Ang Tanglaw A.Y. 2019-2020 RMCHS

ANG

TANGLAW

ANG OPISYAL NA PAHAYAGAN NG RAMON MAGSAYSAY (CUBAO) HIGH SCHOOL

2 TULONG NG IMPACT CHURCH

5 KAAYUSAN SA KALINISAN, TAGUMPAY?

9 BAKIT SOBRANG YAMAN NI JUAN?

14 ULyS3ES, PINASINAYAAN NG DOST AT UPD

BAGONG SUPREMO, Kuha ni Rafael Garcia

SINALUBONG NG MONSAY

15 NU PEP SQUAD, NAGWAGI

Mayumi Jane Mosura

ng lahat sa Ramon Inabangan Magsaysay (Cubao) High School (RMCHS) ang pagda-

ting ng bagong punongguro na si Dr. Eladio H. Escolano nitong ika- 1 ng Oktubre,2019.

Nagsagawa ng maikling programa para kay Dr. Escolano na kasabay na rin ng pagdiriwang ng World Teacher’s Day na ginanap sa nasabing paaralan.

Katuwang nito ang ilan sa mga saksi sa pag-ako ng responsibilidad bilang bagong supremo sina Engr. Marc Voltaire Padilla, Assistant Schools Division Superintendent; Dr. Juan C. Obierna, Curriculum Implementation Division Chief; Dr. Ludivina R. Bruan, Public School District Supervisor at Dr. Florian L. Ruiz, Puno ng Kagawaran ng Filipino.

Nagpaabot ng pasasalamat at papuri si Dr. Escolano sa RMCHS, sinabi niyang malaki ang tiwala at respeto niya sa paaralan dahil ilan sa mga punongguro at superbisor ng Lungsod Quezon ay mula sa nasabing paaralan.

Samantala, matapos na inspeksyunin ni Dr. Escolano ang mga pasilidad, laboratoryo at mga silid-aralan ay kaagad na

naglatag ng mga plano ang supremo upang mas mapaganda at mapaayos pa ang Monsay.

Inaasahan din na lalong mapahusay at maiangat ang kalidad ng edukasyon ng RMCHS sa pagpasok ni Dr. Escolano.

Matatandaan na nagsilbi sa Quirino High School (QHS) at naging Officer-in-Charge ng School Governance Operations Division (SGOD) sa loob ng anim na buwan si Dr. Escolano bago mapunta sa RMCHS.

Pamumuno ng RMCHS SSG at CIC, Mas pinagtibay pa Micaela Salili

na naisagawa ang Leadership Training at Team Building ng RMCHS Supreme Student Government (SSG) at Campus Integrity Crusaders (CIC) noong ika-7 ng Nobyembre, 2019.

Layunin ng naganap na Leadership vs Corruption Seminar na maimulat ang mga miyembro ng SSG at CIC sa mga tungkulin at responsibilidad nila bilang mga pinuno ng paaralan at kung paano mamahala.

Kasabay nito ang naganap na Team Building upang lalong mapalakas ang samahan sa pamumuno ng SSG at CIC Adviser na si G. Antonio Almoite Jr at ng mga opisyales na kinabibilinagan ng 150 miyembro.

Ilan sa mga proyektong naisagawa ng SSG at CIC ay ang matagumpay na pamumuno sa Brigada Eskwela 2019, Teacher’s Day Celebration, Youth Week 2019 at marami pang iba.

Patuloy silang nagbibigay serbisyo sa mga mag-aaral at pagsasagawa ng mga proyekto para sa kaayusan at sa ikabubuti ng mga mag-aaral ng paaralan.

De Jesus, Gold Medalist sa IMWC

Challenge o IMWC sa Kuala Lumpur, Malaysia nitong ika – 14 ng Hunyo ngayong taon.

Natamo ni De Jesus ang Gold Medal na siyang labis na ipinagmamalaki ng paaralan sapagkat nilahukan din ito ng 7 bansa kasama ang Pilipinas.

Ayon sa kanya, hindi nito

inaasahan na mananalo siya sa pagkat mahihirap din ang mga inilabas na pagsusulit ng nasabing patimpalak.

Matatandaan din na nakuha ni De Jesus ang Bronze Medal noonag una itong lumaban sa IMWC sa labas ng bansa noong 2015.

Matagumpay

Kuha mula sa Supreme Student Government ng RMCHS

Ronnel Jasper Jambalos

Ipinamalas ni Claire De Jesus

ang husay sa larangan ng Sipnayan matapos masungkit ang Gold Medal sa naganap na International Mathematics Wizard

Kuha ni Bernadine Leigh

RSSPC 2019: RMCHS, Nagkamit ng Parangal

Ronnel Jasper Jambalos nanaig ang husay ng Feliciano Sr. High School nitong dalawang mag-aaral ng Ramon ika- 13 ng Setyembre na siyang Magsaysay Cubao High School naging daan upang magpatuloy (RMCHS) sa larangan ng pama- ang mga estudyanteng mamamahayag matapos masungkit mahayag sa paglahok sa RSSPC. Napasakamay ni Maang pagkapanalo sa 2019 Regional Secondary Schools Press yumi Mosura ang ikawalong Confe-`rence (RSSPC) sa Au- puwesto sa ‘Pagsulat ng Balita’ rora Quezon Elementary School habang nasungkit naman ni Jusnitong ika-11 ng Oktubre. tine Rose Garcia ang ikasiyam na Inangkin ni Mayumi Jane puwesto sa ‘Pagkuha ng Larawan’.

Hindi rin nagpaawat sina Mosura ang ikalimang pwesto sa ‘Pagsulat ng Balita’ at ni David David Avellaneda at Jaizel Hope Avellaneda ang ikaanim na pu- Bautista nang makamit ang ikawesto sa ‘Pagsulat ng Artikulong lima at ikasampung puwesto sa Agham’ na lubos na ikinagalak ‘Pagsulat ng Balitang Agham’.

Magpapatuloy nang mga mag-aaral ng RMCHS sa kanilang natatanging kahusayan man si Mark Jonel Abad ng sa larangan ng pamamahayag. The Apprentice patungong Na Matatandaan na tional Level sa Tugegarao nang naganap ang Division Schools mapagtagumpayan ang ikalaPress Conference sa Judge wang pwesto sa sports writing.

Muling

B A L I T A BALITANG PANGKAMPUS

Brigada Eskwela 2019, Matagumpay na Isinulong

Sameera B. Awis Inalalayan sila ng mga akilahok ang daan-daang mag-aaral, mga guro at opisyales ng barangay at Philipmga magulang sa pag- pine National Police (PNP) upang lunsad ng Brigada Eskwela 2019 masiguro ang kanilang kaligtasan.

Inilunsad naman ng CIC sa Ramon Magsaysay Cubao High School (RMCHS) mula ang dalawang proyektong may Mayo 20 hanggang Mayo 25. kaugnayan sa aktibidad na ito ay Sa pangunguna ni Gng. ang “Taniman ni Monching” at Michelle Frondozo at sa tulong “Sama-sama para sa Kalinisan.”

Idagdag pa ang pamani G. Antonio Almoite kasama ang Guardians of Integrity: Cam- mahagi ng school supplies ng pus Integrity Crusaders (CIC) at Bureau of Fire Protection (BFP) Supreme Student Government Alumni at iba pang Stakehol(SSG) ay matagumpay na nai- ders ng paaralan sa ilang piling lunsad ang nasabing programa na mag-aaral sa ikapitong baitang.

Ilang taon na rin ang lumay temang “Matatag na bayan para sa Maunlad na Paaralan”. mipas ay patuloy pa ring sinuPinamunuan ng General subaybayan ng mga mag-aaral, School Parents-Teachers Asso- mga guro at mga magulang ang ciation (GSPTA) ang isinaga- kalinisian at kaayusan ng kowang parada upang maipabatid munidad sa loob at labas ng namaging sa labas ng RMCHS ang sabing paaralan kaya’t patuloy pagsusulong ng Brigada Eskwela. pa rin ang ganitong aktibidad.

N

Batch ’69 at GSPTA, nag-donate ng mga Drinking Fountain Mayumi Jane Mosura

Kuha ni Bernadine Leigh

N

aghandog ng limang drinking fountain sa Ramon Magsaysay (Cubao) High School (RMCHS) ang Batch ’69 katuwang ang General School ParentsTeachers Association (GSPTA) sa pangunguna ni G.Cesar L. Alinea, Pangulo ng GSPTA sa paaralan noong ika-30 ng Oktubre ngayong taon.

Pangunahing layunin ng proyektong ito na maiwasan ang paggamit ng “single used plastic” at magkaroon ng libre at ligtas na maiinom sa paaralan.

Nasisiguro ang kaligtasan ng mga umiinom mula sa drinking fountain dahil mayroon itong UV Filter na pinapalitan kada tat-

long buwan.

Nagmula ang mga isinubastang paintings ng isa sa Batch ’69 alumnus ang pondong ginamit upang ito’y maisakatapuran.

Isa lamang ang proyektong ito sa mga balak na isagawa ng GSPTA para sa paaralan na naging matagumpay.

Bukod dito, umaasa rin sila na mapagyayaman at maipalaganap ang gulayan sa paaralan ng bawat departamento, pagpapanatiling malinis ng bawat silidaralan, pagkakaroon ng learning stairs, at pagkakaroon din ng transparent cabinet for hygiene and sanitary.

BALITANG PANGKOMUNIDAD

Pinagkaisahan, nagdagdag ng CCTV sa Monsay N

Sameera B. Awis

aglagay ng karagdagang CCTV cameras ang mga kawani ng Barangay Pinagkaisahan sa paligid ng Ramon Magsaysay Cubao High School (RMCHS) sa pangunguna ni Punong Barangay Graziella C. Saab.

Ayon sa administrador ng Barangay na si G. Ferdinand

2

ANG TANGLAW Hunyo-Nobyembre 2019

Nava, para ito sa mas maigting na pagbabantay sa mga kabataan.

Dagdag pa ni G. Nava, nag-iikot ang mga tanod para sa karagdagang seguridad ng Barangay lalo na ng mga kabataan na ginagabi sa pag-uwi sanhi ng iba’t ibang kadahilanan tulad ng pageensayo at paggawa ng mga extracurricular activities.

Malaking tulong ang CCTV hindi lamang sa komunidad kundi maging sa mga mag-aaral. Humingi rin sila ng karagdagang asiste sa pulisya para maiwasan ang anumang kaguluhan o disgrasya sa mga kabataang mag-aaral lalo sa oras ng pagpasok at pag-uwi mula sa paaralan.

Kuha ni Bernadine Leigh

Batang Monsay, Wagi sa District Science Fair Christian Dizon westo ay nakuha ni Matthew inatunayan ng mga mag-aaral Mark Palomas (Life Science) para ng Ramon Magsaysay Cubao High School (RMCHS)ang sa indibidwal na kategorya.

Para naman sa grupong kanilang husay sa naganap na kategorya, niyakap nina Isaac “District Science Fair” nitong ikaJedd Abrenica, Crenz Ainah Ga9 ng Setyembre sa San Francisco curay at Kristine Kate Torres ( Life High School.

Science); Clarence Gio Almoite, Humakot ng 17 gantim- Gospel Amos Azul at Wigan Pilpala ang mga estudyante ng Mon- ien (Physical Science); Marc Ansay, kabilang sa mga kalahok na drei Bermundo, Erwin Bonto at ito ay mula sa Junior High School Justin Alexis Versoza (Robotics and Intelligence Machine) ang at Senior High School.

Mula sa mag-aaral ng Se- unang puwesto at nakuha naman nior High School, napasakamay nina Shanahi Gonzales, Anika ang unang puwesto nina James Raleigh Balingit at Kyrine Crisse Baptista (Life Science); Ariel AlDarren Pelaez Life Science); Jerberto Jr.,Analyn Jimenez at Lemaine Allen Guevarra (Physical anne Casiano (Physical Science) Science); James Francis Chiong ang ikalawang puwesto.

(Robotics and Intelligence MaNatamo naman ng mga chine) at ang ikalawang puwesto Junior High School ang unang puay nakamit ni Mellanie Lubitania westo na sina Zaki de Luna, Nylksha Casador at Joric (Applied (Applied Science), Ikatlong pu-

P

Science); Ruth Anne Pamintuan, Cassia Cyrus Olmon at Rheymond Ducos (Robotics and Intelligence Machine).

Nakuha nina Angelica Pataray, Art Justin Penullar at Rio Ann Flores ( Life Science) ang ikalawang puwesto. Sinundan naman ito nina Julius Rafael Ele, Linda Rose Azucena at si Renzo Nunez (Life Science ) matapos makuha ang ikatlong puwesto. Nabingwit naman ang ikalimang puwesto nina Kyle Lada, Angelo Aller at Maverick Sibal (Life Science); Jireh Shine Gerbano, Hannah Paldo at Lovely Joy Camba (Applied Science).

Muli namang sasabak ang ilan sa mga nagwagi sa darating na Regional Science and Technology Fair na gaganapin sa buwan ng Nobyembre 22-23 ngayong taon.

Tulong ng Impact Church, Ikinatuwa ng mga Guro Mayumi Jane Mosura

Kuha ni Bernadine Leigh

ang tuwa sa bawat guro B akas ng Ramon Magsaysay Cubao

High School (RMCHS) makaraang ipagdiwang ang World Teachers’ Day, unang araw ng buwan

PhilHealth G

ng Oktobre ngayong taon, katuwang ang Impact Church.

Naghandog ang simbahan ng tuwa sa mga titser sa pamamagitan ng pagbigay ng mga pagkain, mga notebook bilang giveaway at mga larawan mula sa inihanda nilang photobooth.

Layunin ng Impact Church, na isang Kristyanong organisasyon, ang makapagbigay ng tulong sa mga paaralan, kompanya at komunidad.

Membership,

“Naniwala kami na we should be a blessing to a community.” ayon kay Pastor Jero Cruz na miyembro ng naturang simbahan katuwang si Pastor Raymond.

Nagsimula ang Impact Church noong taong 2016 at isa ang Monsay sa una nilang nabahaginan ng tulong.

“Masaya sa pakiramdam kapag nafu-fulfill mo na gawin ‘yung isang bagay.” pahayag pa ni Pastor Cruz.

Inihandog

Lindsay Casiano at Isaac Jedd Abrenica

“Serbisyo sa kapwa pairalin, kapayapaan makakamit natin,”

anyan ang ipinakita sa Barangay Pinagkaisahan sa pangunguna ni Konsehala Mara Suntay ng Ikaapat na Distrito, matapos tuparin ang pangako nitong tulong sa Barangay Pinagkaisahan TODA. Namigay ng libreng long sleeves shirts o ang tinatawag na “TODA uniform” at kapote sa panahon ng tag-ulan sa mga namamasada ng traysikel ang butihing konsehala.

Hindi pa roon nagtapos ang tulong na inihandog ng kon-

Kuha ni Bernadine Leigh

sehala dahil naging miyembro na rin sila ng PhilHealth na kung saan makatutulong sa oras ng pagkakaroon ng gastusin sa ospital.

Sa ganitong paraan daw makatutulong at makatitipid ang mga traysikel drayber, ani

sa

TODA

Noel V. Vitara, Presidente ng Pinagkaisahan Toda ng Barangay.

“Unang una ay nagpapasalamat po ako, pangalawa naman ay sana magtuloy-tuloy ang ginagawa nilang proyekto. Sana madagdagan pa nila ito para na rin sa lahat ng TODA sa buong District IV,” mensahe ni Vitara pagkatapos matanggap ang suporta ng konsehala.

Ang naturang pagtulong ng konsehala sa mga drayber ng traysikel ay taunang ginagawa simula noong ito ay manungkulan bilang konsehala ng ikaapat na distrito.

B A L I T A MONSAY, NAGHARI SA LARANGAN NG PAMAMAHAYAG

Ronnel Jasper Jambalos amayagpag ang RMCHS nang hirangin bilang ikaapat na puwesto na pinakamahusay na paaralan sa naganap na District Secondary Schools Press Conference sa Eugenio Lopez Jr. Center for Media Arts Senior High School nitong ika- 3 ng Setyembre. Masayang nakamit nina Mayumi Mosura at Jasper Jambalos ang ikatlo at ikalimang puwesto sa ‘Pagsulat ng Balita’. Nasungkit naman nina Charles Rillamas at Chelsy Valencia ang ikasiyam at ikasampung puwesto sa ‘Pagsulat ng Pangulong Tudling’.

Nakuha ni Jaizel Bautista ang Unang puwesto sa ‘Pagsulat ng Balitang Agham’. Natamo naman nina Anna De Lima at Isaac Abrenica ang ikalawa at ikaanim na puwesto sa ‘Pag-uulo’t Pagwawasto ng Balita’ Napasakamay rin ni Rafael Garcia ang ikasampung puwesto ,sa ‘Paglalarawang Tudling’ at

N

nakamit ni Mellanie Lubitania ang ikalawang puwesto sa ‘Pagsulat ng Lathalain’.

Hindi rin nagpatinag sina Gabriel Gali at Allen Reambillo ang ikalawa at ikasiyam na puwesto sa ‘Pagsulat [ng Kolum’ at nakamit naman ni Justine Garcia ang ikalimang puwesto sa ’Pagkuha ng Larawan.

Nasungkit nina Eugene Regaya at Bryan Cruzado ang ikaanim at ikasampung puwesto sa ‘Pagsulat ng Balitang Pampalakasan’ Ipinakita pa rin ng magaaral ng RMCHS ang husay sa pangkatang patimpalak matapos yakapin ang ikatlong puwesto sa Desktop Publishing kabilang sina Chelsy Valencia, Rafael Garcia, Mellanie Lubitania, John Luwie Pascual, Isaac Jedd Abrenica, Eugene Regaya at David Avellaneda.

“Kapag may inasam ka at kung

Kuha ni Bernadine Leigh

pursigido tiyak iyong makakamtan.” hayag ni Gng. Evangeline S. Gagarin na Gurong Tagapayo ng pahayagang ‘Ang Tanglaw’.

