla mnie to życiowa katastrofa, prowadzę prezentacje, seminaria internetowe, zabieram głos na konferencjach i widzę, jak innych irytuje to moje chrząkanie.

Może jestem już przewrażliwiony, ale jak sam siebie słyszę, to jeszcze bardziej się nakręcam i chrząkam coraz więcej. Redaktor naczelny jednego z magazynów, dla którego piszę reportaże, wysłał mnie do zaprzyjaźnionego psychiatry, a ten dał mi lek antydepresyjny. Brałem z dużymi oporami przez sześć tygodni i jak chrząkałem, tak dalej chrząkam. Z kolei z powodu bólów w podbrzuszu chodziłem od urologa do urologa. Przebadałem mocz, pęcherz i prostatę. PSA mam jak noworodek, a w USG i rezonansie magnetycznym układu moczowo-płciowego niczego nie wykryto.

Nie wiem, co mógłbym jeszcze zrobić – zakończył długi monolog, oczekując ode mnie szybkiego rozwiązania jego problemów zdrowotnych.

– Panie Karolu, nie mam zaczarowanej różdżki, ale chyba wiem, co panu dolega i jak można panu pomóc… – odpowiedziałam, wzbudzając w nim nadzieję.

W międzyczasie przejrzałam historię choroby i ostatnie wyniki badań lekarskich z grubej teczki dokumentacji medycznej pacjenta. To musiało go kosztować fortunę – pomyślałam na widok sterty papierów i zdjęć.

– Czy wybierze się pan ze mną w medyczną podróż po pana organizmie? Cofniemy się do przeszłości i wybiegniemy w przyszłość, a wszystko po to, żeby zrozumieć to, co się dzieje „tu i teraz”.

Obiecuję, że zdemaskujemy mylące symptomy i odkryjemy mechanizmy ich powstawania, a na koniec stanie się pan dawnym sobą.

– Naprawdę? – z niedowierzaniem zapytał pan Karol.

– Tak, ale przed nami długa droga i chciałabym pana prosić o „udostępnienie” własnych wrażeń i doświadczeń innym. Proszę mi wierzyć – dodałam – wśród nas żyje wielu niezdiagnozowanych pacjentów, którzy tak jak pan wędrują od gabinetu do gabinetu, szukając odpowiedzi.

– Chętnie z panią wyruszę, ale proszę mi przyrzec, że na końcu drogi nie tylko dojdziemy razem do celu, czyli diagnozy, ale także pokaże mi pani rozwiązanie problemu, i zacznę znowu cieszyć się życiem…

Pokiwałam niepewnie głową z nadzieją, że pan Karol nie zauważył mojego zakłopotania.

Wzięłam na siebie duże wyzwanie – pomyślałam. Z drugiej strony my, współcześni lekarze, musimy się zmierzyć z nowym zadaniem, które nieoczekiwanie zrzuciła na nasze barki Dolina Krzemowa.

Pan Karol należał do psychosomatyków, a moim zadaniem było wytłumaczyć mu, co to oznacza i z czym się wiąże. Chorował na globus histericus, tzw. gałkę nerwową. W sytuacjach stresowych zwężał podświadomie krtań i musiał chrząkać, żeby otworzyć „najważniejszą dla powstawania ludzkiego głosu strukturę”. Bóle w dole brzucha imitujące zapalenie cewki moczowej

i prostaty często występują u mężczyzn. To na organy układu moczowo-płciowego mężczyźni często przenoszą swój stres. W dalszej części książki wytłumaczę to dokładniej. Przyrzekłam to panu redaktorowi i przyrzekam to czytelnikom tej książki. Dodam, że pan Karol zrozumiał, że jest psychosomatykiem, a dzisiaj, wolny od swoich dolegliwości, cieszy się dobrą jakością życia. (…) Obecna rewolucja informatyczna rozpoczęta przez wynalezienie internetu (1990) doprowadziła do ekstremalnego stresu, z jakim jeszcze nigdy w dziejach ludzkości nie spotkał się człowiek.

– Co pani doktor ma na myśli? – zapytał pan Karol.

