Gezond op reis

gezond op reis

fons van gompel paul geerts

Gezond op reis De onmisbare metgezel op al uw reizen ver en dichtbij

Houtekiet Antwerpen / Amsterdam

Deze uitgave kwam tot stand i.s.m. het Instituut voor Tropische Geneeskunde Š Fons Van Gompel / Paul Geerts / Uitgeverij Houtekiet 2009 Uitgeverij Houtekiet, Katwilgweg 2 bus 3, b-2050 Antwerpen info@houtekiet.com www.houtekiet.com Omslag Isabelle Van Laerhoven Zetwerk en vormgeving Intertext, Antwerpen isbn 978 90 8924 083 5 d 2009 4765 20 nur 860 Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie of op welke andere wijze ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever No part of this book may be reproduced in any form, by print, photoprint, microfilm or any other means, without written permission of the publisher Ondanks alle zorg besteed aan de realisatie van deze uitgave, wijzen de auteur en de uitgever elke verantwoordelijkheid af voor de gevolgen die zouden kunnen voortvloeien uit enige fout die in deze uitgave zou kunnen voorkomen.

Inhoud

1 | Risico’s op reis 9 2 | Voor de reis 13 Een goede voorbereiding 13 Vaccinaties voor reizigers 30 Verplichte vaccinaties 31 Basisvaccinaties 32 Aanbevolen reisvaccinaties 41 Vaccinaties en zwangerschap 41 De reisapotheek 43 Reizen met dieren 46 3 | Op weg 49 Reizen met de auto 49 Vliegtuigreizen 60 4 | Op uw vakantiebestemming 79 Reizigersdiarree 79 Malaria 92

Infectieziekten 114 Bilharziose of schistosomiase 115 Buiktyfus 116 Ziekte van Chagas 118 Chikungunya 120 Cholera 121 Ciguatera 123 Dengue (knokkelkoorts) 123 Difterie 125 Darmwormen 127 Dysenterie 128 Filariose 128 FrĂźhsommer Meningo-Enzephalitis (FSME ) of tick-borne encephalitis (TBE ) 129 Gele koorts 130 Giardia lamblia 133 Griep (Influenza) 134 Hepatitis A 135 Hepatitis B 137 Hepatitis C 141 Hepatitis E 142 Japanse Encefalitis 143 Legionella 145 Leishmaniasis 146 Ziekte van Lyme 147 Meningokokken meningitis 148 Pest 149 Polio (Kinderverlamming) 150 RabiĂŤs of hondsdolheid 152 Recurrerende koorts 155 Rickettsiosen 156 Slaapziekte 157 Tuberculose 158 Vogelgriep 159 West Nile Virus 160

Beten en steken 161 Insecten 161 Schorpioenen, spinnen, slangen 173 Honden en katten 175 Ratten en andere knaagdieren 177 Wondverzorging 178 Hitte en zon 183 In de bergen 198 Aan het water 211 Veilig vrijen 220 Bijlagen Landenlijst 229 Nuttige adressen & informatie 315 Meertalige woordenlijst 317

hoofdstuk 1

Risico’s op reis

S

teeds meer toeristen zoeken exotische oorden op. Eén op de twee toeristen die enkele weken in een tropisch of subtropisch land verblijft, wordt geconfronteerd met een of ander gezondheidsprobleem. Soms gaat het om banale kwaaltjes, zoals reizigersdiarree, hardnekkige constipatie, geïnfecteerde wondjes, jetlag of zonnebrand.

Maar soms kunnen ook ernstiger problemen optreden. Zo overlijden nog elk jaar reizigers aan de gevolgen van malaria. En elk jaar worden epidemieën van hepatitis A gesignaleerd, zelfs bij mensen die in een luxueus hotel logeren. De meeste van die problemen zijn nochtans gemakkelijk te vermijden door een goede voorbereiding én door de nodige voorzorgsmaatregelen.

De voornaamste risico’s op reis Reizigersdiarree. Minstens één reiziger op drie die enkele weken in een tropisch of subtropisch land verblijft, riskeert een probleem van diarree. Bij avontuurlijke reizen ligt dat percentage nog hoger.

Hepatitis A en B. Van alle specifieke infectieziekten op reis die voor 100% door vaccinatie kunnen voorkomen worden, komt hepatitis A het meest voor. Hepatitis B komt op de tweede plaats. Bij de nietreisgebonden infectieziekten die door vaccinatie kunnen voorkomen worden, komt influenza (griep) op de eerste plaats.

