Beton- & Staalbouw 6

EDITIE

6

VAK TIJDSCHRIFT OVER BETON EN STA AL IN DE BOUW I JA ARGANG 2 I 2014

SCAN WITH

De Waalse Krook Gent | Het Timmerhuis Rotterdam Inspiratiecentrum Grevelingen | Thermische ontkoppelingen

ETA GOEDGEKEURDE BEVESTIGINGSOPLOSSINGEN VOOR BETON - EN STAALCONSTRUCTIES

PDA CALCULATIESOFTWARE Sterke calculaties met snelle, overzichtelijke resultaten. Geen download nodig.

www.pda-360.com

ONZE ETA GOEDGEKEURDE PRODUCTEN ZIJN NU OOK BESCHIKBAAR IN STABU EN COBOSYSTEMS BESTEKSOFTWARE

www.powerseurope.nl Tel: +32 15 47 38 00

MECHANISCHE EN CHEMISCHE ANKERSYSTEMEN MET GOEDKEURINGEN VOOR: l GESCHEURD EN ONGESCHEURD BETON l SEISMISCHE BELASTING l HOGE PRESTATIES l DIVERSE TOEPASSINGEN Zie de desbetreffende productinformatie voor volledige specificaties

Scia Engineer Krachtige EEM software voor de bouw Small business packages vanaf â‚Ź2.000,Neem contact met ons op voor meer informatie!

www.nemetschek-scia.com

Nemetschek Scia B.V. Wassenaarweg 40 - 6843 NW Arnhem - Tel.: 026 320 12 30 - info@scia.nl

Beton in beweging Advies en verkoop Engineering Productie Montage Projectbegeleiding Service en onderhoud Postbus 8, 3769 ZG Soesterberg | 0346 351 774 | info@ubo.nl | www.ubo.nl

EDITIE

Voorwoord

6

LAATSTE BETONSTORT Nederland is weer een prachtig betonnen kunstwerk rijker. De eerste dubbellaagse tunnel in Nederland, dwars door Maastricht, is gesloten. De laatste betonstort voor de ruwbouw van de tunnel met twee keer twee buizen heeft vrijdag 12 december plaatsgehad. Ondergronds gaat het werk uiteraard door. Eind 2016 moet de Koning Willem-Alexandertunnel in gebruik worden genomen.

Een korte terugblik.

In 2011 werd gestart met de voorbereidingen, met de aanleg van de bouwkuipen bij de tunnelmonden aan de noord- en zuidkant. Het eerste beton werd in 2012 gestort. Maar het echte grote betonwerk kreeg pas in mei 2014 ruim baan, nadat het hele tunneltracé was uitgegraven. Vanuit het noorden en zuiden is naar elkaar toe gewerkt met twee ‘betontreinen’. In oktober van 2014 zijn de onderste tunnelbuizen gesloten en op 12 december ook de bovenste tunnelbuizen.

De tunnel is opgebouwd in moten, in totaal 112 stuks van elk 24 meter. Iedere moot werd in meerdere betonstorts uitgevoerd. Eerst is de onderste vloer gestort met een verdiepstuk in het midden voor de riolering, gevolgd door de wanden van de onderste tunnelbuis, de vloer van de bovenste buis, wederom de wanden en tot slot het dak van de bovenste tunnelbuis. Er zit in totaal 300.000 m³ beton in de ruwbouw van de 2,3 kilometer lange tunnel. Dat zijn 25.000 vrachten.

Zoals gezegd, is het werk nog niet klaar. De afwerking, inrichting en installeren en testen van de techniek gaat nog twee jaar duren. De planning is nog steeds dat eind 2016 de eerste automobilisten door de eerste dubbellaagse tunnel van Nederland rijden. Verkeer op de A2 in Maastricht krijgt nu nog te maken met verkeerslichten. Het doorgaand verkeer rijdt vanaf december 2016 in de onderste buizen, het plaatselijke verkeer in de bovenste. De vier buizen krijgen elk twee rijstroken.

De laatste betonstort voor de ruwbouw van de tunnel is voor de bouwers met recht een mijlpaal in één van de grootste infrastructurele projecten van de afgelopen jaren. Een mooie gebeurtenis om het jaar 2014 mee af te sluiten. Wij wensen u dan ook namens alle medewerkers van Louwers Uitgeversorganisatie fijne feestdagen toe en een gezond, gelukkig en succesvol 2015.

Roel van Gils

BETON- & STAALBOUW | 5

BETON&STAALBOUW

6

Vaktijdschrift over beton en staal in de bouw Jaargang 2 | 2014 Verschijnt 6 x per jaar ISSN 2352-3867

UITGEVER

Schatbeurderlaan 6 Postbus 249, 6000 AE Weert, Nederland T +31 (0)495 450095 F +31 (0)495 521335 E info@louwersuitgevers.nl W www.louwersuitgevers.nl

Autobaan 22, 8210 Loppem Postbus 85, 3900 Overpelt, België T +32 (0)11 605540 E info@louwersmediagroep.be W www.louwersmediagroep.be

08

REDACTIEADRES

21

35

Schatbeurderlaan 6 Postbus 249, 6000 AE Weert T +31 (0)495 450095 F +31 (0)495 521335 E redactie@louwersuitgevers.nl W www.louwersuitgevers.nl

REDACTIECÖORDINATIE EN EINDREDACTIE Lieke van Zuilekom

REDACTIEMEDEWERKERS

38

Martijn vd Bouwhuijsen, Johan Debaere, Jac Buchholz, Fiona van Gemert-de Heus, Roel van Gils, Sjoerd Meuleman, Marcel van Rijnbach

40

BLADMANAGER

Mark de Lau E m.delau@louwersuitgevers.nl

SECRETARIAAT

Manuela Depenbrock Sandra Reijnders

ADVERTENTIES

INHOUD

Online aanleveren: https://louwersuitgevers.wetransfer.com o.v.v. naam en project

OV-terminal Arnhem

ABONNEMENTSPRIJS

De Waalse Krook

11

De Kersenbaan

14

Meer efficiency door lean gebruik van teken- en rekensoftware in de bouw

16

Leveren met/onder CE-markering

18

Het Timmerhuis

21

Betondag

25

Indien twee maanden voor het verstrijken van de abonnementsperiode geen schriftelijk bericht van op­­zegging is ontvangen, wordt het abonnement auto­matisch met een jaar verlengd.

Betonmixer met een stekker

28

Constructieberekeningen in het platte vlak

30

DOELGROEP

De Pen

32

Inspiratiecentrum Grevelingen

35

Nieuwe stationspassage

38

Deurganckdoksluis

40

Regelwerk Pannerden

42

€ 63,- per jaar excl. BTW ING Bank IBAN NL46INGB0000417165 BIC INGBNL2A t.n.v. Louwers Uitgeversorganisatie BV o.v.v. Beton- en Staalbouw magazine Informatie over abonnementen: T +31 (0)495 450095

ADRESWIJZIGINGEN

Schriftelijk tenminste drie weken voor verhuizing naar: Postbus 249, 6000 AE Weert, Nederland

OPZEGGINGEN

Directies en management van bouwbedrijven, projectontwikkelaars, opdrachtgevers, betrokken ministeries en rijksdiensten, gemeenten, provincies en andere betrokken overheden, landelijke, regionale en lokale organisaties, aannemers, ingenieurs, constructeurs, technologen en leveranciers actief in de Beton- en Staalindustrie

VORMGEVING/ART DIRECTION E studio@louwersuitgevers.nl

DRUKWERK

Drukkerij Hendrix, Peer Niets uit deze uitgave mag worden over­genomen of ver­menig­vuldigd zonder uitdruk­kelijke toestemming van de uitgever en zon­der bronvermelding.

Hoewel dit blad op zorg­­vuldige wijze en naar beste weten is samen­gesteld kunnen uitgever en auteurs op geen enkele wijze instaan voor de juistheid of volledig­heid van de informatie. Zij aan­vaar­den dan ook geen enkele aansprake­lijkheid voor schade, van wel­ke aard ook, die het gevolg is van hande­lingen en/of beslis­singen die gebaseerd zijn op deze informatie.

6 | BETON- & STAALBOUW

8

Inhoud

44

47 60

x 50

65

71

INHOUD

EDITIE

6

VAK TIJDSCHRIFT OVER BETON EN STA AL IN DE BOUW I JA ARGANG 2 I 2014

SCAN WITH

De Waalse Krook Gent | Het Timmerhuis Rotterdam Inspiratiecentrum Grevelingen | Thermische ontkoppelingen 2014078 Beton- & Staalbouw 6_Sacha.indd 1

17-12-14 12:19

Coverbeeld | Foto Sander Kwintenberg Voortman Staalbouw, Wildlands Adventure Zoo Emmen

EĂŠn verzekeringspolis voor het hele bouwproces

44

Wyli Tension Disc

47

'Wij BIMmen al veel langer dan de bouw'

48

Ferryterminal Zeebrugge

50

Herinneringscentrum Kamp Westerbork

52

Allied Motion

53

Journaal

56

Specialist inloopvlakstructuren innoveert met profielen

60

Specialisten in schoonmaak, onderhoud en renovatie

61

Thermische ontkoppeling verbetert energieprestatie van gebouwen

65

Herstel van galerijen met carbonstaven middels het VVUV-systeem

67

Rekensoftware: alleen betalen voor gebruik

69

Verfijnde betontechnologie als absolute troef

71

Duurzaamheid centraal bij straalbedrijf uit Wanssum

72

ARNHEM | OV-terminal

Tekst: Martijn van den Bouwhuijsen | Beeld: MOKA-studio/UNStudio

NIEUWBOUW OV-TERMINAL ARNHEM

SCAN WITH

ORGANISCHE SYMBIOSE VAN STAAL EN BETON

8 | BETON- & STAALBOUW

ARNHEM | OV-terminal

De nieuwe openbaar vervoerterminal bij Arnhem CS maakt de stad tot een trekpleister. De organische vormgeving springt in het oog. De constructie is hybride met in het werk gestort beton en geprefabriceerd staal. Technieken uit de scheepsbouw zijn toegepast om het vormvaste schalendak te realiseren.

De hoogteverschillen in het gebied en diverse vervoersstromen vormen de basis voor het organische ontwerp van de OV-terminal, die in opdracht van ProRail door Ballast Nedam en BAM wordt gebouwd.

De stationshal staat bovenop een parkeergarage en sluit aan op het busstation, de perrontunnel en de fietsenstalling. De hogere verdiepingen maken verbinding met de twee kantoortorens en met een binnenplaats waar verzekeringsmaatschappij VGZ zetelt. Via hellingbanen kunnen reizigers de niveaus bereiken. De gevel- en dakramen en doorkijkjes maken het gebouw transparant.

“Onze ervaring met 3D CAD en parametrisch ontwerpen kwam goed van pas bij dit project”, zegt Arjan Dingsté Associate Director/Senior Architect bij architectenbureau UNStudio. “Verschillende ontwerpalternatieven passeerden de revue. Hoewel een 3D gevormde staalconstructie nagenoeg gelijk is in bouwkosten als een 3D gekromde betonconstructie, zijn de risico’s en weersafhankelijkheid op de bouwplaats lager door de hoge mate van prefabricage. Uiteindelijk is mede daarom voor een hybride constructie gekozen.

Het dak is gebaseerd op constructietechnieken uit de scheepsbouw en bestaat uit geprefabriceerde secties, die op de bouwplaats zijn gelast en verankerd aan het beton. Zowel het beton- als staaloppervlak van de openbaar vervoerterminal wordt met een lichtgrijze kleur afgewerkt. Het metaal krijgt een vuilafstotende en chemisch resistente metallic coating en het beton wordt uitgevoerd in schoon beton op CUR 100 kwaliteit.”

DUBBELGEKROMD De Central Industry Group engineerde, produceerde en monteerde de stalen secties van de constructie van de openbaar vervoerterminal.

Sinds zeven jaar richt dit internationale bedrijf, van origine een scheepsbouwer, zich ook op kunst, architectonische en bouwkundige uitdagingen.

Business Unit Manager Sander de Haan zegt

namens CIG Architecture B.V.: “De engineering en werkvoorbereiding van de dubbelgekromde constructiedelen van de terminal in Arnhem was een flinke puzzel. Ook omdat er een vertaalslag gemaakt moest worden van scheepsbouwnormen naar richtlijnen voor de bouw. Het ontwerp is uitgewerkt in Rhino 3D en Nupas Cadmatic, een softwareprogramma dat CIG zelf ontwikkelde.”

In totaal is ongeveer 750 ton prefab staal verwerkt in het Arnhemse bouwproject, verdeeld over 150 geprefabriceerde secties. De secties bestaan uit koudvervormde en op maat gesneden stalen platen en hebben een dubbele ‘huid’ en een binnenconstructie. Gedurende het fabricage- en bouwproces is de maatvoering gecontroleerd met 3D meettechnieken, vanwege de nauwe toleranties.

“De tot 25 ton zware elementen zijn just-in-time geleverd, met een torenkraan gepositioneerd en afgelast”, zegt De Haan. “Wij bouwden behalve het dak ook de lagere delen zoals de fronttwist, de backtwist, de flip en de balcony. Aanvankelijk was het schaaldak ontworpen in beton. Maar in de aanbestedingsfase is besloten de zelfdragende delen uit te voeren in geprefariceerd staal. De keuze hiervoor leverde gewichtsbesparing op, maatnauwkeurigheid én een versneld bouwproces. Momenteel werkt de aannemer aan de afwerking van het dak, waarop dubbelgekromde betonpanelen komen.” ❚

Bouwinfo: OPDRACHTGEVER ONTWERP CONSTRUCTEUR AANNEMER

BOUWPERIODE

ProRail, namens de Gemeente Arnhem en NS UNStudio – Amsterdam BAM Advies & Engineering – Bunnik Bouwcombinatie OV Terminal Arnhem VOF (Ballast Nedam en BAM) december 2012 – november 2015

SCAN WITH

BETON- & STAALBOUW | 9

DRIVEN BY PERFECTION

Porsche Pavilion | Wolfsburg, Germany

SOFTWARE | ENGINEERING | PRODUCTION | ASSEMBLY WWW.CENTRALINDUSTRYGROUP.COM/ARCHITECTURE

CIG00197_ADV_architecture.indd 1

28-05-14 16:00

GENT | De Waalse Krook

Tekst: Martijn van den Bouwhuijsen

Levering van betonstaal met vrachtwagen en schip voor optimale logistiek Het komt niet vaak voor dat wapening per binnenvaartschip op een bouwplaats terecht komt. Bij het project De Krook deed Columbus Steel dat wel. Maar liefst 300 ton aan netten en staven werd richting de Gentse werf gevaren, voor de realisatie van de fundering en kelderwanden. De wapening werd op het vaartuig gestapeld, zodat het deel dat het eerst nodig was, bovenop lag.

Deze materialenaanvoer scheelde uiteindelijk twaalf transporten met vrachtwagens door de drukke binnenstad. De boot bleef na de levering een tijdje liggen, zodat op de werf geen extra opslagplaats vrijgemaakte hoefde te worden om het staal te stockeren.

De Waalse Krook ligt vlakbij het water. De kelderwanden dienen uiteraard waterdicht te blijven. Krimpscheuren tijdens het uitharden van beton moesten absoluut voorkomen worden.

Daarom paste Columbus Steel wapeningsnetten toe met mazen van 7,5 centimeter, waar 15 centimeter de regel is in de meeste gebouwconstructies.

In totaal wordt 1000 ton betonstaal verwerkt in de nieuwbouw van De Waalse Krook. Columbus Steel, de grootste betonijzervlechtcentrale van de Benelux, is nu bezig met de bovenbouw. De kanaalplaatvloeren rondom de drie kernen krijgen gestalte op niveau 3+. Nog anderhalve ver-

dieping en dan is het casco nagenoeg gereed.

Door een geschil tussen de bouwheer en de vorige eigenaar zijn de werken recentelijk stil gelegd. Wanneer de staalvlechtwerken uiteindelijk afgelopen zullen zijn, is onbekend. Het maandelijkse tonnage aan staal dat nu geleverd wordt, is kleiner dan bij de fase van de onderbouw. Het is nu praktisch en financieel interessanter om vrachtwagens in te zetten voor de leveringen.

Om de verkeershinder te beperken, worden de vrachtwagens wel in de vroege morgen gelost.

BETON- & STAALBOUW | 11

GENT | De Waalse Krook

Martijn van den Bouwhuijsen | De Krook en Antwerpse Bouwwerken

HYBRIDE EN SLANKE CONSTRUCTIE VAN BETON EN STAAL

De Krook: multimediaal centrum verenigt Gentenaren “Na sanering van de oude fabrieksgrond – in samenwerking met Waterlink en OVAM – verrijst een imposant bouwwerk langs een ronding van de Schelde in Gent”, zegt Annelies Storms, Schepen van Gent en voorzitter van opdrachtgever cvba Waalse Krook. “De Krook wordt een plek waar mensen van diverse pluimage elkaar kunnen ontmoeten en inspireren. Het multimediale gebouw telt straks vijf verdiepingen met telkens tweeduizend vierkante meter vloeroppervlak. Naar verwachting zullen dagelijks tweeduizend bibliotheekbezoekers gebruik maken van de nieuwbouw. Daar komen de medewerkers van de verschillende instellingen bij, waaronder zes kenniscentra en een incubatiecentrum. Bijzonder aan het bouwproject is bijvoorbeeld de samenwerking tussen overheden, de universiteit Gent, burgers en lokale ondernemers. Het gebouw wordt een inspiratiebron voor alle Gentenaren. Ik kijk daarom ook uit naar de opening medio 2016.”

12 | BETON- & STAALBOUW

GENT | De Waalse Krook

EERST DRIE KERNEN, DAN DE REST Het Gentse architectenbureau Coussée en Goris Architecten/RCR ontwierp een gebouw dat zich in stad vervlecht door haar specifieke vorm, die loop van de aanpalende rivier de Schelde volgt en met twee stalen bruggen van 30 en 54 meter het fietsverkeer langs nieuwe verkeersassen door de stad brengt. De bruggen bestaan uit geprefabriceerdde elementen die op brugpijlers worden gekoppeld. Antwerpse Bouwwerken, de aannemer van het Gentse utiliteitsbouwproject, zet deze visie op stadsontwikkeling in realiteit om. “We bouwen een hybride constructie van geprefabriceerd staal, geprefabriceerd beton en in situ beton bovenop een palenfundering,”, zegt Nico Godderis namens Antwerpse Bouwwerken.

