Wie vermoordde Darwin?

Wie vermoordde Darwin? Boek:Layout 1

29-04-2010

16:05

Pagina 3

Piet Duthoit

Wie vermoordde DARWIN? HOUTEKIET

Wie vermoordde Darwin? Boek:Layout 1

29-04-2010

oor mijn overleden vriend rancis oise, overtuigd darwinist

g e o rg e c . w i l l i a m s : ‘Natuurlijke selectie is een boosaardig proces: ze schept door middel van pijn en dood en zorgt ervoor dat een diep egoïsme de kern vormt van al wat leeft.’ r i c h a rd d aw k i n s : ‘De natuur is niet wreed, alleen maar meedogenloos onverschillig.

Dat is één van de hardste lessen die de mens moet leren. We zijn onmachtig toe te geven dat iets noch goed noch kwaad is, noch wreed noch vriendelijk, maar eenvoudig gevoelloos, apathisch en zonder enig doel.’

16:05

Pagina 4

Wie vermoordde Darwin? Boek:Layout 1

29-04-2010

16:05

Pagina 5

Ik bekijk lang en intens de foto van Charles Darwin. Heeft het wel zin tweehonderd jaar na zijn geboorte de waarheid nog te vertellen? Zal iemand me nog geloven? Zal daardoor de loop van de geschiedenis veranderen? Ach‌ Zoveel mensen hebben zich aan speculaties gewaagd. Er werd zoveel geschreven. Wie wil de waarheid nog lezen?

Hij is geportretteerd als een oude man. Diepe rimpels die niet door de witte baard zijn overgroeid, tekenen zijn gezicht. Het zijn de laatste golven van een zeestorm die gaat liggen. Zijn neus is kort en hij lijkt hem op te halen voor alle leed dat zijn lichaam een leven lang heeft moeten doorstaan. Een wrat rechts ervan staat voor de pijn die hij kranig tegen zijn vrouw Emma Wedgwood verzweeg.

Vooral zijn ogen spreken boekdelen. Ze glimlachen niet, ze staren door een breekbaar vlies. Ze hebben alles gezien en kijken alleen nog naar binnen.

Charles lijdt. Zijn blik verraadt een naderende dijkbreuk van tranen. Denkt hij aan Annie, zijn kleine lieveling, die op haar tiende stierf? Of treurt hij om de kortzichtigheid van de mensen die hem hebben verlaten omdat hij de waarheid nabij was?

Ze zijn zacht, zijn ogen. Geen greintje wrok is er te zien, alleen een diep verdriet om de natuur met haar meedogenloze wetten. Ze zouden hem drie van zijn kinderen kosten.

Ook pijn is er in zijn ogen te zien en onmacht, omdat hij nog zoveel wilde doen.

Korte tijd later was hij dood. Zijn hoofd bulkte daarvoor nog van de gedachten, een mierennest van honger naar kennis. Maar hij was moegestreden. Hij verzette zich niet langer tegen wat in dit verhaal bekend zal worden.

{ 5 }

Wie vermoordde Darwin? Boek:Layout 1

29-04-2010

16:05

DEEL I

Pagina 7

Wie vermoordde DARWIN?

{ 7 }

Wie vermoordde Darwin? Boek:Layout 1

29-04-2010

16:05

Pagina 9

1.

Op de vraag van priester Romonil wat hem zover had gedreven, zou hij geantwoord hebben met woorden die blonken als een geheven dolk.

Maar niemand stelde die vraag.

Niemand wist wat al jarenlang had geweekt in een rootput van zijn hersens, waar zijn gedachten harige huiden waren geworden waaronder hij ’s nachts sliep. Elke ochtend waren die huiden wat meer met zijn eigen vel vergroeid. Dat ging zo door tot hij in een beest veranderd was, een achterbaks beest, een bloedhond, maar dan eentje van de gevaarlijkste soort, dat niet blaft maar roerloos wacht in een hol van de tijd. Hij was een geniepigaard, een nijdige spin die behoedzaam haar webben weeft. Ragfijne webben waarin zijn slachtoffer al verstrikt zat, maar het nog niet doorhad.

Hij zou er zijn gif in spuwen tot het ultieme moment gekomen was waarop hij zijn slag zou thuishalen. Wanneer het leeggezogen wrakje omlaag zou tuimelen, in de richting van de hel. Zijn hel.

{ 9 }

Wie vermoordde Darwin? Boek:Layout 1

29-04-2010

16:05

Pagina 10

2.

Vlaanderen, 7 oktober 1836.

Terwijl de nacht zijn eerste schilfers losliet, hoorde een vos een persoon over de zandweg naderen. Hij bevroor een paar tellen en wipte dan met zijn staart achter zich aan het kreupelhout in. Van daar volgden zijn pientere ogen elke beweging die de indringer maakte.

