Bouwen aan monumenten be 05 2013

Koekelare Restauratie Dokterswoning Proot

Beeld | Gerdi Staelens

Huis Proot tot in de kleinste details gerestaureerd

Beschermde dokterswoning als gemeentelijke ontvangsten receptieruimte 104 | BOUWEN AAN VLAANDEREN

Koekelare Restauratie Dokterswoning Proot

tentoonstellingen, vergaderingen van de gemeente, de adviesorganen en de verenigingen alsook voor presentaties, voordrachten, filmvoorstellingen en debatavonden gebruikt worden.

Restauratie tot in de kleinste details

De gemeente Koekelare krijgt er een blikvanger bij. Eind januari wordt het gerestaureerde Huis Proot officieel in gebruik genomen. De voormalige dokterswoning kreeg een herbestemming als multifunctioneel gebouw met kantoren, vergaderzalen en tentoonstellingsruimten. Het aanpalende dokterskabinet werd omgebouwd tot twee sociale huurappartementen. Monument Vandekerckhove restaureerde deze beschermde woning tot in de kleinste details.

Het Huis Proot in de Noordoomstraat in Koekelare dateert van 1896, toen dokter René Proot een woning en dokterskabinet met naastgelegen koetshuis en paardenstallen liet bouwen. Net voor de Tweede Wereldoorlog richtte zijn zoon, dokter Etienne Proot, het koetshuis in als dokterskabinet. Deze dokterswoning omvat verschillende kamers, die telkens in een andere stijl, zoals neorenaissance en neoclassicisme, opgetrokken zijn. In 1988 kocht het gemeentebestuur de woning om ze een nieuwe bestemming als multifunctioneel openbaar gebouw te geven. Vanaf begin volgend jaar zal dit inmiddels beschermd monument voor ontvangsten, recepties, kleine vieringen,

De imposante dokterswoning had echter jaren leeggestaan en was ook compleet verwaarloosd. Een volledige restauratie van de gevel en het interieur moest de woning terugbrengen naar een toestand die de originele staat benaderde. “Wij hebben het gebouw binnen en buiten tot in de kleinste details in zijn originele toestand proberen te herstellen. Hier en daar moesten wij nieuwe elementen integreren,” vertelt projectleider Griet Emonts-gast van Monument Vandekerckhove. “In juni 2011 zijn wij gestart met het inventariseren van alle waardevolle, historische elementen, zoals vloeren, deuren, behangpapier, maar ook meubelen en zelfs stopcontacten. Het was immers de bedoeling om zoveel mogelijk bestaande elementen opnieuw te gebruiken en waar nodig op zoek te gaan naar nieuwe elementen, die gelijk waren aan de bestaande.”

Elk detail, zowel binnen als buiten, werd gerestaureerd naar analogie van de situatie rond het jaar 1900. De aannemer controleerde de schilddaken en verving de oude leien. De medewerkers van Monument Vandekerckhove integreerden wel een onderdak om zo de isolatie en de akoestiek te verbeteren. Ze hebben ook de rode bakstenen muren van de twee bouwlagen en het buitenschrijnwerk volledig aangepakt. Zo werden de houten rolluiken vooraan en achteraan vernieuwd en in de juiste kleuren geschilderd, alhoewel die in de toekomst niet gebruikt zullen worden. “Het interieur was echter de grootste uitdaging,” zegt Emonts-gast. “Aan de originele structuur van het gebouw hebben wij geen veranderingen aangebracht. Wij hebben alleen een nieuwe liftkoker en twee keukens binnen de bestaande ruimte geïntegreerd.

Voor deze lift moesten wij alle vloeren tot boven uitbreken.” ›

BOUWEN AAN VLAANDEREN | 105

• algemene elektriciteitswerken

A.E. SOL BVBA

• zonnepanelen

MEENSESTEENWEG 131

• ventilatiesystemen

8500 KORTRIJK

• centrale stofzuigsystemen

Manuel (Lauwe) : 0477 / 284 . 515 Frederik (Izegem) : 0497 / 400 . 586

Verdeler zonnepanelen (belgasolar),

info@aesol.be

verdeler centrale stofzuigsystemen (BEAM)

www.aesol.be

Restauratie en algemene bouwwerken Steenhouwerij en marmerbewerking Schrijnwerkerij, glas-in-lood, smeedwerk Decoratief stuc- en staffwerk en restauratieschildertechnieken Speciale restauratietechnieken Steigers, stut- en schoringwerken Archeologisch onderzoek

Group Monument Oostrozebekestraat 54 8770 Ingelmunster info@monument.be T. 051/31 60 80 F. 051/30 22 37 Koekelare – Huis Proot

www.monument.be

www.sund.be

Projectontwikkeling en herbestemmingen

Koekelare Restauratie Dokterswoning Proot

Op de bovenverdieping werden de vloeren sowieso opengelegd om isolatie te plaatsen en, indien mogelijk, de technieken te integreren. “Wij hebben de sfeer van vroeger proberen te weerhouden,” vervolgt de projectleider. “Zo hebben wij de bestaande deuren behouden en werden nieuw behangpapier en linoleum gekozen in analogie met de bestaande situatie en na goedkeuring door Onroerend Erfgoed. Alle beschilderingen, waaronder de vele marmerimitaties, werden bijgewerkt. Verder stopten onze medewerkers alle barsten in de plafonds op. In één van de voorkamers vonden wij op het gepleisterde plafond zelfs een volledige houtnerfstructuur terug, die ook in de originele staat gerestaureerd werd.” In een laatste fase worden nu nog de gordijnen en traplopers teruggeplaatst. En aangezien de gietijzeren radiatoren net zoals in het verleden op voetjes moeten komen, ging Griet ook op zoek naar originele bakelieten beschermingsdopjes voor die voetjes.