“Drie grote betonkernen, met installaties, liften

Bouwinfo: OPDRACHTGEVER cvba De Waalse Krook, Gent ONTWERP TV COUSSÉE & GORIS / RCR Aranda Pigem

UITVOERING BETONSTAAL BOUWPERIODE

Vilalta Arquitectes architecten Antwerpse Bouwwerken, Antwerpen Columbus Steel, Dendermonde Oktober 2014 – medio 2016

en trappen, zorgen voor de stabiliteit. De rest van de bovenbouw bestaat uit met betonspecie gevulde, stalen kolommen en liggers, en breedplaten met druklagen erop. De stalen liggers en kolommen bestaan uit gelaste platen en zijn ter plaatse met specie gevuld, ter bescherming tegen brand. Het onbehandelde staal is voorzien van een beschermende, transparante nanocoating. Bijzonder zijn ook de vierendeelliggers waarmee een grote uitkraging aan de zuidzijde wordt gecreëerd. Deze liggers zijn 4,3 meter hoog en wegen 40 ton per stuk.”

Momenteel werkt de bouwkundig aannemer aan de derde verdieping van het bouwwerk dat vijf lagen hoog gaat reiken. Godderis zegt: “De meeste bouwmaterialen worden geprefabriceerd aangevoerd over het water. We hebben als eerst de kernen in zijn geheel opgetrokken en pas later de rest van de constructie. Dat deden we omdat er voor de engineering van de staalconstructie veel tijd nodig was, voor deze in productie te kunnen nemen. Door de goede samenwerking tussen Antwerpse Bouwwerken, ons zusterbedrijf IEMANTS, het projectbureau A-RES, de architecten de cvba Waalse Krook en de diverse studiebureaus kan momenteel het voorziene bouwritme van de ruwbouw per bouwlaag aangehouden worden.” ❚

BETON- & STAALBOUW | 13

AMERSFOORT | De Kersenbaan

Tekst: Hilda Bosma Beeldmateriaal: Combinatie Hegeman/Roelofs

BOUW TUNNELBAK in andere volgorde De stad Amersfoort krijgt een nieuwe ontsluiting met de aanleg van De Kersenbaan. Deze weg tussen de A28 en het centrum van Amersfoort verbetert de doorstroming van het verkeer. De korte bouwtijd van elf maanden is mogelijk, omdat gekozen is voor een andere uitvoeringsmethodiek voor de tunnelbak.

Onderdeel van het project is de aanleg van een tunnel onder een rotonde.

Het projectgebied ligt in het stedelijk gebied van Amersfoort, naast de bestaande PON-spoorlijn. De bebouwing ligt direct aan het projectgebied, waardoor er gewerkt moet worden in een krappe ruimte.

Combinatie Hegeman/Roelofs, bestaande uit Hegeman Beton- en Industriebouw BV en Roelofs Beheer BV uit Den Ham, voert de werkzaamheden van de tweede fase uit. In februari 2014 is gestart met de opruimwerkzaamheden, waaronder het kappen van bomen. Aansluitend is gestart met het aanleggen van riolering en herinrichting van de wegen. Medio mei zijn de damwanden aangebracht gevolgd door de bouw van de toeritten. De oplevering van het werk staat gepland op 30 juni 2015. Hegeman Beton- en Industriebouw verzorgt de werkvoorbereiding en bouw van de tunnelbak met toeritten en

14 | BETON- & STAALBOUW

'Op basis van de omgevingsanalyse en de techniek is onderzocht wat de meest optimale, veilige en snelste bouwmethodiek is voor de tunnelbak'

AMERSFOORT | De Kersenbaan

de bouw van de geluidsschermen langs de nieuwe Kersenbaan. De werkzaamheden aan de riolering en verharding worden uitgevoerd door Roelofs.

BOUWMETHODE Maarten Reijgersberg, algemeen directeur van Hegeman Beton- en Industriebouw: “Op basis van de omgevingsanalyse en de techniek is onderzocht wat de meest optimale, veilige en snelste bouwmethodiek is voor de tunnelbak. In verband met de werkzaamheden van de kabel- en leidingbeheerders is gestart met de bouw van de toeritten. Aansluitend worden de gesloten moten ter plaatse van de definitieve rotonde aangelegd. De dekken worden gefundeerd op de damwanden, waarna de vloeren en wanden onder het dek worden gerealiseerd, de zogenaamde dek-wanden methode. Het dek heeft een stempelfunctie bij de ontgraving.

In een buitendienststelling van de Pon-spoorlijn wordt de spoorovergang vervangen door twee nieuwe spoorovergangen. De verkeerscirculatie wordt na de ombouw hersteld en de laatste moot kan worden afgebouwd. Dankzij deze bouwmethodiek wordt de verkeercirculatie minimaal verstoord.”

KORTE BOUWTIJD Reijgersberg: “Het is een bijzonder project. In een stedelijke omgeving worden in een korte bouwtijd twee toeritten en tunnelgedeelte met een totale lengte circa 250 meter gerealiseerd, waarbij het verkeer in de omgeving gebruik kan blijven maken van de omliggende wegen.” ❚

BETON- & STAALBOUW | 15

Rekensoftware

LEAN GEBRUIK VAN SOFTWARE = LEAN ONTWERPEN + LEAN UITWERKEN = LEAN BOUWEN

‘Meer efficiency door lean gebruik van teken- en rekensoftware in de bouw’

In de bouw valt veel winst te behalen door Lean Bouwen. Dit begint echter niet op de bouwplaats maar bij tekenaars, modelleurs en engineers. Het is een simpele formule: Lean gebruik van software = Lean ontwerpen + Lean uitwerken = Lean Bouwen. Dat is de mening van Nemetschek Scia, ontwikkelaar van de gerenommeerde rekensoftware Scia Engineer en verdeler van o.a. Allplan, Solibri en bim+.

Het bedrijf dat in 2014 haar 40-jarig bestaan viert, is een honderd procent dochteronderneming van Nemetschek AG, wereldwijd leidend op het gebied van bouwkundige en civiele ontwerpsoftware met ondersteuning voor de Building Information Modelling (BIM)-workflow.

Lean Bouwen is gebaseerd op lean manufacturing. Dit is een managementfilosofie die erop gericht is om een maximale waarde voor de klant te realiseren met zo min mogelijk verspillingen. Door de ‘slanke productie’ gaan de kosten omlaag, wat leidt tot een verbetering van het bedrijfsresultaat.

VOLOP IN BEWEGING Accountmanager Fayyaz Nazir: “De van oudsher traditionele bouwsector is op zoek naar een nieuw gezicht en wordt door recente ontwikkelingen op het gebied van onder andere software steeds dynamischer. Door doelmatig werken en de toepassing van BIM wordt verspilling in bepaalde mate voorkomen. Dit is op zich al een goede stap in de richting van Lean Bouwen.

Echter, deze verspillingen worden overal gezocht, maar niet in het gebruik van de software.”

LEAN GEBRUIK VAN SOFTWARE Is software ook lean te gebruiken? Het antwoord daarop is: ja. “Lean gebruik van software houdt in dat er efficiënter gebruik gemaakt wordt van de eigen software, zodat het een toegevoegde waarde biedt aan de gebruikers en het werkproces. Helaas wordt het belang van efficiënter gebruik van teken- en rekensoftware in de bouw nog onderschat.”

BESEF ”Er is weinig besef van hoe belangrijk de rol van de teken- en rekensoftware is. De bouw moet de software, de gebruikers en de softwareleverancier opnieuw en hoger positioneren in de keten”, aldus Nazir. “Bij onze helpdesk en afdeling productontwikkeling werken mensen die samen meer dan veertig jaar ervaring hebben op het gebied van software en engineering. Er is dus bij Scia bijzonder veel kennis aanwezig. Helaas wordt daar door onze gebruikers onvoldoende gebruik van gemaakt. Wij worden pas ingeschakeld als er vragen zijn over de software of als gebruikers ergens tegenaan lopen.

Onze teken- en rekensoftware zijn geen losstaande producten, maar zijn het gereedschap in een BIM-werkproces.” Daarom zouden softwareleveranciers volgens hem eerder betrokken moeten worden bij BIM of bij Lean Bouwen.

16 | BETON- & STAALBOUW

WAARDE CREËREN Nemetschek Scia wil geen zogenaamde ‘dozenschuiver’ zijn, maar een betrouwbare partner. “Met hoogwaardige softwareoplossingen zoals Scia Engineer (eindige elementenpakket), Allplan (3D modelleer- en tekenpakket), Solibri (modelchecker) en bim+ (management tool voor BIM-workflow) willen wij de verschillende partijen in de bouw effectiever en efficiënter laten samenwerken”, aldus Nazir. “Wij kunnen bedrijven helpen om de verspilling op het gebied van teken- en rekensoftware in kaart te brengen. Ons advies is om de top vijf te benoemen, zoals het niet of weinig benutten van de softwaretools, gebrek aan specifieke productkennis bij de gebruikers, het werken met verouderde versies, het niet bijhouden en toepassen van de nieuwe functionaliteiten in nieuwe versies en de softwareleverancier niet tijdig betrekken bij Lean Bouwen en BIM-trajecten. Het resultaat van onze aanpak creëert een maximale waarde voor de opdrachtgever.” ❚

Rekensoftware

'De van oudsher traditionele bouwsector is op zoek naar een nieuw gezicht en wordt door recente ontwikkelingen op het gebied van onder andere software steeds dynamischer. Door doelmatig werken en de toepassing van BIM wordt verspilling in bepaalde mate voorkomen'

BETON- & STAALBOUW | 17

CE-markering

Leveren met/onder CE-markering Sinds 1 juli 2014 dient al het staal dat voor bouwactiviteiten en constructiedoeleinden wordt ingezet, voorzien te zijn van een CE-markering. Van Rijsoort Buigwerk is sinds twee jaar ISO-gecertificeerd en sinds ruim een jaar ook CEgemachtigd. “Inmiddels hebben we al diverse orders onder CE uitgeleverd”, vertelt Eric Koenhein van Van Rijsoort Buigwerk. “Dat vraagt een compleet andere opvolging.”

18 | BETON- & STAALBOUW

CE-markering

Tekst: Roel van Gils Beeldmateriaal: Van Rijsoort Buigwerk

Van Rijsoort Buigwerk is in vele sectoren actief en heeft zich volgens Koenhein bewust in een vrij vroeg stadium geconformeerd aan de nieuwe wetgeving rondom de CE-markering voor constructiestaal. “Het keurmerk is vanuit de Europese Unie op de markt neergestreken en sinds 1 juli verplicht. Ruim daarvoor, sinds oktober 2013, waren wij al CE-gemachtigd. Daar plukken we nu de vruchten van. We zien CE niet als bedreiging,

'We kunnen voor elke order een passend product aanbieden, hoe complex of zwaar dan ook'

maar hebben het keurmerk aangegrepen als kans om daar ons voordeel mee te doen.”

Van Rijsoort Buigwerk is een echt familiebedrijf en vindt zijn oorsprong in Rotterdam, ruim 111 jaar geleden. Inmiddels is het bedrijf gevestigd in Klaaswaal, waar het dagelijks met zo’n 45 medewerkers aan de meest complexe buigwerken werkt. “De markt voorziet zichzelf al in het ‘reguliere’ buigwerk, wij richten ons met name op de specials. Denk aan het buigen en walsen van staal- of RVS-profielen en buizen, voornamelijk in het zwaardere segment. Wij zetten onze tanden bijvoorbeeld graag in het buigen van driedimensionale, complexe vormen, zoals ellipsen. Ten opzichte van jaren geleden, besteden we nu ook veel meer tijd aan de engineering en werkvoorbereiding om de complexe vormen te kunnen realiseren.”

De veel besproken CE-markering maakt ook nog onderscheid in executieklassen 1 tot en met 4.

“Afhankelijk van de constructie wordt bepaald welke klasse benodigd is”, licht Koenhein toe.

“Een overkraging van een winkelcentrum of stadion valt bijvoorbeeld in een hogere klasse dan die van een bushokje, om maar eens een voorbeeld te geven. Wij hebben ons tot executieklasse 4 laten certificeren, de zwaarste klasse.

Daardoor hoeven we in de praktijk geen ‘nee’ te verkopen. We kunnen voor elke order een passend product aanbieden, hoe complex of zwaar dan ook.”

Het leveren van producten met een CE-markering vraagt volgens Eric Koenhein ook om een andere begeleiding intern. “We moeten de werkwijze kunnen aantonen, het materiaal dient traceerbaar te zijn en ook de leveranciers moeten bekend zijn. Het verlangt veel meer papierwerk.

Daarnaast leveren we ook nog ‘reguliere’ orders aan andere sectoren en industrieën, waarvoor weer andere regelingen gelden.” ❚

BETON- & STAALBOUW | 19

ROTTERDAM | Het Timmerhuis

HET TIMMERHUIS: EEN WOLK VAN GESTAPELDE UNITS Op een ontruimd binnenplein tussen De Meent, Haagse Veer, Rode Zand en het Raamplein in Rotterdam verrijst Het Timmerhuis. Vanaf medio 2015 gaat dit nieuwe complex met zo’n 44.000 m² BVO plaats bieden aan de kantoren van de Gemeente Rotterdam, de Stadswinkel, winkels, horeca, algemene ruimten en appartementen. De draagconstructie van het gebouw is voor Nederlandse begrippen verre van alledaags.

Om het gebouw geschikt te maken voor zijn diversiteit aan functies en tegelijkertijd subtiel in te voegen in de druk bebouwde omgeving, ontwierp OMA (Office for Metropolitan Architecture) een ‘wolk’ van gestapelde en geschakelde, modulaire units.

De specifieke draagconstructie wordt volgens Henk Prins van Dutch Engineering in de Angelsaksische wereld veelvuldig toegepast, maar is in Nederland vrij ongebruikelijk. “Jammer, want het is uiteindelijk efficiënter, duurzamer en goedkoper”, zegt hij.

VIERENDEELLIGGERS Prins doelt op de draagconstructie in staal gecombineerd met staalplaat-betonvloeren. “De constructie is ontworpen door Pieters Bouwtechniek en

bestaat uit twee onderling gekoppelde kernen van stalen vakwerken. Vanaf de kernen lopen verdiepingshoge vierendeelliggers in twee richtingen, die de grote vrije overspanningen en uitkragingen tot 17 meter mogelijk maken. Het aantal kolommen op de plattegrond blijft hiermee tot het minimum beperkt. Dat resulteert in een maximale vrije indeelbaarheid. Wij hebben in totaal 26.000 m² aan staalplaat-betonvloeren geleverd, die samenwerken met de liggers. Door de plaat heen zijn deuvels gelast die de beton verankeren aan de liggers. Zodoende ontstaat er één monolithische doorsnede. Door op deze manier te construeren, kunnen de liggers tot wel twintig procent lichter worden uitgevoerd.”

TATA STEEL Dutch Engineering heeft de ruim 26.000 m² staalplaat-betonvloeren in relatief korte tijd aangeleverd. Henk Prins: “Het grootste deel van de vloeren bestaat uit de ComFlor 95-serie met een vloerdikte van om en nabij de 17 centimeter met sparingen in de lijven voor de doorvoer van leidingen en kabels. Daarnaast hebben we ook de ComFlor 75 en ComFlor 210 geleverd. De staalplaat-betonvloeren zijn in de fabriek van Tata Steel in het Verenigd Koninkrijk geproduceerd.”

Heijmans en CSM Steelstructures hebben de constructie opgebouwd met volledig geprefabriceerde elementen, een must vanwege de ›

BETON- & STAALBOUW | 21

Staalplaat-betonvloeren Onderdeel van uitdagingen

e a op onze websit m m ra g ro p rp e tw On eering.nl www.dutchengin T +31 (0)71-5418923 E info@dutchengineering.nl W dutchengineering.nl

66629_DEN_advertentie_A5.indd 1

05-12-14 09:32

Construeren in een

BIM wordt kinderspel

MatrixFrame beschikt over slimme tools om 1D, 2D of 3D constructieve BIM modellen te dimensioneren volgens de Eurocode.

Het ontwerpen van beton-, staal- en houtconstructies binnen een BIM wordt kinderspel.

www.matrix-software.nl/bim De snelst groeiende aanbieder van constructieve rekensoftware voor beton, staal en hout • www.matrix-software.nl

ROTTERDAM | Het Timmerhuis

Bouwinfo: OPDRACHTGEVER ARCHITECT CONSTRUCTIEF ONTWERP COÖRDINATIE, UITVOERING EN ONDERHOUD STAALCONSTRUCTIES STAALPLAAT-BETONVLOEREN GEVELS BOUWPERIODE

binnenstedelijke locatie. De keuze voor de specifieke draagconstructie in staal en de mogelijkheden voor demontage en hergebruik van de constructie zijn mede verantwoordelijk voor een BREEAM Excellent certificering.

Dutch Engineering is regelmatig betrokken bij het engineeren, berekenen en leveren van

Ontwikkelingsbedrijf Rotterdam (OBR) Office for Metropolitan Architecture (OMA) Pieters Bouwtechniek Delft Heijmans CSM Steelstructures Dutch Engineering Scheldebouw januari 2013 – juni 2015

staalplaat-betonvloeren voor dergelijke projecten. “Zo leveren we bijvoorbeeld ook de vloeren voor het bijzondere Havenhuis in Antwerpen.

Maar Het Timmerhuis in Rotterdam is voor ons minstens zo bijzonder. Vooral de samenwerking met OMA, Heijmans en CSM Steelstructures hebben we als uiterst prettig ervaren,” besluit Henk Prins. ❚

BETON- & STAALBOUW | 23

ROTTERDAM | Het Timmerhuis

VELE DISCIPLINES KOMEN SAMEN Het Timmerhuis vormt voor Heijmans één van de meest aansprekende projecten op dit moment. Bij de realisatie van het multifunctioneel gebouw komen diverse disciplines van het Heijmans-concern samen, waaronder bouw, techniek en vastgoed. Wat redelijk uniek is in deze, is dat de ‘bouwer’ ook verantwoordelijk is voor de verkoop van de 91 appartementen.

Het project is gevat in een UAV-GC contract (design, build, maintain) en omvat de ontwikkeling en realisatie van de nieuwbouw, alsmede de renovatie van het monumentale Stadstimmerhuis. “De nieuwbouw heeft een ondergrondse parkeergarage, op de begane grond retail en horeca, vanaf de eerste tot en met de vierde verdieping kantoren en de vijfde tot en met de veertiende verdieping heeft een woonfunctie met 91 appartementen”, vertelt Sander van Bodegraven van Heijmans.

