Jaarrekening Lentis 2016

Jaarrekening 2016 Stichting Lentis Maatschappelijke Onderneming

PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. Uitsluitend voor identificatiedoeleinden

Stichting Lentis Maatschappelijke Onderneming

INHOUDSOPGAVE

Pagina

5.1 5.1.1 5.1.2 5.1.3 5.1.4 5.1.5 5.1.6 5.1.7 5.1.8 5.1.9 5.1.10 5.1.11 5.1.12 5.1.13 5.1.14 5.1.15 5.1.16 5.1.17

Jaarrekening 2016 Geconsolideerde balans per 31 december 2016 Geconsolideerde resultatenrekening over 2016 Geconsolideerd kasstroomoverzicht over 2016 Grondslagen van waardering en resultaatbepaling Toelichting op de geconsolideerde balans per 31 december 2016 Mutatieoverzicht materiële vaste activa Mutatieoverzicht financiële vaste activa Overzicht langlopende schulden ultimo 2016 Toelichting op de geconsolideerde resultatenrekening over 2016 Balans per 31 december 2016 Resultatenrekening over 2016 Grondslagen van waardering en resultaatbepaling Toelichting op de balans per 31 december 2016 Mutatieoverzicht materiële vaste activa Mutatieoverzicht financiële vaste activa Overzicht langlopende schulden ultimo 2016 Toelichting op de resultatenrekening over 2016

3 4 5 6 14 20 20 21 22 26 27 28 29 36 36 37 38

5.2 5.2.1 5.2.2 5.2.3

Overige gegevens Statutaire regeling resultaatbestemming Nevenvestigingen Controleverklaring van de onafhankelijke accountant

43 43 43

PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. Uitsluitend voor identificatiedoeleinden

Stichting Lentis Maatschappelijke Onderneming

5.1 GECONSOLIDEERDE JAARREKENING

PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. Uitsluitend voor identificatiedoeleinden

Stichting Lentis Maatschappelijke Onderneming

5.1 GECONSOLIDEERDE JAARREKENING 5.1.1 GECONSOLIDEERDE BALANS PER 31 DECEMBER 2016 (na resultaatbestemming) Ref.

31-dec-16

31-dec-15

1 2

88.921.688 1.027.593 89.949.281

95.457.754 1.001.109 96.458.863

3 4

213.098 10.693.262

388.279 9.323.677

5 6 7

0 37.879.605 5.101.038 53.887.003

0 35.474.438 5.252.980 50.439.374

143.836.284

146.898.237

31-dec-16

31-dec-15

21.280.636 4.231.598 25.512.234

29.881.834 4.231.598 34.113.432

ACTIVA

Vaste activa MateriĂŤle vaste activa FinanciĂŤle vaste activa Totaal vaste activa Vlottende activa Voorraden Onderhanden werk uit hoofde van DBC's/ DBC-zorgproducten Vorderingen uit hoofde van financieringstekort Debiteuren en overige vorderingen Liquide middelen Totaal vlottende activa Totaal activa

Ref. PASSIVA

Groepsvermogen Bestemmingsfondsen Algemene overige reserves Totaal groepsvermogen

8

Voorzieningen

9

9.977.264

9.425.437

10

52.992.963

57.623.916

5 11

1.170.337 54.183.486

415.187 45.320.265

143.836.284

146.898.237

Langlopende schulden (nog voor meer dan een jaar) Kortlopende schulden Schulden uit hoofde van financieringsoverschot Overige kortlopende schulden Totaal passiva

Pagina 3

PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. Uitsluitend voor identificatiedoeleinden

Stichting Lentis Maatschappelijke Onderneming

5.1.2 GECONSOLIDEERDE RESULTATENREKENING OVER 2016 Ref.

2016

2015

BEDRIJFSOPBRENGSTEN: Opbrengsten zorgprestaties

13

164.878.865

168.180.386

Subsidies

14

3.233.096

4.301.099

Overige bedrijfsopbrengsten

15

6.159.733

5.379.487

174.271.694

177.860.972

Som der bedrijfsopbrengsten

BEDRIJFSLASTEN: Personeelskosten

16

145.090.923

137.039.146

Afschrijvingen op financiële en materiële vaste activa

17

10.385.595

11.124.652

Bijzondere waardeverminderingen van vaste activa

18

325.000

2.150.630

Overige bedrijfskosten

19

25.368.465

22.939.287

Som der bedrijfslasten

181.169.983

173.253.715

BEDRIJFSRESULTAAT

-6.898.289

4.607.257

-1.702.909

-1.882.706

-8.601.198

2.724.551

2016

2015

-8.601.198

2.724.551

-8.601.198

2.724.551

Financiële baten en lasten

20

RESULTAAT BOEKJAAR

RESULTAATBESTEMMING Het resultaat is als volgt verdeeld: Bestemmingsfonds GGZ

Pagina 4

PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. Uitsluitend voor identificatiedoeleinden

Stichting Lentis Maatschappelijke Onderneming

5.1.3 GECONSOLIDEERD KASSTROOMOVERZICHT Ref.

2016

2015

5.1.2

-6.898.289

4.607.257

Kasstroom uit operationele activiteiten Bedrijfsresultaat Aanpassingen voor: - afschrijvingen en overige waardeverminderingen - correctiepost investeringsactiviteiten - mutaties voorzieningen

17/18 9

10.710.595 -100.172 551.827

13.275.282 28.432 5.864.990 11.162.250

Veranderingen in vlottende middelen: - voorraden - mutatie onderhanden werk uit hoofde van DBC's / DBC-zorgproducten - vorderingen - vorderingen/schulden uit hoofde van financieringstekort respectievelijk -overschot - kortlopende schulden (excl. schulden aan banken)

3

175.181

-57.296

4 6

-1.369.585 -2.405.167

-7.101.560 1.918.856

5 11

755.150 8.847.640

790.512 -5.836.977 6.003.219 10.267.180

Kasstroom uit bedrijfsoperaties Ontvangen interest Betaalde interest

19.168.704

20 20

3.884 -1.824.850

-10.286.465 13.489.496 6.283 -1.954.395

-1.820.966 8.446.214

Totaal kasstroom uit operationele activiteiten

-1.948.112 11.541.384

Kasstroom uit investeringsactiviteiten Investeringen materiële vaste activa Desinvesteringen materiële vaste activa Verwervingen deelnemingen en/of samenwerkingsverbanden Aflossing leningen u/g Desinvesteringen overige financiële vaste activa Afschrijvingen financiële vaste activa Disagio

1 1

-4.040.425 17.222

-4.358.643 64.738

2 2

-4.000 0 0 0 0

0 60.000 0 0 0

2 2

-4.027.203

Totaal kasstroom uit investeringsactiviteiten

-4.233.905

Kasstroom uit financieringsactiviteiten Aflossing langlopende schulden

10

-4.570.953

Totaal kasstroom uit financieringsactiviteiten Mutatie geldmiddelen

7

Stand geldmiddelen per 1 januari Stand geldmiddelen per 31 december Mutatie geldmiddelen

-4.312.934 -4.570.953

-4.312.934

-151.942

2.994.546

5.252.980 5.101.038 -151.942

2.258.434 5.252.980 2.994.546

Toelichting: Het kasstroomoverzicht is opgesteld volgens de indirecte methode.

Pagina 5

PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. Uitsluitend voor identificatiedoeleinden

Stichting Lentis Maatschappelijke Onderneming

5.1.4 GRONDSLAGEN VAN WAARDERING EN RESULTAATBEPALING 5.1.4.1 Algemeen Algemene gegevens en groepsverhoudingen Stichting Lentis Maatschappelijke Onderneming (hierna Lentis) is statutair gevestigd te gemeente Groningen, en feitelijk gevestigd op het adres E6, 9471 KA Zuidlaren, en is geregistreerd onder KvK-nummer 41013211. Lentis is een organisatie voor geestelijke gezondheidszorg, forensische gezondheidszorg en ouderenzorg in de provincies Groningen, Drenthe en Friesland. Lentis verleent zowel Basis GGZ als Specialistische GGZ aan kinderen, jongeren, volwassenen en ouderen. Lentis behoort tot het Lentis Concern. Aan het hoofd van deze groep staat de Bestuursstichting Lentis. De Bestuursstichting Lentis is statutair gevestigd te Zuidlaren. De jaarrekening van Lentis is opgenomen in de geconsolideerde jaarrekening van Bestuursstichting Lentis.

Grondslagen voor het opstellen van de jaarrekening De jaarrekening is opgesteld in overeenstemming met de Regeling verslaggeving WTZi, de Richtlijnen voor de Jaarverslaggeving RJ 655, Titel 9 BW2 en de bepalingen van en krachtens de Wet normering bezoldiging topfunctionarissen publieke en semipublieke sector (WNT).

Continuïteitsveronderstelling over 2016 voldoet de Bestuursstichting niet langer aan de solvabiliteitsratio die in het convenant met de Rabobank is overeengekomen. Dit geldt voor het geconsolideerde resultaat voor Stichting Dignis, Stichting Lentis MO en POH B.V. Eind 2016 heeft de Raad van Bestuur een herstelplan voor de Stichting Lentis MO en Stichting Dignis opgestart. Pijlers van dit plan zijn de formatie in lijn brengen met de zorgvraag, het doorzetten van de afbouw van klinische capaciteit, verbeteren van de processen en productiviteit. Daarnaast wordt ingezet op een gezond bedrijfsvoering bij Stichting Dignis (project Huis op Orde). De huidige negatieve vermogenspositie van Stichting Dignis kan daarmee naar verwachting binnen drie jaren worden omgebogen in een positieve vermogenspositie.

Op basis van het herstelplan, de ingezette verbeteringen van het resultaat en de verbeterde resultaatsontwikkeling voor 2017 heeft de

voor 2017 opgesteld, hetgeen is afgestemd met de Rabobank. Dit plan bevat een set van acute maatregelen, zoals een personeelstop, investeringsstop, cashmanagement en aanscherping van de onderlinge informatievoorziening en verantwoording over de voortgang van diverse trajecten. Daarnaast wordt op korte termijn de financiële kolom versterkt, waaronder onder meer de professionalisering van de treasury functie valt.

Ten einde te komen tot de vereist solvabiliteitsvereiste onderneemt Lentis de volgende acties. Deze zijn gericht op verkorting van het Daarnaast stuurt Lentis aan op resultaat op de nullijn. Dit wordt als volgt gerealiseerd door: 1) afbouw van formatie met minimaal 66 fte en 2) verhoging van de productiviteit op basis van realistische uitgangspunten.

Rabobank is afgesproken. Inclusief de maatregelen met betrekking tot verbeteren van balansbeheer, wordt dit licht negatief resultaat binnen Rabobank.

Het plan bevat tevens een meerjarenperspectief dat nader ingaat op portfolio keuzes en rendementseisen (2% van omzet in 2020) Deze zijn door de Raad van Bestuur geformuleerd en moeten leiden tot een duurzaam, gezonde zorgorganisatie. De executie van het plan wordt begeleid door een aangestelde externe adviseur.

Vanwege de getroffen maatregelen alsmede de stevige inzet op balansbeheer passen de liquiditeitsontwikkelingen voor 2017 en 2018 binnen de kaders van de verstrekte waiver. Deze wordt bereikt door versterking van cashmanagement, informatievoorziening en verantwoording, en aanscherping van compliance en facturatieprocessen. Ook wordt met de verschillende afnemers van Lentis in de ZVW, justitie en de WMO/jeugdwet de verhoging van de bevoorschotting bekeken.

De (geconsolideerde) jaarrekening wordt op basis van het herstelplan, de resultaten in het eerste kwartaal 2017 en de verstrekte waiver over 2016 voor de bestuursstichting Lentis opgesteld vanuit de continuïteitsveronderstelling.

De jaarrekening van Lentis MO is op grond van vorenstaande opgesteld uitgaande van de continuïteitsveronderstelling.

Vergelijking met voorgaand jaar De gehanteerde grondslagen van waardering en van resultaatbepaling zijn ongewijzigd gebleven ten opzichte van het voorgaande jaar.

Vergelijkende cijfers De cijfers van 2015 zijn, waar nodig, geherrubriceerd om vergelijkbaarheid met 2016 mogelijk te maken.

Pagina 6

PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. Uitsluitend voor identificatiedoeleinden

Stichting Lentis Maatschappelijke Onderneming

5.1.4 GRONDSLAGEN VAN WAARDERING EN RESULTAATBEPALING

Gebruik van schattingen De opstelling van de jaarrekening vereist dat het management oordelen vormt en schattingen en veronderstellingen maakt die van invloed zijn op de toepassing van grondslagen en de gerapporteerde waarde van activa en verplichtingen, en van baten en lasten. De daadwerkelijke uitkomsten kunnen afwijken van deze schattingen. De schattingen en onderliggende veronderstellingen worden voortdurend beoordeeld. Herzieningen van schattingen worden opgenomen in de periode waarin de schatting wordt herzien en in toekomstige perioden waarvoor de herziening gevolgen heeft.

Consolidatie In de geconsolideerde jaarrekening van Lentis zijn de financiële gegevens verwerkt van de tot de groep behorende maatschappijen en andere rechtspersonen waarop overwegende zeggenschap kan worden uitgeoefend of waarover de centrale leiding wordt gevoerd. Indien de gezamenlijke betekenis te verwaarlozen is op het geheel of als de benodigde gegevens slechts tegen onevenredige kosten of met grote vertraging te verkrijgen of te ramen zijn of als het belang slechts wordt gehouden om het te vervreemden dan blijft consolidatie achterwege.

Dit laatste is in zowel 2016 als 2015 niet van toepassing. Alle tot de groep behorende entiteiten zijn in de consolidatie betrokken.

De geconsolideerde jaarrekening is opgesteld met toepassing van de grondslagen voor de waardering en de resultaatbepaling van Lentis.

Intercompany-transacties, intercompany-winsten en onderlinge vorderingen en schulden tussen groepsmaatschappijen en andere in de consolidatie opgenomen rechtspersonen worden geëlimineerd, voor zover de resultaten niet door transacties met derden buiten de Groep zijn gerealiseerd. Ongerealiseerde verliezen op intercompany-transacties worden ook geëlimineerd tenzij er sprake is van een bijzondere waardevermindering. Waarderingsgrondslagen van groepsmaatschappijen en andere in de consolidatie opgenomen rechtspersonen zijn waar nodig gewijzigd om aansluiting te krijgen bij de geldende waarderingsgrondslagen voor de Groep.

De in consolidatie begrepen vennootschap is: naar de toelichting op de financiële vaste activa in de enkelvoudige jaarrekening.

Verbonden rechtspersonen De stichting heeft de volgende verbonden stichtingen en vennootschappen die niet in de consolidatie betrokken zijn.

gegevens over 2016 zijn op moment van schrijven van deze jaarrekening nog niet bekend.

Er hebben zich geen transacties met verbonden partijen voorgedaan op niet-zakelijke grondslag.

Daarnaast betreffen de verbonden partijen de groepsmaatschappijen Bestuursstichting Lentis, Stichting Dignis en Stichting FPC. Dr. S. van Mesdag.

Operationele leasing Bij de stichting kunnen er leasecontracten bestaan waarbij een groot deel van de voor- en nadelen die aan de eigendom verbonden zijn, niet bij de stichting ligt. Deze leasecontracten worden verantwoord als operationele leasing. Leasebetalingen worden, rekening houdend met ontvangen vergoedingen van de lessor, op lineaire basis verwerkt in de winst- en verliesrekening over de looptijd van het contract.

5.1.4.2 Grondslagen van waardering van activa en passiva Activa en passiva Voor zover niet anders vermeld, worden activa en passiva opgenomen tegen geamortiseerde kostprijs. Een actief wordt in de balans opgenomen wanneer het waarschijnlijk is dat de toekomstige economische voordelen naar de stichting zullen toevloeien en de waarde daarvan betrouwbaar kan worden vastgesteld. Een verplichting wordt in de balans opgenomen wanneer het waarschijnlijk is dat de afwikkeling daarvan gepaard zal gaan met een uitstroom van middelen die economische voordelen in zich bergen en de omvang van het bedrag daarvan betrouwbaar kan worden vastgesteld.