Dokterskabinet biedt ruimte aan sociale huurappartementen Het bestaande dokterskabinet was eveneens aan herstelling en restauratie toe. Aannemer Monument Vandekerckhove liet enkel de buitenschil van het gebouw staan en restaureerde die gevel. “Ook het dak hebben wij helemaal opnieuw belegd. Alleen de spanten lieten we staan,” vult Emonts-gast aan.

“Binnenin werd het voormalige koetshuis volledig nieuw ingericht en omgebouwd tot twee sociale appartementen, die de gemeente zal verhuren. Eén van de appartementen kan in de toekomst misschien dienst doen als woning voor een conciërge van het hoofdgebouw.”

De ruime tuin van de voormalige dokterswoning wordt een publiek parkje, dat overvloeit in het terras van de aangrenzende cultuurzaal De Balluchon.

In dat park zullen de bezoekers ook de authentieke, maar volledig gerestaureerde serre terugvinden. ›

Participanten aan het woord

Participanten aan het woord Bouwmaterialen De Leyn –levering recuperatiestenen en terracotta tegels Bouwmaterialen De Leyn (Moerkerke-Damme) werd pas vorig jaar opgericht, maar is eigenlijk een voortzetting van het bouwbedrijf Gebroeders De Leyn, dat al meer dan veertig jaar ervaring in de branche had. “Wij leverden recuperatiestenen en handvorm Boomse terracotta tegels voor dit project in Koekelare,” vertelt zaakvoerder Thomas De Leyn. “Deze stenen moesten voldoen aan de specificaties van Monument Vandekerckhove en ook passen bij de bestaande structuren in de renovatie.”

Voor De Leyn is elk project waarvoor het materiaal levert een referentie. Het werkt regelmatig mee aan renovatie- en restauratieprojecten. Zo leverde De Leyn met vier medewerkers machinale Damse poldersteen voor de restauratie van een hoeve in Damme, handvorm Boomse terracottategels voor de renovatie van de Vredesmolen in Klerken, handvorm Brugse poldersteen voor het vijftiende-eeuwse Huyze Sint-Jan in Damme en handvorm IJselse steentjes voor de kerk van Biervliet in Nederland.

A.E.Sol –algemene elektriciteitswerken A.E.Sol (Kuurne) ontstond in 2009 uit een samenwerking tussen twee bestaande bedrijven, A.E.V.S. uit Wielsbeke en ManuElektro uit Lauwe. Het bedrijf is gespecialiseerd in elektricteitswerken en de installatie van ventilatiesystemen. Verder is het ook officieel verdeler van de zonnepanelen van Belgasolar en de centrale stofzuigersystemen van Beam. Vandaag heeft A.E.Sol tien medewerkers in dienst.

“Wij voerden de algemene elektriciteitswerken uit bij de restauratie van de Dokterswoning Proot,” vertelt zaakvoerder Frederik Vanquickelberghe. “Wij installeerden de leidingen en monteerden de bakelieten schakelaars, stopcontacten en netwerkcontacten, aangekocht bij de Nederlandse firma Oud-Thentiek naar analogie met de bestaande installaties. Verder integreerden wij ook de energiezuinige led-verlichting. Wij waren gedurende zes maanden met gemiddeld drie personen op de werf actief.”

A.E.Sol is ook verantwoordelijk voor de elektriciteitswerken in de Oude Sterrenwacht van de Universiteit Gent en in de zesentachtig appartementen van residentie Hemelrijk in Denderleeuw. “Wij installeren op dit ogenblik ook de vraaggestuurde ventilatiesystemen C+EVOII in combinatie met Odormatic dampkappen en Triple Flow toevoer- en afvoerkokers voor de drieënveertig appartementen van residentie Prinsenhof in Waregem,” rondt de zaakvoerder af.

BOUWEN AAN VLAANDEREN | 107

Renovatiebedrijf

Maarten Dutry

bvba

n le ia r te a m e ti a r e p u c e r in Expert

Ook voor de betere bouwproducten en exclusieve bouwmaterialen zoals

1

ri • er va

ing v

AVW 1-4.pdf

g • e r

• Gevelrenovatie • Betonherstel • Vochtwering • Natuursteenherstel • Cementinjecties • Schoorstenen • Duivenwering • Kaleiwerken

fundering tot afwerking.

arin

leveren van kwaliteit tegen een correcte het volledige ecologisch bouwproces, van

40

ar

Daarbij onderscheiden wij ons door het

• er varing varing • e

het juiste adres.

prijs. Wij bieden een totaalpakket voor

ng

r •e

bent u bij Bouwmaterialen De Leyn aan

rv

recuperatiemateriaal en natuursteen

Weststraat 8 - 8340 Moerkerke - Tel. 050 20 90 24

www.bouwmaterialendeleyn.be

17-05-13

11:00

Vochtbestrijding Onze troeven tegen opstijgend vocht – uw voordeel !!!

Onze specialisatie: schimmels of vochtige muren behandelen tegen opstijgend vocht. Kampt u met vochtige muren? Met opstijgend vocht?

Wij lossen dit probleem voor u op.

Met een professionele en duurzame techniek voor vochtbestrijding: injectie onder druk. Onze ervaring leert ons dat dit de enige doeltreffende methode is om opstijgend vocht te blokkeren.

Wat trouwens wordt bevestigd door onderzoeken van het W.T.C.B. (Wetenschappelijk en Technisch Centrum voor het Bouwbedrijf).

