Bouwen aan Monumenten 722 2014

Suikerfabriek uit de twenties wordt eigentijds winkelcentrum

Gerenoveerd en uitgebreid gebouw 55 Koning Willem III Kazerne behoudt allure

DEN HAAG | Heropening Mauritshuis

SCAN WITH

Tekst: Jac Buchholz

Meer ruimte, meer overzicht, meer mogelijkheden Na een slechts twee jaar durend bouwproject werd op vrijdag 27 juni het Mauritshuis heropend door Koning Willem-Alexander.

Het museum werd in die periode gerenoveerd en kreeg in het aan de overzijde gelegen pand Plein 26 een uitbreiding met onder meer een expositiezaal voor wisseltentoonstellingen, die door middel van een ondergrondse entreefoyer met het voormalige stadspaleis is verbonden.

118

BOUWEN AAN MONUMENTEN

Fotograaf: Š Ronald Tilleman

Credits: Mauritshuis, Den Haag

DEN HAAG | Heropening Mauritshuis

Wat in de eerste ideeën een ondergrondse gang zou worden – als verbinding tussen beide gebouwen – is nu een overzichtelijke, royale ontvangstruimte, die ondanks de ligging onder maaiveld veel lichtinval heeft. Het ontwerp is afkomstig van Hans van Heeswijk architecten – na een prijsvraag gekozen uit vijf bureaus – dat zich daarbij liet inspireren door de entree van het Louvre van I.M. Pei. Het bureau bedacht een organiserende en heldere ruimte waarbij de bezoeker direct kan zien waar de informatiebalie of de trap naar het Mauritshuis zich bevinden.

ALLURE Die ondergrondse verbinding, vertelt mededirecteur Dick de Gunst van Hans van Heeswijk architecten, moest niet alleen overzichtelijk en transparant zijn, maar tevens een passende koppeling tussen de twee gebouwen. “Je hebt enerzijds het stadspaleis van Van Campen (gebouwd tussen 1633-1644), anderzijds Plein 26 (lange tijd onderdeel van Sociëteit De Witte; red.) van Jo Limburg, gebouwd tussen 1930 en 1932. De verbindings- en entreefoyer heeft een heel eigen karakter, maar wel een dat aansluit bij beide andere gebouwen.” Het is een ruimte die past bij de allure van een van Nederlands belangrijkste musea, vervolgt hij en geeft aan dat bij de engineering nauw is samengewerkt met diverse specialistische partijen. Een van de bijzonderheden is de 9 meter hoge, zelfdragende liftconstructie die bijdraagt aan de transparantie. Het realiseren van de ondergrondse verbinding, noemt De Gunst een meesterwerk op zich, met een uitvoering die achteraf gezien prima is verlopen, ondanks onder meer de beperkte ruimte en de ligging in binnenstedelijk gebied, pal naast het Torentje van de premier. ›

Fotograaf: © Ronald Tilleman Credits: Mauritshuis, Den Haag

Fotograaf: © Patrick Post Credits: Mauritshuis, Den Haag

SCAN WITH

BOUWEN AAN MONUMENTEN

119

DEN HAAG MAURITSHUIS

DEN HAAG | Heropening Mauritshuis

Details van voor en na restauratie.

Fotograaf: Ivo Hoekstra. Credits: Mauritshuis, Den Haag

Fotograaf: © Ronald Tilleman. Credits: Mauritshuis, Den Haag

“In eerste instantie werd in Den Haag met voorzichtigheid gereageerd op het plan omdat veel mensen zich nog het debacle met de aanleg van de tramtunnel herinnerden. Het koppelen van drie kelders is ook geen eenvoudige opgave. Dankzij de inzet van topbedrijven met veel specifieke knowhow is het goed verlopen.

Zolang je alle zaken goed onderkent en oog hebt voor de logistieke processen, hoeft het niet lastig te zijn.”

RUGGENGRAAT Veel van dat vakwerk, van het toepassen van hoogwaardige materialen is nu niet meer zichtbaar. De bezoekers zullen geen idee hebben wat voor technisch hoogstandje is verricht bij de aanleg van de ondergrondse ruimte en het koppelen van de drie bouwdelen.

Net zoals de bezoekers – die tenslotte voor de bijzondere collectie van het Mauritshuis komen – veel andere werkzaamheden niet zal opvallen. Zoals de oplossing voor beeldbepalende kozijnen in de gevel van Plein 26, oorspronkelijk voorzien van enkel glas en dus niet geschikt voor een museale omgeving. De Gunst: “Ook hier hebben we met specialisten op het gebied van staal en kozijnen gezocht naar een oplossing die recht doet aan de karakteristieke kwaliteit van het pand en tevens aan de eisen op het gebied van veiligheid. Zo zijn we tot een pakket gekomen met ijzeroxidearm glas en nog iets slankere profielen en met een uitstraling die aansluit bij die van de jaren dertig. Dat pakket is gebruikt om in het geheel voor een rustiger gevelbeeld te zorgen.” In het gebouw is het interieur nu afgestemd op de wensen van het Mauritshuis, aldus De Gunst, maar zijn nog diverse vroegere elementen herkenbaar. Hij wijst op het monumentale trappenhuis met de mahoniehouten trappen en lambrisering dat nu, gekoppeld aan een vide, voor een spectaculaire ruimtelijkheid zorgt. “Het is de ruggengraat, een gebied dat ruimtelijke samenhang biedt. Dat is uitgangspunt van ons ontwerp. De mensen moeten op een vanzelfsprekende manier via de entreefoyer naar het museum en de uitbreiding worden geleid en ook daar moeten de stromen op een logische manier verder gaan. Ook een bezoeker die de eerste keer binnenkomt, moet het gebouw meteen snappen.”

ZELF OPDRACHTGEVER De wens tot vergroting van het Mauritshuis, die onder andere tot de bijzondere entree heeft geleid, lag er al sinds het eind van de

jaren negentig, vertelt Victor Moussault, zakelijk directeur van het Mauritshuis. Het museum miste faciliteiten en bij wisseltentoonstellingen moest telkens een deel van de collectie worden verwijderd. “Behalve een ruimte voor wisselende tentoonstellingen misten we een restaurant, ontvangstruimte, auditorium, bibliotheek, educatieruimten en een fatsoenlijke garderobe. Bovendien functioneerde de oude dienstingang van het Mauritshuis als entree – geen ideale situatie.” Toen bleek dat Plein 26 – tot dan onderdeel van Sociëteit de Witte, maar niet door de sociëteit in gebruik – beschikbaar was, werden de onderhandelingen gestart.

In overleg met de Rijksgebouwendienst besloot het Mauritshuis zelf als opdrachtgever te gaan handelen. Victor Moussault over een van de redenen daarvoor: “Als gebruiker stuur je anders aan dan als eigenaar, kijk je meer naar operationele zaken. We hebben daarbij uiteraard wel allerlei deskundige partijen ingeschakeld om ons te adviseren. Het is niet onze corebusiness, maar we wilden wel alles nauwgezet volgen. Vandaar ook, naast alle andere wijzen van overleg, dat er regelmatig een directeurenoverleg plaatsvond met de directeuren van alle betrokken partijen.

Ook de Rijksgebouwendienst werd goed op de hoogte gehouden over de voortgang. Communicatie is bij een complex project als dit waanzinnig belangrijk, zeker ook de lastige aspecten op het gebied van logistiek en werken in een beperkte ruimte.”

ZEVEN AANBESTEDINGEN Besloten werd om niet met een hoofdaannemer maar met een coördinerend aannemer en nevenaannemers te gaan werken. De rol van coördinerend aannemer kwam in handen van Koninklijke Woudenberg. Het bedrijf, vertellen directeur Wijnand de Vries en hoofduitvoerder Cees Slagter, begon de werkzaamheden in 2012.” We zijn van oorsprong restauratieaannemer, restaureren zit in ons bloed, maar we hebben tevens veel ervaring met dit soort complexe projecten. ›

Projectinfo HET JUISTE SYSTEEM IN DE JUISTE HANDEN Het reinigen van de gevels van een monumentaal gebouw is een precair werk, geeft Ad Bravenboer van SMB Wervelreiniging aan. “Als het fout gaat, kun je het niet meer overdoen.” Het resultaat, stelt hij, moet niet 'als nieuw' zijn: niet te schoon, maar de authenticiteit van het pand intact laten.

Bravenboer weet waar hij het over heeft, want met zijn bedrijf was hij betrokken bij de reiniging van tal van monumentale gevels, zoals die van het Rijksmuseum en van de Hermitage. De reden daarvoor zit niet alleen in het speciale materieel en materiaal dat SBM Gevelreiniging gebruikt, maar ook in de hierboven aangehaalde reinigingsfilosofie. “Het is gevoelswerk, waarbij het resultaat alleen optimaal is als het juiste systeem ook door de juiste handen wordt gehanteerd – die van vakmensen.”

Het Mauritshuis was in alle opzichten een uniek project, aldus Bravenboer. Zijn bedrijf werd ingeschakeld voor het reinigen van de gevels van Plein 26. Dat gebeurde door de poriën van de stenen met een druk van 0.3 bar schoon te masseren, zegt hij. “We hebben eerst een proefvlak opgezet, een deel dat kwam te vervallen, om te bepalen in welke mate moest worden gereinigd. De uitdaging was dat we aan het werk waren op een steiger terwijl er rondom en onder ons ook gewerkt werd. Het plannen van werkzaamheden en logistiek was hier heel belangrijk. Dat alles is prima verlopen.”

SCAN WITH

BOUWEN AAN MONUMENTEN

121

Straight up design

specialists in protected access and ventilation of plant rooms

www.jazo.eu

DEN HAAG | Heropening Mauritshuis

Projectinfo Fotograaf: © Ronald Tilleman. Credits: Mauritshuis, Den Haag

We verzorgen in die hoedanigheid de integrale planning en de aansturing: wie doet wat wanneer. Onnodig te zeggen dat een goede en heldere communicatie daarbij essentieel is. Dagelijkse communicatie, op uiteenlopende niveaus vaak.” Deze aanpak werd, aldus Victor Moussault, gekozen vanwege de complexiteit van het project. “Het betekent wel dat je zeven aanbestedingen moet doen.” Hij wijst erop dat het uitbreiden en verbinden van beide panden de basis was van de haalbaarheidsstudie in 2008 en dat vervolgens het besluit werd genomen tevens het Mauritshuis te renoveren. “Feitelijk zijn toen drie projecten in elkaar geschoven: de uitbreiding en verbinding, het renoveren van het Mauritshuis en de verbouwing van het restauratieatelier.”

PUZZELEN Vóór de bouw in 2012 begon, werd Plein 26 in de zomer van 2011 al gestript. De feitelijke bouw begon dus in 2012. In de eerste fase lag de nadruk vooral op de ondergrondse werkzaamheden (waarover al eerder een uitgebreid artikel in Bouwen aan Monumenten; red.), in de tweede fase op de renovatie van het Mauritshuis en de herinrichting van Plein 26. Wijnand de Vries: “Op het oog lijken het drie bouwdelen – Mauritshuis, Plein 26 en verbinding – maar bij veel aspecten is dat niet zo, zoals op installatietechnisch gebied. Daarmee ga je door alle drie de delen, denk je in totaaloplossingen. Het is ook zaak de installaties, zeker in een monument als het Mauritshuis, goed weg te werken.” Cees Slagter noemt de ondergrondse werkzaamheden als één van de meest uitdagende onderdelen van het project. “Ga maar na, weinig ruimte, volop monumentale panden rondom, in een binnenstedelijke omgeving waar ondergronds ook nog eens het dichtst bekabelde gebied van Nederland ligt. En lang niet alles is geregistreerd. Dat was continu puzzelen. Het constructieve werk vroeg eveneens om veel specifieke kennis.”

ONDERWIJS In het Mauritshuis zelf was het zaak om te zorgen voor een continu luchtvochtigheidsniveau. Dit met het oog op het monumentale hout- en stucwerk. Tijdens het vervangen van de kozijnen – waarbij werd gekozen voor de oorspronkelijke kruisvensters in plaats van de vensters met zes vlakken – besloot Koninklijke Woudenberg bij ieder raam luchtsluizen te bouwen. Bovendien werd er op het drijvend ponton buiten een klimaatinstallatie geplaatst en werden verwijderde deuren opgeslagen in containers met hetzelfde klimaat als in het Mauritshuis. Net als bij Plein 26 werd hier gezocht naar een glaspakket dat aansloot bij de huidige museale eisen. “Zo zijn er nog heel veel bijzondere onderdelen van het werk te noemen”, merkt Cees Slagter op, “die met de bij de diverse betrokken partijen aanwezige specialistische kennis op een optimale manier zijn uitgewerkt.” Waarmee het Mauritshuis vanaf nu invulling kan geven aan de ambities die ze als museum nastreeft. Victor Moussault: “Niet alleen hebben we nu een vaste ruimte voor een wisseltentoonstelling, we kunnen bijvoorbeeld ook veel meer aandacht aan onderwijs – voor ons een belangrijke taak – geven. We hebben nu de faciliteiten en de uitstraling die passen bij een internationaal georiënteerd museum.” ❚

“NIET IN HET STOF VAN ANDEREN WERKEN” Zowel in het Mauritshuis zelf als in de ondergrondse verbinding en de uitbreiding in Plein 26 vonden stucwerkzaamheden plaats. Die werden uitgevoerd door Monks Stukadoors. Directeur Rob Monks vertelt dat het in het Mauritshuis ging om een restauratieve aanpak. “We hebben daar wanden, plafonds en het lijstwerk gerepareerd en aangeheeld volgens de oude methode. Met riet als pleisterdrager.”

Bij Plein 26, geeft hij aan, was sprake van een wat andere benadering. Daar is, vanwege de bestemming van het pand, gekozen voor een wat strakkere uitstraling. “Hoogwaardig ook, en dat is in het stucwerk terug te zien. Bijvoorbeeld in de detaillering en het toepassen van profielen met poedercoating.”

Bijzonder noemt Monks het aanbrengen van Italiaans marmerpleister in bijenwas op de wanden van de ondergrondse verbinding. In totaal zo’n 700 vierkante meter. Met name het werken op die plek vroeg zo om z’n maatregelen. “Een drukke omgeving.

En om ervoor te zorgen dat we niet in het stof van anderen zouden werken, zijn er specifieke afspraken gemaakt. De tijdsdruk van het werk maakte het extra spannend.”

Al met al was Monks Stukadoors ongeveer een jaar werkzaam in het Mauritshuis, op piekmomenten met zo’n tien medewerkers. “Een mooie gelegenheid om te laten zien dat ook omvangrijke werken geen probleem voor ons zijn.”

Projectinfo GEÏSOLEERD STOELTJESPROFIEL Het gevelbeeld van Plein 26 moest, zo was de eis, zijn authentieke uitstraling behouden. De oude stoeltjesprofielen voldeden echter niet meer aan de tegenwoordige eisen. “Die hebben we dus geheel nagemaakt”, vertelt projectleider Serjoscha Vierstraete van MHB. “In totaal 55 SL30 ISO-buitenpuien hebben we daar geleverd. Een stoeltjesprofiel, maar dan geïsoleerd. Het voldoet tevens aan alle eisen op het gebied van veiligheid.”