– Panie redaktorze, wszystkiemu jest winna Dolina Krzemowa. Ostatnie trzydzieści lat rewolucji informatycznej zmieniło nasz świat nie do poznania. Dzisiaj nie wyobrażamy sobie życia bez internetu, telefonów, e-maili od współpracowników i przyjaciół, wszechwiedzącego Google, Facebooka, YouTube’a, Twittera czy WhatsAppa. A przecież to wszystko powoduje jeden wielki stres.

Przez 365 dni w roku, 24 godziny na dobę, żyjemy w dwóch równoległych rzeczywistościach: w świecie realnym i wirtualnym. Jednak wszyscy wiemy, że rozdwoić się nie da… Proszę mnie dobrze zrozumieć – nie krytykuję postępu, ale obawiam się, że świat zmienia się za szybko jak na jedno ludzkie życie… Zanim nasz praprzodek opuścił jaskinię, upłynęło kilka milionów lat. Kolejnym przełomem w dziejach ludzkości była rewolucja urbanistyczna, która miała miejsce w IV tysiącleciu p.n.e. na Bliskim Wschodzie. (…) Jak pan widzi, do czasów rewolucji przemysłowej ludzkość rozwijała się w duchu slow life, a człowiek miał szansę zaadaptować się do zachodzących zmian. Świat przyśpieszył wraz z pierwszą rewolucją przemysłową, która rozpoczęła się w drugiej połowie XVIII wieku w Anglii. Na przestrzeni dwustu lat przenieśliśmy się do miast, zaczęliśmy podróżować koleją i komunikacją miejską. Powstał pierwszy telefon, żarówka i odkurzacz elektryczny. Jednak to, co przyniosła ze sobą Dolina Krzemowa, czyli rewolucja cyfrowa, jej tempo i zakres są oszałamiające. Na każdym kontynencie miliardy ludzi korzysta z internetu, a najważniejszym kapitałem stała się informacja. Siedząc w metrze w Singapurze, nie widziałam żadnego człowieka czytającego gazetę.

Nawet osoby stojące były „zassane” przez telefony. Dzisiaj już trzyletnie dzieci potrafią posługiwać się smartfonem. Pamiętam, ile czasu potrzebowałam, żeby przed laty wytłumaczyć mojej mamie, jak korzystać z komórki, nie mówiąc o Skypie. Nasze mózgi przeszły niesamowitą i nieoczekiwaną ewolucję w zaledwie trzydzieści lat. (…) – Stres, panie Karolu, ekstremalny stres spowodował, że współczesny człowiek się zmienił, zmieniła się także odpowiedź obronna jego organizmu i powstały nowe choroby, które nazywam „chorobami Doliny Krzemowej”, czyli chorobami psychosomatycznymi o innym profilu niż w czasach Heinrotha.

– A co z chorobami cywilizacyjnymi? – zapytał pan Karol z dziennikarską dociekliwością.

– Zdradzę panu moje własne spojrzenie na to zagadnienie. W odróżnieniu od wielu naukowców myślę, że to choroby psychosomatyczne, a nie choroby cywilizacyjne zdominują świat. Łatwy dostęp do wiedzy o tzw. „zdrowym stylu życia”, a co za tym idzie, stosowanie odpowiedniej diety i popularność aktywności fizycznej spowodują, że ludzie zaczną unikać czynników ryzyka takich jak nadwaga czy otyłość prowadząca do cukrzycy bądź miażdżycy. Niestety, ze względu na wzrastający poziom stresu w czasach rewolucji informacyjnej, jak i jej następczyni – rewolucji SI (sztucznej inteligencji), choroby psychosomatyczne będą rozwijały się w rekordowym tempie. (…) – Czy tylko stres wywołuje choroby psychosomatyczne? – zapytał po chwili, popijając kawę.

– Panie Karolu, stres ma wiele odcieni. Spięcie z żoną, problemy w pracy, smog, dziura ozonowa i globalne ocieplenie, modny triathlon, powiększony zestaw zamawiany w fast foodzie, natężenie decybeli w mieście, wakacje z małymi dziećmi w tropikach, a nawet wielka wygrana w totolotka – to wszystko jest stresem dla naszego organizmu.