Schardauwstraat 2 - 8880 Sint-Eloois-Winkel 051/43.82.94 gsm 0473/54.02.80 fax 051/43.81.04 www.maartendutry.be info@maartendutry.be

Kon.Astridlaan 2a, 2820 Bonheiden Provincie Antwerpen telefoon 015.52.86.14 fax 015.52.99.05 gsm 0497.50.86.14 e-mail info@avwbvba.be www.avwbvba.be

Opstijgend vocht Optrekkend vocht Injecteren

Koekelare Restauratie Dokterswoning Proot

Participanten aan het woord Renovatiebedrijf Maarten Dutry – restauratievoegwerk met kalkmortel Renovatiebedrijf Maarten Dutry (Sint-Eloois-Winkel) hervoegde de gevel van dokterswoning Proot met kalkmortels. Dutry is gespecialiseerd in de restauratie en renovatie van gevels en betonconstructies, de renovatie van balkons en terrassen, betoninjecties en de bestrijding van opstijgend vocht. “Twee ervaren medewerkers voegden met kalk van Boehm en Saint-Astier, aangezien deze woning gebouwd is met bastaardmortel zonder cement,” vertelt zaakvoerder Maarten Dutry.

“Cementmortel is immers veel harder dan de originele bouwmaterialen van de woning. Dit zou onvermijdelijk tot scheurtjes in de mortel leiden en het kan zelfs onherstelbare schade aan het parament teweegbrengen. Daarom is een kalkmortel met zijn zelfherstellende eigenschappen de beste oplossing.”

In gevelrenovatie en restauratie is Renovatiebedrijf Maarten Dutry vooral actief in het particuliere milieu, maar voor Monument Vandekerckhove voert het wel vaker dergelijke werken uit. Het bedrijf telt zeven medewerkers. “Gewoon al door de omvang en de aandacht is dit project een echte referentie voor ons,” zegt de zaakvoerder. “Het onderhoud en de restauratie van dergelijke historische gebouwen evenals het uitvoeren van historisch voegwerk zijn onze drijfveren.”

Dutry herstelde en egaliseerde ook de volledige betonconstructie van callcenter Mifratel (Moeskroen) en bracht er een beschermende coating aan.

Participanten aan het woord Yelba –levering en plaatsing keukens “Wij leverden en plaatsten de keukens in het hoofdgebouw en de twee sociale huurappartementen van dokterswoning Proot in Koekelare,” vertelt zaakvoerder Anthony Baert. “Het was voor ons bijzonder om ons steentje bij te dragen aan de restauratie van dit imposante gebouw, dat als ontvangst- en receptieruimte dienst zal doen.”

Familiebedrijf Yelba (Poperinge) werd opgericht in 1979 door Erik Baert met als kernactiviteit het leveren en plaatsen van los meubilair in projecten. “Vandaag tellen wij twintig medewerkers en zijn gespecialiseerd in de productie en installatie van keukens en (wand) kasten,” legt de zaakvoerder uit. “Wij meten alles nauwgezet op en tekenen de keukens planmatig uit. Na de productie in het atelier plaatsen onze eigen mensen de keukens op de werf.” De firma was onder meer ook betrokken bij de rusthuizen OLV Gasthuis (Poperinge), Ter Melle, Sint-Jozef en Lichtendal (Kortrijk), Wintershove (Vlamertinge), Weister (Aalbeke) en de serviceflats Regenboog & Jeanneke (Roeselare).

Officiële opening De restauratiewerken aan de dokterswoning Proot naderen stilaan het einde.

In december moeten de werken afgerond worden. “Aannemer Monument Vandekerckhove moest de werken op een periode van 300 werkdagen uitvoeren, maar zal dit restauratieproject vroeger opleveren,” vertelt Marc Devrome, schepen van openbare werken en patrimonium. “Op 24 januari 2014 plannen wij de officiële opening en de dag nadien is er een open deur, waar iedereen de resultaten van het restauratieproject kan bekijken. Huis Proot wordt een nieuw visitekaartje voor Koekelare.” ❚

Technische Fiche

www.yelba.be projectmeubilering meubles pour collectivités

Opdrachtgever: Ontwerpers: Veiligheidscoördinatie: Hoofdaannemer restauratie: Elektriciteit: Voegwerken: Keukens: Injecties opstijgend vocht: Lift: Start werken: Einde werken:

gemeente Koekelare Salens Architecten, Brugge & Jan Pyck, Koekelare Archiline, Brugge Monument Vandekerckhove, Ingelmunster A.E. Sol, Kuurne Maarten Dutry, Sint-Eloois-Winkel Yelba, Poperinge AVW, Bonheiden Liften Coopman, Waregem juni 2012 december 2013

BOUWEN AAN VLAANDEREN | 109

Restauratie en Renovatie

Grote markt, Brussel

Speciale technieken

Dakwerken

Interieur

Glas-in-lood

Acaciastraat 14c B-2440 Geel info@renotec Tel: 014 81 60 21 Fax: 014 86 60 16 www.renotec .be

leuven Restauratie Luxemburgcollege Tekst | Henri Gielen Beeld | Renotec

Buitenrestauratie Leuvens Luxemburgcollege voltooid Na het Villerscollege in de Vaartstraat in Leuven is nu ook het Luxemburgcollege ernaast uitwendig gerestaureerd.

Het is nu wachten op de binnenrestauratie, waarna dit achttiende-eeuwse gebouw ook een gerechtelijke bestemming krijgt.

Het Luxemburgcollege is een van de vele Leuvense colleges waar vroeger studenten uit een bepaalde streek of abdij gehuisvest werden tijdens hun studies aan de universiteit. Het werd in 1596 gesticht en in 1619 geopend voor Duitstalige studenten, vooral uit het hertogdom Luxemburg. In 1755 werd het heropgebouwd in Lodewijk XV-stijl en kreeg het zijn huidige vorm met een voor- en een achterbouw.

De voorbije twee jaar werden de gevels van de voor- en achterbouw en het dak van de achterbouw grondig gerestaureerd, als laatste deel van het kleine stadsvernieuwingsproject dat de Regie der Gebouwen hier sinds de jaren 1990 uitvoert. Het gerestaureerde Villerscollege kreeg een gerechtelijke bestemming, het Rijksarchief kreeg er een achterliggende nieuwbouw. In het Luxemburgcollege zullen na de binnenrestauratie een aantal diensten van Justitie een onderkomen vinden.