ENORME UITKRAGINGEN De stalen draagconstructie met liggers en staalplaat-betonvloeren is niet bepaald een traditionele constructie, maar geeft wel meer flexibiliteit en stabiliteit, vervolgt Van Bodegraven. “Zo is het staal bewust overgedimensio-

24 | BETON- & STAALBOUW

neerd met extra dikke kolommen en liggers met moment-vaste knopen om maximale flexibiliteit in de gebouwuitwerking te verkrijgen. De diagonaalliggers zijn samengestelde liggers met flenzen van liefst 11,2 centimeter, nodig om de enorme uitkragingen te realiseren. Want het gebouw mag natuurlijk niet ‘veren’. Dat zou funest zijn voor de glazen gevel en de aansluitingen. In totaal wordt er 3.800 ton aan staal verwerkt in Het Timmerhuis. Behalve bouwtechnisch zit voor ons de uitdaging met name ook in de organisatorische kant. Het is letterlijk bouwen op een postzegellocatie, waarbij we zo min mogelijk overlast proberen te veroorzaken op de omgeving. Vooralsnog verloopt alles keurig volgens planning. Wel hebben we nog wat appartementen te verkopen”, lacht Van Bodegraven. ❚

ROTTERDAM | Betondag

BETONDAG 2014: INVESTEREN IN KENNIS EN RELATIE

Beton bindt, dat was het thema van alweer de 57e Betondag, die op 20 november jongstleden plaatsvond in de Doelen in Rotterdam.

De Betondag is al jarenlang de kennisdag voor en het ontmoetingspunt van betonminnend Nederland. Frens Pries, directeur van de Betonvereniging, blikt met ons terug op een geslaagd evenement.

De Betondag werd geopend door twee keynote sprekers met elk een bijzonder verhaal. Zo voorspelde Wim de Ridder, hoogleraar Toekomst-onderzoek aan de Universiteit Twente, dat we over tien jaar bijna niets meer hoeven te betalen aan energie en hield Chris Williams, directeur van BAM PPP, een pleidooi voor het investeren in nieuwe projecten, want ‘op de bank krijg je toch geen rente’. Vervolgens kon de bezoeker van de Betondag zijn hart ophalen bij één van de zestig(!) inlooplezingen, verschillende debatten en een viertal project places.

Frens Pries was verheugd te zien dat ook de young professionals massaal op de Betondag afkwamen. “Enkele jaren geleden hebben we bewust jongere mensen een podium gegeven omdat we ons letterlijk zorgen maakten over de vergrijzing. Die stap heeft positief uitgepakt, zo kunnen we inmiddels concluderen, want ook de mensen met nul tot tien jaar werkervaring waren in grote getale vertegenwoordigd. De Betondag is namelijk niet alleen een kennisdag, maar ook een dag om te netwerken. Je loopt bekende relaties tegen het lijf, maar ontmoet ook nieuwe gezichten.” ›

BETON- & STAALBOUW | 25

KraftWerkStoffe

BauMineral GmbH Telefoon: +49 (0) 23 66 - 509-0 E baumineral@baumineral.de W www.baumineral.de

Contactpersoon: Dhr. Daniel Ufermann-Wallmeier T +49 (0) 23 66 - 509-141 E daniel.ufermann@baumineral.de

14180617_BAUmineral.indd 1

15-12-14 11:25

FRIJNS INDUSTRIAL GROUP WE CONSTRUCT YOUR STEEL De FRIJNS INDUSTRIAL GROUP is met meer dan 80 jaar ervaring een internationale staalbouwer en specialist op het gebied van engineering, productie,conservering, montage, onderhoud, dak-en wandbeplating en project management van staalconstructies en turn-key projecten voor de industrie.

Heeft u interesse in een vrijblijvende afspraak? Bel ons voor informatie of kijk op www.frijnsgroup.com

FRIJNS INDUSTRIAL GROUP De Valkenberg 14 6300 AD Valkenburg aan de Geul T F

+ 31(0) 43 601 0101 + 31(0) 43 601 0102

E W

info@frijnsgroup.com www.frijnsgroup.com

Vakspecialisten met een hart voor staal.

FIG_B&S_ad_1-2_dec2014.indd 1

20-11-14 10:54

ROTTERDAM | Betondag

Bij de project places was het een drukte van jewelste met toeleveranciers, constructeurs, opdrachtgevers en aannemers. Frens Pries: “Zij namen bezoekers mee in hun veelal bijzondere projecten. Zo was er aandacht voor de klimaatinstallatie van het Rijksmuseum in Amsterdam en werd er gedebatteerd over de Maastunnel Rotterdam (de oudste afgezonken tunnel van Nederland). De gemeente Rotterdam vertelde over wat er met de tunnel aan de hand is en op welke wijze het herstel in de komende jaren zal worden georganiseerd. Ook het grootste wegenbouwproject van Nederland in de periode 2012-2024, project Schiphol-Amsterdam-Almere (afgekort SAA) passeerde de revue. Een zeer interessant discussiepunt vormde hoe opdrachtgever en opdrachtnemer met elkaar omgaan in de innovatieve bouworganisatievormen van het miljardenproject. En wat er goed gaat en wat beter moet.”

Tot de verbeelding sprak ook de uitleg over het 3D-printen met beton. Binnen een frame van 4 bij 4 bij 10 meter beweegt zich een betonnozzle voort. Met behulp van een speciaal betonmengsel kunnen complete wanden en vloeren in elke gewenste vorm worden neergelegd. Of wat te denken van betoninspectie met drones? Rijkswaterstaat heeft voor zestig miljard aan vastgoed, waarvan 25% binnen nu en tien jaar aan het eind van de technische levensduur komt. Tijdens de Betondag werd toegelicht hoe een drone ingezet zou kunnen worden om kunstwerken te inspecteren via 3D-mapping. Ook het Self Healing Concrete, een ontwikkeling van de TU Delft, ontbrak uiteraard niet op het kennisplein. Kortom, een bomvolle dag vol kennis en inspiratie.

De Betondag gemist? Blokkeer dan in je agenda donderdag 19 november 2015. Dan vindt de Betondag 2015 plaats, uiteraard ook weer in de Doelen in Rotterdam. ❚

‘De Betondag is niet alleen een kennisdag, maar ook een dag om te netwerken. Je loopt bekende relaties tegen het lijf, maar ontmoet ook nieuwe gezichten’ BETON- & STAALBOUW | 27

Milieuvriendelijke Betonmixen

BETONMIXER

MET EEN STEKKER Fabrikanten van betonmixers borduren al tientallen jaren voort op hetzelfde concept. Mulder Europe, het voormalige Mulder Boskoop, produceert al bijna zestig jaar betonmixers volledig naar klantspecificatie en breekt met de tradities. De firma uit Dordrecht heeft namelijk de Mulder EcoDrive ontwikkeld, een betonmixer met stekker die nu ruim een jaar met succes wordt ingezet door verschillende betoncentrales. Het resultaat: geen geluidsoverlast, minder CO2-uitstoot en een besparing van dertig procent op brandstof.

Bij het elektrificeren van de betonmixer ging Mulder Europe niet over één nacht ijs. “Eerst hebben we de kansen van een elektrisch aangedreven mixer in de praktijk onderzocht, nog voordat we het concept verder zijn gaan ontwikkelen”, vertelt Sjaak van der Wel, directeur van Mulder Europe. “We hebben een vijftal conventionele betonmixers uitgerust met meetapparatuur.

Zo was het bijvoorbeeld niet bekend hoeveel vermogen er nodig is om de mixer te kunnen laten draaien. Met de praktijkgegevens zijn we aan de slag gegaan. We hebben een compleet concept bedacht en ontwikkeld, waarop inmiddels patent is verkregen.”

MINDER UITSTOOT Uit de meetgegevens kwam naar voren dat een betonmixer die dagelijks gemiddeld acht uur wordt ingezet, slechts drie uur aan het rijden is. “Vijf uur staat de truck dus stil, maar draait de motor om de mixer te laten draaien”, verduidelijkt Van der Wel. “Behalve geluidsoverlast en brandstofkosten zorgt dat ook voor een aanzienlijke uitstoot van CO2 en schadelijke NOx-deeltjes (fijnstof) door de grote dieselmotor. Wij hebben de aandrijving van de mixer losgekoppeld van de dieselmotor. De basis blijft echter hetzelfde; de elektrische aandrijving voor de mixer past op iedere moderne betonmixer. De truck is dus identiek, alleen is er geen PTO (power take-

28 | BETON- & STAALBOUW

off) en hydrauliekpomp nodig. Op het moment dat er een stopcontact van 63 Ampère ter beschikking is, kan de Mulder EcoDrive worden ingeplugd.

Tijdens het rijden zorgt een klein aggregaat voor de benodigde power aan de elektromotor. Het aggregaat heeft een veel lager verbruik dan de dieselmotor. De combinatie zorgt voor een bewezen besparing van dertig procent op het brandstofverbruik, wat overeenkomt met een besparing van 8.000 euro per jaar.”

VRIJWEL GERUISLOOS Een ander belangrijk voordeel van de Mulder EcoDrive is volgens Sjaak van der Wel de geluidsreductie. “De elektromotor is vrijwel geruisloos. Ideaal dus voor het werken in de binnenstad, in of nabij woonwijken of zelfs in gebouwen. Een ander voordeel is dat het stop-/startsysteem waarmee moderne trucks worden uitgerust ook intact blijft. Bij conventionele betonmixers wordt dit systeem uitgeschakeld, omdat de aandrijving van de mixer dan ook stil valt en dat is natuurlijk niet wenselijk.”

De Mulder EcoDrive wordt al door verschillende centrales met succes ingezet. Zo heeft Albeton sinds april 2013 een exemplaar rijden en heeft Betoncentrale Twenthe begin 2014 een EcoDrive in gebruik genomen.

Beide centrales hebben op hun terrein een 63A-netwerk aangelegd, zodat

Milieuvriendelijke Betonmixen

de trommel niet alleen elektrisch kan draaien tijdens het laden, maar ook tijdens het schoondraaien op de wasplaats.

Mulder Europe verkoopt de elektrische aandrijving ook separaat. “Behalve dat we complete betonmixers bouwen, waaronder de EcoDrive, kunnen we het EcoDrive-concept ook separaat aanbieden. Het past namelijk zonder belemmeringen op betonmixers van elk merk en type. Ook stationaire mixers, vast opgesteld op de bouwlocatie, kunnen we elektrisch aandrijven”, besluit Van der Wel. ❚

‘De elektromotor is vrijwel geruisloos. Ideaal dus voor het werken in de binnenstad, in of nabij woonwijken of zelfs in gebouwen’ BETON- & STAALBOUW | 29

Constructiesoftware

Tekst: Roel van Gils Beeld: Mile17

Constructieberekeningen in het platte vlak Software voor constructeurs wordt steeds uitgebreider en omvangrijker. Er zijn talloze 3D-softwarepakketten die de meest ingewikkelde berekeningen kunnen maken.

Volgens Patty Schutte van Mile17 wordt tachtig procent van de constructieberekeningen uitgevoerd in het platte 2D-vlak.

“We hebben daarom PC-Frame bewust simpel gehouden.”

Mile17 ontwikkelt en produceert software voor de bouw- en GWW-sector. PC-Frame is daarin inmiddels een gevestigde naam. Het populaire sterkteberekeningsprogramma berekent oplegreacties, doorbuigingen, momenten, dwarskrachten en normaalkrachten van tweedimensionale raamwerken. Schutte: “Constructieberekeningen zijn over het algemeen vrij universeel en dat vraagt om een eenvoudig programma, zonder al te veel tierelantijnen. PCFrame wordt breed ingezet voor berekeningen in de aannemerij, bij constructeurs en ingenieursbureaus, maar ook scheepsbouwers, ener-

'We kennen constructeurs die binnen het bedrijf over meest uitgebreide softwarepakketten beschikken, maar die toch het overgrote deel van de tijd met PC-Frame werken vanwege de gebruikersvriendelijkheid en de snelheid' 30 | BETON- & STAALBOUW

Constructiesoftware

'Constructieberekeningen zijn over het algemeen vrij universeel en dat vraagt om een eenvoudig programma, zonder al te veel tierelantijnen' giebedrijven en constructiebedrijven maken gebruik van de software. Aangezien PC-Frame ook al meer dan 25 jaar wordt ingezet op scholen, is het voor velen in de branche herkenbaar.”

GRAFISCHE MOGELIJKHEDEN “Met PC-Frame willen we het vooral eenvoudig en daardoor betrouwbaar houden”, stelt Patty Schutte terecht. “We kennen constructeurs die binnen het bedrijf over meest uitgebreide softwarepakketten beschikken, maar die toch het overgrote deel van de tijd met PC-Frame werken vanwege de gebruikersvriendelijkheid en de snelheid. Ondanks de vertrouwde basis blijven we wel continu innoveren en volgen we de laatste Windows-versie. Recent zijn belastingen uit Eurocode 1 toegevoegd en momenteel werken wij aan een upgrade, zodat ook een knikberekening kan worden gemaakt. We gaan wat dat betreft zeker met de tijd mee en bieden ook steeds meer grafische mogelijkheden; echter allemaal in het platte vlak.”

Mile17 biedt met www.constructiononline.nl sinds kort ook een mobiele applicatie, om ‘onderweg’ simpele constructieberekeningen te maken op de smartphone of tablet. “De service is helemaal gratis en berekent online oppervlakte, weerstandsmoment en traagheidsmoment van eenvoudige doorsnedes, die dan weer

gebruikt kunnen worden in een berekening van een ligger op twee steunpunten met gelijkmatig verdeelde belasting. Hierbij kan ook rechtstreeks een Euronorm-staalprofiel geselecteerd worden en kan de belasting bepaald worden aan de hand van Eurocode 1. Ideaal voor een snelle berekening.” ❚

BETON- & STAALBOUW | 31

De Pen

32 | BETON- & STAALBOUW

De Pen

Erwin Coolen, directeur van OutSmart

Windenergie: beton, staal of beide!

Windenergie is een groeiende markt en de windturbines zelf worden steeds groter. In de huidige grootste commerciële windturbines kunnen alleen al in een enkel blad, met een gewicht van 34 ton, negen dubbeldekbussen parkeren. Met een top massa van 500 ton 100 meter boven het maaiveld of zeeniveau, vraagt dit om innovatieve ondersteuningsconstructies en funderingsconcepten. Zowel op land als op zee.

Mijn eerste kennismaking met beton en staal was in 1995. Als projectleider bij een windturbinefabrikant ging ik met constructeurs en aannemers aan de slag om de meest efficiënte fundering te realiseren voor deze dynamisch belaste constructies. Met een elektrotechnische achtergrond was dit voor mij een stap in een nieuwe wereld! Al snel heeft het betonvirus mij te pakken gekregen en door learning by doing en een cursus betontechnologie werd mijn ‘liefde’ voor beton alleen maar groter. Ik kan nog steeds genieten van een bekisting vol staal en het moment dat de betonwagens het beton via een pompwagen de fundatie in pompen, uiteraard met de daarbij gepaarde geluiden van trilnaalden. De geur van beton blijft geweldig!

Als we naar de ontwikkeling van de betonnen fundaties voor windturbines op land kijken, dan zijn de fundaties in kuubs gegroeid van ongeveer 100 kuub in 1995 naar 1.400 kuub en 120 ton wapeningsstaal in 2014! Hierbij laat ik de op trek belaste palen nog buiten beschouwing. Naast de onshore markt waar betonnen fundaties de boventoon voeren, is er in met name NoordwestEuropa een nieuwe markt ontstaan voor wat betreft ondersteuningsconstructies. Offshore wind is een groeiende markt waarbij de fundaties een nog grotere uitdaging zijn en ook een groter aandeel van de CAPEX innemen dan bij de onshore markt. Ook de interfacing van de fundaties met andere lots, met name het type installatie Vessel, speelt een grote rol bij het ontwerp van deze fundaties.

Wat voor typen fundaties zijn er zoal in de offshore windindustrie? Kijken we naar de Baltische Zee, dan zien we relatief ondiepe windparken van 2,5 tot 7,5 meter waterdiepte. Deze locaties zijn uitermate geschikt voor gravity based fundaties, betonnen kolossen met een ijscone voor het afduwen van kruiend ijs in de winters. De meeste parken in Europa bevinden zich echter in

de Noordzee. Hier is slechts een park gebouwd waarbij de keuze gevallen is op een gravity based fundatie. Een totaal van zes grote betonnen fundaties, met een gewicht van 3.000 ton per stuk bij een waterdiepte van 12 m, waarbij niet alleen de economische aantrekkelijkheid een risico vormt maar zeker ook de doorlooptijd in productie. De meeste parken bestaan namelijk uit 40 windturbines, die allemaal een ondersteuningsconstructie nodig hebben.

In de 2de en 3de fase van dit project is dan ook gekozen voor 49 stuks stalen jacket fundaties met een gewicht van 400 ton per stuk, terwijl de waterdiepte voor deze twee fases 25 m bedraagt. Waterdiepte, type windturbine en het aantal fundaties per project is dan ook doorslaggevend voor het type fundatie. Naast de jackets is er ook een aantal tripods gebruikt. Nadeel van dit type fundatie is de hoeveelheid aan lassen die grotendeels handmatig gemaakt dienen te worden.

Kijken we naar het type fundatie dat in de meeste gevallen gebruikt wordt, dan praten we over de monopile. Een stalen buis met lengtes tot 65 m waarvan de onderste 30 m verdwijnt in de zeebodem, een doorsnede van 7 m aan de voet tot 5,5 m aan de top, een plaatdikte van 60 mm tot 90 mm en met een gewicht van 800 ton waar vervolgens nog een transitiestuk van 400 ton op wordt geplaatst, inclusief werkplatform en bootlandings.

Offshore wind is een markt waarbij ook voor ondersteuningsconstructies innovatie een grote rol kan spelen! Deze 650 woorden is slechts een tipje van de sluier.

Ik geef de pen door aan Tom de Haan van Seaway Heavy lifting. Tom heeft voorheen gewerkt in de aannemerij en is nu werkzaam als offshore installatiecontractor. Ik ben erg benieuwd naar zijn visie met betrekking tot offshore ondersteuningsconstructies en het installeren hiervan. ❚

BETON- & STAALBOUW | 33

PC-FRAME software voor constructieberekening praktisch, snel, professioneel

2-D raamwerken, liggers, portalen, vakwerken

online bestellen: www.mile17.nl

De basis van dit sterk verhaal is staal!

free online tools for engineers

www.constructiononline.eu

CONSTRUCTION calculations

hanse + staal een sterk verhaal

ONLINE

www.hansestaalbouw.nl

bOuwEn Op 125 Jaar Ervaring Manteling 8, 4307 CJ OosterlandT. 0111-641596, E info@bouwbedrijfboogert.nl

WWW.bouWbedrijfboogert.nl tWitter.CoM@boogertbouW

fACebooK.CoM/boogertbouW

DE BROUWERSDAM | Inspiratiecentrum Grevelingen

Tekst: Martijn van den Bouwhuijsen | Beeld: Bouwbedrijf Boogert

HYBRIDE CONSTRUCTIE AAN PRIMAIRE ZEEWERING ZEELAND

INSPIRATIECENTRUM GREVELINGEN: BAKEN BIJ BROUWERSDAM Op 4 december 2014 vierde Bouwbedrijf Boogert het behalen van het hoogste punt van een opvallend bouwwerk, op een markante plek.