Dagdag pa niya ay lubos siyang nagpapasalamat sa pagpapahalaga ng kanyang mga mag-aaral sa pamamahayag at sa suporta na binigay ng bawat isa sa larangan g

Jannine L. Lagbawan

Kuha mula kay Gio Almoite

“Youth involvement in Environmental Awareness and Conservation.”

ang naging adbokasiya I toni Clarence Gio Almoite ng

ng hiyawan at kasiyahN apuno an ang pagdiriwang ng Buwan

ng Wika nitong Agosto na may temang “Wikang Katutubo:Tungo sa Bansang Filipino“ ng Ramon Magsaysay Cubao High School (RMCHS).

Matagumpay na naisagawa ang pagdaos ng mga programa sa pangunguna ni Dr. Florian L. Ruiz, Punong Kagawaran ng Filipino, mga guro ng kagawaran at Diwa’t Panitik Club sa pamamahala ni Gng. Luzviminda Laracas ng Junior High School at Gng. Joebellen Cabrera ng Senior High School.

Naglatag ng iba’t ibang paligsahan ang Buwan ng Wika na nilahukan ng mga mag-aaral ng Monsay tulad ng Dagli, Talumpati, Poster at Slogan Making, Paligsahan sa Pagbabaybay, Paligsahan sa Pag-awit: Solo at Quartet, Jingle and Rap, Tagisan ng Talino, Katutubong Sayaw, at Spoken Poetry.

Nakamit nina Ali-khan A. Jauhar ang unang parangal para sa pagsulat ng Talumpati; Fheona Grace thalie Binayug sa paligsahan sa Pagbabaybay; ug sa paligsahan sa Pagbabaybay; para sa Spoken Poetry Saman-

talang sa pag-awit ay nasungkit ni Yvette Ramirez (solo), Patricia Santiago, Paulino Santiago, Maricor Bagunu at Paul Allan Cereno (quar-tet) ang unang parangal; 9-Newton at 10-Einstein para sa Katutubong Sayaw at Gersha Yvon V. Mararac (baitang 7), Chloe Mae B. Estanislao (baitang 8), Julia Martinez (baitang 9) at Ellen Sheene B. Gravidez (baitang 10) sa Tagisan ng Talino.

Napasakamay naman ang unang puwesto sa bawat patimpalak nina Isaac Jedd Abrenica sa Paligsahan sa Talumpati, Ronnel Jasper Jambalos sa Pagsulat ng Sanaysay, John Lloyd Prescilla sa Poster Making, Martin Albarillo (Grade 11) at Irish Combate (Grade 12) sa Tagisan ng Talino at Wesley Anne V. Enriquez sa Paligsahan ng Pagbaybay.

Nagwagi rin ang mga magaaral ng 11-STEM-A para sa Jingle and Rap, 11 GAS-A sa Katutubong Sayaw at Ginoo at Binibining Wika 2019 na sina Lester Ignacio at Marie Valenzuela.

Sa selebrasyon ay nagpamalas ng mga kakaibang arko ng bawat rehiyon, mga katutubong kasuotan at ilang pangunahing pagkain sa bawat lalawigan ng bansa.

Sameera Awis inimulan na ng Alternative Degree Mode o ADM ang Parol Making Contest sa Ramon Magsaysay Cubao High School (RMCHS) sa pamumuno ni G. Daryl Louz Bulan nitong ika- 20 ng Nobyembre taong 2019.

Kamakailan lamang ay naghatid ng mga regalo ang ADM sa ating punongguro at mga kaguruan nitong World Teacher’s Day Binubuo ang ADM ng mga mag-aaral na may katandaang edad, may pamilya na at bumalik sa eskwelahan matapos tumigil sa pag-aaral Dalawang araw sa isang linggo ang pasok ng ADM na ginagabayan nina Gng. Gloria V. Bien sa SHS at G. Ruby Trinidad ng JHS.

S

ito kabilang ang mga magulang at kanilang mga guro. Katulong ng Ang Tanglaw ang Kagawaran ng Filipino sa pamumuno ni Dr. Florian L. Ruiz upang higit na masubaybayan ang bawat mag-aaral sa pagpapakita ng kahusayan sa larangan ng malayang pamamahayag.

- Gio Almoite Wikang Katutubo,Tungo sa Bansang “Be Proactive,” Justine Rose Garcia ipinapakita ang totoong nagagaFilipino: Sinubaybayan sa Monsay

Kuha ni Bernadine Leigh

Parol Making, pinangunahan ng ADM

RMCHS matapos maging bahagi bilang delegado sa “Asia Youth International Model United Nations” sa Putrajaya, Malaysia noong ika-23 ng Agosto 2019.

Dinaluhan ng mula sa 150 bansang may layuning magkaroon ng koneksyon sa iba’t ibang bansa, mahasa ang kasanayan bilang lider at pakikipagdebate, at ipahayag ang kanilang mga sariling adbokasiya.

Nagkaroon ng isang cultural night sa unang araw kung saan siya ay nakisalamuha sa iba pang mga delegado mula sa iba’t ibang mga bansa sa Asya.

Naganap din ang simulation game tungkol sa kung saan

nap sa loob ng United Nations at nagkaroon ng forum bilang resolusyon tungkol sa isyu na pinagusapan at pinagdebatehan kasama ang United Nations Development Programme (UNDP).

Aktibong nakikibahagi si Gio Almoite sa mga organisasyong may kinalaman sa kalikasan: Aksyon Kalikasan, Kabataan para sa Kalikasan (KaLikas), Green Peace Southeast Asia (Philippines), Youth Advocates for the Philippines, Save the Youth Movement, Greenducation Philippines (Project ReTREEt), at Philippine Native Tree Enthusiast (PNTE).

“Ang pagsali sa ganitong klaseng mga organisasyon ay nakatutulong para mas maging maalam ako sa mga isyung kinahaharap ng ating kalikasan,” ayon kay Gio. “Be Proactive,” ani Gio at “Ipagpapatuloy ko ang aking nasimulan.” katagang iniwanan niya sa kanyang aktibong pakikibahagi para sa ikabubuti ng ating Inang Kalikasan.

TLE Bazaar at SPED Paralympics, Panalo

Ronnel Jasper Jambalos atagumpay na naisagawa ang SDO-QC Bazaar sa Ramon Magsaysay Cubao High School para sa Regional Skills Technolympics (RST) na may temang “Showcases of Quality and Marketable Products and Services.

Ayon kay Gng. Anabelle L. Guardian, Puno ng Kagawaran ng TLE, ito ay upang ipakita ang husay ng mga mag-aaral sa paggawa ng dekalidad na produkto.

Matatandaan na natamo ng Lungsod Quezon ang unang parangal para rito nitong nakaraang taon.

Hangad ng bazaar na ito na itampok ang mga produkto na gawa ng ilan sa mga mag-aaral ng Lungsod Quezon at kabilang dito ang Special Education o SPED ng RMCHS sa gabay ni Gng. Crisanta B. Jimenez.

Kasabay ng bazaar na isinagawa ay nagkaroon din ng Paralympic Games para sa mga mag-aaral ng SPED. Nag-imbita ng mga psychometrician ang mga guro ng SPED upang maging matagumpay ang nasabing palaro.

M

Pagdating ng Asst. Principal, Maghahatid ng Pagbabago Makabuluhan ang mga inihan-

dang proyekto ni Assistant Principal Marife Talabucon at iba pang mga guro ng Ramon Magsaysay (Cubao) High School (RMCHS) para sa mga mag-aaral ng Senior High School (SHS).

Isa sa mga proyektong inihain ay ang “AGAP” na naglalayong baguhin ang nakaugalian ng mga mag-aaral na pagpasok ng huli.

Maaaring pumasok hanggang 7:45 ng umaga ang mag-aaral at ang lalampas ay kinakailangang may kasamang magulang upang makapunta sa klase, ayon sa layunin ng proyekto.

Sinimulan ng mga guro ng SHS ang kanilang “AGAP”

Jannine L. Lagbawan noong ika-16 ng Agosto, kasabay ng pagdating ni Gng. Talabucon sa Monsay katulong sina Bb. Dulce S. Valenzuela at Gng. Cynthia Labbao.

Samantala, ginanap naman ang Clean-Up Drive sa lahat ng gusali ng SHS noong ika-29 ng Oktubre na may layuning panatilihing malinis ang mga silid-aralan at iba pang lugar na kanilang nasasakupan sa pamumuno ni G. Valdrin Vargas kasama ang Senior High School Environmental cern Organization o SHS-ECO at lahat ng mag-aaral sa SHS.

“Kahit sa maliit na bagay na ginagawa mo na nakapagdudulot ng pagbabago, makakikita ka ng magandang effect sa kabataan,” saad ni Gng. Talabucon sa isang panayam.

Hindi maitatanggi na ang bawat kasapi ng SHS ay nagkakaisa upang sila ay maging organisado.

“Laging magtulungan upang maging maayos ang paaralan.”mga katagang binitawan ni Bb. Dulce Valenzuela, koordineytor ng SHS.

ANG TANGLAW

Hunyo-Nobyembre 2019

3

E D I T O R YA L Mandatory ROTC: Disiplina o Kadena?

Chelsy Mae Valencia Nakagugulat malaman na matapos buwagin noong 2001 ay nais ngayon ni Pangulong Rodrigo Roa Duterte na maibalik ang programang kilala bilang mandatory Reserve Officers Training Corps o ROTC upang magsilbing disiplina sa kabataan. Panahon na nga ba upang ibalik ito? Magsisilbing disiplina nga ba ito sa mga magaaral o magiging kadena lamang ito na pipigil sa kalayaan nila?

Isa itong mainit na usapin sa bansa at marami ang tumututol ditto dahil sa mga nakaraang aksidente na kinasasangkutan nito subalit hindi lamang lingid sa kaalaman nila na marami tayong benepisyong makukuha sa mula dito. Hindi lamang ito makatutulong sa mga kabataan dahil pati na rin sa bansa ay makabubuti ito.

Mahalaga rin ito dahil magiging handa tayo kung sakali mang may gyerang mangyari sa hinaharap.

Ayon kay Pangulong Duterte, ang pagbabalik sa ROTC ay mabisang paraan upang madisiplina ang mga kabataan dahil ang mga pagsasanay dito ay hindi madadali at totong susubukin ang kakayahan ng isang magaaral. Ani ng isang estudyanteng sumailalim sa ROTC, nabigyan siya ng parusa dahil siya ay nahuli ng dating sa kanilang pagsasanay. Bagama’t nagabot siya ng liham na naglalaman ng katwiran sa kanyang pagkahuli, hindi raw maayos ang pormat nito kung kaya’t hindi ito tinanggap. Ang pangyayaring ito raw ay nagsilbing leksyon sa kanya na hanggang ngayon ay dala-dala pa rin niya.

Dagdag pa rito, malaking tulong din ang pagbabalik ng ROTC upang mabuhay muli ang pagiging makabayan ng mga kabataan. Sa paglipas ng panahon, mapapansin nating unti- unti ng nawawala ang pagmamahal at pagkilala ng ilang kabataan sa ating bansa kung kaya’t magandang hakbang ito upang mahalin muli nila ang bansang

Pilipinas. Kaugnay nito, magiging handa rin sila sa anumang gulo o gyera na maaring maganap sa hinaharap. Sa ROTC ay matututo sila kung

4 ANG TANGLAW Hunyo-Nobyembre 2019

Isang problema rin ang ponding kakailanganin sa pagbabalik ng programang ito. Tinatayang 16 bilyon ang halagang kakailanganin para rito sapagkat mayroong apat na milyong grade 11 at 12 sa bansa.

Kung susuriin, napakalaki ng halagang kakailanganin dito.

ANG

TANGLAW PAT N U G U TA N Mellanie Lei L. Lubitania Punong Patnugot Mayumi Jane Mosura Ikalawang Patnugot

paano ipagtanggol ang kanilang pamilya at kanilang sarili kung sakali mang may kahaharaping panganib sa hinaharap.

Sinabi ni 3rd Division Public Affairs Office (DPAO) chief, Capt. Cenon Pancito, na makasisiguro ang publiko na ang pagsasanay na pang militar sa ROTC ay kukunin ng mga kaalyado ng pamahalaan kung kaya’t hindi kaila ngang magalala ng mga magulang. Dagdag pa niya, sa huli raw ay makikita rin ng mga kabataan ang benepisyo nito sa kanila. Kung ating titignang mabuti, napakaraming benepisyo ang hatid nito kung kaya’t marami rin ang sumasang-ayon na maibalik ito. Hindi nga naman siguro masamang bigyan muli ito ng isa pang pagkakataon dahil para rin naman sa kabutihan natin ito.

Sa kabilang banda, marami rin ang mariing tumututol sa programang ito lalo pa’t hindi

TUTOK HULI SA KLASE Charles Rillamas Sa lahat ng antas ng paaralan, pampribado o pampubliko man, ay matagal ng problema ang mga estudyanteng nahuhuli sa pagpasok. Ang ilan sa kanila ay pumapasok ng ilang minuto at minsan ay oras pagkatapos ng nakatakdang oras ng pasok. Sa patuloy na pagtaas ng bilang ng mga nahuhuli sa klase, ay gumagawa ng iba’t ibang mga programa o polisiya ang administrasyon ng mga paaralan para maibsan ito.

Magandang tinig ito sa tenga sapagkat alam natin na sinosolusyunan nila ang pangmalawakang problema ng mga paaralan.

naging maganda ang imahe nito noon. Binuwag ang programang ito noong 2001 dahil si Mark Welson Chua, isang ROTC cadet ay pinatay ng kanyang mga kasama sa University of Santo Tomas o UST Corps of Cadet.

Isa sa mga gamit na programa ay ang pagmomonitor sa bilang ng pagkahuli sa klase ng isang estudyante. Ang sistema ng programa ay ipatatawag ang magulang ng estudyanteng makakaipon ng tatlong beses ng pagiging huli sa pagpasok. Marami ang natutuwa sa patakaran lalo na sa mga guro at magulang dahil panatag sila na kumikilos ang paaralan.

Nakasisiguro tayo na hindi nasasayang ang tiwalang ibinibigay natin sa administrasyon ng paaralan.

Isa rin sa magandang resulta ng programang ito ay ang disiplina sa’ting mga estudyante.

Sapagkat nalalaman nila na na maaaring mapatawag ang kanilang magulang kung sakaling sila ay

Ronnel Jasper Jambalos Patnugot sa Balita Chelsy Mae M. Valencia Allen C. Reambillo Patnugot sa Editoryal

Ang naging rason sa pagpatay sakanya ay ang pagbunyag niya ng katiwalian ng kanyang mga kapwa cadet officers. Karumal- dumal na krimen ang kanyang dinanas na siyang kinatatakutan nating mangyari muli. Makikita natin na hindi nagamit ng mabuti ng mga namumuno ng tama ang kapangyarihan na mayroon sila kung kaya’t malaki ang posibilidad na maulit itong muli.

Ani ni Senator Risa Hontiveros, hindi dapat na ibalik ang programang ito dahil ni lalabag nito ang batas sa Uni ted Nations Convention on the Rights of the Child na parte ang bansa.

Mariing tinututulan ng batas na ito ang pwersahang pagsabak sa mga menor de edad sa mga armadong gawain.

Hindi rin magiging makatarungan sa mga kabataan kung sapilitan silang pasasalihin sa programang ito. Magsisilbing kadena ito na tila ba’y pumipigil sa kalayaan nilang pumili at magdesisyon kung sila ba ay makikilahok o hindi. Sila ay mga menor de edad pa lamang kung kaya’t makabubuti kung hindi na ito ibabalik dahil para rin ito sa kanilang kaligtasan laban sa mga mapang abuso sa kanilang mga kapangyarihan.

Marami pang mas kailangang bigyang pansin ang bansa kung kaya’t hindi muna dapat pagkagastusan ito ngayon.

Bagama’t mabuti ang tunguhin nito ay marami rin itong nakasasamang epekto sa bansa.

Kailangan makasiguro na ang mga mamumuno rito ay totoong makatarungan at tapat sa serbisyo upang hindi maulit ang krimen noon. Mabuti munang isaayos ang mga patakaran para sa programang ito upang masiguro ang kaligtasan ng mga kabataan.

Gumising tayo mga kababayan ko. Oo nga’t kabutihan ang tunguhin nito para sa ating lahat subalit hindi pa ito ang tamang panahon para rito. Hangga’t hindi maayos ang sistema, hindi rin maaayos ang problema. Kung totoong nais ng pamahalaan na maturuan ng disiplina ang kabataan, kailangan munang magsimula ang pagbabago sa kanila.

Paniguradong magiging daan lamang ang programang ito upang matutulan ang kalayaan ng mga magaaral at isantabi ang kanilang karapatan. Sa ngayon, ang pagbabalik ng ROTC ay magmimistulang kadenang nakapulupot sa katawan ng kabataan.

nahuhuli sa klase ng husto, ay magiging maingat na sila sa oras at papasok na nang maaga. Ito ay magandang resulta ng programa sapagkat ang ganitong pag-uugali ay madadala hanggang pag-alis ng paaralan at pati na rin sa trabaho.

Pero sa lahat naman ng mga polisiya ay nagkakaroon ng problema. Ang programa para sa mga nahuhuli sa klase ay isa na rito. Ang nakikita ng karamihan na problema rito ay sa pamamalakad. Minsan ay hindi nabibigyan ng konsiderasyon ang mga estudyanteng nahuhuli sa kadahilanang may nangyaring hindi inaasahan. Hindi maiiwasan na sa pagpasok sa sa klase ay may nangyayaring biglaan siyang sadyang nagpapatagal sa oras ng biyahe.

Ang mga ganitong programa rin dapat ay naisasagawa sa lahat ng oras sa loob ng paaralan.

Ang pagmomonitor sa mga late ay dapat araw -araw nababantayan ngunit may mga araw na hindi ito nagagawa. Dahil dito, minsan ay nahihikayat ang mga estudyante magpalagay na maaari silang magpahuli sa pagpasok dahil maaari namang walang nagbabantay.

Nawawala ang pagiging consistent ng programa kaya hindi buong-buo ang epekto ng programa.