De voorgevel aan de Vaartstraat voor en na de restauratie.

De monumentale voorbouw met zijn symmetrische ramen, met telkens een gebeeldhouwd hoofd (macaron) in het midden erboven, was er het minst slecht aan toe. Projectleider Dries Van Dessel van aannemer Renotec: “Het metsel- en voegwerk hebben we gerestaureerd en daarna gekaleid. De bovenlichten zijn gerestaureerd, het overige schrijnwerk was al niet meer origineel en hebben we vervangen door schrijnwerk naar oorspronkelijk model. Het zinken dak was al in een eerdere fase gerestaureerd om verder verval van het gebouw te stoppen. Bovenop het portaal hebben we de siervaas na restauratie teruggeplaatst en een kunstenaar heeft het bijna volledig verdwenen indianenhoofd in blauwe hardsteen vlak boven de poort gereconstrueerd en gebeeldhouwd. De verweerde letters van de inscriptie (die naar de oprichting in 1629 verwijst) hebben we bijgewerkt en verguld volgens de regels van de kunst.” ›

De gevel van de achterbouw voor en na restauratie.

BOUWEN AAN VLAANDEREN | 111

leuven Restauratie Luxemburgcollege

Het portaal van de voorbouw voor en na de restauratie.

Dak verhoogd Van de achterbouw moest de dakbedekking (850 m²) volledig worden vernieuwd. Om de nodige isolatie te kunnen aanbrengen, is de dakstructuur 15 centimeter verhoogd. Dries Van Dessel: “Daarvoor hebben we de structuur eerst moeten verstevigen. Nadat het slechte hout was afgekapt, hebben we trekkers geplaatst en de balkkoppen polymeertechnisch hersteld. Dat betekent dat we aan de binnenkant van alle spanten een glasvezelwapening hebben ingebracht en vervolgens hebben opgegoten met een houtherstelmortel.

Alle leien en nokken zijn vervangen, alleen de bebording is nog grotendeels authentiek.”

Het metsel- en voegwerk en de natuursteen zijn gereinigd en waar nodig vernieuwd. Behalve de bovenlichten is ook hier het schrijnwerk vernieuwd naar oorspronkelijk model. De poort vooraan aan de Vaartstraat was nog origineel en is gerestaureerd. De lijst voor de ramen is deels vernieuwd in natuurherstelmortel. Een paar ramen hebben nieuwe lintelen in blauwe hardsteen gekregen. Een kunstenaar heeft de erg verweerde kapitelen zoveel mogelijk in hun oorspronkelijke staat gereconstrueerd op basis van onder andere foto’s die in het stadsarchief zijn teruggevonden. Op vraag van Natuurpunt zijn in een op twee stellinggaten nestjes voor gierzwaluwen geplaatst. ❚

112 | BOUWEN AAN VLAANDEREN

Technische Fiche Opdrachtgever: Architect: Hoofdaannemer: Vochtinjectie : Start werken: Einde werken: Investering:

Regie der Gebouwen, Regio Oost, Hasselt Arat Architecten, Herentals Renotec, Geel AVW, Bonheiden maart 2011 maart 2013 circa 1,5 miljoen euro

Oostkamp Kasteeldomein De Cellen Beeld | Georges de Kinder

Neorenaissance kasteel gerenoveerd tot kantoorruimte en conferentiezalen

Kasteeldomein De Cellen krijgt totale make-over Vanaf midden december nemen de veertig medewerkers van Callant Verzekeringen hun intrek in kasteel De Cellen in Oostkamp. Het domein is sedert 2010 eigendom van ontwikkelingsbedrijf Cellinvest. In een eerste fase liet deze groep rond Luc Beke het koetshuis en de paardenstallen tot burelen en vergaderzalen voor de eigen werknemers renoveren. Daarna startten de restauratiewerken aan het kasteel en het domein. Aangezien het kasteel beschermd was als zicht moest de voorgevel volstrekt onaangeroerd blijven, maar binnenin kregen Peter Flamend en zijn team van Este architects uit Brussel heel wat speelruimte. ›

BOUWEN AAN VLAANDEREN | 113

Erfgoed

Schilder-

&

Decoratiewerken - Gevelrenovatie - Ver fhandel

Ruben Willaert bvba afdeling Restauratie werkt met een gediplomeerde groep restaurateurs uit verschillende disciplines.

Hierdoor wordt het restauratie- of conservatieproject op een deontologische en budgetvriendelijke wijze aangevat en beĂŤindigd. We staan in voor monumentenzorg, adviesverlening, proefrestauraties, restauratie/conservatie met het oog op deontologie, duurzaamheid en budgetvriendelijkheid.

Ruben Willaert bvba afdeling Archeologie kan dankzij de inzet van gediplomeerde archeologen met een jarenlange terreinervaring archeologisch onderzoek snel en efficiĂŤnt uitvoeren. Onze afdeling archeologie heeft de voorbije jaren een ruime expertise uitgebouwd in desktoponderzoek, prospectie met ingreep in de bodem en vlakdekkend onderzoek in zowel landelijke als stedelijke contexten.

www.rubenwillaert.be

Zet uw werf in de kijker

Color by Cherchye bvba - Color Renovation bvba Paddevijverstraat 69 - 8900 Ieper tel. 057/21 82 79 - info@color.be - www.color.be

Oostkamp Kasteeldomein De Cellen

“Door zijn uitstekende ligging aan de op- en afrit van de autosnelweg en zijn schitterende bouwstijl bood het domein veel mogelijkheden,” vertelt Luc Beke. “Wij namen Este architects onder de arm om van het koetshuis en de paardenstallen een nieuwe thuis voor de kantoren van onze organisatie te maken en vervolgens het kasteel een nieuwe bestemming als kantoor te geven. Met Peter Callant vond ik een enthousiaste koper voor het kasteel. Hij stootte eerder toevallig op het kasteel De Cellen en kocht een volledig gerestaureerd gebouw, dat tot in de kleinste details is afgewerkt.”