Geen standaardproduct, zegt Vierstraete, een product dat bovendien vanwege de omvang van de ramen, zo’n 2 bij 4.30 meter, en de veiligheidseisen een uitdaging was om te maken. “Vanwege de omvang en de inbraakwerendheid heb je sterke profielen nodig. We hebben eerst twee proefexemplaren gemaakt en die uitgebreid getest. Daarna zijn we met de productie begonnen.”

Het plaatsen deed MHB in samenwerking met de uitvoerder. De logistieke invulling was daarbij een uitdaging, aldus Vierstraete. “We waren met diverse partijen op een superkleine bouwplaats actief. Dan moet je alles heel precies plannen. Dat is verder prima verlopen en de gevels van Plein 26 zien er nu precies zo uit als in de beginperiode.”

Bouwinfo OPDRACHT Stichting Koninklijk Kabinet van Schilderijen Mauritshuis ONTWERP Hans van Heeswijk architecten UITVOERING Koninklijke Woudenberg OVERIGE Volker Staal en Funderingen, Octatube, Mitsubishi Elevator Europe, Siemens, Van de Plas, Kropman

BOUWKOSTEN € 22 miljoen BOUWPERIODE 2012–2014 SCAN WITH

BOUWEN AAN MONUMENTEN

123

722032_Smbwervelreiniging.pdf

40 JAAR! MOOI SL30 VAN...

INNENBErEICH

1

10-07-14

09:37

AUSSENBErEICH

®

SL30-ISO®

SL30-ISO-PLUS

t 071 301 62 39 info@monks.nl www.monks.nl

WWW.GEVELREINIGING.EU MHB 75 PMS_Opmaak 1 12-12-13 13:00 Pagina 1

MHB advertentie regel NAW SL30 ISO en SL30-ISO_MHB advertentie 26-05-14 14:29 Pagina 1

Authenticiteit en kwaliteit Deze woorden laten zich samenvoegen in het stalen MHB profielsysteem SL30-ISO®, maar zijn ook kort samengevat, de eisen van de opdrachtgever als het gaat om de renovatie van de ramen van het Mauritshuis- Plein 26 in Den Haag.

Voor de transformatie van leegstaand monumentaal kantoorpand tot goed functionerend museum zijn thermisch geïsoleerde, inbraakwerende gevelpuien noodzakelijk.

SL30-ISO® levert goede bouwfysische prestatieszeitgenössisch... en heeft een scherpe detaillering.

Dit typisch jaren-30 gebouw heeft daarmee niet alleen een nieuwe bestemming maar ook toekomst.

Voor meer informatie over SL30-ISO® en Classic-ISO® kunt u contact opnemen met: MHB b.v.

Postbus 6, 6674 ZG Herveld 0488 - 45 19 51 www.mhb.nl Roland Werring rw@mhb.nl

energieeffizient...

Ernst Mahler em@mhb.nl

DEN HAAG | Heropening Mauritshuis

Verbeterde akoestiek in Mauritshuis Bij het Mauritshuis was de akoestiek niet meer afgestemd op de grote groepen mensen die het museum dagelijks ontvangt. Dat werd tijdens het onlangs afgeronde restauratie- en uitbreidingsproject rechtgezet.

Het verbeteren van de akoestiek werd in handen gelegd van Pennings Akoestisch Afbouwen uit Rosmalen, een bedrijf dat veel ervaring heeft met het verbeteren van akoestiek in musea. Met architect Hans van Heeswijk werd onder meer samengewerkt bij de Hermitage, met coördinerend aannemer Koninklijke Woudenberg bij het Rijksmuseum. “Pennings Akoestisch Afbouwen is toonaangevend, flexibel en een bedrijf met veel ervaring in het optimaliseren van akoestiek”, vertelt directeur Ton Pennings. “Vanuit die brede ervaring denken we mee over creatieve oplossingen, die bij elke ruimte passen. Niet alleen akoestisch, maar ook esthetisch.”

“Zo ook bij het Mauritshuis”, zegt hij, waar in het voormalig stadspaleis de verbetering van de akoestiek niet ten koste mocht gaan

van de oorspronkelijke uitstraling. “De plafonds moesten het aanzien van voorheen behouden, maar zijn nu akoestisch uitgevoerd.

In de uitbreiding, Plein 26, werden zowel muren als wanden akoestisch uitgevoerd, maakt Pennings duidelijk: “De wens daar was strakgepleisterde, naadloze plafonds met een hoogwaardige akoestiek. Zeker omdat er in dat gebouw meerdere functies samenkomen. We hebben daar de glasgranulaatplaten van Sto voor gebruikt, een merk waar we vaak mee werken en dat tot perfecte resultaten leidt. Het geeft een spiegelglad en verbluffend akoestisch resultaat.”

en doen metingen, zodat we precies weten met welk materiaal we aan de slag moeten.”

Het bedrijf begon de werkzaamheden in december en rondde ze in juni, vlak voor de heropening van het Mauritshuis, af. “Natuurlijk kom je tijdens zo’n project altijd uit bij situaties die niet helemaal zijn voorzien.

Denk aan de juiste plek voor een spot, hoe met de ventilatie, de aan- en afvoer van lucht om te gaan. Maar daar vinden we, in goed overleg, altijd een oplossing voor.”

“Dankzij de goede samenwerking, de nauwe samenspraak met architect Hans van Heeswijk en Koninklijke Woudenberg, is alles goed verlopen en zijn we tot een optimaal eindresultaat kunnen komen.” ❚

Het werk, aldus Pennings, was door architect Hans van Heeswijk prima voorbereid.

Per ruimte was berekend hoeveel vierkante meter akoestisch materiaal moest worden aangebracht. “Wij maken zelf berekeningen

Fotograaf: © Ronald Tilleman Credits: Mauritshuis, Den Haag

BOUWEN AAN MONUMENTEN

125

APELDOORN | Koning Willem III-kazerne

Tekst: Hugo Kamperman Beeld: Burgland Bouw

Gerenoveerd en uitgebreid gebouw 55 Koning Willem III Kazerne behoudt allure Nieuwe lichtingen marechaussees kunnen trainen onder de beste condities in het vernieuwde gebouw 55 op de Koning Willem III Kazerne in Apeldoorn. Met onder meer vier schietbanen, een simulatieruimte, een sporthal, fitnesszalen en oefenpanden is het gebouw aan de Sportlaan volledig ingericht als Landelijk Opleidings- en Kenniscentrum van de Koninklijke Marechaussee. Gebouw 55 is op 22 mei opgeleverd, de renovatie en nieuwbouw heeft zo’n 24 maanden in beslag genomen.

Burgland Bouw, dat verantwoordelijk was voor de uitvoering, stond voor een grote uitdaging. “Het is een project van ongeveer 18 miljoen euro. Wij zijn een bouwbedrijf dat zes jaar bestaat, we hebben nog nooit een werk met zo’n omvang voor het Ministerie van Defensie gerealiseerd”, zegt projectleider Dennis Mentink.

Boven en rechts: Uitbreiding en renovatie zijn subtiel geïntegreerd

126

BOUWEN AAN MONUMENTEN

“Defensie heeft vijf opzichters op het werk, er is een vrij intensieve controle, dat waren we niet gewend. Op elk punt worden er keuringsrapporten gevraagd die Defensie vervolgens zelf controleert, waardoor het wat tijd nodig heeft alvorens een onderdeel kan worden afgerond, maar al met al is de samenwerking goed verlopen.”

APELDOORN | Koning Willem III-kazerne

Projectinfo REPRODUCTIEDAKPANNEN De kazerne die in 1938 werd gebouwd en een jaar later in gebruik werd genomen is bij de renovatie bijna geheel ontmanteld geweest. Mentink: “Er zijn nieuwe aluminium kozijnen in de gevel geplaatst en het hele dak is eraf geweest; er zijn renovatiedakplaten op gekomen. De bestaande dakpannen zijn hergebruikt en aangevuld met ‘nieuwe’ pannen. Deze speciale kilgootpannen, die in den lande niet meer te verkrijgen zijn, zijn reproducties.

Verder zijn alle bestaande stalen roedekozijnen gerestaureerd.

Het gebouw heeft zijn oude uitstraling behouden.”

SCHIETBANEN De nieuwbouw van de Koning Willem III-kazerne heeft twee bouwlagen. Een deel, zo’n zestig procent, bevindt zich onder de grond. “De uitbreiding bestaat uit een betonnen casco: de betonvloeren en -wanden zijn in het werk gestort, een deel van de wanden is opgebouwd uit een hollewandsysteem”, aldus Mentink. “Het deel dat boven de grond uitsteekt is een staalconstructie met een mos-sedumdak. De gevels boven het maaiveld zijn afgewerkt met corten-staal.” Het bovengrondse gedeelte van de nieuwbouw biedt plaats aan een sporthal en een technische ruimte. Het ondergrondse deel van de uitbreiding herbergt onder meer kleedruimtes, vier schietbanen en een simulatieruimte, de zogeheten SimKKW. ›

INDELING VAN BERGINGEN Troax is gespecialiseerd in oplossingen voor de indeling van bergingen, kelders, archieven, parkings, appartementsgebouwen, garages en zolders.

Ze werken met een modulair systeem, dat eender welke ruimte kan indelen en dat bovendien gemakkelijk gedemonteerd en opnieuw opgebouwd kan worden. Het gamma omvat gaaspanelen en volle plaatpanelen voor ruimtes die meer privacy vereisen.

In de KW III Kazerne Apeldoorn was Troax verantwoordelijk voor de indeling van de bergruimtes in gebouw 55. De klant koos voor industriële gaaswanden type Caelum UX450. In totaal ging het over circa 23 meter hekwerk. De hoogte verschilt per ruimte, dus werd ervoor gekozen om de gaaspanelen ter plaatse op maat te maken en af te werken met inkortprofielen. Ter hoogte van de kabelgoten, verlichtingen et cetera, werden uitsparingen in het hekwerk voorzien. Het Caelum-systeem bestaat uit gaaspanelen, staanders, plafondsteunen, deuren en het benodigde bevestigingsmateriaal. Er kan gekozen worden voor draai- of schuifdeuren met verschillende sluitingen. Het hekwerk voor deze installaties werd in Zweden geproduceerd, maar de panelen werden ter plaatse op maat gemaakt, zodat ze perfect aan de ruimtes aangepast kunnen worden. Standaard zijn deze panelen voorzien van een epoxy poedercoating in RAL 7037. Voor buitentoepassingen is er een gegalvaniseerde variant.

BOUWEN AAN MONUMENTEN

127

BURGLAND Bouw

Dodewaard

Met kennis en daadkracht Dalwagen 63 6669 CB Dodewaard Telefoon (0488) 41 72 40 Telefax (0488) 41 72 49 info@burglandbouw.nl www.burglandbouw.nl

U

W

V

O

O

Burgland Bouw is actief in planontwikkeling, bouwen, service en onderhoud.

Voor onder andere bedrijfspanden, kantoren, scholen, winkels en woningen zijn wij uw partner en adviseur bij uw kleine en grote huisvestingsopgaven.

De medewerkers van Burgland Bouw zijn u graag van dienst!

R

T

V

Troax_Advert_Propertyprotection_NL_197x130-1.indd 2

A

R

E

N

D

E

P

A

R

T

N

E

R

B

I

J

B

O

U

W

E

N

2014-06-30 11.32

APELDOORN | Koning Willem III-kazerne

Ook in het renovatiedeel van de kazerne zijn er plekken waar crisissituaties kunnen worden nagebootst. Verspreid door het gebouw zijn er oefenpanden gecreëerd met simulatieruimten, toiletten, doucheruimtes en pinautomaten waar bijvoorbeeld invallen kunnen worden geoefend.”

LOOPBRUG Ook de herinrichting van het terrein om de nieuwbouw en uitbreiding was in handen van Burgland Bouw. “De parkeervoorziening is 220 meter lang en een meter of 30 breed en ligt verdiept in het terrein. Rondom die parkeervoorziening zijn CSM-wanden gemaakt, dat zijn in de grond gevormde wanden die gelden als grondkering. De parkeervoorziening ligt tweeënhalve meter verdiept ten opzichte van het maaiveld. Dat is op zich al een heel project geweest”, blikt Mentink terug. “We hebben ook een stalen loopbrug gemaakt, van veertig meter lang, als koppeling van het gebouw met het omliggende terrein.

Via deze loopbrug kunnen bezoekers vanaf het parkeerterrein een benedenstraat die achter het gebouw loopt oversteken en de entree van het bestaande gedeelte van de kazerne bereiken.” ❚

Projectinfo HANDELSHUIS VOOR HELLENDE DAKEN “Luijtgaarden: Bij Koninklijke beschikking Hofleverancier. Al meer dan 100 jaar het handelshuis voor hellende daken. Voor zowel nieuwe dakpannen als gebruikte dakpannen bent u bij ons aan het juiste adres. Wij zijn thuis in alle dakbedekkingsmaterialen die vanaf de schoorsteen tot de goot uw dak water- en winddicht afsluiten. Wij werken met alle partijen in de dakpannenbranche. Dit zorgt ervoor dat wij beschikken over een totaalbeeld van de sector.”

Het ondergrondse deel herbergt onder meer kleedruimtes, schietbanen en een simulatieruimte

“Onze producten en adviezen met onze kennis en ervaring, zijn bewezen waarden bij reparatie, renovatie, restauratie of nieuwbouw van uw hellende dak. Onze organisatie is zo ingericht dat wij de gewenste producten met de beste kwaliteit zo snel mogelijk kunnen leveren. Ook voor de gebruikte dakpannen geldt dat wij deze met de grootst mogelijke zorg op kwaliteit voor u hebben geselecteerd. U kunt bij ons terecht voor advies over alle aspecten van het hellende dak en voor het opstellen van begrotingen en bestekken. Natuurlijk verzorgen wij de levering naar verwerkers en eindafnemers. Onze kennis, korte lijnen en vaste aanspreekpunten maken van Luijtgaarden een deskundige sparringpartner bij ieder project.”

De zonweringselementen van Wijnveen Aluminiumbouw BV

BOUWEN AAN MONUMENTEN

129

Offizielle Win

Classic-ISO® voor Koning Willem III kazerne, De Koning Willem III Kazerne is gebouwd in 1938/39 voor de opleiding van dienstplichtige rekruten voor de Koninklijke MHB advertentie 3 regels Iso_MHB advertentie 14-04-14 13:12eiPagina 1 Marechaussee.

OmNAW aanClassic de hedendaagse bouwfysische ® sen te voldoen kiest men nu voor MHB Classic-ISO . Het klassieke stoeltjesprofiel van weleer, nu echter in thermisch geïsoleerde uitvoering en een sluitsysteem dat de wind-en waterdichtheid garandeert. Met dit profielsysteem wordt de maatvoering van het oorspronkelijke stoeltjesprofiel gehandhaafd, zelfs de exacte afmetingen van de originele ramen en deuren. Net als SL30-ISO® voldoet het systeem aan de moderne eisen ten aanzien van veiligheid, inbraakwerendheid milieu.