Halos lahat ng estudyante ay nagkaroon na ng karanasang mahuli sa klase. Nasa sa atin na lamang kung uugaliin natin ito o maaga pa lang ay babaguhin at aayusin natin ang ating sarili. Ang mga programang pinapatakbo ng administrasyon ay para na lamang tulungan at gabayan tayo sa sarili nating pagbabago. Ang pagbabago rin na ito ay para naman sa atin dahil ang disipilina ay madadala sa kabuuan ng iyong buhay.

PAGSIBOL

Angelika del Carmen Alexie Balaquiao Patnugot sa Lathalain John David Avellaneda Jaziel Hope Bautista Patnugot sa Agham Eugene R. Regaya Bryan Cruzado Patnugot sa Isports Isaac Jedd L. Abrenica Christian Deron Dizon Patnugot sa Pag-uulo’t Pagwawasto Rafael D. Garcia Michelle M. Majestad Patnugot sa Paglalarawang Tudling Justine Rose D. Garcia Bernadine Leigh Gagarin Tagakuha ng Larawan Mellanie Lei Lubitania Isaac Jedd Abrenica Rafael D. Garcia Layout Artist Mga Kontributor Janine Lagbawan Sameera Awis Lindsay Casiano Raiza Caballero Micaela Salili Gabriel Gali Hannah B. Paldo Angelica Maderse Charles Rillamas Gianna Handayan Gospel Azul Gng. Evangeline S. Gagarin Gurong Tagapayo Florian Ruiz, Ph.D Puno, Kagawaran ng Filipino Eladio H. Escolano, Ed.D Punongguro

Pagkain Sa Araw-Araw

“Sa inyong pagtitiis ay matatamo ninyo ang buhay na walang hanggan.”

Lucas 21:5

E D I T O R YA L RESPONSABLE

Musmos sa kandungan

Allen C. Reambillo Nananawagan ang Population and Growth Commission (PAGCOM) na gawing national emergency ang teenage pregnancy matapos magkaroon ng 1.2 milyong kabataan ang nanganganak kada taon, na karamihan ay nasa mababang sektor ng lipunan at wala pang mister. Nakababahala mga kachika.

Ang teenage pregnancy ay sanhi ng maagang pagsagot sa kapusukan ng wala pa sa tamang edad at hindi pa handa sa lahat ng aspeto.

Paano naman kasi Juan at Maria, magtapos muna ng pag-aaral, huwag munang gumawa ng bawal.

Maaari umano kasi itong maging sanhi ng pagbaba ng estado ng ating ekonomiya. Dapat na talagang paigtingin ang programa para sa family planning at birth control lalo na sa mga kababayan nating mahihirap.

Ang maagang pakikipagrelasyon ay isa sa nakikitang

Kaayusan sa kalinisan, tagumpay?

Charles Rillamas Nitong nakaraang Setyembre, nagkaroon ng pagbabago sa kantina ng Ramon Magsaysay (Cubao) High School. Ang mga nagbebenta ng mga inumin ay gumagamit na ng paper cups at ang mga nagbebenta naman ng ulam at kanin ay nagbibigay ng gloves sa halip na plastik na kutsara at tinidor. Ito ay dahil sa memorandum no.84 ng Department of Education na nagbabawal sa paggamit ng mga single-use plastic sa loob ng mga pribado at pampublikong paaralan. Nakagagalak na makitang sumusunod ang paaralan sa pinatupad ng DepEd. Ayon sa pag-aaral, nangunguna ang mga produktong plastik na isang gamitan lamang tulad ng plastik na kubyertos, doy packs, straw, at iba pa sa kabuuan ng mga basurang dahilan ng pagkasira ng ating kalikasan.

Ang Lungsod ng Quezon ay isa sa mga nangunguna sa mga kontribyutor ng ganitong uri ng plastik.

Ang memorandum ng DepEd ay isa sa mga solusyon sa pagbawas sa bolyum ng single-use plastic at talagang nakatutuwa na ang Ramon Magsaysay Cubao ay ipinapatupad ito sa kanilang kantina. Makikita talaga natin na nakikiisa ang paaralan sa pagsugpo ng patuloy na lumalalang isyu sa pagkontrol ng basura.

Dala rin ng pagbabagong ito, ay ang hikayat sa mga estudyante na magdala ng sariling

BOSES

ng Masa

Anong masasabi mo sa Senior High School uniform?

mga kubyertos o kaya naman ay magbaon na mismo ng kanilang pagkain imbes na bumili pa sa kantina. Ang mga estudyante ay nagiging parte ng solusyon dahil nasasanay nila ang sarili na umiwas sa single-use na mga kutsara at tinidor at magbaon na lamang ng sariling kubyertos.

Ang iba naman ay nagbabaon na lamang mismo ng kanin at at ulam na nakatutulong rin sa mga abata na maging matipid.

Itong mga nagiging kagawian ng mga estudyante sa pagkain ay maaari nilang madala hanggang paglabas sa paaralan.

Ang pagpapatupad ng isang ordinansa ay may dalang malaking pagbabago sa isang institusyon kung kaya’t mayroong tsansa ng hindi isandaang porsyentong tagumpay sa kung anumang pinatupad. Ito ay maoobserbahan sa pagpapatupad ng memorandum sa Ramon Magsaysay Cubao. Sa pagbebenta ng kanin at ulam ay kadalasang nilalagay ito sa paper plate at plastik na kubyertos pero dahil sa memorandum ay pinalitan nila ang plastik na kubyertos ng guwantes. Ngunit, ang guwantes na ipinapamigay ay gawa rin sa plastic na magagamit lamang ng isang kainan. Maganda ang inisyatibo ng pagpapalit ng gamit sa pagkain ngunit nadali lang sa materyales ng ipinalit. Kumbaga, pinalit sa plastik ay plastik rin.

Ang DepEd memorandum na ito ay napirmahan noong Hunyo 28 at naimplementa ang kabuuan noong Agosto 1, 2019.

Kaya Agosto ang kabuuang implementasyon ng memorandum ay para makapaghanda ang mga paaralan sa pagbabagong kanilang gagawin. Ang pagbabagong ito ay kaagad naobserbahan sa loob ng ating kantina at ng paaralan noong buwan ng Setyembre.

Huli ng isang buwan bago nakita ang pagbabago sa paaralan. Maaaring nahuli ang pagpapatupad nito sa paaralan dahil sa hirap ng pagpaplano o di naman kaya ay may iba pang nireresolba ang paaralan sa oras ng binigay na palugit na dalawang buwan. Nahuli man ang pagbabagong ito sa paaralan, ay nakatutuwa pa rin dahil naisakatuparan pa rin ang memorandum.

Ang pagkontrol sa basura ay isa sa mga pangmalawakang isyung kinakaharap ng iba’t ibang nasyon. Makikita natin na umiisip ng mga paraan ang mga administrasyon para magawan ng solusyon ang problemang ito.

Hindi man agad agad na mabuo ang solusyong ito, ay nakagagalak na malamang nagbibigay ng effort ang iba’t ibang sektor ng bansa para makatulong. Isa ang memorandum ng DepEd sa single-use plastic sa mga hakbang patungo sa susi ng pagkontrol sa basura ng mga lungsod at ng bansa.

Okay lang kasi kakaiba ito kung ihahambing sa uniform ng ibang paaralan.

-Jeng

Hindi ako pabor dahil mainit ang tela at medyo dumihin tignan.

- Uge

sanhi ng teenage pregnancy, ngunit wala namang mali sa pag-ibig, dapat lang na mabantayan ng mga magulang at nakatatanda ang mga umiibig nang maaga at iparamdam sa kanila ang tiwala sa isa’t isa. Kayo naman Juan at Maria, dapat lang na mag-aral kayong maigi nang sa gayon ay maging makabuluhan na ang kabanata ng buhay. Tumulong muna na mapaunlad ang bayan, bago gumawa ng pamilya.

Bilang isang kabataan ay punong-puno ng hamon at sa mga hamong ito’y malalaman mo kung ano ang tama at mali.

Maraming tao ang umaasa sa’yo kabilang na ang pamilya mo at ang bayan. Sabi nga ng ating pambansang bayani, ang kabataan ang pag-asa ng bayan. Pumili ka ng karelasyon mong tutulungan kang maging isang pag-asa ng bayan at huwag yung yayayain kang gumawa ng panibagong

KATARUNGAN

Ang Sweldo ni Titser

Allen C. Reambillo Nararamdaman mo ba ang pagpupursigi ng isang taong, isinasakripisyo ang sarili para sa bayan?

Ang tinutukoy ko ay hindi si mamang pulis, si doktora, si enhinyero at lalong hindi si pangulo, walang iba kung hindi ang naghubog sa kanila upang maging ganap na propesyunal, ang tinutukoy ko ay si titser.

Si titser na araw-araw may Daily Lesson Log (DLL), bawal mahuli sa time-in dahil mababawasan ang sahod, kahit na may sakit ay pilit pa rin pumapasok at nagtuturo sa mahigit 50 estudyante. Kakaiba si titser, kahit kakarampot at binabarat ang sahod nila ay patuloy pa rin na maturuan ka. Saan kaya siya kumukuha ng panggastos ng mga materyales sa pagtuturo at tibay ng loob para magturo? Hindi para sa kaniyang sarili, kung hindi para sa iyo at para sa bayan.

Kumusta na kaya ang estado ng pamilya ni titser? Ayon sa IBON Foundation, kailangan ng bawat pamilyang pilipino ang

30,000 piso upang masustentuhan ang pangangailangan ng buong pamilya. Si Teacher 1 na sumasahod ng 20, 745 lang ay kawawa naman mga suki.

Noong panahon ng kampanya ni Pangulong Rodrigo Duterte ay nabanggit niya na lahat ng empleyado ng gobyerno ay magkakaroon ng dagdag sahod. Naunang napataas ang sahod ng ating sandatahang lakas, kailan kaya si titser?

Matapos ang pagdiriwang ng World’s Teacher’s Day, nagpahayag si Pangulong Duterte na magkakaroon sila ng pagpupulong ni Department of Education (DepEd) Secretary Leonor Briones, kasama ng ilang mga guro, tungkol sa pagtataas ng sahod ni titser. Sa kabila ng P31 Billion na badyet para sa sahod ng mga manggagawa sa gobyerno sa susunod na taon, ay gagawa raw ng paraan si Pangulong Duterte para maitaas ang sahod ng mga titser. Ano kayang nangyari sa nasabing pagpupulong? Abangan.

Liham sa Patnugot

Nais kong ipabatid ang aking pagkadismaya sa sistema ng pagdidisiplina ng paaralan sa ilang mga estudyante ng Ramon Magsaysay (Cubao) High School. Una na rito ang lantarang pag-cutting classes ng ilang mag-aaral. Karamihan ay tumatambay sa canteen o kaya naman sa likod ng mga building.

Pagdating naman sa kalinisan, kung titingnan naman ang paligid ng mga silid-aralan ay makikita ang kawalan ng disiplina.

Tuwing may program o assembly naman ay maraming estudyante ang nambabastos sa mga SSG/CIC members at kung minsan pa’y sa mga guro. Nawa’y matulungan po ng paaralan ang mga mag-aaral na ituwid ang kanilang mga maling gawi. Nang sa gayon ay matuto silang irespeto ang paaralan, kanilang kapwa at mapabuti ang kanilang sarili.

Ang style kasi ng uniform ay nakatataba sa tulad kong malusog.

- Jaja

MS

ANG TANGLAW

Hunyo-Nobyembre 2019

5

E D I T O R YA L baluktot naman ang pag-uugali. Karamihan sa mga mag-aaral ngayon ay subsob sa pag-aaral ng siyensya, matematika at marami pang iba. Tama ba namang hindi kasama ang GMRC sa kanilang pinag-aaralan? Dapat lang na balanse ang kaalaman academics man o proper behavior. Karamihan pa naman sa mga nasa high school ay nakakalimutan nang gamitin ang salitang “ po” at “opo” bilang paggalang sa nakatatanda. Kapag ang GMRC ay binalik sa High School, mas matutukan ang paglinang sa kaisipan at tamang pag-uugali ng mga bata. Maaaring malimitahan

GMRC sa Highschool, Ibalik!

W

ala nang kinatatakutan at walang pinakikinggan.

Nakakalungkot mang sabihin, ngunit ganyan na ang asta ngayon ng “Millennials” at maging ng “Filennials” o mga Feeling Millenials. Kasabay ng paglipas ng panahon ay ang pagbabago sa isip at pananaw ng mga bata.

Nagsisimula ang pagdidisiplina sa tahanan, unang nahubog ang kanilang pag-uugali.

Habang nasa eskwela ay patuloy ang paggabay ng mga

SIPAG AT TIYAGA

ang usapin tungU musbong kol sa pagtatanggal ng mga

takdang-aralin ng mga mag-aaral sa elemetarya at sekondarya, kamakailan lamang. Ang nasabing polisiya ay inihain ni House Deputy Speaker Evelina Escudero, kung saan nakasaad sa House Bill No. 388 na pagmumultahin ng 50,000 piso ang mga guro na lalabag at maaaring makulong ng hanggang dalawang taon.

Ang takdang-aralin ay nagbibigay ng paunang kaala-

Micaella Salili guro sa mga mag-aaral patungkol sa pagpapakatao. Good Manners and Right Conduct (GMRC) ang asignaturang tumatalakay at tumutulong sa pagpapaunlad ng pag-uugali mga mag-aaral. Kung kaya’t ang pag-alis ng GMRC sa Curriculum ng High School ay hindi kailanman magiging tama.

Walang saysay ang talino at galing ng isang bata sa Academics kung hindi siya namulat sa tamang pag-uugali at pakikipagkapwa.Aanhin mo ba naman ang utak o grado na kasing taas ng langit kung baluktot naman ang

man para sa tatalakayin kinabukasan at pagpapatuloy ng nasimulang gawain sa paaralan. Bilang isang mag-aaral, bahagi ng buhay mag-aaral ang paggawa ng takdang-aralin, kaya’t dapat na ito ay panatilihin sapagkat malaking kawalan ito sa atin.

Kung aalisin ay maaari itong magdulot ng katamaran sa mga mag-aaral at mabawasan ang hilig sa gawaing pag-akademiko.

Ngunit, nakalulungkot na ang mismong Department of Educa-

Ubos-oras na Ensayo

John Gabriel M. Gali unes hang- mag-aaral, kaya’t gusto nilang gang Saba- linangin ang bata sa pagtatangdo at kung min- hal. Kailangan din ng ating bansa ang mga tinatawag na laging nasa labas upang mag- “skilled workers” kaya’t tama laensayo. Mag-ensayo para sa mga mang ang kurikulum na ito para pinagagawa ng mga guro na mag- sa mga estudyanteng tulad ko. papalutang sa ating mga talento.

Sa pagiging estudyante Sayaw, kanta, dula, saba- ko dito sa Monsay ay natutuyang pagbigkas, kay sarap itanghal han ko ang kahalagahan ng pagsa entablado ng may lakas. Hindi aaral. Kahit na minsa’y maraming sayang ang pagod at oras kapag nagrereklamo dahil akala nila’y nakakuha ka ng mataas na gra- hindi magagamit naten ngayon do. Ayon sa DepEd, layon nilang lalo na sa Math. Mahalaga ang paunlarin ang “skills’ ng isang Math sa atin ‘pagkat matututo

L

S

PETSA DE PELIGRO

a hinahaba-haba ng daan, makakarating ba ng tamang oras sa paroroonan? Kapag sumapit na ang “rush hour”, kailangan mong magbaon ng pasensya, tubig at kaunting pagkain.

Ngunit para sigurado, magbaon ka na rin ng kagamitan pantulog dahil sa sobrang tagal umusad ng sinasakyan mo ay tiyak kong makakatulog ka. Palagi na lang bang ganito at wala ng solusyon? TRAPIK, wala umanong krisis sabi ng

mabawasan ang pagmumura, kawalan ng respeto sa nakatatanda at pagiging bastos ng mga kabataan.

Matututo silang disiplinahin ang sarili at maiwasang gumawa ng masama.Kung lubos na maliliwanagan ang mga mag-aaral sa tamang asal at pagpapahalaga, maasahan ang kapayapaan sa loob at labas ng paaralan. Ang kabastusan,pagsisinungaling,pandara ya,pambu-bully at iba pang panlalamang sa kapwa ay dapat sugpuin. Hindi dapat kinukonsinte ang mga maling gawi ng mga bata.

Ang magiging marka ng isang bata sa GMRC ay senyales sa mga magulang kung ang mga anak nila ay nangangailangan ba ng mas

DISIPLINA

matinding atensyon at paggabay.

Hindi natatapos sa elementarya ang pag-aaral ng GMRC. Nararapat itong ibalik sa high school dahil mas mataas na kalidad ng eduskasyon ang kailangan ng lipunan para umunlad.Ibalik natin ang GMRC sapagkat ang pagkakaroon ng tamang asal at pagpapahalaga ay trabaho nating lahat.

Ang talino ay hindi batayan ng tunay na kahusayan.Hindi kailanman madadaig ng anumang medalya ang mag-aaral na may busilak na puso.Maaaring ang mga leksyon mula sa aklat ay ating malimutan kalaunan ngunit ang mga magagandang asal ay habang buhay nating madadala.

Takdang-Aralin, Dapat nga bang Tanggalin? tion (DepEd) Secretary Leonor Briones ay sinegundahan ang nasabing polisiya. Ito’y dahil umano sa kakulangan ng mga bata ng kalidad na oras sa kanilang pamilya.

Kapag naipatupad ito sa bansa, magkakaroon na ang mga bata ng kalidad na oras ng pamilya at matuto ng ibang gawain na hindi itinuturo sa paaralan.

Ang nasabing polisiya ay naka-

Allen C. Reambillo base mula sa bansang France at Germany na hindi talaga nagbibigay ng mga takdang-aralin sa mga bata na naging resulta umano ng pagiging mahusay nila sa paggamit at pagkatuto ng makabagong teknolohiya.

Ang polisiyang ito ay dulot ng globalisasyon, ngunit ito ay hindi para sa lahat at hindi dapat palagiang maka-

tayong sagutan ang ating problema ng paunti-unti dahil hindi naman lahat ng problema ay nabibigyan ng solusyon agad.