Inspiratiecentrum Grevelingen staat bovenaan primaire zeewering de Brouwersdam en torent tot 26 meter boven het landschap uit. De gevels van het gebouw worden met riet bekleed. Het gebouw heeft een hybride constructie van beton, staal en hout. ›

BETON- & STAALBOUW | 35

DE BROUWERSDAM | Inspiratiecentrum Grevelingen

Inspiratiecentrum De Grevelingen DE BASIS VAN STAAL IS EEN STERK VERHAAL Wat al van flinke afstand in het oog springt, is de hoge uitkijktoren van het nieuwe Inspiratiecentrum De Grevelingen van 26 meter hoog. Maar niet alleen de hoogte van de staalconstructie is opvallend te noemen, ook de verbindingen en manier van samenstelling van de gehele staalconstructie inclusief laagbouw is een bijzonder ontwerp. Dit is terug te zien in het nut van ieder onderdeel in de staalconstructie, dat minimalistisch is uitgevoerd.

Diverse onderdelen vervullen een dubbelfunctie.

Net als alle staalconstructies, is ook deze constructie in de eigen productiehal van Hanse Staalbouw geproduceerd, onder de strenge CE-normen. Na productie is de staalconstructie voorzien van een brandwerende coating.

Op de bouwlocatie is de staalconstructie gemonteerd door de montage-afdeling van Hanse Staalbouw, waarbij hun expertise en jarenlange ervaring goed van pas is gekomen.

Op het dak worden stalen dakplaten gemonteerd.

De gevels worden grotendeels opgebouwd uit geïsoleerde houtskeletbouwelementen, waarop riet wordt aangebracht. De HSB-elementen worden prefab gemaakt, nadat deze compleet uitgetekend zijn in een 3D Tekla staalmodel. Om het riet netjes af te werken, wordt er door de monteurs nog circa 280 meter gepoedercoat zetwerk aangebracht, onder andere aan de dakrand. Zoals vele bijzondere projecten is ook de bouw van Inspiratiecentrum De Grevelingen een sterk verhaal, door alle betrokken afdelingen van Hanse Staalbouw.

36 | BETON- & STAALBOUW

Bouwinfo: OPDRACHTGEVER ONTWERP UITVOERING BOUWPERIODE

Natuur en recreatieschap de Grevelingen – Schiedam Architectenbureau Paul de Ruiter – Amsterdam Bouwbedrijf Boogert – Oosterland juni 2014 – april 2015

De Brouwersdam vormt de scheidslijn tussen de Noordzee en het Grevelingenmeer: op het centrale deel van deze dam wordt het Inspiratiecentrum Grevelingen gebouwd. Het ontwerp bestaat uit drie volumes: een uitkijktoren en twee lagere gebouwdelen. Het inspiratiecentrum krijgt een semipublieke functie en kan gebruikt worden voor evenementen zoals Concert at Sea. Bezoekers kunnen er leren over de Zeeuwse cultuur en natuur (land en zee) en lokale producten kopen. De oplevering staat gepland voor april 2015. In juni volgend jaar komt de Tour de France langs deze nieuwe Zeeuwse trekpleister.

HYBRIDE CONSTRUCTIE Bouwbedrijf Boogert begon in juni 2014 met de bouw van het Inspiratiecentrum Grevelingen, een bouwwerk met een laagbouw van 80 meter

lengte, 16 meter breedte en 6 meter hoogte en een hoogbouw met een lengte en breedte van 16 meter en een hoogte van 26 meter. De toren is voorzien van stalen trappen die leiden naar een uitkijkbordes van 1,5 meter breed.

“Voor de tweede keer in de honderdvijfentwintig jarige bedrijfsgeschiedenis realiseren we een gebouw bovenop een primaire zeewering. Dit na de succesvolle bouw van een vrijstaande woning op een dijk”, zegt directeur Hans Boogert namens Bouwbedrijf Boogert. “Inspiratiecentrum Grevelingen staat aan de Brouwersdam. Er mocht niet geheid of geboord worden in de grond. De fundering bestaat uit vier betonnen poeren van twee meter dikte en drie bij vier meter grondvlak, bovenop een verdicht zandbed. Hierop is de gewapend betonnen begane grondvloer in één stortgang gemaakt.

Deze vloer fungeert als contragewicht voor de

DE BROUWERSDAM | Inspiratiecentrum Grevelingen

stalen toren. Aan één zijde kraagt deze vloer twee meter uit. Op 4 december bereikten we het hoogste punt. De komende maanden werken we verder aan de gebouwschil, de installaties en de afbouw.”

GEVELS MET RIET BEKLEED Inspiratiecentrum Grevelingen heeft een aparte gebouwschil. Boogert licht toe: “Het dakpakket bestaat uit staalplaten, isolatie, bitumen en mos/ sedum. De laagbouw heeft een gevel met geïsoleerde sandwichpanelen en de hoogbouw een omhulling met ongeïsoleerde HSB-elementen, geprefariceerd in Boogerts eigen werkplaats.

Grote raamvlakken – twee op de kopse kanten en twee halverwege – laten veel daglicht toe in de laagbouw. De toren heeft twaalf ronde openingen en is open gelaten aan de bovenzijde. Zowel de façade van hoog- als laagbouw worden met riet bekleed. Dit natuurlijke materiaal is verticaal geschroefd op het hout en is niet-ventilerend.

Het riet is geïmpregneerd en gecoat zodat het bestand is tegen het zoute klimaat en zodat het voldoende brandwerend is. Behalve de locatie en de vormgeving is dus ook de gevelmaterialisatie apart. Kortom, een bijzonder project om aan mee te werken.” ❚

“Op Heuvelman kan ik bouwen”

VELM

AN

U

DS 18

7

SI

N

6

★

★

'Om het riet netjes af te werken, wordt er door de monteurs circa Beton in 280 beweging meter gepoedercoat Advies en verkoop Engineering Productie Montage Projectbegeleiding Service en onderhoud zetwerk aangebracht'

HE

Balkstaal, stafstaal, platen en buizen

Staat voor staal

Postbus 8, 3769 ZG Soesterberg | 0346 351 774 | info@ubo.nl | www.ubo.nl

+31 (0)318 - 509 300 / www.heuvelman.com BETON- & STAALBOUW | 37 Adv.Heuvelm91x132.indd 2

03-02-10 17:04

TILBURG | Nieuwe stationspassage

Tekst: Roel van Gils Beeldmateriaal: Besix

Nieuwe stationspassage Tilburg ingeperst Om de alsmaar toenemende reizigersaantallen ook in de toekomst te kunnen verwerken, wordt Station Tilburg grondig verbouwd en uitgebreid met een nieuwe, brede stationspassage onder alle sporen door. De nieuwe passage verbindt bovendien de binnenstad aan de zuidkant met het nog te ontwikkelen gebied Spoorzone aan de noordkant van de stad. Het Belgische Besix heeft tijdens een grote buitendienststelling de 6.600 ton wegende passage keurig ingeperst, alsmede de Willem II Passage op zijn plaats geschoven, een fiets- en voetgangerstunnel 300 meter verderop.

Momenteel maken er volgens ProRail dagelijks 30.000 mensen gebruik van het station in Tilburg. Tegen 2020 zijn er dat ruim 40.000. Het huidige station is niet opgewassen tegen die aantallen. Reden voor ProRail om het station grondig te gaan verbouwen. Via een Europese aanbestedingsprocedure bleek Besix de meest voordelige inschrijver. De Belgische firma is geen onbekende voor ProRail. Zo realiseerde Besix eerder al het station van Barendrecht en station Bijlmer Arena in Amsterdam. Ook bij de verbouwing van de stations van Utrecht en Heerlen is Besix nauw betrokken.

38 | BETON- & STAALBOUW

DODEBED De nieuwe stationspassage is op het terrein aan de noordkant van Station Tilburg grotendeels prefab gebouwd. De passage is 30 meter lang, 40 meter breed en 4,5 meter hoog. “De vloer is 1 meter dik en de wanden 80 centimeter,” vertelt Erik Rombouts van Besix. “Het dek bestaat uit drie onderdelen: een deel ter hoogte van het perron en een trog voor twee sporen aan zowel de noord- als zuidkant. Het dek is als een bak uitgevoerd, waarin de ballast is gestort met bovenop de dwarsliggers en spoorstaven.” De tunnelbak is tijdens een buitendienststelling van zes dagen ingeperst. In die peri-

ode zijn eerst ter plaatse de sporen gedemonteerd en ontgraven om het pad voor de passage te effenen. Vanwege het grondwaterniveau en een historische grondwaterverontreiniging is gekozen voor de bewegingstechniek persen, licht Erik Rombouts toe. “De bak is ingeperst. Daartoe is een dodebed aangelegd, een reactielichaam van betonnen gordingen, damwanden, ankers en grond, waartegen de vier vijzels zich konden afzetten.”

BENTONIET De tunnelbak is tot op de millimeter nauwkeurig over het zandbed zestig meter verplaatst met een

TILBURG | Nieuwe stationspassage

Bronvermelding: Leo de Warem, in opdracht van ProRail

snelheid van 2 meter per uur. Om de wrijving met het zandbed te verminderen werd volgens Erik Rombouts een bentonietmengsel onder hoge druk onder de vloer gebracht dat fungeerde als glijmiddel. De nieuwe passage ligt inmiddels keurig op zijn plek.

En dat geldt ook voor de Willem II Passage, een paar honderd meter verderop. “Deze fiets- en voetgangerstunnel hebben we ook prefab naast het spoor gebouwd, maar kon wel ingeschoven worden. De tunnel is 12 meter breed, 10 meter lang en 4,5 meter hoog. Twee moten zijn geprefabriceerd en twee moten zijn in het werk geconstrueerd. Vanwege de bepekte ruimte konden de geprefabriceerde moten

niet achter elkaar worden gebouwd met als gevolg dat één moot eerst dwars geschoven moest worden, alvorens deze langs ingeschoven kon worden.”

BUITENDIENSTSTELLING Het tijdstip waarop de passage en tunnel ingeperst en ingereden dienden te worden, is volgens Erik Rombouts drie jaar geleden al gepland. “De hele planning is hierop afgestemd. Vanwege onvoorziene omstandigheden nog voorafgaand aan de uitvoering zijn we pas later kunnen starten aan de prefabricagewerkzaamheden van de tunnelmoten, terwijl de buitendienststelling niet werd verscho-

ven. We hebben dus met man en macht gewerkt, 24 uur per dag, 7 dagen per week om alles tijdig af te ronden voor het grote moment.” Door de nieuwe passage krijgt Station Tilburg ook aan de noordzijde een entree. Tegelijk met de renovatie wordt ook de toegankelijkheid voor mindervaliden sterk verbeterd. In de nieuwe passage komen liften en roltrappen naar alle perrons. Daarnaast is in de nieuwe passage ruimte gereserveerd voor kwalitatief hoogwaardige winkel- en horecavoorzieningen, wordt er een nieuwe bewaakte fietsenstalling gebouwd onder het postperron en komt er een onbewaakte fietsenstalling op het postperron. ❚

BETON- & STAALBOUW | 39

DOEL | Deurganckdoksluis

Staalconstructies uit Shanghai De staalconstructies van de Deurganckdoksluis, waaronder de wielschuiven, de sluisdeuren en de beweegbare bruggen zijn van groot formaat. Deze enorme constructies worden niet lokaal in BelgiĂŤ, maar bijna aan de andere kant van de wereld in Shanghai geproduceerd door Shanghai Zhenhua Heavy Industry Co., Ltd. (ZPMC). Het bedrijf heeft sinds 2012 ook een Nederlandse vertegenwoordiging.

40 | BETON- & STAALBOUW

DOEL | Deurganckdoksluis

‘Voor de bouw van de sluis, de bruggen en toebehoren is 22.000 ton constructiestaal nodig, bijna drie keer zoveel als de 7.300 ton staal waarmee de Eiffeltoren is gebouwd’ In haar nog korte bestaan heeft ZPMC een enorme groei doorgemaakt.

ZPMC is ‘s werelds grootste fabrikant van ‘heavy duty equipment’ en is marktleider van haveninstallaties. In haar nog relatief jonge bestaan domineert de firma de ‘ship-to-shore’ en ‘yard gantry container’ kranenmarkt met een verbazingwekkend marktaandeel van meer dan 70%. Tevens is men de afgelopen jaren actief geworden in de on- en offshore en levering van andere grote staalconstructies zoals; boorplatforms, bruggen, sluizen, monopiles en transition pieces voor offshore windmolens.

WERELDFAAM ZPMC Netherlands BV is de eerste officiële buitenlandse brancheorganisatie van ZPMC Shanghai Zhenhua Heavy Industries. “De oprichting van ZPMC Netherlands is het resultaat van ZPMC’s strategische beslissing om te internationaliseren, om zo wereldwijde After Sales Services te bewerkstelligen”, vertelt Tony Tomasouw van ZPMC Netherlands. Momenteel bedient de Nederlandse vestiging België, Duitsland, Spanje, Verenigd Koninkrijk en Nederland. “ZPMC heeft grootste plannen om de groei te blijven voortzetten door wereldwijd lokale kantoren te openen. De kantoren richten zich niet alleen op de verkoop, maar vooral ook op de aftersales en service. En die groei gaat hard. Waren we in 2012 nog de enige buitenlandse vestiging, voor het eind van 2015 verwachten we 36 vestigingen wereldwijd te heb-

ben. En in 2012 was ik alleen, nu zijn we in Nederland al met 21 medewerkers actief en zijn we al twee keer verhuisd. Het is de verwachting dat Nederland volgend jaar voor geheel Europa verantwoordelijk gemaakt wordt.”

22.000 TON STAAL ZPMC bouwt mee aan de meest inspirerende projecten over de hele wereld.

“Zo zijn we betrokken geweest bij de bouw van het nieuwe parallelstuk van de Oakland Bay Bridge in San Francisco, hebben we het reuzenrad in Las Vegas geproduceerd, bouwen we enorme offshore platformen en zijn we vrijwel permanent aanwezig op de Maasvlakte in Rotterdam voor de installatie van de havenkranen. In opdracht van Deurganckdoksluis NV zijn we ook bezig met de productie van de staalconstructies van de nieuwe sluis.”

De Deurganckdoksluis wordt 500 meter lang en 68 meter breed. Voor de bouw van de sluis, de bruggen en toebehoren is 22.000 ton constructiestaal nodig, bijna drie keer zoveel als de 7.300 ton staal waarmee de Eiffeltoren is gebouwd. “Ook al zijn de afmetingen van de sluis gigantisch, de bouw blijft een precisiewerk. Zo moeten de sluisdeuren perfect sluiten.

De deuren worden daarom op de millimeter nauwkeurig gemaakt in onze productiefaciliteit in Shanghai. Ze worden vervolgens begin 2015 met onze eigen schepen naar België getransporteerd om daar gemonteerd te kunnen worden.” ❚

BETON- & STAALBOUW | 41

PANNERDEN | Regelwerk

Tekst: Anniek Heijs Beeldmateriaal: Royal Haskoning DHV en Van den Biggelaar Grond & Waterbouw BV

HOOGWATERVEILIGHEID VANAF HET BEGIN VAN DE NEDERLANDSE DELTA De Boven-Rijn splitst zich bij Pannerden (Gelderland) in de Waal en het Pannerdensch Kanaal. Om te zorgen dat waterstroom beheersbaar blijft, is een regelwerk gebouwd in opdracht van Rijkswaterstaat. Van den Biggelaar Grond & Waterbouw BV uit Velddriel heeft in combinatie met Royal Haskoning DHV dit project uitgevoerd op basis van een D&C-contract. Een uniek waterwerk, waarmee beide partijen hun expertise op het gebied van betonwerk in de waterbouw laten zien.

Door de ligging aan het beginpunt van de Nederlandse Delta, is het regelwerk van grote betekenis voor de hoogwaterveiligheid in Nederland. Ingrijpen op deze plek heeft veel invloed op de rest van het rivierengebied, van het IJsselmeer tot aan de delta in het westen. Voor beide partijen was dit niet de eerste keer dat ze een regelwerk hebben gerealiseerd. Eerder is het regelwerk Hondsbroekse Pleij tot volle tevredenheid van Rijkswaterstaat gerealiseerd.

42 | BETON- & STAALBOUW

VAN DIJK TOT DIJK Het regelwerk is een betonnen constructie in de Pannerdense uiterwaard. Het vervangt een vaste overlaat die niet langer voldeed. “Het nieuwe regelwerk functioneert als primaire waterkering en reguleert de waterdoorstroming,” vertelt Cees Notenboom projectmanager bij Van de Biggelaar. “Het bouwwerk is 160 meter lang en loopt binnen de primaire waterkering, tussen de winter- en zomerdijk. Met 32 openingen, waarin

elk vijf schotten op elkaar gestapeld zijn, wordt de doorstroom van het rivierwater gereguleerd.”

ROBUUST ONTWERP Royal Haskoning DHV was verantwoordelijk voor het totale ontwerp en de kwaliteitsborging tijdens de bouw. “Door deze betrokkenheid tijdens de uitvoering ontstond een waardevolle wisselwerking waarbij continu gecontroleerd werd of het ontwerp maakbaar was,” vertelt Herald Vervoorn,

PANNERDEN | Regelwerk

projectleider bij Royal Haskoning DHV. “Het resultaat is een robuust en onderhoudsarm object.

Onverwoestbaar en passend in de traditie van Hollandse waterwerken.”

De constructie bestaat uit beton en is geplaatst op prefab palen met daaronder een kwelscherm.

“Er is vooral met prefab elementen gewerkt.

Met uitzondering van de in-situ vloer,” vertelt Vervoorn. “Wanden zijn verankerd in de vloeren.

Daartussen bevinden zich de sponningen waar de schotten in geplaatst zijn. Voor en achter het regelwerk bevinden zich stortbedden.”

UITWISSELBAAR De schotten hebben een afmeting van 5 bij 1 meter en een dikte van 20 centimeter. “De prefab-schotten van Pannerden zijn uitwisselbaar met die van Hondsbroekse Pleij,” aldus Notenboom. “De eis was dat het geheel een levensduur van honderd jaar dient te hebben.

Dat vraagt om veel aandacht voor de afwerking van het eindproduct en met name de montage elementen. Daarom is gekozen voor strips van Hakorit®. Een onverwoestbaar materiaal, dat ervoor zorgt dat de geleiding in het systeem voor honderd jaar in stand blijft, zonder noemenswaardige slijtage of erosie aan onderdelen.” De schotten zijn uitgevoerd met een wapeningsdekking van 5 centimeter waar de norm 3 centimeter betreft. “Dit is een keuze vanuit de eis van honderd jaar instandhouding geweest. Een speciale stortwijze garandeert de hardheid van het ongewapende deel van het beton, en maakt dit haalbaar.”