MHB 75 PMS_Opmaak 1 12-12-13 13:00 en Pagina 1 De KWIII kazernegevels zijn authentiek gerenoveerd met het MHB Classic-ISO® profielsysteem.

MHB Produk Schlagregen Apeldoorn durchgeführ

Festverglasu

denkmalerisch...

Fenster - Außendreh

project: KWIII te Apeldoorn

- Dreh-Kippf (Innendreh

Voor meer informatie over Classic-ISO® kunt u contact opnemen met: MHB b.v.

Postbus 6, 6674 ZG Herveld 0488 - 45 19 51 www.mhb.nl Roland Werring rw@mhb.nl Ernst Mahler em@mhb.nl

energieeffizient...

Türen - Außendreh

- Innendrehe

Wijnveen Aluminiumbouw levert vliesgevelsystemen, ramen en deuren (in staal en aluminium), gevelbeplating, automatische tel. (088) 444 75 75 Postbus 486 6700 AL Wageningen www.wijnveen-alu.nl

rOFILE

schuifdeuren en tourniquets, brand- en inbraakwerende puien en (lamellen)zonwering

WIJNVEEN ALUMINIUMBOUW

722084_Wijnveen Aluminium KWII.indd 1

10-07-14 11:27

APELDOORN | Koning Willem III-kazerne

De oudbouw werd teruggebracht in oorspronkelijke staat

Projectinfo

Projectinfo

KIT IN PLAATS VAN STOPVERF

'BOUWEN AAN UW UITSTRALING'

De Koning Willem III Kazerne in Apeldoorn bestaat uit een complex aan gebouwen die begin jaren veertig door de Duitsers zijn gebouwd. De gemeente Apeldoorn wil de kazerne nu op de monumentenlijst zetten.

Daartoe moest de uitstraling van drie gebouwen, in de jaren tachtig gerenoveerd, weer in de oorspronkelijke staat worden gebracht.

Wijnveen Aluminiumbouw BV heeft een rijke geschiedenis. Het familiebedrijf uit Wageningen werd in 1897 opgericht en heeft naam gemaakt met maatwerk, kwaliteit en een uitstekende service. De onderneming geldt als dé specialist op het gebied van innovatieve raamen gevelelementen. “We bieden een breed scala aan producten, hoogwaardige oplossingen en systemen in combinatie met comfort, design, energie-efficiëntie en veiligheid”, vertelt Hans Janssen, commercieel directeur van Wijnveen Aluminiumbouw.

“Dat gold onder meer voor de ramen”, vertelt projectleider Ronald Volmeijer van MHB, dat de profielen voor de kozijnen levert. “Qua profielgoot sloot ons ISO Classic-profiel het beste aan bij wat werd gevraagd.” In de drie gebouwen, zegt hij, waren in de jaren tachtig afwijkende, ongeïsoleerde kozijnen gezet. Die worden dus nu vervangen, een werk dat bijna is afgerond, aldus Volmeijer. “Het gaat in totaal om 560 ramen die we tevens zelf plaatsen. We hebben het werk zorgvuldig en in goed overleg voorbereid, onder meer met het oog op de maatvoering. Het gaat niet om reguliere stelprofielen en bovendien moesten we rekening houden met beschadigingen aan de betonnen dorpels.” Bij het zetten van de ramen, merkt Volmeijer op, werd kit gebruikt in plaats van de vroeger toegepaste stopverf. “De uitstraling is hetzelfde en draagt bij aan het creëren van een authentiek gevelbeeld.”

Projectinfo GEVELBEKLEDING IN CORTEN-STAAL De gevelbekleding wordt gekenmerkt door zijn donkerbruine kleur en de schuine schaduwlijnen over het gevelvlak. VPT leverde voor het gebouw het gevelsysteem dat speciaal voor dit werk gedetailleerd werd. 'Daarmee is het project uniek in zijn soort'. Totaal omvatte het werk circa 550 m2 blind gevelsysteem en 50 m2 gevelbekleding voorzien van een lasergesneden perforatie.

De schuine panelen werden gemonteerd in verschillende diepten, waardoor de gevel een dynamisch aanblik heeft. Door het integreren van deuren en ramen in het gevelsysteem heeft het metaal een monolithische schil gevormd. Het was een behoorlijke uitdaging om deze vorm in detaillering en mechaniek mogelijk te maken. Naast gevelbekleding in corten-staal, is VPT Versteeg innovatieve en creatieve partner in metalen gevel(cassette)systemen, met als specialisme complexe paneelvormen in staal of aluminium voor diverse toepassingen op woningen, bedrijfspanden, overheidsgebouwen en geluidsschermen.

Hij vormt samen met technisch directeur Bart Wijnveen (vierde generatie) de directie. “Met een eigen tekenkamer, productieafdeling en montagedienst zijn we flexibel en is het snel schakelen. We denken in oplossingen.

‘Gaat niet, bestaat niet’, zo luidt onze slogan.” Er wordt goed geluisterd naar de wensen van de opdrachtgever en gezocht naar een optimale mix van functionaliteit en esthetiek. Actuele referentieprojecten van Wijnveen Aluminiumbouw zijn de nieuwbouw van het Fugro TechCenter in Nootdorp en de renovatie/nieuwbouw van gebouw 55 op de Koning Willem III-kazerne in Apeldoorn.

Koning Willem III-kazerne Bij het gebouw op de Koning Willem III-kazerne is eveneens een topprestatie geleverd. Het originele aanzicht moest worden behouden, zo kwam naar voren in het ontwerp van het Ministerie van Defensie (Dienst Vastgoed). Dit kon bouwkundig worden bereikt door veel plaatwerk toe te passen om aansluiting met de gevelelementen te realiseren. Deze elementen zijn door Wijnveen geleverd en gemonteerd. Daarnaast zijn ook hier verschillende Schüco-raamsystemen in het project verwerkt. Het gaat om vliesgevelsystemen (FW 50+ en FW 50SG), raamsystemen (AWS 65), deurpartijen (ADS 65). Het bedrijf is ook verantwoordelijk voor de speciale zonweringselementen in de vorm van horizontale lamellen in de rasters.

“De afwijkende maatvoering was een uitdaging. Daar waren in de handel geen standaardproducten voor. Vandaar dat we ze zelf hebben ontworpen en gemaakt. Dat kan omdat we alles onder één dak hebben. Het is onze kracht.”

Informatie Wijnveen Aluminiumbouw levert vliesgevels, ramen en deuren (in staal en aluminium), serres, panelen, automatische schuifdeuren en tourniquets, brand- en inbraakwerende puien, zonwering en rolluiken en complete gevels. 'Het bedrijf doet nooit concessies aan de geleverde kwaliteit. De producten zijn gegarandeerd goed tot in lengte van jaren. Meedenken is een sterk punt en afspraak is afspraak'.

BOUWEN AAN MONUMENTEN

131

Wist u dat:

Smitsair gebouwen in zijn waarde laat? smitsair.nl De verzonken dakkappen van Smitsair zijn uniek in zijn soort.

Met dit product kunt u lucht toe - of afvoeren wanneer de toelaatbare hoogte op het dak beperkt is. De architectonische lijnen van een gebouw blijven met de verzonken dakkap optimaal behouden.

Kwaliteit op Maat.

Smitsair sinds 1945 specialist in Luchttechniek

Constructieve ontwerpers met oog voor detail Als onafhankelijk adviesbureau zijn wij als sinds 1973 gespecialiseerd in beton-, staal- en houtconstructies, funderingen, geotechnische constructies. Tot onze opdrachtgevers behoren o.a. architectenbureaus, aannemingsbedrijven, staalconstructiebedrijven, projectontwikkelaars, woningstichtingen, groot-winkelbedrijven, par ticulieren en de industrie.

Rhenen, 0317-681100, www.roekel.nl

geniaal met staal Constructies, Trappen, Bruggen, Specials

Bobinestraat 44 3903 KG Veenendaal 0318 51 20 26 www.metaluniek.nl

APELDOORN | Koning Willem III-kazerne

Projectinfo STAAL EN MEER...

"Bij Metaluniek Staalspecialisten, met name actief in de sectoren bouw en infra, kunt u terecht voor een totaalpakket als het gaat om producten van staal. Maar juist ook voor producten die naast staal bestaan uit andere onderdelen. Glas en hout bijvoorbeeld. Maar ook natuursteen, beton, kunststof, et cetera. Wij zorgen zelf voor de afstemming en montage van de diverse onderdelen, zodat onze opdrachtgevers hier geen omkijken naar hebben. Dat is de meerwaarde van Metaluniek Staalspecialisten."

"Het project KW III is hier een prachtig voorbeeld van. Tijdens het begin van de renovatie hebben we de complete staalconstructie van gebouw 55 geleverd en aangebracht. Daarnaast mochten we ook de exclusieve trappen plaatsen. Deze esthetisch fraaie trappen zijn uitgevoerd in gepoedercoat staal gecombineerd met glas en RVS. De fraaie corten-stalen loopbrug is eveneens door ons vervaardigd, inclusief de kunststof dekdelen en de hardhouten leuningen. Een fraai voorbeeld is ook de unieke schuifpoort bekleed met corten-staal, geheel geïnstalleerd inclusief de elektronische bediening. Nog een aantal onderdelen zijn: de roostervloeren voor de installaties, de staalplaten plafonds voor de schietbanen, stalen frames ter plaatse van de simulatieruimte en een groot aantal functionele trappen.

Al met al een mooi project, waarbij de meerwaarde van het bieden van ons totaalpakket duidelijk naar voren kwam."

Projectinfo CONSTRUCTIE-ADVIEZEN CALCULATIE, WERKVOORBEREIDING EN UITVOERING “Van Roekel & Van Roekel is een ingenieursbureau met een praktische insteek en een sterk economisch besef. Om deze reden heeft Burgland Bouw ons ingeschakeld bij de calculatie en uitvoering van de Koning Willem III Kazerne in Apeldoorn. Ook veel architecten en particuliere opdrachtgevers weten onze kwaliteiten op dit gebied te waarderen.”

Het project is opgedeeld in een renovatiedeel en een nieuwbouwdeel.

Voor het renovatiedeel is advies uitgebracht voor diverse constructieve aanpassingen, waaronder het aanbrengen van kelders onder de bestaande bebouwing. “Hierbij is proactief geadviseerd met betrekking tot de toe te passen grondinjecties. Het nieuwbouwdeel betreft een in-het-werk gestorte betonconstructie waarvoor wij in de diverse fasen adviezen uitgebracht hebben. Het betreft onder meer de berekening van de krimpwapening, de detaillering van de dilatatievoegen en het dimensioneren en optimaliseren van de trekankers en vloerwapening. Een grote uitdaging lag in het beperken van het bemalingsdebiet. Ondanks de ongunstige factoren zijn we hier toch goed in geslaagd.”

Projectinfo LUCHTTECHNIEK Smitsair BV is gespecialiseerd in het ontwerpen en produceren van maatwerkcomponenten ten behoeve van de luchttechniek. Doordat Smitsair BV alles in eigen huis uitvoert kan er zeer flexibel worden ingesprongen op klanteisen.

Voor de renovatie van de entreegebouwen heeft Smitsair BV het verzoek gekregen van DVD Directie Noord om mee te denken over luchttoevoer en –afvoervoorzieningen van de klimaatinstallaties in die gebouwen. In de oude situatie waren de gebouwen voorzien van dakkappellen. De wens was deze dakkappellen tijdens de renovatie te vervangen door luchttoevoer en –afvoervoorzieningen.

Smitsair BV heeft voor dit project speciale dakkappen ontworpen en geproduceerd die de vorm en uitstraling van de oude dakkappellen benaderen. De dakkappellen zijn opgebouwd uit doorlopende roosters zonder onderbroken te worden door hoekstijlen. De kappen zijn tevens uitgevoerd met lekgoten en een loodslabbe voor aansluiting naar de dakpannen. Ook bij de rest van de gebouwen is Smitsair BV betrokken geweest bij de luchttoevoer en -afvoervoorzieningen.

Bouwinfo OPDRACHT UITVOERING INSTALLATIES INFRA GEVELELEMENTEN BOUWKOSTEN BOUWPERIODE BVO

Ministerie van Defensie/EID DVD, Dir. Noord (tevens ontwerp) Burgland Bouw BV ITN installatietechniek BV VMV projecten BV Wijnveen aluminiumbouw € 17.972.000,24 maanden 5.560 m²

BOUWEN AAN MONUMENTEN

133

BOSAN UW PARTNER IN SPORTZAAL INRICHTING MET PASSIE INSPIRATIE EN GEDREVENHEID RICHTEN WIJ SPORTZALEN VOLLEDIG IN. WIJ HELPEN U VAN A TOT Z BIJ HET REALISEREN VAN UW IDEALE SPORTACCOMMODATIE. EN ZELFS DAARNA. WANT OOK VOOR HET VAKKUNDIG INSPECTEREN EN ONDERHOUDEN VAN UW SPORTACCOMMODATIE BENT U BIJ ONS AAN HET JUISTE ADRES. Bij ons begint alles met een juist advies. Een advies dat is afgestemd op uw wensen, uw sportaccommodatie en uw budget.

Als fabrikant van sporttoestellen en -materialen hebben wij het gehele proces in eigen beheer. Van advies en ontwerp tot en met de productie en het onderhoud. Doordat wij het gehele proces in eigen beheer hebben kunnen wij voorzien in klantspecifieke wensen en maatwerk leveren inzake bouwkundige voorzieningen. Ook kunnen wij onze sportinstallaties aanpassen aan uw wensen. Kortom, van Bosan mag u meer verwachten!

Heeft u een nieuw project, overweegt u de aanschaf van sportmateriaal of wilt u het onderhoud van uw sportaccommodatie uit handen geven? Neem dan vrijblijvend contact met ons op voor meer informatie en een advies op maat.

T: +31 (0)53 57 23 115 E: info@bosan.nl

www.bosan.nl

APELDOORN | Koning Willem III-kazerne

SPORTHALINRICHTING Iedereen die bij de marechaussee wil gaan werken volgt de opleiding aan het Opleidings-, Trainings- en Kenniscentrum Koninklijke Marechaussee (OTCKMar) in Apeldoorn. Voor de operationele inzet is een goede fysieke en mentale fitheid van militairen een vereiste. Juist daarom is er een sportaccommodatie aanwezig. Burgland Bouw en Bosan hebben deze samen gerealiseerd.

Burgland Bouw BV heeft de opdracht voor de renovatie en nieuwbouw gebouw 55 op de KW III Kazerne te Apeldoorn verkregen van het Ministerie van Defensie via een aanbestedingsprocedure. De sporthalinrichting was een stelpost binnen de opdracht van Burgland Bouw. Deze stelpost is in overleg met het Defensie ingevuld door Bosan omdat zij een contract hebben voor de levering en het onderhoud van alle sportzaalinrichtingen in binnen- en buitenland. De Koning Willem III Kazerne is overigens niet het eerste nieuwbouwproject dat Bosan voor het Ministerie van Defensie heeft gerealiseerd. Zo zijn er door Bosan diverse sportaccommodaties gerealiseerd, onder andere bij de KMar in Zwolle, de KMar in Badhoevedorp en de Landmacht in Zoutkamp.