Een nieuwe invulling met respect voor authenticiteit Cellinvest kocht het kasteel De Cellen met privémiddelen –via Global Estate Service– en zorgde er zo voor dat dit onroerend erfgoed niet leeg stond en verkommerde. Van bij het begin van het project was de belangrijkste taak om dit erfgoed een hedendaagse invulling te geven, zonder de (beschermde) authenticiteit kwijt te raken. Zo hebben architect en aannemer de buitenzijde van het koetshuis volledig in ere gehouden. Ze renoveerden de koetspoorten en hoge ramen zorgen voor een permanent uitzicht op het kasteel en het gemeenschappelijke park.

“De ruimtes werden gestript, de prachtige eiken kapconstructie werd behandeld en behouden en in massieve eik uitgewerkt. De kantoren, tot slot, werden als een ‘doos in doos’ concept uitgewerkt,” zegt architect Peter Flamend van Este architects. “Ook in het kasteel hebben wij de indeling, de ornamenten en de draagstructuur zoveel mogelijk ongemoeid gelaten, aangezien het gebouw nog in betrekkelijk goede staat was. De omlijstingen kregen een opknapbeurt en een likje verf. De talrijke raampartijen werden uitgebroken en volledig nagemaakt, maar dan wel met dubbele beglazing. De ruimtes zelf kregen hun indeling als kantoor, landschapskantoor of vergaderruimte, afhankelijk van de aanwezige steunmuren.”

Voor de renovatie van het interieur werkte het team van Este architects samen met interieurvormgeefster Inge Hoorne. “Wij hebben getracht zoveel mogelijk de oorspronkelijke elementen te behouden, maar tegelijk het kasteel aan te passen aan de noden van een hedendaags kantoor,” sluit architect Dieter Vandevyver (Este architects) af. ❚

Participanten aan het woord Color by Cherchye: gevelrenovatie en schilderwerken Color by Cherchye (Ieper), opgericht in 2003, is gespecialiseerd in de reiniging en het onderhoud van gevels maar ook in algemene en decoratieve schilderwerken voor particulieren en industriële toepassingen. “Wij reinigen en voegen gevels, maar voeren ook herstellingen aan beton en natuursteen uit. Verder kan men bij ons terecht voor alle schilderwerken,” vertelt zaakvoerder Jan Cherchye.

Bij De Cellen was Color by Cherchye verantwoordelijk voor de renovatiewerken aan de gevel en voor de schilderwerken. "Dit project combineert een deel restauratie met een nieuwbouwproject. Bepaalde ruimtes moesten hun authentieke karakter behouden, terwijl andere delen, zoals de zolder en de nieuwe trap een hedendaagse look kregen."

“Het was uniek dat wij naast de volledige gevelrenovatie ook alle schilderwerken mochten uitvoeren. Tussen vier en acht van onze dertig medewerkers waren op deze werf actief.” Color by Cherchye voerde ook de renovatiewerken aan de gevel van het oud militair hospitaal in Oostende uit.

Technische Fiche Bouwheer: Architect : Schilderwerk en gevelreiniging: Start werken: Einde werken:

Cellinvest, Oostkamp Este architects, Brussel Color by Cherchye, Ieper december 2011 december 2012

BOUWEN AAN VLAANDEREN | 115

schilder- en decoratiewerken speciale verftechnieken & lakwerken in spuitkabine behangwerken raamdecoratie bevloering: tapijt vloerbekleding, linoleum, vloerbekleding

Heeft u een project of onderwerp dat interessant is voor Bouwen aan Monumenten?

Bel of mail ons!

T +32(0) 11 605540 Pascal Op de Beeck p.opdebeeck@louwersmediagroep.be

Pantserschipstraat 181 bus 10 - 9000 Gent Tel: 09/226.16.55 - Gsm: 0475/ 93.00.70 - Fax: 09/236.25.62 E-mail: info@mynckedecor.be

www.mynckedecor.be

Totaalprojecten verbouwing - renovatie - restauratie - aannemer dakwerken EPDM dakbedekking - timmer- en schrijnwerk - maatwerk en interieurafbouw - ramen in hout ramen naar 17e, 18e en 19e eeuws model

Pieter van Vyncktstraat 34 - 9032 Wondelgem - telefoon 09 226 37 56 - fax 09 227 91 46 - rfcc@skynet.be

www.rfcc.be

Wenduine Villa Elza

Beeld | Wouter Rawoens

Meer dan een stapel beschermde bakstenen

Eigenaars laten belle-epoque Villa Elza renoveren Villa Elza valt op, samen met ‘tweelingzus’ Villa Malvina, tussen de hoge appartementsgebouwen op de dijk van Wenduine.

Na de restauratie onder leiding van architectenbureau Baro straalt de beschermde belle-epoque woning van net voor de Eerste Wereldoorlog als nooit te voren.

Villa Elza is veel meer dan een stapel geklasseerde bakstenen. Het gebouw vertelt een eigen levensverhaal, dat door de restauratieprojecten van interieur en gevel een mooi vervolg krijgt, met een nominatie als één van de vier laureaten voor de Vlaamse Monumentenprijs 2013 als eerste erkenning.

