bouwen aan
de zorg
VAKTIJDSCHRIFT over de bouw en ontwikkeling in de zorG
voor ‘groot klimmendaal’
‘De Meander’, is dorp in een gebouw
NUMMER
3
2010
www.BOUWENAANDEZORG.eu
Bouwaward VTDV voor ‘de wingerd’
In deze ruimte bepalen specialisten het succes Cleanroom Combination Group ziet niets over het hoofd Cleanroom Combination Group biedt ‘room for perfection’ voor cleanrooms in de gezondheidszorg, de farmaceutische industrie, de biotechnologie, de biofarmaceutische industrie, de nanotechnologie en andere hoogwaardige industrieën. Een geïntegreerde aanpak, van eerste advies en ontwerp tot en met oplevering, inrichting en validatie. Met oog voor alle componenten en gebruiksfuncties. En rekening houdend met de meest uiteenlopende wensen, normen en voorschriften. Cleanroom Combination Group, De Waterlaat 2, 5571 MZ Bergeijk +31 (0)497 55 65 65 www.cleanroomcg.com
Room for perfection
latera
Werk ergonomisch verantwoord www.wi-bo.com
Anne Frankschool Leiden
Reflectie van uw eigen omgeving!
Jorissen Simonetti architecten
Simonetti architecten
Doetinchem Leiden Maarssen Rijssen Steenwijk I: jorissensimonettiarchitecten.nl
Doetinchem Leid
voorwoord Als gepassioneerde makers van Bouwen aan de Zorg, zijn we keer op keer op zoek naar informatie in de markt die het debat over de zorg en de daaraan gerelateerde vastgoeduitdagingen nieuwe impulsen kan geven. Dat lukt altijd heel aardig omdat al onze stakeholders graag vertellen wat hen bezighoudt en welke knelpunten ze in de strategische beleidsvorming tegenkomen. Er is dus behoefte aan debat en kennisverrijking over zorgonderwerpen. Maar het verder promoten van het debat kan natuurlijk ook door het instellen van een prijs. Ik stip een aantal voorbeelden aan: de NVTG Bouwaward 2010, waarvan de hoofdprijs eerder dit jaar al een prooi was voor aan de Pas uit Bunde en de half juni gehouden uitreiking van de Bouwaward VTDV 2010, met als winnaar Zorgcentrum De Wingerd uit Leuven. Een ander goed voorbeeld is de Hedy d’Anconaprijs die begin juni in Rotterdam voor de allereerste keer werd uitgereikt. Ik mocht daar zelf bij aanwezig zijn en wat mij direct opviel was, dat het hier niet om zomaar een prijs ging om ‘wat promotie in de markt’ te bewerkstelligen, maar dat het er vooral om draaide om het debat over zorg en architectuur nieuwe impulsen te geven. Het was in die zin geen wonder dat de zaal vol zat: er is immers behoefte aan. En bovendien heb je dan aan Hedy d’Ancona een goede. De voormalig minister toonde zich oprecht betrokken, maar bleek ook een uiterst kritische noot te zijn geweest in de voorbereiding van de prijsuitreiking. ‘Ik geef niet zomaar mijn naam aan een prijsuitreiking,’ was haar duidelijk statement van dat moment. Maar het was tegelijkertijd ook een statement voor de toekomst. Want, willen zorgaanbieders en architecten werkelijk in aanmerking komen voor de flink gevulde winnaarscheque (20.000 euro!), dan moet men wel degelijk van goede huize komen. En d’Ancona kennende: als toekomstig kandidaat-genomineerden niet voldoen aan de hoge eisen die de maatschappelijke ontwikkelingen aan zorg en architectuur stellen, dan kan er maar beter geen prijs worden uitgereikt. En zo hoort het ook. Het debat – bij welke Award dan ook - moet met scherpte worden gevoerd. U leest de verslagen van de verschillende prijsuitreikingen in deze Bouwen aan de Zorg. En vanzelfsprekend feliciteren wij vanaf deze plek ook de winnaars, de eervolle vermeldingen en de overige genomineerden van al deze prijzen en we hopen dat alle betrokkenen nieuwe inspiratie hebben opgedaan om wellicht een volgende keer zelf met de trofee naar huis te kunnen gaan… Wij feliciteren u als lezer overigens ook: u hebt wederom een dik gevulde Bouwen aan de Zorg op uw bureau liggen. Doe er uw voordeel mee. Laat u inspireren en…. doe mee aan het debat!
den Maarssen Rijssen Steenwijk
Jerry Helmers
bouwen aan
de zorg
.. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ................................................... .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ................................................... ................................................... .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ................................................... .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ................................................... ........................... . . . . . . . . . . . . ................................................... ................................................... .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ..
Vaktijdschrift over de bouw en ontwikkeling in de zorg
www.bouwenaandezorg.eu Jaargang 10, nummer 3 2010 Verschijnt 6 x per jaar ISSN: 1876-0600 Uitgever
Schatbeurderlaan 6 Postbus 249, 6000 AE Weert, Nederland T +31 (0)495 450095 F +31 (0)495 521335 E info@louwersuitgevers.nl E redactie@bouwenaandezorg.eu W www.louwersuitgevers.nl
12 16
Redactieteam Hedvig Beunk, Jac Buchholz, Rob Buchholz, Wim van Engelen, Henk Geist, Roel van Gils, Rimke de Groot, Jerry Helmers, Ank van Lier, Koen Mortelmans, Marcel van Rijnbach, Jan-Kees Verschuure. Redactieadres Vlaanderen Koen Mortelmans Kempenlaan 5 B-2160 Wommelgem T +32 (0)3 3536066 E redactie@bouwenaandezorg.eu Bladmanagement Patty Ros E p.ros@louwersuitgevers.nl Secretariaat Mariëlle van den Groenendaal Advertenties Online aanleveren: http://ftp2.louwersuitgevers.nl Username: bagz wachtwoord: gast Postbus 249, 6000 AE Weert, Nederland T +31 (0)495 450095 F +31 (0)495 521335
62
Postbus 45, 3930 Hamont, België T +32 (0)11 605540 F +32 (0)11 605541 Fotografie Rein Bollen, Roel van Gils, Ad van Hasselt, Jerry Helmers, Bert de Leeuw, Marcel van Rijnbach, Erik Kottiër, Jeroen van der Wielen.
8
Abonnementsprijs € 47,70 per jaar incl. BTW ING 41 71 65 t.n.v. Louwers Uitgeversorganisatie BV o.v.v. Bouwen aan de Zorg. Informatie over abonnementen: T +31 (0)495 450095 E info@louwersuitgevers.nl Adreswijzigingen Schriftelijk ten minste drie weken voor verhuizing naar: Postbus 249, 6000 AE Weert Opzeggingen Indien twee maanden voor het verstrijken van de abonnementsperiode geen schriftelijk bericht van opzegging is ontvangen, wordt het abonnement automatisch met een jaar verlengd.
Vormgeving Logo Reclame- Ontwerpbureau BV T +31 (0)495 450065 E info@logobv.nl Niets uit deze uitgave mag worden overgenomen of vermenigvuldigd zonder uitdrukkelijke toestemming van de uitgever en zonder bronvermelding. Hoewel dit blad op zorgvuldige wijze en naar beste weten is samengesteld kunnen uitgever en auteurs op geen enkele wijze instaan voor de juistheid of volledigheid van de informatie. Zij aanvaarden dan ook geen enkele aansprakelijkheid voor schade, van welke aard ook, die het gevolg is van handelingen en/of beslissingen die gebaseerd zijn op deze informatie.
.. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. . .. . .. . .. .. .. ..
Doelgroep Als abonnement en in controlled circulation, persoonsgericht naar beslissers in ziekenhuizen, verpleeghuizen, woonzorgcentra, zorggroepen, GGZ, woningcorporaties, architecten, technische/facilitaire managers toeleverancier aan de gezondheidszorg, aannemers, overheidsinstellingen en abonnementen.