Pagiging lider at tagasunod, makukuha mo rin ito sa pag-eensayo bilang isang grupo.

May tumatayong lider para sundin, mag-utos ng mga gagawin at tumanggap ng suhestiyon mula sa kaniyang miyembro. Matututo ka ring maging sistematiko at maging organisado lalo na sa oras. Paniguradong makikita mo ang kahalagahan ng oras sa pamamagitan ng pagbabadyet ng panahon sa bawat gawain. Hindi lamang oras , ang pera rin ay isa pa sa matu

tutunan mong i-badyet. Makikita mo ang kahalagahan ng pera at kung paano mo ito dapat gamitin.

Tawanan, iyakan, sapakan, away at pagpapatawad, ilang mga ganap kapag kayo’y sama-sama na nagsasanay. Mas nagiging malapit kayo ng iyong mga kaibigan at nagkakaroon ng tinatawag na “bonding time”. Minsan naman ay nagtatanghal laban sa ibang mga grupo o klase, sa mga ganitong pangyayari ay nagkakaroon ng sportmanship ang bawat isa.

Maraming bata ang nagrereklamo dahil wala na silang pahinga, sige, aaminin ko na isa ako sa kanila. Alam na-

sabay sa pagbabago ang sino man dahil hindi sa lahat ng aspeto ay magkapareho tayo.

Kaugnay nito, kung ang tao ay hindi marunong sa pagtatakda ng oras, tiyak na mawawalan talaga ng oras sa ibang mga bagay na pinahahalagahan at ginagawang prayoridad.

ORAS MO, HAWAK MO

tin na “Family day” ang Linggo pero nagiging study day ito para sa mga mag-aaral na tulad ko dahil sunod-sunod ang mga araw na nakatakdang magsanay.

Ngunit sa ibang banda, isipin natin na matututo tayong maging disipinado at orasan ang atingsarili sa mga bagay-bagay.

Sa aking mahal na kamag-aral, para naman ito sa ating ikabubuti, kahit minsan ay sumosobra na. Sinasabi nga nito, “practice makes perfect” kaya’t dapat lamang na mag-ensayo tayo palagi. Ito ay para sa ating ikauunlad at sa kinabukasan, tayo na lang ay mapapaisip at magpapasalamat.

Tamang Oras sa Patutunguhan

Tagapagsalita ng Malacañan na si Attorney Salvador Panelo matapos niyang tanggapin ang hamon sa kaniya na magcommute pagpasok sa Malacanan Palace. Siya ay umabot ng halos apat na oras ang byahe, na ginawan pa ng “special coverage” ng media. Sana lahat.

Binanggit naman ni Senator Christopher Bong Go na tanging si Superman na lamang ang makasasagot sa ating problema sa trapiko. Sino kaya ang

tinutukoy niyang Superman.

Inip na inip na si Junior at huli na maghahanda pa sana para sa klase ay nagmake up na lang sa gitna ng daan. Sa halip na nagluluto na si Aling Tindera, ay namamalengke pa lamang.

Mapapaisip ka na lang kung may naaksidente ba o may nasirang stop light sa crossing.

Kapag hindi ito nalunasan, malaki ang posibilidad na maging

Allen C. Reambillo pasyente na lang lahat ng naiipit sa trapik dahil sa pagiging dehydrated, dulot ng init ng panahon.

Kung ikaw ba ay yayayain kong sumama sa aking byahe, sasamahan mo ba ako? Buti na lang natural na ang pagiging matiisin ng mga pinoy. Umaasa pa rin kami na sana’y magkaroon ng solusyon dito, lalo na’t

magp ap asko.

Paano na lang si ninang kapag bumili ng regalo?

Hanggang kailan babaluktot sa maikling kumot si Juan? Malulutas pa kaya ang problemang ilang taon na nating kinakaharap at pinapasan?

KARAPATANG IPINAGLABAN

Sa kabilang banda, may mga organisasyon at batas na nangangalaga sa kanila tulad ng lamang na usap usapang SOGIE Bill.

Kung tutuusin, ano nga ba ang dapat nating panigan? Unawain o Bitinin?

Samakatuwid, kung ating iisipin ay madami nang batas ang ang pumuprotekta sa kanila. Madami ng mga panukala ang nangangalaga sa kani kanilang karapatan. Hindi pa ba sapat ang mga iyon? Sobra so

bra na kanilang natatanggap na pag kilala sa isang lipunan. Hinahayaan silang lumag-pas sa mga nakaugalian ng isang Pilipino. Hindi ba’t masyado ng abuso kung pati ang sarili nilang palikuran ay poproblemahin?

Isaisip natin na ang ating bansa ay madami ng kinakaharap na problema, nandyan ang kaliwa’t kanang krimen, ang utang at ang problema sa “ corruption “. Sa aking palagay sapat na ang pagkilala sa kanila bilang sila, bilang

isang bagong miyembro ng ating lipunan. Kung maaari sana ay palawakin ang ating isipan tignan at unawain ang kinakaharap ng ating bansa bago mag salita.

Hindi rin naman masamang ipaglaban ang sa tingin nating tama, hindi masama na mamalimos ng pagkilala at hilingin ang respeto ngunit ang lahat ng ito’y may pinaghuhugutan.

Sa ngayon, isipin muna natin ang para sa ikabubuti ng lahat, bago ang sariling kagustuhan.

tapos M aumusbong

balita tungkol sa pambabastos di umano sa isang Gay dito lamang sa Lungsod Quezon.

Maraming nagalit at nag pro-

6 ANG TANGLAW Hunyo-Nobyembre 2019

Hannah B Paldo testa para sa kanilang hinihinging karapatan at pag tanggap bilang isang bagong komunidad.

Ipinanukala rin ni Pangulong Rodrigo Duterte ang bagong batas na magpapakita ng karapatang ipinaglalaban ng LGBT. Madami ang umalma dahil labis labis na daw ang karapatang tinatamo ng mga Pilipinong parte ng LGBT community.

BAHAGHARI

L AT H A L A I N Kuha ni Justine Garcia

Magturo Ay 'Di Biro Angelika del Carmen

Tandang – tanda ko pa ang paboritong itanong ng aking mga guro noong ako’y nasa elementarya pa lamang.

Ang tanong na: Ano ang gusto mong maging sa paglaki mo at bakit?

O, di ba napakasimpleng tanong pero gugugulin na ng mga mag-aaral ang kanilang buong oras sa pagbuo ng komposisyon tungkol dito. Kung minsan pa nga ay takdang -aralin na dahil sa hindi matapos-tapos ang komposisyong ginagawa sa klase.

“Paglaki ko ay gusto kong maging isang tanyag na guro. Gusto ko maging isang guro para matulungan ko ang mga kabataang maabot ang kanilang mga pangarap at para matulungan ko

rin ang mga mahihirap na bata na makapag-aral at matutong bumasa at sumulat.“ Pambungad na pangungusap pa lamang yan.

Ang mga susunod pang mga paliwanag ay kung paano mo maabot ang pangarap mo at kung ano ang kasalukuyan mong ginagawa para maabot ito. Pipigain mo talaga ang utak mong magsulat dahil kailangang umabot ka ng isangdaan at limampung salita at hindi bababa sa tatlong talata.

Noon, akala ko ay sinusulat ko lamang iyon dahil sa tingin ko iyon ang pinakamagandang isulat para naman maramdaman ng aking guro na marami palang humahanga sa kanyang napiling propesyon. Ngunit, hindi ko alam

kung talaga nga bang sinubok ng tadhana ang aking mga salitang sinulat sa komposisyong iyon. Dahil paglipas ng mahigit labinlimang taon buhat ng isulat ko ang aking huling komposisyon tungkol sa tanong na iyon ay heto ako at nakatayo sa harap ng maraming mag-aaral at nagtuturo!

Oo, tama ka, isa na akong guro ngayon. Siguro nga talagang sinubok ang aking katapatan sa aking sulating pangwakas.

Subalit kagaya ng pagtitiis ko upang buuin ang aking sulatin ay ganoon din ang aking pinagdaanan upang masungkit ang aking diploma sa pagiging guro. Maraming pagbubura ang aking ginawa sa aking buhay. Maraming pag-aalinlangan kung anong

tamang bantas ang dapat na gamitin sa bawat landas tinatahak. Maraming beses rin akong napagod at muntik nang sumuko sa pagitan ng bawat talata ng aking buhay. Subalit nagpatuloy ako. Ipinagpatuloy ko kahit na minsan ay nawawalan na ng tinta ang aking ipinaglalaban. Inisip ko na kahit na anong mangyari ay dapat kong tuldukan ang aking sinimulan. Hindi kuwit, hindi tuldok – kuwit, at lalong hindi tandang pananong ang wakas.

Kinakailangan ay TULDOK! At natupad nga naman, naging guro ako. Akala ko puwede ko nang tuldukan, hindi pa pala. Akala ko tapos na dahil hanggang dito lang naman ang aking sulating pangwakas, hindi pala. Magsisimula pala ang

panibagong yugto ng pagsusulat. Mas mahaba,masalimuot na pagbuo. Hindi na talata ang hinihingi sa pagkakataong ito, kundi mga kabanata na at maraming tauhan na ang pumapasok sa bawat eksena.

Pero ito ang aking simula. Simula sa paghubog ng pangarap ng iba, simula ng pagbibigay ng gabay sa mga bata.

Pasensya, katapangan at tiwala sa sarili ang kailangan, upang maging isang ilaw sa kabataan. Sa pamamagitan ng libro, pisara, at pluma, ako’y magbibigay ng kaalaman sa kanila.

Magturo nga’y hindi biro. Hindi biro ang aking gagawin, ngunit lalakasan ang loob upang matupad ang aking mithiin ng buo ang puso at matatag ang loob.

Paglalakbay ng Isang Kabalyero John David Avellaneda Dala-dala ang isang espadang nagsisilbing karunungan sa giyera, armado ng mga makikinang na metal na simbolo ng matitibay na dedikasyon at nag-iinit na pag-asa, isang guro ang pumasok sa loob ng paaralang maaaring ihalintulad sa isang kastilyong nagliwanag at nabuo, dala ang mga karangalang naiambag ng isang kabaleryo sa loob ng apat na kabanata ng kanyang kwento.

Unang Kabanata: Pagkilala Nagsimula ang lahat nang siya’y aking naging guro sa kalagitnaan ng taong panuruan noong ako’y nasa ikasiyam na baitang pa lamang. Bakas pa sa kaniyang mga mata ang mga karanasang nahubog mula sa kolehiyo na siyang dadalhin sa patuloy na paglalakbay bilang isang alagad ng agham at pananaliksik.

Hindi man naging mahaba ang

pagsasama sa nasabing taon, siya’y naging inspirasyon sa akin na ang edad ay hindi kailanman magiging basehan sa kakayahan at abilidad ng isang tao sa ilalim ng kanyang napiling propesyon.

Ikalawang Kabanata: Paghahanda sa Giyera Sa bahaging ito’y unti-unti naming siyang nakilala. Sa hindi inaasahang pagkakataon, siya’y aming muling naging kaagapay at tagapagturo sa larangan ng pananaliksik. Tumibay ang pagsasamahan, naging isang matalik na kaibigan. Katukayo sa mga aktibidad sa loob, maging sa labas ng paaralan.

Inakalang isang mahigpit na kabalyero. Ngunit ang kanyang istriktong pag- uugali ang isa sa mga dahilan ng aming pagkatuto. Hindi lamang sa akademiko ngunit sa mga wastong asal na magbibigay liwanag sa buhay ng isang tao.

Sa mga patimpalak ay laging nasa tabi ko. Nagbibigay ng payo, kaagapay sa pagpupuyat bilang isang kritiko. Sa mga kompetisyon, manalo o matalo, buo ang kanyang pagiging suporta.

Ikatlong Kabanata: Paglaban, Pagkatalo, Pagbangon Ngayo’y nasa kalagitnaan ng giyera. Lahat ipaglalaban, buong puso at lakas ang dala ng sandatahan. Sa pagkakataong ito’y nakilala nang lubusan, kataka-takang mas naging matibay ang pagsasamahan.

Napakaraming karanasan ang naidala. Sa larangan ng agham at pananaliksik, naitayo ang natatanging bandera.

Ikaapat na Kabanata: Huling Takbo para sa Tagumpay Sa pagkakataong ito, siya ngayon ang aming gurong tagapayo. Mas mabigat na responsibilidad, mas maraming trabaho.

Sa gitna ng digmaan, sapat na ang apat na kananatiling nagawa ang banata.

Isang salita tungkulin at nabubuhay ang maibibigkasin upang lumaban.

Kaalinsa- para sa aking guro bay ng pagsisikap upang mai- na mananatili hanggang angat ang lebel ng pinag-aralan. wakas.

Isa siyang katangi-tanging guro, manlalakbay, kabalyero, at kuyang nagiging inspirasyon sa pagbuo ng aking daan. Masipag, responsable, matibay, may maipagmamalaki, maraming karangalan, ngunit nananatiling nakatapak ang mga paa sa lupa.

Sa susunod na taon ay lilisanin na ang Salamat, isa kang magiting na kastilyo. Isang kabalyero, Sir Rey Caballero, insipirasyon, pagsasamahan at koneksyon kasaysayan at ay hindi magwawakas. tatak ang maiiiwan dito. Sa kabilang Kuha ni Justine Garcia dako ng paglalakbay, mabitbit mo sana ang karanasan at pagkilala sa mga tunay na kahulugan ng buhay propesyunal. Handa ka Hunyo-Nobyembre 2019

ANG TANGLAW

7

L AT H A L A I N Naka-seldang Pangarap Hannah B. Paldo at Gianna Handayan

Salamat Mellanie Lei Lubitania

P

Kuha ni Bernadine Leigh

P

anaho’y darating, kung saan pangarap ay mahihimbing. Seldang kinatitirikan, taglay nito ang naaayawan.

Madilim, maalinsangan at nakakatakot. Puno ng lungkot at pighati ng mga hiyaw at pagsusumamo ng mga kabataang naka-kulong. Kinabukasan ng bawat isa’y naka sampid, sa ugat ng pag-asang hindi ganid.

Bilang isang mag-aaral ay ‘di maiiiwasang mapagod at maging malungkot. Mga sunodsunod na gawain na hindi mo malaman kung alin ang uunahin. Kinakalaban ng mga responsibilidad ang katawan ng isang mag-aaral hindi lang sa eskwelahan pati na rin sa tahanan. Utos ni nanay dapat sundin, galling sa praktis sa paaralan, sermon pa rin. Gabi umuuwi, gigising nang maaga. Kailan pa kakain? Kahit huwag na.

Awa sa sarili ang nararamdaman. Gustong kong magpahinga subalit walang ma-

MATALIK NA KAAWAY ni Mellanie Lei Lubitania

D

ing!

Ding!

Ding!

Sunod-sunod na ang pagtawag niya sa akin, hindi kaya siya nagsasawa o napapagod?

Minu-minuto na lang akong kukulitin ng kaibigan ko. Pero heto naman ako, madaling-madali pa rin sa pagsagot dahil hindi ko rin siya kayang lubayan. Hay naku!

Ding!

Ding!

Ding!

Kahit sa loob ng klase, wala siyang pakialam kung siya’y tutunog, tatawag at ako’y guguluhin. Laging tinatawag ang aking pangalan at sinasabing, “Sagutin mo naman ako, dali na.” Umaatake na naman ang pagpapapansin, nakakainis. Ngunit alam ko naman na kahit anong mangyari, siya pa rin ay kukunin at sasagutin.

8

ANG TANGLAW

Hunyo-Nobyembre 2019

puntahan. Buhay na puno ng dilim, ilaw ng kalayaan ay hindi maaatim. Dugo’t pawis ang inialay para sa kagustuhan, ngunit hindi pinahalagahan. Kabataang walang patutunguhan, tila naka-kulong ang kinabukasan.

Tinanggalan ng kasiyahan at karapatan para sa pangarap na ipinaglalaban. Tiniis ang lahat ng sakit, inialay ang sarili, luha ang ipinalit sa mga ngiti ng kanilang labi. Pag susumamong naririnig, naging bingi sa pagngawa at pighati. Sa tuwing hihingi ng tulong, tawa lang ang naririnig. Tama, kamatayan ang kasagutan.

Ngunit ikaw kabataan ay huwag papadaig. Ito’y isang kabanata na lilipas. Ito’y pagsubok na kakayaning lagpasan, hinding-hindi uurungan.

Binawi man ang lahat ngunit pakatandaan na ito’y may kapalit. Pangarap ma’y nakakulong sa seldang madilim ngunit hindi ito ang katapusan.

DING! DING! DING!!!!!

Mas malakas at tila bayolente ang kaniyang pagtawag.

Hindi lang minu-minuto ang kundi segu-segundo ang kanyang pambubulabog sa akin. Hindi ko na napigilan. Ako’y napilitan na siya’y patahimikin. Saka ko na siya haharapin, sarili ko muna’y pakakalmahin. Sa susunod na lang kapag tapos na ang gawain.

Ding.

Madalang na ang pagtawag niya. Nabawasan na ang kaniyang pangungulit.

Tila naintindihan niya na kailangan muna naming maghiwalay saglit. Hindi yung kailangan na siya’y hawakan hanggang ang aking mga kamay ay mangawit. Minsan nga ay hinahanap hanap ko ang paulit-ulit at walang palya niyang pagtawag sa akin. Nasanay ka na andiyan lamang sa iyong tabi o harapan. Sa ngayon ay ayos na iyon, kaysa ako’y muling mainis at maging kaaway siyang muli.

DING! DING! DING!

Sa Lamat

a n i m u l a . iiwanan. Hay, talaga nga na-

Nagsimula ang pagkagusto ko sa’yo nang makita kita sa silid na may halos trenta katao.

Agaw-pansin, tila iba ka sa kanila.

Hindi ko inakalang ikaw pala ang aking tipo, sa unang araw ay ninais kong mapalapit sa’yo.

