Maatschappelijke toetsing ouderenzorg
Invloed lokaal niveau noodzakelijk Veel mensen in de zorg voelen aan dat de huidige manier van meten en verantwoorden niet voldoet. Die is te veel gebaseerd op landelijke systemen en kapitaal. Omdat toetsing en bijsturing op lokaal niveau zijn verdwenen, ontstaat er geen goed beeld van de zorg. Binnen de beweging Radicale vernieuwing verpleeghuiszorg zoeken we naar manieren om de lokale gemeenschap weer een stem te geven.
Tekst Joep Bartholomeus
I
n het verleden werden veel maatschappelijke voorzieningen lokaal georganiseerd. Mensen kenden elkaar en ongemerkt ontstonden er sociale normen. Zonder bewuste interventies controleerde de lokale gemeenschap of deze sociale norm gevolgd werd. Publieke diensten zoals ouderenzorg, onderwijs en nutsvoorzieningen waren automatisch verbonden met de lokale gemeenschap. De gemeenschap voelde zich verantwoordelijk en eigenaar. Ook banken en verzekeringen werden op deze manier onderling geregeld. En kenden een sterke sociale controle op lokaal niveau. Langzamerhand deed het bedrijfsmatige denken zijn intrede in de publieke sector. Efficiency won het van de maatschappelijke bijdrage van de publieke dienst. Schaalvergroting, fusies, overnames en uitbesteding plaatsten mensen, de gemeenschap, op afstand. Om toch grip te hebben op de kwaliteit kwamen er nieuwe landelijke methoden en systemen die moesten laten zien of de diensten veilig en goed waren. Sociale normen werden vervangen door indicatoren. Er ontstond een verschuiving van toetsing door lokale mensen
10
naar toetsing door landelijke instanties, systemen en indicatoren. Lokale rol verdwenen Een mooi voorbeeld van zo’n verschuiving en het verdwijnen van de lokale rol in de gemeenschap is de Raiffeisen Boerenleenbank, de huidige Rabobank. Die coÜperatie is ooit ontstaan vanuit een behoefte in de samenleving. Namelijk het beheren en verstrekken van geld zodat het gezin, het dorp of de stad vooruit kwamen. Mensen kenden elkaar en op grond daarvan werden beslissingen genomen. Het hele dorp wist bijvoorbeeld of een gezin door pech extra geld nodig had om het boerenbedrijf voort te kunnen zetten. Of juist altijd schulden maakte. Bankieren was mensenwerk. De bank stond middenin de lokale samenleving en investeerde daarin. Met de komst van het efficiencydenken veranderde de Rabobank in hoog tempo. Diensten werden gecentraliseerd in het landelijke hoofdkantoor. Lokaal maatwerk werd ingewisseld door landelijke standaardregels en protocollen. Lokale banken werden aanvankelijk samengevoegd en later vaak