Interview Professor Keirse (KULeuven): Beleidsvisie op ouderenzorg
12
Hedy d’Ancona-prijs 2010
16
WZC Fendertshof: `Betaalbaarheid op basis van hoge vastgoedwaarde’
25
Sein: beschermd wonen
26
NVTG BouwAward 2010
30
TweeSteden Ziekenhuis futuristisch bouwwerk
36
VTDV BouwAward
40
Groeninge bundelt krachten van vier Kortrijkse ziekenhuizen
50
Thema buiteninrichting: Buiteninrichting als visitekaartje
57
Thema grootkeuken: Maatwerk bij de inrichting
.. ..... .. .. .. .. .. .. .. ............. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ................................................... .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ..... ............. ................................................... .. ..... . . . . . . . ............. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ................................................... .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ..... . . . . . . . ............. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ................................................... .. ..... .. .. .. .. .. .. .. ............. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ................................................... .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ..... ..... . . . . . . . ............. ............. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. ................................................... ................................................... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
30
40
73 92 BOUWEN AAN DE ZORG
...... . ... . ... . ... . . .. . .. . . . .. . .. . . . .. . .. . . .. . .. . .. .. . .. .. . .. . .. . .. ..
bouwen aan
+
DE ZORG
VAKTIJDSCHRIFT OVER DE BOUW EN ONTWIKKELING IN DE ZORG
VAKTIJDSCHRIFT OVER DE BOUW EN ONTWIKKELING IN DE ZORG
NUMMER
3
2010
WWW.BOUWENAANDEZORG.EU
+ 2010 • JAARGANG 10 • 2 MAANDELIJKS
VOOR ‘GROOT KLIMMENDAAL’
‘DE MEANDER’, IS DORP IN EEN GEBOUW
BOUWAWARD VTDV VOOR ‘DE WINGERD’
3
2010026_BAZ 03 opmaak.indd 1
60
De DroomHoreca: Een klant die kan kiezen, kiest Eatertainment™
62
WZC De Meander: Bewust bouwen in Nieuwerkerk
67
Gouwestein: `Bouwen aan de zorg wordt gecompliceerder’
73
Sint-Hiëronymus speelt in op behoeften van rehabilitatieafdeling
76
Beatrixoord: ‘Healing environment’ gunstig voor revalidatieproces
82
Thema sanitair: Meer vrijheid door sanitaire innovaties
88
Prefab modulaire bouw
92
‘t Hooge Veer: van een gesloten instelling naar een transparante wijk
94
Thema tijdelijke huisvesting: Doordachte huisvestingsoplossingen
99
Wie doet wat?
24-06-2010 12:20:04
Zorgcentrum Fendertshof te Fijnaart, het eerste nieuwbouw project in de zorg met LED verlichting gerealiseerd door
AtexLicht te Raamsdonksveer.
Professor Manu Keirse (KULeuven):
‘Dringend gevraagd: beleidsvisie op ouderenzorg’ “Ouderen hebben recht op de beste zorg. Zij hebben de welstand van vandaag mee opgebouwd en mogen daar iets voor terugkrijgen. De bejaardenvoorzieningen die we vandaag optrekken, bouwen we ook voor onszelf. Wij zijn de bejaarden van de toekomst. Waarom zouden we dan rusthuizen bouwen waarvan we zelf zeggen dat we er niet in zouden willen leven.” Aan het woord is prof. Manu Keirse, hoogleraar aan de Faculteit Geneeskunde van de Katholieke Universiteit Leuven en deeltijds hoogleraar aan de Benelux-universiteit in Eindhoven. Hij is vooral bekend, ook internationaal, van zijn boeken over patiëntenbegeleiding, rouwverwerking en palliatieve zorg. Maar als voorzitter van twee ouderenzorgcentra in Leuven (De Wingerd voor dementerende ouderen en het tehuis Dijledal) en de psychiatrische kliniek Sint-Camillus in Sint-Denijs-Westrem, is hij ook vertrouwd met de bouwkundige kant van de ouderenzorg, waarover hij trouwens een uitgesproken mening heeft. Keirse verwijt het beleid in België in de eerste plaats een gebrek aan visie op de ouderenzorg. De gemeenschappen (de Vlaamse, Waalse, Brussels en Duitstalige gemeenschap) zijn bevoegd voor de bouw van de voorzieningen, maar de
8
Bouwen aan de zorg
werkingsmiddelen moeten van het federale RIZIV (Rijksinstituut voor Ziekte- en Invaliditeitsverzekering) komen. Het gevolg van deze bevoegdheidsverdeling is dat er onvoldoende middelen voorhanden zijn om een aangepast bouwprogramma van ouderdomsvoorzieningen uit te werken en te financieren. “Daarbij komt dat er de laatste vijf jaar op Vlaams niveau vier verschillende ministers van volksgezondheid zijn geweest. Uit mijn tijd als kabinetschef (van de minister van Volksgezondheid, Consumentenzaken en Leefmilieu, van 1999 tot 2003, red.) weet ik dat het veel tijd en moeite kost om het beleid te veranderen. De prioriteit gaat naar de acute geneeskunde omdat de ouderen nog altijd niet dezelfde maatschappelijke relevantie hebben.” Gezien de snel toenemende vergrijzing is het echter dringend noodzakelijk om te investeren in ouderenzorg. En dan is het verontrustend dat
de wachtlijst van bouwsubsidies voor ouderenzorgvoorzieningen in Vlaanderen weer aandikt. Onder de vorige Vlaamse regering was die ten dele weggewerkt via alternatieve financiering, waarvan Keirse nochtans geen voorstander is omdat ze het financieringsprobleem alleen maar verlegt van de overheid naar de privé-initiatiefnemer. “Het gevolg van die langere wachtlijst is dat weer meer initiatiefnemers met eigen middelen bouwen. Ze kunnen niet jarenlang wachten tot ze subsidies toegekend krijgen. Tegen dat het zover is, doen de gestegen kosten vaak een groot deel van het subsidiebedrag teniet.”
Kleinschalige wooneenheden Een ander gevolg van het gebrek aan visie is dat de normen en voorschriften achter lopen op de maatschappelijke noden. Keirse: “We krijgen stilaan een generatie in de ouderenzorg die niet geüniformeerd is geweest (in school of leger). Zij
interview manu keirse
wil zich dan ook niet laten opsluiten in uniforme woondozen, maar eist meer individuele invulling en verantwoordelijkheid. En ook meer comfort, zoals internet op elke kamer, indien niet voor de zorgbehoevende zelf, dan toch voor diens kinderen die op bezoek komen of blijven overnachten om over hem/haar te waken. Het kan dan ook niet langer dat men voorzieningen bouwt enkel om oudere mensen behoorlijk op te stapelen tot ze doodgaan.” “Er is nu gelukkig een tendens naar kleinschaligere wooneenheden (bijv. voor 8 of 15 personen in plaats van voor 25 of zelfs 30 in de klassieke zorgvoorziening) die zoveel mogelijk gelijkenis vertonen met de vertrouwde woonomgeving. Mensen komen dan niet in de verzorgingsinstelling, maar verpleeg- en zorgkundigen komen werken in de woning van de bewoners. De overheid prijst die nieuwe projecten, maar blijft ze wel volgens de
klassieke normen subsidiëren per vierkante meter. Kleinschaliger bouwen vergt echter meer vierkante meter per bewoner en soepelere personeelsnormen. Een ander voorbeeld is het inschakelen van moderne domoticatoepassingen in de rust- en verzorgingstehuizen. De overheid is er voorstander van, maar geeft er geen subsidies voor. In afwachting dat ze haar normen aanpast aan de evolutie - wat 10 tot 15 jaar kan duren - moet wie creatief en vooruitstrevend is woekeren met vierkante meters en met geld om kleine leefgemeenschappen te kunnen realiseren.”
Schotten weghalen De Vlaamse minister voor welzijn wil nu meer gedifferentieerde en flexibelere zorgvormen aanbieden: dagverzorgingscentra en centra voor kortverblijf, nachtopvang en opvang in gastgezinnen. Ook het herstelverblijf wil hij erkennen als zorgvorm. ➜
Bouwen aan de zorg
9
interview manu keirse
“Meer eerstelijnszorg is lofwaardig en noodzakelijk,” vindt Keirse, “Dit vereist echter ook een ruimere personeelsomkadering, bijvoorbeeld omdat in een centrum voor kortverblijf veel meer opnames moeten gebeuren dan in een woon- en verzorgingstehuis. Ook daarvoor moeten de nodige middelen worden uitgetrokken. Bovendien betekent meer eerstelijnszorg niet dat er minder rust- en verzorgingstehuizen nodig zullen zijn. We leven steeds langer en worden meer zorgbehoevend.” Verder wil de minister de schotten tussen de thuiszorg, de woonzorgcentra en de residentiële ouderenzorg verder wegnemen. “Daar pleit ik al heel mijn actieve leven voor,” aldus Keirse. “De zorgbehoevenden moeten naadloos van de ene voorziening in de andere kunnen stappen: eerst dagverzorging, dan kortverblijf, serviceflat, verzorgingsflat en uiteindelijk woon- en zorgcentrum. Het ideale is dat je al die zorgvormen binnen één centrum kan aanbieden. Het vergt ook een nauwe betrokkenheid van de thuisverzorgers en de huisartsen. En allereerst – ik benadruk het nogmaals – een doordachte visie op de ouderenzorg.”