Według teorii stresu Hansa Hugona Selye’a stresory nie muszą być nieprzyjemne – ważna jest ich intensywność, siła oddziaływania i indywidualne możliwości adaptacyjne jednostki. Ze względu na siłę i zakres oddziaływania Richard Lazarus i Susan Folkman wyróżnili trzy podstawowe kategorie stresorów: katastrofy i tragedie, poważne wydarzenia życiowe, codzienne utrapienia i zmartwienia.

Do pierwszej z nich zaliczamy wszystkie dramatyczne sytuacje, z którymi musimy mierzyć się w życiu, ale na które nie mamy wpływu. Będą to klęski żywiołowe takie jak: powódź, trzęsienie ziemi, tsunami, katastrofa jądrowa w Czarnobylu, zamach na World Trade Center z 11 września, epidemia gorączki krwotocznej Ebola czy pandemia COVID-19. Mówimy więc o zdarzeniach traumatycznych, które przychodzą nagle, na ogół bez ostrzeżenia, pozostawiając po sobie potężny ślad w naszej psychice. Do drugiej kategorii – poważnych wydarzeń życiowych – należą stresory osobiste, które mniej lub bardziej zauważalnie wpływają na przebieg naszego życia. Niektóre z nich są przewidywalne, a inne nie. W tej grupie znajduje się rozwód, separacja, kara więzienia, utrata pracy, ale także zdarzenia pozytywne, takie jak ślub, wyjazd na wakacje czy święta. Wszystkie łączy wspólny mianownik: konieczność dostosowania się do nowej sytuacji. Do trzeciej grupy – codziennych utrapień i zmartwień, należą lekceważone i niedoceniane uciążliwości dnia codziennego: poranna sprzeczka, szukanie kluczyków, awizo zostawione przez listonosza, korek w mieście czy stanie w długiej kolejce do kasy. Ich siła tkwi w powszechności i częstości występowania – w sposób kumulatywny obniżają nasz nastrój i zmniejszają motywację do działania. Tak jak Johanna Christiana Heinrotha możemy uznać za ojca psychosomatyki, tak Hansowi Selye’owi zawdzięczamy pojęcie stresu. Urodzony w Wiedniu fizjopatolog i endokrynolog poświęcił pół wieku badaniom nad stresem.

Zyskał nawet przydomek: „dr Stress”. To on jako pierwszy postawił hipotezę, że szereg chorób somatycznych jest skutkiem niezdolności człowieka do radzenia sobie ze stresem. Zjawisko to określił mianem niewydolności tzw. syndromu ogólnej adaptacji (GAS) i opisał w książce Stres życia (The Stress of Life) wydanej w 1956 roku. Wielu naukowców uważa Selye’a za prekursora medycyny psychosomatycznej. Uważał on, że stres powstaje, kiedy na naszej drodze do celu napotykamy przeszkody utrudniające jego realizację.

– To przecież spotyka nas codziennie, i to wielokrotnie – skomentował pan Karol.

– Właśnie dlatego wszyscy jesteśmy otoczeni stresem. Jedni umieją się z nim lepiej obchodzić, a inni gorzej. Niektórym z nas wydaje się, że są niezniszczalni i przeceniają własne możliwości, a objawy psychosomatyczne ukazują ich ograniczenia fizyczne. Mózg ludzki działa jak najlepszy komputer. Każdego dnia gromadzi, przetwarza i wykorzystuje średnio 34 gigabajty danych, odpowiednik 100 tysięcy słów. Niestety, ciało za nim nie nadąża, a poprzez różne symptomy, niezidentyfikowane jako żadna choroba organiczna, krzyczy: „Zwolnij, kolego”.

– Czyli to znaczy, że mózg wszystko ogarnia, a ciało jest na wylocie? – wtrącił pan Karol, stawiając tym retorycznym pytaniem kropkę nad i.