We zijn niet alleen tevreden met het duurzame eindproduct, maar vooral ook met de wijze waarop we als team het proces hebben aangestuurd vanuit een UAV-gc contract, zegt Noteboom.

“Door risico gestuurde contractbeheersing hebben we gezorgd dat de opdrachtgever waar voor zijn geld heeft gekregen.” ❚

BETON- & STAALBOUW | 43

Bouwprocespolis

Tekst: Roel van Gils | Beeld: Risk Innovation

ÉÉN VERZEKERINGSPOLIS VOOR HET HELE BOUWPROCES Bij bouwprojecten zijn vele (onder)aannemers en leveranciers betrokken, die ieder een eigen verzekering hebben lopen als dekking tegen mogelijke ‘problemen’ tijdens de uitvoering. Als er iets voorvalt, dan is de ervaring dat belanghebbende partijen (verzekeraars) eerst naar elkaar wijzen. Een schadeafwikkeling duurt daarom vaak maanden. Risk Innovation komt met de BouwProcesPolis, waaraan alle (onder)aannemers en leveranciers zich conformeren. Resultaat: de schadeafwikkeling wordt teruggebracht naar slechts tien werkdagen.

Risk Innovation verzekert het hele bouwproces met BouwProcesPolis, waarmee de traditionele CAR (Construction All Risk verzekering) – de reguliere AVB (Aansprakelijkheid verzekering voor Bedrijven) – en de OAV (Ontwerp Aansprakelijkheid verzekering) zijn samengevoegd tot één polis. Hiermee wordt enerzijds ingespeeld op de behoefte van de aannemer om verzekeringstechnisch beter op het bouwproces aan te sluiten, anderzijds worden hiermee de zogenaamde ‘gaten’ tussen de separate polissen gedicht. “We zien een aannemer min of meer als een productiebedrijf op verschillende locaties”, schetst Frank Lenarduzzi van Risk Innovation.

“Met de BouwProcesPolis verzekeren we het gehele bouwproces, niet de aparte onderdelen.

We bekijken het dus vanuit de optiek van de partijen in het bouwproces, niet zoals te doen gebruikelijk vanuit het oogpunt van de verzekeraars.”

IT-PLATFORM Op een goede en adequate manier verzekeren, dat staat volgens Lenarduzzi voorop bij de BouwProcesPolis. “Het primaire doel is om het bouwproces te vergemakkelijken. Met de BouwProcesPolis en ons IT-platform bespaart de aannemer direct op zijn verzekeringskosten en worden faalkosten blootgelegd. Het komt

44 | BETON- & STAALBOUW

Bouwprocespolis

bovendien de relaties tussen aannemer, onderaannemers en leveranciers ten goede en draagt bij aan een hoger rendement.”

Risk Innovation heeft niet alleen de verzekeringsproducten verder geïnnoveerd, zij heeft ook een revolutionair Cloud-platform ontwikkeld waarop de partijen die betrokken zijn bij een bouwproject, de verzekeraars en schade-experts 24/7 met elkaar kunnen communiceren.

“Op het IT-platform kunnen verzekeringsproducten worden aangevraagd, schades worden gemeld en de status van een schade worden opgevraagd”, licht Lenarduzzi toe. “De afwikkeling van een gemiddelde schade op een bouwplaats neemt doorgaans al gauw een maand of vijf tot zes in beslag, met de BouwProcesPolis in combinatie met het IT-platform brengen we dat terug tot slechts tien werkdagen. Loss Adjusting, noemen we dat. De expert stelt niet alleen de schade vast, maar handelt direct de schade met de aannemer af waardoor de doorlooptijd aanzienlijk wordt bekort. Met name het snel weer op de rit zetten van het bouwproces door het toepassen van Loss Adjusting draagt direct bij aan een beter rendement voor de aannemer.” ❚

BETON- & STAALBOUW | 45

BOUW PROCES POLIS Uw totale bouwproces verzekerd op één polis! www.bouwprocespolis.nl

RISK INNOVATION T +31 (0)36 711 34 52 W www.riskinnovation.nl E info@riskinnovation.nl

14180615_Risk.indd 1

17-12-14 11:09

BETON&STAALBOUW

Verrijkt met ‘Interactieve Print’

Breng uw vaktijdschrift tot leven!

Layar is een gratis app voor de smartphone en tablet, die het papier van ‘Beton- & Staalbouw’ tot leven brengt. Met behulp van Layar worden advertenties en redactionele content interactief gemaakt. Als lezer slaat u de brug tussen print en de digitale wereld.

Het enige dat u nodig heeft, is een smartphone of tablet met de Layar app. U scant met uw smartphone of tablet een pagina, waarna de Layar-app de clickable elementen toevoegt op de pagina zoals: Video’s, foto’s, tekst, e-mailadressen, telefoonnummers, social media sharebuttons, etc.

Voordeel staalbouwer: snellere montage en geen faalkosten of namontage.

Wat heeft u nodig?

Het vaktijdschrift Een smartphone of tablet De gratis Layar-app

Alle windverbanden met een handomdraai op spanning

Download de gratis layar app

Scan de pagina

bekijk de layar!

Voordeel constructeur: eenvoudige detaillering en zekerheid van direct schorende werking.

EDITIE

6EDITIE

BETON&STAALBOUW

1

Interactieve Print Stap voor stap

VAK TIJDSCH RIFT

VAK TIJDSCHR IFT

OVER BETON EN STA AL IN DE BOUW I JA ARGANG 2 I 2014 OVER BETON EN STA AL IN DE BOUW I JA ARGANG 1 I 2014

Hoe werkt het: Even de gratis Layar app downloaden in de Apple Store of de Google Play Store.

Open nu de Layar app op uw smartphone of tablet.

Klik op het scan-icoon onderaan in de zoekbalk van uw smartphone of tablet.

Houd uw smartphone of tablet boven een van de ‘Layarpagina’s’, herkenbaar aan het blauwe logo.

Klik in het scherm, nu opent de digitale laag en kunt u op de buttons klikken.

Veel lees en kijkplezier!

Vlieter 7, 8321 WJ Urk • Tel.: +31 (0) 527 699 976 • E-mail: info@wyli.nl

SCAN WITH

SCAN WITH Résidence Palace huisvest de Europese Raad | Het Terras | Bijzondere constructie aan de Maas: Spectacula kenmerkt Hilton hotel op Schiphol | Slimme ir buigwerk gebouwstructuur Internationa Krook Gen l School Amsterdam t 2014074_B&S

De Waals e Inspiratiece 1.indd 1

2014078 Beton-

& Staalbouw 6_Sacha.indd

1

ntrum

| Het Tim merhuis R Grevelingen otterdam | Thermisch e ontkoppe lingen

W W W. W Y L I . N L

14-03-14 12:38

17-12-14 12:19

B&S Layar.indd 1

14-03-14 13:49

Wyli Tension Disc

Tekst: Martijn van den Bouwhuijsen | Beeld: Wyli Tension Disc

WINDVERBANDEN IN EEN HANDOMDRAAI OP SPANNING Het opspannen van stalen windverbanden gaat sinds de zomer van 2013 sneller dan ooit met de Wyli Tension Disc. Deze spanring zorgt, in combinatie met de gebruikelijke boutverbindingen, voor een eenvoudige montage van staalbouwschoren. Het product wordt steeds populairder in de bouw. Buiten Nederland zijn de ringen toegepast in België, Nigeria, Curaçao en het Midden-Oosten.

Wyli Tension Disc, het gelijknamige bedrijf, realiseerde ten opzichte van het halve jaar van 2013 niet voor niets al een omzetgroei van achthonderd procent tot nu.

De Wyli Tension Disc is in 2012 bedacht en ontwikkeld door Erik Gerssen, eigenaar van het gelijknamige bedrijf. Het gepatenteerde product is genomineerd geweest voor de Staalbouwprijs 2014. De juryleden, vakmensen in het constructeursvak, voorspelden dan ook een sterke opmars van het product.

De spanring vormt een praktisch en zeer betaalbaar alternatief voor de reeds bestaande spansystemen, die complexer of minder robuust zijn.

De spanring wordt standaard geleverd voor bouten met afmetingen van M12 tot M30, maar alle andere afmetingen zijn mogelijk. Gemaakt van een hoogwaardige staalsoort, is de spanring in hoge mate bestand tegen corrosieve milieus, door de toepassing van het zink-nikkel trommel verzinkproces. Dit resulteert in een hogere corrosiewerendheid dan thermisch verzinken.

De Wyli stelring is beproefd op de TU-Delft waar alle constructieve vragen zijn onderzocht. De montage gaat snel doordat de boutkop precies in de inkeping van de ring past. De Wyli is opgenomen in de tekensoftware zodat tekenaars er eenvoudig mee kunnen tekenen. ❚

De Wyli Tension Disc is beproefd op de TU Delft, waar alle constructieve vragen zijn onderzocht.

De montage van een staalschoor gaat snel doordat de boutkop precies in de inkeping van de spanring past.

BETON- & STAALBOUW | 47

3D modelleren

‘Wij BIMmen al veel langer dan de bouw’ BIMmen is in de bouw nog niet lang ingeburgerd. Het geïntegreerd 3D modelleren met verschillende disciplines blijkt in de wereld van machinebouw en plant-design echter al jarenlang een bekend fenomeen. Ingenieursbureau Viro heeft veel ervaring met BIM. “De subcontractors, zoals de installatiebouwers, hebben een actieve inbreng tijdens het ontwerp van de staalconstructies voor de industriële installaties”, zegt Martin van der Horst, afdelingshoofd bij de vestiging van Viro in Arnhem.

Het 3D-model wordt samen met de sub-contractors gemaakt.

48 | BETON- & STAALBOUW

3D modelleren

Het 3D-model wordt samengesteld aan de hand van complexe specificaties van de klant.

Viro is een internationaal ingenieursbureau met ruim zeshonderd medewerkers vanuit diverse vestigingen in Nederland, Duitsland en Oostenrijk.

In Nederland richten zes vestigingen in Hengelo, Arnhem, Echt, Groningen en Helmond en Schiedam zich op een breed scala aan opdrachtgevers, variërend van machinebouwers tot industriële bedrijven en producenten in diverse marktsegmenten, zoals de automotive, de agrarische industrie en de offshore-industrie en petrochemie.

Met name in de twee laatstgenoemde bedrijfstakken is de vestiging in Arnhem actief. Viro ontwerpt complete staalconstructies voor procesinstallaties.

Het ingenieursbureau maakt de sterkteberekeningen, calculeert de materiaalhoeveelheden, creëert het geometrisch 3D-model en levert de werktekeningen aan de equipment-bouwers zodat deze de complete installatie kunnen opbouwen. “Meestal dient een lay-out study van de opdrachtgever als basis voor ons 3D-model. Wij krijgen een volumestudie van de complete installatie aangeleverd. Op basis van alle technische specificaties die we van de klant ontvangen, ontwerpen we een 3D-model.

Die specificaties in de offshore en petrochemieindustrie betreffen naast alle belastingeisen bij-

voorbeeld ook explosie- en stormbestendigheid en voldoende vluchtwegen in de bedieningsruimten.

Maar je moet bijvoorbeeld ook rekening houden met het hijsen van de installaties. Het is een complex samenspel van technische eisen die in zo’n 3D-model verweven moeten worden”, aldus Van der Horst.

TEKLA STRUCTURES Viro gebruikt sinds vijf jaar Tekla Structures voor het detailleren van de staalconstructie in 3D. Het ingenieursbureau heeft veel ervaring met het werken in 3D. Het bureau werkt al heel lang in PDMS (Plant Design Management System) waarin integraal alle elementen zoals de piping, de installaties, de elektra en de staalconstructie in het model kunnen worden verwerkt. Desalniettemin gebruikt Viro nu ook Tekla. “Veel van onze opdrachtgevers zijn ook actief in dit softwareprogramma actief”, aldus Van der Horst. “Tekla is de standaard geworden in het 3D modelleren van staalconstructies, vooral op detailniveau.”

Bij de implementatie heeft Viro ondersteuning gehad van leverancier van Tekla Structures, Construsoft. Dat is Van der Horst uitstekend beval-

len. "Gelukkig hadden wij al 3D ervaring binnen boord, maar elk softwareprogramma herbergt toch weer haar eigen karakteristieken. Dankzij de sterke support-afdeling van Construsoft is elk van onze modelleurs in vijf tot zeven dagen getraind in het omgaan met het programma.

Construsoft weet met haar nieuwe versies van Tekla Structures prima in te spelen op de wensen vanuit de markt. Wij hebben, net als vele andere gebruikers, behoefte aan een goede uitwisseling tussen PDMS en Tekla Structures. Daar zitten momenteel nog wat haken en ogen aan, maar Construsoft is druk bezig om de plooien glad te strijken.”

Het ontwerpen van de staalconstructies gebeurt in nauw overleg met de sub-contractors die bij de inrichting van een plant betrokken zijn, zoals de leverancier van het leidingwerk, de apparaatbouwers, de installateur, et cetera. “De ontwerpsessies vinden integraal plaats, zodat we allerlei lastige situaties in een vroegtijdig stadium tackelen. Iedere sub-contractor kan zijn technische specificaties inbrengen, zodat wij die in het 3D-model verwerken.

Daardoor komen we nooit voor nare verassingen achteraf te staan”, besluit Van der Horst. ❚

BETON- & STAALBOUW | 49

ZEEBRUGGE | Ferryterminal

Tekst: Lieke van Zuilekom | Beeld: Powers Fasteners

INNOVATIEVE BEVESTIGINGEN EN EEN HOGE PRODUCTKWALITEIT Powers Fasteners, onderdeel van Stanley Black & Decker, is toonaangevend producent en leverancier van verankeringsmiddelen voor beton, staal en metselwerk. Het bedrijf levert dagelijks bevestigingssystemen aan allerhande projecten. Van standaard werken tot bijzondere projecten met hoge belastingen en montage op moeilijk bereikbare plaatsen.

50 | BETON- & STAALBOUW

ZEEBRUGGE | Ferryterminal

Een bijzonder project waarin de verankeringsmiddelen van Powers Fasteners recent zijn toegepast, betreft de ferryterminal in Zeebrugge. “Eigenlijk hebben we hier twee verschillende projecten beleverd”, vertelt Ronald Engeringh, Product Manager Europe bij Powers Fasteners. “In de zomer van 2013 is het eerste project uitgevoerd, waarbij betonblokken van 30.000 kilo versleept moesten worden. In het voorjaar van 2014 volgde de plaatsing van een aantal rubberen stootblokken.”

EXTRA STERKE VERANKERING De betonblokken die gebruikt worden om de stroming te breken, waren volgens Engeringh te zwaar om met een standaard hijskraan en bevestiging op hun plek te hijsen. “Gekozen is om draadstangen van 58 millimeter dikte in het beton te verlijmen, met een speciaal chemisch anker. Alvorens zijn met diamantboren gaten in het beton geboord, tot zeshonderd millimeter diep.”

Na de boring is het chemische mortel Powers PURE150-PRO in het beton gespoten, voor een optimale hechting van de draadstang met het beton.

“Powers PURE150-PRO betreft een langzame uitharder met een zeer hoge hechtingswaarde. Het product is gewaardeerd met een ETA-1 goedkeuring voor gescheurd beton en een ETA-7 goedkeuring voor het plaatsen van draadstangen in diamantgeboorde gaten.”

MONTAGE ONDER WATER Enkele maanden na de plaatsing van de betonblokken, in het voorjaar van 2014, zijn de kaaimuren van de ferryterminal in Zeebrugge voorzien van rubberen stootblokken. “Ook hier werd een speciale manier van bevestigen ge-

vraagd”, aldus Engeringh. Extra bijzonder in dit project was dat deels boven en deels in het water gemonteerd moest worden. Powers Fasteners adviseerde de toepassing van een chemisch vinylester anker: Powers AC100-PRO, het eerste chemische mortel ter wereld met seismische goedkeuring volgens categorie C1. “Dit product is één van onze sterkste bevestigingsmaterialen”, aldus Engeringh. “Evenals de eerder genoemde Powers PURE150-PRO, is Powers AC100-PRO uitermate geschikt voor toepassing in water omdat het de waterkwaliteit niet aantast. De mortel kan hierdoor ook gebruikt worden in bijvoorbeeld drinkwaterbassins. Additioneel voordeel van deze mortel is de zeer snelle uitharding, wat een snelle montage mogelijk maakt. Ook dit product beschikt over een uitgebreid arsenaal van ETA-goedkeuringen voor de bevestiging van draadstangen en betonijzer.”

EXPERTISE De montage van de stootblokken werd verzorgd door K&C Diving, gespecialiseerd in kleine tot middelgrote las- en constructiewerken boven en onder water. “Tijdens het project hebben wij K&C Diving actief begeleid”, vertelt Engeringh. “Bij montage onder water heb je altijd te maken met beweging en krachten die de verbinding kunnen beïnvloeden. K&C Diving heeft voor de werkzaamheden gebruikgemaakt van een speciale kooiconstructie, die als een soort zuignap tegen de kade geplaatst werd. Nadien kon het water uit de kooiconstructie worden weggepompt en heeft de bevestiging alsnog onder normale droge omstandigheden kunnen plaatsvinden. De speciale installatiemethode maakte korte metten met de ongunstige installatie-omstandigheden. Een optimale bevestiging is het resultaat.” ❚

BETON- & STAALBOUW | 51

HOOGHALEN

| Herinneringscentrum Kamp Westerbork

Tekst: Martijn van den Bouwhuijsen | Beeld: Ensel staalkonstrukties BV

'STOLP' VAN METAAL EN GLAS BESCHERMT

HISTORISCHE WONING WESTERBORK De commandantswoning op het voormalig kampterrein Westerbork heeft een bijzondere overkapping gekregen. Een 'stolp' van metaal en glas omhult het oude houten gebouw tegen weersinvloeden. Met de kap, die een stuk naar achter doorgaat en zo een presentatieruimte vormt, wordt een stuk geschiedenis bewaard voor onze volgende generaties. SS-commandant Albert Konrad Gemmeker woonde er van 1942 tot 1944. In die periode zijn 100.000 Joden, Sinti en Roma vanuit Kamp Westerbork naar concentratiekampen vervoerd.

Ensel staalkonstrukties bv engineerde de staalconstructie samen met Bouwgroep Dijkstra Draisma en monteerde de stalen portalen op de bouwlocatie.

De staalbouwer uit Dokkum behaalde in 2014 het milieu- en duurzaamheidscertificaat ISO 14001, het kwaliteitscertificaat NEN-EN 1090-1:2009/ A1:2011 en het ISO 9001 certificaat voor managementsystemen.