10
Bouwen aan de zorg
Een andere vaststelling is dat er almaar meer commerciële zorgaanbieders opduiken in de welzijns- en gezondheidssector. Ook in de ouderenzorg, waar ze steeds meer verzorgingstehuizen opkopen. Keirse is daar geen voorstander van. “Bij hen komen niet de behoeften van de bewoners op de eerste plaats, maar de winstgevendheid, terwijl de social profit alle beschikbare middelen investeert in de kwaliteit van de zorg.” Daarom wil de minister ook voor commerciële initiatieven een minimale kwaliteitsstandaard en toegankelijkheid definiëren. Maar hij ontkent niet dat die commercialisering de social profit dwingt om systematisch aandacht te besteden aan de efficiënte en effectieve inzet van haar middelen. “Met dat doel voor ogen hebben de instellingen waarin ik actief ben, samenwerkingsverbanden gesloten om economischer te kunnen werken en zo een tegengewicht te vormen tegen de commerciële initiatiefnemers,” repliceert hij. “Beantwoorden aan een minimale kwaliteitsstandaard is voor mij trouwens niet voldoende. Ik wil mijn vader niet onderbrengen in een instelling met minimale kwaliteit – versta op de rand van sluiting. Hij en de andere ouderen verdienen beter.” n
Feestelijke uitreiking in Rotterdam
Groot Klimmendaal wint eerste Hedy d’Ancona prijs. De spanning werd er tijdens de goed bezochte bijeenkomst in de Machinist op 1 juni in Rotterdam lang in gehouden door een terechte presentatie van elk genomineerd project, maar uiteindelijk sprak voormalig politica en minister Hedy d’Ancona met een flinke dosis humor het verlossende woord. Revalidatiecentrum Groot Klimmendaal in Arnhem wint de eerste Hedy d’Anconaprijs voor excellente zorgarchitectuur. De jury - onder leiding van architect Ton Venhoeven - selecteerde het winnende project uit zes genomineerde kandidaten die eerder dit jaar door de jury waren bezocht. Architect Koen van Velsen en opdrachtgever J. D. Martina, algemeen directeur van de Stichting Arnhems Revalidatiecentrum Groot Klimmendaal, ontvingen vanzelfsprekend met een brede glimlach de prijs van 20.000 euro. Volgens jurylid Dana Ponec, die d’Ancona assisteerde bij de prijsuitreiking, zijn er drie belangrijke beoordelingscriteria gehan-
12
Bouwen aan de zorg
teerd. “Als eerste hebben we gekeken naar de architectonische kwaliteit. Is de samenhang met de stedelijke en/of landschappelijke context voldoende aanwezig? Hoe is de uitwerking en zijn de belevingswaarde en functionaliteit van het interieur op orde? Vanzelfsprekend hebben we ook naar de duurzaamheid gekeken.” Verder is er volgens Ponec bewust gezocht naar een samenhang tussen het zorgconcept en de architectuur. “Hoe is de maatschappelijke kwaliteit van het zorgconcept en in welke mate ver-
sterken zorgconcept en architectuur elkaar? Verder hebben we goed gekeken naar de mate waarin de cliëntgerichtheid van het zorgconcept herkenbaar is.” Tot slot is - volgens Ponec - de organisatie van het proces van de bouw aan een nadere beschouwing onderworpen. “Zo moet er altijd samenhang zijn tussen de toekomstvisie en de organisatie. Er moet draagvlak zijn voor het zorgconcept en de huisvesting én de deskundigheid van de betrokken partners en ontwer-
hedy d’ancona prijs 2010
Groot Klimmendaal, foto Rob ’t Hart
pers dient op een hoog niveau te staan. Door de optelsom van al deze aspecten kan een dergelijke prijs op waardevolle wijze bijdragen aan het debat over de relatie tussen zorg en architectuur. En dat is precies de ambitie die we voorstaan,” aldus Ponec. Op 1 juni 2010 ontvingen de winnaars, architect Koen van Velsen en opdrachtgever dhr. J.D. Martina, algemeen-directeur van de Stichting Arnhems Revalidatiecentrum Groot Klimmendaal, dus de cheque van 20.000 euro uit handen van een lovende Hedy d’Ancona, die zelf ook alle genomineerde projecten had bezocht. “Groot Klimmendaal raakt de essentie van architectuur: het maken van mooie ruimtes,” legt Ponec uit. “Het valt te prijzen dat de zorgfunctie niet van het gebouw valt af te lezen. Het winnende project straalt zelfverzekerdheid en beheersing uit. Precies de eigenschappen die een revalidant nodig heeft om beter te worden. Het zorgconcept is op een treffende wijze vertaald in architectuur,” zo luidde het lovende juryrapport. “De opdrachtgever is er bovendien door slimme samenwerkingsverbanden in geslaagd veel functies in het gebouw te realiseren, die ook door omwonenden en scholen kunnen worden gebruikt. Het revalidatiecentrum is de eerste fase van een masterplan, waarbij alle bestaande bebouwing op het terrein op den duur zal plaats maken voor nog twee compacte bouwvolumes. Dan zal het omliggende boslandschap kunnen aangroeien. Wij hebben dit als doorslaggevend ervaren voor de stedenbouwkundige meerwaarde van het project. Verder constateren we dat zonder de doorontwikkeling van dit masterplan het revalidatiecentrum een positieve uitzondering blijft in de overwegend rommelige zorgomgeving.” Volgens de jury stak Groot Klimmendaal ‘met kop en schouders’ uit boven de andere genomineerde projecten. “De universele architectonische waarden, die zijn gerealiseerd in het gebouw, ondersteunen het zorgproces, zonder dat het gebouw een medische functie uitstraalt. Een gastvrije en open omgeving waarin de zorg een natuurlijke basis heeft, maar die tevens ruimte biedt aan andere activiteiten. Een dergelijke vorm van slim dubbelgebruik is zowel maatschappelijk als qua financiering doorslaggevend voor het maken van innovatie en hoogwaardige zorgarchitectuur.” ➜
V.l.n.r. architect Koen van Velsen, opdrachtgever dhr. J.D. Martina, Hedy d’Ancona en Dana Ponec (jurylid)
Bouwen aan de zorg
13
Eervolle vermeldingen
Gezondheidscentrum Jozef, foto Marcel van der Burg
Woon-werkproject Oosterdel, foto Luuk Kramer
14
Bouwen aan de zorg
Een eervolle vermelding was er voor het Gezondheidscentrum Jozef in Deventer. Volgens de jury was dit een project dat getuigt van begrip, durf en originaliteit. “De analytische capaciteiten van de architect Matthijs Bouw zijn van doorslaggevende betekenis bij deze intelligente transformatie van een wederopbouwmonument,” zo legde de jury uit. Het woon-werkproject Oosterdel in Broek op Langedijk kreeg eveneens een eervolle vermelding. De jury vertelde enthousiast te zijn over de maatschappelijke inbedding van het kleinschalige zorgproject, dat te danken is aan het gezamenlijke initiatief van Stichting Veldzorg en de Raphaëlstichting, en de contextuele architectuur van 9 graden architecture. “Door de ligging aan het aangrenzende Oosterdelgebied zijn wonen en werken volledig geïntegreerd.” De Hedy d’Ancona-prijs voor excellente zorgarchitectuur is een nieuwe prijs in de Nederlandse architectuur- en zorgwereld. De prijs richt zich specifiek op gebouwen in de zorgsector waarbij stedenbouw, tuin- en landschapsarchitectuur, architectuur en/of interieurarchitectuur het zorgconcept ondersteunen. Uit de 112 inzendingen bleek bovendien dat bouwen met respect voor de patiënt, cliënt, medewerker en familie, in relatie tot de wijk of omringende landschap, geen eenvoudige opgave is. Slechts enkele bijzondere projecten zijn voorbeeldstellend en inspireren. Bovendien maken medici en architecten veel te weinig gebruik van elkaars expertise. De eerste editie van de Hedy d’Ancona-prijs toonde aan dat het streven naar kwaliteitsverbetering in de zorgarchitectuur geen overbodige luxe is. In 2012 wordt de prijs opnieuw uitgereikt. De Hedy d’Ancona-prijs is een gezamenlijk initiatief van het Stimuleringsfonds voor Architectuur (SfA) en het TNO Centrum Zorg en Bouw. Atelier Rijksbouwmeester en het ministerie van
hedy d’ancona prijs 2010
Jury
De genomineerden
De jury bestond uit voorzitter Ton Venhoeven, architect/directeur van Venhoeven CS uit Amsterdam, tevens Rijksadviseur voor de infrastructuur, Frans Jaspers, arts en lid Raad van Bestuur UMC Groningen, Durk Kooistra, lid Raad van Bestuur ‘s Heeren Loo, Dana Ponec, architect/eigenaar van Dana Ponec architecten, Jaap Röell, voormalig concerndirecteur Cordaan, Dorine de Vos, interieurontwerp en jurysecretaris Robert-Jan de Kort.