Toelichtingen op posten in de balans, resultatenrekening en kasstroomoverzicht zijn in de jaarrekening genummerd.

Een in de balans opgenomen actief of verplichting blijft op de balans, als een transactie met betrekking tot het actief of de verplichting niet leidt tot een belangrijke verandering in de economische realiteit met betrekking tot het actief of de verplichting. Een actief of verplichting wordt niet langer in de balans opgenomen als een transactie ertoe leidt dat alle of nagenoeg alle rechten op economische en alle of nagenoeg alle risico's met betrekking tot het actief of de verplichting aan een derde zijn overgedragen. Verder wordt een actief of een verplichting niet meer in de balans opgenomen vanaf het tijdstip dat niet meer wordt voldaan aan de voorwaarden van waarschijnlijkheid van de toekomstige economische voordelen en of betrouwbaarheid van de bepaling van de waarde. De jaarrekening wordt gepresenteerd in euro's, wat ook de functionele valuta is van Lentis.

Pagina 7

PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. Uitsluitend voor identificatiedoeleinden

Stichting Lentis Maatschappelijke Onderneming

5.1.4 GRONDSLAGEN VAN WAARDERING EN RESULTAATBEPALING Materiële vaste activa Bedrijfsgebouwen en terreinen worden gewaardeerd tegen verkrijgingsprijs plus bijkomende kosten of vervaardigingsprijs onder aftrek van lineaire afschrijvingen gedurende de verwachte toekomstige gebruiksduur. Op terreinen wordt niet afgeschreven. Er wordt rekening gehouden met de bijzondere waardeverminderingen die op balansdatum worden verwacht. Voor de vaststelling of voor een materieel vast actief sprake is van een bijzondere waardevermindering wordt verwezen naar betreffende paragraaf.

Overige vaste activa worden gewaardeerd tegen verkrijgings- of vervaardigingsprijs inclusief direct toerekenbare kosten, onder aftrek van lineaire afschrijvingen gedurende de verwachte toekomstige gebruiksduur en bijzondere waardeverminderingen.

De afschrijvingstermijnen van materiële vaste activa zijn gebaseerd op de verwachte gebruiksduur van het vast actief.

De afschrijvingen worden berekend als een percentage over de aanschafprijs volgens de lineaire methode op basis van de economische levensduur. Op bedrijfsterreinen en op vaste activa in ontwikkeling en vooruitbetalingen op materiële vaste activa wordt niet afgeschreven.

De volgende afschrijvingspercentages worden hierbij gehanteerd:

Subsidies op investeringen worden in mindering gebracht op de verkrijgings- of vervaardigingsprijs van de activa waarop de subsidies betrekking hebben.

Voor verplichtingen tot herstel na afloop van het gebruik van het actief (ontmantelingskosten) wordt een voorziening getroffen voor het verwachte bedrag op het moment van activering. Dit bedrag wordt verwerkt als onderdeel van de vervaardigingsprijs. Indien grond gekocht is met opstallen, met de intentie de opstallen te slopen of teniet te laten gaan en vervolgens op de grond nieuwbouw te realiseren, dan maken de eventuele boekwaarde van de opstallen en de gemaakte sloopkosten deel uit van de verkrijgingsprijs van de grond.

Lentis beschikt over vastgoed waar zorg wordt verleend waarop aanspraak bestaat ingevolge artikel 6 van de AWBZ. Voor dit vastgoed zijn in 2011 de bekostigingsregels aangepast. Volledige nacalculatie van kapitaalslasten van (voorheen) vergunningsplichtige investeringen is vervangen door prestatiebekostiging. Hierbij geldt een gefaseerde overgang met een overgangstermijn tot en met 2017.

Lentis beschikt tevens over vastgoed waar curatieve zorg wordt verleend die wordt bekostigd door ofwel vanuit de Zorgverzekersingswet ofwel het ministerie van Veiligheid en Justitie. Voor dit vastgoed was in 2011 reeds bekend dat de bekostiging zou worden aangepast, maar de exacte invulling en tarieven waren nog niet bekend. Met ingang van 2013 wordt volledige nacalculatie van kapitaallasten vervangen door prestatiebekostiging. Hierbij geldt deels een gefaseerde overgang met een overgangstermijn tot en met 2017.

Groot onderhoud Periodiek groot onderhoud wordt volgens de componentenbenadering geactiveerd. Hierbij worden de totale uitgaven toegewezen aan de samenstellende delen.

Financiële vaste activa Deelnemingen waarin invloed van betekenis kan worden uitgeoefend worden gewaardeerd volgens de vermogensmutatiemethode (nettovermogenswaarde). Wanneer 20% of meer van de stemrechten uitgebracht kan worden, wordt ervan uitgegaan dat er invloed van betekenis is.

De nettovermogenswaarde wordt berekend volgens de grondslagen die gelden voor deze jaarrekening.

Indien de waardering van een deelneming volgens de nettovermogenswaarde negatief is, wordt deze op nihil gewaardeerd. Indien en voor zover Lentis in deze situatie geheel of gedeeltelijk instaat voor de schulden van de deelneming, dan wel het stellige voornemen heeft de deelneming tot betaling van haar schulden in staat te stellen, wordt hiervoor een voorziening getroffen.

De eerste waardering van gekochte deelnemingen is gebaseerd op de reële waarde van de identificeerbare activa en passiva op het moment van acquisitie. Voor de vervolgwaardering worden de grondslagen toegepast die gelden voor deze jaarrekening, uitgaande van de waarden bij eerste waardering.

Als resultaat wordt verantwoord het bedrag waarmee de boekwaarde van de deelneming sinds de voorafgaande jaarrekening is gewijzigd als gevolg van het door de deelneming behaalde resultaat. Deelnemingen waarop geen invloed van betekenis kan worden uitgeoefend, worden gewaardeerd tegen verkrijgingsprijs. Als resultaat wordt in aanmerking genomen het in het verslagjaar gedeclareerde dividend van de deelneming, waarbij niet in contanten uitgekeerde dividenden worden gewaardeerd tegen reële waarde.

De geactiveerde disagio worden verantwoord in de periode waartoe zij behoren op basis van de looptijd van de daaraan ten grondslag liggende leningen.

De onder financiële vaste activa opgenomen overige vorderingen omvatten verstrekte leningen en overige vorderingen, die tot het einde van de looptijd zullen worden aangehouden. Deze vorderingen worden initieel gewaardeerd tegen reële waarde. Vervolgens worden deze leningen gewaardeerd tegen de geamortiseerde kostprijs. Indien er bij het aangaan van leningen sprake is van disagio, wordt dit gedurende de looptijd ten laste van het resultaat gebracht als onderdeel van de effectieve rente. Ook transactiekosten worden verwerkt in de eerste waardering en als onderdeel van de effectieve rente ten laste van het resultaat gebracht. Bijzondere waardeverminderingen worden in mindering gebracht op de winst-en verliesrekening.

Pagina 8

PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. Uitsluitend voor identificatiedoeleinden

Stichting Lentis Maatschappelijke Onderneming

5.1.4 GRONDSLAGEN VAN WAARDERING EN RESULTAATBEPALING

Bijzondere waardeverminderingen van vaste activa De stichting beoordeelt op iedere balansdatum of er aanwijzingen zijn dat een vast actief aan een bijzondere waardevermindering onderhevig kan zijn. Indien dergelijke indicaties aanwezig zijn, wordt de realiseerbare waarde van het actief vastgesteld. Indien het niet mogelijk is de realiseerbare waarde voor het individuele actief te bepalen, wordt de realiseerbare waarde bepaald van de kasstroom genererende eenheid waartoe het actief behoort.

Van een bijzondere waardevermindering is sprake als de boekwaarde van een actief hoger is dan de realiseerbare waarde; de realiseerbare waarde is de hoogste van de opbrengstwaarde en de bedrijfswaarde. Een bijzonder waardeverminderingsverlies wordt direct als last verwerkt in de winst- en verliesrekening onder gelijktijdige verlaging van de boekwaarde van het betreffende actief.

Lentis heeft op basis van een kwalitatieve analyse vastgesteld dat in 2016 geen sprake is van indicaties van een mogelijke duurzame waardevermindering van haar vastgoed met uitzondering van twee locaties die in de verkoop staan. Deze locaties zijn gewaardeerd op verwachte opbrengstwaarde.

De opbrengstwaarde wordt in eerste instantie ontleend aan een bindende verkoopovereenkomst; als die er niet is, wordt de opbrengstwaarde bepaald met behulp van de actieve markt waarbij normaliter de gangbare biedprijs geldt als marktprijs.

Indien wordt vastgesteld dat een bijzondere waardevermindering die in het verleden verantwoord is, niet meer bestaat of is afgenomen, dan wordt de toegenomen boekwaarde van de desbetreffende activa niet hoger gesteld dan de boekwaarde die bepaald zou zijn indien geen bijzondere waardevermindering voor het actief zou zijn verantwoord.

Ook voor financiële activa beoordeelt de stichting op iedere balansdatum of er objectieve aanwijzingen zijn voor bijzondere waardeverminderingen van een financieel actief of een groep van financiële activa. Bij objectieve aanwijzingen voor bijzondere waardeverminderingen bepaalt de stichting de omvang van het verlies uit hoofde van bijzondere waardeverminderingen, en verwerkt dit direct in de winst-en-verliesrekening.

Bij financiële activa die gewaardeerd zijn tegen geamortiseerde kostprijs wordt de omvang van de bijzondere waardevermindering bepaald als het verschil tussen de boekwaarde van het actief en de best mogelijke schatting van de toekomstige kasstromen, contant gemaakt tegen de effectieve rentevoet van het financiële actief zoals die is bepaald bij de eerste verwerking van het instrument. Het waardeverminderingsverlies dat daardoor opgenomen was, dient te worden teruggenomen indien de afname van de waardevermindering verband houdt met een objectieve gebeurtenis na afboeking. De terugname wordt beperkt tot maximaal het bedrag dat nodig is om het actief te waarderen op de geamortiseerde kostprijs op het moment van de terugname, als geen sprake geweest zou zijn van een bijzondere waardevermindering. Het teruggenomen verlies wordt in de winst-en-verliesrekening verwerkt.

Vervreemding van vaste activa Voor verkoop beschikbare activa worden gewaardeerd tegen boekwaarde of lagere opbrengstwaarde.

Voorraden Voorraden zijn gewaardeerd tegen verkrijgingsprijzen onder toepassing van de FIFO-methode ('first in, first out') of lagere opbrengstwaarde.

De opbrengstwaarde is de geschatte verkoopprijs onder aftrek van direct toerekenbare verkoopkosten. Bij de bepaling van de opbrengstwaarde wordt rekening gehouden met de incourantheid van de voorraden.

Onderhanden projecten uit hoofde van DB(B)C's / DB(B)C-zorgproducten De onderhanden projecten uit hoofde van DBC's / DBC-zorgproducten worden gewaardeerd op basis van de verwachte opbrengstwaarde van het deel van de DBC's / DBC-zorgproducten dat op 31 december 2016 is geleverd. Op de onderhanden projecten worden de voorschotten die ontvangen zijn van verzekeraars in mindering gebracht. Voor voorzienbare verliezen op de onderhanden projecten uit hoofde van DBC's / DBC-zorgproducten wordt een voorziening op de waardering in mindering gebracht.

Het onderhanden projecten uit hoofde van DBBC worden gewaardeerd op basis van de verwachte opbrengstwaarde van het deel van de DBBC's dat per 31 december 2016 openstaat. Op het onderhanden werk wordt het voorschot dat ontvangen is van het Ministerie in mindering gebracht. Indien de verwachte opbrengstwaarde lager is dan het ontvangen voorschot, wordt het verschil onder de kortlopende schulden weergegeven. De opmerkingen over sector brede onzekerheden is ook van toepassing op het onderhanden werk DBC's curatieve GGZ en verder uitgewerkt in paragraaf 5.1.4.3.

Vorderingen De eerste waardering van vorderingen is tegen reële waarde, inclusief transactiekosten. (Door toepassing van de effectieve rentemethode worden transactiekosten als onderdeel van de amortisatie in de winst- en verliesrekening verwerkt). De vervolgwaardering van vorderingen is tegen geamortiseerde kostprijs (indien geen sprake van agio/disagio of transactiekosten dan geamortiseerde kostprijs gelijk aan nominale waarde). Een voorziening wordt getroffen op de vordering op grond van verwachte oninbaarheid. De voorziening is bepaald door combinatie van de direct en indirecte methode.

Kredietrisico Lentis heeft vorderingen verstrekt aan participanten en maatschappijen waarin wordt deelgenomen. Bij deze partijen is geen historie van wanbetaling bekend. Daarnaast is sprake van kredietrisico ten aanzien van vorderingen uit hoofde van debiteuren. Voor de kredietrisico's inzake deze vorderingen wordt verwezen naar de toelichting op de balans.

Pagina 9

PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. Uitsluitend voor identificatiedoeleinden

Stichting Lentis Maatschappelijke Onderneming

5.1.4 GRONDSLAGEN VAN WAARDERING EN RESULTAATBEPALING Rente- en kasstroomrisico Lentis loopt renterisico over de rentedragende vorderingen (met name onder financiële vaste activa en liquide middelen) en rentedragende langlopende en kortlopende schulden (waaronder schulden aan kredietinstellingen).

Voor vorderingen en schulden met variabele renteafspraken loopt Lentis risico ten aanzien van toekomstige kasstromen; met betrekking tot

Met betrekking tot de vorderingen worden geen financiële derivaten met betrekking tot afdekking van het renterisico gecontracteerd.

Reële waarde De reële waarde van de meeste in de balans verantwoorde financiële instrumenten, waaronder vorderingen, liquide middelen, langlopende en kortlopende schulden, benadert de boekwaarde ervan.

Liquide middelen Liquide middelen bestaan uit kas, banktegoeden, direct opeisbare deposito's met een looptijd korter dan twaalf maanden en kruisposten.

Rekening-courantschulden bij banken zijn opgenomen onder schulden aan kredietinstellingen onder kortlopende schulden. Liquide middelen worden gewaardeerd tegen nominale waarde.

Voorzieningen (algemeen) Voorzieningen worden gevormd voor in rechte afdwingbare of feitelijke verplichtingen die op de balansdatum bestaan waarbij het waarschijnlijk is dat een uitstroom van middelen noodzakelijk is en waarvan de omvang op betrouwbare wijze is te schatten. De voorzieningen worden gewaardeerd tegen contante waarde van de uitgaven die naar verwachting noodzakelijk zijn om de verplichting en verliezen af te wikkelen. De gehanteerde disconteringsvoet van 2% is voor 2016 ongewijzigd gebleven ten opzichte van 2015.

Wanneer verplichtingen naar verwachting door een derde zullen worden vergoed, wordt deze vergoeding als een actief in de balans opgenomen indien het waarschijnlijk is dat deze vergoeding zal worden ontvangen bij de afwikkeling van de verplichting.

Voorziening personeelsbeloningen Deze voorziening betreft een voorziening voor toekomstige jubileumuitkeringen en overige salariscomponenten, inclusief ORT-nabetaling.

De toekomstige jubileumuitkeringen worden berekend met behulp van diverse parameters als gedane toezeggingen, blijfkans en leeftijd. De gehanteerde disconteringsvoet bedraagt 2%.

Voorziening langdurig zieken Deze voorziening wordt gevormd ter dekking van de op de balansdatum bestaande verplichting inzake de loondoorbetaling van werknemers die per deze datum arbeidsongeschikt zijn. Langdurig zieken worden gewaardeerd tegen nominale waarde. De voorziening is bepaald rekening houdend met de kans van instroom in de WIA, berekend tegen 100% salariskosten in het eerste jaar en 70% in het tweede jaar, verhoogd met sociale lasten. De voorziening is nominaal gewaardeerd.