“In totaal verwerkten we ongeveer 70 ton staal in de overkapping van de historische woning in Westerbork”, zegt Hartog Ensel namens Ensel Staalkonstrukties. “We maakten een skelet van portalen van 22,2 bij 34,2 bij 12 meter, die de woning volledig omhult. De HEA-kolommen ondersteunen liggers van het type HEA 600, IPE600 en IPE400. De hele bouwoperatie was volledig zichtbaar voor de bezoekers van het voormalige kamp. De oude dienstwoning mocht uiteraard niet beschadigd worden tijdens de bouw van de omhulling. De montage van het staal ging dus van buitenaf. We maakten hiertoe een aangepast Plan van Aanpak, in goed overleg met de hoofdaannemer.” ❚

Bouwinfo: OPDRACHTGEVER Herinneringscentrum Kamp Westerbork – Hooghalen ONTWERP Oving, Groningen UITVOERING Bouwgroep Dijkstra Draisma – Dokkum STAALCONSTRUCTIE Ensel staalkonstrukties BV – Dokkum BOUWPERIODE september – december 2014

52 | BETON- & STAALBOUW

DORDRECHT | Allied Motion

Tekst: Lieke van Zuilekom

Turnkey nieuwbouw voor

Allied Motion

In slechts acht maanden bouwtijd is, op een oppervlakte van ruim 5.300 m², de nieuwbouw van Allied Motion gerealiseerd. De ‘Lean’ ingerichte productie- en kantoorruimte op industrieterrein Kil III in Dordrecht betreft een zogenaamd Design & Build project, dat is uitgevoerd door Hercuton b.v.

“Het betreft een turnkey nieuwbouw”, vertelt Ivo van der Mark, commercieel directeur van Hercuton. “We zijn niet alleen verantwoordelijk voor het bouwkundige deel van het project, maar ook voor alle installaties en de infra, van voorbereiding en ontwerp tot en met de sleutelklare oplevering.”

Turnkey bouwen is een trend die Hercuton de afge-

lopen jaren heeft ingezet, vertelt hij. “We profileren ons steeds meer als totaalaanbieder in de bouw. In die hoedanigheid realiseren we momenteel ook het distributiecentrum van Alcoa Architectuursystemen in Harderwijk, waarvoor we ook het onderhoud voor onze rekening zullen nemen. Voor Allied Motion zijn we hier op dit moment over in gesprek.”

BETONNEN MASSA Allied Motion ontwerpt en vervaardigt relatief kleine hoogwaardige elektromotoren voor medische, industriële en commerciële toepassingen. De nieuwbouw is speciaal voor het bedrijf ontworpen en is voorzien van alle benodigde faciliteiten. De afdelingen Engineering, Productie en Logistiek ›

BETON- & STAALBOUW | 53

BOUWPLANNEN? HERCUTON HELPT U OP VOORSPRONG Hercuton is een totaalaanbieder gespecialiseerd in het integraal ontwerpen en bouwen van duurzame bedrijfshuisvesting in prefab beton. Wij zijn een innovatieve full service organisatie die de verantwoording neemt voor het hele bouwtraject. Van locatiekeuze en eerste schets tot en met sleutelklare oplevering en nazorg. Met onze panden helpen wij u blijvend op voorsprong.

veelzijdige, architectonische staalkonstrukties

Alcoa Architectuursystemen, Harderwijk

Ensel staalkonstrukties B.V. Holwerderweg 23 . 9101 PA Dokkum Telefoon (0519) 29 72 27 . info@ensel.nl . www.ensel.nl

wehkamp.nl, Zwolle

WWW.HERCUTON.NL

VAN HOEKIJZER TOT KUNST

CONSTRUCTIES METAALSLUIS Adres: Kamperzeedijk 57 8281 PB Genemuiden T: E: W:

038 - 344 64 41 metaal@vd-sluis.nl www.vd-sluis.nl

VDS_adv_metaalsluis_197x130.indd 1

Metaalsluis B.V. adviseert, ontwerpt, produceert, assembleert en installeert stalen constructies, ondersteuningsconstructies, trappen, bordessen, hekwerken en stalen toebehoren voor woningbouw en utiliteitsbouw. Van inventarisatie tot montage.

Metaalsluis anticipeert op uw wens en toetst deze op constructieve haalbaarheid en aan geldende normen.

Utiliteitsbouw Constructies Naadloze productie

26-06-14 10:49

DORDRECHT | Allied Motion

THE POWER OF PARTNERSHIP De waarde van vastgoed wordt bepaald door een complex belangenveld van huurders, financierders, eigenaren en bouwers. Op dat veld voert Kadans Vastgoed als ontwikkelende belegger de regie, om voor alle betrokkenen waarde te optimaliseren.

Bouwinfo: OPDRACHTGEVER HUURDER ADVIES UITVOERING BOUWPERIODE

Kadans Vastgoed Allied Motion T&D Projectontwikkeling en Projectmanagement Hercuton b.v. december 2013 – juni 2014

Harry Cloos, general manager Europe Allied Motion, laat weten erg enthousiast te zijn. “Dit geeft aan dat de planning strak wordt opgevolgd, wat noodzakelijk is gezien de korte realisatietijd. We zien dat de samenwerking uitstekend verloopt tussen de gemeente Dordrecht, Hercuton en Kadans.

Open en pragmatische communicatie is noodzakelijk om tot een efficiënt gebouw te komen dat aan al onze eisen voldoet.

Dit geeft ons vertrouwen in de partijen waarmee we in zee zijn gegaan.”

Kadans Vastgoed is u graag van dienst om in de gehele levenscyclus, van locatie-onderzoek, huurvoorstel en realisatie tot en met de exploitatie, uw vastgoedpartner te zijn. Ons doel is om u te ontzorgen door het leveren van een perfect 'maatpak'.tie, duurzaamheid en maatschappelijk verantwoord ondernemen – komen ook tot uiting in het ‘House of Tomorrow Today (HoTT)’, een project van Jos Lichtenberg, hoogleraar productontwikkeling aan de TU Eindhoven.

HoTT is onder andere gebaseerd op Active House, een uit Denemarken afkomstige duurzaamheidsvisie. Energiebesparing en andere duurzaamheidsmaatregelen dienen volgens die visie niet eenzijdig door een technologisch streven of op onderdelen te worden bepaald. Het gaat uiteindelijk om de gebruiker en het totaal. Waar veel energievisies streven naar minimalisering van het energieverlies, heeft Active House als visie om eerst het comfort van de gebruiker te dienen, waar mogelijk in harmonie met duurzaamheidsdoelen.

zijn actief met elkaar verbonden, wat de efficiency ten goede komt. De gebouwoppervlakte bestaat uit 740 m² kantoorruimte en 1.900 m² bedrijfsruimte onder één dak. “Al in de ontwerpfase is veel aandacht besteed aan de exploitatie van het pand”, vertelt Van der Mark. “Er is gekozen voor betonnen gevels en een betonnen dak, om het klimaat zo goed mogelijk te kunnen beheersen. De betonmassa voorkomt dat het pand snel opwarmt of afkoelt, waardoor flink bespaard kon worden op de benodigde koel- en warmtecapaciteit in het kantoor.”

Om de bouw in acht maanden te kunnen realiseren, heeft Hercuton het ontwerp uitgewerkt in 3D. “Vervolgens hebben we dit uitgezet in een tijdspad. We hebben het gebouw gevisualiseerd in een 4D-animatiemodel, dat we met alle onderaannemers hebben gedeeld. We hebben een planning gemaakt van wie wanneer beschikbaar was en daar alle werkzaamheden en leveringen op ingedeeld. Dit zorgde voor een aanzienlijke tijdsreductie.” Hercuton is gestart met de bouw

van het kantoorgedeelte, omdat hier de meeste afbouw- en installatiewerkzaamheden verricht moesten worden. “De opdrachtgever heeft bewust gekozen voor nieuwbouw in prefab beton, onder meer vanwege de hoge bouwsnelheid die hiermee gepaard gaat.”

Opvallend aan het gebouw is de glazen kopgevel, die het gebouw echt cachet geeft. “Ook in de rest van het gebouw is veel glas voorzien”, aldus Van der Mark. “Zo kun je vanuit het kantoordeel de activiteit in de hal zien – de spil van het bedrijf – en vice versa. Daarnaast is gekozen om de begane grond vloer in glas uit te voeren.”

TROTS De nieuwbouw van Allied Motion is in augustus in gebruik genomen. Van der Mark kijkt met een goed gevoel terug op het project. “We zijn trots dat we in zo’n korte tijd zo’n pand hebben mogen maken, zonder problemen en zonder vertragingen.

Onze opdrachtgever is erg tevreden. En wij hebben er weer een ambassadeur bij.” ❚

Aandacht voor de mens heeft betrekking op de gebruiker, maar ook op de bouwplaatsmedewerkers. Industriële technieken, hier met name grote steelframe elementen, reduceren het werk op de bouwplaats en dwingen mechanisering af.

Een beruchte klus is ook altijd de smeervloer of het aanbrengen van tegels op tegellijm. Vloerenleggers hebben traditioneel één van de zwaarste taken, met vooral een belasting van de rug. Of wat te denken van het metselen, waarbij vooral de repetitie van het handelen van stenen en mortel doorslaggevend is. Met name voor al die afbouwactiviteiten was Weber Beamix actief en gebruikte het HoTT om de laatste innovatieve producten in de praktijk toe te passen. Hiervoor werd de weber.floor Vloeibare ZandCement® ingezet, de weber.col LC220 die bij het leegschudden van de zak niet zoals gebruikelijk enorm stoft en de Beamix Metselmortel 320 Comfort die 25% lichter is. Dit laatste in samenwerking met CRH die een slankere Beeksteen inzette, alsmede specifieke spouwankers die de brug slaan tussen het slankere metselwerk en de achterliggende skeletbouw (GB). Tezamen betekent dit voor de bouwplaatsmedewerker een halvering van de fysieke belasting.

BETON- & STAALBOUW | 55

Journaal Veel minder faillissementen in bouwsector

3D bekisting van gefreesd en gecoat EPS

Het aantal faillissementen in de bouw is enorm gedaald in de eerste drie kwartalen van 2014. In deze sector gingen 825 bedrijven failliet, een daling van 37% ten opzichte van dezelfde periode in 2013. Het niveau ligt in 2014 weer op dat van 2010, maar nog steeds fors boven het gemiddelde v贸贸r de crisis. In 2007 gingen 500 bedrijven failliet. Zo blijkt uit cijfers van Faillissementsdossier.nl. Specialisten zoals loodgieters, elektriciens, schilders en dakdekkers hielden over het algemeen het hoofd boven water. De afgelopen jaren hadden zij het moeilijk. In totaal failleerden 7.635 ondernemingen in de eerste negen maanden van 2014. In dezelfde periode in 2013 waren dat er 9.885, 23% meer.

Doka Shape biedt een uitkomst voor ingewikkelde betonnen bouwdelen, die in het werk worden gestort. Met driedimensionale bekistingselementen kunnen gekromde vormen nauwkeurig worden gemaakt. De bekistingselementen worden uit ge毛xpandeerd polystyreen (EPS) gefreesd en gecoat, voor eenvoudige ontkisting en een glad en mooi eindresultaat. Daarmee is nabehandeling nagenoeg overbodig. De EPS-elementen worden tijdens het storten van de betonspecie ondersteund door binnenbekistingselementen en gedragen en gepositioneerd door een buitenbekisting. Het gecoate polystyreen gaat meerdere stortgangen mee. De elementen kennen een precies randverloop voor perfecte voegen.

Restauratie staalconstructie en herbestemming tramremise In opdracht van stichting de TramRemise OntwikkelingsMaatschappij transformeert bouwcombinatie Strukton/De Nijs de oude tramremise De Hallen in Amsterdam naar een centrum voor mode, media, cultuur en ambachten.

Architect Andre van Stigt brengt zoveel mogelijk de originele details terug in het gebouw, dat een bijzondere stalen kapconstructie heeft. De geplande oplevering is eind 2014. De werkzaamheden van Strukton/De Nijs betreffen onder meer de sanering van de vervuilde grond, controle en herstel van de fundering en het herstel van de staalconstructie.

Nominaties Nederlandse Bouwprijs 2015 Rotterdam Centraal, het Mauritshuis en Villa Kogelhof in Kamperland zijn genomineerd voor de Nederlandse Bouwprijs in de categorie Gebouwen. De Kabelnetgevels van Markthal zijn genomineerd in de categorie Bouwmaterialen- en systemen, naast de renovatiemethode Built4u en een bermverharding die regenwater filtert. De jury heeft uit 128 inzendingen 11 projecten genomineerd. De prijzen worden uitgereikt in drie categorie毛n, daarnaast is er een aanmoedigingsprijs Talent met toekomst. Op het Gala van de Nederlandse Bouw op 9 februari worden de prijzen uitgereikt.

192.000 ton extra staal voor Panamakanaal De uitbreiding van het Panamakanaal is goed nieuws voor staalproducent ArcelorMittal. Het aan de Amsterdamse beurs genoteerde bedrijf leverde onlangs 192.000 ton staal af. Sinds de start van de uitbreidingswerkzaamheden leverde de Mexicaanse tak van ArcelorMittal al 242.000 ton staal af in Panama. Het staal wordt bijvoorbeeld verwerkt in een nieuwe set sluizen.

Daarmee moet de capaciteit van het Panamakanaal worden opgeschroefd, zodat aan de toekomstige eisen van de zeevaart kan worden voldaan. De uitbreiding van het kanaal moet eind 2015 zijn afgerond, een half jaar later dan de opleveringsdatum die eerder werd gemeld.

Tweede leven voor staalkappen Spraakverwarring de wereld Utrecht Centraal uit met lexicon voor beton De oude perronkappen van Utrecht Centraal, waarvan de laatste delen in 2011 ontmanteld zijn, zijn in 2015 te zien als overkapping van een evenementenhal in Leidsche Rijn. De gerestaureerde delen van de negentiende-eeuwse gietijzeren stationoverkapping worden daar tegen elkaar aan gezet, zodat een hal wordt gemaakt van 30 bij 35 meter. Eerst zal het bouwwerk voor kleine evenementen worden gebruikt. In 2017, als er genoeg bewoners zijn in Leidsche Rijn Centrum, zal blijken of een markt in de hal haalbaar is.

56 | BETON- & STAALBOUW

Het BetonLexicon is vernieuwd met een nieuwe vormgeving, een verbeterde zoekfunctie en een Engelse vertaling van de begrippen met aanvullende literatuurverwijzingen en websiteverwijzingen. Het vernieuwde digitale woordenboek van de betonbranche met ruim driehonderd begrippen uit de cement- en betonwereld is te zien op www.betonlexicon.nl.

Journaal Geen spouwmuur meer nodig met glas in beton De Technische Universiteit Eindhoven wil een paviljoen bouwen van innovatief lichtgewicht beton, waarmee muur en gevel in één stuk te maken is. Er is twee jaar lang gewerkt aan dit nieuwe beton, dat sterk genoeg is voor een vloerdragende gevel over vier bouwlagen, nagenoeg tien keer beter isoleert en een derde lichter is dan traditioneel beton. Een geveldikte van ongeveer 50 cm is genoeg om te voldoen aan de isolatiewaarde van het Bouwbesluit.

De crux is het gebruik van geëxpandeerde glaskorrels van 0,5 tot 8 mm. Het geëxpandeerde glas vervangt het grind en zand. Er worden nieuwe rekenregels ontwikkeld voor dit beton, dat zich anders gedraagt qua sterkte, krimp en elasticiteit. Villa H36 in het Duitse Stuttgart is geheel opgetrokken uit een soortgelijk isolerend beton.

ASN Wereldprijs voor slim breken van beton Koos Schenk bedacht een manier om beton te ‘crushen’ en won er onlangs de ASN Wereldprijs mee. Met deze prijs ondersteunt de ASN bank duurzame of sociale initiatieven. Het concept, dat in de praktijk is beproefd, heeft volgens experts een goede kans van slagen in de bouwwereld. Schenks techniek heet SlimBreken en is een verbetering van de bestaande methode waarbij oud beton grof wordt vermalen tot verhardingsmateriaal onder wegen. Bij dit SlimBreken van beton wordt alleen de zwakste schakel in het betonpuin gebroken/gemalen: de cementsteen. Zonder het zand en grind te beschadigen wordt de cementsteen teruggehaald. Ook gebruikt de SlimBreker maar een fractie (minder dan 25%) van de energie van een traditionele breker. Hiermee kan de betonketen circulair worden gemaakt.

10-jarige jongen stort beton

Hoogste notering voor bouwproduct in MKB Innovatie Top 100 JORDAHL H-BAU BV uit Hengelo eindigde in 2014 op de 15e plaats in de MKB Innovatie Top 100 met een bijzondere sparingselement. Het bedrijf had hiermee de hoogste notering voor een bouwproduct op de lijst van innovaties in midden- en kleinbedrijf. JORDAHL Innogain is een bouwproduct waarmee sparingen in beton kunnen worden gemaakt zonder te boren en zonder dat er materiaal verloren gaat. JORDAHL Innogain bestaat uit een flexibele buitenmantel en een stijve, innovatieve stalen binnenkern. Het wordt op de bouwplaats in de bekisting gepositioneerd. Na het uitharden van het beton kan Innogain eruit worden getrokken. Het werkt als een elastiek: als je eraan trekt, wordt het smaller, als je het loslaat, krijgt het zijn oorspronkelijke vorm terug. Het materiaal plakt niet aan het beton en kan honderden keren gebruikt worden, zonder schoonmaak of nabehandeling. Het is makkelijk toe te passen en levert besparingen op grondstoffen, materiaal en arbeid op.

Op een bouwplaats in Eindhoven ontdekte de Inspectie SZW wel een heel jonge medewerker. Tijdens een controle in oktober dit jaar zag een medewerker van de voormalige Arbeidsinspectie dat een 10-jarige jongen meehielp met beton storten. Het jongetje droeg een bouwhelm en veiligheidslaarzen die onder de betonvlekken zaten. Ook sleepte hij met een slang waarmee beton wordt verpompt. De aannemer, die de vader van de jonge medewerker bleek te zijn, kreeg een boete van 4.500 euro.

Betondocent van het jaar: Jos van Schijndel Tijdens de jaarlijkse Betondag op 20 november maakte de Betonvereniging de Betondocent van het jaar bekend. IKOB-BKB medewerker Jos van Schijndel draagt het komende jaar deze titel, vanwege zijn betrokken wijze van lesgeven voor de Betonvereniging.

Voor de Docent van het Jaar worden jaarlijks drie docenten genomineerd.

Bij de selectie spelen de ingevulde evaluaties van de cursisten een cruciale rol. Van Schijndel kreeg een gemiddelde waardering van een 9,6 van zijn cursisten.