SPORTHAL EN 3 DOJORUIMTES “De Koning Willem III Kazerne bevat een sporthal en 3 dojoruimtes, vertelt verkoopleider Ruud Plas van Bosan. “De sporthal is door de twee scheidingswanden in drie zaalcompartimenten op te splitsen en is volgens militaire begrippen ingericht. Dit vertaalt zich onder andere in het aantal draaibare klimrekken en de posities van de klimrekken, die in combinatie met de hijsunits te gebruiken zijn. Door de bijzondere positionering van de nooddeuren was het niet mogelijk om de klimrekken obstakelvrij weg te werken middels de gebruikelijke twee deuren. Daarom hebben wij, om te voldoen aan het programma van eisen, één grote deur geplaatst die het klimrek afschermt.

Naast de klimrekken beschikt de sporthal over uiteenlopende sportvoorzieningen.

Zo is er een klimtouwinstallatie, elektrische hijsunits en een rekstokinstallatie.

Maar ook een volledige grote klimwand van 12 meter breed en 8 meter hoog met uitbouw en diverse hellingshoeken. Een van de 3 dojoruimtes is voorzien van een uniek railsysteem voor de boksstootzakken, waardoor deze eenvoudig en

De militair geoutilleerde sporthal is in zaalcompartimenten op te splitsen

ARBO-technisch verantwoord in de sportzaal gepositioneerd kunnen worden. De bijzondere tatami (vloer) is uitgevoerd in de blauw-gele kleurstelling van de Koninklijke Marechaussee met 4 werkvlakken.”

CONSTRUCTIEVE SAMENWERKING Dennis Mentink, de projectleider van Burgland Bouw, had tijdens dit project veelvuldig contact met Jeroen Oldenhof, de projectleider van Bosan. Samen kijken ze terug op hun constructieve samenwerking. “Al in een vroeg stadium zijn de vloer- en wandsparingen evenals de overige bouwkundige voorzieningen gecoördineerd met Bosan”, vertelt Dennis Mentink. “Door het goede onderlinge overleg in het voortraject verliep de voor- en afmontage van de sporthalinrichting vlekkeloos in het bouwproces.” Jeroen Oldenhof voegt hieraan toe dat hij juist in een heel vroeg stadium is aangeschoven bij bouwvergaderingen zodat de bouwkundige voorzieningen, de positionering van de inbouwnissen, de posities van de klimrekken en de voeding voor de stopcontacten tijdig besproken konden worden. “Burgland Bouw heeft al deze punten meegenomen in de betonnen wanden, met als resultaat dat alles nu obstakelvrij is. Bovendien heeft Burgland Bouw de plafondinstallaties mooi geïntegreerd in de staalconstructie zodat de obstakelvrije hoogte van 7 meter gewaarborgd bleef.”

Dennis Mentink vult aan: “Ook tijdens het bouwproces waren er bij Bosan nog aanpassingen mogelijk in de kleurstelling van de inbouwnissen ten behoeve van de klimrekken en de klimwand, waardoor het resultaat er zeker mag zijn. Burgland Bouw is erg content met de samenwerking zoals deze er met Bosan is geweest gedurende het gehele proces.” Ook Jeroen Oldenhof kijkt tevreden terug en is duidelijk enthousiast over de samenwerking en het resultaat. ❚

BOUWEN AAN MONUMENTEN

135

PLAATSNAAM OUD AMELISWEERD | Projectnaam | Koetshuis

Tekst: Henk Geist Beeld: BURGY Bouwbedrijf

Van koetshuis tot bezoekerscentrum

Het koetshuis op het landgoed Oud-Amelisweerd bij Utrecht ondergaat een ingrijpende restauratie en verbouwing. Daarmee wordt het monument uit 1770 geschikt gemaakt voor de nieuwe functie als bezoekerscentrum voor het naastgelegen museum in het landhuis Oud-Amelisweerd.

De gemeente Utrecht wil het landhuis openstellen voor publiek zodat meer mensen dit unieke gebouw kunnen bezoeken.

Het koetshuis moet daarbij dienst gaan doen als entreegebouw en informatiecentrum. Het is een groot rechthoekig gebouw met van oorsprong een koetsgedeelte, een koetsierwoning, een aantal kleinere dienstwoningen, een paardenstal en een veldkeuken. In de nieuwe situatie komt een ontvangstruimte met kaartverkoop en een museumwinkel, de Veldkeuken en de paardenstal worden ingericht als horecagedeelte. Verder voorzien de plannen onder meer in een leeskamer, een educatieve ruimte en een zaal waar lezingen kunnen worden gehouden. In een nieuw bijgebouwtje wordt een toiletvoorziening gemaakt, zoals van oudsher het toilet zich in een buitengebouwtje bevond.

136

BOUWEN AAN MONUMENTEN

Het koetshuis is ongeveer gelijktijdig gebouwd met het landhuis, maar het bevat nog restanten van een ouder, zeventiendeeeuws woonhuis. In de loop der eeuwen heeft het gebouw een aantal aanpassingen ondergaan, waarbij in 1976 een grote verbouwing is uitgevoerd, vooral op de zolderverdieping. Daarbij is toen de zakgoot in de lengte-as van de kap verwijderd en kreeg het koetshuis een plat dak.

Bij de huidige restauratie, uitgevoerd door BURGY Bouwbedrijf uit Leiden, wordt deze zakgoot of Keulse goot weer in oude luister hersteld, waarbij het platte dak evenwel gehandhaafd blijft. "We maken onder het platte dak weer twee puntdaken, zoals het altijd was", zegt Arjan Pret namens BURGY Bouwbedrijf. "In de nieuwe tussenruimte die ontstaat tussen

de twee kappen is de luchtbehandelingsinstallatie weggewerkt. Het platte dak dient nu als overkapping van deze installatie.

Dat is een win-winsituatie: de kappen zijn hersteld en de luchtbehandelingskasten zijn netjes weggewerkt."

Tegelijkertijd wordt het dakbeschot geheel vervangen. Pret: "De multiplex platen die bij de restauratie in 1976 zijn aangebracht halen we weg en we herstellen de originele sporenkap. Daarbij worden de sporen volgens de oorspronkelijke maatvoering weer aangebracht en afgedekt met vuren dakdelen en een isolatielaag." De vloer van de eerste verdieping is vanwege houtrot geheel verwijderd en vervangen door een nieuwe houten vloer. Bij de ruimte voor de lezingen wordt ter versteviging een stalen, goed geïsoleerde vloerconstructie aangebracht. ›

OUDPLAATSNAAM AMELISWEERD | Projectnaam | Koetshuis

Herleggen sporen en nieuw beschot

Voorbereiden betonnen vloer

BOUWEN AAN MONUMENTEN

137

OUD AMELISWEERD | Koetshuis

Projectinfo NOORDMAN HOUT LEVERT MAATWERK VOOR KOETSHUIS Het hout- en plaatmateriaal dat bij de restauratie van het koetshuis van Oud-Amelisweerd wordt toegepast is afkomstig van Noordman Hout in Leiden. "Wij kunnen maatwerk leveren als het om restauratiewerk gaat", zegt directeur Joep Noordman. "Bij het koetshuis ging het vooral om de daksporen en het dakbeschot met een afwijkende maatvoering. Het dakbeschot bestaat uit bredere delen Scandinavisch vurenhout. Bij brede delen heb je een groter risico op krimp en uitzet. Door speciale profilering van de planken kunnen we voorkomen dat door krimp van de delen kieren ontstaan."

KWALITEIT ALS AMBACHT

Restauratie is volgens Noordman geen standaardwerk. "Je komt heel vaak een oude maatvoering tegen die nu niet meer standaard is. Je hebt dan een machinepark nodig om afwijkende maten te kunnen leveren en om een profilering aan te kunnen brengen die past bij het te restaureren gebouw. Je moet - als de opdrachtgever dat wil - ook de houtsoorten kunnen leveren die vroeger werden gebruikt. Wij beschikken daarvoor over een groot assortiment en hebben ook toegang tot de juiste leveranciers. En we beschikken over medewerkers die ervaring hebben in het beoordelen van hout. Restauratie is voor ons een tak van sport die we goed beoefenen en waar we ons thuis in voelen. We hebben bijvoorbeeld voor de restauratie van de Pieterskerk in Leiden zware eikenhouten balken geleverd. Niet voor niks staat op ons terrein de Heesterboom, onze eigen houtzaagmolen uit 1804, waar af en toe nog op windkracht wordt gezaagd."

Van Tol Isolatie: Groothandel in dak- en

wandbekledingsplaten en isolatiematerialen voor de bouw Al meer dan 35 jaar zijn wij toonaangevend in de bouwisolatiewereld.

Wij helpen professionele verwerkers, in zowel de sectoren nieuwbouw, renovatie als na-isolatie, bij de juiste samenstelling van het toe te passen isolatiepakket. Naast isolatiematerialen voor de bouw leveren we ook dak- en wandpanelen, dakramen, koepels en vele andere bouwgerelateerde artikelen.

Van Tol Isolatie maakt onderdeel uit van SIG Benelux, één van de grootste toeleveranciers van specialistische producten voor de bouwnijverheid en industrie.

Als onderdeel van de SIG Group hebben wij zusterbedrijven in onder andere België, Duitsland, Frankrijk, Engeland, Ierland en Polen.

Van Tol Isolatie ● Harsweg 12 ● 2461 EZ TER AAR T. 0172 - 60 36 42 ● F. 0172 - 60 39 60 ● E. info@tolisolatie.nl ● www.tolisolatie.nl

138

BOUWEN AAN MONUMENTEN

071 - 531 64 31 WWW.NOORDMANHOUT.NL

OUD AMELISWEERD | Koetshuis

Schuine liplas met geisoleerde en staalversterkte vloer, nieuwe indeling en vuren dakdelen

Projectinfo

Vuren dakdelen, nieuwe indeling en schip

Herleggen sporen

Balkenkoppen die waren aangetast door houtrot zijn aangeheeld met een schuine liplas.

De twee karakteristieke dubbele deuren van de koetsenstalling, gelegen in het midden van het pand, worden gerestaureerd.

In de dagmaat van de originele kozijnen komen stalen kozijnen met vrijwel geheel glazen puien. Deze achterzetpuien moeten zorgen voor voldoende lichtinval en isolatie van de ontvangstruimte die wordt ingericht in de koetsenstalling. De klinkervloer uit de achttiende eeuw blijft liggen. Een nieuwe stalen trap met bordes voert de bezoekers straks naar de eerste verdieping. Pret: "Door het gebruik van staal en glas is door de architect bewust gekozen voor een contrast tussen oud en nieuw. Dan kun je duidelijk zien dat het

om een eigentijdse aanvulling gaat. Zo zijn er een paar nieuwe deuropeningen gemaakt die ook stalen kozijnen krijgen."

Het monument krijgt nog een aantal moderne toevoegingen. De klinkervloer in de paardenstal is verwijderd om hier een betonvloer met vloerverwarming te maken.

De betonvloer wordt weer afgedekt met half zo dikke klinkers. In deze toekomstige horecaruimte vallen nog steeds een aantal achttiende-eeuwse voederbakken en trierpalen te bewonderen. De Veldkeuken krijgt een kunststof harsvloer om te voldoen aan de voorschriften op het gebied van hygiëne en dit zeventiendeeeuwse deel wordt ook uitgerust met een grote afzuiginstallatie, waarvan de warmte door de luchtbehandelingskasten wordt teruggewonnen. ❚

Bouwinfo OPDRACHT Gemeente Utrecht ONTWERP K.C. van den Ende, Den Haag CONSTRUCTIE De Prouw BV, Bunnik ADVIES Spelbrink, Eemnes (E-installaties); Bordewijk, Wolfheze (W-installaties) UITVOERING BURGY Bouwbedrijf, Leiden INSTALLATIES Andriessen, IJsselstein (E); Campus, Barneveld (W) BOUWPERIODE najaar 2013 – eind 2014

KENNISBANK VOOR THERMISCHE ISOLATIEMATERIALEN Bij de renovatie van een koetshuis zoals Oud-Amelisweerd speelt isolatie een belangrijke rol. SIG M. van Tol Bouwisolatie was hier de adviseur en leverancier van de toegepaste thermische bouwisolatiematerialen.

“Juist in de thermische isolatiematerialen zijn we onderscheidend”, vertelt Bas van Zijl, vestigingsmanager M. van Tol Bouwisolatie in Ter Aar. “We opereren namelijk al meer dan 35 jaar in deze specifieke tak van sport. Dat heeft ons een schat aan kennis en ervaring opgeleverd. Daarbij zijn we sinds 2012 onderdeel van de Engelse beursgenoteerde organisatie ‘SIG Group’. Deze heeft bedrijven in vijftien Europese landen en behoort tot de grootste toeleveranciers van specialistische producten voor de bouwnijverheid en industrie. Dit heeft onze kennis nog eens extra versterkt.

Steeds vaker worden we gezien als een kennisbank op het gebied van thermische isolatie.”

Bij thermische isolatiematerialen valt te denken aan glaswol, steenwol, xps en pir. Professionele verwerkers die op zoek zijn naar het beste isolatiemateriaal voor een specifiek project, winnen bij SIG M. van Tol Bouwisolatie deskundig advies in. “In de formulering van het advies zijn alle facetten meegenomen”, vertelt Van Zijl. “We geven aan welk isolatiemateriaal het meest geschikt is. Maar we geven ook de isolatiewaarde aan die hiermee wordt bereikt, de prijs, de leveringstijd en de beste verwerkingsmethode. We kunnen meedenken over akoestiek, brandveiligheid, de invloed van vocht en meer.” Naast isolatiematerialen voor de bouw levert SIG M. van Tol Bouwisolatie dak- en gevelpanelen, dakramen, koepels en andere bouwgerelateerde artikelen.

BOUWEN AAN MONUMENTEN

139

BERGEN OP ZOOM | De Zeeland

Tekst: Liliane Verwoolde Beeld: Mies Architectuur

Suikerfabriek uit de twenties wordt eigentijds winkelcentrum ‘De Zeeland’ is een van de oudste en grootste suikerfabrieken in het West-Brabantse kleigebied. Vanaf 1988 vraagt de gemeente Bergen op Zoom zich af wat zij met het gebouw zal doen. Wat is een geschikte bestemming voor het kolossale pand? Skihal, kunsthal, poppodium? De vraag is inmiddels beantwoord. De Zeeland is getransformeerd tot een eigentijds winkelcentrum, maar met behoud van de roots van het pand.

Het totale restauratieproces krijgt vorm door de intensieve samenwerking van opdrachtgever Gebouw De Zeeland Bergen op Zoom, architectenbureau Prent, Mies Architectuur en aannemersbedrijf Cauwenborgh. Partijen beginnen met een inventarisatie van het gebouw dat stamt uit 1921. Ze kijken voorbij de

Een binnenstraat voorzien van een glazen entreepui ontsluit de nieuwe winkels en verbindt de voor- en achterzijde

140

BOUWEN AAN MONUMENTEN

desolate toestand van het monument, laten zich niet beïnvloeden door graffiti, scheefstand, asbest, zwervers en junks en komen dan tot de conclusie dat De Zeeland nog steeds kwaliteit heeft.