Buwan pa lamang ang lumipas ay tila nabibighani na ako. Sinubukan lumayo, bago pa man tuluyang mahulog sa’yo. Ngunit, minalas ako. Patay, tinamaan na yata ako.

Saglit na Kasiglahan.

Unti-unti sa pagkakaibang nabuo ay sumabay ang pag-asang baka pwede ang ikaw at ako. Hindi namamalayang ako’y napalapit na sa’yo nang todo. Ikaw na ang kasama kung saan man mapadayo. Kahit saan, kahit kailan, panay ang kwentuhan at biruan. Ako’y nalilito, ano nga ba ang mayroon tayo? Mali ba ang bigyang kahulugan ang lahat ng ito?

K a s u k d u l a n .

Buwan pa’y muling nagdaan, ako ay iyong napag-

man oo, aba’y mapaglaro ang tadhanang iyan. Ako’y iyong iniwasan at hindi ko alam ang dahilan. Ako ba’y may kasalanan? Sa isang iglap ay tila nawala ang lahat nating pinagsamahan.

Ngunit ika’y nagbalik. Hindi malaman kung ano ang aking gagawin pero hindi ko na naisip dahil sa pananabik.

May naramdaman akong kakaiba, tila ika’y nagbago na.

Nadala ako sa iyong pambobola. Ika’y may iba pala. Tila aking mundo’y gumuho, bakit mo ako binaliwala? Anong kasalanan ko at ganoon kadali mo ako isawalang bahala? Nararapat ba sa akin ang iyong lokohin at gawing tanga?

iyong sinabing, “ Nandito lang ako, hanggang dulo”. Pero ayos na ako, magpapasalamat na lang ako para sa lahat ng alaalang iniwan mo. Pati na rin sa sakit at pait, ngunit hindi ko na ipipilit na humingi pa ng kahit isang saglit. Dahil ang dating nararamdamang pamimilipit sa sakit ay napalitan na ng poot at galit.

W

a

k

a

s

.

Salamat, salamat sa lamat na iniwan mo sa puso ko.

Tatanggapin ko na lamang at makukuntento sa kung anong mayroon sa ikaw at ako.

Marahil, hindi talaga itinadhana na magkaroon ng TAYO. Dito na nagtatapos ang kwentong ito.

K a k a l a s a n .

Siguro nga kung hindi ka nagsawa, kung hindi man napagod sa ating dalawa, at kung hindi mo ako pinagpalit sa kanya, nakagapos pa rin ako sa iyong pekeng pangako’t salita. Patuloy pa rin akong maniniwala sa

Kabanata IV

ni Alexie Vyanceii Balaquiao agsimula sa pagpapakilala at matatapos sa isang pamamaalam.

Umaasang sa paglisan ay mananatili pa rin ang mga alaala sa bawat isa.

UNA. Sa bawat yapak ay labis na kaba ang nadarama. Memoryado ang mga linya na sasabihin sa harapan. Pangalan, gulang, kaarawan, at tirahan. Kung kukulangin ay isasama na rin ang mga gawi, kinahihiligan, at maging ang pangalan ng mga magulang. Ilan lamang ‘yan sa mga ganap sa unang araw, maghahanap ng mga bagong kaibigan na magiging kasama sa bagong pahina ng buhay.

PANGALAWA. Malulusog na eyebags ang bati sa umaga. Nagmimistulang mga empleyado dahil sa kaliwa’t kanan na pagbibigay ng mga gawain. Dito mo maririnig ang mga hinaing, nanghihingi ng palugit sa tuwing hindi kakayanin sa takdang oras ng pagpapasa. Ngunit hindi lamang ‘yan ang madalas na marinig, kung ‘di ang “time management” na nakakarindi. Pero pagkatapos nito ay labis na galak ang madarama, dahil sa wakas ay natapos din ang nakapapagod na mga eksena.

PANGATLO. Habang tumatagal ay mas nakikilala mo ang mga hari at reyna na nasa iyong harapan, may iba’t ibang ugali at pamamaraan. May mabait na paborito ng lahat, may matapang na kinatatakutan ng karamihan at masungit na ayaw ng lahat. Ang bawat isa sa kanila ay ginagalang. Ngunit huwag kang magkaila, paniguradong masaya ka tuwing darating ang araw ng paghuhusga dahil maaari mo nang higitan sa talino ang pinakaayaw mo sa lahat.

PANG-APAT. Isang malaking sana para sa mga nagsumikap. Ilang gabing walang pahinga para sa pinapangarap. Ginagawa ang lahat ng makakaya para sa ikakasaya ng pamilya. Ngunit, huwag mong kalimutan na para sa’yo ang gantimpala. Hindi masama maglibang para sa iyong ikakasaya dahil ilang pahina na lamang ang natitira bago matapos ang kabanata.

Dito tayo natutong tumayo sa sarili nating paa kapag nabigo, nagawa ang mga prayoridad na maaaring magdulot ng mabuti o masama. Sa istoryang binubuo ay may mga kaibigan na magpaparanas ng lungkot at saya. Ngunit sa katupasan ng istorya, magkakaiba na ang pupuntahan at sa tuwina’y baon ang nabuong alaala. Kaya sana’y isulat natin nang masaya ang huling sandali ng kabanata.

N

LIBERAL AT KONSERBATIBO A

“ ng isang bata ay dapat lamang marunong rumespeto,” iyan ang madalas sabihin ng mga nakatatanda.

Ang isang batang katulad ko ay hindi dapat ginagawa ang mga bagay na sa tingin nila ay mali. Ngunit hindi nila napansin na magkaiba ang kinagisnan n gating henerasyon sa kanila.

Kung titignan, ibaiba ang ipinapakita ng bawat henerasyon. Patagal ng patagal ay natututo tayong ibahagi ang ating nararamdaman.

Sumasagot tayo sa naka-

Alexie Vyanceii Balaquiao

tatanda upang ipahayag ang ating pinagdadaanan natin ngayon kumpara noong kanilang kabataan. Kaya hindi rin natin sila masisisi kung sa nila ay tuluyan na tayong nawalan ng galang.

Sa kagadahang asal, nagkakaiba tayo ng opinyon at pananaw dahil sa magkamga hinaing ngunit kaibang kinagisnan ng dalahindi ibig sabihin ay hindi natin wang panig. Ang konserbatibo sila ginagalang. Dito kadalasang ay nasanay sa laging pagsunod nagkakatalo ang mga magulang. sa nakasanayang patakaran haGinagalang natin sila sa paraan bang ang liberal ay natutuong na alam natin ngunit hindi nila mas pahalagahan ang kanilang tayo maintindihan. Maaaring da- sarili sa pamamagitan ng pagpahil sa hindi nila nararanasanang pahayag ng kanilang saloobin.

L AT H A L A I N BEST FRIEND NG PINOY Mellanie Lei Lubitania

PULA, BUGHAW, DILAW Mellanie Lei Lubitania

M

ula sa mga pista at pagdiriwang hanggang sa panahon ng mga pagsubok talagang ipinapakita ng mga Pilipino sa kanilang mga ngiti ang lawak ng kanilang galak. Ganyan mailalarawan ang kultura ng mga Pilipino.

Oo, maaring hindi ganoon karangya at ka-bongga ang mga pagdiriwang ngunit higit naming itong pinaghahandaan.

Gaya na lang ng Flores de Mayo.

Mga makukulay at matitingkad na bulaklak at mga parada ng naggagandahang kalahok.

Pati na rin ang Panagbenga Festival, sayawan sa daan, kantahan at tugtugan.

Pagdating naman sa panahon ng kalamidad hindi pa rin mawawala ang saya ligaya at pananabik sa mga Pilipino.

Makikita mo pa ang ngiti sa kanilang mga labi sa kabila ng kahirapang dinaranas. Tulongtulong, kapit-bisig, bayanihan, makikita mo sa panahon ng pagkarami-raming pagsubok.

Sa lahat ng pagsubok, problema at suliraning kinaharap

ng ating nag-iisang bansa. Tila isang normal na bagay na lang ang pagngiti sa kabila ng mga dinaranas. Tiyak na lahat ng Pilipino ay gagawin ang lahat para bumangon at magbago. Sigurado.

Mga kulay ng watawat.

Pula para sa nag-aalab na kasiyahan ng mga Pilipino. Bughaw para sa walang humpay na pagtutulungan ng mga Pilipino.

Dilaw para sa pagbangon. Babangon tayong muli. Ako ay Pilipino at ipinagmamalaki ko ang bayan ko.

Kuha ni Bernadine Leigh

L

ahat ng tao ay may matalik na kaibigan – kaibigang laging nandyan, iyong maaasahan. Kaibigang hindi ka iiwan, sasamahan ka sa anumang laban. Lahat tayo’y magkaibigan, pero kilala mo ba ang kaibigan mong si Joy? Si Joy, simula pagkabata ay iyong kasama. Sa iyong unang pagtawa, noong unang makita ka ng iyong ama’t ina ay nariyan siya. Tuwing ika’y makikipaglaro sa ibang bata, siya’y nakikita sa pagngiti ng iyong mga mata. At nung ika’y nadapa ngunit dinaan mo lang sa tawa, nandoon siya.

Naalala mo ba si Joy nung una mong patimpalak? Noong araw na iyon ika’y puno ng galak.

At nang mga sumunod pa ay kasama rin siya. Kahit sa mga araw na ika’y natalo, siya ang nagsabi sayo, “Ayos lang iyan dahil marami pang ibang pagkakataon. Ang pagkatalong ito ay magsisilbing aral na iyong dadalhin habambuhay.”

Sa lahat ng gala ng barkada, nandoon din siya. Sa tuwing magkakayayaan ang tropang kumain sa labas, magla-

ro, tumambay man kung saan ay nandiyan siya. Sa tuwing mauubos ang iyong pera at walang natitira ni singkong barya, hindi siya nawala at siya pa ang nagsabing, “Ayos lang iyan, basta lahat tayo masaya.”

Sobrang lakas ng bagyo at ayaw magpaawat ng hangin at ulan, nandoon din si Joy. Habang ang iyong pamilya ay nakikinig ng balita, ito ang sambit niya, “Wag kayong mag-alala. Bagyo lang iyan. Kayang-kaya basta tayo’y sama-sama at mananatiling masaya.”

Pinaniniwalaang ang sigla at saya ng mga Pilipino ay nagmumula sa sikat ng araw na sagana sa bansa. Tayong mga Pilipino, haharapin ang anumang hirap at dusa, kailanman ay hindi mawawalan ng pag-asa. Ang mga Pilipino’y kilala bilang isang masayang masa, simula pagkabata, sa mga pagkatalo, mabutas man ang bulsa, abutin man ng hanggang leeg ang baha, saya at ngiti sa mukha ay hinding-hindi mabubura.

Ngayon, kilala mo na si Joy, ang pinakamatalik na kaibigan ng mga Pinoy.

Mellanie Lei Lubitania indi matatakasan ang kahirapan. Kahirapan na sa pagmulat pa lamang ng aking mga mata’y aking nakagisnan. Ito’y tila isang laban na walang katapusan.

Mga pamilya sa lansangan walang makain walang tirahan, tila kay layo nito sa buhay na makatarungan. Ngunit sa kabila ng lahat ng pinagdaanan, tuloy pa rin ang laban, ‘di susuko kailanman.

Madalas ay iyong makikita ang mga batang nanlilimos sa lansangan, nanghihingi ng barya o makakain para sa kumakalam na tiyan. Minsan sila’y nakasilip sa mga bintana, nakadungaw sa salamin ng mga tindahan at kainan, tinatanaw ang mga taong nanananghalian, napapaisip kung bakit ganito ang kanilang kalagayan.

Ngunit ang mga batang ito, ang mga batang lansangan ay ‘di nagpapadaig sa gutom at pagkalam ng tyan. ‘Di nalilimutan ang maglaro at magtawanan.

Sa ilalim ng tulay, matatagpuan ang mga pamilyang sanay na sanay sa ganyang buhay. Madalas din pinapaalis ng mga bantay tatanungin kung nasaan ang kanilang bahay. Ang mga pamilyang ito’y tila hindi nalulumbay. Sa kabila ng kanilang masaklap na buhay, hindi naging matamlay sa kakahintay para sa pag-asang totoo at tunay.

Ang mga manggagawa lalo na ang mga magsasaka na halos ialay ang kanilang buhay para sa bansa, ngayon ay pagkakaitan pa. Hindi halos mai-

bit.ly/festivalpilipinas837648

bit.ly/festivalpilipina s837648

Kwarto ng Talento Mellanie Lei Lubitania Sa silid na ito, iyong makikita, humigit kumulang isandaang katao. Kaliwa’t kanan ang pasiklaban, kanya – kanyang pagpapakitang – gilas. Lahat hindi magkamayaw sa pagsayaw at paghataw . Pagalingan ng paggiling at pagtumbling. Sa kabilang banda palakasan ng pagkanta, pataasan ng pagbirit. Di papatalo ang mga nagpipinta at gumuguhit, patingkaran ng kulay, mga manunulat at salitang gagamitin sa kani-kanilang katha.

Sa silid na ito, oo mukhang magulo, tila sobrang kalat at parang

walang pagkakabuklod at pagkakaisa. Ngunit sa huli, iisa lang ang kanilang layunin. Hindi man pansin ang kanilang tunguhin.

Magbigay ng karangalan sa grupong kinabibilangan , ano mang talent ang ipamalas. Ang maipagmalaki ng kapwa, dalhin ang ngalan ng pinagmulan, ipagmalaki hindi lang sa bayan kung hindi sa mundo, mapahilaga, timog, silangan at kanluran. At sa oras na madapa at di palarin, babangon at babangon pa rin. Kahit anong unos ay kayang lampasan at basta para sa pinaggalingan

Bakit Sobrang Yaman ni Juan?

H

/fe bit.ly

648

as837

n pilipi stival

sip sa kanila – kanilang dugo’t pawis ay higit pa sa tanso o ginto. Ang pagod at hirap kanilang hindi iniinda. Magtatrabaho’t kakayod para sa sarili at para sa iba dahil kung wala sila, ano ang mangyayari sa atin diba?

Sila na minsan lang maisip ang kanilang kapakanan. Sila nakung tawagin ay mahirap at salat sa buhay, kailanman hindi naisipang sumuko at umatras sa laban. Dahil ang pagpapatalo’y wala sa pagpipilian. Dahil sila’y Pilipino walang inaatrasan , laging lumalaban. Dahil sila’y totoong mayaman, may

Gaya ng silid na ito, puno ng mga taong may iba’t ibang talento, isa ka rin dito dahil kabilang ka sa sambayanang Pilipino, may ibubugang kakayahan kasabay ng kahusayan. Ang silid na ito’y ating bansa, umaapaw ang talento at abilidad ng madla. Kailanman ay hindi naging sapat ang apat na sulok ng silid upang maipamalas ang talento ng bawat isa. Kailanman ay hindi hadlang ang pagkakaiba upang magkaisa at magsaya.

Kailanman ay ipagmalaki ang lahing Pilipino. Ako, ikaw, tayo’y Pilipino. Talentado, tunay at totoo.

buhay na puno ng saya at siglang ‘di napipi gilan at higit pa sa yaman o ari-arian sa kabila ng kahirapan..

https://www.goodnewspilipinas.com/philippinesranks3rdhappiestmostoptimisticintheworld/

ANG TANGLAW

Hunyo-Nobyembre 2019

9

L AT H A L A I N BUWIS BUHAY k a n l u n g a n Evangeline S. Gagarin

Ilalaan ang sa-

riling buhay sa tawag ng hanapbuhay. Isusugal ang kaligtasan para sa ibang tao. Sila, silang may mga hanapbuhay ay magsalba ng buhay tulad ng doktor, pulis, militar, sundalo, bumbero, manghihilot, isama na natin ang albularyo at mantataKuha ni Bernadine Leigh was sa oras ng peligro.

Sa init, apoy at peligro ang ilan sa ating mga kababayang kadalasang hindi mabibigyang-halaga ng ating kapwa. Kung minsan pa nga ay sinisisi ng ilan lalo kung hindi maaagapan ang apoy at matupok ang kanilang tahanan.

Hindi mo ba alam kung gaano katagal, kahirap at kadelikado ang kanilang mga pag-aaral at pagsasanay upang maging ganap na tagapamatay ng sunog? Hindi maaaring mahina ang loob at resistensya ng iyong katawan kung susuong ka sa ganitong hanapbuhay. Sa bawat pag-eensayo, paghahanda ay maaari kang madisgrasya.

Maliban pa sa iyong paghahanda kung paano ang wastong paraan inaalam din nila ang mga pangunahing lunas sa mga paso, sunog at iba pang di inaasahang sakuna kapag rumeresponde na sila sa mga naglalagablab na apoy.

Magbubuwis ng buhay mailigtas lamang ang sinumang nasa loob ng nasusunog na gusali, tahanan o establisiyemento. Paano ang pamilyang naghihintay sa kanilang pag-uwi sa bahay? Bawat sunog sa apoy ay takot at pangamba rin ang nararamdaman ng mga taong nakapaligid sa sitwasyon. Hindi ka dapat magkamali ng kalkula at diskarte kung hindi ay maaaring mas lumala ang sitwasyon. Mabilis na pag-iisip at desisyon, alerto sa ganitong pagkakataon.

Hay, mainit, pawisan, pagod at sugat ang nadarama ngunit walang halaga ito kung buhy ng tao at ilang pinundar ng mga mamamayan ang mailligtas ng ating mapagpala, magiting na mga miyembro ng pamatay-sunog silang mga bumbero.

K akai ba Ka , P i l i p i na Alexie Vyanceii Balaquiao

Maria Clara - kasintahan ni Crisostomo Ibarra sa akda ni Jose Rizal na Noli Me Tangere - madalas na stereotype ng isang “Dalagang Pilipina”

Simula

noon, ang pangalang ito ang madalas na marinig sa tuwing napag-uusapan ang gampanin at karakter ng isang babae sa lipunan.

Sinasabing bilang isang babae ay dapat lamang na marunong sa gawaing-bahay, maaruga at mayumi. Marahil ay dahil sa sila ang inaasahang mangalaga sa tahanan at sa magiging pamilya nito. Ngunit, mapapansin natin ang paonti-onting pagbabago sa katangian ng mga kababaihan sa paglipas ng panahon.

