De waarheid over liegen

de waarheid over liegen

Michael Goovaerts

De waarheid over liegen

Houtekiet Antwerpen / Utrecht

© Michael Goovaerts / Houtekiet / Linkeroever Uitgevers nv 1 Houtekiet, Katwilgweg ,  Antwerpen www.houtekiet.com info@houtekiet.com Omslag Isabelle Van Laerhoven Foto omslag © iStock Foto auteur © Sara Engels Zetwerk Intertext, Antwerpen     33 7  1  7  0 Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie of op welke andere wijze ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever.

No part of this book may be reproduced in any form, by print, photoprint, microfilm or any other means, without written permission of the publisher.

Inhoud

Over liegen 7 1. De leugen regeert 11 2. Geboren leugenaars 39 3. Darwin en de leugen 63 4. De zeepbel van het zelfbedrog 85 5. Leugens in de liefde 107 6. Carrièreleugens: misleiding op de werkvloer 127 7. Mediabedrog en het wereldwijde web van de leugen 151 8. Het voordeel van de leugenaar 171 Nawoord 199 Met dank aan 201 Literatuur 203

Over liegen

I

edereen liegt. Volgens de statistieken gemiddeld zo’n tien keer per dag. We liegen tegen onze geliefden, familie, vrien­ den, collega’s en bazen. We liegen in bed, op school en op de werkvloer, in de kerk, op televisie, in de rechtbank en daarbui­ ten. Soms buigen we de waarheid lichtjes en geven we gecen­ sureerde antwoorden, strooien we met halve waarheden en verfraaien we de realiteit. Soms krijgt diezelfde waarheid een echte aframmeling. Gewiekste oplichters verzinnen zo een heel leven bij elkaar. Maar de mens liegt vooral tegen zichzelf.

In hoofdstuk 1, De leugen regeert, onthul ik dat twee wildvreem­ de mensen doorgaans drie keer liegen gedurende de eerste tien minuten van een gesprek, dat het verschil tussen tact en leugen vaak minimaal is en dat er een verband bestaat tussen liegen en populariteit. Ik maak duidelijk hoezeer de leugen integraal deel uitmaakt van onze cultuur en doorprik daarbij een belangrijke mythe: leugens – ook die ‘om bestwil’ – scha­ den hun verkondiger en lokken alleen maar meer leugens uit.

Waarover liegen kinderen zoal? Wat zijn geweldige leugens om je kinderen te vertellen en wanneer vertel je hen het best de waarheid? Dit zijn de vragen die ik in het hoofdstuk Geboren leugenaars tracht te beantwoorden. Ik onthul daarbij mijn eigen leugenachtige jeugd en verduidelijk hoe kinderen hun 

aangeboren talent tot liegen ten volle leren benutten. Ik be­ spreek daarbij een belangrijke paradox: we leren onze kinde­ ren dat eerlijk het langste duurt, maar tegelijkertijd verwach­ ten we van hen dat ze op gepaste tijden doen alsof.

Voor hoofdstuk 3, Darwin en de leugen, ga ik naar de oor­ sprong van de leugen. Wanneer vertelde de mens zijn eerste leugen en waarom? Hoe heeft die vaardigheid voor misleiding zich tot op heden ontwikkeld en hebben dieren ook soms last van een slecht geweten? Met talloze voorbeelden laat ik zien hoe de leugen evolueerde van louter overlevingsstrategie tot pure noodzaak.

In De zeepbel van het zelfbedrog ga ik uitgebreid in op het fenomeen zelfmisleiding. Hoe kunnen misleider en misleide een en dezelfde persoon zijn? Maakt liegen de wereld mooier, of is er sprake van een gevaarlijke vorm van zelfbedrog? En hoe zit het met het fenomeen van de valse bekentenis? Ik be­ schrijf uitvoerig de dingen die we onszelf wijsmaken en kom daarbij tot onthutsende conclusies over zelfbedrog en geluk.

Zijn vrouwen een eerlijker volk of springen ze juist creatiever om met de waarheid? Waarom liegen we vaker tegen een aantrekkelijk iemand? Ik onderzoek ontrouw en beschrijf de verschillen in leugenachtigheid tussen man en vrouw. De lezer komt te weten dat vrouwen liegen om anderen een be­ ter gevoel te geven, mannen doen het dan weer om zichzelf in een gunstiger daglicht te stellen. Dit en meer in hoofdstuk 5, Leugens in de liefde.

Is doen alsof noodzakelijk in de kantoortuin? In Carrièreleugens: misleiding op de werkvloer wijzen studies uit dat 80 pro­ cent van de sollicitanten er geen probleem in ziet om te liegen tijdens een sollicitatiegesprek, fictieve werkgevers en titels 

aan hun cv toe te voegen of hun baas en collega’s wat op de mouw te spelden. Zo worden de verzinsels van mensen die zichzelf een fantastische carrière bij elkaar logen onder de loep genomen.

Het hoofdstuk Mediabedrog en het wereldwijde web van de leugen schijnt nieuw licht op de term ‘waargebeurd’ en gaat over hoe bepaalde vormen van media nieuwe leugens uitlok­ ken. Waarom liegen we sneller in een e-mail dan aan de tele­ foon? Mogen we wat we op Wikipedia lezen zomaar voor waar aannemen? En waarom zijn we sneller geneigd een leugen van een rockster, atleet, politicus of koninklijk familielid door de vingers te zien?

Voor dit laatste hoofdstuk, Het voordeel van de leugenaar, leg ik met het voorbeeld van meesteroplichter Piet Van Haut uit waarom we helemaal niet zo bekwaam zijn in het ontmaske­ ren van bedrog. Met schokkende voorbeelden van onterech­ te veroordelingen en in vrijheid gestelde misdadigers wordt de controverse rond de polygraaf nog verder aangedikt en leer je hoe je leugendetectors belazert zonder een krimp te geven.

Wat heeft liegen trouwens met parachutespringen, bungee­ jumpen of alpinisme te maken? Wat maakt iemand tot een vernuftig leugenaar en hoe ontmasker je hem?

Ter verdere opvulling van het boek, legde ik mensen die in hun werk of privé met leugens in aanraking komen, prangen­ de vragen voor over waarheid en leugen. Hun uit het leven gegrepen voorbeelden zijn als korte testimonials opgenomen in dit boek. Denk tijdens het lezen ervan aan de leugens die je zelf vertelde in je leven. Want jijzelf, de lezer, bent uiteraard de praktijkdeskundige bij uitstek. Vraag je af wanneer je loog, tegenover wie en met welk motief. Ken de leugens een kleur en omvang toe. Klein of groot? Wit, zwart of roze. Schadelijk 

of onschadelijk? Neem jezelf de biecht af en ga tot bekentenis­ sen over. Want iedereen die beweert altijd de waarheid te vertellen is een leugenaar.