Reorganisatievoorziening De reorganisatievoorziening betreft de inschatting van de afvloeiingskosten van personeel dat ten gevolge van een noodzakelijke kostenreductie dient af te vloeien. Deze voorziening is gebaseerd op de verwachte kosten voor het ontbinden van arbeidsovereenkomsten, vermeerderd met verwachte kosten van loondoorbetaling bij inactiviteit en verschuldigde sociale lasten en overige heffingen.

Voorziening contracten zorgverzekeraars Voor de geschatte uitkomsten van de zelfonderzoeken en aanvulende contractvereisten van de jaren voor 2016 heeft Lentis een voorziening gevormd.

Voorziening personeelsbeloningen LFB De voorziening levensfasebudget (LFB) betreft een voorziening uit hoofde van een CAO verplichting in het kader van de overgangsregeling 45+. Het levensfasebudget kwalificeert als een beloning met opbouw van rechten. De voorziening betreft de contante waarde van de in de toekomst eenmalig uit te keren LFB-uren. De berekening is gebaseerd op de Cao-bepalingen, blijfkans, leeftijd en resterende dienstjaren tot het bereiken van de 55-jarige leeftijd. De voorziening is nominaal gewaardeerd.

Schulden Onder de langlopende schulden worden schulden opgenomen met een resterende looptijd van meer dan één jaar. De kortlopende schulden hebben een verwachte looptijd van maximaal één jaar. Schulden worden bij de eerste verwerking gewaardeerd tegen reële waarde en vervolgens gewaardeerd tegen de geamortiseerde kostprijs (nominale waarde).

Reële waarde De reële waarde van de meeste in de balans verantwoorde financiële instrumenten, waaronder vorderingen, liquide middelen, langlopende en kortlopende schulden, benadert de boekwaarde ervan.

Pagina 10

PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. Uitsluitend voor identificatiedoeleinden

Stichting Lentis Maatschappelijke Onderneming

5.1.4 GRONDSLAGEN VAN WAARDERING EN RESULTAATBEPALING 5.1.4.3 Grondslagen van resultaatbepaling Algemeen Het resultaat wordt bepaald als het verschil tussen de baten en de lasten over het verslagjaar, met inachtneming van de hiervoor reeds vermelde waarderingsgrondslagen.

De baten en lasten worden toegerekend aan de periode waarop deze betrekking hebben, uitgaande van historische kosten. Verliezen worden verantwoord als deze voorzienbaar zijn; baten worden verantwoord als deze gerealiseerd zijn.

Baten (waaronder nagekomen budgetaanpassingen) en lasten uit voorgaande jaren die in dit boekjaar zijn geconstateerd, worden aan dit boekjaar toegerekend.

Opbrengsten uit zorgprestaties Opbrengsten Zorgverzekeringswet DBC's (inclusief LGGZ en BGGZ) in relatie tot landelijke problematiek en onzekerheden Deze opbrengsten worden verantwoord op basis van de gerealiseerde productie en met zorgverzekeraars overeengekomen tarieven. Hierbij is rekening gehouden met toepassing van de systematiek van schadelastjaren, de maximaal overeengekomen productieafspraken en de hierna genoemde onzekerheden.

Met ingang van 2013 is voor de curatieve geestelijke gezondheidszorg prestatiebekostiging ingevoerd op basis van de DBC-systematiek. In de periode 2008 tot en met 2012 is reeds gebruik gemaakt van de DBC-systematiek voor de incasso van het budget, maar vanaf 2013 zijn de DBC's ook bepalend voor de omzet in de jaarrekening.

De systematiek kent inherente beperkingen waardoor in de periode 2008 tot en met 2013 geen goedkeurende controleverklaring bij de DBCverantwoordingen kon worden verstrekt. Door de invoering van de prestatiebekostiging heeft dit ook geleid tot verklaringen met beperking bij de jaarrekeningen 2013 van GGZ instellingen, ook bij Lentis.

Lentis heeft de generieke landelijke risico's en onduidelijkheden geadresseerd door het uitvoeren van zelfonderzoeken naar aanleiding van: 1. 'Plan van aanpak verantwoording behandelingen en jaarrekeningen curatieve ggz naar aanleiding van de NBA audit alert 32' d.d. 1 december 2014 (hierna: Plan van aanpak GGZ 2013) 2. 'Controleplan Onderzoek controles cGGZ 2013' d.d. 2 april 2015 3. 'Controleplan Zelfonderzoek cGGZ 2014' d.d. 1 juli 2016 4. 'Controleplan Zelfonderzoek cGGZ 2015'd.d. 1 mei 2017 De raad van bestuur heeft de ZVW-omzet en de daarbij behorende balansposten naar beste weten bepaald en daarbij rekening gehouden met belangrijke schattingsfactoren en onzekerheden die landelijk spelen en ook bij Lentis van toepassing zijn. Hieronder wordt de relevantie voor de jaarrekening 2016 van Lentis toegelicht: a. Zelfonderzoek schadelastjaar 2013 Lentis heeft het zelfonderzoek uitgevoerd zoals beschreven in het Plan van aanpak GGZ 2013, en hierin de controlepunten uit het Onderzoek controles cGGZ 2013 meegenomen voor zover deze materiële financiële impact hebben. Over de uitkomsten en afrekening van schadelastjaar 2013 zijn met de belangrijkste zorgverzekeraars definitieve afspraken gemaakt. De financiële gevolgen zijn verwerkt in de jaarrekening 2016, rekening houdend met schattingen van de uitkomst van toekomstige controles door (andere) zorgverzekeraars. b. Zelfonderzoek schadelastjaar 2014, 2015 en 2016 Het zelfonderzoek 2014 is onder handen conform het Controleplan Zelfonderzoek cGGZ 2014. Met de verwachte uitkomsten, alsmede de doorvertaling naar schadelastjaar 2015 en 2016, is rekening gehouden bij de omzetbepaling in de jaarrekening 2016. Lentis gaat er van uit dat de effecten van de zelfonderzoeken voor een deel kunnen worden afgedekt met de getroffen reserveringen voor overproductie, waar nodig zijn extra voorzieningen opgenomen. c. Schadelastplafonds en overige contractvereisten Lentis heeft contractafspraken gemaakt met de zorgverzekeraars over (deel)plafonds en andere (kwalitatieve) vereisten voor schadelastjaren 2014 tot en met 2016. Voor een deel kan per balansdatum nog geen exacte inschatting worden gemaakt van de uiteindelijke financiële impact van de afwikkeling van de contracten. Voor zover uit de schadelastprognoses op (deel)contractniveau een verwachte overproductie blijkt, is deze pro rata toegerekend aan het boekjaar 2016 voor het percentage dat de DBC's gemiddeld gereed waren per 31 december 2016. d. Waardering van het onderhanden werk Voor de (grondslag van de) waardering van het onderhanden werk per 31 december 2016 verwijzen wij naar de toelichting op de post onderhanden werk en de waarderingsgrondslagen terzake. Per zorgverzekeraar moest per (deel)contract een inschatting worden gemaakt van de vraag of sprake is van een verlieslatend contract, waarbij ook de onzekerheden genoemd in deze toelichting een rol spelen. De inschating of er sprake is van een verlieslatend contract blijkt uit de schadelastprognoses.

De hierboven beschreven landelijke problematiek en onzekerheden versterken elkaar. De in de jaarrekening 2016 opgenomen schattingen kunnen in de realisatie afwijken. De uiteindelijke uitkomsten zullen blijken uit de eindafrekeningen met de individuele zorgverzekeraars van schadelastjaren 2013 tot en met 2016, en kunnen materieel afwijken van de in deze jaarrekening opgenomen bedragen.

Pagina 11

PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. Uitsluitend voor identificatiedoeleinden

Stichting Lentis Maatschappelijke Onderneming

5.1.4 GRONDSLAGEN VAN WAARDERING EN RESULTAATBEPALING

Opbrengsten WLZ De opbrengsten uit wlz zorg worden verantwoord op basis van: · De in het boekjaar werkelijk geleverde verblijfsdagen en de daarvoor overeengekomen tarieven; · De in het boekjaar werkelijk geleverde productie-uren / -dagdelen en de daarvoor overeen gekomen tarieven; · Nacalculeerbare kapitaalslasten met betrekking tot afschrijvingen, huur, rente en overige nacalculeerbare kapitaalslasten. Deze zijn gebaseerd op de daarvoor overeengekomen bedragen en het rentenormeringsmodel; · Overige budgetcomponenten, waaronder toeslagen, generieke budgetkortingen, MRSA, innovatie, inrichtingskosten bij gedwongen verhuizing, extreme zorgzwaarte en extreme zorg gebonden materiaalkosten en geneesmiddelen op cliëntniveau; · Nagekomen budgetaanpassingen vanuit voorgaande jaren welke in het boekjaar zijn toegekend door het zorgkantoor.

Opbrengsten Jeugdwet/WMO De opbrengsten uit hoofde van de Jeugdwet en de Wet Maatschappelijke Ondersteuning worden verantwoord overeenkomstig de contractafspraken die met de gemeenten zijn gemaakt. De productieverantwoordingen per gemeente zijn gebaseerd op de geleverde zorg en afgegeven beschikkingen en gewaardeerd tegen de afgesproken tarieven.

Opbrengsten Justitie - Diagnose Behandeling en Beveiliging Combinatie (DBBC) Gedurende de jaren 2013 t/m 2015 was sprake van de een transitieperiode, waarbij geleidelijk is overgegaan van bekostiging op basis van budgetparameters naar volledige bekostiging op basis van DBBC's. Met ingang van 2016 vindt voor het eerst bekostiging volledig plaats middels DBBC's, met uitzondering van de FZG zoals hieronder opgenomen. De omzet 2016 is gebaseerd op de gefactureerde DBBC's, de mutatie in het onderhanden werk en de mutatie in de afgesloten, nog niet gefactureerde DBBC's.

Voor kapitaallasten vindt deze overgang plaats in de jaren 2013 t/m 2018. De vergoeding voor kapitaalslasten is in 2016 voor 70% gebaseerd op de NHC en voor 30% op basis van vaste kapitaalslasten.

Bekostiging voor beschermd wonen geschiedt volledig in ZZP's.

De tender Forensische Zorg aan Gedetineerden (FZG) is beëindigd per 31 december 2016. Bekostiging van de tender FZG vindt over de volledige looptijd vanaf 2009 t/m 2016 plaats in budgetparameters.

Opbrengsten overige zorgprestaties De overige zorgprestaties worden als bate verantwoord in de winst- en verliesrekening in het jaar waarin de opbrengsten zijn gerealiseerd.

De overige zorgprestaties worden verantwoord op basis van: · De werkelijke geleverde zorg en diensten in het boekjaar en de met de betrokken instellingen / gemeenten / zorgverzekeraars overeengekomen tarieven; · De werkelijke geleverde zorg en diensten in het boekjaar en de met de betrokken cliënten overeengekomen tarieven, waaronder PGB's; · Overige opbrengsten uit hoofde van zorgverlening op basis van de specifieke afspraken.

Subsidies Exploitatiesubsidies worden als bate verantwoord in de winst-en-verliesrekening in het jaar waarin de gesubsidieerde kosten zijn gemaakt of opbrengsten zijn gederfd, of wanneer een gesubsidieerd exploitatietekort zich heeft voorgedaan. De baten worden verantwoord als het waarschijnlijk is dat deze worden ontvangen. De subsidies van ministeries (o.a. VWS) / gemeenten / provincies / worden verantwoord op basis van de werkelijk geleverde zorg en diensten in het boekjaar en de met de betrokken ministeries (o.a. VWS) / gemeenten / provincies overeengekomen tarieven.

Subsidies met betrekking tot investeringen in materiële vaste activa worden in mindering gebracht op het desbetreffende actief en als onderdeel van de afschrijvingen verwerkt in de winst- en verliesrekening.

Overige bedrijfsopbrengsten De overige opbrengsten omvat de opbrengsten uit levering van goederen en diensten onder aftrek van kortingen en dergelijke en van over de opbrengsten geheven belastingen en na eliminatie van transacties binnen het Lentis concern. Opbrengsten uit de verkoop van goederen Verantwoording van opbrengsten uit de levering van diensten geschiedt naar rato van de geleverde prestaties, gebaseerd op de verrichte diensten tot aan de balansdatum in verhouding tot de in totaal te verrichten diensten.

In de overige bedrijfsopbrengsten worden ondermeer de vergoedingen voor catering, winkelverkopen, parkeergelden, uitgeleend personeel en verhuur van onroerend goed verantwoord.

Pagina 12

PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. Uitsluitend voor identificatiedoeleinden

Stichting Lentis Maatschappelijke Onderneming

5.1.4 GRONDSLAGEN VAN WAARDERING EN RESULTAATBEPALING

Personeelsbeloningen Periodiek betaalbare beloningen Lonen, salarissen en sociale lasten worden op grond van de arbeidsvoorwaarden verwerkt in de winst- en verliesrekening voor zover ze verschuldigd zijn aan werknemers en respectievelijk de belastingautoriteit.

Pensioenen Lentis heeft voor haar werknemers een toegezegde pensioenregeling. Hiervoor in aanmerking komende werknemers hebben op de pensioengerechtigde leeftijd recht op een pensioen dat is gebaseerd op het gemiddeld verdiende loon berekend over de jaren dat de werknemer pensioen heeft opgebouwd bij Lentis. De verplichtingen, welke voortvloeien uit deze rechten van haar personeel, zijn ondergebracht bij het bedrijfstakpensioenfonds Zorg en Welzijn. Lentis betaalt hiervoor premies waarvan de helft door de werkgever wordt betaald en de helft door de werknemer. De pensioenrechten worden jaarlijks geïndexeerd, indien en voor zover de dekkingsgraad van het pensioenfonds (het vermogen van het pensioenfonds gedeeld door haar financiële verplichtingen) dit toelaat. Per 1 januari 2015 gelden nieuwe regels voor pensioenfondsen. Daarbij behoort ook een nieuwe berekening van de dekkingsgraad. De 'nieuwe' dekkingsgraad is het gemiddelde van de laatste twaalf dekkingsgraden. Door een gemiddelde te gebruiken, zal de dekkingsgraad nu minder sterk schommelen. In februari 2017 bedroeg de dekkingsgraad 91,6%. Het vereiste niveau van de dekkingsgraad is 128%. Het pensioenfonds verwacht volgens het herstelplan binnen 12 jaar hieraan te kunnen voldoen en voorziet geen noodzaak voor de aangesloten instellingen om extra stortingen te verrichten of om bijzondere premieverhogingen door te voeren. Lentis heeft geen verplichting tot het voldoen van aanvullende bijdragen in geval van een tekort bij het pensioenfonds, anders dan het effect van hogere toekomstige premies. Lentis heeft daarom alleen de verschuldigde premies tot en met het einde van het boekjaar in de jaarrekening verantwoord. De premies worden verantwoord als personeelskosten zodra deze verschuldigd zijn. Vooruitbetaalde premies worden opgenomen als overlopende activa indien dit tot een terugstorting leidt of tot een vermindering van toekomstige betalingen. Nog niet betaalde premies worden als verplichting op de balans opgenomen.

Afschrijvingen op materiële vaste activa De materiële vaste activa wordt vanaf het moment van ingebruikneming afgeschreven over de verwachte toekomstige gebruiksduur van het actief. Over terreinen wordt niet afgeschreven.

Indien een schattingswijziging plaatsvindt van de toekomstige gebruiksduur, dan worden de toekomstige afschrijvingen aangepast.

Boekwinsten en -verliezen uit de incidentele verkoop van materiële vaste activa komen ten gunste van de Overige bedrijfsopbrengsten.

Financiële baten en lasten Rentebaten en rentelasten worden tijdsevenredig verwerkt, rekening houdend met de effectieve rentevoet van de desbetreffende activa en passiva. Bij de verwerking van de rentelasten wordt rekening gehouden met de verantwoorde transactiekosten op de ontvangen leningen.

Tevens is hieronder opgenomen het aandeel van de stichting in het resultaat van de op nettovermogenswaarde gewaardeerde deelnemingen. Gezien de lage rentestand is in 2016 geen rente over de RC-verhoudingen berekend.