Het slijkpad dat van die zandweg naar het stulpje liep, viel tussen de bramen niet op. Misschien was het een wildspoor dat elke nacht gebruikt werd; een platgetrapte strook grond tussen de elzen en het metershoge riet dat neerbuigend deed over het zwarte water van de beek. Die kronkelde als een wurgslang en isoleerde het huisje tot een oeverloos eiland. Een plek waar je niet wilde zijn.

Dorpspastoor Gerard Romonil, volledig in het zwart gekleed, naderde. Gewoonlijk herkende iedereen hem aan zijn stuurse manier van stappen, maar nu liep hij onzeker in de richting van het huis, alsof hij aan het piekeren was.

Hij kwam hier al voor de tweede keer, ditmaal om te krijgen waar hij het vorige bezoek naar gevraagd had. Haat was wat hem dreef, omdat die vervloekte Charles Darwin iets op het spoor was wat Romonils denken en bestaan bedreigde.

Vijf dagen eerder was in de haven van het Engelse Falmouth het schip The Beagle aangemeerd, met in zijn onderbuik de man die Romonil aanzag als het grootste gevaar van de eeuw. Charles Darwin, een jonge wetenschapper die door zijn jarenlange zeereis een blik had zo wijd als de oceaan. Hij had de wereld en al zijn bewoners, men zei door God geschapen, kritisch bekeken en hij had gezien dat het plaatje niet klopte. Er was geen schepping, wel een eeuwigdurende verandering.

Mens, plant en dier waren het product van ongerichte evolutie, speelballen, ontstaan uit lagere schepsels en maar tijdelijke spelers in het wrede spel van de natuur. Die visie kon het heersende mensbeeld, met God als Almachtige Schepper, ernstig beschadigen. De Mens als orgelpunt dreigde, samen met zijn God, van zijn sokkel gehaald te worden.

Niemand die dat dieper besefte dan priester Romonil. Die ging voor zijn geloof door het vuur. Hij had via zijn contacten de reis van Darwin gevolgd en hij wist welk vlees hij in de kuip had: een jonge dui-

{ 10 }

Wie vermoordde Darwin? Boek:Layout 1

29-04-2010

16:05

Pagina 11

vel die alles waarin Romonil geloofde op de helling zette. Een ketterse snaak die de heilige opofferingen die Romonil in het seminarie had doorstaan tot tijdverlies herleidde. Darwin was een gevaarlijke leugenaar, de moordenaar van de diepste overtuigingen waar Romonil voor leefde: zijn positie als priester, zijn macht over zijn parochianen, zijn verdrongen lijden, de vrouw die hij nooit zou beminnen. Daarom moest Darwin sterven.

Langzaam, als in een hellevuur op aarde, zou Romonil hem doen afzien, precies zoals hij tijdens zijn opleiding had geleden. Heel bewust had hij het afsterven van zijn diepste verlangens meegemaakt.

Het priesterschap en het bijhorende celibaat waarvoor hij gekozen had, hadden hem gedwongen zijn diepste noden te negeren. En nu hij al dat zeer overleefd had, nu hij in ruil een machtige sociale positie had veroverd, nu hij eindelijk min of meer vrede had gevonden met de mentale martelingen die zijn God hem had doen doorstaan, nu kwam daar een man die zei dat de Hemelse Heer stof was.

Vijf jaar lang had de jonge wetenschapper in de ingewanden van Gods natuur gewroet. Alles wees erop dat hij vragen wilde beantwoorden waarvan de oplossingen alleen maar in de bijbel stonden. Wat een lef, om aan de fundamenten van het geloof te twijfelen! Het was angst die Romonil dreef. Angst om weer te gaan twijfelen, zoals hij het eerste jaar na zijn opgedrongen roeping had getwijfeld. Om weer verteerd te worden door onzekerheid. Om alles te verliezen waarvoor hij zijn diepste zelf had opgegeven.

Romonil was er klaar voor. Hij zou Darwin tegenhouden. Erezaak.

Iemand moest orde op zaken stellen. Nu. God had de wereld en de mens geschapen. Wie dacht dat de oorsprong elders lag, leed aan grootheidswaanzin, was een gevaarlijke ketter. Hij moest worden gestraft en zou branden in de hel.

