σκηνές πλασμάτων

σ κ η ν έ ς

π λ α σ μ ά τ ω ν

π ε ρ ι ή γ η σ η [Εγνατία Οδός, Θεσσαλονίκη.]

2022

Π Ρ Α Ξ Η

Π Ρ Ω Τ Η

Το σκάμμα

Βρίσκομαι πάνω από ένα σκάμμα, μία τομή στην επιφάνεια της γης που επεκτείνεται κάμποσα μέτρα προς τα κάτω. Βρίσκεται εδώ τόσο καιρό, σχεδόν από πάντα. [Φαντάζει αιωνιότητα]. Δεν θυμάμαι πως ακριβώς ήταν ο τόπος πριν. Στέκομαι σε μία πρόχειρη, εφήμερη, μεταλλική πλατφόρμα, επικαλυμμένη από φθαρμένες ξύλινες πλάκες, που όσο την αγγίζουν τα πόδια των περαστικών, τόσο παράγει ένα κουρασμένο διαπεραστικό σκούξιμο. Στέκομαι εκεί ακόμα, κοιτάω κάτω, μπάζα, χώμα, ξύλινα καλούπια, χώμα, ένα προκάτ δωμάτιο, χώμα, σωλήνες, χώμα, πέτρες, χώμα, μία σκάλα ξύλινη ευτελής, χώμα, μία συστάδα πλακάκια, περίεργο τι υπάρχει πιο κάτω, τι συμβαίνει εκεί, τακτοποιημένη ακαταστασία, οργανωμένο χάος.

Με μία διαχρονική ματιά, το σκάμμα σιγά σιγά αποκαλύπτεται. Η πανοπλία από τις ασημένιες λαμαρίνες – που με τις πρώτες ακτίνες του ήλιου βάζουν φωτιά – σιγά σιγά αποδομείται, οι λαμαρίνες μία μία αφαιρούνται.

Δεν θυμάμαι πως βρέθηκα εδώ.

Ξεκίνησα κάπου από τα ανατολικά, από τη ακολούθησα τη ροή των αυτοκινήτων με κα διαδρομή, συχνά επαναλαμβανόμενη. Την α τοποιημένη διαδικασία εργοστασιακού μηχα κάποια υπηρεσία. Κι όμως, ακόμη και μία δι ζει κάθε φορά που το βλέμμα αλλάζει αφετη παράγεται ένα διαφορετικό ταξίδι στον χωρο

θάλασσα, έφτασα κάπως στην Εγνατία και τεύθυνση προς τον Βαρδάρη. Συνηθισμένη κολούθησα κάπως ασυνείδητα, σαν αυτομανήματος, ή δουλειά κάποιου υπαλλήλου, σε αδρομή μηχανικά επαναλαμβανόμενη, αλλάρία και πορεία. Ο τρόπος θέασης αλλάζει και χρόνο.

Συνέχισα την διαδρομή.

Π Ρ Α Ξ Η Δ

Δ Ε Υ Τ Ε Ρ Η

Ο ναός, Εγνατίας 85

Σταμάτησα στο νούμερο ογδονταπέντε, ή μάλλον η συμπαγής πρόσοψη των κτιρίων που με ακολουθούσε σταμάτησε απροσδόκητα. Στη θέση που θα έπρεπε να καταλαμβάνει μία πελώρια πολυκατοικία, με τα κλασικά μπαλκόνια και τις σαπισμένες τέντες, τώρα αντίκριζα ένα χαμηλό, πέτρινο, τετράριχτο κτίσμα, τοποθετημένο προσεκτικά σε μία βάση που θυμίζει ανεστραμμένο βάθρο. Το βλέμμα μου κατεβαίνει ακολουθώντας τα σκαλοπάτια και σκοντάφτει σε μία βαριά, ξύλινη, σκαλιστή πόρτα, όπου από πάνω της δεσπόζει η εικόνα ενός χριστιανικού αγίου.

«Ο Ναός του Αγίου Αθανασίου»,

μου απαντά μία μακρινή φωνή, κάπως τρεμάμενη, σε μία ερώτηση που ποτέ δεν ειπώθηκε από το στόμα μου.

Πρώτο μπροστινό μπαλκόνι, πρώτου ορόφου, μία ηλικιωμένη κυρία με παρατηρεί να κοντοστέκομαι.

Ήταν εκεί από πάντα, και μέχρι τότε δεν γνώριζα τι ήταν. Ήταν εκεί από πάντα, και με το «πάντα» αναφέρομαι στα εικοσιδύο έτη ζωής μου στην συγκεκριμένη πόλη. Δεν υπάρχει, εξάλλου, νόημα στον χαρακτηρισμό μίας χρονικότητας ως «πάντα» με τρόπο αφηρημένο ή καθολικό, αφού κάθε αναφορά στην εντροπία, αυτόματα την ακυρώνει.