Sa panahon ng Espanyol, ang mga kababaihan ay konserbatibo. Hindi sila hinahayaan na lumuwas ng walang kasama at mahigpit na pinagbabawal ang pagiging malapit ng isang babae at lalaki lalo na at hindi sila magkasintahan.

Hindi rin lahat ng kababaihan ay nakapag-aral dahil mas mas itinuon ito sa mga kalalakihan dahil sila ang inaasahang kakayod para sa kanilang

10 ANG TANGLAW Hunyo-Nobyembre 2019

pamilya habang ang mga babae naman ay nasa bahay lamang. Kung mapapansin, may naiatas na gampanin ang lipunan saA bawat kasarian.

Panahon ng Hapon.

Dito nakaranas ang mga kababaihan ng matinding paghihirap sa kamay ng mga dayuhan. Nilapastangan. Pinaglaruan. Sa saglit na panahon ng kanilang pananakop, ay ganoon din kadaling nasira ang diwa ng bawat Pilipino, lalo na ng mga kababaihan.

At ito rin ang nagmulat sa kanila na lumaban dahil sa paggamit ng comfort women..

Sa panahon ng Amerikano nabigyan ng halaga ang mga karapatan ng kababaihan. Karamihan ay nakapagaral at naging bukas ang lipunan sa kakayanan ng mga babae maliban sa mga nakasanayang gampanin. Kung iisipin, sa mga nanakop ay kahit papaano ay dito naging pantay ang babae at lalaki.

Nagkaroon man ng malalaking pagbabago sa kasalukuyan, ay hindi makakaila na dala pa rin natin ang iba sa mga nayakap nating kultura.

Hindi man tayo maihahalintulad kay Maria Clara pero tayo ay matatawag na isang ganap na Dalagang Pilipina.

Angelika Del Carmen

H

umahampas sa balat ang init ng hangin, matatanaw ang lumalagablab na apoy sa kapaligiran natin, makikita ang mga halaman at punong hindi makaalis sa kanilag kinatatayuan, maawa sa mga hayop na nagyayakapan sa gitna ng kagubatan.

“Paalam, mahal kong tahanan.”, ang sabi ng isang hayop, ang munting nilalang na iyon na lamang ang natitira sa kanyang lahi, wala na siyang takas dahil sa papalapit na apoy. Ilang saglit Ilang saglit pa, siya’y naging abo na.

Isang tribong nanghihingi ng tulong sa sang katauhan na alamin ang na ngyari sa kanila ng tahanan. Tayong nasa siyudad ay patay malisya lamang,

walang may alam kahit sino man, walang nakakaalam na nasunog na pala ang baga ng ating planeta, buwan lang ang nakalipas.

Mga tao’y nagising sa katotohanan ngunit patuloy gumagawa ng kasalanan, bakit ba tayo nagbubulag-bulagan at sinisisi sa iba ang kasalanan, kung ang planetang ito ay pare-pareho nating tahanan, nag-iisang tirahan?

Walang masama sa pag-unlad kung gagalangin ang bawat nabubuhay sa mundong ito, wag puro pera ang isipin, dahil balang araw hindi natin ito madadala sa hukay. Tayong nagsimula, tayo ang dapat tumapos, umayos sa problemang pa tuloy tayong gi nagapos. Hindi pa huli ang lahat kung tayo ay magtutulungang isalba ang ating nag-iisang kanlungan.

TAM ANG TIM P LA Mellanie Lei Lubitania Ang pag-ibig, parang kape.

Pag sobrang init, mapapaso ka, pag lumamig, papalitan ng iba.

Pag sobrang tamis, mauumay ka, pag sobrang tapang aayaw ka.

Mas swabeng higupin ang kape. Kailangang tama ang timpla,yun bang may tamang tamis,tamang tapang.

Hindi malamig, ngunit hindi rin sobrang mainit.

Ikaw na ang nakasanayan ay kapeng Machiatto pampainit sa tiyan. Laging binabalikbalikan sa coffee shop na tagpuan.

Tamis mo’y di matanggal sa isipan. Isa, dalawa, tatlong tasa tila sumobra na yata sarili’y di na mapigilan. Puso, isipan at pati kalamnan, ikaw na ang nilalaman.

Mga araw ay nagdaan, labis yatang tumamis ang timpla. Tila ang daming nag-iba, lalong napamahal sa timpla’t lasa. Di na makuntento, kapeng Machiatto, iniibig na kita.

Linggo, buwan, taon, di nagyaon ang kape’y tila nalilimutan. Timpla’y lumamig,

tumabang at napapabayaan.

Naalala ko ang kapeng Americano, ang unang kapeng minahal ko. Kapeng mapait, kapeng mainit ngunit kay bilis lang sumaglit. Dalawa man silang hinahanap-hanap, nangingibabaw pa rin ang tamis ni kapeng Machiatto na minamahal.

Machiatto na sinisinta, anong nangyari sa ating dalawa?

Tuluyan nang lumamig at tumabang, tila tubig na lang ang laman ng tasa. Naglaho ang lahat ng sarap, tamis, saya, sigla sa iyong timpla.

Hindi lang sa isang tasa umiikot ang mundo kung hindi sakto ang timpla, huwag nang humirit, huwag na ipilit.

https://wholeu.uw.edu/2015/06/17/pride-week-at-uw

S

Itim at Puti

alot sa lipunan, masamang halimbawa sa kabataan, kahihiyan sa angkan...

Madalas iyan ang naririnig ng iba tungkol sa kanila. Sa sobrang dalas ay parang wala na ito at nabubura agad sa kanilang alaala, ngunit mali ang iyong inaakala. Bawat pagtawa at panghuhusga ay tila ba tumatagos sa kanila gaya ng pagtagos ng masasakit na salita sa kanilang pusong nanghihina.

Kung ang kurap sa senado ay sinasalubong, bakit

ni Mellanie Lei Lubitania

gaya nila’y nalalayo sa atin?

Sobrang dami pa ng mga taong hindi sila kayang tanggapin tila ba hindi sila kabilang sa atin na may nararamdaman at nasasaktan. Bakit hindi nalang alamin kung ano ang kanilang naisin, sa halip na sila’y laitin?

Ang pagtanggap sa kanila’y sapat na upang kanilang malaman na sila’y malaya. Ito’y sapat na upang ipaalam sa kanila na sila’y tanggap natin. Sa mata ng batas, sa mata ng lipunan,

at sa mata ng Diyos sila ay malaya. Malaya na kasingkulay at kasingtingkad ng bahaghari na sumisimbolo sa kanila.

Patuloy man silang husgahan kahit walang kasalanan, patuloy man saktan at pahirapan kahit sila’y may karapatan at nararamdaman.

Hinding-hindi magbabago ang kulay ng mga bahaghari na simbolo ng kanilang kalayaan, talento, at kakayahan.

Kailan pa ba naging itim at puti ang kulay ng bahaghari?

P A N I T I K A N “Taya!”

“Oy, andaya mo naman eh.

Kuha ni Just Kanina pa ako balagoong sa tumbang preso.” ine Garcia “Ayawan na nga. Ibang laro na lang.”

Ingay ng mga batang naglalaro mula umaga hanggang hapon na kung minsan ay umaabot pa sa gabi. Mga larong kalyeng walang kupas sa ating mga batang puso. Kapag pambabae, nandyan ang luksong tinik, piko, jackstone at Chinese garter.

Kung panlalaki, hindi mawawala ay sipa, trumpo, holen, tsato at luksong kalabaw.

Sa teks naman, nakatutuwa pakinggan yun bilangan na isa, dalawa, tatlo, tsa!

Kapag nagpatotot ang patintero tiyak na hindi makalulusot ang iyong kalaban.

Ubusan ng lahat ng lakas at kakampi sa Block 1 2 3 o agawan base.

Sa mga may gusto na magkakasama ang babae at lalaki, laging may luto-lutoan kasi may tatay, nanay at baby. Kaya magkakabiruan at tuksuhan na ‘yan.

“Lika, laro tayo. Tago-tagoan. Taguan ng damdamin!”

Bugtong-bugtong

b u g + t o N + - b u g + t o N + Kung araw, yumaon ka: kung gabi’y halika.

kun Arw+, yumOn+ k: kuN+ gbi’Y+ hlik.

Animo’y kontrabida, kung tumingin ay dalawa.

Animo’y+ kon+t+rbid, kun tumiN+In+ Ay+ dlw

Kayraming nakahiga, iilan lamang ang abot sa lupa. ky+rmiN nkhig, IIln+ lmN+ AN+ AboT+ s lup

Hiraya

pag-ibig minsa’y hirap mawari, iyaka’t magagalit, iwana’t lumalapit, talagang nakapapagod gustong tumalikod ngunit... pag-ibig muli’y manawari.

dear tanya, SA LOOB NG TATLONG TAON KO SA PAARALANG ITO, NGAYON LANG AKO NAKARAMDAM NG GANITO. NUNG UNA'Y 'DI KO MAINTINDIHAN KUNG TOTOO BA TALAGA ANG AKING NADARAMA. BAKA ITO'Y SIMPLENG PAGHANGA LAMANG. LAGI TAYONG MAGKALAPIT NG UPUAN SA KLASE KAYA'T AKO'Y PANAY NGITI. ANG INGAY-INGAY KO PARA LANG PANSININ MO KO. ALAM MO BANG KAYA'T KAHIT AKO'Y HULI NA SA KLASE AY SINISIKAP KO PA RING PUMASOK PARA MAKITA KITA. IKAW ANG NAGING INSPIRASYON KO SA ARAW-ARAW. KAHIT MAY IBA KANG SINISINTA AY PATULOY PA RIN AKO. ANG MGA PALIHIM NA BANAT KO SA'YO NA 'DI MO NAMAN NAINTINDIHAN PERO AYOS LANG 'YON. IKAW YUNG NAGTULAK SA AKIN PARA MAG-ARAL. NAGPUPUYAT AKO PARA MAGBASA KAHIT MINSAN AY BUMABAGSAK. BAKIT BA KITA NATIPUHAN? 'DI KO RIN TALAGA ALAM KUNG BAKIT EH. NUNG UNANG PAGKAKITA KO SA’YO AY HINUSGAHAN AGAD KITA. "SIGURO MASUNGIT 'TO?" PERO NUNG NAKILALA KITA ABA'Y 'DI KO NA ALAM KUNG ANONG NANGYARI. ANG BAIT-BAIT MO KASI TAPOS EWAN KO SA SARILI KO HAHA.!!

MATAPOS ANG ISANG TAON, GANOON PA RIN ANG AKING NARARAMDAMAN PARA SA'YO. ITO ANG TAON NA UMAMIN AKO SA'YO. LUBOS ANG AKING TAKOT. KABA ANG AKING NADAMA. PARA AKONG NABUNUTAN NG TINIK SA PUSO NUNG UMAMIN KA RIN SA AKIN. AKO'Y KILIG NA KILIG. 'DI KO 'TO MAPIGILAN. SANA'Y AYOS KA LANG TANYA, ANG AKING INSPIRASYON SA HIGH SCHOOL LIFE KO.

Nagmamahal, blue Dear Blue,

Simula noong unang taon ko sa rito sa paaralan ay hindi kita masyadong napapansin maging sa hallway o sa canteen. Hindi ko rin malaman kung bakit, siguro sadyang masyado ‘kong pinagtuunan ng pansin ang mga kaklase ko kaya wala na akong oras para sa iba kong kamag-aral.

Hanggang,naging magkaklase tayo. Maraming nangyari na magaganda at masasamang bagay. Noong taon na iyon lang din kita nakilala. Halos lahat ng mga kaklase natin ay nababaitan sa’yo at nakita ko rin na responsable ka sa mga bagaybagay maliban nga lang sa pagpasok nang maaga. Minsan ay nag-uusap-usap kami ng mga kaibigan ko, natanong na lang nila bigla kung posible raw bang magkaroon ako ng paghanga sa’yo. Dahil nga sa sitwasyon ko noon, sinabi ko sa kanila na hindi.

Hanggang sa nagpasukan na, simula na ng huling taon natin dito sa iskul. Unang buwan pa lamang ay naramdaman ko nang may gusto ako sa’yo, pero ang sabi ko sa sarili ko gusto ko munang siguraduhing mabuti bago ako umamin. Subalit nang magtapat ka, lihim akong kinilig. Sana lang ay maging daan ito upang mas lubos nating makilala ang isa’t isa . Maging handa sa susunod na kabanata ng ating buhay teenager.

Nagmamahal, Tanya

Ani ni Lola...

• Bawal maggupit ng kuko kung sasapit na ang gabi.

• Huwag matutulog kapag basa pa ang buhok.

• Huwag maghahanda ng manok sa Bagong Taon.

• Bumili at ihanda sa hapag ang mga mabibilog na prutas at malalagkit na kakanin tuwing Bagong Taon.

• Palaging may nakasinding kandila sa buong panahon ng burol.

• Huwag magsuot ng pulang damit ang mga bata kapag may namatay o dadalaw sa burol.

• Kung magreregalo ng sapatos o tsinelas, dapat itong bayaran kahit magkano sa nagbigay nito.

• Tumanggap ng pera sa kaliwa para hindi ito madaling maubos.

Mang-iwan o Maiwan?

Alin ba ang mas masakit, Ang mang-iwan o maiwan?

Kung ikaw ang sasagot sa tanong kong ito, Alam ko ang sasabihin mo.

Mas masakit ang maiwan.

Maiwan nang walang sapat na dahilan.

Maiwan nang ganun-ganun na lang.

Maiwan nang biglaan, maiwan sa kawalan.

Pero para sakin mali ka.

Mas masakit mang iwan ng taong lubos mong minahal.

Mas masakit mang iwan ng taong laging nandyan Mas masakit mang iwan ng taong alam mong handa kang ipaglaban.

Mas masakit mang-iwan, dahil sa bawat araw na dumaraan, Di ko man lang maramdaman ang kasiyahan.

Sa bawat oras na ika’y aking masilayan, Di ko magawang ika’y tignan.

Maghihintay

Likhang Awitin ni Gospel Azul O’ kay bilis Lumipas ng araw Papunta sa dulo ng ating wakas Ayaw ko man ngunit kailangang Lumayo sa iyo Di ko kayang mawala ka Sa aking tabi Di ko kayang limutin ka Mga salitang binitawan Ibabaon sa isipan Hanggang sa muling pagkikita

https://soundcloud.com/gospel_ra/maghhintay

Ma-iba taya!

Sa tuwing ika’y kapiling Abot langit ang aking ngiti Di akalaing hahantong Sa ganito Ang pagsasama natin Di ko kayang mawala ka Sa aking tabi Di ko kayang limutin ka Mga salitang binitawan Ibabaon sa isipan Hanggang sa muling pagkikita

ANG TANGLAW

Hunyo-Nobyembre 2019

11

A G H A M L ATHAL AIN

Kuha ni Bernadine Leigh

VAPE: BUGA NG BAGONG USOK John David Avellaneda

Mausok.

Mabango. Makabago.

Ganyan maituturing ang paglaganap ng mga modernong pamamaraan ng paninigarilyo sa mundo. Sinasabing isang paraan upang makaranas ng pansamantalang kaginhawaan at kasiyahan ang isang tao.

Humihithit. Usok mula sa kemikal na siyang magpapahigpit sa puso ng gumagamit.

Bumubuga. Sa bawat paghinga ay unti-unting pagsira sa nagbabagang baga. Humihinga. Sa bawat paghithit at pagbuga ay ang nakaambang panganib na sisira sa daloy ng buhay, isang banta sa madla - Sigarilyong Robot.

Katangian ni Sigarilyong Robot Kasalukuyang ‘trend’ o nauuso ang paggamit ng mga tao, partikular ng mga kabataan, sa mga ‘electronic cigarette’ o mas kilala sa tawag na vape. Sa paniniwalang mas ligtas gamitin ang vape bilang alternatibo sa nakasana-

yang sigarilyo, kabi-kabilaan ang gumagamit ng nasabing ‘e-cigarette’ kabay ng paglaganap nito sa merkado. Sa kabila ng malawakang paggamit nito, taliwas sa kaalaman ng nakararami ang pagkakaroon ng nasabing alternatibo ng katangiang makikita rin sa natural at nakasanayang sigarilyo.

Kilala ang vape bilang sigarilyong pinapatakbo ng baterya at naglalaman ng mga kemikal upang makalikha ng usok gaya rin ng nakasanayang sigarilyo o ‘yosi’ kung tawagin. Nagtataglay ang yosi ng mas maraming ‘nicotine’ o isang uri ng kemikal na tinuturong dahilan ng pagkakaroon ng sakit bunga ng pagyoyosi. Hindi tulad ng yosi na gawa sa tabako, ang vape ay naglalaman ng mga kemikal na bumubo sa likidong sangkap o mas kilala sa tawag na ‘E- juice’.

Ang ‘E-juice’ ay nagtataglay ng ‘propylene glycol’ na si-

yang lumilikha ng mas makapal na usok, kasama na rin ang ‘vegetable glycerin’ na gawa sa mga vegetable oils bilang pandagdag flavor sa nasabing vape. Opsyonal o hindi kinakailangan ang paglagay ng nicotine sa ‘E-juice’ subalit marami parin sa mga ito ang nagtataglay ng nasabing kemikal dahil mas epektibong gamitin ang mga ito ng may halong nicotine. Epektibo ngunit hindi ligtas. Bukod rito, nagtataglay rin ang vape ng “pulegone’ o kemikal na siyang nagbibigay ‘mint’ o anghang at lamig sa paggamit nito. Sa pamamagitan ng baterya, unti-unting nagiging hangin ang likidong nilalaman ng vape na siyang naglalabas ng mabangong usok mula sa nasabing sigarilyong robot.

Banta ni Sigarilyong Robot Inakalang ligtas ngunit panganib ang kinakatas. Nabulag ang bawat isa na ang sigarilyong

robot ay ligtas subalit katulad rin ito ng yosi na sakit ang binabagtas.