Fragment II Wielu z nas każdego dnia zastanawia się: co by było, gdyby. Nie jestem wyjątkiem. Czasami rozmyślam, co by było, gdyby pan Karol, Wojtek, Krzysztof, Michał i inni psychosomatycy opisani w mojej książce nie trafili do mojego gabinetu. Czy „doktor Google” rzeczywiście by im pomógł? Czy

Aysie zaszłaby w ciążę? Czy Robert uratowałby swoje małżeństwo? A Marek przestał słyszeć natrętne dźwięki w uszach? „Ludzie wyzwań” potrzebują „lekarzy wyzwań”, a dobra relacja z pacjentem w procesie diagnostyki i leczenia jest kluczowa. Krótki wywiad, badania podstawowe i rozszerzone to za mało. Nie możemy winić za wszystko hipochondrii, która według statystyk dotyczy od 4 do 6 procent pacjentów. Czas spojrzeć prawdzie w oczy i przyznać, że choroby psychosomatyczne stały się dzisiaj powszechne, a my, lekarze, zgodnie z nurtem mindfulness musimy stać się bardziej uważni na pacjenta. Tylko w ten sposób będziemy w stanie mu pomóc. W końcu już ojciec współczesnej medycyny, Awicenna, mówił, że „zdrowie fizyczne i stan psychiczny człowieka są ze sobą ściśle powiązane”.

Paradoks współczesności polega moim zdaniem na tym, że im szybciej świat się zmienia, tym częściej potrzebujemy chwili wytchnienia. Czy naprawdę musimy być zawsze podłączeni, zawsze dostępni i zawsze w trybie wielozadaniowym? Czy potrzebujemy kolejnych smartfonowych aplikacji do monitorowania snu, ilości wypijanej wody i czasu spędzanego przed ekranem telefonu? Czy nie lepiej byłoby po prostu na chwilę wylogować się z sieci i spędzić czas na łonie natury?

Na świecie istnieje pięć miejsc, w których czas się zatrzymał, a ich mieszkańcy nie tylko uchodzą za najszczęśliwszych i najzdrowszych, ale żyją najdłużej. Mam na myśli niebieskie strefy opisane przez Dana Buettnera: Sardynię, Nicoyę na Kostaryce, Okinawę, Ikarię i miasto Loma Linda w Kalifornii. Mieszkańcy niebieskich stref nie noszą smartwatchy, FOMO jest im obce, a presja sukcesu ich nie dotyczy. Zamiast marzyć o tym, jak rozwinąć skrzydła w korporacji, stawiają na samorozwój i doceniają prostotę życia. Ich dieta nie ma nic wspólnego z zamawianą dietą pudełkową, bazuje na nieprzetworzonych, lokalnych produktach. Może nie biorą udziału w triathlonie i nie trenują w butach kangoo jumps, ale gimnastykują się, pracują w ogrodzie i wszędzie przemieszczają się pieszo. Wiele dotychczasowych badań wykazało, że to właśnie spacer jest najlepszą formą aktywności, którą mogą uprawiać wszyscy bez wyjątku. Pozwala na regulację poziomu cukru we krwi, zmniejsza zachorowalność na schorzenia kardiologiczne i cukrzycę typu 2. Zresztą coraz więcej fitnessowych guru docenia NEAT (Non-exercise activity thermogenesis), czyli spontaniczną aktywność fizyczną niezwiązaną z treningiem. Dlaczego? Doba trwa 24 godziny, w tygodniu mamy ich w sumie 168, jeśli trenujemy 3–4 razy w tygodniu przez godzinę, to aktywni jesteśmy zaledwie przez 2,4 procent czasu, czyli zdecydowanie za mało! Jeszcze jedna rzecz łączy wszystkich mieszkańców niebieskich sfer – świadomość przynależności do grupy i wzajemnego wsparcia, zapewniająca im poczucie bezpieczeństwa. Stulatkowie nie mają ani konta na Facebooku, ani na Instagramie. Nie znajdziesz ich także na Tinderze. Żyją w małych społecznościach, w których wszyscy dobrze się znają.

To w nich znajdują przyjaciół i partnerów.

Drodzy Czytelnicy, nie zrozumcie mnie źle – nie namawiam Was do spakowania walizek i wylotu na Okinawę. Nie jestem też wrogiem postępu, uważam jednak, że wszyscy musimy być świadomi prostej zależności: postęp cywilizacyjny i podnoszenie poziomu życia nierozerwalnie wiąże się ze stresem. Wroga XXI wieku nie da się uniknąć, ale można minimalizować jego skutki. Niestety, nie mając wiedzy o tym, jakimi prawami rządzą się nasze ciało, emocje i umysł, częściej siebie sabotujemy, niż wspieramy.