Οπότε, για εμένα που στέκομαι εκεί, παρόλο που βρίσκεται στο σημείο από το χίλια οχτακόσια δεκαοκτώ, ήταν εκεί από «πάντα» κι ας προσελκύει για πρώτη φορά το βλέμμα μου.

Άρχισα να παρατηρώ τον ναό, έμοιαζε σαν κάποτε, μία στιγμή πριν το «πάντα», να αποτελούσε μέρος αυτής της συμπαγούς πρόσοψης, έχοντας ίδιο ύψος με τις δίπλα πολυκατοικίες. Κάτι όμως σα να του έκλεβε αυτό το ύψος, να τον τραβούσε, να τον βύθιζε στην γη. Ίσως να ήταν το βάρος μιας θρησκείας που ως κτίσμα με προδικασμένη λειτουργία και χρήση να του επιβλήθηκε, αλλά που αυτό δεν ταυτίστηκε ποτέ με αυτήν. Ίσως να είναι υπερβολή, ίσως το κτίσμα να μην είχε αντίθετη επιθυμία - ή μάλλον γενικά επιθυμία -, ίσως όμως, στο ενδεχόμενο όπου το κτίσμα είχε, να ήταν ικανό το βάρος αυτό για την βύθιση του.(;)

Οι κενές σκηνές

Το βλέμμα μου βυθίστηκε για λίγο σε ένα κενό. Μέσα σε αυτό ξαφνικά παρατήρησα πως αυτό που - με την τόση προσήλωση χαμένου βλέμματος - κοιτούσα, ήταν όντως ένα κενό. Απρόσμενο, η πληθωρικότητα του κέντρου αυτής της μικρής πόλης δεν αφήνει συνήθως περιθώρια για αστικά κενά. Κι όμως, ήταν εδώ. Σε ένα τόσο κεντρικό σημείο, ένα σημείο κενό. Κάτι σαν σκηνή, που άδεια, περιμένει τον θίασό της. Μία στενή, κρύα, μαρμάρινη σκάλα, αποτελούμενη από επτά μόνο σκαλιά και στην απόληξη της, μία σκηνή, στρωμένη με ένα γκρι, τσιμεντένιο χαλί που δημιουργούσε ελαφρούς κυματισμούς. Ίσως αυτό να αποτελούσε μία μελετημένη και συνειδητή σκηνοθετική επιλογή και στην σκηνή να έμελλε να παιχτεί μία παράσταση τοποθετημένη χωροχρονικά σε έναν ασφάλτινο δρόμο ή σε μία σύγχρονη πόλη. Οπότε, έτσι το ασφαλτόπανο αναδείχθηκε η βέλτιστη λύση. Στην αρχή της σκάλας, σε ένα επίπεδο ελάχιστα ψηλότερα – κατά ένα σκαλί, με ρίχτι ≈0.16μ. – από αυτό του πεζοδρομίου όπου στεκόμουν, άλλη μία τέτοια τσιμεντένια σκηνή. Τώρα όμως μικρότερη. Ίσως να αναπαριστά και αυτή ένα αστικό τοπίο. Αυτή τη φορά πιο επιθετικό, μαξιμαλιστικό, με το έδαφος να κυματίζει πιο έντονα και με πληθώρα γκριζωπών, τσιγκελωτών, πλαστικών κυλίνδρων να τρυπάνε βίαια αυτό το χαλί, σε μία προσπάθεια ανάδυσής τους στην επιφάνεια. Αυτοί οι καμπυλωμένοι σωλήνες, μπλεγμένοι στους κυματισμούς, δημιουργούν παράλληλα μία εικόνα διαφορετική από την αστικότητα της πόλης. Μία εικόνα θάλασσας, στην όποια έχουν τον ρόλο απολήξεων υποβρυχίων, ή κάποιων δυτών με παχουλούς, φουτουριστικούς αναπνευστήρες. Μία εικόνα θάλασσας, αποτυπωμένη σε ασπρόμαυρο φίλμ, με φως τόσο ουδέτερο, που έχουν εξαφανιστεί το απόλυτο μαύρο και άσπρο, αφήνοντας στην εικόνα μονάχα μαλακά γκρίζα. Από πίσω – ως φόντο – μία αντίσταση στην ροϊκότητα. Ένα σκηνικό σταθερό, σαν κουρτίνα που πάνω του προβάλλονται, ή είναι τυπωμένες, τυποποιημένες, φλύαρες πολυκατοικίες, τοποθετημένες σε σειρά.