9

De kans op Malaria tijdens een reis in Afrika bedraagt gemiddeld 1 à 2%, in sommige streken wordt zelfs 1 toerist op 10 per dag besmet.

Goede preventieve maatregelen én tijdige behandeling zijn absoluut noodzakelijk.

Seksueel overdraagbare aandoeningen (soa) zijn een sterk onderschat probleem. Veel toeristen hebben seks op reis zonder zich adequaat te beschermen.

Verkeersongevallen en verdrinking zijn de gevaarlijkste bedreigingen voor een tropenreiziger: zij zijn verantwoordelijk voor zowat de helft van alle sterfgevallen op reis (1/100.000 per maand). Het aantal reizigers dat het slachtoffer wordt van een ongeval of verdrinking wordt op vijf per duizend per maand geschat.

Hart- en vaatziekten zijn verantwoordelijk voor bijna de helft van alle overlijdens op vakantie. Infecties zijn maar in 1-4% verantwoordelijk voor de sterfgevallen, waarbij malaria op de eerste plaats komt.

Wat moet u doen als er iets fout gaat?

Reisbijstandsverzekering Bel binnen de 48 uur de alarmcentrale van uw ziekenfonds (EuroCross – het telefoonnummer staat op uw World Assistance Card) en/of uw reisverzekeraar. Bij ziekenhuisopname is het eveneens nuttig om contact op te nemen met uw verzekeringsmaatschappij.

Hoe een dokter vinden?

In een derdewereldland is het niet altijd gemakkelijk om een (betrouwbaar) arts te vinden.

Vraag advies in uw hotel, indien dit van internationale klasse is.

De reisbijstandsverzekering beschikt ook over tienduizenden adressen van artsen en instellingen waarmee ze samenwerken en geregeld contact zullen hebben indien een van hun klanten verzorgd moet worden, zelfs in een derdewereldland.

Zoniet, tracht ergens een landgenoot te bereiken, die in het land woont en vraag hem om raad. Ook het personeel van consulaat of ambassade kan u helpen, of het kantoor van de luchtvaartmaatschappij.

10

Waarvoor kunt u terecht op de ambassade of het consulaat?

• Bij verlies of diefstal van de identiteitskaart of het paspoort, om een vervangend reisdocument te verstrekken.

De procedure gaat sneller indien u in het bezit bent van een ander identiteitsbewijs (bijvoorbeeld rijbewijs), een fotokopie van het verloren of gestolen document (noteer de nummers ervan op een apart briefje) of wanneer u uw rijksregisternummer kent (op uw identiteitskaart of de sis-kaart).

• Zij verlenen bijstand in noodgevallen: overlijden, zware verwondingen of ernstige ziekte, repatriëring om medische redenen, aanhouding of hechtenis.

• Ze kunnen u helpen om met iemand in België, die u verder kan helpen, contact op te nemen.

• Ze kunnen hulp bieden bij het opsporen van vermiste personen.

De eigenlijke opsporingsbevoegdheid ligt echter bij de lokale autoriteiten. Deze brengen de bij de opsporing gemaakte kosten, die hoog kunnen oplopen, in rekening.

• Ze kunnen een lijst verschaffen van lokale advocaten, geneesheren enzovoort.

Wat doen ambassades of consulaten niet?

• Optreden in privé-aangelegenheden zoals de betaling van hotelrekeningen, medische kosten, boetes enzovoort.

• Zorgen voor een voorkeursbehandeling in een ziekenhuis, bij een dokter enzovoort. www.diplomatie.be

ICE: HET TELEFOONNUMMER IN GEVAL VAN NOOD

Hulpdiensten hebben soms de grootste moeite om familieleden van een slachtoffer (bijvoorbeeld bij een verkeersongeval) te vinden. Meestal staan hun telefoonnummers wel in de gsm van het slachtoffer, maar weten de hulpdiensten niet wie de rechtstreekse verwanten van het slachtoffer zijn. Om hulpverleners hiermee te helpen, is er een eenvoudig en handig middeltje dat iedereen kan toepassen. Programmeer een ICE-nummer (ICE staat voor In Case of Emergency) in uw gsm-toestel. Onder deze

11

term kunt u de naam en het telefoonnummer opslaan van mensen die moeten verwittigd worden bij een ongeval. Zo weten hulpverleners meteen wie ze moeten contacteren in geval van nood en kunnen kostbare minuten worden gespaard. Bovendien waarschuwen ze dan de persoon waarvan u wilt dat hij/zij op de hoogte wordt gebracht. Het ICE-nummer raakt ondertussen ook internationaal ingeburgerd. Het werkt dus ook bij noodgevallen in het buitenland.