BETON- & STAALBOUW | 57

Journaal Nieuw poeder versterkt beton en beperkt CO2-uitstoot

Parkeergarage met staalconstructie van 270 ton In opdracht van EZ Park bouwt Voortman Staalbouw voor Vanderlande Industries uit Veghel een nieuwe parkeergarage. Vanderlande Industries is gespecialiseerd in geautomatiseerde material-handling systemen voor bijvoorbeeld de luchtvaartindustrie. Door de groei van het personeelsbestand is er meer parkeergelegenheid nodig. Met de nieuwbouw worden ruim zeshonderd plaatsen gecreëerd. Voortman Staalbouw realiseert de ruim 270 ton wegende staalconstructie, inclusief de montage van TT-vloeren. Het nieuwbouwproject bevindt zich inmiddels in de eindfase en wordt in december 2014 opgeleverd.

Europa maakt zich op voor World of Concrete De betonbeurs World of Concrete komt voor het eerst naar Europa: Intermat Paris is van 20 tot en met 25 april 2015 gastheer van het event. Doel is het samenbrengen van alle spelers binnen de betonsector in Europa, Afrika en het Midden-Oosten.

Het nieuwe poeder Mecalithe moet ervoor zorgen dat de betonindustrie tot 35 procent bespaart op CO2-emissies. Het poeder is getest en goedgekeurd door de Kiwa en in gebruik genomen door betonsteenproducent MBI. Mecalithe is een hulpstof die de lijmkracht van cement vergroot. Het is geschikt voor de fabricage van betonwaren, zowel voor droge mortel als voor zelfverdichtend beton. Mecalithe verhoogt de werking van cement en maakt het beton sterker of biedt de mogelijkheid bindmiddel te reduceren. MBI testte de uitvinding, bespaarde 30 procent cement en gebruikt het nu in combinatie met andere duurzamere bindmiddelen en hulpstoffen. De steenfabrikant gaat het poeder vooralsnog in infraproducten toepassen, maar er zijn ook plannen voor de bouw. In Schotland wordt getest met bouwblokken en er lopen projecten voor dakbekleding. MBI wil onderzoeken of het toegepast kan worden in gevelbekleding.

Onderzoek alternatief bindmiddel beton Van Hattum en Blankevoort, ENCI en Mebin hebben proeven gedaan met het in situ verwerken van geopolymeerbeton. Dat is een alternatief bindmiddel voor cement. Ook worden er mechanische en duurzaamheidsaspecten onderzocht. De resultaten van de proeven worden op termijn in breder verband bekend gemaakt.

Bij geopolymeerbeton is het traditionele cement vervangen door een bindmiddel dat is samengesteld uit industriële reststoffen die reageren met alkalische activatoren. Bij toepassing ervan komt veel minder CO2 vrij dan bij traditionele betonmortels. Op beperkte schaal zijn ervaringen opgedaan met de vervaardiging van rioolbuizen en verhardingsplaten van geopolymeerbeton. De uitdaging is nu de vervaardiging van geopolymeerbetonspecie in een betoncentrale, het vervoer van deze specie met een truckmixer en de verwerking ervan op de bouwplaats. Dit is moeilijk omdat de verwerkingstijd niet te sturen is met traditionele betonhulpstoffen.

ENCI Studieprijs 2014 voor Geldnood bij bouw stalen onderzoek zelfhelend beton en sarcofaag Tsjernobyl vezelbeton Op 20 november 2014 tijdens de Betondag maakte prof.dr.ir. Theo Salet de prijswinnaars bekend van de ENCI Studieprijs 2014. De eerste prijs in de categorie universiteiten ging naar Sam Vantyghem van de Universiteit Gent. Hij deed studie naar het ‘Tegengaan van wapeningscorrosie door zelfherstel van scheuren in beton’. Mark Wijffels kreeg in deze categorie de tweede prijs en won de Publieksprijs. Hij deed onderzoek aan de TU Eindhoven en bouwde een magnetische spoel waarmee hij de richting bepaalde van staalvezels in zelfverdichtende mortel. Helaas bleek uit röntgenonderzoek dat de magnetisch gerichte vezels de neiging hebben tot clustervorming. Met nader onderzoek moet de methode in de praktijk werken. Dit jaar waren er 13 studies te beoordelen van studenten van 7 universiteiten, 5 hogescholen en 1 professional masteropleiding. Hiervan vielen acht deelnemers in de prijzen.

58 | BETON- & STAALBOUW

Een bouwstop dreigt voor de sarcofaag die moet voorkomen dat straling vrijkomt van de ontplofte kernreactor in Tsjernobyl, in het noorden van Oekraïne.

Het bouwfonds komt 615 miljoen euro tekort. De zeven belangrijkste industrielanden hebben dit fonds opgezet. De bestaande betonnen sarcofaag is fragiel. De stalen variant moet langer meegaan, maar het geld in het fonds raakt op. Reactor 4 van de kerncentrale ontplofte in 1986. Door de ramp kwamen ruim 4.000 mensen om het leven. De betonnen sarcofaag werd kort na de ramp als tijdelijke oplossing gebouwd. De straling die de reactor afgeeft, is inmiddels gehalveerd.

De stalen sarcofaag wordt gemonteerd naast Reactor 4 en met wieltjes over de betonnen constructie gereden. De bouw van deze boogconstructie is in 2012 begonnen en werd begroot op zo’n 1 miljard euro. De sarcofaag moet in 2015 worden opgeleverd.

Journaal Nieuw staalbouwsysteem met popnagels Skellet is een nieuw modulair stalen bouwsysteem. Het bestaat uit dunwandige stalen kokers met een kruisvormige doorsnede die met popnagels worden verbonden. Het is bij de zuiderburen toegepast onder meer voor eengezinswoningen. De mogelijkheden van het systeem zijn te vergelijken met staalframebouw. Het bouwsysteem werkt met slechts één profiel. De symmetrische kruisvormige doorsnede (3x25mm) zorgt voor gelijke sterkte in twee richtingen, in tegenstelling tot de C-profielen. De profielen worden op lengte gemaakt en koud tegen elkaar gezet. Met U-vormige plaatjes worden de kruisprofielen verbonden, met popnagels als verbindingsmiddelen. Alle profielen hebben daarvoor een doorlopend patroon van gaatjes met een onderlinge afstand van 25 mm. Doordat de popnagels zich op de terugliggende zijde van de profielen bevinden, blijft de voorzijde volledig vlak.

Nieuwe NEN voor beton De nieuwe NEN 8005, de Nederlandse invulling van de betonnorm NEN-EN 206, is gereed. Op de Betondag werden de eerste exemplaren uitgereikt aan prominenten uit de betonbranche.

Begin 2014 is de herziening van de Europese norm NEN-EN 206 ‘Beton - Specificatie, eigenschappen, vervaardiging en conformiteit’ gepubliceerd. Daarna moest de NEN 8005 ook herzien worden. De NEN-EN 206 staat toe dat bepaalde onderwerpen nationaal kunnen worden ingevuld door de Europese lidstaten. De tekst van de NEN 8005 is op allerlei punten aangepast. Enkele wijzigingen betreffen het opnemen van aanbevolen consistentieklassen voor zeer vloeibaar en zelfverdichtend beton, het opnemen van vervangingspercentages voor grof toeslagmateriaal door recyclingmateriaal, het opnemen van een definitie voor het begrip massabeton en het opnemen van mogelijkheden rondom het gebruik van massabeton in bouwdelen.

Plug-and-play bouwen met betonmodules CascoTotaal, de nieuwe dochteronderneming van De Hoop Pekso en LOGUS, biedt een innovatieve bouwmethode waarbij complete woonmodules in de fabriek worden gemaakt en op de bouwplaats worden gemonteerd. Een woning bestaat uit meerdere modules met een betonnen casco. Elke module wordt in de fabriek gemaakt met een speciale mal en industrieel afgebouwd. Hoewel ze kant-en-klaar zijn, is de toepassing flexibel en levert CascoTotaal maatwerk.

Bij elk nieuw project worden specifieke wensen van de opdrachtgever vertaald naar een driedimensionaal casco.

Het eerste project van CascoTotaal is een tiental recreatiewoningen op het strand van Kamperland. De 3D betonelementen voor dit project werden inclusief gevelbekleding, kozijnen, binnenwanden, badkamer, wc, binnendeuren en trap gemonteerd op de bouwplaats. Één woning bestaat uit zes casco’s die compleet afgebouwd op het strand aankwamen. Er restte slechts nog een bouwkundige en installatietechnische koppeling. Binnenkort worden projecten gerealiseerd in verschillende segmenten zoals recreatieve woningbouw, huurwoningen, studentenhuisvesting en aanbouwen, bijvoorbeeld voor de zorg.

Benelux BIM Award voor Nederlanders Nationale Staalprijs voor Rotterdam CS, Toyota en villa Station Rotterdam Centraal heeft de Nationale Staalprijs 2014 gewonnen in de categorie Utiliteitsbouw. In de categorie Industriebouw viel het bedrijfsgebouw van Toyota Material Handling in de prijzen. Villa Kogelhof won in de categorie Woningbouw. De staalbouwprijs wordt elke twee jaar uitgereikt. In 2014 wonnen onder meer het cleanroomgebouw 5D ASML in Veldhoven, de perronkap en passerelle van Station Arnhem en het woonhuis Bag-a-box in Almere.

Hurks delphi engineering en Hurks prefabbeton hebben de Benelux Tekla BIM Award 2014 in de categorie Betonbouw gewonnen, met het project Gare de Mons. Het ontwerp van dit futuristische treinstation in België is van architect Santiago Calatrava. Het bouwwerk heeft complexe driedimensionale vormen. Hurks doet door het winnen van de award nu ook mee aan de Global BIM Awards.

De Hurks-bedrijven waren verantwoordelijk voor de prefabricage van de betonelementen van de parkeergarage. In opdracht van NMBS Holding/Infrabel vertaalden Hurks delphi engineering en Hurks prefabbeton het Calatravaontwerp in prefab betonspanten en -wandelementen. Dat was erg complex.

Zo bleek het correct overbrengen van deze vormen naar mallenbouwers en vlechters met louter tekeningen erg lastig. Het toepassen van de exportmogelijkheden van Tekla Structures en het gebruik van Tekla BIMSight zorgde ervoor dat de productie desondanks probleemloos verliep.

BETON- & STAALBOUW | 59

Loopvlakstructuren

Tekst: Martijn van den Bouwhuijsen | Beeld: DG Rubber Holland bv

50% MINDER KIT BENODIGD DAN VOORHEEN

SPECIALIST INLOOPVLAKSTRUCTUREN

INNOVEERT MET PROFIELEN DG Rubber Holland bv maakt loopvlakstructuren voor mallenbouwers in de prefab betonindustrie. Hiermee krijgt het betonoppervlak een pyramide-, golf-, zandstraal-, wieber- of mandjesstructuur. De specialist in PVC bekistingsmatten innoveert nu met rubberen TPE profielen, van eigen makelij. Met deze profielen kunnen schuintes en andere afwerkingen worden gemaakt, zodat er 50% minder gekit hoeft te worden.

DG Rubber Holland BV is in 1993 opgericht en gespecialiseerd in PVC en rubber producten, zoals slangen, slangklemmen, accukabels, cel- en sponsrubber, CR en messing fitwerk en profielen, loopvlakstructuren en stootranden. Vanuit het Gelderse Nijkerk wordt de bouw beleverd. Inmiddels staat de tweede generatie aan het roer van familiebedrijf DG Rubber Holland. Directeur Jaap de Graaf was erbij vanaf het vroegste begin. Hij nam samen met zijn vrouw Edith in 1998 de leiding van het bedrijf over, na het vertrek van zijn broer en vader, die door gezondheidsproblemen moest afhaken.

De Graaf zegt: “We zijn begonnen als groothandelimporteur van onder andere loopvlakstructuren, die we samen met VEBO beton ontwikkelden. Destijds leverden we alleen voor die prefab betonfabrikant, waarmee een overeenkomst was afgesloten. Begin 2013 is deze exclusieve overeenkomst ontbonden en richt DG zich op de gehele prefab betonindustrie. Vroeger werden er alleen dikke zware rubberen en polyurethaan structuurmatten gebruikt. Nu passen we dun en licht PVC toe waarmee we grote oppervlakten in één keer kunnen bedekken. De loopvlakstructuren worden eenvoudig op het hout gelijmd of met dubbelzijdige tape op de stalen mallen geplakt.”

Alle loopvlakstructuren zijn uit voorraad leverbaar.

Kijk voor meer info op www.loopvlakstructuur.nl. ❚

60 | BETON- & STAALBOUW

Betonreparatie en -herstel

Tekst: Martijn van den Bouwhuijsen | Beeld: Buwalda Multiservice

Van grote galerijflat tot monumentale molen in ere herstellen

SPECIALISTEN IN SCHOONMAAK, ONDERHOUD EN RENOVATIE Of het nou gaat om balkons, galerijplaten, bruggen of molens, Buwalda Multiservice kan het schoonmaken, onderhouden en renoveren. Het veelzijdige bedrijf uit het Friese Franeker biedt voor iedere klus een oplossing en ontzorgt de opdrachtgever van offerte tot oplevering.

Sinds zeven jaar behoort ook betonrenovatie tot de specialisaties van de groeiende onderneming. ›

BETON- & STAALBOUW | 61

LOOPVLAKSTRUCTUUR VOOR PREFAB - BETON

Zeer dunne mat Licht in gewicht Grote oppervlakte mogelijk Makkelijk en goed verlijmbaar Vele structuren leverbaar Uit voorraad leverbaar

PYRAMIDE

ZANDSTRAAL

WIEBER

GOLF Dagelijks of periodiek onderhoud Dagelijks of periodiek onderhoud Schoonmaken van nieuwbouw Schoonmaken Glazenwassenvan voornieuwbouw bedrijven Glazenwassen voor bedrijven Gevelrenovatie Gevelrenovatie Gevelreinigen Gevelreinigen Gevelimpregneren Gevelimpregneren Rioolreiniging Rioolreiniging

GEWEVEN (MAND) Ook kunnen we de Marfix lijm voor houten mallen leveren

KIJK VOOR MEER INFORMATIE OP

De Wieken 31, 8801 RA Franeker De Wieken 31, 8801Fax RA 0517-396990 Franeker Telefoon 0517-395704, Telefoon 0517-395704, Fax 0517-396990

WWW.LOOPVLAKSTRUCTUUR.NL

adv_dgrubber_95x130.indd 1

Plaka Nederland biedt een zeer breed assortiment efficiënte productoplossingen voor bouw, infra en akoestiek. Een sterke, solide en betrouwbare organisatie die u ondersteunt, ontzorgt en adviseert bij de realisatie van uw bouwproject.

04-12-14 09:56

Ontdek onze productoplossingen voor bouw, infra en akoestiek in onze 155 pagina’s tellende catalogus.

Met Plaka kiest u voor: Deskundig advies op het werk Directe en snelle levering Maatwerkoplossingen Projectbegeleiding

Van advies tot productoplossing, snel geleverd

PLAKAGROUP.NL Postbus 81 | 2700 AB Zoetermeer | Tel.: +31 79 344 63 63 | info@plakagroup.nl 008-01 adv Beton&staalbouw.indd 1

18-11-14 16:15

Betonreparatie en -herstel

“Buwalda Multiservice is al 35 jaar actief in de schoonmaakbranche. Door onze kennis en ervaring zijn wij een stabiele partij waar klanten op kunnen bouwen”, zegt bedrijfsleider August de Haan. “Klanten kunnen bij ons terecht voor reiniging, maar ook voor onderhoud en renovatie van bouwwerken.

Waar u normaliter drie bedrijven nodig heeft, kunt u bij ons terecht voor hogedrukreiniging, herstel en coating van beton. We bieden een totaalpakket aan werkzaamheden. Hiernaast kunnen klanten ons vinden voor de verhuur van hoogwerkers, sanitaire service en waterzuivering. Doordat we innovatief en bekend zijn met de laatste technologieën, kunnen we voor iedere klus een oplossing realiseren, groot of klein.”

VAKMENSEN “Bij Buwalda Multiservice werken 110 vakbekwame en enthousiaste medewerkers”, vervolgt De Haan. “Alle specialisten beschikken over een hoge mate van zelfstandigheid en verantwoordelijkheid. Met deze vakmensen zorgt Buwalda Multiservice ervoor dat elke opdracht efficiënt en naar tevredenheid wordt uitgevoerd. Opdrachten worden vooral in Nederland uitgevoerd. Maar als het moet, gaan onze specialisten graag de grens over.”

BETRONRENOVATIE Naast gevelrenovatie is Buwalda Multiservice sinds zeven jaar actief in diverse vormen van betonrenovatie. “Zowel particulieren als de zakelijke branche kun-

'Een heel bijzonder project is de Amerikaanse windmotor of roosmolen, een rijksmonument.

Deze windmolen met zijn typische bladen was aan groot onderhoud en een schoonmaakbeurt toe' nen bij Buwalda Multiservice terecht voor alle vormen van betonrenovatie.

Onze vakmensen hebben verregaande expertise in spuitbeton en in het injecteren, repareren en conserveren van betonconstructies”, zegt bedrijfsleider De Haan. “Voordat we aan de slag gaan, wordt er uitgebreid geïnventariseerd wat de oorzaken van de betonbeschadigingen zijn en welke methodiek het best toegepast kan worden voor herstel en verduurzaming.”

Een recent project van Buwalda Multiservice is een flat in Amsterdam, waar betonnen balkons zijn gerenoveerd. De Haan licht toe: “Het beton van de buitenvloeren was dusdanig aangetast dat er doorheen gekeken kon worden. ›

BETON- & STAALBOUW | 63

Betonreparatie en -herstel

'Het wiekenrad, de windvanen en de toren hebben we met gepaste hogedrukwater gereinigd'

Hier is, na het uitfrezen van de losse beton, de wapening voorzien van een speciale beschermende coating (twee componenten epoxy). Met Betofix betonmortel is de oude contour van de balkons in ere hersteld. Beide producten zijn van de vaste leverancier Remmers Bouwchemie B.V.. Deze producten zijn bijvoorbeeld ook gebruikt bij het herstel van een draagbalk van een monumentaal pand in Amsterdam.”

GROOT ONDERHOUD “Een heel bijzonder project is de Amerikaanse windmotor of roosmolen, een rijksmonument”, vervolgt De Haan. “Deze windmolen met zijn typische bladen was aan groot onderhoud en een schoonmaakbeurt toe. Het wiekenrad, de windvanen en de toren hebben we met gepaste hogedrukwater gereinigd.

Omdat er geen watervoorziening aanwezig was, voerden we dit met eigen vacuümwagen aan. De speciale reinigingsauto kon 12.000 liter schoon water vervoeren.