‘Nicotine’ ang tinuturong dahilan ng pagkakaroon ng sakit ng mga taong naninigarilyo. Ilan sa mga nasabing sakit ay: ‘high blood’, stroke, asthma, at iba’t ibang uri ng kanser. Taliwas sa kaalaman ng nakararami, may sakit at aksidente ring nakaamba sa paggamit ng sigarilyong robot. Sa kabilang banda, may mga sakit ding maidudulot ang vape gaya ng sa paninigarilyo- pagkahilo, ubo, panunuyo ng labi, panunuyo ng mata, pangingitim ng ulo, paninikip ng dibdib at problema sa paghinga.

Ilan sa mga katangiang gusto ng karamihan sa vape ay ang mabangong usok nito at ang lamig- anghang na lasa sa paggamit nito. Subalit ang pagkakaroon ng ‘mint’ bunga ng nasabing ‘pulegone’ ay sinasabing delikado na siyang nagdudulot ng sakit sa mga gumagamit. Ayon sa mga

ulat, ito’y isang uri ng kemikal na nagiging sanhi ng kanser sa mga gumagamit nito. Ligtas sa ibang uri ng sakit mula sa ‘pagyoyosi’ ngunit ang paggamit ng vape ay may panganib din palang dulot sa nakararami.

Ang mababang kalidad ng vape ay makapagreresulta sa pagkasira o pagsabog nito habang ginagamit. Ang lubusang paggamit ng vape na kalimitang umaayon sa kasabihang “lahat ng sobra ay nakasasama”.

Vape. Nauuso. Maaaring mailarawan ang usong usok ng vape sa buhay ng isang taong gumagamit nito. Masarap sa umpisa ngunit simbilis ng usok na maglalaho nalang bigla. Nawa’y maging aral sa bawat isa na kaakibat ng pagbulag sa katotohanan ng teknolohiya ang alarmang magbubunga sa pagkasira ng kalusugan. Kabataan, maalarma at huwag magpadala sa sarap ng buga.

KABATAANG PILIPINO SA SIKAT NA SAKIT John David Avellaneda at Jaizel Hope Bautista

Pindot.

Pindot. Walang tulog. Puyat. Kinagat. Kain nang kain. Sunod- sunod.

Kalusugan ay baon sa limot.

Halos lahat ng kabataang Pilipino ay nilalaan ang oras sa mga teknolohiya, pag-aaral at iba’t ibang uri ng pagkakaabalahan, dahilan ito upang mapabayaan ang kalusugan. Sa kabila ng napakaraming isyung kinabibilangan ng kabataan, tatlong sakit ang sikat na dapat bantayan.

DENGUE Ang dengue ay isang impeksiyon na sanhi ng isang “virus” na dala ng mga lamok partikular ang Aedis aegypti. Ilan naman sa mga sintomas nito ay ang mataas

12

ANG TANGLAW

Hunyo-Nobyembre 2019

na lagnat na umaabot hanggang 40-41 saligrado at tumatagal mula 2 hanggang 7 araw, pamumula ng mukha at iba pa. Sa mas malalang kaso, maaari itong magdulot ng pagbagsak sa sirkulasyon ng dugo, pagkaubos ng dugo at higit sa lahat ay pagkamatay.

Paraan upang maiwasan.

Una, pagsusuot ng mga damit na may mahahabang manggas at pantalon. Maaari rin tayong gumamit ng mga pamahid tulad ng lotion na naglalaman ng DEETisang langis na ginagamit sa mga insect repellant o kaya nama’y insect repellant sticker na maaari nating idikit sa ating mga damit.

Pangalawa ay ang paggamit ng

kulambo at paglalagay ng katol o pamatay ng lamok malapit sa mga maaaring pasukan ng lamok tulad ng mga bintana. Pangatlo, iwasan ang pag-iimbak ng tubig at ugaliing magpalit ng tubig sa halamanan kada linggo.

OB E S I T Y o S O B R A N G KATABAAN Bida ang Samgyupsal at Milktea sa paglaganap ng Obesity. Usong pagkain na itinuturong dahilan sa pagtaas ng timbang, paglabas ng katabaan, at paglaganap ng iba pang sakit mula rito.

Mailalarawan ang obesity bilang kondisyon ng isang partikular na tao na sobra-sobra ang timbang o katabaan. Tinatayang kabataan ang isa sa may pinakamataas na porsiyento ng kaso ng

obesity. Gayunpaman, kaakibat nito ang ilan pang sakit tulad ng diabetes, akit sa puso, stroke, ilang kanser at maaaring mauwi sa kamatayan. Upang maiwasan ito, nararapat na maging maingat tayo sa ating mga kinakain.

Iwasan natin ang mga pagkaing mataas sa calories tulad ng softdrinks, juices, kape at mga inuming nakalalasing. Bukod dito’y nararapat na maging responsable sa bilang o bigat ng kakainin. Kabataan, ikaw ay magdahan-dahan.

DIABETES Lingid sa kaalaman ng nakararami na laganap din ang diabetes sa kabataan. Kakambal ito ng obesity. Bunga ang diebetes ng lubusang pagkain ng matatamis, dahilan upang tumaas ang lebel ng asukal sa dugo.

Ilan sa mga epekto ng diabetes ay sakit sa puso, kom-

plikasyon sa bato, matagal na paggaling ng sugat at iba pa. Dahil dito, marapat na bigyang aksyon ito ng mga tao, partikular ng kabataan. Upang maiwasan ang sakit, ugaliing uminom lagi ng tubi, iwasan ang pagkain ng matatas ang ‘sugar level’ o yung mga sobrang tamis, Magkaroon ng active lifestyle na may sapat na ehersisyo upang mailabas ng katawan ang asukal kasama ng pawis at hindi maipon sa iyong dugo.

Malaking tulong din ang pagbabawas ng timbang sa pag-iwas sa mapanganib na diabetes.

Dengue. Obesity. Diabetes. Mga sikat na sakit na dapat bigyang tuon ng kabataan gayong tayo ang puntirya ng mga ito. Ugaliing maging mapanuri, makialam at tandaan na kalusugan ang siyang ating kayamanan. kaya’t ito’y pangalagaan.

A G H A M MAKABAGONG HARI NG KALSADA: KALIKASAN O KULTURA? E D ITO RYA L

John David Avellaneda

U

sap-usapan hanggang ngayon ang pagpapatupad ng ‘ejeepney’ sa bansa. Modernisasyon at krisis sa transportasyon ang hangarin ng pagsasagawa nito subalit may mas malaking bagay na bigyang tuon ang pamahalaan at tao sa pagpasok ng agham at teknolohiya sa ganitong uri ng pagbabago -kalikasan.

Taong 2008, matatandaang unang umarangkada ang ejeep sa bansa sa kahabaan ng Ayala Avenue sa siyudad ng Makati na naging simula ng pag-usbong ng iba pang suplay nito mula sa iba’t ibang kumpanya. Sinasabing nagtataglay ng baterya ang mga ‘e-jeep’ na siyang ‘china-charge’ upang magkaroon ng sapat na enerhiya sa pagpapatakbo nito sa bilis na aabot sa 40 kilometro kada oras. Dahil dito, itinuturing ang mga makabangong pampasaherong dyip bilang’ environmental friendly’ sa hangarin nitong maprotektahan ang kalikasan sa pamamagitan ng hindi paggamit ng gasoline o fuel na magbubunga ng polusyon sa hangin.

Bukod dito, ang paggamit ng solar energy ay naisalarawan din sa pamamagitan ng enerhiya mula sa araw na napapalitan ng ‘electricity’ o kuryente upang mapatakbo ang nasabing sasakyan Sa kabilang banda, ang mga ‘ejeep’ ay bahagi rin ng pagpapatibay ng programa ng Climate Friendly Cities Program of the Institute for Climate and Sustainable Cities (ICSC) na pinaigting ng Greenpeace Southeast Asia.

Hangarin ng nasabing programa ang pangangalaga sa kailkasan sa pamamagitan ng pagbawas ng polusyon bunga ng sasakyan, partikular ng mga hari ng kalsada.

Sang-ayon sa na sabing hangarin at modernisasyon sa kasalukuyang panahon, pinangunahan ng gobyerno ang pagtanggal ng mga nasabing dyip mula sa luma at kara-karag na jeepney hanggang sa makabago, air-con ditioned at mas tahimik na biyahe para sa mga pasahero. Ayon sa Department of Transportation (DOTr) ang mga sasakyan na 15 hanggang 20 taon pataas ay wawalisin na sa kalsada. Layunin nito na mapabuti ang transportation system at malutas ang problema sa po lusyon sa hangin. Desidido ang DOTr na ipatupad ang transport modernization at puwersahan na ang pagwalis sa mga lumang sasakyan. Dagdag pa nito, nasa 170,000 dyip ang wawalising mula sa kalsada kapalit ng 80,000 pesong subsidiyang mata tanggap ng tsuper mula sa pamahalaan.

Dahil dito, napadadalas ang mga tigil pasada ng mga jeepney Sa bansa na nilahukan ng mga transport groups sa pang unguna ng Piston, Acto, Stop at Go Coalition, Alyan sa kontra SUV at iba pa.

Sigaw nila sa protesta ang kakulangan ng budget upang mapali-

tan ang mga jeep, kaalinsabay ng paglitaw ng mga komento

ng kritiko pa pag-

mga tungkol sa patay

ng kultura kapalit ng modernong jeepney. Sinasabing ang

mga hari ng kalsada ang tatak ng bansa pagdating sa pagkakaroon ng natatanging uri ng transportasyon, kung kaya’t ang pag-usbong ng mga ‘e-jeep’ ay isang hakbang na tatapos sa kultura at naka gawiang uri ng pampasaherong dyip.

Kung titignan, sa gitna ng umaatikabong epekto ng ating climate change sa bansa, ang ‘e-jeep’ ay isa sa maaaring solusyon upang mabawa san ang polusyon sa hangin at ang labis na paggamit ng mga fuel at gasolina na isa ring sanhi sa pagkasira ng lupa. Pagdating sa ganitong isyu, mas napagtutuunang pansin ng mga Pilipino ang perang ilalaan at maayos na sistema ng transportasyong idudulot ng modernisasyon ng jeepney. May kamahalan man, mas mabuting gawan ng paraan ng gobyerno ang paggamit ng iba’t ibang kagamitang magpapababa sa presyo ng nasabing ‘e-jeep’. Kung sakaling maaprubahan, mababawasan ang pagkakaro on ng ‘carbon dioxide’ o hanging nag papadagdag sa init na nararanasan sa mundo. Halimbawa sa nasabing isyung pangkalikasan ay ang ‘smoke belching’ o labis na

pagbuga ng usok ng sasakyan na nagtataglay ng mga hanging masama, hindi lamang sa hangin maging sa ating kalusugan. Sinasabing ang mga lumang ‘jeepney’ ang pinaka dahilan nito bunga ng luma at sira-sirang makinang umaandar sa tuwing pinapatakbo ang pampasaherong sasakyan.

Ang pag mo-modernisa ng dyip sa bansa ay isang malaking hakbang upang masolusyunan ang krisis dulot ng polusyon sa hangin.

Isang malaking katanungan sa bawat isa kung kailan magiging handa ang mga Pilipino na palaganapin ang modernisasyon ng jeepney gayong makabubuti ito sa lagay ng kasalukuyang kapaligaran at ginagalawan ng bawat tao. Kultura ang tanging nagdadala ng pagkakakilanlan at tatak ng isang lahi o grupo ng mga tao, subalit ang nakaambang panganib dulot ng untiunting pagganti ng kalikasan ay isa sa mga salik na magdadala sa bawat isa sa mitya ng kamatayan.

Walang kultura kung walang taong bubuo rito. Alam ng bawat isa na may mga kultura o gawing tuluyan nang kinalimutan at naglaho sa mundo. Ang banta ng kalikasan ay isang alarmang maaaring sumira at maglagay sa mga tao sa sitwasyong dehado at delikdo, kung kaya’t dapat unahin ang kalikasan, hindi lamang para sa atin kung hindi sa bawat nilalang sa mundo. Maging aral sana sa bawat isa na ang teknolohiya at agham ang kakambal natin sa paglaban sa krisis sa kapaligiran. Modernisasyon ng ‘jeepney’, ituloy at ipaglaban para sa kalikasan.

ALAM MO BA? Sa Muling Pagyanig L ATHAL AIN

Christian Dizon

A

yon sa National Risk Reduction and Management Council (NDRRMC) Oktubre 16, 29 at 31 ang mga araw na naganap ang lindol na may magnitude 6.3, 6.6 at 6.5 na kadahilanan ng Cotabato Fault System.

Sa kasalukuyan, wala pang kung anong teknolohiya o makinarya ang makapagsasabi kung kailan, saan at kung gaano kalakas ang lindol na magaganap.

Bigla-bigla na lang gagalaw ang tinatawag nilang fault na responsable sa pagyanig ng lupa. Ano ba ang dapat nating gawin bago, habang at pagtapos para mabawasan ang pinsala na hatid ng lindol?

Kaya’t bago maganap ang pagyanig ay maghanda ng first aid kit, radyo at baterya.Tiyakin na ang aid bag ay naglalaman ng malinis na tubig, ilang pangunahing gamot, malinis na damit o

tela, pito, id na mapagkikilanlan, flashlight, lubid, plastic, ilang de lata o noodles at tsokolate. Alamin kung paano magbigay ng paunang lunas sa mga naaaksidente at kung ano ang earthquake plan ng inyong paaralan o ng pamilya.

Habang lumilindol ay manatiling kalmado. Kapag nasa labas ng bahay ay pumunta sa lugar na walang linya ng kuryente at imprastraktura na maaaring bumagsak. Kapag nasa loob naman ay pumunta sa ilalim ng matibay na lamesa o kahit anong kasangkapan sa bahay na maaaring silungan. Huwag din magbubukas ng lighter o posporo sapagkat ito’y maaaring tumagas na gasul na pwedeng magdulot ng pagliyab ng apoy.

Matapos ang pangyayari ay siyasatin kung ikaw o ang iba ay nasugatan at magbigay ng

tulong. Suriin ang tangke ng gasul at kuryente.

Buksan ang bintana at pinto kapag nanga ngamoy gasul.

Gumamit ng telepono kung kailangan lang. Sundan ang earthquake plan kapag nasa eskwelahan, tahanan o trabaho. Umiwas sa dagat at mga imprastraktura na nasira at asahan ang mga susunod na aftershocks.

Ang lin dol ay isang seryosong pangyayari at dapat paghandaang mabuti. Walang tao ang kayang sabihin kung kailan ito magaganap ka ya’t maging alerto.

“Dalawang Philippine eagle ang ipinangalan sa mag- aaral ng Ramon Magsaysay Cubao High School (RMCHS)”

Ang Philippine Eagle na nag-ngangalang Geothermica (lalaki) at Sambisig (babae), na pinadala sa Singapore upang maisalba ang lahi nila, ay ipangalan kay Gio Almoite at Sam Purcia (SHS ng RMCHS).

“Ang ingay ay maaaring maging kuryente.”

Naririndi ka na ba sa ingay ng iyong kaklase? Buti na lang may maitutulong na iyan. Dahil nakaimbento ng isang makina na nakakapagpalit ng “sound wave” o tunog sa kuryente na maaaring gamitin sa pang-araw-araw na gawain. Ito ay pinangalanang “Sound-Light o S-light” .Ang nakaimbeto nito ay mga SHS mula sa Philippine Science High School-Western Visayas Campus.

“Ang ASF ay

hindi mapanganib sa tao”

Ayon sa mga eksperto, ligtas pa rin kumain ng baboy dahil ito ay walang direktang epekto sa tao.Napaghalo kasi ang African Swine Fever at Swine Flu na nakakahawa sa tao kaya inakala ng publiko na delikado rin ang ASF.

ANG TANGLAW

Hunyo-Nobyembre 2019

13

A G H A M B A L I T A

http://www.interaksyon.com/dost-eyes-q2-2018-to-launch-diwata-2/

ULyS3ES, PINASINAYAAN NG DOST AT UPD

David Avellaneda Itinuturing bilang pagunlad sa larangan ng agham at teknolohiya, isinapubliko ng University of the Philippines Diliman (UPD) at Department of Science and Technology Advanced Science and Technology Institute (DOST-ASTI) ang pagbubukas ng University Laboratory for Small Satellites and Space Engineering Systems Buildings o ULyS3ES nitong Agosto 31, 2019.

Layunin ng nasabing gusali na maparami ang mga pasi-

lidad na magsisilbing sentro ng pnanaliksik ng mga siyentipiko sa larangan ng teknolohiya at agham pangkalawakan, partikular dito ang pag-aaral sa sistema ng mga satellites sa bansa.

Ilan sa mga tampok ng ULyS3ES ang Full Anechoic Chamber (FAC) na sumusukat sa ‘antenna radiation patterns’ at responsable sa pagsasaayos at pagpapabilis ng komunikasyong dulot ng satellites.

Hangarin din ng FAC

na masubukan ang mga satellites mula sa iba’t ibang kondisyon ng klima at sa kung paanong paraan mapapalakas ang mga kahinaan nito.

Dagdag pa sa nasabing benepisyo ng ULyS3ES, nagbigay naman ng pa hayag si Dr Fidel Nemenzo, UPD vice chancellor for research and development, ukol sa kahalagahan ng gusali para sa mga estudyante sa bansa.

Ayon sa kanya, makatutulong ang ULyS3ES para bigyang

insipirasyon ang mga mag-aaral na ipagpatuloy ang karera at pangarap pagdating sa teknolohiya at agham pangkalawakan, kasabay ng pag-usbong ng programang ito.

“SpaceTech is now within our reach. We need to show that science and technology is indispensable for national development as we can apply it for applications life weather prediction, disastater risk reduction and manangement, agriculture, and national planning,” dagdag pa nito.

Samantala, tinatayang umabot sa higit-kumulang 30 milyong pisong pondo ang nailaan ng DOST Grants-in-Aid noong 2016 nang maitatag ang “Development of Philippine Scientific Earth Observation Microsatellite o PHL- Microsat.