De tweelingvilla Elza/Malvina, opgetrokken in 1914, is een uniek voorbeeld van het elitair kusttoerisme van voor de Eerste Wereldoorlog. Deze woningen, bestaande uit één travee en drie bouwlagen op verhoogde begane grond, hebben een leefruimte op de halve verdieping met een aansluitend, overdekt terras. Zo kregen de bewoners tijdens hun vakantie steeds een ruim zicht op de zee. Ook de bewaarde aanbouwen voor dienstpersoneel en de kelderverdieping met keuken verwijzen nog naar het elitaire karakter van deze vakantiewoningen. “In 1953 kocht de familie Matthys de Villa Elza, die toen al in

slechte staat was,” vertelt ingenieur-architecte Feije Gijsen van architectenbureau Baro. “De kustlijn veranderde snel, doordat de projectontwikkelaars alle villa’s in de buurt vervingen door hoge appartementsblokken. Maar de familie Matthys weigerde om zijn villa te verkopen en liet het gebouw volledig restaureren, want zand, zout, water en wind hadden hun tol geëist. Van april 2008 tot juni 2009 kreeg het interieur zijn opwaardering en in 2011 en 2012 werden de gevels gerestaureerd.”

Restauratie van de voorgevel “De restauratie van de eclectische voorgevel met neoclassicistische elementen en een lichte art-nouveau-inslag behoorde tot de grootste uitdagingen van dit project,” weet de architecte. ›

BOUWEN AAN VLAANDEREN | 117

Wenduine Villa Elza

Participanten aan het woord Myncke Decor –schilderwerken Myncke Decor (Gent) specialiseert zich in schilder- en decoratiewerken, behangwerken, raamdecoratie en vloerbekleding met tapijt en linoleum. Het familiebedrijf van de broers Jo en Koen Myncke was verantwoordelijk voor de verwijdering van de oude verflagen en het aanbrengen van nieuwe verflagen op de gevelelementen van Villa Elza.

“Wij werkten nauw samen met de architecten van Baro en hoofdaannemer R&F Constructies en Coördinatie om deze opdracht vlot en volledig uit te voeren,” vertelt zaakvoerder Jo Myncke. “Eerst hebben wij met Decapan de oude verflagen van de gevel verwijderd, waarna we vaststelden dat heel wat cabonatatie aanwezig was. Na de herstelling hebben wij de volledige gevel opnieuw geschilderd, in analogie met de originele elementen. Ook op de herstelde ramen brachten wij een nieuwe verflaag aan.” Omdat de gevel uiteindelijk toch voor een derde uit nieuwe delen bestaat, besloot Myncke samen met zijn leverancier Herbol om, na goedkeuring door de administratie van monumentenzorg, een ademend systeem te gebruiken.

Participanten aan het woord R&F Constructies en Coördinatie – restauratiewerken R&F Constructies en Coördinatie (RFCC), opgericht in juni 2006 door Raf Hautekeete en zijn zoon Filip en vanaf 1 januari 2014 gevestigd in Ruiselede, is gespecialiseerd in renovatie en restauratie.

“Mijn eerste restauratiewerk dateert al van 1978,” vertelt zaakvoerder Raf Hautekeete. “De werken aan Villa Elza verliepen gefaseerd. Vanaf september 2008 vervingen wij het oude pleisterwerk, verwijderden we het plafond, de vloerbekleding en het binnenschrijnwerk en plaatsten binnenwanden en ondervloeren. In de tweede fase in 2010 werkten wij onder meer de vloerbekleding, parketten, plafonds en moluren af en herplaatsten het gerestaureerde binnenschrijnwerk. Tijdens een derde fase in 2011 en 2012, werden gevels en buitenschrijnwerk gerestaureerd.” De volledige restauratie van Villa Elza nam zowat 5.500 uren in beslag, zowel ter plaatse als in het atelier. Ook de uren van de onderaannemers die bepaalde specialiteiten voor hun rekening namen, zijn meegerekend. “Dit was een uitzonderlijk project door de opbouw van de elementen van de voorgevel, die bestaan uit geprefabriceerd beton afgewerkt met fijn pleister,” aldus Hautekeete.

“Na de verwijdering van de verflagen en de losse cementdelen stelden wij vast dat het grootste gedeelte van de gevel bestond uit geprefabriceerde betonpanelen met gestileerd stucwerk in rooskleurige cementmortel. Na onderzoek konden wij ook vaststellen dat de carbonatatie vooral vanaf de achterzijde de gevelelementen aantastte.” Om de gestileerde gevel en de gebeeldhouwde sierelementen maximaal te kunnen behouden, demonteerden de restaurateurs alle betonpanelen, om ze vanaf de achterzijde te herstellen. Na de restauratie herplaatsten ze de elementen. De zwaarst beschadigde kolommen werden vervangen door nieuwe betonkolommen, afgewerkt met sierpleister. De aannemer schilderde de gevel in siloxaanverf met een lichtroze tint, die dicht bij de originele gevelkleur aansloot. De voegen kregen een witte laag om een gevelafwerking in natuursteen te imiteren, zoals het origineel was. De zandkleurige sierpleister met rood-bruin voegpatroon op het inpandige terras was nog in goede staat, zodat enkel een minimum aan herstel nodig bleek. “Het buitenschrijnwerk hebben wij maximaal behouden en alleen waar noodzakelijk zijn de elementen in het atelier gerestaureerd,” vult de architecte nog aan.

Restauratie van de achtergevel De achtergevel is opgebouwd uit rode bakstenen, waardoor banden van gele baksteen lopen. “Ook de achtergevel werd volledig gerestaureerd,” legt architecte Gijsen uit. “De aannemer reinigde het baksteenmetselwerk met natte verzadigde stoom. Slechts een minimum aan stenen was aan vervanging toe.