Choroby psychosomatyczne dotyczą w obecnych czasach wielu ludzi i musimy zmienić nasz styl myślenia, żeby się im przeciwstawić. Nie możemy poprzestać na tabletkach – to rozwiązanie na krótką metę. Należy pójść o krok dalej, czyli zażywać brakujące hormony, które stanowią bazę naszego funkcjonowania, stosować suplementy, których nam brakuje, a jednocześnie poprawiając ciało (somę), zadbać o naszą psychikę, uspokajając przeciążony mózg. Temu służą wspomniane najrozmaitsze techniki wyciszenia, a także tradycje duchowe, dzięki którym zyskujemy wgląd w siebie samych. Doskonałym lekarstwem dla duszy i ciała jest także kontakt z przyrodą. O silnej, pierwotnej

więzi z Matką Naturą mówi hipoteza biofilii stworzona przez najsłynniejszego na świecie badacza mrówek i mrowisk – Edwarda O. Wilsona. Amerykański biolog od lat twierdzi, że nasz gatunek odczuwa wrodzone przywiązanie do wszystkiego, co żywe. Co więcej, dla zachowania zdrowia i odczuwania szczęścia kontakt z przyrodą jest nam równie potrzebny jak kontakt z ludźmi.

Hipoteza biofilii w dzisiejszych zinformatyzowanych i zautomatyzowanych czasach nabiera szczególnego znaczenia, a coraz więcej naukowców podejmuje badania nad wpływem przyrody na nasze zdrowie psychiczne i fizyczne.

Okazuje się, że zamiana betonowej dżungli na zielone enklawy przynosi wymierne korzyści: zmniejsza ryzyko cukrzycy, chorób serca i przedwczesnej śmierci. Co więcej, osoby żyjące blisko przyrody mają lepsze samopoczucie i doświadczają mniejszego stresu na co dzień. Ich umysł pracuje jaśniej, a psychika jest stabilniejsza. W niektórych krajach kontakt z naturą jest już doceniany. Na przykład w Japonii popularne jest shinrin-yoku, czyli tzw. leśne kąpiele, których uczestnicy siedzą, leżą w leśnej okolicy lub po niej spacerują.

Pandemia COVID-19 pokazała nam, co czyni strach przed niewiadomym, zamknięcie w domu związane ze społeczną izolacją, praca w home office. Wszyscy doznajemy uczucia lęku i niepokoju.

Wielu z nas doświadcza na własnej skórze objawów psychosomatycznych w postaci bólów w okolicy serca, zaburzeń snu, bólów głowy czy żołądka. Wypuszczeni z domowej izolacji automatycznie szukaliśmy kontaktu z naturą. Dostrzegliśmy wokół siebie zieleń traw i liści drzew. Po raz pierwszy od lat zachwycaliśmy się polnymi kwiatami i zbożem dojrzewającym na polach. Zauważyliśmy uspokajające działanie natury, a szczególnie zieleni, na nasz układ nerwowy. Być może najlepszym sposobem na naładowanie baterii jest „zwyczajnie niezwyczajny” spacer po lesie.

Fragment Wsparcie dla utraconej równowagi Na stres medycyna szkolna zaleca tabletki. Możemy pochłaniać benzodiazepiny, antydepresanty, neuroleptyki, które uzależniają i zmieniają osobowość. Możemy codziennie po pracy „rozluźniać” się alkoholem, palić „maryśkę”, brać kokainę lub psychodeliki. Środki, które nie tylko uzależniają, ale wpływają niszcząco na zdrowie, a nawet prowadzą do śmierci. Problem polega na tym, że doraźne metody leczą skutek, a nie przyczynę. A stres nie jest chorobą, tylko stanem, w którym przyszło nam żyć. Zobaczmy, jak w tym kontekście działa system 5S, który stworzyłam w trakcie moich długoletnich lekarskich poszukiwań sposobów na zapobieganie wpływom współczesnego stylu życia na nasze zdrowie. (…)

S jak sen Istnieją czynniki, które wpływają pośrednio na stres poprzez swoje pozytywne działanie na organizm. Mówię o wielkiej czwórce z systemu 5S, czyli śnie, seksie, sporcie i sposobie odżywiania.