• De Hogewyk, Weesp (ouderenzorg) • De Rietvinck, Amsterdam (ouderenzorg) • Revalidatiecentrum Groot Klimmendaal, Arnhem (ziekenhuis) • Woon-werkproject Oosterdel, Broek op Langedijk (GHZ) • Deventer Ziekenhuis, Deventer (ziekenhuis) • Gezondheidscentrum Jozef, Deventer (eerstelijnszorg)
VWS ondersteunen het initiatief. De prijs en de eraan gekoppelde communicatie en publiciteit beogen de kwaliteit van zorggebouwen in alle facetten te verbeteren. De prijs is geen doel maar een middel om voorbeeldige architectuur in de zorgsector bekendheid te geven bij alle betrokken partijen en kennis te verzamelen door de totstandkoming van de genomineerde projecten te analyseren.
En Hedy d’Ancona zelf....? Een betere ambassadeur voor de prijs was er bijna niet te bedenken. De voormalig minister van WVC was echter wel kritisch. “Toen ik werd benaderd of mijn naam aan de prijs kon worden gegeven, heb ik daar beslist niet meteen een ‘Ja’ op gezegd. Ik ben na mijn ministerschap weliswaar altijd betrokken gebleven bij het wel en wee van de bouw en de zorg, onder andere via het College Bouw, maar ik vond nadrukkelijk dat deze prijs niet ‘zomaar’ een prijs mocht worden, vooral niet omdat deze ook mijn naam zou gaan dragen. Kritische input is altijd nodig en het op gang brengen en houden van een scherp debat kan alleen maar bijdragen aan verdere inspiratie. Ik heb daar de organisatoren en initiatiefnemers al meteen vanaf dag één op de hoogte van gesteld. Eigenlijk was het wel jammer dat ik niet zelf in de jury kon plaatsnemen, maar dat begrijp ik uiteraard. Toch had ik enige angst: stel nu eens, dat de winnaar van de prijs een project zou zijn, waar ik zelf nooit zou willen wonen of mijn laatste jaren zou willen slijten..... Daar zat een afbreukrisico in. Maar uiteindelijk is dat niet gebeurd. De jury heeft echt heel kritisch en heel bewust naar de projecten gekeken en is beslist niet over één nacht ijs gegaan. Ik vind het daarom ook echt een eer dat ik deze prijs, die mijn naam draagt, met veel plezier aan de winnaar heb mogen overhandigen. Wat mij betreft is dit de eerste stap naar het vervolg van dit inspirerende debat over zorg en architectuur!” n Groot Klimmendaal, foto Rob ’t Hart
Bouwen aan de zorg
15
WSG investeert met Fendertshof in toekomst
‘Betaalbaarheid op basis van hoge vastgoedwaarde’
In de dorpskern van het West-Brabantse Fijnaart verrees het afgelopen jaar de nieuwbouw van woonzorgcentrum Fendertshof. Het is één van meerdere zorgvoorzieningen die woningcorporatie WSG uit Geertruidenberg momenteel samen met aanbieder Surplus Zorg vernieuwbouwt. “De zorg is voor ons een groeimarkt, de samenwerking met Surplus Zorg is hecht en de kwaliteit van het wonen staat bij ons wat dat betreft op één,” zegt WSG-directeur Peter Span.
16
Bouwen aan de zorg
Fendertshof, fijnaart
Judith Leijten was gedelegeerd projectleider voor Surplus Zorg op Fendertshof en vertaalde binnen het bouwteam de wensen van de WestBrabantse zorgaanbieder met WSG en beaamt de inzet op hoogwaardig wonen in WSG-projecten. “WSG levert altijd turnkey op. Dat past prima bij de visie van Surplus Zorg.” Behalve de opdrachtgever waren ook de aannemer en de installateur - Aan de Stegge en Gebr. Van Dijk - in het bouwteam betrokken. “En integraal bouwen levert een beter eindproduct op. Wij hebben zelfs tijdens het proces het kantorenblok nog anders ontworpen, in goed overleg en met een beter resultaat.” Een deel van Fendertshof werd gerenoveerd en gaat nu vrijwel naadloos over in de nieuwbouw in het Fijnaartse dorpscentrum. Is daardoor de gewenste woonkwaliteit gerealiseerd? Span: “Wij zitten op al onze locaties ver boven de norm als je kijkt naar de omvang van de appartementen; op Fendertshof gaat het vaak om een dubbel aantal vierkante meters - zelfs wat betreft de pg-woongroepen. Wij willen de kwaliteit van extramuraal wonen naar binnen halen en laten zien dat topkwaliteit in een betaalbare sector mogelijk is binnen de NZa-normen. 90 vierkante meter per appartement is bij WSG niet ongebruikelijk en wij willen dat graag aantonen. WSG heeft een toekomstgerichte filosofie die blijvend klopt.” Span wil het aanbod van WSG tevens doen aansluiten op de vraag in West-Brabant. “Er zijn eigenlijk maar drie factoren van belang hier in de regio: de technische gedateerdheid van de zorglocaties, de wachtlijsten en de vergrijzing. Aan de eerste twee factoren zijn wij in hoog tempo een einde aan het maken, met 15 nieuwbouwprojecten in de zorg in West- en Midden-Brabant - met Surplus Zorg onder meer in Zevenbergen, Willemstad en Lage Zwaluwe. Zorgvastgoed heeft nu al een aandeel van 50% in ons aanbod en dat is niets meer of minder dan een antwoord op de vergrijzing.” Span’s echtgenote Lucienne speelt een belangrijke rol in de afwerking van de zorggebouwen van WSG en dat is niet zonder reden. Judith Leijten: “Lucienne stuurt erg op sfeer: alles is gedaan om de bewoners van Fendertshof thuis te doen voelen. ➜
Aan de Stegge is specialist in bouw woonzorgcentra:
‘Wij leveren toegevoegde waarde in bouwteam’ Dat Aan de Stegge veel ervaring heeft in het bouwen en ontwikkelen van woonzorg- en gezondheidscentra kwam bij het realiseren van Fendertshof goed van pas. De complexe opgave was voor het team van Aan de Stegge een aantrekkelijke uitdaging. Aan de Stegge uit Roosendaal ontwikkelt en bouwt projecten in Zuid-West-Nederland en levert daarbij complete dienstverlening met nadruk op communicatie en samenwerking. Veel disciplines die andere bouwers uitbesteden, als metselwerk en diverse afbouwdisciplines, heeft Aan de Stegge wél in huis. “Het Centrum voor Innovatie van de Bouwkolom (CIB) heeft onder de naam Wijs Bouwen voor Senioren een project ontwikkeld om bouwpartijen te stimuleren tot innovatieve samenwerkingsvormen,” vertelt Bas Moens, commercieel directeur van Aan de Stegge. “Dat traject hebben wij doorlopen.” Algemeen directeur Peter Jakobs vult aan: “Daarbij hebben wij dankzij onze grote ervaring in het realiseren van woon-zorgcomplexen en gezondheidscentra veel kennis op dat gebied. Wij kunnen echt toegevoegde waarde leveren in een bouwteamverband, bijvoorbeeld door al in een vroeg stadium met een goed onderbouwde stichtingskostenopzet te komen en het plan technisch te toetsen.” Fendertshof is gerealiseerd in bouwteamverband met initiator en ontwikkelaar stichting WSG en huurder Surplus. Fendertshof is in drie fasen gerealiseerd, waarbij de integratie van afbouw en inrichting de complicerende factor was. Een werkwijze die aan het personeel ter plekke extra eisen stelt. De eerste fase, gerealiseerd in 2007, omvat de nieuwbouw van 20 zorgwoningen. Aansluitend zijn 34 zorgwoningen gerenoveerd. Als laatste is het hoofdcomplex gesloopt om plaats te maken voor een complete nieuwbouw, inclusief voorzieningen als een restaurant en een kapsalon. Moens: “Zorgcentra als Fendertshof worden steeds luxer en zijn bezig met een inhaalslag om hun voorzieningen te upgraden. Peter Jakobs: “WSG realiseert unieke complexen en dat geldt ook hier: grote appartementen, met luxe voorzieningen. Bouwen met oog voor de wensen van de eindgebruiker, daar staan wij helemaal achter; vraaggestuurd ontwikkelen en bouwen!”