5.1.4.4 Grondslagen voor de opstelling van het kasstroomoverzicht Het kasstroomoverzicht is opgesteld volgens de indirecte methode. De geldmiddelen in het kasstroomoverzicht bestaan uit de liquide middelen, met uitzondering van deposito's met een looptijd langer dan drie maanden. Ontvangsten en uitgaven uit hoofde van interest zijn opgenomen onder de kasstroom uit operationele activiteiten. Transacties waarbij geen instroom of uitstroom van kasmiddelen plaatsvindt, zijn niet in het kasstroomoverzicht opgenomen.

Pagina 13

PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. Uitsluitend voor identificatiedoeleinden

Stichting Lentis Maatschappelijke Onderneming

5.1.5 TOELICHTING OP DE GECONSOLIDEERDE BALANS ACTIVA 1. Materiële vaste activa De specificatie is als volgt:

31-dec-16

31-dec-15

Bedrijfsgebouwen en terreinen Machines en installaties Andere vaste bedrijfsmiddelen, technische en administratieve uitrusting Materiële vaste bedrijfsactiva in uitvoering en vooruitbetalingen op materiële vaste activa

64.905.510 14.762.661 9.247.249 6.268

68.815.903 16.142.413 10.499.438 0

Totaal materiële vaste activa

88.921.688

95.457.754

2016

2015

Boekwaarde per 1 januari Bij: investeringen Af: afschrijvingen Af: bijzondere waardeverminderingen Af: desinvesteringen

95.457.754 4.698.097 10.334.441 325.000 574.722

104.498.306 4.309.549 11.103.989 2.150.630 95.482

Boekwaarde per 31 december

88.921.688

95.457.754

Het verloop van de materiële activa in het verslagjaar is als volgt weer te geven:

Toelichting: Voor een nadere specificatie van het verloop van de materiële vaste activa per activagroep wordt verwezen naar het mutatieoverzicht onder 5.1.6. eigendom heeft.

De bedrijfsgebouwen en -terreinen zijn hypothecair bezwaard.

2. Financiële vaste activa De specificatie is als volgt:

31-dec-16

31-dec-15

147.403 458.300 274.000 147.890

156.688 500.170 270.000 74.251

1.027.593

1.001.109

2016

2015

Boekwaarde per 1 januari Bij: Resultaat deelnemingen Bij: Verstrekte leningen Af: Ontvangen aflossing lening Af: (Terugname) waardeverminderingen Af: Amortisatie (dis)agio Af: Afschrijvingen

1.001.109 73.639 4.000 0 0 41.870 9.285

1.083.744 28.770 0 60.000 0 43.761 7.644

Boekwaarde per 31 december

1.027.593

1.001.109

Aanloop- en plankosten Emissie-, leningskosten en boeterente Leningen u/g Deelnemingen Totaal financiële vaste activa Het verloop van de financiële vaste activa is als volgt:

Toelichting: Voor een nadere specificatie van het verloop van de financiële vaste activa per activagroep wordt verwezen naar het mutatieoverzicht onder 5.1.7.

euro vervroegd afgelost. Het door Stichting Lentis Maatschappelijke Onderneming ter beschikking gestelde bedrag is bedoeld voor de financiering van het werkkapitaal van de Martini Apotheek B.V. en zal uitsluitend hiervoor gebruikt worden.

Met ingang van 30 november 2012 heeft Stichting Lentis Maatschappelijke Onderneming een drietal nieuwe langlopende leningen afgesloten waaraan een borgtochtovereenkomst met Stichting Waarborgfonds voor de Zorgsector ten grondslag De vorderingen op de financiële vaste activa hebben een looptijd langer dan 1 jaar.

Pagina 14

PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. Uitsluitend voor identificatiedoeleinden

Stichting Lentis Maatschappelijke Onderneming

5.1.5 TOELICHTING OP DE GECONSOLIDEERDE BALANS ACTIVA Toelichting op belangen in andere rechtspersonen of vennootschappen: Naam en rechtsvorm en woonplaats rechtspersoon Kernactiviteit

Verschaft kapitaal

Kapitaalbelang (in %)

Eigen vermogen

300

30%

245.595

4.500

14%

7.500

42%

450.743 2016 36.171 2016 n.n.b 2016

31-dec-16

31-dec-15

Medische middelen Voedingsmiddelen Hulpmiddelen

190.714 3.005 19.379

262.359 6.232 119.688

Totaal voorraden

213.098

388.279

31-dec-16

31-dec-15

41.687.563 -30.994.301

40.851.698 -31.528.021

10.693.262

9.323.677

Rechtstreekse kapitaalbelangen >= 20%: Martini Apotheek B.V. Verstrekken te Groningen geneesmiddelen Phebe B.V. te Zuidlaren Payroll en HRM PsyQ Nederland Holding B.V. te Leiden

Holding activiteiten

Resultaat

-275 n.n.b

3. Voorraden De specificatie is als volgt:

4. Onderhanden werk uit hoofde van DBC's / DBC-zorgproducten De specificatie is als volgt:

Onderhanden werk uit hoofde van DBC's/DBC-zorgproducten Onderhanden werk DBC's Af: Ontvangen voorschotten (DBC's) Totaal onderhanden werk uit hoofde van DBC's/DBC-zorgproducten De specificatie per categorie DBC's / DBC-zorgproducten is als volgt weer te geven: Stroom DBC's / DBC-zorgproducten

Gerealiseerde kosten en toegerekende winst

Af: verwerkte verliezen

Af: ontvangen voorschotten

Saldo per 31-12-2016

Geestelijke Gezondheidszorg (=GGZ)

41.687.563

0

30.994.301

10.693.262

Totaal (onderhanden werk)

41.687.563

0

30.994.301

10.693.262

Toelichting: De waardering van de onderhanden werk DBC's is in het licht van mogelijk toekomstige controles van zorgverzekeraars relatief voorzichtig benaderd.

Reserveringen voor mogelijke terugbetalingen aan zorgverzekeraars als gevolg van bijvoorbeeld overproductie en uitkomsten van zelfonderzoeken worden in mindering gebracht op het onderhanden werk, voor zover dit schadelastjaar 2016 betreft.

Omdat het saldo van het onderhanden werk DBBC's en de voorschotten negatief is, is deze post in 2016 verantwoord onder punt 11 kortlopende schulden.

Pagina 15

PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. Uitsluitend voor identificatiedoeleinden

Stichting Lentis Maatschappelijke Onderneming

5.1.5 TOELICHTING OP DE GECONSOLIDEERDE BALANS ACTIVA 5. Vorderingen en schulden uit hoofde van financieringstekort Specificatie vorderingen en schulden uit hoofde van financieringstekort respectievelijk financieringsoverschot t/m 2013 2014 2015 2016

totaal

-2

-29.405

-385.780

0

29.408 29.408

385.777 385.777

-1.170.335

-1.170.335 415.185 -755.150

-2

3

-3

-1.170.335

-1.170.337

31-dec-16

31-dec-15

0 1.170.337 -1.170.337

0 415.187 -415.187

31-dec-16

31-dec-15

Vorderingen op debiteuren Overige vorderingen: Vorderingen op groepsmaatschappijen Personeelsregelingen WGA gelden Het Behouden Huys Overig Vooruitbetaalde bedragen: Nog te factureren DBC's Nog te ontvangen bedragen: Overige overlopende activa:

25.973.821

23.668.859

6.197.939 259.602 80.838 477.528 1.694.281 511.294 1.800.658 13.628 870.016

6.073.593 296.913 110.551 386.771 926.995 701.376 1.150.000 634.698 1.524.682

Totaal debiteuren en overige vorderingen

37.879.605

35.474.438

De specificatie is als volgt:

31-dec-16

31-dec-15

Bankrekeningen Kassen Kruisposten

5.083.455 17.583 0

5.214.484 34.976 3.520

Totaal liquide middelen

5.101.038

5.252.980

Saldo per 1 januari

-1.170.335

Financieringsverschil boekjaar Betalingen/ontvangsten Subtotaal mutatie boekjaar Saldo per 31 december Stadium van vaststelling (per erkenning): GGZ AWBZ

-415.187

c

c

c

a

a= interne berekening c= definitieve vaststelling NZa

Waarvan gepresenteerd als: - vorderingen uit hoofde van financieringstekort - schulden uit hoofde van financieringsoverschot

6. Debiteuren en overige vorderingen De specificatie is als volgt:

Toelichting: Alle vorderingen hebben een looptijd korter dan ĂŠĂŠn jaar.

7. Liquide middelen

Toelichting: De huidige kredietfaciliteit in rekening-courant bij Rabobank bedraagt 12.000.000. Deze rekening-courant faciliteit geldt in gezamenlijkheid met Bestuursstichting Lentis, Stichting Dignis en Praktijk Ondersteuning Huisartsen B.V. De garantiefaciliteit, die De liquide middelen zijn direct opeisbaar.

Zekerheden op alle huidige en toekomstige vorderingen van de Rabobank zijn: - Hypotheekrecht op de diverse registergoederen; - Verpanding van roerende zaken; - Verpanding van huidige en toekomstige vorderingen; - Overeenkomst gedeelde zekerheden op WfZ activa.

Pagina 16

PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. Uitsluitend voor identificatiedoeleinden

Stichting Lentis Maatschappelijke Onderneming

5.1.5 TOELICHTING OP DE GECONSOLIDEERDE BALANS PASSIVA

8. Groepsvermogen Het eigen vermogen bestaat uit de volgende componenten:

Bestemmingsfondsen Algemene overige reserves Totaal groepsvermogen

31-dec-16

31-dec-15

21.280.636 4.231.598 25.512.234

29.881.834 4.231.598 34.113.432

Bestemmingsfondsen Het verloop is als volgt weer te geven:

Saldo per 1-jan-2016

Resultaatbestemming

Overige mutaties

Saldo per 31-dec-2016

Bestemmingsfonds: GGZ

29.881.834

-8.601.198

0

21.280.636

Totaal bestemmingsfondsen

29.881.834

-8.601.198

0

21.280.636

Saldo per 1-jan-2016

Resultaatbestemming

Overige mutaties

Saldo per 31-dec-2016

Algemene overige reserves:

4.231.598

0

0

4.231.598

Totaal algemene overige reserves

4.231.598

0

0

4.231.598

Algemene overige reserves Het verloop is als volgt weer te geven:

9. Voorzieningen Saldo per 1-1-2016

Dotatie

Onttrekking

Vrijval

Het verloop is als volgt weer te geven:

Saldo per 31-12-2016

Personeelsbeloningen Langdurig zieken Reorganisatievoorziening 2017 Voorziening contracten zorgverzekeraars Personeelsbeloningen LFB

1.883.571 409.773 0 6.300.000 832.093

883.194 68.517 3.389.792 0 19.462

0 0 0 3.564.892 239.231

5.015 0 0 0 0

2.761.750 478.290 3.389.792 2.735.108 612.324

Totaal voorzieningen

9.425.437

4.360.965

3.804.123

5.015

9.977.264

Toelichting in welke mate (het totaal van) de voorzieningen als langlopend moeten worden beschouwd: 31-dec-16 Kortlopend deel van de voorzieningen (< 1 jr.)

Langlopend deel van de voorzieningen (> 1 jr.)

4.255.900 5.721.364

Toelichting per categorie voorziening: De voorziening personeelsbeloningen betreft een voorziening voor jubilea uitkeringen en overige salariscomponenten, inclusief ORTDe voorziening personeelsbeloningen LFB betreft een voorziening voor het levensfasebudget inzake extra verlofuren conform CAO. Lentis heeft voor 2017 een reorganisatievoorziening getroffen ter financiering van de frictiekosten die ontstaan bij onder meer de verdere afbouw van klinische capaciteit die voor 2017 gepland staat.

Voor de geschatte uitkomsten van de zelfonderzoeken en aanvulende contractvereisten van de jaren voor 2016 heeft Lentis een voorziening gevormd.

Met ingang van 2015 wordt de post Langdurig zieken opgenomen onder de voorzieningen in plaats van onder de overige kortlopende schulden.

Pagina 17

PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. Uitsluitend voor identificatiedoeleinden

Stichting Lentis Maatschappelijke Onderneming

5.1.5 TOELICHTING OP DE GECONSOLIDEERDE BALANS

PASSIVA 10. Langlopende schulden (nog voor meer dan een jaar) De specificatie is als volgt:

31-dec-16

31-dec-15

Schulden aan banken

52.992.963

57.623.916

Totaal langlopende schulden (nog voor meer dan een jaar)

52.992.963

57.623.916

2016

2015

Stand per 1 januari Af: aflossingen

61.666.850 4.570.953

65.979.784 4.312.934

Stand per 31 december

57.095.897

61.666.850

4.102.934

4.042.934

52.992.963

57.623.916

Het verloop is als volgt weer te geven:

Af: aflossingsverplichting komend boekjaar Stand langlopende schulden per 31 december

Toelichting in welke mate (het totaal van) de langlopende schulden als langlopend moeten worden beschouwd: Kortlopend deel van de langlopende schulden (< 1 jr.), aflossingsverplichtingen Langlopend deel van de langlopende schulden (> 1 jr.) (balanspost) Hiervan langlopend (> 5 jaar)

4.102.934 52.992.963 36.776.057

4.042.934 57.623.916 42.406.173

Toelichting: Voor een nadere toelichting op de langlopende schulden wordt verwezen naar de bijlage overzicht langlopende schulden.

De aflossingsverplichtingen zijn verantwoord onder de kortlopende schulden.

11. Overige kortlopende schulden De specificatie is als volgt:

31-dec-16

31-dec-15

Crediteuren Aflossingsverplichtingen langlopende leningen Belastingen en sociale premies Schulden ter zake pensioenen Nog te betalen salarissen Vakantiegeld Vakantiedagen Onderhanden werk DBBC's minus ontvangen voorschotten Schulden aan groepsmaatschappijen Overige schulden: Projecten Interest langlopende leningen Energie ESMW (2012) Tm (2014) Nog te betalen kosten: Nog te betalen kosten Vooruitontvangen opbrengsten: Vooruitontvangen opbrengsten Legaten Overige overlopende passiva:

5.711.922 4.102.934 6.632.101 996.479 449.075 4.499.851 8.710.801 162.775 8.744.592

3.992.961 4.042.934 6.668.809 1.010.807 629.117 4.456.135 7.920.372 2.750.249 6.040.573

132.721 116.113 125.000 0

210.744 126.543 185.000 270.394

13.718.725

6.440.355

65.535 10.497 4.365

560.310 10.497 4.465

54.183.486

45.320.265

Totaal overige kortlopende schulden Toelichting: Alle overige kortlopende schulden hebben een looptijd korter dan 1 jaar, tenzij anders aangegeven.

Pagina 18

PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. Uitsluitend voor identificatiedoeleinden

Stichting Lentis Maatschappelijke Onderneming

5.1.5 TOELICHTING OP DE GECONSOLIDEERDE BALANS PASSIVA Toelichting overige schulden (vervolg) Specificatie nog te betalen kosten:

12. Niet in de balans opgenomen regelingen Toelichting: Ultimo 2016 zijn de verplichtingen uit hoofd van lease en huurcontracten als volgt te specificeren: Huurverplichtingen: Binnen één jaar Tussen één jaar en vijf jaar Meer dan vijf jaar

2.997.600 4.210.108 3.626.305

Leaseverplichtingen: Binnen één jaar Tussen één jaar en vijf jaar Meer dan vijf jaar

221.985 202.017 0

Totale verplichtingen: Binnen één jaar Tussen één jaar en vijf jaar Meer dan vijf jaar

3.219.585 4.412.125 3.626.305

Gedurende het verslagjaar zijn in de winst- en verliesrekening verwerkt: Minimale leasebetalingen

361.982

Macrobeheersinstrument Het macrobeheersinstrument kan door de minister van VWS ingezet worden om overschrijdingen van het macrokader zorg terug te vorderen bij instellingen voor medisch specialistische zorg en bij instellingen voor curatieve geestelijke gezondheidszorg. Het macrobeheersinstrument is uitgewerkt in de Aanwijzing macrobeheersmodel instellingen voor medisch specialistische zorg, respectievelijk Aanwijzing Macrobeheersinstrument curatieve geestelijke gezondheidszorg. Ook voor instellingen in andere sectoren kan een Aanwijzing Macrobeheersinstrument van toepassing zijn. Jaarlijks wordt door de Nederlandse Zorgautoriteit (NZa) ambtshalve een mbi-omzetplafond vastgesteld. Tevens wordt door de NZa jaarlijks een omzetplafond per instelling vastgesteld, welke afhankelijk is van de realisatie van het mbi-omzetplafond van alle instellingen gezamenlijk. Deze vaststelling vindt plaats nadat door de Minister van VWS de overschrijding van het mbi-omzetplafond uiterlijk vóór 1 december van het opvolgend jaar is gecommuniceerd.