Pierwszy z nich odgrywa niebagatelną rolę – nie bez powodu pozbawieni jedzenia jesteśmy w stanie przeżyć dwa miesiące, a bez snu tylko jedenaście dni!

Badania w obszarze snu i rytmów dobowych pokazują, że sen zaspokaja nie tylko funkcję biologiczną, czyli zapewnia nam odpoczynek i regenerację, ale pełni również dodatkową funkcję, poznawczą, bez której nie jesteśmy w stanie działać na najwyższym poziomie swojej efektywności.

W drugiej części nocy mózg oczyszcza się z niepotrzebnych informacji, konsoliduje się pamięć, ślady pamięciowe stają się faktami, a nie faktami obciążonymi emocjami.

Skutki deficytu snu są opłakane. Krótkotrwała bezsenność prowadzi do zmęczenia, rozdrażnienia, bólów głowy i spowolnionych reakcji. Przewlekła może być przyczyną nadciśnienia tętniczego, miażdżycy i zaburzeń metabolizmu glukozy, co z kolei wpływa na zwiększone ryzyko rozwoju cukrzycy. Niedobór snu może też utrudniać utrzymanie prawidłowej wagi ciała lub jej wahania. Spowodowane jest to spowolnieniem metabolizmu glukozy i nieprawidłową regulacją wydzielania kortyzolu.

Jeśli chcemy utrzymać nasz organizm w homeostazie, to powinniśmy spać nie krócej niż 7– 8 godzin, ale też nie dłużej. Badania naukowe wskazują, że 9-godzinny sen powoduje spadek poziomu hormonów płciowych – zarówno testosteronu, jak i estrogenów. Badania prof. Dietera Riemanna, kierownika Kliniki Psychologii i Psychoterapii Uniwersytetu we Freiburgu, pokazują, że kobiety śpią gorzej niż mężczyźni, dlatego ryzyko zachorowania na depresję jest w ich przypadku dwukrotnie większe. W stresie spadek serotoniny – hormonu szczęścia – prowadzi do spadku produkcji hormonu snu (melatoniny), co utrudnia wejście w głęboką fazę snu.

Jak wysypiać się bez tabletki nasennej? Przede wszystkim należy przestrzegać zasad higieny snu, czyli unikać drzemek w ciągu dnia, zadbać o odpowiednie oświetlenie w sypialni, a także ograniczyć czas spędzany w łóżku wyłącznie do spania, a nie np. do pracy na laptopie. Równie ważne jest unikanie złych nawyków takich jak: późne chodzenie spać, brak aktywności fizycznej, spożywanie ciężkich i obfitych posiłków i picie alkoholu przed snem.

S jak seks Współżycie seksualne to wspaniała forma zwiększania produkcji hormonów, i to nie tylko płciowych, ale przede wszystkim hormonów szczęścia i miłości, takich jak oksytocyna, która wyzwala potrzebę bliskości i silne przywiązanie kochających się ludzi. Podczas seksu produkujemy także fenyloetyloaminę – neuromodulator, izomer amfetaminy o silnym działaniu pobudzającym, zwiększający ilość energii, a jednocześnie ograniczający odczuwanie zmęczenia.

Fenyloetyloamina zwiększa też poziom dopaminy, wpływając pozytywnie na motywację i uczucie pewności siebie w walce ze stresem. Serotonina produkowana podczas aktu miłosnego zwana jest popularnie hormonem szczęścia. Powstaje z tryptofanu przede wszystkim w tkankach jelita, ale i w mózgu, szyszynce i trombocytach. Zdaniem specjalistów mężczyźni mają mniejsze stężenie serotoniny niż kobiety. Różnica wynosi około 20–30 procent.

S jak sport Inny hormon szczęścia produkowany podczas stosunku seksualnego, ale i uprawiania sportu to odkryty przez Johna Hughesa i Hansa Kosterlitza tajemniczy związek nazwany endorfiną, czyli wewnętrzną morfiną. Wytwarzana przez mózg, działa podobnie jak morfina, zmniejszając ból i wprawiając nas w błogostan.

