Kaas & de evolutietheorie (25 jaar Houtekiet)

KAAS EN DE EVOLUTIETHEORIE

Š tekst en illustraties Bas Haring / Houtekiet / Linkeroever Uitgevers nv 2011 Houtekiet, Katwilgweg 2, b-2050 Antwerpen info@houtekiet.com www.houtekiet.com Omslag Jan Hendrickx Foto auteur Houtekiet Zetwerk Intertext Eerste druk april 2001 DrieÍntwintigste druk februari 2011 isbn 978 90 8924 169 6 d 2011 4765 13 nur 200/949 www.basharing.com Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie of op welke andere wijze ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever No part of this book may be reproduced in any form, by print, photoprint, microfilm or any other means, without written permission of the publisher

Bas Haring

Kaas en de evolutietheorie

Houtekiet Antwerpen/Utrecht

Deel I De evolutietheorie

Dit deel van dit boek legt de evolutietheorie uit.

Als het goed is weet je na het lezen van dit deel hoe de evolutie werkt, hoe het komt dat er allemaal verschillende dier- en plantensoorten zijn en wat genen zijn.

Het tweede deel van dit boek gaat over allerlei onderwerpen en vragen waar de evolutietheorie een verrassend licht op werpt. Vragen als: kun je onsterfelijk worden? Waarom kan een hond geen kinderen krijgen van een kip en mag je de wet overtreden?

Hoe en waarom

Als je ooit bij een koraalrif hebt gesnorkeld, in het regenwoud hebt gewandeld of gewoon goed om je heen hebt gekeken in een tuincentrum of een dierentuin, dan weet je dat de natuur op een ongelooflijk prachtige en ingenieuze manier in elkaar zit. Er zijn ontelbare voorbeelden: ijsberen hebben een dikke witte vacht die ervoor zorgt dat ze het niet koud krijgen en niet opvallen in de sneeuw. Er bestaan diepzeevissen met lichtgevende lichaamsdelen die ze in de donkere diepte kunnen gebruiken als zaklantaarn. Kokosnoten zijn net pakken melk die aan bomen groeien, klaar om geplukt en gedronken te worden. En ga zo maar door.

Zo rondkijkend in de natuur moet je haast wel het idee krijgen dat al die planten en dieren niet zomaar zijn ontstaan. Het klopt allemaal zo mooi. Die dikke witte vacht van de ijsbeer, de lantaarns van diepzeevissen, kokosnoten enzovoorts, dat moet toch haast wel ontworpen of bedacht zijn door één of andere superingenieur of zoiets?

Maar toch is dat niet zo. Planten en dieren zijn in de loop van de tijd geleidelijk ontstaan door het proces van evolutie. En evolutie – plus allerlei zaken die daarmee te maken hebben – is het onderwerp van dit boekje. Dit boek is niet bedoeld als een uitputtend en wetenschappelijk werkstuk. Heel veel dingen zal ik vergeten zijn op te schrijven

7

en misschien heb ik het af en toe zelfs wel mis. Dit boek is meer bedoeld als een begin voor verdere gedachten.

We beginnen met een inleiding in de evolutietheorie. In die inleiding krijgen we onder andere antwoord op de vraag ‘Waarom is een ijsbeer wit?’

Maar voordat we hierop ingaan nemen we die vraag eerst eens onder de loep. Hij ziet er niet zo uit, maar de vraag ‘Waarom is een ijsbeer wit?’ is namelijk een tamelijk ingewikkelde vraag. Dat komt door het lastige woordje ‘waarom’.

Vergelijk de volgende vragen eens: • Waarom is een brandweerwagen rood?

• Waarom is een ijsbeer wit?

• Waarom is de lucht blauw?

Het antwoord op de eerste vraag is eenvoudig: een brandweerwagen is rood omdat hij dan opvalt in het verkeer. Dat brandweerwagens rood zijn heeft een doel. Iemand – een brandweerwagenontwerper – heeft dat ooit bedacht en heeft daarna brandweerwagens rood laten spuiten.

En waarom is de lucht blauw? In elk geval is de lucht niet blauw met een doel, zoals het geval was met de brandweerwagen. De lucht had net zo goed groen of geel kunnen zijn. Als je aan een meteoroloog zou vragen waarom de lucht blauw is, dan zal hij waarschijnlijk antwoorden met een ingewikkeld verhaal over de kleur van zonlicht, de weerkaatsing van dat licht tegen de luchtdeeltjes enzovoorts.

Eigenlijk geeft de meteoroloog dan antwoord op de vraag ‘Hoe komt het dat de lucht blauw is?’ Blijkbaar is er spraakverwarring tussen ‘hoe’ en ‘waarom’: ‘waarom’ kan soms ‘hoe’ betekenen. Hoe zit het dan met de vraag ‘Waarom is een ijsbeer wit?’ Bedoelen we dan hoe het komt dat een

8

ijsbeer wit is of bedoelen we dan echt waarom? Bij deze vraag lopen hoe en waarom nog meer door elkaar. Maar wie weet wordt de ingewikkeldheid van de vraag duidelijker als we ingaan op de evolutietheorie.

We zullen zien dat de evolutietheorie niet alleen wat zegt over de ontstaansgeschiedenis van planten en dieren, maar een veel diepere betekenis heeft. De evolutietheorie werpt een nieuw licht op eeuwenoude filosofische vragen als ‘Waarom is het leven ontstaan?’ en ‘Wat is goed en kwaad?’

En de evolutietheorie heeft ook invloed op alledaagse vragen. Wat dacht je van ‘Hoe is kaas ooit uitgevonden?’ of ‘Is homoseksualiteit natuurlijk?’ Allemaal vragen die op de een of andere manier te maken hebben met de evolutietheorie.

Al die vragen – en nog veel meer – komen in dit boek aan de orde.

9