Restauratie is de moeite waard. Maar er is wel haast geboden. Als een begroting voor het cascoherstel en de vergunningen

vóór het najaar 2009 geregeld zijn, biedt de provincie Noord-Brabant een stevige subsidie.

KORTE LIJNEN Binnen het team ontbreekt de hoofdaannemer. Opdrachtgever Gebouw De Zeeland Bergen op Zoom houdt zelf de

BERGEN PLAATSNAAM OP ZOOM| |Projectnaam De Zeeland

De Zeeland moet nog officieel worden geopend

touwtjes in handen en selecteert zelf de onderaannemers voor het ambitieuze project. Architectenbureau Prent wordt verantwoordelijk voor de restauratie van het pand, Mies Architectuur voor de inrichting, uitbreiding en het interieur van het gerestaureerde monument.

“Het ontbreken van een hoofdaannemer zorgde voor korte lijnen”, vertelt Michel Richter van Mies Architectuur. “Grote beslissingen werden tijdens de ochtendkoffie genomen. Het was ook mooi om te zien hoe de opdrachtgever steeds meer betrokken raakte bij het project.”

In deze bevlogenheid verandert de overkoepelende doelstelling ‘sober en doelmatig’ regelmatig in ‘aantrekkelijk en kwalitatief ’.

HET CREATIEVE PROCES De aanwezige fundering bestaat uit niet minder dan 3.000 houten palen, maar de kwaliteit ervan laat zich moeilijk inschatten. Edzard Prent van Architectenbureau Prent: “Daarom is de fundering aangevuld met betonpalen voor de nieuwe vloeren in het gebouw.

Het was soms zoeken naar een plekje.

Daarna hebben we gezocht naar de toe-

komstige indeling van de drie bouwvolumes. Dat was een intensief proces, waarbij iedereen zijn kwaliteit inbracht. In die periode was er ook continu contact met de monumenten- en welstandscommissie van de gemeente. Dankzij dit gezamenlijke, creatieve proces zijn de karakteristieken van het oorspronkelijke gebouw behouden gebleven.” Een belangrijke ontwerpbeslissing is de verbindingsstraat die als centrale as de nieuwe winkels ontsluit en ook de voor- en achterkant van het enorme fabrieksterrein verbindt.

BEELDBEPALENDE INGREPEN Vóór de restauratie maakt het gebouw een gesloten indruk. Veel kozijnen van De Zeeland zijn in de loop der jaren dichtgemetseld of gebarricadeerd. “Een van de meest beeldbepalende reconstructies was het wegbreken van de dichtgemetselde gevelopeningen en het dichtmetselen van niet-oorspronkelijke geveldoorbraken”, vertelt Hans Smeenk van aannemersbedrijf Cauwenborgh.

“We hebben hiervoor speciaal stenen laten bakken in een kolengestookte oven, waardoor de maat en de kleurschakering van oude en nieuwe stenen naadloos op elkaar aansluiten. ›

BOUWEN AAN MONUMENTEN

141

BERGEN OP ZOOM | De Zeeland

Foto's: Peter Pernet, Sira-Multimedia

” De gevelopeningen zijn voorzien van aluminium kozijnen die de uitstraling hebben van weleer en voldoen aan de duurzaamheidseisen van nu. Ook de glazen toegangshal, het herstel van regenpijpen, ankers, siermetselwerk en de gereinigde gevels zorgen ervoor dat De Zeeland stap voor stap in oude glorie wordt hersteld.

IN SPAGAAT “Bij herbestemmingen zit je voortdurend in een spagaat”, bekent Smeenk. “Aan de ene kant moeten alle beslissingen vanuit het monument bezien verantwoord zijn.

Aan de andere kant moeten ze aan de huidige constructieve eisen voldoen. De stalen spanten waren bijvoorbeeld onderdeel van de monumentale constructie van het pand. Maar voldeden deze nog?

Konden de penanten in de gevels – bij de inrichting van de verbindingsstraat – de knikbelasting nog aan? Uiteindelijk hebben we de nieuwe vloeren aan de penanten gekoppeld. We hebben ook veel schade aangetroffen, veroorzaakt door roestend ijzer. Overal waar het om constructief metaal ging, is dit metaal vrijgemaakt, geconserveerd en teruggezet. Aan de andere kant wil je dat zo’n gebouw zijn verhaal kan blijven vertellen zonder teveel ingrepen en liefst op een esthetisch verantwoorde manier.”

DOOS-IN-DOOSCONCEPT Vanwege de bouwfysische en monumentale waarden van het oorspronkelijke gebouw is gekozen voor een ‘doos-indoosconcept’. ›

Projectinfo VOLOP TRANSPARANTIE DANKZIJ COMPLEX GLASPAKKET De Zeeland was een tussen 1917 en 1929 actieve suikerfabriek in Bergen op Zoom. Nadien kende het pand allerlei gebruikers. Na enkele jaren leegstand is het nu verbouwd tot winkelcentrum, gelegen aan de rand van de stad. Scheuten Absoluut Glastechniek leverde diverse glassystemen, onder meer voor de imposante entreepui.

Het gemeentelijk monument stond al enkele jaren leeg en was langzaam verworden tot bouwval toen ontwikkelaar Gebri International zich bij de gemeente meldde met plannen voor een herontwikkeling van het gebouw. Het plan behelsde het realiseren van circa 20.000 m2 grootschalige detailhandel en 3.000 m2 voor een AH XL. Drie jaar geleden werd met het strippen van het gebouw begonnen, tot alleen de buitengevels nog overeind stonden.

Daarna volgde de bouw van een karakteristieke winkelomgeving.

Voor de realisatie van dat winkelcentrum werd Scheuten Absoluut Glastechniek – dochter van Scheuten Glas – gevraagd om diverse glassystemen te leveren, onder meer voor de entreepui, de daklichten en de balustrades.

Zeker de pui was een complexe opgave, vertellen senior projectleider Frits Tetenburg, CEO Hans Willemsen en bedrijfsleider Tom van der Heijden. “Daarbij ging het om ruiten van zo’n 5.50 meter breed en 2.50 meter hoog, met een gewicht van zo’n 1.000 kilogram per stuk. Die zijn niet met klemmen bevestigd maar verlijmd, een nietalledaagse oplossing. Voor de bovenste rij is gebruik gemaakt van gehard glas, beneden hebben we met het oog op de veiligheid dubbelgelaagde ruiten toegepast. Het systeem is met een u-waarde van 1.1 bijzonder goed geïsoleerd.”

Het resultaat is een mooie strakke pui. Frits Tetenburg geeft aan dat er tijdens de uitvoering zonder bestek werd gewerkt. “Een bijzonder aspect. Gebri zorgde voor een eigen uitvoerder en alle zaken en detailleringen werden tijdens het werk opgelost.” Scheuten deed onder meer de engineering voor het glas en zorgde voor een zorgvuldige verlijming, aldus Hans Willemsen. “Nogmaals, het is een werkwijze die niet vaak wordt toegepast en die lang niet iedereen beheerst. Wij hebben wel alle kennis en ervaring om het goed uit te voeren.” Dat gebeurde in nauwe samenwerking met de staalleverancier, merkt Tom van der Heijden op. “Je kunt niet zomaar gaan verlijmen, maar moet onder meer goed kijken naar de ondergrond. Daarom hebben we eerst samen met de staalfabrikant proeven gezet.”

Het toepassen van de brede kennis om zo tot een creatieve oplossing te komen, is een van de onderscheidende kenmerken van Scheuten Absoluut Glastechniek, merkt Frits Tetenburg tot slot op. “We leveren niet alleen uiteenlopende glasproducten, we kunnen op een heel brede wijze technische glasprojecten invullen. Niet alleen door ze uit te voeren, maar ook met design, advies en engineering. We ontzorgen de klant als het ware, verzorgen indien gewenst het vergunningentraject, doen nazorg en het onderhoud – turnkey-oplossingen dus. Dat zorgt voor tevreden klanten en daar zijn we trots op.”

BOUWEN AAN MONUMENTEN

143

Creatief in Liftenbouw Lödige Benelux is een zelfstandige ondernemening en specialist op het gebied van lifttechnieken zoals personen- en goederenliften, goederenheffers, vloerluikheffers en speciaalbouw.

Naast een totaal programma en klantspecifieke producten biedt Lödige service, onderhoud en renovatie. Niet alleen voor de eigen liften, maar ook aan liften van derden. Ook dat betekent dat de opdrachtgever nog slechts te maken heeft met één anspreekpunt. Alles verzorgd door eigen monteurs, die de installaties op en top kennen.

Lödige BeneLux CErTifiCEriNg Lödige Benelux is gecertificeerd volgens iSO 9001, module H richtlijn Liften,

Kasteleinenkampweg 14 | Postbus 3057 NL-5203 DB `s-Hertogenbosch

iSO 14001, OHSAS 18001, NEN EN 13015, de machinerichtlijn 2006/42/Eg,

Telefoon: Telefax:

+31 (073) 624 93 00 +31 (073) 624 93 10

VCA** dit alles ten behoeve van de eigen productontwikkeling, montage en service.

E-mail:

lodige@lodige.nl

teChnoLogy in Motion

www.lodige.nl

BERGEN PLAATSNAAM OP ZOOM| |Projectnaam De Zeeland

Authentieke speerpuntlocatie op voormalig fabrieksterrein

                    

Alle wanden staan achter de bestaande gevels van het gebouw, waardoor deze een hoge isolatiewaarde krijgen. Het nieuwe dak is geïsoleerd en de installaties zijn duurzaam. Dit is terug te zien in de LED-verlichting en de WKO-installatie voor verwarming en koeling. Twee centrale roltrappen en vier liften vervoeren de bezoekers van verdieping naar verdieping. Wim Kolsters van Lödige Industries: “Het gebouw heeft nu drie goederenliften met een flink hefvermogen, zodat de commerciële entiteiten apart ontsloten kunnen worden. Ook de personenliften zijn fors, zodat er ruimte is voor kinderwagens en meer.”

Op dit moment verkeert het laatste gedeelte in de afbouwfase. De Zeeland wacht nog op haar officiële heropening, maar betekent nu al een impuls voor de omgeving. Een aantal grote en kleine volumes achter De Zeeland krijgt ook een winkelbestemming en zal in stijl en sfeer worden afgestemd op De Zeeland. ❚

Bouwinfo OPDRACHT Gebouw De Zeeland Bergen op Zoom ONTWERP Architectenbureau Prent, Oosterbeek; Mies Architectuur, Ede ADVIES Peters & van Leeuwen, Gouda UITVOERING Aannemersbedrijf Cauwenborgh, Bergen op Zoom INSTALLATIES Hoppenbrouwers, Udenhout (E); Technisch Bureau Visser-Holding, Poortvliet (W)

LIFTEN Lödige Benelux BOUWKOSTEN € 20 miljoen BOUWPERIODE december 2009 – mei 2014

BOUWEN AAN MONUMENTEN

145

PLAATSNAAM||Nowadays AMSTERDAM Projectnaam Tekst: Henk Geist Beeld: Rijnboutt Architecten; Robert A. M. Stern

GROOTSCHALIGE RETAIL-IMPULS VOOR HET DAMRAK Op een steenworp afstand van de Dam is eind vorig jaar begonnen met een van de grootste retail-herontwikkelingen van Nederland in dit decennium. Onder de naam Nowadays worden de twee voormalige C&A-panden aan het Damrak en de Nieuwendijk getransformeerd tot bijna 27.500 vierkante meter winkelruimte en wordt de passage tussen beide straten vernieuwd De blikvanger van dit project van vastgoedvermogensbeheerder Bouwinvest en projectontwikkelaar Top Vastgoed vormt Damrak 70, het warenhuis en voormalig hoofdkantoor van C&A. Met een luchtbrug was Damrak 70, een karakteristieke schepping uit de jaren zestig, verbonden met het daarachter gelegen pand Nieuwendijk 196. In dit laatste pand waren onder meer ook kantoren van C&A ondergebracht. Daarna betrok de Rijksgebouwendienst het gebouw van vijf kantoorverdiepingen met op de begane grond nog een strook winkelruimte. "Na het vertrek vorig jaar van de Rgd vroeg deze locatie om een nieuwe impuls. We zijn toen na gaan denken wat we met de twee panden op deze A1-locatie moesten doen", zegt Wim-Jaap Eising, assetmanager winkels bij Bouwinvest. "Herontwikkeling bleek het handigst, de vele vierkante meters kantoor waren niet meer in te vullen; het verkeerde product op deze locatie. Voor de planvorming hebben we een team met specialisten van onder meer Top Vastgoed en FiMek Estate ingeschakeld. We hebben onderzocht wat er moest gebeuren om de panden te laten voldoen aan de eisen van de tijd en om retail mogelijk te maken. Wij willen vooral de grote internationale retailers hiernaartoe halen. Zij zoeken al jaren in Amsterdam naar voor hen geschikte winkelruimte. In Amsterdam heb je vooral kleinere winkelruimtes, maar de internationale ketens willen in de hoofdstad grote ruimtes voor hun flagship stores, het liefst ook nog in een herkenbaar Amsterdams pand."

146

BOUWEN AAN MONUMENTEN

FUNDERING Het onderzoek resulteerde in een verschillende bouwaanpak van beide panden. Eising: "Het gebouw aan de Nieuwendijk was qua verdiepingshoogte niet geschikt voor retail. Daarom brengen we hier de vijf verdiepingen terug tot drie winkelverdiepingen met een grote vrije hoogte." Het pand wordt daarvoor grotendeels gesloopt, op de zijmuren, de beganegrondvloer en fundering na. "De schil naar de belendingen laten we intact", zegt Han Fijen van FiMek, het bureau dat het projectmanagement van Nowadays voor haar rekening neemt. "Dat is wel zo verstandig gezien de staat van de naastgelegen panden, ook al vraagt het speciale stut- en sloopmaatregelen. De structuur van het nieuwe gebouw is geĂŤnt op de bestaande fundering. We plaatsen op de huidige fundering een stalen constructie, met als voordeel dat we ook snel en licht kunnen bouwen." Het pand Damrak 70 kan binnen het bestaande casco worden herontwikkeld. Tijdens de verbouwing kun je in het warenhuis van C&A blijven winkelen.

Fijen: "Dat is een enorme logistieke puzzel, waarvoor we een uitgebreid stappenplan hebben gemaakt. Om te kijken welke stappen we moeten maken hebben we het gebouw eerst helemaal met 3D-modellen in kaart gebracht. Dankzij het stappenplan houdt C&A altijd een acceptabele winkelruimte over tijdens de verbouwing." De tien roltrappen worden verwijderd, er komen er 25 terug. Daarvoor moeten nieuwe sparingen in de vloeren worden aangebracht, hetgeen aanvullende staalconstructies

AMSTERDAM | Nowadays

noodzakelijk maakt. Het aantal liften wordt uitgebreid van drie naar acht, de plattegronden worden gewijzigd en alle installaties vervangen. Naast C&A vestigt zich hier straks de Primark.