Hormony i endorfiny, czyli molekuły szczęścia, przyczyniają się do zmniejszenia oddziaływania stresu na nasz mózg, zalewając go pozytywnymi hormonami i związanymi z nimi emocjami. Każdy sportowiec zna uczucie zadowolenia po zakończonej aktywności fizycznej. Sport działa jak afrodyzjak i uzależnia, podwyższając poziom endorfin oraz testosteronu. Daje to siłę do zmagania się ze stresorami zarówno w pracy, jak i w życiu prywatnym. Nie należy zapominać, że ekstremalne sporty, takie jak triathlon lub ironman, podwyższają w początkowej fazie poziomy adrenaliny i testosteronu, ale w późniejszej powodują wzrost poziomu hormonu stresu, kortyzolu, i spadek

wolnego testosteronu odpowiedzialnego za radość i spokój psychiczny, a także powodują utratę libido i negatywnie rzutują na jakość aktu seksualnego.

S jak sposób odżywiania Wreszcie ostanie „S”, czyli sposób odżywiania. Posiadając odpowiednią wiedzę, nie zawsze zgodną z panującymi modami i prądami, można pokierować swoją produkcją hormonów i wspierać układ odpornościowy.

Sposób odżywiania musi być zrównoważony, logiczny, odpowiedni dla danej płci i „skrojony na miarę”, a więc uzależniony od indywidualnych potrzeb człowieka. Z kolei one powinny uwzględniać nasz stan zdrowia, o którym świadczą m.in. wyniki badania krwi i badań obrazowych. Nie należy się kierować wskazaniami paramedycznych „cudownych” aparatów, których skuteczność nie została potwierdzona przez badania naukowe.

Drodzy Czytelnicy, nie oczekujcie ode mnie diety cud. Każda dieta kończy się fiaskiem i efektem jo-jo. zmiana kierunków żywienia może dać pozytywne rezultaty. Dziś medycyna zrobiła tak ogromny postęp, że powstała nowa dziedzina walki z otyłością zwana bariatrią.

Wiemy, że wina za nadwagę czy otyłość nie zawsze leży w człowieku. Niektórzy ludzie mają w sobie geny otyłości, które kierują zachowaniami hormonów i cytokinin: leptyny, adiponektyny, plazminogenu, TNF-alfa i wielu innych, które utrudniają schudnięcie. W takim wypadku należy zastosować inne metody takie jak założenie balonu, rękawową resekcję żołądka (sleeve gastrectomy) czy by-pass żołądka (gastric by-pass). Ostatnio dopuszczone zostały do leczenia otyłości leki z grupy liraglutydów. Liraglutyd to peptyd, który przypomina budową jeden z hormonów inkretynowych (GLP 1). GLP 1 jest fizjologicznym regulatorem apetytu i spożywania pokarmu. Poprzez specyficzną aktywację receptora GLP 1 w obszarach mózgu odpowiedzialnych za regulację łaknienia zwiększa się uczucie sytości i zmniejsza uczucie głodu. Jest lekiem, który był już od paru lat stosowany w leczeniu cukrzycy. (..)

Pandemia COVID-19 pokazała nam, co czyni strach przed niewiadomym, zamknięcie w domu związane ze społeczną izolacją, praca w home office. Wszyscy doznajemy uczucia lęku i niepokoju.

Wielu z nas doświadcza na własnej skórze objawów psychosomatycznych w postaci bólów w okolicy serca, zaburzeń snu, bólów głowy czy żołądka. Wypuszczeni z domowej izolacji automatycznie szukaliśmy kontaktu z naturą. Dostrzegliśmy wokół siebie zieleń traw i liści drzew. Po raz pierwszy od lat zachwycaliśmy się polnymi kwiatami i zbożem dojrzewającym na polach. Zauważyliśmy uspokajające działanie natury, a szczególnie CHORZY ZE STRESU zieleni, na nasz układ nerwowy. Być może najlepszym sposobem na naładowanie baterii jest „zwyczajnie niezwyczajny” spacer po lesie.

Długiego zielonego życia!