Το εξωκοσμικό πλάσμα

Τυφλώθηκα, δεν έφταιγαν όμως τα μικρά φουγάρα ή το μάρμαρο, αλλά μία λάμψη έντονη, με πηγή απροσδιόριστη. Την βλέπω ακόμη και τώρα που κλείνω τα μάτια μου. Ακούσια αναπαραγωγή. Καμένο φιλμ, που κόλλησε σε λούπα. Ένα σύννεφο κρύβει τον χειμωνιάτικο ήλιο και επιτέλους η πηγή της εκθάμβωσης προσδιορίζεται. Κάπου στο βάθος του πλάνου, λίγο πίσω από το ναό και την μεγάλη σκηνή, μία ημιτελής κατασκευή υψώνεται, μπετονένια, με ανάγλυφα ακόμη ξεκάθαρα τα σημάδια του ξυλοτύπου που την έπλασε. Φαίνεται να προοριζόταν για καμπαναριό, ή κάποιο πύργο θρησκευτικού ελέγχου. Τόσο ατελής όμως, που απουσιάζει ακόμη και η θορυβώδης καμπάνα. Δίπλα της, εφάπτεται ένα πρόχειρο ισόγειο κτίσμα και πάνω του, η πηγή της τύφλωσης μου, ένα ψηλό, παχύ, ασημί σκουλήκι. Μία μάλλον καμινάδα, αλλά σίγουρα απαστράπτουσα. Ένα εξωκοσμικό πλάσμα, σαν ανατεθείς φύλακας του καμπαναριού, που μόλις το φως έρθει σε επαφή μαζί του οργίζεται και τυφλώνει ανύποπτους περαστικούς. /ή/ Ένας ψηλός, φαρδύς, ασημί σωλήνας, σαν τεράστιο εξωκοσμικό σκουλήκι. Μάλλον μία καμινάδα, απαστράπτουσα, σαν την πανοπλία του πιστού φύλακα του καμπαναριού, ο οποίος, μόλις το φως έρθει σε επαφή μαζί του, οργίζεται και τυφλώνει ανύποπτους περαστικούς. Ίσως κάπως έτσι να απετράπει και η ολοκλήρωση των εργασιών. Το πλάσμα μου προκαλεί έλξη, περιέργεια. Πλησιάζω κοντά. Η λάμψη έχει πλέον αποσιωπηθεί, με τις ακτίνες να παρεμποδίζονται από το ψηλό τείχος των γύρω πολυκατοικιών που σαν φρούριο προστατεύει τον ναό. Η απουσία του φωτός δίνει μία άλλη όψη στα πράγματα. Η καμινάδα δεν φαντάζει τόσο απειλητική όσο πριν, το καμπαναριό όμως φαντάζει ακόμη πιο ατελές. Ατελές και κουρασμένο, σαν σώμα γεμάτο ρυτίδες και σημάδια, που δυσκολεύεται πια να σταθεί μόνο του.

Μπροστά του υψώνεται μία σκαλωσιά. Φαίνεται παρατημένη και αχρησιμοποίητη για χρόνια, ταυτόχρονα όμως, η όψη της σε συνδυασμό με τις σιδερένιες βέργες που ξεφεύγουν από τις ημιτελείς κολόνες του κτίσματος, δίνουν μία ελπίδα.

Μία ελπίδα για μία, κάποια, μελλοντική ολοκλήρωση, για ένα τέλος – αίσιο ή μη – στο οποίο το κτίσμα να σταματάει να στέκει κούφιο. Ένα τέλος, εντός του οποίου κοιτώντας, το βλέμμα να μην φτάνει ως τον πάτο, να μην συναντά εκεί μόνο ξεχασμένα υλικά, διαβρωμένα ξύλινα δοκάρια, παρατημένα μπιτόνια, σωλήνες και την υπόλοιπη αποσυναρμολογημένη σκαλωσιά. Ένα τέλος, όπου το κτίσμα να μην φαντάζει άδικα ερείπιο, όταν αυτό δεν έχει καν προλάβει να χτιστεί. Ένα τέλος, με το κτίσμα πλέον ολοκληρωμένο και με την ευκαιρία να ξεκινήσει την πραγματική του πορεία προς την ερείπωση.

Τέχνη και Πόλη : Αποχαρτογραφήσεις Επιβλέπουσα καθηγήτρια: Καλαρά Ν.

Λιούζα Α. – Ντούρου Δ. – Χατζημιχάλη Ε. Ιούνιος 2022