Met 8.800 vierkante meter winkelvloeroppervlak wordt het de grootste vestiging van deze keten in Nederland. De winkelruimte strekt zich uit van de kelder tot de vijfde verdieping, de zesde en zevende verdieping worden als secundaire ruimte gebruikt (o.a. opslag, kantoor en technische ruimten).

PASSAGE Aanvankelijk was het de bedoeling om de Beurspassage, die het Damrak door het gebouw heen verbindt met de Nieuwendijk, op te heffen. Na overleg met omwonenden, die veel gebruik maken van deze verlichte en veilige doorgang, is besloten de passage te handhaven. De passage wordt wel verlegd naar de zijkant van het gebouw, wordt veel hoger (minimaal acht meter) en krijgt een chique uitstraling dankzij ronde bogen en grote lampen. Een van de drie entrees van de Primark ligt aan deze passage. Beide panden krijgen een geheel nieuw uiterlijk. Eising: "De herontwikkeling stelde ons voor de bijzondere opgave om binnen de bestaande percelering in de historische binnenstad iets nieuws te maken. Naar een ontwerp van Rijnboutt Architecten krijgt het pand aan de Nieuwendijk grote glazen puien over de gehele gevelhoogte. Het refereert aan een pand dat hier begin vorige eeuw heeft gestaan. Daarmee laten we de historie van de plek terugkeren." Modeketen Zara gaat het grootste deel van dit pand huren.

De Amerikaanse architect Robert A. M. Stern is verantwoordelijk voor de nieuwe, zestig meter brede voorgevel van het gebouw aan het Damrak. Hij ontwierp een rijk gedetailleerde bakstenen gevel met een verticale geleding, geïnspireerd op de Amsterdamse School. Nowadays sluit ook aan bij de ambitie van de gemeente Amsterdam om het entreegebied van de stad vanaf het Centraal Station een nieuw gezicht te geven. De herontwikkeling gaat gelijk op met de aanleg van de Rode Loper, de nieuwe inrichting van het Damrak. ❚

Het pand aan de Nieuwendijk krijgt grote glazen puien over de gehele gevelhoogte

Projectinfo W-INSTALLATIES In het C&A-gedeelte van het pand aan het Damrak is Kemp Installaties BV verantwoordelijk voor de nieuwe verwarming-, luchtbehandeling- en sanitaire installaties. De werkzaamheden omvatten onder meer de aanleg van de hoofdtracé’s voor de luchtbehandeling, verwarming, koeling en het water. Ook de sprinklerinstallatie en de riolering worden vernieuwd en er komt een nieuwe regelinstallatie.

De grote uitdaging ligt volgens projectleider Roger Kamstra in het feit dat tijdens de verbouwing van het pand de C&A gewoon moet blijven doordraaien. "Dat betekent dat af en toe een complete verdieping van het warenhuis moet verhuizen - tijdelijk of definitief, en dat wij ervoor moeten zorgen dat dit ook precies volgens de planning gebeurt. Dat vraagt een heel gedetailleerde planning van welk deel van het gebouw wanneer klaar moet zijn, zodat we een ander deel weer aan kunnen pakken. Uitvoerig en gedetailleerd overleg met de bouwkundig aannemer, de adviseur, de elektricien en ook C&A zelf is daarvoor noodzakelijk."

Bouwinfo OPDRACHT Bouwinvest, Amsterdam ONTWIKKELAAR Top Vastgoed, Utrecht PROJECTMANAGEMENT FiMek Estate, Zaltbommel ONTWERP Rijnboutt Architecten, Amsterdam (Nieuwendijk) en Robert A. M. Stern, New York (Damrak)

ADVIES Huisman en Van Muijen, Den Bosch (installaties); IMd Raadgevende Ingenieurs, Rotterdam (constructies)

UITVOERING Bouwcombinatie De Nijs/Dura Vermeer BOUWPERIODE Nieuwendijk 196: november 2013 – januari 2015; Beurspassage blijft 'verlichte en veilige doorgang'

Damrak 70: maart 2014 – november 2015

BOUWEN AAN MONUMENTEN

147

PLAATSNAAM| |De ROTTERDAM Projectnaam Willemswerf

Tekst: Margot Visser Beeld: a.s.r. vastgoed vermogensbeheer

Nieuwe allure voor De Willemswerf

‘We houden Quist in ere en voegen iets nieuws toe’

Het markante kantoorgebouw De Willemswerf heeft in de loop der jaren flink wat van haar glans verloren. De kantoorvloeren zijn verouderd en de uitstraling is teveel naar binnen gekeerd. Eigenaar a.s.r. vastgoed vermogensbeheer besloot het tij te keren en begon met een grondige renovatie. In samenwerking met de oorspronkelijke architect Quist werd een nieuw concept ontwikkeld. Hiermee wordt De Willemswerf opnieuw op de kaart gezet als high-end kantoorgebouw.

148

BOUWEN AAN MONUMENTEN

ROTTERDAM | De Willemswerf

De sfeer van een high-end hotellobby, met prachtig uitzicht over de Maas

De witte kantoorkolos met de hellende glaswand is één van de karakteristieke gebouwen aan de Rotterdamse skyline. Het werd eind jaren tachtig door de beroemde architect Quist tailor-made ontworpen als hoofdkantoor voor de Koninklijke Nedlloyd Groep. Nadat Nedlloyd in 2005 werd overgenomen door Maersk en De Willemswerf de status van hoofdkantoor verloor, veranderde de functie van het gebouw van een 'single tenant' naar een 'multi tenant building'. De afgelopen jaren werd het steeds lastiger om leegstaande kantoorvloeren te verhuren. Vier jaar geleden besloot a.s.r. vastgoed vermogensbeheer daarom om grondig te gaan renoveren.

“We kregen van kandidaathuurders met name terug dat de plafonds er slecht uitzagen”, vertelt technisch assetmanager Marten van Loo. “Toen zijn we gaan nadenken: wat willen we met het gebouw als geheel? We besloten in te zetten op een goede klimaatklasse en op flexibiliteit van kantoorvloeren. Dat was nodig: De Willemswerf is gebouwd als single tenant gebouw, maar in gebruik als multi tenant gebouw.”

De kwaliteit van het gebouw is overigens verrassend goed, meent hij. “Het is eind jaren tachtig als zeer hoogwaardig gebouw neergezet. Qua indeling, breedtes en dergelijke, voldoet het nog steeds aan alle maatstaven. Daar hoefden we niets

aan te veranderen. De grootste ingreep op de kantoorvloeren betreft het aanbrengen van klimaatplafonds. De klimaatinstallatie was volledig met lucht geregeld. Door die te vervangen door stralingspanelen kunnen we met veel minder lucht toe en is de installatie beter inregelbaar. Ook passen we nu warmteterugwinning toe. Dat maakt dat we op EPA-A gaan uitkomen.

Bovendien is de indeling van de kantoorvloeren nu flexibeler. We kunnen kamers maken op stramienen van 1.80 meter.”

Het blijft niet bij het aanpakken van de kantoorvloeren alleen. In de gebouwvisie van a.s.r. vastgoed vermogensbeheer speelt een nieuw lobbyconcept een belangrijke rol. “De centrale hal en het restaurant werden als kil en sfeerloos ervaren”, vertelt assetmanager Jur Niemeijer. “Het was voor bezoekers een kwestie van melden en snel naar boven. Dat voldoet voor een single tenant hoofdkantoor, maar niet voor een gebouw met een groot aantal huurders. Bovendien is de vraag veranderd: kantoorgebruikers hebben steeds minder ruimte nodig en willen flexibel kunnen werken. Dan moet je ontsnappingsmogelijkheden hebben: om te vergaderen, te overleggen of te werken.

Dat kan in de nieuwe lobby. Er komt een koffiebar, een brasserie, een restaurant en er zijn flexwerkplekken.”

De enorme lobby, ruim 3.500 m² groot, krijgt een compleet andere uitstraling. ›

Projectinfo VLOEREN, TRAPPEN EN WANDEN In opdracht van J.P. van Eesteren heeft Dekker Natuursteen de vloeren, trappen en wanden op de begane grond en eerste verdieping van het kantoorgebouw Willemswerf in Rotterdam gerenoveerd.

Het oorspronkelijke ontwerp van architect Wim Quist werd tussen 1984 en 1988 als hoofdkantoor voor Nedlloyd gerealiseerd. Toen in 2005 Nedlloyd werd overgenomen door Maersk verloor het gebouw zijn status als hoofdkantoor en werd het een multifunctioneel kantoorgebouw.

Eigenaar a.s.r. vroeg Powerhouse Company het interieur aan te passen aan de eisen van deze tijd. Hun visie daarop was: het creëren van een fullserviceconcept in de stijl van een luxe hotelomgeving op de begane grond, en het restylen van de entreepartijen in het gebouw.

Over 2 verdiepingen heeft Willemswerf geheel nieuwe vloeren gekregen, waarbij het oorspronkelijke ontwerp van architect Quist zoveel mogelijk werd gevolgd. Dat betekende dat Dekker Natuursteen in totaal circa 2.000 m2 vloeren en trappen heeft gemaakt in het Italiaanse marmer Bianco Carrara Venato met zwarte kaderlijnen in Spaans Nero Marquina. De wanden werden uitgevoerd in de Spaanse kalksteen Sierra Elvira MX. Hiermee heeft het gebouw weer de oorspronkelijke allure teruggekregen, aangepast aan de huidige eisen inzake kwaliteit en uitstraling.

BOUWEN AAN MONUMENTEN

149

ROTTERDAM | De Willemswerf

In plaats van een kille, witte hal met wat verspreide kunstobjecten, krijgt de ruimte de sfeer van een high-end hotellobby, met warme kleuren en luxe materialen.” Er komen overal zitjes, met goede stoelen en tafels. Dat maakt de ruimte intiemer. Vanuit de lobby heb je bovendien een prachtig uitzicht over de Maas”, schetst Niemeijer.

Architectenbureau Powerhouse is verantwoordelijk voor het ontwerp. In nauwe samenwerking met de inmiddels 83-jarige Quist ontwikkelden zij het nieuwe concept. “Het was bijzonder om twee generaties samen te zien werken”, vindt Niemeijer. “Dat gaf de dynamiek om het gebouw verder te brengen. Powerhouse heeft het oorspronkelijke grid als uitgangspunt genomen: de kolommenmaat en tegelmaat zijn bijvoorbeeld hetzelfde gebleven. Er is niet in het gebouw gezaagd en ook van de buitenkant blijven we af.

Dat vind ik het mooie: we houden Quist in ere en voegen iets nieuws toe.”

Slechts twee bouwkundige elementen zijn aangepast: de trap in de lobby en de sanitairblokken op de kantoorvloeren.

De oorspronkelijke vierkante trap is vervangen door een ronde trap, waardoor

een meer natuurlijke loop ontstaat. De sanitairblokken zijn gemoderniseerd en ruimer gemaakt. “Daar was wel even discussie over met Quist”, vertelt Van Loo. “Hij had tegenover de sanitairblokken de garderobe gesitueerd. Dat gaf volgens hem meer levendigheid aan de gang. Powerhouse heeft een elegante oplossing bedacht om én de sanitairblokken te vergroten én de levendigheid te behouden. De garderobe is verplaatst, en een semi-transparante ruit tussen de toiletten en de gang geeft zowel privacy als wat levendigheid.”

De lobby is inmiddels opgeleverd. Al eerder werden twee kantoorvloeren gerenoveerd. De komende vijf jaar heeft a.s.r. vastgoed vermogensbeheer als doel om minimaal twee vloeren per jaar onder handen te nemen. Het enthousiasme onder zittende huurders is groot, merkt de eigenaar. “Tot op heden gaat iedereen mee in de plannen. Een aantal wil zelfs instappen ver voor de expiratiedatum van hun huurcontract. Dat geeft wel aan dat zij vertrouwen in ons hebben. De enige discussie die we tot nu toe hebben gevoerd is waarom we niet meer verdiepingen tegelijk doen.” ❚

Warme kleuren, luxe materialen

Bouwinfo OPDRACHT a.s.r. vastgoed vermogensbeheer ONTWERP Powerhouse Company ADVIES Royal Haskoning DHV (bouwkundig); Herman de Groot Ingenieurs (installaties)

BOUWPERIODE 2012 - 2020 PROGRAMMA 37.000 m² (waarvan lobby 3.560 m²)

Ook bij de renovatie van het kantoorpand Willemswerf te Rotterdam wordt door Dekker Natuursteen aangetoond dat in het oog springende gebouwen met natuursteen beter tot hun recht komen.

Wij feliciteren opdrachtgever, aannemer en architect met dit schitterende project.

www.dekkernatuursteen.nl 150

BOUWEN AAN MONUMENTEN

AMSTERDAM | Y-helling NDSM-werf

Tekst: Henk Geist Beeld: Dynamo Architecten

Cascorenovatie historische Y-helling NDSM-werf Op het terrein van de voormalige NDSM-werf in Amsterdam-Noord ondergaat de zogeheten Y-helling een grondige cascorenovatie. De voormalige scheepshelling, een rijksmonument, kan na de renovatie weer dienst doen als evenemententerrein met daaronder atelierruimtes voor kleinschalige creatieve bedrijven.

De Y-helling vormt tezamen met de kleinere X-helling en de grote hijskraan een karakteristiek element op de NDSM-werf.

De hellingen werden in het begin van de jaren twintig van de vorige eeuw gebouwd. Om het gewicht van de schepen te kunnen dragen rust het betondek met een dikte van dertig centimeter op een groot aantal forse betonnen kolommen en liggers. De Y-helling bestond aanvankelijk uit twee delen, elk voorzien van een zogeheten kiellijn, een verzwaard deel van de betonconstructie waarop de kiel van het schip rustte. In 1954 werden de twee hellingen samengevoegd door de bouw van een tussenstuk, met in het midden een nieuwe kiellijn. In 1966 werd nog een extra kiellijn gerealiseerd.

Na 1982, toen de NDSM-werf de poorten sloot, werden de bedrijfsruimtes onder de helling in gebruik genomen door kunstenaars. De betonvlakte met een afmeting van ruim twintig bij vijftig meter bleek een ideale locatie voor evenementen en festivals. In 2012 werd duidelijk dat de betonconstructie dusdanig was aangetast, dat het gebouw moest worden gestempeld om de veiligheid van de gebruikers te garanderen. Restauratie werd dringend noodzakelijk.