De pastoor bleef staan, bij een opengescheurde knotwilg langs het pad. Hij pruilde de lippen, boog voorover en loerde in de richting van het dorp. Dat lag nu ruim een kilometer achter hem. Toen hij er zeker van was dat niemand hem volgde, duwde hij de armpjes van het elzenbos opzij. Daar begon het slijkpad waarvoor hij het volk tijdens zijn huisbezoeken waarschuwde. De landlieden luisterden dan naar hem met halfopen mond waaruit een grafgeur walmde. Hij beduvelde ze

{ 11 }

Wie vermoordde Darwin? Boek:Layout 1

29-04-2010

16:05

Pagina 12

met beelden. Hij suggereerde, strooide gedachten als distelzaden in hun hersens tot ze hoofdpijn kregen van de angst. Dat hadden ze nodig om de grootsheid van hun God te voelen: hoofdpijn en angst, die ook hij zo lang had gevoeld. Hij hield het volk klein. Zijn woorden negeren, wekte Gods woede op. Genadeloos zou Hij hen straffen.

Tot nu liep dat van een leien dakje. De meesten had hij onder de knoet. Alleen de zuipschuiten van de vroegere herberg ‘Het Laatste Einde’, een lawaaierige muil die ‘s nachts drank en ellende over de heidegrond uitbraakte, hadden zijn woorden jarenlang in de wind geslagen. Hij knarsetandde als hij eraan dacht.

Darwin was gevaarlijk, maar zou een gemakkelijker slachtoffer zijn.

Romonil zou hem bestrijden. Niet recht voor de raap, maar achterbaks en tergend langzaam. En daarvoor had hij het poeder nodig.

Het paadje lag erbij als een vieze luier. Schuivend doorploeterde hij het slijk dat borrelde en stonk. Reikhalzend loerde de vos onder het struikgewas door. Romonil was verdwenen. De houtmond van het bosje sloot de lippen en slokte hem op.

Hij stond al twintig meter verder, voor de deur van het krot, en walgde om de staat van zijn schoenen. Nijdig griste hij een stuk hout van de grond en bonkte drie keer tegen de deur. Het klonk als een dodentrom. Hij haatte het om dingen uit deze omgeving aan te raken. Thuis zou hij grondig zijn handen wassen met gewijd water. Het heilige water dat God de mens gegeven had om hem voor het kwade te behoeden.

Tot zijn verbazing zag hij dat de deur door het kloppen een handbreed opendraaide. De scharnieren kraakten. Hij deinsde een stap achteruit en huiverde.

De Nieuwe Stilte klauwde zijn keel dicht. In zijn buik brak iets uit een ei en trappelde door zijn ingewanden. Hij zou zich nu sterk houden, trok zijn mondhoeken hautain omlaag. Zijn ogen glansden wit toen hij ze opsloeg naar de hemel. Daar kwam zijn opdracht vandaan.

Daar lag het vertrouwen en de verzekering voor wat hij zou doen.

Er viel iets uit de lucht en Romonil trok zijn hoofd tussen zijn schouders. Het was een uil die uit het baardmos van de bomen dook. Hij landde nauwelijks twee passen verder op een paal die witgekalkt was van de vogelpoep. Daar schudde hij zijn veren los en schreeuwde de

{ 12 }

Wie vermoordde Darwin? Boek:Layout 1

29-04-2010

16:05

Pagina 13

naam van het duister. Romonil verschrompelde van angst. Hij sloot zijn ogen en verwenste zijn bijgeloof.

Kort daarop hoorde hij iets schuiven achter de deur. Na elk slepen volgde een korte pauze, alsof iets op adem moest komen. De uil vloog geluidloos weg.

Het duurde te lang. De pastoor panikeerde en zou bijna gaan vluchten. Toen bewoog er iets. Hij zag de graatmagere hand die naar buiten reikte. Tussen de benige vingers lag een linnen zakje.

Romonil wilde nog altijd weghollen. Ver weg, om nooit meer terug te keren, tenzij in een nachtmerrie vol zwarte tranen.

De lange, vieze nagels wezen in zijn richting. Die van de pink was puntig en wat er op zat, deed hem aan het verkeerde denken.

Slikkend nam hij zijn hagelwitte zakdoek. Hij schudde hem open en sloot hem om het buideltje, alsof het was ingesmeerd met paddengal.

Heen en weer geslingerd tussen afkeer en hebzucht pakte hij het vast.

Zonder een woord draaide hij zich om en dook in het donkere gat dat naar de zandweg moest leiden. Twijgen striemden zijn gezicht, hij holde, blind van de gruwel. Toen zijn longen piepten bleef hij staan en keek achterom. Er was niets, een zwarte tunnel in de nacht. Opgelucht haalde hij adem en schaamde zich al om zijn kinderlijke gedrag. Hij rukte nijdig een pol gras uit de berm en veegde er zijn schoenen mee schoon.

Het poeder stak in een beursje onder zijn soutane. Hij rilde, graaide naar zijn hals en voelde het gouden kruisje. Gerard Romonil herwon zijn vertrouwen. Hij verdween in de richting van de rijzende maan.

Daar sliep zijn parochie, in de slagschaduw van de Ieperse torens.

{ 13 }