Bouwen aan de zorg
17
Ervaar De Droom‌ Dromen Durven Denken Doen
Fendertshof geniet van zorgeloos kookgenot! In samenwerking met Surplus Zorg ontwikkelt woningcorporatie WSG (Woningstichting Geertruidenberg) een nieuw woonzorgcentrum in Fijnaart. De DroomHoreca heeft met WSG en Surplus Zorg een horecaconcept ontwikkeld dat de zintuiglijke prikkeling en beleving combineert met exibiliteit. Resultaat? Een sfeervolle, herkenbare omgeving voor de bewoners, een prachtige werkomgeving voor de medewerkers en een optimale exploitatie voor de opdrachtgever. Fendertshof kan genieten van zorgeloos kookgenot. Een optimaal concept dat ook voor uw instelling zorgeloos kookgenot biedt. Graag denken wij met u mee en informeren we u gratis en vrijblijvend over de mogelijkheden in uw organisatie. Wij feliciteren WSG, Surplus Zorg en alle bewoners met het fantastische eindresultaat.
D DERLAN E N IN lle UNIEK ntie op a ratuur a r a g r a 3 ja l appa fessiona o r P x lu Electro
De DroomHoreca Professor Eijkmanweg 27 5144 ND Waalwijk T: 0416 - 364 865 F: 0416 - 364 895 W: www.dedroomhoreca.nl E: info@dedroomhoreca.nl
Fendertshof, fijnaart
Zij heeft in de lobby bijvoorbeeld een biljart laten plaatsen, een echte boom en foto’s aan de muren van vroeger uit het archief van de heemkundige kring gehaald. Die fotowand is nu al een ontmoetingsplek in het gebouw.” Span: “De keuze voor een bouwteam is trouwens niet alleen ingegeven uit kwalitatieve overwegingen. Wij kunnen de gewenste kwaliteit alleen bieden als wij doelmatig en efficiënt bouwen. En dat doen wij met vaste partners met een regionale binding. Binnen zo’n vast concept gaat er weinig energie verloren tijdens het ontwerpen bouwproces, en de bewoners krijgen wat zij willen: een groot en betaalbaar appartement op een plek waar zij zich thuis voelen.” Leijten, die als gedelegeerd projectleider een spil is tussen WSG en Surplus Zorg: “De keuze voor een bouwteam is ingegeven door de markt; je houdt elkaar scherp op het gebied van kwaliteit. Het gaat om het creëren van waarde en vertrouwen. Het volgende gezamenlijke project richten wij weer op deze manier in, maar met een eigen identiteit!” Eén van de vaste partners van WSG is Atexlicht uit Raamsdonksveer. Directeur Louis de Wit is aangeschoven omdat Fendertshof de eerste zorglocatie in Nederland is waar LED-verlichting op grote schaal wordt toegepast. “Wij doen een groot aantal projecten met WSG en beogen een continue rol in bouwteams, waarvan ook wij de waarde erkennen. LED is weer een stap verder in de ontwikkeling van verlichting en leent zich uitstekend voor een projectmatige aanpak; wij experimenteren er veel mee in de zorgsector.” Het vooroordeel dat LED-verlichting weinig sfeer zou bieden ontkracht De Wit met plezier. “Wat niet iedereen weet is dat sfeerlicht een kwestie is van kleurtemperatuur en niet van lichtsterkte. Ik denk dat wij hier op Fendertshof bewijzen dat het anders kan, en ook nog op basis van plafondverlichting.” De PL-lamp - oftewel de spaarlamp – is eigenlijk alweer achterhaald als energiezuinige totaaloplossing. “Het gaat niet alleen om het materiaal maar ook om de toepassing, en de mogelijkheden van LED zijn veel groter, onder meer waar het sfeerkleuring en regelbaarheid betreft. Op de woongroepen van Fendertshof is het bijvoorbeeld mogelijk een eetsfeer en een televisiesfeer te creëren, met behulp van een zogenoemde ‘sfeerknop’. ➜
‘Aan alles gedacht’ Johan den Ridder is directeur van Gebr. Van Dijk Made, totaalinstallateur. Dat houdt in dat zijn bedrijf ontwerpt, uitvoert en begeleidt. “E&W-installaties komen het beste tot hun recht wanneer de installateur betrokken is bij het integraal ontwerp; vanzelfsprekend in nauw overleg met opdrachtgever, architect en aannemer.” Den Ridder blijkt een fotografisch geheugen te hebben voor wat betreft de uitgevoerde werken op Fendertshof. “Wij verzorgden de grondriolering, de waterleidingen, de gasleidingen, de mechanische ventilatie, het luchtbehandelingssysteem, de aardwarmtevoorziening, de vloerverwarming, het sanitair, de zonwering, de zusteroproep- en brandmeldinstallaties.” State-of-the-art is het juiste woord voor de duurzame kwaliteit van de voorzieningen in Fendertshof, aldus Den Ridder. “Ten behoeve van de met een collega-installateur aangelegde aardwarmtevoorziening, die zorgt voor 96% van de warmte- en koelingsbehoefte, zijn 2 bronnen geslagen tot een diepte van 80 meter: het WKO-systeem met een koude- en een warmtebron. Het luchtbehandelingssysteem maakt ten behoeve van de ventilatie gebruik van warmteterugwinning in combinatie met een warmtewiel en in de waterleiding is een speciaal legionellafilter geplaatst – een zogenoemde ‘poortwachter’, waardoor de legionellabesmetting reeds bij de bron wordt aangepakt en het mogelijk wordt energie te besparen, omdat de retourwatertemperatuur beduidend lager mag zijn dan de normering. In de zorgappartementen is speciaal sanitair toegepast, ter verhoging van het comfort van de gebruiker, evenals automatische zonwering. Ten behoeve van de beveiliging van de patiënten is het gebouw uitgerust met een intelligent brandmeldsysteem, gekoppeld aan een telefooncentrale in combinatie met Dect-telefoons en een zusteroproepsysteem. Hiermee kan de gebruiker rechtstreeks een spreek-/luisterverbinding tot stand brengen. Aan alles is gedacht, tot in detail.”
‘Beddencoach’ is onderdeel aftersales WIBO Totaalproducent wissner-bosserhoff verzorgde de inrichting van 37 kamers van de woongroepen op de pg-afdeling van Fendertshof in Fijnaart. Rayonmanager Marcel Keuker was van begin af aan bij het project betrokken. “WIBO is begonnen met het plaatsen van een proefbed in de Surplus-locatie Sancta Maria te Zevenbergen: de Estetica Nova met gedeelde bedhekken, een innovatief verpleegbed dat voldoet aan de huidige en toekomstige bedhekkennormering.” De Estetica Nova werkt volgens het go-toetsprincipe: voor elke handeling moeten twee knop-acties worden uitgevoerd. “Een zeer veilig en uitgebreid systeem,” aldus Keuker. De Estetica Nova beviel en mocht in 30 slaapkamers op het Fijnaartse Fendertshof geïnstalleerd worden, evenals 7 Sentida extra-laag-bedden. “Beide bedsystemen zijn universeel in het gebruik; alleen de onderstellen verschillen.” Ook werden 37 nachtkastjes, matrassen, kledingkasten en drie bedpanspoelers geleverd; in de huiskamers van de woongroepen op Fendertshof werden dan nog eens 16 ‘comfortabele’ stoelen geplaatst. “wissner-bosserhoff heeft zich ontwikkeld tot totaalinrichter voor de somatische en pg-zorg. Onderdeel van onze aftersales is de instructie van één of meerdere interne ‘beddencoaches’ per locatie. Die kunnen dan de rest van het personeel begeleiden in het gebruik van de bedden.” Verder ondersteunt WIBO klanten met een technische aftersales-team om storingen binnen zeer geringe tijd op te lossen.