Voor 2016 is het mbi-omzetplafond door de NZa vastgesteld op EUR 21.049 miljoen (prijsniveau 2015).

Bij het opstellen van de jaarrekening 2016 bestaat nog geen inzicht in realisatie van het mbi-omzetplafond over 2014 t/m 2016. Lentis is niet in staat een betrouwbare inschatting te maken van de uit het macrobeheersinstrument voortkomende verplichting en deze te kwantificeren. Als gevolg daarvan is deze verplichting niet tot uitdrukking gebracht in de balans van de stichting per 31 december 2016.

Garantstelling toekomstige verplichting Stichting Dignis Lentis heeft een garantstelling afgegeven aan Stichting Dignis ter waarborging van de continuïteit van Stichting Dignis. Lentis staat garant voor alle huidige en toekomstige verplichtingen tegenover derden. De Raad van Bestuur van Lentis heeft dit middels een "Letter of continuing support" laten weten aan de directie van Stichting Dignis. In deze "Letter of continuing support" is aangegeven dat Lentis garant staat tot en met 7 juli 2018. Binnen Stichting Dignis worden nu maatregelen getroffen en plannen ontwikkeld om de huidige negatieve resultaten om te buigen naar een gezonde financiële organisatie in de toekomst.

Waarborgfonds voor de zorgsector (WFZ) van de borging door het WFZ hebben deze leningen een direct opeisbare obligo van 3% van de pro resto geborgde schuld.

Pagina 19

PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. Uitsluitend voor identificatiedoeleinden

Stichting Lentis Maatschappelijke Onderneming

5.1.6 MUTATIEOVERZICHT MATERIELE VASTE ACTIVA

Stand per 1 januari 2016 - aanschafwaarde - cumulatieve afschrijvingen Boekwaarde per 1 januari 2016 Mutaties in het boekjaar - investeringen - afschrijvingen - bijzondere waardevermindering

Bedrijfsgebouwen en terreinen

Machines en installaties

115.178.851 46.362.948

35.830.182 19.687.769

32.026.655 21.527.217

0 0

183.035.688 87.577.934

68.815.903

16.142.413

10.499.438

0

95.457.754

1.121.372 4.202.115 325.000

645.295 1.954.975 0

2.925.162 4.177.351 0

6.268 0 0

4.698.097 10.334.441 325.000

0 0

0 0

0 0

0 0

0 0

1.939.212 1.434.562 504.650

457.533 387.461 70.072

0 0 0

0 0 0

2.396.745 1.822.023 574.722

0 0 0

- terugname geheel afgeschreven activa .aanschafwaarde .cumulatieve afschrijvingen - desinvesteringen .aanschafwaarde .cumulatieve afschrijvingen per saldo

Andere vaste MateriĂŤle vaste bedrijfsbedrijfsactiva in middelen, uitvoering en technische en vooruitbetalingen administratieve op materiĂŤle uitrusting vaste activa

-Overige mutaties .aanschafwaarde .cumulatieve afschrijvingen

Totaal

0

0

0

0 0 0

-3.910.393

-1.379.752

-1.252.189

6.268

-6.536.066

114.361.011 49.455.501

36.017.944 21.255.283

34.951.817 25.704.568

6.268 0

185.337.040 96.415.352

64.905.510

14.762.661

9.247.249

6.268

88.921.688

2%; 2,5%, 5%

5%; 10%

10%; 20%

0,0%

Aanloop- en plankosten

Emissie-, leningskosten en boeterente

Leningen u/g

Deelnemingen

Boekwaarde per 1 januari 2016 Bij: Resultaat deelnemingen Verstrekte lening Af: Ontvangen dividend / aflossing leningen Af: Afschrijvingen Af: Amortisatie (dis)agio

156.688 0 0

500.170 0 0

Boekwaarde per 31 december 2016

147.403

Mutaties in boekwaarde (per saldo) Stand per 31 december 2016 - aanschafwaarde - cumulatieve afschrijvingen Boekwaarde per 31 december 2016 Afschrijvingspercentage

5.1.7 MUTATIEOVERZICHT FINANCIELE VASTE ACTIVA

270.000

Totaal

74.251 73.639

4.000 0

0

41.870

0

0

1.001.109 73.639 4.000 0 9.285 41.870

458.300

274.000

147.890

1.027.593

9.285

Pagina

20

PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. Uitsluitend voor identificatiedoeleinden

PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. Uitsluitend voor identificatiedoeleinden

Totaal

Rabobank Rabobank Rabobank Rabobank Rabobank NWB Rabobank Rabobank Rabobank NWB Rabobank Rabobank Rabobank

Leninggever

1-jul-93 1-apr-99 31-dec-01 1-okt-91 20-feb-92 1-nov-92 1-dec-94 31-dec-96 12-sep-03 30-nov-12 30-nov-12 30-nov-12 1-feb-14

Datum

1.361.341 1.614.550 9.529.385 5.218.472 4.356.290 4.112.383 8.576.446 19.285.659 5.735.274 11.600.000 16.100.000 20.000.000 5.100.000

Hoofdsom

25 20 40 30 30 29 35 25 40 20 25 30 7

Totale looptijd

36.65.919.096 32.51.961.152 32.94.909.492 3.650.943.182 3.650.943.174 LD 10007287 3.650.943.158 3.650.943.166 36.65.916.682 10.027.808 OHLO2918 OHLO3119 3.028.918.234

Soort lening

2,95% 2,95% 3,05% 3,65% 2,60% 2,78% 2,90% 2,90% 2,70% 2,69% 2,96% 3,13% var

%

0

61.666.850

4.570.953

54.454 142.828 238.235 173.949 145.209 141.806 125.546 294.957 609.303 580.000 644.000 666.666 754.000 57.095.897

108.907 99.354 5.955.865 599.747 171.257 709.033 1.632.096 1.474.786 3.369.518 9.280.000 13.524.000 17.333.334 2.838.000 36.776.057

0 0 4.764.690 0 0 0 1.004.366 0 323.003 6.380.000 10.304.000 13.999.998 0

Restschuld Aflossing Restschuld 31 december in 2016 over 5 jaar 2016

Pagina 21

0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0

163.361 242.182 6.194.100 773.696 316.466 850.839 1.757.642 1.769.743 3.978.821 9.860.000 14.168.000 18.000.000 3.592.000

Werke- Restschuld Nieuwe lijke- 31 december leningen in rente 2015 2016

5.1.8 Overzicht langlopende schulden ultimo 2016 (geconsolideerd)

BIJLAGE

Stichting Lentis Maatschappelijke Onderneming

3 3 26 6 3 6 14 6 28 17 22 27 5

Resterende looptijd in jaren eind 2016

lineair lineair lineair lineair lineair lineair lineair lineair lineair lineair lineair lineair lineair

Aflossingswijze

4.102.934

54.454 80.728 238.235 233.949 145.209 141.806 125.546 294.957 143.384 580.000 644.000 666.666 754.000

Aflossing 2017

Hypotheek Hypotheek Hypotheek Hypotheek Hypotheek Borgstelling Hypotheek Hypotheek Hypotheek Borgstelling Borgstelling Borgstelling Hypotheek

Gestelde zekerheden

Stichting Lentis Maatschappelijke Onderneming

5.1.9 TOELICHTING OP DE GECONSOLIDEERDE RESULTATENREKENING BATEN 13. Opbrengsten zorgprestaties De specificatie is als volgt:

2016

2015

94.220.771 24.472.907 9.281.842 19.532.840 7.875.057 6.494.868 2.193.817 806.763

92.530.883 27.993.246 10.500.401 25.624.913 7.149.204 2.577.770 1.172.205 631.764

164.878.865

168.180.386

2016

2015

Subsidies Wlz/Zvw-zorg Rijkssubsidies vanwege het Ministerie van VWS Overige Rijkssubsidies Beschikbaarheidsbijdragen Opleidingen Subsidies vanwege Provincies en gemeenten Overige subsidies, waaronder loonkostensubsidies en EU-subsidies

349.620 419.574 198.653 2.002.597 10.400 252.252

1.390.710 396.387 257.310 1.641.828 33.046 581.818

Totaal

3.233.096

4.301.099

2016

2015

Overige dienstverlening (waaronder 2e-4e geldstroom UMC's voor onderzoek): Doorberekende materiĂŤle kosten Opbrengsten patiĂŤnt en bewonersgebonden Opbrengsten uit servicekosten Opbrengsten hulpbedrijven

629.637 1.288.563 18.281 62.683

522.763 1.723.879 18.389 169.576

Overige opbrengsten (waaronder vergoeding voor uitgeleend personeel en verhuur onroerend goed): Doorberekende personeelskosten Huuropbrengsten Overig

976.819 386.999 2.796.751

594.393 464.288 1.886.199

Totaal

6.159.733

5.379.487

Opbrengsten Zorgverzekeringswet DBC's Opbrengsten WLZ Opbrengsten Jeugdwet Opbrengsten WMO Opbrengsten Justitie Opbrengsten Zorgverzekeringswet LGGZ Opbrengsten Zorgverzekeringswet BGGZ Opbrengsten overige financieringen Totaal

14. Subsidies De specificatie is als volgt:

15. Overige bedrijfsopbrengsten De specificatie is als volgt:

Toelichting: onder de Overige opbrengsten.

Pagina 22

PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. Uitsluitend voor identificatiedoeleinden

Stichting Lentis Maatschappelijke Onderneming

5.1.9 TOELICHTING OP DE GECONSOLIDEERDE RESULTATENREKENING LASTEN 16. Personeelskosten De specificatie is als volgt:

2016

2015

Lonen en salarissen Sociale lasten Pensioenpremies Andere personeelskosten: Opleidingskosten Reisvergoeding Overig Subtotaal

109.837.400 14.950.931 9.052.742

103.307.166 14.654.642 9.026.608

1.787.709 2.886.608 987.016 139.502.406

1.957.283 2.759.765 1.027.249 132.732.713

5.588.517

4.306.433

145.090.923

137.039.146

2.165 0

2.182 0

2.165

2.182

2.160 10

2.189 12

2.170

2.201

0

0

Personeel niet in loondienst Totaal personeelskosten Specificatie gemiddeld aantal personeelsleden (in FTE's) per contractformatie: GGZ POH B.V.

Specificatie gemiddeld aantal personeelsleden (in FTE's) per inzetformmatie: GGZ POH B.V.

Aantal personeelsleden dat buiten Nederland werkzaam is

Toelichting: Het restant is verantwoord onder Personeel niet in loondienst. De dotaties aan personeelsvoorzieningen en reserveringen zoals bijvoorbeeld verlofdagen, jubilea, nabetalingen, etc komen ook ten laste van de post Lonen en salarissen.

17. Afschrijvingen op financiële en materiële vaste activa De specificatie is als volgt:

2016

2015

Afschrijvingen: - materiële vaste activa - financiële vaste activa

10.334.440 51.155

11.117.008 7.644

Totaal afschrijvingen

10.385.595

11.124.652

2016

2015

Bijzondere waardeverminderingen van: - materiële vaste activa

325.000

2.150.630

Totaal

325.000

2.150.630

18. Bijzondere waardeverminderingen van vaste activa De specificatie is als volgt:

Toelichting: Veendam. Naar aanleiding van nieuwe taxaties is de boekwaarde neerwaarts bijgesteld tot de verwachte opbrengstwaarde.

Pagina 23

PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. Uitsluitend voor identificatiedoeleinden

Stichting Lentis Maatschappelijke Onderneming

5.1.9 TOELICHTING OP DE GECONSOLIDEERDE RESULTATENREKENING LASTEN 19. Overige bedrijfskosten De specificatie is als volgt:

Voedingsmiddelen en hotelmatige kosten Algemene kosten Patiënt- en bewonersgebonden kosten Onderhoud en energiekosten: - Onderhoud - Energiekosten gas - Energiekosten stroom - Energie transport en overig Subtotaal Huur en leasing Dotaties en vrijval voorzieningen Doorbelasting overige bedrijfskosten Totaal overige bedrijfskosten

2016

2015

9.006.375 14.260.665 3.931.440

10.033.101 13.106.364 3.616.448

2.878.149 2.052.123 878.437 374.118 6.182.827

3.434.106 2.056.322 1.201.401 217.029 6.908.858

8.128.526 273.156 -16.414.524

9.187.635 17.689 -19.930.808

25.368.465

22.939.287

Toelichting: De toename van de Algemene kosten wordt voornamelijk veroorzaakt door een stijging van de ICT-kosten. In 2016 is er een stijging van de ICT-kosten geweest door zaken als security (beveiliging van systemen) en compliance (systemen die ondersteunen om wet en regelgeving na te kunnen leven).

Door het afstoten van panden zijn de huurkosten in 2016 afgenomen.

De doorbelasting van overige bedrijfskosten betreft afname van Lentis Service en Advies (shared service system), iLentis en Concernkosten. Interne verrekeningen voor facilitaire service en vastgoed zijn gebaseerd op integrale kostenprijzen en werkelijke afname. De indirectie concernkosten bestuur en staf zijn verdeeld over de zorgafdeling op basis van aandeel in de omzet.

Voor de toekomstige kosten van groot onderhoud aan de bedrijfsgebouwen is geen voorziening voor groot onderhoud gevormd. De kosten voor groot onderhoud en renovaties worden geactiveerd.

20. Financiële baten en lasten De specificatie is als volgt:

2016

2015

Rentebaten Resultaat deelnemingen Financiële baten Subtotaal financiële baten

3.884 73.639 36.188 113.711

6.283 28.770 37.337 72.390

Rentelasten Vennootschapsbelasting Subtotaal financiële lasten

-1.814.420 -2.200 -1.816.620

-1.941.214 -13.882 -1.955.096

Totaal financiële baten en lasten

-1.702.909

-1.882.706

Pagina 24

PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. Uitsluitend voor identificatiedoeleinden

Stichting Lentis Maatschappelijke Onderneming

5.1.9 TOELICHTING OP DE GECONSOLIDEERDE RESULTATENREKENING 21. Bezoldiging bestuurders en toezichthouders / Wet normering bezoldiging topfunctionarissen (WNT) De bezolding van de bestuurders en toezichthouders over 2016 met betrekking tot de WNT zijn verantwoord in de geconsolideerde jaarrekening van Bestuursstichting Lentis te Zuidlaren.

22. Honoraria accountant

2016

2015

258.457 121.302 24.427 6.861

164.149 91.779 17.494 61.471

411.047

334.893

De honoraria van de accountant over 2016 zijn als volgt: 1 2 3 4

Controle van de jaarrekening Andere controlewerkzaamheden (w.o. Regeling AO/IC en Nacalculatie) Fiscale advisering Andere niet-controlediensten

Totaal honoraria accountant

Bovenstaande honoraria betreffen de werkzaamheden die bij de stichting en de in de consolidatie betrokken maatschappijen zijn uitgevoerd door accountantsorganisaties en externe accountants zoals bedoeld in artikel 1, lid 1 Wta (Wet toezicht accountantsorganisaties) en de in rekening gebrachte honoraria van het gehele netwerk waartoe de accountantsorganisatie behoort. De accountantskosten in 2016 hebben betrekking op de in het boekjaar ten laste van het resultaat gebrachte lasten ten aanzien van het onderzoek van de jaarrekeningen en overige verantwoordingen over de boekjaren 2014 tot en met 2016.