De nieuwe stenen werden gevoegd met de originele bastaardmortel. Deze voegen waren dermate fijn, dat deze job zeker geen sinecure was. In tegenstelling tot de voorgevel werd hier wel voor nieuw houten schrijnwerk geplaatst, gemaakt naar origineel model.” ❚

Technische Fiche Opdrachtgever en bouwheer: Architect en veiligheidscoördinatie: Hoofdaannemer restauratie: Schilderwerken: Start werken: Einde werken:

118 | BOUWEN AAN VLAANDEREN

familie D. Matthys-Temmerman Architectenbureau Baro, Gent R&F Constructies & Coördinatie, Wondelgem Myncke Decor, Gent september 2011 juni 2012

Journaal nem van een landelijke naar een uitgesproken residentiële gemeente," zegt Bourgeois. "Brussel heeft in de twintigste eeuw een heel duidelijke architecturale en stedenbouwkundige invloed gehad op Kraainem. Daarvan zijn deze erfgoedsites mooie voorbeelden."

Het kerkhof rond de Sint-Pancratiuskerk is geselecteerd wegens de eeuwenoude band tussen kerk, begrafenisritus en toonaangevende Kraainemse families. Het weekendhuis Middenlaan 2, opgetrokken in 1911, is een mooi voorbeeld van de vroege stedenbouwkundige ontwikkeling van Kraainem.

De kolonelswoning Serckx (Berkenlaan 37) is een modernistische interbellumvilla in pakketbootstijl, naar ontwerp van architect Willem Minnigh. Het klooster van de Visitatie (Hebronlaan 5), ontworpen door Dom Bellot en het art deco-standbeeld van koningin Astrid (Astridlaan) dateren eveneens uit de tussenoorlogse periode. De kerk Saint-Anthony’s Parish (Oudstrijderslaan), ooit onderdeel van Expo ‘58 en de architectenwoningen Homez (Blauwe Bosbessenlaan 18 en 18+) dateren uit de jaren vijftig, net als het standbeeld van prinses Josephine-Charlotte (Vinkenlaan), dochter van Astrid.

Meer info: https://inventaris.onroerenderfgoed.be

Siberiabrug-Noord voorlopig beschermd

(Foto: Erf-goed.be)

Restauratiepremie voor watermolen Loonbeek Vlaams minister voor onroerend erfgoed Geert Bourgeois (NVA) kent een premie van 154.854 euro toe voor de eerste van drie restauratiefasen van de Watermolen van Loonbeek in Huldenberg. De watermolen prijkt samen met de schuur en omgeving sinds 1994 op de lijst van beschermde monumenten. Na het volledige restauratieproject zal hij worden opengesteld voor het publiek.

"Tijdens de eerste restauratiefase worden de daken van het schuurgebouw en het molengebouw aangepakt," aldus Bourgeois. "De daken zijn in zeer slechte staat: er ontbreken dakpannen en de balken die overblijven zijn aan het verrotten. Dringende restauratiewerken zijn noodzakelijk om nog verdere schade aan het interieur te vermijden. In latere fasen volgen nog de gevels en het maalvaardig maken van de watermolen."

Het molengebouw is opgetrokken in baksteen met een natuurstenen plint.

Het heeft twee bouwlagen en een zolder en bestaat uit twee delen: de eigenlijke molen aan de rivierkant en, in het verlengde daarvan, de voormalige molenaarswoning. In de naar de straat gekeerde gevel van de molen zit een ronde steen, waarin het wapen van de familie Van der Vorst is gebeiteld, eeuwenlang eigenaar van de molen.

Meer info: www.erf-goed.be

Bourgeois heeft ook de voorlopige bescherming van de Siberiabrug-Noord met inbegrip van de landhoofden en bijhorend bedieningshuis in de haven van Antwerpen ondertekend. De brug uit 1938-1943 ligt aan het noordelijke hoofd van het Suezdok, een klein dok dat het langgerekte Kattendijkdok met het Amerikadok verbindt. Dit is een markante en beeldbepalende locatie tussen de oude haven met het negentiende-eeuwse kenmerkende dokkenpatroon en de 'nieuwe' haven, uitgebouwd in noordelijke richting vanaf 1887.

Bourgeois licht toe: "De Siberiabrug is een goed bewaard en steeds zeldzamer wordend voorbeeld van een ophaalbrug, meer bepaald een basculebrug van het type Strauss. De naam verwijst naar de Amerikaanse ingenieur Joseph B. Strauss (1870-1938), bekend vanwege zijn bijdrage aan de bouw van de Golden Gate Bridge (1937) in San Francisco." Zowel in constructiemethode, vormgeving als in mechanische werking vormt de Antwerpse brug een representatief exemplaar van het type. De werking ervan is herkenbaar door de ballastkist boven het wegdek. Ze berust op een vervormbaar parallellogram met één onbeweeglijke basis. Tegelijk met de brug is een bedieningshuis gebouwd, in zakelijke interbellumstijl. Ook dit gebouw en de landhoofden maken deel uit van de voorlopige bescherming.

De bescherming van de Siberiabrug past binnen het geheel van meerdere beschermde bruggen in de nabije omgeving, de Willembrug, de Nassaubrug en de Mexicobruggen. Samen illustreren ze de internationale ontwikkelingen en technologische diversiteit in de bruggenbouw in de loop van de voorbije 200 jaar.