Bouwen aan de zorg
19
Fendertshof fijnaart
Atexlicht kan als niet-fabrikantgebonden oplosser/adviseur een totaalconcept bieden, in nauw overleg met de bouwpartners. Zo’n lichtplan is essentieel om de gewenste energiebesparing te behalen en in Fijnaart betreft dat een halvering
in het gebruik. De meerkosten van de investering zijn al in anderhalf jaar terugverdiend.” Fendertshof kent vier pg-woongroepen verdeeld over 2 verdiepingen – elk goed voor 8
bewoners. Die hebben allen de beschikking over een eigen, ruime slaapkamer en delen een badkamer met 2. “De deur naar de andere slaapkamer schiet in het slot wanneer het licht in de badkamer wordt aangedaan. ➜
Xclusive Floors Made Xclusive Floors uit Made – één van de vaste partners van WSG - leverde de projectstoffering voor de Fendertshof: LVT-vloeren voor de appartementen en de algemene ruimten en ‘richtingloos’ projecttapijt voor de gangen. De complete raamdecoratie en binnenzonwering werd uitgevoerd in samenwerking met Artimo Textiles. Xclusive Floors is een bedrijf dat zich naast de zorgsector richt op de gehele professionele markt - zoals winkels, hotels, scholen en kantoren, “omdat alle geleverde producten brandwerend en onderhoudsvriendelijk zijn,” zegt Xclusive-directeur Rogier Daniels. LVT staat voor Luxury Vinyl Tiles. “Naast slijtvastheid en een goede prijs-kwaliteit-verhouding is LVT qua uitstraling nu gelijkwaardig aan hout te noemen.” Daniels’ bedrijf leverde 2800m² vinylstroken in diverse houtmotieven ten behoeve van de appartementen en 1900m² voor de algemene ruimten in de Fendertshof. In de gangen heeft Xclusive Floors 800m² projecttapijt van het Zwitserse product Kugelgarn gelegd. Dit tapijt is compleet richtingloos te verleggen en heeft bovendien onzichtbare naden. “Wij kijken terug op een zeer geslaagd project.”
Bouwen aan de zorg
21
ONTWERP & REALISATIE PROJECTONTWIKKELING
REGIONAAL BETROKKEN AANDACHT EN SAMENWERKING SAMENWERKING MET U, MET ONZE MEDE WERKERS EN ONZE PARTNERS ZODAT WIJ GOED ONDERBOUWD UW DROOMHUIS KUNNEN REALISEREN.
GOED ONDERBOUWD - WWW.ADSR.NL
Fendertshof, fijnaart
Zo wordt de privacy ook bij gedeelde badkamers behouden. Een mooi staaltje van samenwerking met de installateur,” vertelt De Wit tijdens de rondleiding. “En ook boven de bedden hebben wij regelbare verlichting geplaatst. De aandacht voor sfeer is allesomvattend op Fendertshof.” Het in april dit jaar ingehuisde woonzorgcentrum in Fijnaart bezit verder 58 intramurale zorgappartementen, waarvan 10 plaatsen zwaar somatisch. De centrale keuken van Surplus Zorg regelt de maaltijden, te bezorgen in het grand café - met kleine kaart - of op de kamer. “Maar je ziet de meeste mensen toch beneden eten in het Grand Café,” zegt Leijten. “De 40 plaatsen die wij daar hebben zijn al vaak allemaal bezet geweest. Dit gebouwenconcept nodigt gewoon uit tot sociaal gedrag. En de cliënt hoeft niet per se om 11.30 uur te eten; dat kan ook een uurtje later. Het bouwproces op Fendertshof is het resultaat van visie en regie. En dat biedt ruimte voor innovatie.” n
Feiten en cijfers Opdrachtgever: Hoofdhuurder: Architect: Aannemer: Lichtarchitect: Installaties: Bedden en nachtkastjes: Gordijnen: Grootkeuken: Vloer: Aantal plaatsen verpleging: Aantal plaatsen lichte zorg: Aantal plaatsen kortdurende opvang: Zelfstandige appartementen: Energiesysteem: Bouwsom: Bruto vloeroppervlak: Start bouw: Bouwtechnische oplevering: Officiële opening:
WSG, Geertruidenberg Surplus Zorg, Zevenbergen Marquart, Raamsdonksveer Aan de Stegge, Roosendaal Atexlicht, Raamsdonksveer Gebr. Van Dijk Made wissner-bosserhoff, Dordrecht Artimo Textiles, Roosendaal DroomHoreca, Waalwijk Xclusive Floors, Made 30 (en 2 ‘extra’ plaatsen) 50 1 7 WKO-installaties €21 miljoen 9.044m² maart 2008 januari 2010 16 september 2010
Bouwen aan de zorg
23
CreĂŤer een nieuwe ambiance met een Summum-vloer! Xclusive floors is het juiste adres voor superieure LVT-vloeren in bedrijfs- en woonomgevingen. Niet alleen de talrijke designs en het kwaliteitsniveau van Summum-vinylproducten zijn opvallend, maar zeker ook de voordelen als het gebruiksvriendelijk leggen, lage kosten, duurzaamheid en de prachtige patronen en kleuren die overal een nieuwe ambiance creĂŤeren. Informeer naar onze nieuwste collectie. Daar vindt u zeker de vloer die perfect op uw behoeften aansluit!
Xclusive Floors | Brieltenspolder 23 | 4921 PK Made | telefoon +31 (0)162 - 671303 fax +31 (0)162 - 671304 | www.xclusivefloors.nl | rogier@xclusivefloors.nl 10500320_xclusive_floors.indd 1
14-06-2010 08:43:02
sein
Beschermd wonen in een ambitieuze gebiedsontwikkeling SEIN (Stichting Epilepsie Instellingen Nederland) heeft in een Design & Build aanbestedingsprocedure de vervangende nieuwbouw voor 280 cliënten in Haarlemmermeer en Heemstede aan de combinatie Wentink Architekten bv en BAM Utiliteitsbouw bv Regio Noordwest gegund. Bijzonder aan de selectie waren de dialoogronden waar gekeken werd of de aanpak op de goede weg was. De aanbestedingsprocedure liep gelijk op met de ideevorming rondom een grotere gebiedsontwikkeling. Het plan kent een investering van circa 30 miljoen en een doorlooptijd van 2,5 jaar. In januari 2008 is gestart met de selectie, in mei 2008 zijn de plannen gepresenteerd en in november 2008 is gestart met de bouw. Er is in fases circa 23000 m2 bvo opgeleverd in oktober 2009, januari 2010 en april 2010. Kenmerkend aan het plan is een kleinschalige opzet, waar delen van het zorgvastgoed kunnen worden afgestoten, uitgebreid of aangepast zonder dat aan het concept als geheel afbreuk wordt gedaan. In overleg met de gemeente Haarlemmermeer en Venhoeven CS (coördinator masterplan) is gekozen voor een kloek ensemble van bouwdelen langs de Spieringweg, in combinatie met een nonchalanter, ‘toevalliger’ groepje bouwdelen in het hart van de gebiedsontwikkeling.
Houten balkons met glas: een veilige buitenplek voor mensen met epilepsie.
In Heemstede is huisvesting gecreëerd voor 40 cliënten. Leidend in deze uitwerking was de kwetsbare locatie op een oude buitenplaats in het hart van Heemstede. Belangrijk in het plan zijn de cliëntveiligheid, de overzichtelijkheid en de geborgenheid. Het ontwerp is op alle schaalniveaus specifiek toegespitst op bewoonbaarheid voor mensen met epilepsie. Van afgeronde hoeken bij raamkozijnen tot een heldere routing met veilige oversteekplekken en een beperkte autotoegankelijkheid ademt het plan een maatpak voor de cliënten, waar veelal een epileptisch ziektebeeld samengaat met andere beperkingen. In het plan bevinden zich zowel zelfstandige appartementen als ook groepswoningen voor vier,
zes en acht cliënten. Middels een ‘wooncatalogus’ is samen met cliënten en medewerkers een draaiboek van kleurenpaletten en materialen gemaakt, opdat individuele bewoners hun appartement mede vorm konden geven. Wentink Architekten kent een ruime ervaring in zorgprojecten. Inmiddels behoren meerdere woon- en zorggebouwen voor mensen met een zeer specifieke zorgvraag tot haar oeuvre. Daarnaast rekent Wentink Architekten winkelvastgoed, restauraties en (particuliere) woningbouw tot haar specialismen. Met twaalf mensen werkt Wentink Architekten vanuit Loods 1 in Muiden. Voor SEIN werkte het bureau samen met BAM Utiliteitsbouw BV regio Noordwest, Berkhout Tros (constructies) en Hiensch Engineering (installaties). n
Ensemble langs de Spieringweg.