23. Transacties met verbonden partijen Van transacties met verbonden partijen is sprake wanneer een relatie bestaat tussen de instelling, haar deelnemingen en hun bestuurders en leidinggevende functionarissen.

Er hebben zich geen transacties met verbonden partijen voorgedaan op niet-zakelijke grondslag.

De bezoldiging van de bestuurders en toezichthouders is opgenomen onder punt 21.

Pagina 25

PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. Uitsluitend voor identificatiedoeleinden

Stichting Lentis Maatschappelijke Onderneming

5.1.10 ENKELVOUDIGE BALANS PER 31 DECEMBER 2016 (na resultaatbestemming) Ref.

31-dec-16

31-dec-15

1 2

88.921.690 1.027.593 89.949.283

95.457.754 1.001.109 96.458.863

3 4

213.098 10.693.262

388.279 9.323.677

5 6 7

0 40.372.705 5.094.858 56.373.923

0 38.003.690 5.220.423 52.936.069

146.323.206

149.394.932

31-dec-16

31-dec-15

21.280.636 4.231.598 25.512.234

29.881.834 4.231.598 34.113.432

ACTIVA

Vaste activa MateriĂŤle vaste activa FinanciĂŤle vaste activa Totaal vaste activa Vlottende activa Voorraden Onderhanden werk uit hoofde van DBC's/ DBC-zorgproducten Vorderingen uit hoofde van financieringstekort Debiteuren en overige vorderingen Liquide middelen Totaal vlottende activa Totaal activa

Ref. PASSIVA

Eigen vermogen Bestemmingsfonds Algemene en overige reserves Totaal eigen vermogen

8

Voorzieningen

9

12.545.125

11.972.112

10

52.992.958

57.623.916

5 11

1.170.337 54.102.552

415.187 45.270.285

146.323.206

149.394.932

Langlopende schulden (nog voor meer dan een jaar) Kortlopende schulden (ten hoogste 1 jaar) Schulden uit hoofde van financieringsoverschot Overige kortlopende schulden

Totaal passiva

Pagina 26

PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. Uitsluitend voor identificatiedoeleinden

Stichting Lentis Maatschappelijke Onderneming

5.1.11 ENKELVOUDIGE RESULTATENREKENING OVER 2016 Ref.

2016

2015

BEDRIJFSOPBRENGSTEN: Opbrengsten zorgprestaties

13

164.878.864

168.180.386

Subsidies

14

3.233.096

4.301.099

Overige bedrijfsopbrengsten

15

5.291.713

4.538.871

173.403.673

177.020.356

Som der bedrijfsopbrengsten

BEDRIJFSLASTEN: Personeelskosten

16

144.331.284

136.317.818

Afschrijvingen op financiële en materiële vaste activa

17

10.385.595

11.124.652

Bijzondere waardeverminderingen van vaste activa

18

325.000

2.150.630

Overige bedrijfskosten

19

25.241.096

22.890.880

Som der bedrijfslasten

180.282.975

172.483.980

BEDRIJFSRESULTAAT

-6.879.302

4.536.376

-1.721.896

-1.811.825

-8.601.198

2.724.551

2016

2015

-8.601.198

2.724.551

-8.601.198

2.724.551

Financiële baten en lasten

20

RESULTAAT UIT GEWONE BEDRIJFSUITOEFENING

RESULTAATBESTEMMING Het resultaat is als volgt verdeeld: Toevoeging/(onttrekking): Bestemmingsfonds GGZ

Pagina 27

PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. Uitsluitend voor identificatiedoeleinden

Stichting Lentis Maatschappelijke Onderneming

5.1.12 GRONDSLAGEN VAN WAARDERING EN RESULTAATBEPALING ENKELVOUDIGE JAARREKENING

Er zijn geen afwijkingen van de waarderingsgrondslagen in de enkelvoudige jaarrekening. Voor de waarderingsgrondslagen wordt derhalve verwezen naar de geconsolideerde waarderingsgrondslagen.

Pagina 28

PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. Uitsluitend voor identificatiedoeleinden

Stichting Lentis Maatschappelijke Onderneming

5.1.13 TOELICHTING OP DE ENKELVOUDIGE BALANS ACTIVA 1. Materiële vaste activa 31-dec-16

31-dec-15

Bedrijfsgebouwen en terreinen Machines en installaties Andere vaste bedrijfsmiddelen, technische en administratieve uitrusting Materiële vaste bedrijfsactiva in uitvoering en vooruitbetalingen op materiële vaste activa

64.905.510 14.762.661 9.247.251 6.268

68.815.903 16.142.413 10.499.438 0

Totaal materiële vaste activa

88.921.690

95.457.754

31-dec-16

31-dec-15

Boekwaarde per 1 januari Bij: investeringen Af: afschrijvingen Af: bijzondere waardeverminderingen Af: desinvesteringen

95.457.754 4.698.099 10.334.441 325.000 574.722

104.498.306 4.309.549 11.103.989 2.150.630 95.482

Boekwaarde per 31 december

88.921.690

95.457.754

De specificatie is als volgt:

Het verloop van de materiële activa in het verslagjaar is als volgt weer te geven:

Toelichting: Voor een nadere specificatie van het verloop van de materiële vaste activa per activagroep wordt verwezen naar het mutatieoverzicht onder 5.1.16. eigendom heeft.

De bedrijfsgebouwen en -terreinen zijn hypothecair bezwaard.

2. Financiële vaste activa De specificatie is als volgt:

31-dec-16

31-dec-15

147.403 458.300 274.000 147.890

156.688 500.170 270.000 74.251

1.027.593

1.001.109

2016

2015

Boekwaarde per 1 januari Resultaat deelnemingen Af: Aflossing lening Verstrekte lening (Terugname) waardeverminderingen Af: Afschrijvingen Af: Amortisatie (dis)agio

1.001.109 73.639 0 4.000 0 9.285 41.870

1.083.744 28.770 60.000 0 0 7.644 43.761

Boekwaarde per 31 december

1.027.593

1.001.109

Aanloop- en plankosten Emmissie-, leningskosten en boeterente Leningen u/g Deelnemingen

Totaal financiële vaste activa Het verloop van de financiële vaste activa is als volgt:

Toelichting: Voor een nadere specificatie van het verloop van de financiële vaste activa per activagroep wordt verwezen naar het mutatieoverzicht onder 5.1.15.

60.000 euro vervroegd afgelost. Het door Stichting Lentis Maatschappelijke Onderneming ter beschikking gestelde bedrag is bedoeld voor de financiering van het werkkapitaal van de Martini Apotheek B.V. en zal uitsluitend hiervoor gebruikt worden.

Met ingang van 30 november 2012 heeft Stichting Lentis Maatschappelijke Onderneming een drietal nieuwe langlopende leningen afgesloten waaraan een borgtochtovereenkomst met Stichting Waarborgfonds voor de Zorgsector ten grondslag ligt. Hiervoor is De vorderingen op de financiële vaste activa hebben een looptijd langer dan 1 jaar.

Pagina 29

PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. Uitsluitend voor identificatiedoeleinden

Stichting Lentis Maatschappelijke Onderneming

5.1.13 TOELICHTING OP DE ENKELVOUDIGE BALANS ACTIVA

Toelichting op belangen in andere rechtspersonen of vennootschappen: Naam en rechtsvorm en woonplaats rechtspersoon Kernactiviteit

Verschaft kapitaal

Rechtstreekse kapitaalbelangen >= 20%: Praktijk Ondersteuning Huisartsen Hulpverlening te Groningen Phebe B.V. te Zuidlaren Payroll en HRM Martini Apotheek B.V. te Groningen PsyQ Nederland Holding B.V. te Leiden

Verstrekken geneesmiddelen Holding activiteiten

Kapitaalbelang (in %)

Eigen vermogen

18.000

100%

4.500

14%

300

30%

7.500

42%

-2.567.862 2016 36.171 2016 450.743 2016 n.n.b.

2016

Resultaat

-21.187 -275 245.595 n.n.b.

3. Voorraden De specificatie is als volgt:

31-dec-16

31-dec-15

Medische middelen Voedingsmiddelen Hulpmiddelen Overige voorraden

190.714 3.005 19.379 0

262.359 6.232 119.688 0

Totaal voorraden

213.098

388.279

31-dec-16

31-dec-15

41.687.563 -30.994.301

40.851.698 -31.528.021

10.693.262

9.323.677

Af: ontvangen voorschotten

Saldo per 31-dec-2016

4. Onderhanden werk uit hoofde van DBC's / DBC-zorgproducten De specificatie is als volgt:

Onderhanden werk DBC's Af: Ontvangen voorschotten (DBC's) Totaal onderhanden werk uit hoofde van DBC's/DBC-zorgproducten

De specificatie per categorie DBC's / DBC-zorgproducten is als volgt weer te geven: Stroom DBC's / DBC-zorgproducten

Gerealiseerde kosten en toegerekende winst

Af: verwerkte verliezen

Geestelijke Gezondheidszorg (=GGZ)

41.687.563

0

30.994.301

10.693.262

Totaal (onderhanden werk)

41.687.563

0

30.994.301

10.693.262

Toelichting: De waardering van de onderhanden werk DBC's is in het licht van mogelijk toekomstige controles van zorgverzekeraars relatief voorzichtig benaderd.

Reserveringen voor mogelijke terugbetalingen aan zorgverzekeraars als gevolg van bijvoorbeeld overproductie en uitkomsten van zelfonderzoeken worden in mindering gebracht op het onderhanden werk, voor zover dit schadelastjaar 2016 betreft.

Omdat het saldo van het onderhanden werk DBBC's en de voorschotten negatief is, is deze post in 2016 verantwoord onder punt 11 kortlopende schulden.

Pagina 30

PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. Uitsluitend voor identificatiedoeleinden

Stichting Lentis Maatschappelijke Onderneming

5.1.13 TOELICHTING OP DE ENKELVOUDIGE BALANS

5. Vorderingen en schulden uit hoofde van financieringstekort Specificatie vorderingen en schulden uit hoofde van financieringstekort respectievelijk financieringsoverschot t/m 2013 2014 2015 2016

-2

Saldo per 1 januari

-385.780

-415.187 -1.170.335

Financieringsverschil boekjaar Correcties voorgaande jaren Betalingen/ontvangsten Subtotaal mutatie boekjaar Saldo per 31 december Stadium van vaststelling (per erkenning): GGZ AWBZ

-29.405

totaal

0

29.408 29.408

385.777 385.777

-1.170.335

-1.170.335 0 415.185 -755.150

-2

3

-3

-1.170.335

-1.170.337

c

c

c

a

a= interne berekening b= overeenstemming met zorgverzekeraars c= definitieve vaststelling NZa 31-dec-16

31-dec-15

0 1.170.337 -1.170.337

0 415.187 -415.187

31-dec-16

31-dec-15

Vorderingen op debiteuren Overige vorderingen: Vorderingen op groepsmaatschappijen Personeelsregelingen WGA gelden Het Behouden Huys Overig Vooruitbetaalde bedragen: Vooruitbetaalde bedragen Nog te ontvangen bedragen: Nog te factureren DBC's Nog te ontvangen bedragen Overige overlopende activa: Overlopende activa

25.876.261

23.567.348

8.788.599 259.602 80.838 477.528 1.694.281

8.704.355 296.913 110.551 386.771 65.962

511.294

701.377

1.800.658 13.628

1.221.192 1.424.539

870.016

1.524.682

Totaal debiteuren en overige vorderingen

40.372.705

38.003.690

Waarvan gepresenteerd als: - vorderingen uit hoofde van financieringstekort - schulden uit hoofde van financieringsoverschot

6. Debiteuren en overige vorderingen De specificatie is als volgt:

Toelichting: Alle vorderingen hebben een looptijd korter dan ĂŠĂŠn jaar.

Pagina 31

PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. Uitsluitend voor identificatiedoeleinden

Stichting Lentis Maatschappelijke Onderneming

5.1.13 TOELICHTING OP DE ENKELVOUDIGE BALANS 7. Liquide middelen De specificatie is als volgt:

31-dec-16

31-dec-15

Bankrekeningen Kassen Kruisposten

5.077.275 17.583 0

5.181.927 34.976 3.520

Totaal liquide middelen

5.094.858

5.220.423

Toelichting: De huidige kredietfaciliteit in rekening-courant bij Rabobank bedraagt 12.000.000. Deze rekening-courant faciliteit geldt in gezamenlijkheid met Bestuursstichting Lentis, Stichting Dignis en Praktijk Ondersteuning Huisartsen B.V. De garantiefaciliteit, die De liquide middelen zijn direct opeisbaar.

Zekerheden op alle huidige en toekomstige vorderingen van de Rabobank zijn: - Hypotheekrecht op de diverse registergoederen; - Verpanding van roerende zaken; - Verpanding van huidige en toekomstige vorderingen; - Overeenkomst gedeelde zekerheden op WfZ activa.

Pagina 32

PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. Uitsluitend voor identificatiedoeleinden

Stichting Lentis Maatschappelijke Onderneming

5.1.13 TOELICHTING OP DE ENKELVOUDIGE BALANS PASSIVA 8. Eigen vermogen Het eigen vermogen bestaat uit de volgende componenten:

Bestemmingsfondsen Algemene overige reserves Totaal eigen vermogen

31-dec-16

31-dec-15

21.280.636 4.231.598 25.512.234

29.881.834 4.231.598 34.113.432

Bestemmingsfondsen Het verloop is als volgt weer te geven:

Saldo per 1-jan-2016

Resultaatbestemming

Overige mutaties

Saldo per 31-dec-2016

Bestemmingsfonds: GGZ

29.881.834

-8.601.198

0

21.280.636

Totaal bestemmingsfondsen

29.881.834

-8.601.198

0

21.280.636

Saldo per 1-jan-2016

Resultaatbestemming

Overige mutaties

Saldo per 31-dec-2016

Algemene overige reserves:

4.231.598

0

0

4.231.598

Totaal algemene overige reserves

4.231.598

0

0

4.231.598

Algemene overige reserves Het verloop is als volgt weer te geven:

9. Voorzieningen Saldo per 1-1-2016

Dotatie

Onttrekking

Vrijval

Het verloop is als volgt weer te geven:

Saldo per 31-12-2016

Personeelsbeloningen Langdurig zieken Reorganisatievoorziening 2017 Voorziening contracten zorgverzekeraars Personeelsbeloningen LFB Voorziening deelneming

1.883.571 409.773 0 6.300.000 832.093 2.546.675

883.194 68.517 3.389.791 0 19.462 21.187

0 0 0 3.564.892 239.231 0

5.015 0 0 0 0 0

2.761.750 478.290 3.389.791 2.735.108 612.324 2.567.862

11.972.112

4.382.151

3.804.123

5.015

12.545.125

Totaal voorzieningen

Toelichting in welke mate (het totaal van) de voorzieningen als langlopend moeten worden beschouwd: 31-12-2016 Kortlopend deel van de voorzieningen (< 1 jr.)

Langlopend deel van de voorzieningen (> 1 jr.)

4.255.900 8.289.225

Toelichting per categorie voorziening: De voorziening personeelsbeloningen betreft een voorziening voor jubilea uitkeringen en overige salariscomponenten, inclusief ORTDe voorziening personeelsbeloningen LFB betreft een voorziening voor het levensfasebudget inzake extra verlofuren conform CAO. Lentis heeft voor 2017 een reorganisatievoorziening getroffen ter financiering van de frictiekosten die ontstaan bij onder meer de verdere afbouw van klinische capaciteit die voor 2017 gepland staat.

Voor de geschatte uitkomsten van de zelfonderzoeken en aanvulende contractvereisten van de jaren voor 2016 heeft Lentis een voorziening gevormd.