De cascorenovatie wordt uitgevoerd door IJbouw BV. De oorsprong van dit Amsterdamse bouwbedrijf ligt in de uitvoer van waterwerken in de Amsterdamse havens, ›

BOUWEN AAN MONUMENTEN

151

AMSTERDAM | Y-helling NDSM-werf

Specialist in trillingsarme en trillingsvrije paalsystemen

waalpaal.nl

TRILLINGSARME EN TRILLINGSVRIJE PAALSYSTEMEN

De scheepshellingen zijn in de jaren twintig gebouwd

adv waalpaal 95x130mm.indd 1

152

BOUWEN AAN MONUMENTEN

23-06-2014 16:26:25

AMSTERDAM | Y-helling NDSM-werf

inmiddels is het uitgegroeid tot een multidisciplinair bouwbedrijf. "We hebben brede kennis in huis, van beton- en waterbouw tot interieurwerk. Daar ligt een van de redenen dat we voor dit project zijn uitverkoren", zegt projectleider Martijn Verster.

"Het grootste deel van het werk bestaat uit betonreparatie, de constructie heeft in de loop der decennia veel schade opgelopen.

Het grote probleem is dat de wapening te dicht onder het oppervlak ligt, waardoor die is aangetast door vocht. We repareren in samenwerking met Rowij BV de schade aan alle betonnen onderdelen: de balken, kolommen, dekken en gevels.

Om te voorkomen dat de wapening weer wordt aangetast door vocht impregneren we de gehele toplaag." Daarnaast is IJbouw BV als hoofdaannemer verantwoordelijk voor de zeer gecompliceerde asbest- en bodemsanering en worden de hoofdstructuren voor elektra, hemelwaterafvoer en riolering aangelegd. "IJbouw brengt dus veel disciplines in: sloop-, grond-, beton-, installa-

tie- en staalwerk. Als het gebouw wind- en waterdicht is, gaat de volgende fase in: de afbouw aan de binnenzijde."

Met de restauratie wordt de situatie van voor 1954 met twee hellingen in grote lijnen terug gebracht. Daarvoor is het toen aangebrachte tussenstuk deels weer gesloopt, inclusief een deel van de kiellijn. Architect Peter de Bruin van Dynamo Architecten heeft hier een vide tussen de twee hellingen gecreëerd, die wordt afgedekt met stalen roosters. "Met de restauratie wil ik vooral de historische lijnen laten zien, die vertellen het verhaal van de helling. Bij de restauratie worden veel elementen gebruikt die hier al aanwezig zijn, zoals de kielblokken, die in de vorm van een schip op de helling worden geplaatst. De helling behoud haar uitstraling als werkvloer, we mochten geen nieuwe betonvloer aanbrengen, maar alleen heel plaatselijk repareren." Aan het gebouw worden extra verhuurbare vierkante meters toegevoegd.

Hiervoor is een deel van de kruipruimtes ontgraven en voorzien van een betonvloer.

De Bruin: "Een probleem lag ook bij de dilatatiescheuren. De helling ligt op de zon, waardoor het betonnen dek ging uitzetten en krimpen. Daardoor kwam er veel water in en onder het gebouw. Door het tussenstuk uit 1954 los te zagen zijn de twee hellingen weer vrij komen te staan en kan het gebouw bewegen.

De constructie is dermate opgewaardeerd dat het toekomstig programma met evenementen en ateliers is gewaarborgd." ❚

De wapening is aangetast door vocht

Projectinfo TRADITIONEEL HEIEN Voordat de NDSM-helling aan het IJ wordt gerenoveerd, wordt een gedeelte van de fundering vernieuwd. De Waalpaal brengt hiervoor zestien stalen buispalen dertien meter de grond in. “Via een gat – met een doorsnede van zo’n tien meter – hebben we de heimachine laten afdalen naar de loze ruimte onder het dek”, vertelt Jan Conijn, bedrijfsleider van de Waalpaal. “Van hieruit hebben we het heiwerk verricht.”

De Waalpaal hanteert hierbij een traditionele werkwijze. Ze werkt met open buizen met onderin een grintprop. Door met het valblok op de grintprop te heien brengt zij de palen de grond in. Als de paal nog een klein stuk boven het maaiveld uitsteekt, verlengt zij de paal met een extra buisstuk. “Dit traditionele heiwerk komt niet zo vaak meer voor”, vertelt Conijn. “Het moest ook in vervuilde grond gebeuren. Gelukkig zijn onze mensen hiervoor gecertificeerd. Tegenwoordig draait alles om trillingsvrije en trillingsarme technieken. Elk paalsysteem in deze segmenten hebben we in huis, vooral voor binnenstedelijke gebieden en kleine ruimten.”

Bouwinfo OPDRACHT Gemeente Amsterdam, Stadsdeel Noord ONTWERP Dynamo Architecten, Utrecht CONSTRUCTIE Bouwadviesbureau Strackee UITVOERING IJbouw BV, Amsterdam INSTALLATIEADVIES Adviesburo Tolsteeg BV BODEMSANERING Den Breejen Infra BV, Cruquius SLOOPWERKZAAMHEDEN EN ASBESTVERWIJDERING Vlasman BV, Alphen aan den Rijn BOUWKOSTEN € 7,6 miljoen

BOUWPERIODE

(incl. fase 2 Y-helling en fase 1 en 2 X-helling) januari 2014 – december 2014

BOUWEN AAN MONUMENTEN

153

Vanaf € 396,- per jaar weten uw klanten ook wat u doet! Bel +31 (0)495 450095 +32 (0)11 605540 voor alle informatie over een vermelding

WIE DOET WAT

Aannemers

Architecten

BURGY BOUWBEDRIJF BV Amphoraweg 1, 2332 ED LEIDEN AANNEMINGSBEDRIJF NICO DE BONT B.V. Molenstraat 2, 5262 ED VUGHT Postbus 76, 4611 5260 AB VUGHT T ...................................... +31 (0)73 5189480 F ...................................... +31 (0)73 5189490 E info@nicodebont.nl W www.nicodebont.nl

Postbus 140, 2300 AC LEIDEN T......................................... +31 (0)71 5322405 F......................................... +31 (0)71 5318907 E info@burgy.nl W www.burgy.nl

KONINKLIJKE WOUDENBERG Voorstraat 7, 4233 EA AMEIDE Postbus 3, 4233 ZG AMEIDE AKERBOUW BV Geesterweg 6, 1911 NB UITGEEST Postbus 19, 1920 AA AKERSLOOT T ..................................... +31 (0)251 315817 F .................................... +31 (0)251 315909 E info@akerbouw.nl W www.akerbouw.nl

BOUWBEDRIJF VAN SCHAIK BV Poeldijk 1, 3621 CZ BREUKELEN Postbus 11, 3620 AA BREUKELEN T .......................................+31 (0)346-262344 F .......................................+31 (0) 346264064 E info@bouwbedrijfvanschaik.nl W www.bouwbedrijfvanschaik.nl

T .......................................+31 (0)183 606606

VAN HOOGEVEST ARCHITECTEN Westsingel 9, 3811 BA AMERSFOORT T ..................................... +31 (0)33 4631705 F ..................................... +31 (0)33 4610854 E bureau@vanhoogevest.nl W www.vanhoogevest.nl

F .......................................+31 (0)183 602667 E info@koninklijkewoudenberg.nl W www.koninklijkewoudenberg.nl

Adviesbureaus

JORISSEN SIMONETTI ARCHITECTEN DOETINCHEM LEIDEN MAARSSEN RIJSSEN STEENWIJK Postbus 203, 7460 AE RIJSSEN T......................................... +31 (0)548 518888 E info@jsagroep.nl W www.jorissensimonettiarchitecten.nl

ADEMA ARCHITECTEN Vleesmarkt 7, 9101 MH DOKKUM T .......................................+31 (0)519 295665 F .......................................+31 (0)519 292870 E info@adema-architecten.nl W www.adema-architecten.nl

groot gunneweg

delft

restauratie advies & bouwmateriaalkundig onderzoek

DE BONTH VAN HULTEN BV Postbus 4118, 5004 JC TILBURG T .......................................+31 (0)73 5119022 F .......................................+31 (0)73 5117387 E info@debontvanhulten.nl W www.bonthvanhulten.nl

ADEMA ARCHITECTEN Vleesmarkt 7, 9101 MH DOKKUM T .......................................+31 (0)519 295665 F .......................................+31 (0)519 292870 E info@adema-architecten.nl W www.adema-architecten.nl

TAK ARCHITECTEN Zocherweg 2a, 2313 ZV DELFT Van Oldenbarneveldtstraat 92-2, 6827 AN ARNHEM T ...................................... +31 (0)15 2125903 E info@takarchitecten.nl W www.takarchitecten.nl

Bakstenen

GROOT GUNNEWEG DELFT RESTAURATIE ADVIES Postbus 43, 1399 ZG MUIDERBERG T ...................................... +31 (0)6 10061050 E info@grootgunnewegdelft.nl W www.grootgunnewegdelft.nl STEENFABRIEK BIEZEVELD B.V. Lange Weistraat 25, 5331 LH KERKDRIEL T .......................................+31 (0)418 631719 E info@brickburgers.com W www.biezeveld.nl

BOUW – RESTAURATIEBEDRIJF VAN DE BURGT EN STROOIJ Amsterdamseweg 155 3812 RR AMERSFOORT T......................................... +31 (0)33 4450100 F......................................... +31 (0)33 4450101 E info@vandeburgtenstrooij.nl W www.vandeburgtenstrooij.nl

154

BOUWEN AAN MONUMENTEN

NIBAG B.V. Postbus 75, 7570 AB OLDENZAAL T ...................................... +31 (0)541 585858 F ...................................... +31 (0)541 585859 E info@nibag.nl W www.nibag.nl

BRICKBURGERS B.V. St. Jozefweg 66b, 5953 JP REUVER T .......................................+31 (0)77 4742920 F .......................................+31 (0)77 4745170 E info@brickburgers.com W www.brickburgers.com

Betonrestauratie

Constructie/straalbedrijf

Gevelreiniging

Lilian Fopma REPSTONE Voorstraat 7, 4233 EA AMEIDE Postbus 3, 4233 ZG AMEIDE T......................................... +31 (0)183 606699 F......................................... +31 (0)183 606637 E info@repstone.nl W www.repstone.nl

CONSTRUCTIE & STRAALBEDRIJF LILIAN FOPMA Industrieweg 22, 8861 VH HARLINGEN T......................................... +31 (0)517 431011 F......................................... +31 (0)517 431031

VOGEL BV Fruitenierstraat 13, 3334 KA ZWIJNDRECHT Postbus 1100, 3330 CC ZWIJNDRECHT T .......................................+31 (0)78 6100400 F .......................................+31 (0)78 6100480 E vogel@vogel-bv.nl W www.vogel-bv.nl

W.H. VAN DE KAMP DAKBEDEKKING BV Wattstraat 4, 3771 AG BARNEVELD T ........................................+31 (0) 342 405060 W www.vandekampdakbedekkingen.nl

Dakbedekking

Duivenwering

Beurzen

EVENEMENTENHAL VENRAY De Voorde 30, 5807 EZ VENRAY T....................................... +31 (0)478 519 790 F....................................... +31 (0)478 519 780 E venray@evenementenhal.nl W www.evenementenhal.nl

S.M.B. WERVELREINIGING BV Houtkopersstraat 40, 3334 KD ZWIJNDRECHT T..........................................+31 (0)78 6104110 M.........................................+31 (0)6 53267367 E info@s-m-b.nl W www@s-m-b.nl

SUPERLOOK BV DE GEVELREININGSEXPERT EN MEER Postbus 8791, 4820 BB BREDA T .......................................+31 (0)76 5874207 M ....................................... +31 (06) 55327598 E info@superlook.nl W www.superlook.nl

Glas

GERDON DUIVENWERING Postbus 43, 6720 AA BENNEKOM T........................................ +31 (0)6 53189373 F........................................ +31 (0)31 8419949 E info@gerdon.nl W www.gerdon.nl

Funderingstechnieken

E.V.M. NV Westkaai 6, B-8930 MENEN T....................................... +32 (0) 56 5113 97 F......................................... +31 (0)30 2722220 E info@evmglass.com W www.evmglass.com

Bladgoud

LINOVA VERFPRODUCTEN Gelderhorst 12, 7287 BH ZUTPHEN T .......................................+31 (0)575 542300 F .......................................+31 (0)575 542311 E info@linova.nl W www.linova.nl

P. VAN ‘T WOUT FUNDERINGSTECHNIEKEN bv Exportweg 50, 2742 RC WADDINXVEEN Postbus 431, 2740 AK WADDINXVEEN T.........................................+31 (0) 182 617767 T......................................... +31 (0)182 611376 E info@pvantwout.nl W www.pvantwout.nl

Gevelonderhoud

Constructie

CONSTRUCTIEBUREAU DE PROUW Vossegatsedijk 2a, 3981 HS BUNNIK Postbus 164, 3980 CD BUNNIK T.................................. +31 (0) 30 254 08 88 E buro@de-prouw.nl W www.de.prouw.nl

REPSTONE Voorstraat 7, 4233 EA AMEIDE Postbus 3, 4233 ZG AMEIDE T......................................... +31 (0)183 606699 F......................................... +31 (0)183 606637 E info@repstone.nl W www.repstone.nl

Vanaf € 396,- per jaar weten uw klanten ook wat u doet! Bel +31 (0)495 450095 +32 (0)11 605540 voor alle informatie over een vermelding

WIE DOET WAT

STOLKER GLAS Wijde wade 2, 3439 NP NIEUWEGEIN T ................................................ 030 2855400 F ................................................ 030 2672902 E info@stolkerglas.nl W www.stolkerglas.nl STOLKER GLAS Galvanistraat 88, 6716 AE EDE T .............................................. 0318 64 12 14 F .............................................. 0318 63 22 89 E ede@stolkerglas.nl W www.stolkerglas.nl

ISOGLAS HAARLEM BV Jan Tademaweg 19, 2031 CT HAARLEM T .......................................+31 (0)23 5319036 F .......................................+31 (0)23 5341022 E info@isoglas.nl W www.isoglas.nl

BOUWEN AAN MONUMENTEN

155

Vanaf â‚Ź 396,- per jaar weten uw klanten ook wat u doet! Bel +31 (0)495 450095 +32 (0)11 605540 voor alle informatie over een vermelding

WIE DOET WAT

Glas in Lood

Kathodische bescherming

Glas in lood

JILLEBA Amphoraweg 5, 2332 ED LEIDEN T.........................................+ 31 (0)71 5318323 F..........................................+31 (0)71 5313443 E info@jilleba.nl W www.jilleba.nl

VOGEL BV Fruitenierstraat 13, 3334 KA ZWIJNDRECHT Postbus 1100, 3330 CC ZWIJNDRECHT T .......................................+31 (0)78 6100400 F .......................................+31 (0)78 6100480 E vogel@vogel-bv.nl W www.vogel-bv.nl

Hydraulische Kalkmortels LEENDERS GLAS IN LOOD Kerkenbos 1091, 6546 BB NIJMEGEN T..........................................+31 (0)24 6841555 F..........................................+31 (0)24 6844137 E info@leendersglasinlood.nl W www.leendersglasinlood.nl

Glasateliers

GLASATELIERS STEF HAGEMEIER Hoefstraat 199, 5014 NL TILBURG T .........................................+31 (0)13 5360818 F .........................................+31 (0)13 5358655 E info@glasinloodnet.nl W www.glasinloodnet.nl