Meer info: https://inventaris.onroerenderfgoed.be

Acht Kraainemse monumenten beschermd Bourgeois heeft ook de voorlopige bescherming van acht monumenten in Kraainem ondertekend. De vijf gebouwen, het kerkhof en de twee standbeelden zijn geselecteerd op basis van de gemeentelijke inventaris van bouwkundig erfgoed van de gemeente Kraainem. In principe volgt, na het doorlopen van de procedure met onder meer een openbaar onderzoek, binnen een jaar de definitieve bescherming. "Op ongeveer honderd jaar tijd evolueerde Kraai(Foto: Erf-goed.be)

BOUWEN AAN VLAANDEREN | 119

Conservering en renovatie restanten schachtgebouw – C-Mine Genk

PIT ANTWERPEN NV Starrenhoflaan 27- 2950 Kapellen Telefoon (03)605 14 33 Fax (03)605 14 76 E-mail: info@pit.eiffage.be www.pitantwerpen.be

Antwerpen Atheneum Tekst | Koen Mortelmans Beeld | Koen Mortelmans

Atheneum Antwerpen kan weer feesten Begin 2003 verwoestte een zware brand de imposante feestzaal en andere delen van het atheneum van Antwerpen. Het sinds 1994 als monument beschermde gebouw wordt nu stap voor stap gerestaureerd. Onlangs legde Pit de laatste hand aan de werken in de feestzaal en een deel van de voorbouw en de westelijke vleugel.

De stichter van de Antwerpse rijksmiddelbare school was Napoleon (1808), maar het huidige gebouw kwam pas in 1884 tot stand. In de studententijd van Alfons De Ridder (1882-1960), beter bekend als Willem Elsschot, was het nog vrij nieuw. Zijn zitbeeld prijkt er nu in de inkomhal. Daarmee bewijst de school wel veel eer aan een student die zijn studies niet afmaakte, omdat hij er indertijd werd buitengegooid.

De beslissing om het Atheneum langs de (huidige) Rooseveltplaats op te trekken viel pas in 1880. De gemeenteraad had zolang geaarzeld omdat ze die grond eigenlijk wilde voorbehouden aan een nieuw spoorwegstation.

Projectleider Koen Hechtermans (Pit) vertelt met enthousiasme over de feestzaal. Die beschikt nu over een glanzende, gloednieuwe kunststof gietvloer, met verlichtingselementen erin verwerkt. Ook het plafond is hedendaags, met staalstructuur om er de nodige AV-infrastructuur op te hangen. De gevels van de zaal zijn wel gereinigd, maar de oorspronkelijke decoratie, zoals de plafonschilderingen, wordt niet gereconstrueerd. "Er is besloten de zaal in de ruïneuze toestand na de brand te bewaren," zegt Hechtermans. "We hebben wel een uitzondering gemaakt voor de natuurstenen boogelementen boven de twee centrale raampartijen. De brand had de in de oude stenen zoveel barsten veroorzaakt dat het gemakkelijker en veiliger was ze te vervangen door nieuwe elementen in plaats van de barsten te verlijmen. Dat moesten we erg omzichtig doen, want toen het Atheneum werd opgetrokken zijn eerst die bogen geplaatst en is daarna het metselwerk erop aangebracht. Nu moesten we de natuursteenvolume in de bestaande gevel schuiven." Het behoud van het uitzicht na brand kadert in een internationale trend in monumentenzorg, maar is toch vooral ingegeven om budgettaire redenen. In de feestzaal het atheneum komt wel één schilderij terug, een doek dat zich tijdens de brand in een restauratieatelier bevond. In feite is de feestzaal nu een polyvalente zaal.

Daarom moest Pit ook een lift en sanitaire lokalen installeren. Zo kunnen ook mindervaliden de feestzaal bereiken. ›

Aan de bouw van het atheneum ging een studiereis langs bestaande scholen in Rijsel, Parijs, Aken, Keulen en Leiden vooraf. De eerste steen in mei 1880 gelegd.

Heel wat oude plankenvloeren zijn vervangen door beton.

BOUWEN AAN VLAANDEREN | 121

Antwerpen Atheneum De feestzaal bevindt zich op de verdieping van het hoofdgebouw. Ze is van 1894 tot 1896 afgewerkt, samen met de vestibule en de trapzaal. De neoclassicistische decoratie wordt niet gereconstrueerd, het 'ruĂŻneuze' uitzicht blijft.

Bestaande trappenpartijen zijn nu brandveiliger.

Brandcompartimentering deed enkele binnenramen verdwijnen.

Veiligheid boven alles Boven de feestzaal bevindt zich een ruime zolder. Hier kreeg de nieuwe HVACinstallatie een plaats. Onmiddellijk na de brand bracht een andere aannemer boven de voorbouw een nooddak in geprofileerde staalplaat op een stalen spantenstructuur aan, werden de raamopeningen voorlopig dicht gezet en werden om veiligheidsredenen op de speelplaats twee stalen noodtrappen gebouwd. Die noodtrappen zijn intussen verwijderd, maar het 'nooddak' staat er nog altijd. "Een stevige staalconstructie. Er was geen reden om ze te demonteren. Ze is alleen binnen zichtbaar, want het buitendak was al eerder in oorspronkelijk uitzicht gerestaureerd." Binnen zorgde de restauratie voor meer veranderingen, hier wel aan het uitzicht. "De rode draad in al die aanpassingen is het verhogen van de veiligheid en het verkleinen van de brandrisico's." Zo heeft Pit nieuwe een nieuw, afgesloten, trappenhuis aangebracht, de bestaande trappenmeer ruimte en veiligheidscomfort gegeven en een aantal bestaande houten vloeren vervangen door betonstructuren. In het kader van een compartimentering ter voorkoming van brandoverslag zijn de binnenramen in de oostelijke vleugel verdwenen, al blijven hun contouren nog zichtbaar. "Daardoor is er geen lichtinval meer vanaf de binnenkoer, maar ze krijgen voldoende daglicht langs de straatkant." â?š

122 | BOUWEN AAN VLAANDEREN

Technische Fiche Opdrachtgever: Architect: Hoofdaannemer: Start werken: Oplevering: Gunningsbedrag: Subsidie restauratie:

GO! Onderwijs van de Vlaamse gemeenschap, Brussel Commers en Steenmeijer, Antwerpen Pit, Antwerpen 30 november 2011 december 2013 2,18 miljoen euro (BTW inbegrepen) 550.000 euro (Vlaamse overheid)