De voorziening deelnemingen is getroffen voor de omvang van het negatieve eigen vermogen van de deelneming POH. Met ingang van 2015 wordt de post Langdurig zieken opgenomen onder de voorzieningen in plaats van onder de overige kortlopende schulden.

Pagina 33

PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. Uitsluitend voor identificatiedoeleinden

Stichting Lentis Maatschappelijke Onderneming

5.1.13 TOELICHTING OP DE ENKELVOUDIGE BALANS PASSIVA 10. Langlopende schulden (nog voor meer dan een jaar) De specificatie is als volgt:

31-dec-16

31-dec-15

Schulden aan banken

52.992.958

57.623.916

Totaal langlopende schulden (nog voor meer dan een jaar)

52.992.958

57.623.916

2016

2015

Stand per 1 januari Af: aflossingen

61.666.850 4.570.958

65.979.784 4.312.934

Stand per 31 december

57.095.892

61.666.850

4.102.934

4.042.934

52.992.958

57.623.916

Het verloop is als volgt weer te geven:

Af: aflossingsverplichting komend boekjaar Stand langlopende schulden per 31 december

Toelichting in welke mate (het totaal van) de langlopende schulden als langlopend moeten worden beschouwd: Kortlopend deel van de langlopende schulden (< 1 jr.), aflossingsverplichtingen Langlopend deel van de langlopende schulden (> 1 jr.) (balanspost) Hiervan langlopend (> 5 jaar)

4.102.934 52.992.958 36.776.057

4.042.934 57.623.916 42.406.173

Toelichting: Voor een nadere toelichting op de langlopende schulden wordt verwezen naar de bijlage 5.1.16 overzicht langlopende schulden. De aflossingsverplichtingen zijn verantwoord onder de kortlopende schulden.

11. Overige kortlopende schulden De specificatie is als volgt:

31-dec-16

31-dec-15

Crediteuren Aflossingsverplichtingen langlopende leningen Belastingen en sociale premies Schulden ter zake pensioenen Nog te betalen salarissen Vakantiegeld Vakantiedagen Onderhanden werk DBBC's minus ontvangen voorschotten Overige schulden: Schulden op groepsmaatschappijen Projecten Nog te betalen kosten: Interest langlopende leningen Energie ESMW (2012 tot en met 2014) Nog te betalen kosten Vooruitontvangen opbrengsten: Vooruitontvangen opbrengsten Legaten Overige overlopende passiva: Overige overlopende passiva

5.711.090 4.102.934 6.628.479 996.479 447.735 4.499.851 8.663.048 162.775

3.992.961 4.042.934 6.665.187 1.010.807 629.117 4.456.135 7.875.940 2.750.249

8.717.206 132.721

6.040.572 210.744

116.113 125.000 0 13.718.724

126.543 185.000 270.394 6.438.430

65.535 10.497

560.310 10.497

4.365

4.465

54.102.552

45.270.285

Totaal overige kortlopende schulden Toelichting: Alle overige kortlopende schulden hebben een looptijd korter dan 1 jaar, tenzij anders aangegeven.

Specificatie nog te betalen kosten:

miljoen.

Pagina 34

PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. Uitsluitend voor identificatiedoeleinden

Stichting Lentis Maatschappelijke Onderneming

5.1.13 TOELICHTING OP DE ENKELVOUDIGE BALANS

12. Niet in de balans opgenomen regelingen Toelichting: Ultimo 2016 zijn de verplichtingen uit hoofd van lease en huurcontracten als volgt te specificeren: Huurverplichtingen: Binnen één jaar Tussen één jaar en vijf jaar Meer dan vijf jaar

2.997.600 4.210.108 3.626.305

Leaseverplichtingen: Binnen één jaar Tussen één jaar en vijf jaar Meer dan vijf jaar

221.985 202.017 0

Totale verplichtingen: Binnen één jaar Tussen één jaar en vijf jaar Meer dan vijf jaar

3.219.585 4.412.125 3.626.305

Gedurende het verslagjaar zijn in de winst- en verliesrekening verwerkt: Minimale leasebetalingen

361.982

Macrobeheersinstrument Het macrobeheersinstrument kan door de minister van VWS ingezet worden om overschrijdingen van het macrokader zorg terug te vorderen bij instellingen voor medisch specialistische zorg en bij instellingen voor curatieve geestelijke gezondheidszorg. Het macrobeheersinstrument is uitgewerkt in de Aanwijzing macrobeheersmodel instellingen voor medisch specialistische zorg, respectievelijk Aanwijzing Macrobeheersinstrument curatieve geestelijke gezondheidszorg. Ook voor instellingen in andere sectoren kan een Aanwijzing Macrobeheersinstrument van toepassing zijn. Jaarlijks wordt door de Nederlandse Zorgautoriteit (NZa) ambtshalve een mbi-omzetplafond vastgesteld. Tevens wordt door de NZa jaarlijks een omzetplafond per instelling vastgesteld, welke afhankelijk is van de realisatie van het mbi-omzetplafond van alle instellingen gezamenlijk. Deze vaststelling vindt plaats nadat door de Minister van VWS de overschrijding van het mbi-omzetplafond uiterlijk vóór 1 december van het opvolgend jaar is gecommuniceerd.

Voor 2016 is het mbi-omzetplafond door de NZa vastgesteld op EUR 21.049 miljoen (prijsniveau 2015).

Bij het opstellen van de jaarrekening 2016 bestaat nog geen inzicht in realisatie van het mbi-omzetplafond over 2016. Lentis is niet in staat een betrouwbare inschatting te maken van de uit het macrobeheersinstrument voortkomende verplichting en deze te kwantificeren. Als gevolg daarvan is deze verplichting niet tot uitdrukking gebracht in de balans van de stichting per 31 december 2016.

Garantstelling toekomstige verplichting Stichting Dignis Lentis heeft een garantstelling afgegeven aan Stichting Dignis ter waarborging van de continuïteit van Stichting Dignis. Lentis staat garant voor alle huidige en toekomstige verplichtingen tegenover derden. De Raad van Bestuur van Lentis heeft dit middels een "Letter of continuing support" laten weten aan de directie van Stichting Dignis. In deze "Letter of continuing support" is aangegeven dat Lentis garant staat tot en met 7 juli 2018. Binnen Stichting Dignis worden nu maatregelen getroffen en plannen ontwikkeld om de huidige negatieve resultaten om te buigen naar een gezonde financiële organisatie in de toekomst.

Waarborgfonds voor de zorgsector (WFZ) hoofde van de borging door het WFZ hebben deze leningen een direct opeisbare obligo van 3% van de pro resto geborgde schuld.

Pagina 35

PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. Uitsluitend voor identificatiedoeleinden

Stichting Lentis Maatschappelijke Onderneming

5.1.14 ENKELVOUDIG MUTATIEOVERZICHT MATERIELE VASTE ACTIVA

Stand per 1 januari 2016 - aanschafwaarde - cumulatieve afschrijvingen Boekwaarde per 1 januari 2016 Mutaties in het boekjaar - investeringen - afschrijvingen - bijzondere waardeverminderingen - terugname geheel afgeschreven activa .aanschafwaarde .cumulatieve afschrijvingen - desinvesteringen aanschafwaarde cumulatieve afschrijvingen per saldo -Overige mutaties aanschafwaarde .cumulatieve afschrijvingen

Mutaties in boekwaarde (per saldo) Stand per 31 december 2016 - aanschafwaarde - cumulatieve afschrijvingen Boekwaarde per 31 december 2016 Afschrijvingspercentage

Andere vaste MateriĂŤle vaste bedrijfs- bedrijfsactiva in middelen, uitvoering en technische en vooruitbetalingen administratieve op materiĂŤle uitrusting vaste activa

Bedrijfsgebouwen en terreinen

Machines en installaties

115.178.851 46.362.948

35.830.182 19.687.769

32.026.655 21.527.217

0 0

183.035.688 87.577.934

68.815.903

16.142.413

10.499.438

0

95.457.754

1.121.372 4.202.115 325.000

645.295 1.954.975 0

2.925.164 4.177.351 0

6.268 0 0

4.698.099 10.334.441 325.000

0 0

0 0

0 0

0 0

0 0

1.939.212 1.434.562 504.650

457.533 387.461 70.072

0 0 0

0 0 0

2.396.745 1.822.023 574.722

0 0 0

0 0 0

0 0 0

0 0 0

0 0 0

-3.910.393

-1.379.752

-1.252.187

6.268

-6.536.064

114.361.011 49.455.501

36.017.944 21.255.283

34.951.819 25.704.568

6.268 0

185.337.042 96.415.352

64.905.510

14.762.661

9.247.251

6.268

88.921.690

2%; 2,5%, 5%

5%; 10%

10%; 20%

0,0%

Leningen u/g

Deelnemingen

Totaal

5.1.15 ENKELVOUDIG MUTATIEOVERZICHT FINANCIELE VASTE ACTIVA

Aanloop- en plankosten

Emissie-, leningskosten en boeterente

Boekwaarde per 1 januari 2016 Resultaat deelnemingen Verstrekte lening Ontvangen dividend / aflossing leningen Afschrijvingen Amortisatie (dis)agio

156.688 0 0

500.170 0 0

Boekwaarde per 31 december 2016

147.403

270.000

Totaal

74.251 73.639

4.000 0

0

41.870

0

0

1.001.109 73.639 4.000 0 9.285 41.870

458.300

274.000

147.890

1.027.593

9.285

Pagina

36

PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. Uitsluitend voor identificatiedoeleinden

PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. Uitsluitend voor identificatiedoeleinden

Totaal

Rabobank Rabobank Rabobank Rabobank Rabobank NWB Rabobank Rabobank Rabobank NWB Rabobank Rabobank Rabobank

Leninggever

1-jul-93 1-apr-99 31-dec-01 1-okt-91 20-feb-92 1-nov-92 1-dec-94 31-dec-96 12-sep-03 30-nov-12 30-nov-12 30-nov-12 1-feb-14

Datum

1.361.341 1.614.550 9.529.385 5.218.472 4.356.290 4.112.383 8.576.446 19.285.659 5.735.274 11.600.000 16.100.000 20.000.000 5.100.000

Hoofdsom

25 20 40 30 30 29 35 25 40 20 25 30 7

Totale looptijd

36.65.919.096 32.51.961.152 32.94.909.492 3.650.943.182 3.650.943.174 LD 10007287 3.650.943.158 3.650.943.166 36.65.916.682 10.027.808 OHLO2918 OHLO3119 3.028.918.234

Soort lening

2,95% 2,95% 3,05% 3,65% 2,60% 2,78% 2,90% 2,90% 2,70% 2,69% 2,96% 3,13% var

%

0

61.666.850

4.570.958

54.454 142.828 238.235 173.949 145.209 141.806 125.546 294.957 609.303 580.000 644.000 666.666 754.000 57.095.897

108.907 99.354 5.955.865 599.747 171.257 709.033 1.632.096 1.474.786 3.369.518 9.280.000 13.524.000 17.333.334 2.838.000 36.776.057

0 0 4.764.690 0 0 0 1.004.366 0 323.003 6.380.000 10.304.000 13.999.998 0

Restschuld Aflossing Restschuld 31 december in 2016 over 5 jaar 2016

Pagina 37

0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0

163.361 242.182 6.194.100 773.696 316.466 850.839 1.757.642 1.769.743 3.978.821 9.860.000 14.168.000 18.000.000 3.592.000

Werke- Restschuld Nieuwe lijke- 31 december leningen in rente 2015 2016

5.1.16 Overzicht langlopende schulden ultimo 2016 (enkelvoudig)

BIJLAGE

Stichting Lentis Maatschappelijke Onderneming

2 2 25 5 2 5 13 5 27 16 21 26 4

Resterende looptijd in jaren eind 2016

lineair lineair lineair lineair lineair lineair lineair lineair lineair lineair lineair lineair lineair

Aflossingswijze

4.102.934

54.454 80.728 238.235 233.949 145.209 141.806 125.546 294.957 143.384 580.000 644.000 666.666 754.000

Aflossing 2017

Hypotheek Hypotheek Hypotheek Hypotheek Hypotheek Borgstelling Hypotheek Hypotheek Hypotheek Borgstelling Borgstelling Borgstelling Hypotheek

Gestelde zekerheden

Stichting Lentis Maatschappelijke Onderneming

5.1.17 TOELICHTING OP DE ENKELVOUDIGE RESULTATENREKENING BATEN 13. Opbrengsten zorgprestaties De specificatie is als volgt:

2016

2015

94.220.770 24.472.907 9.281.842 19.532.840 7.875.057 6.494.868 2.193.817 806.763

92.530.883 27.993.246 10.500.401 25.624.913 7.149.204 2.577.770 1.172.205 631.764

164.878.864

168.180.386

2016

2015

Subsidies Wlz/Zvw-zorg Rijkssubsidies vanwege het Ministerie van VWS Overige Rijkssubsidies Beschikbaarheidsbijdragen Opleidingen Subsidies vanwege Provincies en gemeenten Overige subsidies, waaronder loonkostensubsidies en EU-subsidies

349.620 419.574 198.653 2.002.597 10.400 252.252

1.390.710 396.387 257.310 1.641.828 33.046 581.818

Totaal

3.233.096

4.301.099

2016

2015

Overige dienstverlening (waaronder 2e-4e geldstroom UMC's voor onderzoek): Doorberekende materiĂŤle kosten Opbrengsten patiĂŤnt en bewoners gebonden Opbrengsten uit servicekosten Opbrengsten hulpbedrijven

629.637 1.288.563 18.281 62.683

522.763 1.723.879 18.389 169.576

Overige opbrengsten (waaronder vergoeding voor uitgeleend personeel en verhuur onroerend goed): Doorberekende personeelskosten Huuropbrengsten Overig

976.819 386.999 1.928.731

594.393 464.288 1.045.583

Totaal

5.291.713

4.538.871

Opbrengsten Zorgverzekeringswet DBC's Opbrengsten WLZ Opbrengsten Jeugdwet Opbrengsten WMO Opbrengsten Justitie Opbrengsten Zorgverzekeringswet LGGZ Opbrengsten Zorgverzekeringswet BGGZ Opbrengsten overige financieringen Totaal

14. Subsidies De specificatie is als volgt:

15. Overige bedrijfsopbrengsten De specificatie is als volgt:

Toelichting: onder de Overige opbrengsten.

Pagina 38

PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. Uitsluitend voor identificatiedoeleinden

Stichting Lentis Maatschappelijke Onderneming

5.1.17 TOELICHTING OP DE ENKELVOUDIGE RESULTATENREKENING LASTEN 16. Personeelskosten De specificatie is als volgt:

2016

2015

Lonen en salarissen Sociale lasten Pensioenpremies Andere personeelskosten: Opleidingskosten Reisvergoedingen Overig Subtotaal

109.241.043 14.859.696 8.998.391

102.745.004 14.567.665 8.973.366

1.786.392 2.871.495 985.750 138.742.767

1.954.437 2.744.001 1.026.912 132.011.385

5.588.517

4.306.433

144.331.284

136.317.818

2.165 2.160

2.182 2.189

0

0

Personeel niet in loondienst Totaal personeelskosten Specificatie gemiddeld aantal personeelsleden (in FTE's) per contractinformatie Specificatie gemiddeld aantal personeelsleden (in FTE's) per inzetformatie Aantal personeelsleden dat buiten Nederland werkzaam is

Toelichting: Het restant is verantwoord onder Personeel niet in loondienst. De dotaties aan personeelsvoorzieningen zoals bijvoorbeeld verlofdagen, jubilea, nabetalingen, etc komen ook ten laste van de post Lonen en salarissen. De totale dotatie en reserveringen

17. Afschrijvingen op financiële en (im)materiële vaste activa De specificatie is als volgt:

2016

2015

Overige afschrijving -materiële vaste activa -financiële vaste activa

10.334.440 51.155

11.117.008 7.644

Totaal afschrijvingen

10.385.595

11.124.652

2016

2015

Bijzondere waardeverminderingen van: - materiële vaste activa

325.000

2.150.630

Totaal

325.000

2.150.630

18. Bijzondere waardeverminderingen van vaste activa De specificatie is als volgt:

Toelichting: Veendam. Naar aanleiding van nieuwe taxaties is de boekwaarde neerwaarts bijgesteld tot de verwachte opbrengstwaarde.