Bouwen aan de zorg
25
Aan de Pas wint NVTG BouwAward 2010 In Bouwen aan de Zorg 2 van dit jaar zijn we niet geheel compleet geweest. We hebben in het artikel over de NVTG BouwAward 2010 per abuis slechts aandacht besteed aan het Vlietland Ziekenhuis in Schiedam die de BouwAward wint in de categorie Cure. Aan de Pas in het Zuid-Limburgse Bunde wint echter de hoofdprijs binnen de NVTG BouwAward 2010. Van de circa veertig projecten die voor de NVTG BouwAward 2010 zijn ingestuurd, heeft de jury na een uitgebreide voorselectie in twee ronden acht projecten genomineerd. Na de eerste ronde waren nog veertien projecten in de race voor de NVTG BouwAward 2010. Op YouTube is een filmpresentatie van de winnaar te zien met als titel NVTG BouwAward 2010. De genomineerde projecten zijn door de voltallige jury onder leiding van Prof. Dr. Robert Huijsman MBA op donderdag 21 en vrijdag 22 januari 2010 bezocht. Alle projecten hadden diverse aspecten die een positieve indruk op de juryleden maakten. De jury was unaniem van mening dat Aan de Pas in Bunde de NVTG BouwAward 2010 hoofdprijs moest winnen. ➜
De acht genomineerde projecten waren: • Sinaï Centrum Locatie Bankras te Amstelveen • VU Kinderstad te Amsterdam • Duurzaam Verblijf te Beilen • Aan de Pas te Bunde • Parkhoff te Dordrecht; • De Fjord te Capelle aan den IJssel • Vlietland Ziekenhuis te Schiedam • Steinmetz / De Compaan te Den Haag. Aan de Pas te Bunde.
26
Bouwen aan de zorg
NVTG bouwaward 2010
Aan de Pas te Bunde.
Uit de juryrapporten: Aan de Pas Aan de Pas is een woonzorggebouw voor patiënten met een progressieve spierziekte of andere complexe zorgvraag. De bewoners zijn aangewezen op intensieve verzorging. De achttien bewoners van Aan de Pas zijn geheel of gedeeltelijk afhankelijk van ademhalingsondersteuning. Het uitgangspunt bij de realisering van Aan de Pas was een gebouw te maken dat de bewoners echt als hun huis ervaren. Uit een reactie van de voorzitter van het bewonersoverleg tijdens het bezoek van de jury aan dit project, blijkt dat serieus met de voorstellen en opmerkingen van bewoners rekening is gehouden. De jury ervaart Aan de Pas als een warme, gezellige en huiselijke omgeving. De appartementen in Aan de Pas zijn zo geschakeld dat de patiënten maximale privacy hebben. De voorzieningen in het appartement zorgen ervoor dat de bewoners binnen hun beperkte mogelijkheden toch zoveel mogelijk enige zelfstandigheid kennen. De plafonds van de appartementen (60 m2) zijn hoger dan gangbaar omdat de bewoners veel tijd liggend in bed doorbrengen. Door de hoogte worden de kamers ook vanuit een liggende positie prettig ruimtelijk ervaren. De voorzieningen in de appartementen maken het mogelijk dat bedden op diverse plaatsen kunnen worden geplaatst. Bijzonder vindt de jury ook de badkamer in het gebouw die door de toepassing van speciale verlichting, een geluidsinstallatie en aankleding als ‘loungeruimte’ kan worden gebruikt. De jury is onder de indruk van het oog voor detail, de kwaliteit van de gekozen materialen en het architectonische ontwerp van het in- en exterieur. Door veel juryleden wordt een positieve opmerking gemaakt over de netheid in het gebouw. Ook de integratie van het gebouw in de bestaande bebouwde en natuurlijke omgeving wordt door de jury als positief ervaren. De jury is van mening dat uit het gebouw het respect blijkt dat de instelling en de bij de bouw betrokken partijen hebben voor de bewoners. Zeer positief is de jury over de integratie van de domotica in het dagelijkse leven van de bewoners, hiermee wordt tegemoet gekomen aan de menselijke maat. De bewoners zijn immers zonder tussenkomst van derden zelf in staat om bijvoorbeeld gordijnen, verlichting, hoogte van de aanrecht en deuren te bedienen. Dit biedt veel vrijheid en extra mogelijkheden. Met betrekking tot de toegankelijkheid van enkele voorzieningen zijn er volgens de jury nog enkele details voor verbetering vatbaar. Waarom zijn er bijvoorbeeld klapspiegels in de sanitaire ruimten die voor de meeste mensen in de ruststand niet bedienbaar zijn? En waarom ontbreekt in de sanitaire ruimte een rondgaand alarmkoord als extra toevoeging op het persoonlijke assistentie alarm?
Bouwen aan de zorg
27
Uit de juryrapporten: VU Kinderstad Op zo’n 35 meter hoogte bevindt zich de wonderlijke wereld van Kinderstad in het VU Medisch Centrum. Het gaat hier om een ontspanningsruimte voor kinderen die in het VU zijn opgenomen. Het doel is om het zieke kind (4 tot 18 jaar) even te laten vergeten dat het ziek is. Ook broertjes, zusjes en andere familieleden en vrienden van het zieke kind zijn in Kinderstad welkom. Kinderstad sluit op de negende verdieping van het VU Medisch Centrum aan op de kinderafdeling van het ziekenhuis. De sfeer in Kinderstad doet in niets denken aan een ziekenhuis. Zelfs artsen die hier binnen komen, dragen over hun witte jas een vrolijk gekleurde gele ‘camouflagejas’. Kinderstad komt voort uit de BNA Jonge Architecten Prijsvraag van 2003, die is uitgeschreven door de BNA (Bond van Nederlandse Architecten) en het Ronald McDonald Kinderfonds. VU Kinderstad is een project dat imponeert door de perfecte uitvoering van een doordacht concept. Hierdoor is sprake van meer dan zomaar een ontspannings- en recreatieruimte voor kinderen. De keuze van duurzame materialen die aansluiten op de kinderwereld, het groeperen van de verschillende items, de kwaliteit van de verschillende onderdelen in combinatie met de locatie bovenop het bestaande gebouw maakt VU Kinderstad tot een uniek project . De kinderen kunnen zich in Kinderstad vermaken met onder meer DJ-tafels, een vliegtuiginrichting en cockpit , een racesimulator in een auto, een kunstgras trapveldje met vitrines vol collectoritems van Ajax en een whizzkid ruimte. Voorzieningen die allemaal door bedrijven zijn geplaatst. Kinderstad beschikt echter ook over de traditionele ontspanningsmogelijkheden zoals een knutseltafel, een poppenhoek en spelletjestafels. De ontwerpers hebben de thematiek geografisch neergezet zodat er vanuit de vliegtuiginrichting en de cockpit uitzicht is op Schiphol. Bij het Ajax-thema is uitzicht op de Arena. Centraal in de ruimte bevindt zich het theater waarvan de zitplaatsen tevens de trap vormen naar de tweede verdieping van Kinderstad. Kinderen die in deze wonderlijke wereld een trap te gewoon vinden om naar beneden te gaan, kunnen hiervoor de glijbaan gebruiken. Voor minder mobiele kinderen is een lift beschikbaar. VU Kinderstad is een voorbeeld voor hoe een recreatieruimte voor kinderen kan worden opgezet, waarbij uiteraard moet worden aangetekend dat hier sprake is van royale sponsorgelden. De jury is evenwel van mening dat ook in andere steden een dergelijk zakelijke opzet realiseerbaar is. Hierbij zal dan wel moeten worden gelet op het concept en dat de inrichting niet te veel een ‘commerciële uitstraling’ krijgt. Kinderstad wordt ‘gerund’ door twee betaalde krachten en een grote groep van vrijwilligers. Daarnaast is er ook een ‘kinderburgemeester’. Een kanttekening wordt door enige juryleden gemaakt bij de overzichtelijkheid van de trap als onderdeel van het theater. Die is voor verbetering vatbaar.