BOFIMEX Lissenveld 9-13, 4941 VK RAAMSDONKSVEER Postbus 52, 4940 AB RAAMSDONKSVEER T .........................................+31 (0)162 514750 F .........................................+31 (0)162 522483 E info@bofimex.nl W www.bofimex.nl

Leidekkers

RIDDER METALEN DAK- WANDSYSTEMEN Vestiging Ridder Noord Marowijne 41, 1689 AR ZWAAG Postbus 4149, 1620 HC HOORN T .........................................+31 (0)88 8111888 F .........................................+31 (0)88 8111800 E info@riddersystems.nl W www.riddersystems.nl Vestiging Ridder Zuid Dommelstraat 31, 5347 JK OSS F .........................................+31 (0)412 658397

LOODGIETERS- EN LEIDEKKERSBEDRIJF VAN WELY BV Kerkakkers 46, 6923 BZ GROESSEN T......................................... +31 (0)316 524050 F......................................... +31 (0)316 526950 E info@vanwelyleidekkers.nl W www.vanwelyleidekkers.nl

g

drij

Walter Verhoeven BV loodgieters& leidekkersbedrijf Walter Verhoeven BV Bezoekadres Nieuwkuijksestraat 103 loodgieters& leidekkersbedrijf loodgieters& leidekkersbedrijf 5253 AE Nieuwkuijk Bezoekadres Bezoekadres

Postadres Nieuwkuijksestraat 103

Bezoekadres

Nieuwkuijksestraat 103 5253 AE NieuwkuijkNieuwkuijksestraat

Postadres

Postbus 14103 5253 AE Nieuwkuijk 5253 AE Nieuwkuijk 5253 ZG Nieuwkuijk Postadres

Postbus 14 Postadres 5253 ZG Nieuwkuijk

Postbus 14 Telefoon 14 oper-, zinkwerken Postbus 5253 ZG00 Nieuwkuijk Koper-,loodlood- en en zinkwerken 073 - 513 49 5253 ZG Nieuwkuijk Telefoon Lei bedekkingen Telefax Koper-, looden zinkwerken Koper-, looden zinkwerken Lei bedekkingen WALTER VERHOEVEN BV 073 - 513 00- 49 073 - 51376 0073 49 073 511 Loodgieters werken Telefax Leibedekkingen bedekkingen& LEIDEKKERSBEDRIJF Internet LOODGIETERSLei 073 - 511 76 73 Loodgieters werken 073 - 511 76 73 www.walterverhoeven.nl Telefoon

073 - 513 00 49

Telefax

073 - 511 76 73

Telefoon

Internet

www.walterverhoeven.nl Telefax

E-mail

info@walterverhoeven.nl

Loodgieters werken 103, 5253www.walterverhoeven.nl InternetNIEUWKUIJK Nieuwkuijksestraat AE E-mail Loodgieters werken www.walterverhoeven.nl Internet

info@walterverhoeven.nl Postbus 14, 5253 ZG NIEUWKUIJK info@walterverhoeven.nl E-mail T......................................... +31 (0)73 5130049 E info@walterverhoeven.nl W www.walterverhoeven.nl E-mail

LEENDERS GLAS IN LOOD Kerkenbos 1091, 6546 BB NIJMEGEN T..........................................+31 (0)24 6841555 F..........................................+31 (0)24 6844137 E info@leendersglasinlood.nl W www.leendersglasinlood.nl

Houthandel

HOUTHANDEL HOUTEX BV Willem de Zwijgerstraat 1, 2741 DA WADDINXVEEN T..........................................+31 (0)182 615933 F..........................................+31 (0)182 610105 E info@houtex.nl W www.houtex.nl

BOGAERTS-VAN NULAND BV Walstraat 3-5, 5371 AL RAVENSTEIN Postbus 15, 5370 AA RAVENSTEIN T......................................... +31 (0)486 411586 F......................................... +31 (0)486 413722 E info@bogaerts-van-nuland.nl W www.bogaerts-van-nuland.nl

VAN KEULEN B.V. Postbus 1, 4640 AA OSSENDRECHT T......................................... +31 (0)164 672387 F........................................ +31 (0)164 672069 E info@vankeulen-loodgieters.nl W www.vankeulen-loodgieters.nl

Kalk

Leisteen Importeurs

LEI-IMPORT B.V. Postbus 7015 6050 AA MAASBRACHT T........................................ +31 (0)475 436439 F....................................... +31 (0)475 436882 E info@lei-import.nl W www.lei-import.nl

Meubelstoffering Meubelstoffering

ARTE CONSTRUCTO Molenberghei 18, B-2627 SCHELLE T........................................... +32 (0)3 8807373 F........................................... +32 (0)3 8807370 E Info@arteconstructo.be W www.arteconstructo.be

156

BOUWEN AAN MONUMENTEN

VAN DE KIMMENADE BV Hof Bruheze 404, 5704 NR HELMOND T........................................ + 31 (0)492 512164 F........................................ + 31 (0)492 558867 E info@leiendaken.nl W www.leiendaken.nl

OOSTENDORP BV, Interieur- en meubelstoffering Vlasakker 12, 3417 XT MONTFOORT T..........................................+31 (0)348 471921 F......................................... +31 (0)348 474467 E info@oostendorp.biz W www.oostendorp-stoffering.nl

Natuurlijke hydraulische kalk

Steigerbouw

... vakma n in to taalo nderh

REYNCHEMIE NV Industrieweg 25B, 8800 ROESELARE T............................................+32 (0)51 242527 F............................................+32 (0)51 229892 E reynchemie@skynet.be W www.reynchemie.com

oud

SCHULTS SCHILDERS Deltastraat 4, 4301 RC ZIERIKZEE T......................................... +31 (0)111 414065 F......................................... +31 (0)111 417295 E info@schultsschilders.nl W www.schultsschilders.nl

Smederijen

Ongediertebestrijding

DEJO STEIGERS BV Havenstraat 7-1, 3861 VS NIJKERK T........................................ +31 (0)33 2571390 F........................................ +31 (0)33 2544250 E info@dejosteigers.nl W www.dejosteigers.nl

Stukadoors VAN LIEROP CONSERVEERT & HERSTELT HOUT | VERDRIJFT VOCHT Regio Noord Postbus 52, 2400 AB ALPHEN A/D RIJN T..........................................+31 (0)172 433514 E info@vanlierop.nl W www.vanlierop.nl

SMEDERIJ FRITS KRAMER Goejanverwelle 62, 3467 PR HEKENDORP T........................................ +31 (0)182 501340 F........................................ +31 (0)182 503094 E frits@fritskramer.nl W www.fritskramer.nl

Regio Zuid en Belgie postbus 48, 5298 PB LIEMPDE T..........................................+31 (0)411 632647 E info@vanlieropzuid.nl W www.vanlierop.nl

STUKADOORS- EN AFBOUWBEDRIJF GENNISSEN BV De Bouterhoek 1a, 3985 AK WERKHOVEN T........................................ +31 (0)343 551426 F......................................... +31 (0)343 551686 E gennissenbv@planet.nl

Tegels SMEDERIJ LEMSTERHOEK Uitheijing 11, 8531 XJ LEMMER T .........................................+31 (0)514 533100 F..........................................+31 (0)514 533005 E info@smederijlemsterhoek.nl W www.smederijlemsterhoek.nl

Ramen

MHB 75 PMS_Opmaak 1 12-12-13 13:00 Pagina 1

MHB bv Onderstalstraat 3, 6674 ME HERVELD Postbus 6, 6674 ZG HERVELD T..........................................+31 (0)488 451951 F..........................................+31 (0)488 452022 E info@mhb.nl W www.mhb.nl

Restauratiemortels

SMEDERIJ OLDENHAVE BV Bedrijvenweg 6, 7251 KX VORDEN T......................................... +31 (0)575 551428 F......................................... +31 (0)575 551714 E info@smederijoldenhave.nl W www.smederijoldenhave.nl

ALBARELLO BV Berltsumerdyk 35, 9036 MT MENALDUM T......................................... +31 (0)518 481923 F......................................... +31 (0)518 482081 E info@albarello.nl W www.albarello.nl

Timmerfabrieken

Vanaf € 396,- per jaar weten uw klanten ook wat u doet! Bel +31 (0)495 450095 +32 (0)11 605540 voor alle informatie over een vermelding

WIE DOET WAT

Energieweg 19 4231 DJ Meerkerk Postbus 4 BOFIMEX 4230 BA Meerkerk Lissenveld 9-13, 4941 VK RAAMSDONKSVEER Postbus 52, 4940 AB RAAMSDONKSVEER 0183-358777 T .........................................+31Tel. (0)162 514750 F .........................................+31Fax (0)162 522483 0183-358787 E info@bofimex.nl W www.bofimex.nl

Restauratieschilders

info@vandervegt.nl

Studio Kei STUDIO KEI Noord Bevelandstraat 17, 1025 NP AMSTERDAM NGK erkende T .........................................+31 (0)20 6364121 restauratie M ........................................+31 (0)6 55166349 E mail@studiokei.nl Smederij W www.studiokei.nl

SMEED- EN CONSTRUCTIEBEDRIJF VAN DER VEGT BV Energieweg 19, 4230 BA MEERKERK T............................................. +31 (0)183 358777 F............................................. +31 (0)183 358787 E info@vandervegt.nl W www.derestauratiesmid.nl

TIMMERFABRIEK GEBRS BOS BV Zuidzijde 152, Postbus 4, 2977 ZG GOUDRIAAN T......................................... +31 (0)183 583583 F......................................... +31 (0)183 582678 E info@tifabos.nl W www.tifabos.nl

Steenhouwerij • Alle voorkomende staalconstructies, trappen, hekwerken zowel in staal, aluminium en roestvrijstaal • Smeedwerk STEENHOUWERIJ ZEDERIK • Stalen6,ramen Hogewaard 4235 VS TIENHOVEN T .........................................+31 (0)183 606635 • Restauratie projecten F..........................................+31 (0)183-601144 E info@zederik.biz W www.zederik.net

specialist in timmerwerken oude stijl

monumentaal en modern

Veilingstraat 56

T:0591 392270

7833 HN Nieuw-Amsterdam TIMMERFABRIEK HENK ALFERINK BVM:06 22780846 www.henkalferink.nl E:info@henkalferink.nl Veilingstraat 56, 7833 HN NIEUW-AMSTERDAM Postbus 36, 7833 ZG NIEUW-AMSTERDAM T..........................................+31 (0)591 392270 F..........................................+31 (0)591 552263 E info@henkalferink.nl W www.henkalferink.nl

BOUWEN AAN MONUMENTEN

157

Vanaf € 396,- per jaar weten uw klanten ook wat u doet! Bel +31 (0)495 450095 +32 (0)11 605540 voor alle informatie over een vermelding

WIE DOET WAT

v.d. Veldt timmertechnieken

VAN DER VELDT TIMMERTECHNIEKEN Patrijzenlaan 21, 2104 BM HEEMSTEDE T..........................................+31 (0)23 5283225 F......................................... +31 (0)23 5295507 E contact@timmertechnieken.nl W www.timmertechnieken.nl

Verf fabrikanten

Verzekeringen

OOSTENDORP BV, Interieur- en meubelstoffering DONATUS VERZEKERINGEN Hoff van Hollantlaan 8, 5243 SR ROSMALEN Postbus 500, 5240 AM ROSMALEN T .........................................+31 (0)73 5221700 F .........................................+31 (0)73 5221717 E info@donatus.nl W www.donatus.nl

Vochtbestrijding HERSFT & HELDER B.V. Bouwweg 19, 8243 PJ LELYSTAD Postbus 2074, 8203 AB LELYSTAD T......................................... +31 (0)320 260616 F......................................... +31 (0)320 261184 E info@herfstenhelder.nl W www.herfstenhelder.nl

Verfproducten

KÖSTER AFDICHTINGSSYSTEMEN BV Postbus 432, 3840 AK HARDERWIJK T......................................... +31 (0)341 467090 F......................................... +31 (0)341 467099 E info@koster-afdichtingssystemen.nl W www.koster-afdichtingssystemen.nl

Vochtwering

Vlasakker 12, 3417 XT MONTFOORT T..........................................+31 (0)348 471921 F......................................... +31 (0)348 474467 E info@oostendorp.biz W www.oostendorp-stoffering.nl\

Zonwering

SCHERMNED Grote Woerdlaan 36c, 2671 CL NAALDWIJK T......................................... +31 (0)174 622214 F......................................... +31 (0)174 622687 E info@schermned.nl W www.schermned.nl

LINOVA VERFPRODUCTEN Gelderhorst 12, 7287 BH ZUTPHEN T .......................................+31 (0)575 542300 E info@linova.nl W www.linova.nl,

PERFUSIE B.V. Postbus 85, 4130 EA VIANEN T..........................................+31 (0)347 370373 F..........................................+31 (0)347 375986 E info@perfusie.nl W www.perfusie.nl

OOSTENDORP Interieur- en meubelstoffering B.V.

Oostendorp Interieur- en meubelstoffering is een ambachtelijk bedrijf. Wij restaureren en reconstrueren onder andere wandbespanningen, gordijnen, traplopers en meubelstoffering. Hierbij maken wij gebruik van originele materialen en technieken.

In onze showroom hebben wij een uitgebreide collectie stoffen en tapijten uit diverse stijlperiodes.

Lid van Restauratoren Nederland en Restauratieconvergent. Voor meer informatie hierover kunt u terecht op: www.restauratieconvergent.nl

Vlasakker 12 T (0348) 47 19 21 3417 XT Montfoort F (0348) 47 44 67

158

Wandspanning

BOUWEN AAN MONUMENTEN

E info@oostendorp.biz I www.oostendorp-stoffering.nl

Hier ? uw logo

Neem contact op met Niek Oostendorp voor alle informatie: T +31 (0)495 450095 E n.oostendorp@louwersuitgevers.nl

Aluminium kozijn- en vliesgevelsystemen

RETAILPLAN AMERSFOORT

WISSELOORD STUDIO’S HILVERSUM

M E ER I NFO RMATIE OV ER INTAL ? NEEM CONTA CT MET ONS OP: 0226 34 15 25

NEDTRAIN UTRECHT

|

W W W.I N TAL .N L

Duurzaam renoveren Milieubewust gebruik van gebouwen is geen modetrend, maar een must. Groen gebruik vertalen wij in verantwoorde na-isolatie. In een nieuwe interieurindeling met hergebruik van bestaande elementen.

In slimme prefab-oplossingen voor sanitair en keukens. En meer.

Bij Faay Vianen vindt u dĂŠ oplossing voor elke renovatie. Voor droge, natte en hygiĂŤnische ruimten.

Voor retail, utiliteitsbouw en woningen. Met doordachte wandsystemen en plafonds. Gemaakt van hernieuwbare grondstoffen. En duurzaam geproduceerd natuurlijk. Kijk op faay.nl. Of bel (0347) 37 66 24.

onuitputtelijke grondstoffen

FAAY advertentie voorstel_v3.indd 1

brandwerend

snel te monteren

geluidwerend

schroefvast

thermisch isolerend

dubo

05-12-13 11:31