Matatandaan na ang nasabing programa ang unang nagpalipad ng dalang microsatellites sa bansa- ang Diwata-1 at Diwata-2, at ang cube satellite na pinangalanang Maya-1.

L ATHAL AIN

DISTRAKSIYON SA PAG-AARAL, GADGETS ANG ITINURONG DAHILAN Jaizel Hope Bautista

Kuha ni Justine Garcia

P

atuloy na nagiging moderno ang ating mundo. Dahil dito, iba’ibang imbensyon ang nagsisiliparan, mga kagamitang magpapabilis at magpapadali ng mga gawain sa pang araw-araw na pamumuhay.

‘Gadgets’. isang uri ng teknolohiyang kinahuhumalingan ng kabataan ngayon.

Laganap ang paggamit ng cell-

14 ANG TANGLAW Hunyo-Nobyembre 2019

phone, laptops, at iba pang kagamitang talaga namang makatutulong sa mabilis na komunikasyon at pagtuklas ng mga bagong kaalaman na makatutulong sa iba’t ibang aspeto ng pag-aaral. Sabay ng pagbabago, karamihan sa paaralan ay gumagamit ng nasabing gadgets upang mas mapabilis at mapagaan ang sistema ng pagtuturo sa mga mag-aaral.

Sa paglaganap ng pa-

giging modernisado, natuklasan sa isinagawang pananaliksik nina Arnold Glass at Mengxue Kang, mga psychologist, na mababa ang porsiyento ng pagkatuto ng mga estudyanteng gumagamit ng ‘gadgets’ kung ikukumpara ito sa mga estudyanteng hindi gumagamit ng nasabing teknolohiya habang nagkaklase.

Upang makakalap ng datos, isang eksperimento ang naisagawa sa pamamagitan ng pagbibigay ng pagsusulit sa mga mag-aaral at pagkukum-

para sa nakuhang grado ng mga mag-aaral na pumipindot ng ‘gadgets’ tuwing may talakayan at mga hindi gumagamit nito.

Lumabas sa nasabing eksperimento na mas mababa ang nakuhang grado ng mga gumagamit ng cellphone at laptop sa klase, sa kadahilanang hindi kaya ng tao na makinig sa guro habang may pinagkakaabalahang bagay sa partikular na gadget.

Paliwanag pa ng dalawang psychologist, ‘multitasking’ o ang paggawa ng mga bagay nang sabay-sabay ang siyang hadlang sa pagtanggap ng mensahe o impormasyon sa utak ng isang tao, kung kaya’t marami sa kanila ang hirap sa pagkatuto.

Dahil dito, ayon kay Larry Rosen, isang psychologist sa California State University Dongiuez Hills sa Carson, ang mga kabataan ngayon ay may takot na maging huli sa balitang nangyayari sa pali-gid o kung tawagin ay “fear of missing out”. Dahilan ito upang magbigay distraksiyon ang naturang salik na magbubunga sa negatibong

epekto sa kanilang pag-aaral.

Sa kabilang banda, dagdag pa ni Jean Twenge, isang psychologist sa San Diego University sa California, dahil sa paggamit ng mga ‘electronic gadgets’ sa paaralan, nagdudulot ito ng kakulangan ng pokus o atnesyon ng mga estudyante.

Karamihan sa mga kabataan ngayon ay gumagamit ng ‘gadgets’ anim na oras sa isang araw, dahilan upang mapababa ang porsiyento ng pagbabasa ng nasabing estudyante sa mga libro, magazines at iba pa.

Gayunpaman, naniniwala si Twenge na hindi dapat pigilan ang paggamit ng mga ‘gadgets’. Ito ay makatutulong sa mag-aaral na mapadali ang pag-aaral dahil makikita na sa Internet ang ang libro, maging sa mga may kapansinan ay maaring magkaroon ng mas madaling paraan ng pagkatuto.

Sa kabila ng lahat, nasa sa atin parin ang tamang paggamit ng naturang uri ng teknolohiya. Kung gagamitin nang tama, tiyak na makatutulong ito sa lahat; kung gagamitin nang mali, mayroon itong kaakibat na responsibilidad.

i s p o rt s Karangalan sa Bayan: Gintong Medalya, Napasakamay ni Yulo Eugene R. Regaya

https://bilyonaryo.com.ph/2019/10/14/mikee-cojuangco-super-proud-of-gymnast-carlos-yulo-for-gold-medal-feat/

ng 19-taong guI winagayway lang na atletang Pinoy ang bandila ng Pilipinas sa katatapos lamang ng 49th Artisctics Gymnastics World Championship sa Stuttgart Germany.

Aminadong nahirapan si Carlos Yulo na ungusan ang iba niyang katunggali ngunit siya’y nagpursigi upang mas lalo pang maitaas ang tinatapakang ika-7 pwesto sa qualifying round ng kompetisyon.

Kagila-gilalas na execution ang ipinamalas ni Caloy

pagdating ng final round nang pakitaan niya ng pulidong routine ang kanyang mga katunggali dahilan para masulot niya ang unang pwesto kay top qualifier at Olympiad na Artem Dolgopyat na may 15.200 puntos samantalang 15.300 naman kay Yulo.

Dinomina ni Yulo ang torneo matapos siyang gumawa ng 8.800 na puntos sa execution na mayroong degree of difficulty na 6.500, ito ang pinakamataas sa lahat ng finalist.

Nakaraang taon nang

makapag-uwi na si Caloy ng medalyang tanso sa parehong kampeonato na ginanap sa Doha, Qatar at ipinangako niya sa kanyang sarili na sa susunod na taon ay gintong medalya na ang nakasabit sa kanyang leeg.

Ngayon ay labis ang galak na nadarama ng buong sambayanan dahil sa naiuwing karangalan ng atletang si Carlos Yulo, nakasuporta na rin ang Philippine Sports Commission o PSC dahil si Caloy ay kakatawan sa Pilipinas sa 2020 Tokyo Olympics.

“We are thrilled with the Golden Performance of Caloy,” pahayag ni PSC Chairman Butch Ramirez.

Anim na taong sinuportahan ng PSC ang pag-eensayo ni Yulo sa Japan sa kamay ni Munehiro Kumigiya na siyang umalalay at tumulong sa pageensayo sa atletang Pinoy at magpapatuloy pa ito hanggang sa pagtapak niya sa 2020 Olympics.

RMCHS, Naghari sa Men's Basketball Bryan D. Cruzado

Nasungkit ng Ramon Magsay-

say Cubao High School (RMCHS) Men’s Basketball ang 15th korona sa District Meet 2019 kontra Don Alejandro Roces Sr. Science Technology High School (DARSSTHS) sa nasabing paaralan.

Ipinamalas ng RMCHS ang kanilang paghahari na may kabuuang puntos na 106-91 para sa kanilang ikalabinlimang sunod na titulo.

Pinangunahan ni Mc-Garret Manzano ang RMCHS nang tumipa

ng 40 big points, kaniya ring ipinamalas ang outside shooting ng bumitaw ito ng 4 na tres.

“Iniisip lang namin

Kuha ni Justine Garcia

yung hardwork namin sa train ing. Lagi din sinasabi ni coach na ‘wag matakot tumira pag libre and no mercy sa laro.” ani ni Manzano sa kanilang

pagkapanalo.

“Well coached not just in skills of course in attitude as well,” wika ni Coach Perkin Santos ng RMCHS matapos maka mit ang kampeonato at mapagpatuloy ang kanilang tinatamasang pamamayagpag sa mga susunod pa nilang laro.

Inaasahang mas magiging mahusay at pokus pa sa pagsasanay ang koponan matapos maging dikit ang laban sa ikalawang yugto ng laro laban sa DARSSTHS. Kasalukuyang naghahanda ang RMCHS Men’s basketball team para sa paparating na Division Meet 2019.

MANLALARONG MONSAY, SA DIVISION MEET TAGUMPAY Evangeline S. Gagarin

M

uling nanaig ang Ramon Magsaysay Cubao High School (RMCHS) sa nakaraang District IV Unit Meet nitong Oktubre,2019.

Pasok sa Regional Athletic Meet at magiging pambato ng Quezon City ang Basketball 3x3 Girls (Champion) ni coach Alexander Leano, Chess Girls (2nd) ni coach Grace Guarino, Billiard Girls (2nd) ni coach Rocelyn Calinawan at Boxing (Champion)ni coach Ernesto Isederio.

Nakuha ng Basketball Boys 5x5 ang bronze sa ilalim ni coach Ellen Santos at sa tulong ni Perkin John Santos

Kuha ni Bernadine Leigh

Hindi nagpadaig sa kumpetisyon ang Softball Girls (3rd) sa ilalim ni coach Jennifer Fajardo at Taekwando Girls (2nd)ni coach Inocencia Perez.

Panalo rin ang Baseball Boys coach Allan Moral, nis Doubles (3rd) Jerome Barcial at

sa laban (2nd) ni Table Tenni coach Taekwondo

NU PEP SQUAD, NAIUWI ANG IKA-ANIM NA KORONA Michelle Majestad

https://www.canadianinquirer.net/2018/11/19/nu-regains-title-in-uaap-cheerdance-competition/

Boys ni coach Jeffrey Murcillo. at Wushu Boys and Girls (2nd) at (3rd) sa ilalim ng pamamahala ni coach Nolan Arapo.

Dahil sa tagumpay na

Pinagharian ng NU Pep Squad

ang entablado matapos malasap ang ika-anim na kampeonato sa loob ng pitong taon sa katatapos lamang na UAAP Season 82 Cheerdance Competition noong Linggo, ika-17 ng Nobyembre 2019 na ginanap sa Mall of Asia Arena.

Kagila-gilalas ang ipinamalas na stunts at makapigil hiningang mga pyramids ng kopunan ng NU matapos itampok ang temang Kulturang pinoy na naging daan upang manguna sa podium.

Kasabay nito ang mga swabeng toss at tumbling na humakot din ng malaking puntos na siyang naging dahilan upang magkamit ng 722 puntos sa kabuuan ng laban.

Nakamit din ng NU Squad ang Best in Pyramid, Best in Toss at, Best in Stunt awards

ito, patuloy na kinakailangang suportahan ang mga atleta dahil hindi lang naman ito ang una at huling pagkakataon na dadalhin nila ang pangalan ng paaralan para sa Regional meet.

Hindi rin naman basta-basta nagpapatalo ang taga-Monsay kaya patuloy ang tulong at suporta ng mga kaguruan at ni G. Ferdinand Joseph Fabia Puno, Kagawaran ng MAPEH sa ating mga atleta.

“Goodluck sa mga athletes natin at looking forward makasama sa NCR palaro sa February. No guts, no glory.” pahayag ni Ma’am Rocelyn Calinawan, Sports Coordinator ng paaralan. kasabay nito nanguna rin ang koponan sa Group Stunts category.

Hindi naman nagpaawat ang FEU Cheering Squad matapos maiangat sa ibang lebel ang kanilang mala-King of Pop na sayaw at mabigyang pagpupugay ang temang “Michael Jackson” nang makasampa sa ikalawang pwesto na may 706 na puntos.

Bigo mang maagaw muli ang korona, nakasampa pa rin naman ang 2017 Champion Adamson Pep Squad sa ikatlong pwesto at pumuntos ng 658.5 sa kabila ng labing dalawang errors.

“I know all of our members, each and every one of them, are skillful but more importantly they do everything with heart”, saad ni coach Ghicka Bernabe ng NU Pep Squad pagkatapos ng laban.

ANG TANGLAW

Hunyo-Nobyembre 2019

15

BALITANG

ISPORTS

https://news.abs-cbn.com/news/03/23/19/ph-sea-games-organizers-to-congress-approve-p95-billion-budget

SEA GAMES 2019 Bakbakan para sa Gintong Medalya Opisyal ng nasasaksihan ang

30th Southeast Asian Games na may temang “We Win As One” na pinangungunahan ng ating bansa mula November 30 hanggang December 11.

Sasalang ang 11 na mga bansang muling magtutunggali para sa gintong medalya.

Pinangunahan ng mga atletang Pilipino sina Ernest John Obiena (pole vaulter), Carlos Edriel Yulo (gymnast), Margielyn Arda Didal (skateboarder), Hidilyn Diaz (weightlifter), at Felix Eumir Marcial (veteran boxer) ang pagwagayway ng ating bandila sa Philippine Sports

Bernadine Leigh Mulach

Arena sa Bocaue, Bulacan.

Ilan sa mga batikang atletang Pilipino tulad ni Rafael Nepomuceno at Bong Coo (bowling), Lydia De VegaMercado (track and field), Efren ‘Bata’ Reyes (billiards), Akiko Thomson-Guevarra at Eric Buhain (swimming), Mansueto ‘Onyok’ Velasco

Clamotcha, ibinulsa ang Tiket Patungong NCR Palaro 2019 Bryan D. Cruzado

T

Kuha ni Bernadine Leigh

aas noong nagpakitang gilas ang pride ng Ramon Magsaysay (Cubao) High School na si Stephanie Clamotcha ang kanyang titulo na defending champion sa 8 at 9- ball pool noong Nobyembre 27 at 28 sa SM North EDSA Annex, Quezon City.

Lakas loob na dinipensahan ni Clamotcha ang kanyang titulo sa 9-ball pool na unang naganap kontra kay Kayla Herrera ng San Francisco High School subalit sa dulo ay nadagit ito ni Herrera.

Muling nagtapat ang dalawa sa 8-ball pool championship at naging mainit ang labanan ng dalawang manlalaro.

Naging maganda ang simula ni Clamotcha pero nabawi ni Herrera ang momentum sa kalagitnaan ng laban at naibulsa ang unang kalamangan.

Nagpalitan ng kalama-

ngan ang dalawa ngunit nanaig pa rin ang pambato ng CDI. “Pagnakita kong sumabay siya at nagtago ng ibang bola, tinatry kong mag-blessing tapos pahihirapan konti siya para kahit papaano makashoot man lang ako, mabawasan ang bola ko at mas tumagal ang laban,” wika ni Clamotcha pagkatapos makamit ang 1st runner-up sa 8-ball competition.

Bigo man madepensahan ni Clamotcha ang kanyang dalawang titulo ay pasok pa rin at irerepresenta niya ang Quezon City sa Regional meet kasama si Herrera.

‘Back-to-back Championship: Women’s Ping Pong, Waging Nasungkit Ang Ginto nanaman ang RaH umagupit mon Magsaysay (Cubao) High School (RMCHS) mata-

pos tangayin ang gintong medalya kontra sa Dr. Josefa Jara Martinez High School (DJJMHS) sa naganap na 2019 District Meet sa Diosdado Macapagal Elementary school.

Hinirang na back-to-back champs sa hindi mapigilang pananalanta ng duo na binubuo nina Maria Mikaella Llerin (8-Darwin) at Kae Denise Inocencio (10-Bonifacio) nang magpakitang gilas sila sa 12-10, 11-13, 11-3 sa Women’s

Eugene Regaya Table Tennis Doubles category.

Taas noo nilang dadalhin ang pangalan ng Ramon Magsaysay sa paparating na 2019 Division IV Athletic Meet.

Bumandera ang magandang simula ng duo upang madagit ang unang set kontra sa malulupit na chopping skills ng DJJMHS. Bitbit ang set 1 advantage ay kinubra nang husto ng kambal ngunit nabitin at umabot sa deuce.

Tinuldukan ng duo ang tikada ng DJJMHS matapos magsumite ng dumadagundong

na walong puntos na kalamangan para sa gintong medalya.

“Syempre masaya kasi back-to-back nga, pero ayun, medyo nakapanghihinayang kasi kami lang yung nakapasok na taga-Ramon sa table tennis para sa Unit Meet para mag-advance sa Division” wika ni Llerin matapos maibulsa ang kampeonato.

“Kailangan talaga naming umayos at gumanda ang laro namin,” ika Llerin “May play naman kami ni ate Kae kaya kaka yanin namin yun.” dagdag pa niya

(boxing) ang nagtaas ng bandila ng SEA Games bilang simbolo ng pagsisimula.

Sa kasalukuyan ay nangunguna ang bansa sa nakapaguwi ng karangalang medalya (89 gold, 67 silver, 65 bronze).

Kabilang na rito ang mga gold medalists na si Carlos Yulo ng gymnastics,

Hidilyn Diaz ng Weightlifting, at Agatha Wong ng Wushu.

Sa ganitong pambihirang oportunidad, mamumulat ang mga kabataang atleta na mangarap na makibahagi kasama ang mga batikang atleta sa mga malalaking torneo katulad ng SEA Games at iba pang pandaigdigang olimpiyad.

bagong laro: e-sports sa sea games, pasok sa mga milenyal Eugene Regaya

magiging parte K umpirmadong ang Electronic Sports o mas

kilala na e Sports sa nalalapit na 30th Southeast Asian (SEA) Games na pangungunahan ng ating bansa at gaganapin sa ika-30 ng Nobyembre hanggang ika-11 ng Disyembre.

Anim na e-Sports ang nakalinya na paglalaban-labanan ng iba’t ibang koponan mula Southeast Asia, ito ay ang Tekken 7, Mobile Legends: Bang Bang, StarCraft II, Hearthstone, DOTA 2, at Arena of Valor.

Ang 27 manlalarong Pinoy ang bumubuo sa Team Sibol na inaasahang makapag-uuwi ng medalya sa kompetisyon ay puspusan na ang ginagawang paghahanda dahil nais nilang maipaikita ang gilas ng mga Pinoy sa ganitong larangan.

“Esports in the SEA Games is not just about making history; it is about building the foundation for all our young Filipinos who aspire to represent our country on a world stage. The athletes of Sibol are not just pioneers, they are our country’s pride,” ani Al Panlilio na isa sa mga backer ng Sibo at Presidente ng National Basketball Federation.

Ang mga beteranong manlalaro ng Pilipinas ay kumpyansa sa kanilang abilidad dahil mga nakaharap na nila ang kanilang mga makakatunggali sa SEA games. “’Yung mga kasali sa SEA Games kasi nakakalaban na rin naman namin,” pahayag ng Arena of Valor team captain Kevin “Gambit” Dizon.

https://www.foxsportsasia.com/esports/984627/esports-set-to-be-included-in-the-2019-sea-games/