28
Bouwen aan de zorg
NVTG bouwaward 2010
VU Kinderstad te Amsterdam
In de categorie Cure wint het Vlietland Ziekenhuis een NVTG BouwAward en in de bijzondere categorie is er een NVTG BouwAward voor VU Kinderstad. Een bijzondere aanbeveling/blijk van waardering sprak de jury uit voor Steinmetz /
De Compaan . De jury wilde benadrukken dat de wijze waarop de genomineerden hun projecten presenteerden bijzonder professioneel van aard was en dat de ontvangst op de locaties getuigde van een grote gastvrijheid. n
Op youtube is een filmpresentatie van de winnaar te zien met als titel NVTG BouwAward 2010. Zie: http://www.youtube.com/watch?v=EQT0ZvoPe3o De NVTG is met circa 700 leden de grootste vereniging voor facility professionals in de zorgsector in Nederland. De NVTG BouwAward wordt ongeveer om de drie jaar uitgereikt. Links: http://www.nvtg.nl/
Bouwen aan de zorg
29
wie doet wat
Nederland
Adviesbureaus
Aangepast sanitair
Peters & Lammerink architecten Paul Krugerstraat 43, 7551 GW Hengelo T....................................+31 (0)74 2501696
Wat doet u eigenlijk? Voor â‚Ź 65 per uitgave weten uw klanten dat ook! Bel +31 (0)495 450095 +32 (0)11 605540 voor alle informatie over een vermelding
ARJOHUNTLEIGH NEDERLAND BV ...with people in mind Biezenwei 21, 4004 MB TIEL Postbus 6116, 4000 HC Tiel T....................................+31 (0)344 640800 F.....................................+31 (0)344 640886 E info-nl@arjohuntleigh.com W www.arjohuntleigh.com/nl
C2l consultancy bv
E info@peters-lammerink.nl
Postbus 7, 6675 ZG VALBURG
W www.peters-lammerink.nl
Wanraaij 4, 6673 DN ANDELST T....................................+31 (0)88 0081200 E info@CL2-consultancy.nl W www.CL2-consultancy.nl
WENTINK ARCHITEKTEN bv
BENELUX
Postbus 24, 1398 ZG MUIDEN INVISION INTERNATIONAL BV baudet benelux Grote Hondstraat 40 B - 2018, ANTWERPEN T....................................+32 (0)3 281 02 04 F.....................................+32 (0)3 281 02 64 E contact@baudet-benelux.com
Bijsterhuizen 30-13, 6604 LP WIJCHEN T....................................+31 (0)24 7114114 F.....................................+31 (0)24 3445314 E info@invision-int.nl W www.invision-int.nl
LINIDO Weteringweg 5-9, 2641 KM PIJNACKER T....................................+31 (0)15 3695440 F.....................................+31 (0)15 3697164 E sales@linido.com W www.linido.com
F................................... +31 (0)294 299070 E info@wentink.nl W www.wentink.nl AUTOMATISCHE DEUREN
airconditioning
Record/van Nelfen deurtechniek BLR-BIMON
Houtduifstraat 6, 4901 BP OOSTERHOUT
Aardvletterweg 3a,
Postbus 565, 4900 AN OOSTERHOUT
3417 XL MONTFOORT
T....................................+31 (0)162 447720
T........................................+31 (0)348 472247
F.....................................+31 (0)162 447730
F.........................................+31 (0)348 472027 E airconditioning@blr-bimon.nl LOPITAL NEDERLAND BV Laarakkerweg 9, 5061 JR OISTERWIJK T....................................+31 (0)13 5239300 F.....................................+31 (0)13 5239301 E info@lopital.nl W www.lopital.nl
T................................... +31 (0)294 299077
W www.blr-bimon.nl
architecten
E info@record-automatischedeuren.nl W www.record-automatischedeuren.nl
BeSCHERMINGSTRANSFORMATOREN
Aannemers
JORISSEN SIMONETTI ARCHITECTEN RIJSSEN DOETINCHEM MAARSSEN STEENWIJK GEELEN VASTGOED & BOUW Postbus 4408, 6086 ZG NEER T....................................+31 (0)475 591848 F.....................................+31 (0)475 592798 E info@geelen.nl W www.geelen.nl
100
Bouwen aan de zorg
Postbus 203, 7460 AE RIJSSEN
.......................... Energiek in Energietechniek GEVEKE BESTURINGSTECHNIEK Postbus 820, 1000 AV AMSTERDAM
T....................................+31 (0)548 518888
T....................................+31 (0)20 5829111
F.....................................+31 (0)548 520397
F.....................................+31 (0)20 5822496
info@jsarijssen.nl
E info@geveke-besturingstechniek.nl
www.jorissensimonettiarchitecten.nl
W www.geveke-besturingstechniek.nl
wie doet wat
Bouwmanagement
Bureau Organisatie Bouwwezen BV Postbus 53, 3700 AB ZEIST T....................................+31 (0)30 2513519 F.....................................+31 (0)30 2522296 E bob@bobadvies.nl W www.bobadvies.nl
interflow De Stek 15, 1771 SP Wieringerwerf T algemeen....................+31 (0)227 602844 F direct...........................+31 (0)227 603165 E info@interflow.nl W www.interflow.nl DEUREN
Hang- en sluitwerk
VAN BUUREN Nijverdalseweg 125, 7461 AG RIJSSEN T....................................+31 (0)548 535353 F.....................................+31 (0)548 535357 E info@van-buuren.com W www.van-buuren.com hoogwaardige huisvesting
Buispostsystemen
ERGOTRANS BV LOGISTIEKE SYSTEMEN Vissenstraat 14, 7324 AL APELDOORN T....................................+31 (0)55 3688888 F.....................................+31 (0)55 3688899 E ergo@ergotrans.com W www.ergotrans.com
Record/van Nelfen deurtechniek Houtduifstraat 6, 4901 BP OOSTERHOUT Postbus 565, 4900 AN OOSTERHOUT T....................................+31 (0)162 447720 F.....................................+31 (0)162 447730 E info@record-automatischedeuren.nl W www.record-automatischedeuren.nl
gAlerij-balkonverhoging
CADOLTO BENELUX BV Hoogwaardige gebouwen, modulair op maat
Wat doet u eigenlijk? Voor â‚Ź 65 per uitgave weten uw klanten dat ook! Bel +31 (0)495 450095 +32 (0)11 605540 voor alle informatie over een vermelding
Koop, huur en lease E info@cadolto.nl W www.cadolto.com
buitenterreininrichting
JAN KUIPERS NUNSPEET ...innovatief in straatmeubilair Postbus 5, 8070 AA NUNSPEET T....................................+31 (0)341 252944 F.....................................+31 (0)341 252856 E info@jankuipers-nunspeet.nl W www.jankuipers-nunspeet.nl
PAM GALERIJ EN BALKONVERHOGING BV Postbus 800, 7600 AV ALMELO T....................................+31 (0)546 850466 F.....................................+31 (0)546 828812 E info@pamalmelo.nl W www.pamalmelo.nl
gordijnen-vloeren
Jan snel Willeskop 94, 3417 ME MONTFOORT Postbus 200, 3417 ZL MONTFOORT T....................................+31 (0)348 473741 F.................................... +31 (0)348 479051 E info@jansnel.com W www.jansnel.com
Cleanrooms
CLEANroom COMBINATION GROUP De Waterlaat 2, 5570 MZ Bergeijk Postbus 87, 5570 AB BERGEIJK T....................................+31 (0)497 556565 F.....................................+31 (0)497 575224 E info@cleanroomcg.nl W www.cleanroomcg.com
Goebertus Medical Group
GOEBERTUS MEDICAL GROUP BV Postbus 190, 1110 AD DIEMEN T....................................+31 (0)20 6947367 F.....................................+31 (0)20 6684765 E info@goebertus.com W www.goebertus.com
Ten dam projecten Stolwijkstraat 47B Postbus 9013, 3008 AA Rotterdam 6716 AD EDE T....................................+31 (0)10 4850371 F.................................... +31 (0)10 4846813 E info@tendam.nl W www.tendam.nl
Huisvesting
BUKO Bouwsystemen BV Waaldijk 64, 4214 LB VUREN T....................................+31 (0)183 658412 F.....................................+31 (0)418 573334 E bouwsystemen@buko.nl W www.bukobouwsystemen.nl
grootkeuken
GROOTKEUKENTECHNIEK EN DEMOKEUKEN Musicalstraat 7 1323 VR ALMERE STAD T....................................+31 (0)36 5367140 F.................................... +31 (0)36 5360936 E info@bertmuller.nl W www.bertmuller.nl
Jan snel Willeskop 94, 3417 ME MONTFOORT Postbus 200, 3417 ZL MONTFOORT T....................................+31 (0)348 473741 F.................................... +31 (0)348 479051 E info@jansnel.com W www.jansnel.com
Bouwen aan de zorg
101