De betonnen opleider, waarin zich de vijzel bevindt, renoveerden we in zijn geheel. Eerst werd de 'bak' met ultra hogedruk ontdaan van oude lagen en loszittend beton. Daarna voerden we de betonrenovatie uit. Om het betonwerk te conserveren, brachten we een speciaal coatingsysteem aan waardoor een langdurige bescherming is gegarandeerd.” ❚

64 | BETON- & STAALBOUW

Thermo Break

Tekst: Roel van Gils | Beeld: Plaka Nederland

THERMISCHE ONTKOPPELING VERBETERT ENERGIEPRESTATIE VAN GEBOUWEN Vanwege het Lente-akkoord worden er steeds hogere energieprestatie-eisen gesteld aan gebouwen. Door de strengere EPC-normen is er volgens Erik Teeuwen van Plaka Nederland steeds meer aandacht voor koudebrugonderbrekingen. “Door de hoge warmtegeleidingscoëfficiënt van staal, worden koudebruggen vaak veroorzaakt door stalen draagconstructies, daar waar deze de thermische schil doorbreken.”

Bij een koudebrug is de temperatuur aan de binnenzijde van de gebouwconstructie lager dan de daar aanwezige omgevingstemperatuur. Hierdoor kan condensatie ontstaan met als gevolg een grotere kans op bouwschade, zoals vocht-, schimmel- en corrosievorming. Teeuwen: “Een ander nadelig gevolg van een koudebrug is het optredende warmteverlies, wat een negatieve invloed heeft op de EPC van het gebouw. Het is daarom van belang deze koudebruggen te voorkomen en een thermische onderbreking op te nemen in de constructie. Thermo Break kan een staal-op-staal of staal-op-betonconstructie thermisch onderbreken, terwijl beide onderdelen wel mechanisch met elkaar verbonden zijn.”

GEEN VASTE AFMETINGEN De Thermo Break thermische ontkoppelingspla-

ten hebben een zeer hoge isolerende werking en een extreem lage warmtegeleidingscoëfficiënt.

Hierdoor zorgen ze voor een simpele en uiterst effectieve oplossing voor het reduceren van warmteverlies en interne condensatie. Thermo Break heeft een temperatuurgeleidingscoëfficiënt van 0,187 W/mk of 0,292 W/mk (afhankelijk van het gekozen type). Ter vergelijking: de geleidingscoëfficiënt van staal bedraagt 54 W/mk. Daarnaast zijn de Thermo Break-platen zeer hoog belastbaar.

“Anders dan de gebruikelijke koudebrugonderbrekingen heeft Thermo Break geen vaste maten”, verduidelijkt Teeuwen. “In dat geval dient de constructeur de constructie af te stemmen op de koudebrugonderbreking. Wij werken juist andersom.

Thermo Break wordt afgestemd op het ontwerp van de constructie. Dat geeft meer vrijheid in ontwerpen, want Thermo Break wordt op maat ›

'Thermo Break kan een staal-op-staal of staal-opbetonconstructie thermisch onderbreken, terwijl beide onderdelen wel mechanisch met elkaar verbonden zijn'

BETON- & STAALBOUW | 65

Thermo Break

gemaakt. De benodigde gaten worden in onze fabriek aangebracht conform de meegeleverde tekening van de constructeur.” Aanbevolen wordt om de platen te bevestigen met RVS in plaats van stalen bouten. De warmtegeleidingscoëfficiënt van RVS ligt namelijk beduidend lager dan die van staal (16 W/mK ten opzichte van 54 W/mK).

TBK OF TBL Plaka Nederland levert Thermo Break in twee typen. “Type TBK wordt vervaardigd uit een hoge kwaliteit glasvezelversterkt composiet en heeft een maximale ontwerpbelasting van 250 N/mm² en een elasticiteitsmodules van 5.178 N/mm²”, licht Erik Teeuwen toe. De TBK is verkrijgbaar in verschillende diktes van 5 tot 25 millimeter. De TBL is in de basis een hoge kwaliteit kunststof met een maximale ontwerpbelasting van 70 N/ mm². De elasticiteitsmodules bedraagt 2.586 N/ mm² en het materiaal is te verkrijgen in diktes van 10, 20 of 25 millimeter. “Alle Thermo Breakmaterialen worden vanuit de fabriek door ons op maat geleverd. Zodoende is er geen bewerking op locatie meer nodig. We fungeren bovendien als gesprekspartner voor de constructeur over hoe Thermo Break toe te passen om een passende koudebrugonderbreking te kunnen engineeren.” ❚

66 | BETON- & STAALBOUW

Carbonstaven

Tekst: Roel van Gils | Beeld: B+BTec

Herstel van galerijen met carbonstaven middels het VVUV-systeem Enkele jaren geleden werden we opgeschrikt door het afbreken van een uitkragende galerijplaat van een flatgebouw in Leeuwarden.

Gebleken is dat de oorzaak een combinatie is geweest van wapening die niet op de juiste plaats lag, een hogere belasting op de galerijplaat als indertijd was aangenomen en gedeeltelijke aantasting van de wapening door roestvorming. Carbonstaven bieden hiervoor de oplossing.

Naar aanleiding van het incident hebben betononderhoudsspecialist Vogel, adviesbureau ABT, koolstofwapeningsleverancier S&P en verankeringsbedrijf B+BTec Boor- en Bevestigingstechniek de koppen bij elkaar gestoken. “Er bleken geen herstelmethoden te zijn voor deze vloeren”, vertelt Fred Gast van B+BTEc. “Reden voor ons om zelf een methode te ontwikkelen. De insteek was om bestaande galerijen te kunnen aanpassen met minimale overlast voor de bewoners, geen aantasting van het oppervlak van de galerij of balkon en geen verhoging van de onderhoudskosten.”

MINIMALE OVERLAST “Allereerst hebben we een aantal criteria geformuleerd voor dit type vloeren”, gaat Fred Gast verder. “Achtereenvolgens zijn dat het herstel van de constructieve veiligheid van de uitkragende betonnen vloer, zonder daarbij rekening te hoeven houden met de restcapaciteit van de wapening; de bewoners moeten tijdens de uitvoering in hun woning kunnen blijven wonen en minimale overlast ondervinden; de uitvoering zou geen extra onderhoudskosten met zich mee mogen brengen en tot slot: de ›

BETON- & STAALBOUW | 67

Carbonstaven

'De insteek was om bestaande galerijen te kunnen aanpassen met minimale overlast voor de bewoners, geen aantasting van het oppervlak van de galerij of balkon en geen verhoging van de onderhoudskosten'

herstelmethode moet onzichtbaar zijn, geen aantasting van de galerijafwerking veroorzaken en niet gevoelig zijn voor chloridenaantasting (dooizout).”

De herstelmethode bestaat uit het aanbrengen van carbonankers met zeer hoge treksterkte, waarmee de verbinding tussen de uitkragende betonnen vloer en de achterliggende constructievloer wordt hersteld, zodat daarmee de constructieve veiligheid van de uitkragende betonnen vloer is hersteld.

DE TECHNIEK De herstelmethodiek begint met het boren van een gat met een diameter van 20 millimeter door de diktekant van de uitkragende vloer in de achterliggende constructievloer. B+BTec ontwikkelde hiervoor een specifieke boorinstallatie met diamantboor die op de galerij of het balkon geklemd wordt en tot 2,5 meter diepte kan boren. “Na het boren van het gat wordt het boorgat gereinigd, gespoeld en uitgeblazen,” vervolgt Gast. “Vervolgens wordt een epoxylijm aangebracht, zodanig dat na het aanbrengen van het anker het boorgat over de volledige lengte is gevuld. Dan wordt de carbonankerstaaf geplaatst. De staaf is voorzien van afstandhouders, zodat de staaf volledig met epoxylijm omhuld wordt. De staaf heeft een diameter van 14 millimeter en de epoxylijm een laagdikte van 3 millimeter rondom de staaf. De kunst is om de staven zonder luchtbellen te verlijmen, waarbij de afstandshouders de ligging van de staven garanderen.

Aansluitend wordt het boorgat afgewerkt.”

Uiteraard is de methodiek in de praktijk getest. Gast licht de test toe: “Er is een proefplaat gebouwd waarbij op ware grootte twee maal de methode voor het herstellen van doorgestorte betonnen vloeren op uitvoerbaarheid is getest en beproefd. De uitkraging moet 2,5 kN per m² kunnen dragen. De proefopstelling bezweek pas bij 5 en 5,5 kN/m². Bovendien waarschuwde de constructie ruim van tevoren door ‘ductiel gedrag’ in de zin van toenemende scheurvorming en doorbuiging. Inmiddels is door Vogel B.V. patent aangevraagd op het systeem.” ❚

68 | BETON- & STAALBOUW

Bouwtechnische Rekensoftware

REKENSOFTWARE: Tekst: Roel van Gils | Beeld: Struct4U

ALLEEN BETALEN VOOR GEBRUIK

Het gebruik van bouwtechnische rekensoftware vormt over het algemeen een flinke kostenpost. “De constructeur betaalt duizenden euro’s voor een licentie en daar bovenop komen ook nog eens de jaarlijkse onderhoudskosten,” zegt Rob Baaij van Struct4U. “Wij hanteren een compleet ander concept, waarbij men alleen betaalt voor het gebruik, zonder extra investeringen te hoeven doen in de vorm van licenties of onderhoudskosten.”

Struct4U heeft een drietal rekenprogramma’s in het assortiment: XFrame2d, XBeam2d en XColumn. XFrame3d staat op de agenda om binnen afzienbare tijd gelanceerd te worden. Rob Baaij vergelijkt het concept van Struct4U met dat van een prepaid telefoon. “De constructeur koopt een bepaald rekentegoed en kan dat besteden aan één of meerdere programma’s. Voor elk programma hanteren we een afzonderlijk uurtarief. Het is mogelijk om van hetzelfde rekentegoed meerdere constructeurs gebruik te laten maken, zonder extra licenties of rekentegoed te hoeven aanschaffen.”

LOKALE PC Bij het concept van Struct4U worden geen kosten gemaakt als de rekensoftware niet wordt gebruikt.

Rob Baaij beweert zelfs dat de kosten per uur lager zijn dan de vaste onderhoudskosten voor regu-

liere software. “Geen verplichtingen en maximale flexibiliteit, dat is de kracht van ons concept. De rekensoftware is ontwikkeld volgens de laatste programmeertechnieken en Europese normen en is snel, gebruiksvriendelijk en transparant. De constructeur kan de berekeningen handmatig verifiëren.”

Om maximale snelheid te garanderen, draait de rekensoftware van Struct4U gewoon op de eigen, lokale pc van de constructeur. “De connectie met het rekentegoed gebeurt wel via de cloud, de software is pas operationeel zodra er rekentegoed is aangeschaft. We kunnen tevens specificaties van het gebruik verstrekken. In de basis draait de software in de Nederlandse, Engelse of Duitse taal, maar we kunnen heel eenvoudig talen toevoegen.” ❚

XFRAME2D 2D Raamwerkenprogramma voor portalen en vakwerken • geometrisch lineaire / niet lineaire krachtsverdeling • NEN-EN 1993 staalmodule • imperfecties (scheefstand) • transparante uitvoer

XBEAM2D Liggerprogramma voor liggers in beton en staal • NEN-EN 1992 betonmodule • interactief wapenen (langswapening en beugels) • NEN-EN 1993 staalmodule

XCOLUMN Betonkolom programma • ontwerpend en controlerend, ook in de brandsituatie • transparante en gedetailleerde uitvoer • NEN-EN 1992-1-1 beton • NEN-EN 1992-1-2 beton – brand

'De rekensoftware is ontwikkeld volgens de laatste programmeertechnieken en Europese normen en is snel, gebruiksvriendelijk en transparant'

XFRAME3D 3D Raamwerkenprogramma voor meer ingewikkelde constructies • geometrisch lineaire / niet lineaire krachtsverdeling • NEN-EN 1993 staalmodule • imperfecties (scheefstand) • transparante uitvoer

BETON- & STAALBOUW | 69

INDUSTRIEBOUW

W U E I

N

VALCKE PREFAB BETON NV Rodenbachstraat 72

Nieuwe rekensoftware voor de constructeur

B-8908 Vlamertinge

Raamwerken/staal, Ligger/staal, Ligger/beton, Kolomwapening, Eurocode, Brandwerendheid

T +32 57 20 25 01 F +32 57 20 38 14 info@valcke-prefab.be www.valcke-prefab.be

K

DOO

AA R B R

Alleen betalen voor gebruik Aanschaf Onderhoud Gebruik

Ga naar:

: : :

€ 0,00 € 0,00 € 1,00 p/u (vanaf)

www.struct4u.com

Straalbedrijf F van Maanen

A5.indd 1

JG

20/11/2014 16:00:53

staalplaatbetonvloeren bv cladding dak en wand

Stayerhofweg 8 5861 EJ WANSSUM T: +31 (0)478 532 130 E: info@straalbedrijf-van-maanen.nl W: www.straalbedrijf-van-maanen.nl

Postbus 57 6916 ZG Tolkamer tel: 0316 542717 fax: 0316 373114 mobiel: 06 10929153 info@jg-cladding.nl www.jg-cladding.nl

713048_JB_B.indd 1

JG

02-07-13 10:18

Prefab Beton

VERFIJNDE BETONTECHNOLOGIE

ALS ABSOLUTE TROEF Valcke Prefab Beton maakt zich sterk door zijn klanten hoogstaande prefabbeton af te leveren. De bouwonderneming heeft hoogstaande betontechnologie, werfkennis en logistiek in huis om elk project te realiseren. Omdat Valcke alles in huis heeft, zijn de prijzen scherp zonder aan kwaliteit in te boeten.

Carlos Valcke (59) behoort tot de derde generatie van de familie Valcke die aan het roer staat van het gerenommeerde prefabbetonbedrijf in Vlamertinge.

In al zijn geledingen demonstreert het in 2010 gebouwde bedrijfskantoor de filosofie van Valcke Prefab Beton. Ook al ziet het gebouw er aan de buitenkant vrij sober uit, wie goed kijkt bemerkt in een oogopslag de gedurfde complexiteit ervan. Geen betonpaneel is dezelfde, geen raam heeft dezelfde afmeting. En binnen staan de liggers zelfs schuin op de kolommen, om het dak ecologisch te doen hellen.

Wie Valcke Prefab Beton zegt, heeft het over zware industrie en logistieke platforms, kortom over projecten waar met prefab beton wordt gebouwd.

Fabriekshallen, productiehallen, commerciële ruimtes, retail, businessunits, bedrijvencentra en noem maar op. De lijst van referenties is uiteraard na drie generaties ellenlang. Valcke Prefab Beton is gespecialiseerd in de vervaardiging van industriële gebouwen uit geprefabriceerd beton. Deze elementen worden gemaakt in overdekte hallen en onderworpen aan permanente interne en externe

controles waardoor ze een constante kwaliteit hebben. Recent heeft Valcke Prefab Beton nog de ‘Precast in Buildings Award 2014’ in ontvangst mogen nemen voor het bedrijfsgebouw van Enjoy Concrete.

Om bij de les te blijven, wordt er steeds geïnvesteerd in nieuwe geavanceerde technieken. Het is voor Valcke Prefab Beton een continue beweging om de toegepaste methodiek systematisch te verfijnen. Recent investeerde Valcke in een gloednieuwe betonfabriek van 9.000 m² voor de aanmaak van lineaire elementen. Carlos Valcke: “De efficiëntie van deze fabriek ligt een stuk hoger en bovendien is het er stuk aangenamer werken. In de nieuwste fabriek zijn de elementen niet alleen technischer verfijnd, maar ook esthetisch mooier afgewerkt door de bekisting tot in de puntjes te verzorgen.” ❚

Valcke Prefab Beton heeft de ‘Precast in Buildings Award 2014’ in ontvangst mogen nemen voor het bedrijfsgebouw van Enjoy Concrete.

BETON- & STAALBOUW | 71

Stralen

Tekst: Martijn van den Bouwhuijsen

Duurzaamheid centraal bij straalbedrijf uit Wanssum Duurzame kwaliteit is het handelsmerk van Straalbedrijf van Maanen. De onderneming uit Wanssum die de levensduur van ferro en non-ferro metalen verlengt, investeert sinds 2008 fors in milieutechnische maatregelen. Het straalbedrijf levert voor de machinebouw, metaalbouw, offshore, champignonteelt en landbouw.

In 1998 nam Frans van Maanen een straalbedrijf over in Limburg. Hierna vergrootte hij de bestaande bedrijfshal van 300 naar 5.000 vierkante meter, bouwde straal- en spuitcabines, investeerde in kranen, schafte negen opleggers en twee diepladers aan en verduurzaamde de processen.

“Ons productieproces is gericht op duurzaamheid”, zegt Frans van Maanen.

“De materialen die we behandelen, moeten minstens dertig jaar bestand zijn tegen weersinvloeden. We geven daarom bijvoorbeeld de voorkeur aan schooperen boven galvaniseren. Dat is wat duurder, maar wel de beste staalbescherming. De laatste jaren investeerden we in duurzame technieken, zoals de verbetering van de afzuiging in de productie. Het hele gebouw kreeg bovendien LED-verlichting. Hiernaast stellen we de compressoren continu bij. Door deze maatregelen verbruiken we minder energie en komt er minder CO2 vrij.”

COMPUTERGESTUURD “Onze straalmachines zijn computergestuurd. Hierdoor kunnen we onderdelen van minder dan een mm stralen, maar ook hele grote. Terwijl de omsteltijd kort is”, zegt Van Maanen. “Onze belangrijkste activiteit is het zand- en parelstralen van metalen en het conserveren door te schooperen of metalliseren, lakken of coaten. Hiernaast doen we exceptioneel transport van grote ladingen door Europa. Tot onze klanten behoren bedrijven uit de machinebouw, metaalbouw, offshore, champignonteelt en landbouw in Limburg, oostelijk Noord-Brabant en het aangrenzende Duitse gebied.” ❚

72 | BETON- & STAALBOUW

'De materialen die we behandelen, moeten minstens dertig jaar bestand zijn tegen weersinvloeden. We geven daarom bijvoorbeeld de voorkeur aan schooperen boven galvaniseren. Dat is wat duurder, maar wel de beste staalbescherming'

CONSTRUCTEURS

STAALBOUWERS

WAPENEN

DETAILLEREN

BETON...

STAAL...

AANNEMERS

BETONBOUWERS

PLANNEN

PRODUCEREN

IN SITU...

PREFAB...

... MET TEKLA

BIM SOFTWARE

Foto’s en afbeeldingen: Pouma Engineers & Architects

TEKLA BIM SOFTWARE VOOR:

BETON- EN

Ontwerp en detailleer in 3D, plan in 4D, elke constructie van in situ, prefab beton en staal, inclusief wapening en verbindingen en lever toegevoegde waarde aan het BIM proces.

STAALBOUW Voor meer informatie kijk op construsoft.com

AUTHORIZED RESELLER