Hoe programmeert u een ICE-nummer?

Maak een contact aan met de naam ICE in het telefoonboek van uw gsm.

Onder deze naam slaat u het telefoonnummer op van uw ‘noodgevallenpersoon’. Vergeet niet om de landcode voor het nummer in te voeren (bijvoorbeeld +32 voor België). Zo kan uw ICE-contact ook vanuit het buitenland opgebeld worden. U kan zelfs een volgorde opgeven: ICE 1 voor de eerste persoon die moet gebeld worden, gevolgd door ICE 2 en ICE 3.

Waarschijnlijk staan uw ICE-contacten al onder een andere naam in uw contactenlijst (bijvoorbeeld thuis). Als één van deze personen u belt, zal uw gsm niet meer kunnen uitmaken welke naam moet worden weergegeven. Om te vermijden dat u ICE1, ICE2 te zien krijgt, kunt u een sterretje aan het ICE-nummer toevoegen. Zo zal altijd de naam van de persoon verschijnen als u gebeld wordt en niet ICE1, ICE2 etc.

12

hoofdstuk 2

Voor de reis

Een goede voorbereiding

E

en goede vakantie begint met een goede voorbereiding. Dat geldt zeker voor lange of verre reizen en voor reizen naar tropische of subtropische gebieden.

Omdat sommige vaccinaties meerdere weken voor de reis moeten worden toegediend, moet u liefst 3 maanden en uiterlijk 1 maand voor de reis uw arts raadplegen. Ook voor de lastminutereiziger is het nog altijd nuttig om advies te vragen bij een huisarts of een vaccinatiecentrum. Er bestaan versnelde vaccinatieschema’s, maar die geven vaak een minder goed resultaat, en moeten meestal na de reis vervolledigd worden. Als u te laat bent, is het nog altijd beter om zo’n snelvaccinatie te krijgen dan helemaal niet gevaccineerd te zijn.

Ook voor de malariapreventie is het belangrijk dat u tijdig begint.

De meeste geneesmiddelen moet reeds voor de reis worden ingenomen. Met Lariam moet zelfs drie weken voordien gestart worden om eventuele nevenwerkingen te kunnen voorzien.

Wanneer is medisch reisadvies nodig?

Of u voor uw reis naar uw huisarts of een reisvaccinatiecentrum moet, is afhankelijk van uw reisbestemming, de manier waarop u reist, de duur van de reis en van een aantal persoonlijke medische kenmerken.

13

Reisbestemming ☞ Verenigde Staten, Canada, West-Europa, Australië, Nieuw-Zeeland, Hongkong, Singapore, Japan: er zijn geen speciale vaccinaties nodig. Wel kunnen specifieke maatregelen nodig zijn voor risicogroepen. ☞ Zuidelijke helft van het Middellandse Zeegebied, Oost-Europa, voormalig ussr: • uw basisvaccinaties moeten gecontroleerd worden (zie pagina 32); • eventueel vaccinatie tegen hepatitis A en B (zie pagina 135137), en tegen buiktyfus (zie pagina 116); • risico op reizigersdiarree (zie pagina 79); • eventueel specifieke maatregelen voor risicogroepen. ☞ Voor alle andere landen vraagt u het best altijd reisadvies.

Het type reis ☞ Zakenreis of familiebezoek met hoog comfort en goede hygiëne: • basisvaccinaties controleren en eventueel aanvullen (zie pagina 32); • hepatitis A-vaccinatie (zie pagina 135); • eventueel specifieke maatregelen voor risicogroepen (bijvoorbeeld hepatitis B); • verplichte vaccinaties (gele koorts) (zie pagina 31); • malariapreventie (zie pagina 92); • kleine maar goed doordachte reisapotheek (zie pagina 43). ☞ Toeristische reis, goed georganiseerd, met goed comfort, beperkt tot de klassieke reisroutes: • basisvaccinaties controleren en aanvullen (zie pagina 32); • hepatitis A-vaccinatie (zie pagina 135); • eventueel specifieke maatregelen voor risicogroepen (bijvoorbeeld hepatitis B); • eventueel vaccinatie tegen buiktyfus (zie pagina 116); • verplichte vaccinaties (gele koorts) (zie pagina 31); • malariapreventie (zie pagina 92); • wat meer uitgebreide reisapotheek (zie pagina 43).

14