Pagina 39

PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. Uitsluitend voor identificatiedoeleinden

Stichting Lentis Maatschappelijke Onderneming

5.1.17 TOELICHTING OP DE ENKELVOUDIGE RESULTATENREKENING LASTEN 19. Overige bedrijfskosten De specificatie is als volgt:

Voedingsmiddelen en hotelmatige kosten Algemene kosten Patiënt- en bewoner gebonden kosten Onderhoud en energiekosten: - Onderhoud - Energiekosten gas - Energiekosten stroom - Energie transport en overig Subtotaal Huur en leasing Dotaties en vrijval voorzieningen Doorbelasting overige bedrijfskosten Totaal overige bedrijfskosten

2016

2015

9.006.375 14.246.182 3.931.440

10.033.101 13.102.196 3.616.448

2.878.149 2.052.123 878.437 374.118 6.182.827

3.434.106 2.056.322 1.201.401 217.029 6.908.858

8.128.526 273.156 -16.527.410

9.187.757 17.689 -19.975.169

25.241.096

22.890.880

Toelichting: De toename van de Algemene kosten wordt voornamelijk veroorzaakt door een stijging van de ICT-kosten. In 2016 is er een stijging van de ICT-kosten geweest door zaken als security (beveiliging van systemen) en compliance (systemen die ondersteunen om wet en regelgeving na te kunnen leven).

Door het afstoten van panden zijn de huurkosten in 2016 afgenomen.

De doorbelasting van overige bedrijfskosten betreft afname van Lentis Service en Advies (shared service system), iLentis en Concernkosten. Interne verrekeningen voor facilitaire service en vastgoed zijn gebaseerd op integrale kostenprijzen en werkelijke afname. De indirecte concernkosten bestuur en staf zijn verdeeld over de zorgafdeling op basis van aandeel in de omzet.

De verdeling van de doorbelasting overige bedrijfskosten is als volgt: -vastgoed 52% -maaltijden, facilitaire services, administratie en ICT 32% -concernkosten 10% -zorgondersteuning 6% Voor de toekomstige kosten van groot onderhoud aan de bedrijfsgebouwen is geen voorziening voor groot onderhoud gevormd. De kosten voor groot onderhoud en renovaties worden geactiveerd.

20. Financiële baten en lasten De specificatie is als volgt:

2016

2015

3.884 -21.187 73.639 36.188 92.524

6.283 56.999 28.770 37.337 129.389

Rentelasten Subtotaal financiële lasten

-1.814.420 -1.814.420

-1.941.214 -1.941.214

Totaal financiële baten en lasten

-1.721.896

-1.811.825

Rentebaten Resultaat groepsmaatschappijen Resultaat deelnemingen Financiële baten Subtotaal financiële baten

Vaststelling en goedkeuring jaarrekening De raad van bestuur van Stichting Lentis Maatschappelijke Onderneming heeft de jaarrekening 2016 vastgesteld in de vergadering van 26 juni 2017.

De raad van toezicht van de Stichting Lentis Maatschappelijke Onderneming heeft de jaarrekening 2016 goedgekeurd in de vergadering van 26 juni 2017.

Resultaatbestemming Het resultaat wordt verdeeld volgens de resultaatverdeling in paragraaf 5.1.2.

Pagina 40

PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. Uitsluitend voor identificatiedoeleinden

Stichting Lentis Maatschappelijke Onderneming

5.1.17 TOELICHTING OP DE ENKELVOUDIGE RESULTATENREKENING Gebeurtenissen na balansdatum Er hebben zich geen gebeurtenissen na balansdatum voorgedaan.

Ondertekening door bestuurders en toezichthouders

W.G. Drs. M.S.R. Sitalsing

W.G. Drs. C.L. Bruinsma

W.G. Dr. P.C. Lerk

W.G. Drs. J.H.M. van der Meer RA

W.G. Mevr. S.D. Franken- van Velzen

W.G. Drs. L.P. Middel

W.G. Mr. E.A.O. Muurmans MBA

Pagina 41

PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. Uitsluitend voor identificatiedoeleinden

Stichting Lentis Maatschappelijke Onderneming

5.2 OVERIGE GEGEVENS

PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. Uitsluitend voor identificatiedoeleinden

Stichting Lentis Maatschappelijke Onderneming

5.2 OVERIGE GEGEVENS

5.2.1 Statutaire regeling resultaatbestemming In de statuten is bepaald, conform artikel 2, dat de stichting geen winstoogmerk heeft.

5.2.2 Nevenvestigingen Stichting Lentis Maatschappelijke Onderneming heeft geen nevenvestigingen.

5.2.3 Controleverklaring van de onafhankelijke accountant De controleverklaring van de onafhankelijke accountant is opgenomen op de volgende pagina.

Pagina 43

PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. Uitsluitend voor identificatiedoeleinden

Controleverklaring van de onafhankelijke accountant Aan: de raad van bestuur en de raad van toezicht van Stichting Lentis Maatschappelijke Onderneming

Verklaring over de jaarrekening 2016 Ons oordeel Naar ons oordeel geeft de in dit jaarrapport opgenomen jaarrekening een getrouw beeld van de grootte en de samenstelling van het vermogen van Stichting Lentis Maatschappelijke Onderneming op 31 december 2016 en van het resultaat over 2016 in overeenstemming met de Regeling verslaggeving WTZi.

Wat we hebben gecontroleerd Wij hebben de in dit jaarrapport opgenomen jaarrekening 2016 van Stichting Lentis Maatschappelijke Onderneming te Groningen (‘de stichting’) gecontroleerd.

De jaarrekening omvat de geconsolideerde jaarrekening van Stichting Lentis Maatschappelijke Onderneming en haar dochtermaatschappij (samen: ‘de groep’) en de enkelvoudige jaarrekening. De jaarrekening bestaat uit:  de geconsolideerde en enkelvoudige balans per 31 december 2016;  de geconsolideerde en enkelvoudige resultatenrekening over 2016; en  de toelichting met een overzicht van de gehanteerde grondslagen voor financiële verslaggeving en overige toelichtingen.

Het stelsel voor financiële verslaggeving dat is gebruikt voor het opmaken van de jaarrekening is de Regeling verslaggeving WTZi.

De basis voor ons oordeel Wij hebben onze controle uitgevoerd volgens Nederlands recht, waaronder ook de Nederlandse controlestandaarden en de Regeling Controleprotocol WNT 2016 vallen.

Onze verantwoordelijkheden op grond hiervan zijn beschreven in de paragraaf ‘Onze verantwoordelijkheden voor de controle van de jaarrekening’.

Onafhankelijkheid Wij zijn onafhankelijk van Stichting Lentis Maatschappelijke Onderneming zoals vereist in de Verordening inzake de onafhankelijkheid van accountants bij assuranceopdrachten (ViO) en andere voor de opdracht relevante onafhankelijkheidsregels in Nederland. Verder hebben wij voldaan aan de Verordening gedrags- en beroepsregels accountants (VGBA).

Wij vinden dat de door ons verkregen controle-informatie voldoende en geschikt is als basis voor ons oordeel.

Ref.: e0406023a PricewaterhouseCoopers Accountants N.V., Burgemeester Roelenweg 13G, 8021 EV Zwolle, Postbus 513, 8000 AM Zwolle T: 088 792 00 38, F: 088 792 94 61, www.pwc.nl ‘PwC’ is het merk waaronder PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. (KvK 34180285), PricewaterhouseCoopers Belastingadviseurs N.V. (KvK 34180284), PricewaterhouseCoopers Advisory N.V. (KvK 34180287), PricewaterhouseCoopers Compliance Services B.V. (KvK 51414406), PricewaterhouseCoopers Pensions, Actuarial & Insurance Services B.V. (KvK 54226368), PricewaterhouseCoopers B.V. (KvK 34180289) en andere vennootschappen handelen en diensten verlenen. Op deze diensten zijn algemene voorwaarden van toepassing, waarin onder meer aansprakelijkheidsvoorwaarden zijn opgenomen. Op leveringen aan deze vennootschappen zijn algemene inkoopvoorwaarden van toepassing. Op www.pwc.nl treft u meer informatie over deze vennootschappen, waaronder deze algemene (inkoop)voorwaarden die ook zijn gedeponeerd bij de Kamer van Koophandel te Amsterdam.

Verklaring over de in het jaarrapport opgenomen andere informatie Naast de jaarrekening en onze controleverklaring daarbij, omvat het jaarrapport andere informatie, die bestaat uit:  het bestuursverslag;  de overige gegevens.

Op grond van onderstaande werkzaamheden zijn wij van mening dat de andere informatie:  met de jaarrekening verenigbaar is en geen materiële afwijkingen bevat;  alle informatie bevat die op grond van de Regeling verslaggeving WTZi is vereist.

Wij hebben de andere informatie gelezen en hebben op basis van onze kennis en ons begrip, verkregen vanuit de jaarrekeningcontrole of anderszins, overwogen of de andere informatie materiële afwijkingen bevat.

Met onze werkzaamheden hebben wij voldaan aan de vereisten in de Nederlandse Standaard 720. Deze werkzaamheden hebben niet dezelfde diepgang als onze controlewerkzaamheden bij de jaarrekening.

De raad van bestuur is verantwoordelijk voor het opstellen van de andere informatie, waaronder het bestuursverslag en de overige gegevens in overeenstemming met de Regeling verslaggeving WTZi.

Verantwoordelijkheden met betrekking tot de jaarrekening en de accountantscontrole Verantwoordelijkheden van de raad van bestuur en de raad van toezicht voor de jaarrekening De raad van bestuur is verantwoordelijk voor:  het opmaken en het getrouw weergeven van de jaarrekening in overeenstemming met de Regeling verslaggeving WTZi; en voor  een zodanige interne beheersing die de raad van bestuur noodzakelijk acht om het opmaken van de jaarrekening mogelijk te maken zonder afwijkingen van materieel belang als gevolg van fouten of fraude.

Bij het opmaken van de jaarrekening moet de raad van bestuur afwegen of de stichting in staat is om haar werkzaamheden in continuïteit voort te zetten. Op grond van genoemde verslaggevingsstelsel moet de raad van bestuur de jaarrekening opmaken op basis van de continuïteitsveronderstelling, tenzij de raad van bestuur het voornemen heeft om de stichting te liquideren of de bedrijfsactiviteiten te beëindigen of als beëindiging het enige realistische alternatief is. De raad van bestuur moet gebeurtenissen en omstandigheden waardoor gerede twijfel zou kunnen bestaan of de stichting haar bedrijfsactiviteiten kan voortzetten, toelichten in de jaarrekening.

De raad van toezicht is verantwoordelijk voor het uitoefenen van toezicht op het proces van financiële verslaggeving van de stichting.

Stichting Lentis Maatschappelijke Onderneming – Ref.: e0406023a

Pagina 2 van 5

Onze verantwoordelijkheden voor de controle van de jaarrekening Onze verantwoordelijkheid is het zodanig plannen en uitvoeren van een controleopdracht dat wij daarmee voldoende en geschikte controle-informatie verkrijgen voor het door ons af te geven oordeel.

Ons controleoordeel beoogt een redelijke mate van zekerheid te geven dat de jaarrekening geen afwijkingen van materieel belang bevat. Een redelijke mate van zekerheid is een hoge mate maar geen absolute mate van zekerheid waardoor het mogelijk is dat wij tijdens onze controle niet alle afwijkingen ontdekken.

Afwijkingen kunnen ontstaan als gevolg van fraude of fouten en zijn materieel indien redelijkerwijs kan worden verwacht dat deze, afzonderlijk of gezamenlijk, van invloed kunnen zijn op de economische beslissingen die gebruikers op basis van deze jaarrekening nemen. De materialiteit beĂŻnvloedt de aard, timing en omvang van onze controlewerkzaamheden en de evaluatie van het effect van onderkende afwijkingen op ons oordeel.

Een meer gedetailleerde beschrijving van onze verantwoordelijkheden is opgenomen in de bijlage bij onze controleverklaring.

Zwolle, 7 juli 2017 PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. Origineel getekend door drs. A.J. Ruiter RA

Stichting Lentis Maatschappelijke Onderneming â&#x20AC;&#x201C; Ref.: e0406023a

Pagina 3 van 5

Bijlage bij onze controleverklaring over de jaarrekening 2016 van Stichting Lentis Maatschappelijke Onderneming In aanvulling op wat is vermeld in onze controleverklaring hebben wij in deze bijlage onze verantwoordelijkheden voor de controle van de jaarrekening nader uiteengezet en toegelicht wat een controle inhoudt.

De verantwoordelijkheden van de accountant voor de controle van de jaarrekening Wij hebben deze accountantscontrole professioneel-kritisch uitgevoerd en hebben waar relevant professionele oordeelsvorming toegepast in overeenstemming met de Nederlandse controlestandaarden, de Regeling Controleprotocol WNT 2016, ethische voorschriften en de onafhankelijkheidseisen. Onze doelstelling is om een redelijke mate van zekerheid te verkrijgen dat de jaarrekening vrij van materiële afwijkingen als gevolg van fouten of fraude is. Onze controle bestond onder andere uit:  Het identificeren en inschatten van de risico’s dat de jaarrekening afwijkingen van materieel belang bevat als gevolg van fouten of fraude, het in reactie op deze risico’s bepalen en uitvoeren van controlewerkzaamheden en het verkrijgen van controle-informatie die voldoende en geschikt is als basis voor ons oordeel. Bij fraude is het risico dat een afwijking van materieel belang niet ontdekt wordt groter dan bij fouten. Bij fraude kan sprake zijn van samenspanning, valsheid in geschrifte, het opzettelijk nalaten transacties vast te leggen, het opzettelijk verkeerd voorstellen van zaken of het doorbreken van de interne beheersing.  Het verkrijgen van inzicht in de interne beheersing die relevant is voor de controle met als doel controlewerkzaamheden te selecteren die passend zijn in de omstandigheden.

Deze werkzaamheden hebben niet als doel om een oordeel uit te spreken over de effectiviteit van de interne beheersing van de stichting.  Het evalueren van de geschiktheid van de gebruikte grondslagen voor financiële verslaggeving en het evalueren van de redelijkheid van schattingen door de raad van bestuur en de toelichtingen die daarover in de jaarrekening staan.  Het vaststellen dat de door de raad van bestuur gehanteerde continuïteitsveronderstelling aanvaardbaar is. Tevens op basis van de verkregen controle-informatie vaststellen of er gebeurtenissen en omstandigheden zijn waardoor gerede twijfel zou kunnen bestaan of de stichting haar bedrijfsactiviteiten in continuïteit kan voortzetten. Als wij concluderen dat er een onzekerheid van materieel belang bestaat, zijn wij verplicht om aandacht in onze controleverklaring te vestigen op de relevante gerelateerde toelichtingen in de jaarrekening. Als de toelichtingen inadequaat zijn, moeten wij onze verklaring aanpassen. Onze conclusies zijn gebaseerd op de controle-informatie die verkregen is tot de datum van onze controleverklaring.

Toekomstige gebeurtenissen of omstandigheden kunnen er echter toe leiden dat een organisatie haar continuïteit niet langer kan handhaven.  Het evalueren van de presentatie, structuur en inhoud van de jaarrekening en de daarin opgenomen toelichtingen en het evalueren of de jaarrekening een getrouw beeld geeft van de onderliggende transacties en gebeurtenissen Gegeven onze eindverantwoordelijkheid voor het oordeel zijn wij verantwoordelijk voor de aansturing van, het toezicht op en de uitvoering van de groepscontrole. In dit kader hebben wij de aard en omvang van de uit te voeren werkzaamheden voor de groepsonderdelen bepaald om te waarborgen dat we voldoende controlewerkzaamheden verrichten om in staat te zijn een oordeel te geven over de jaarrekening als geheel.

Stichting Lentis Maatschappelijke Onderneming – Ref.: e0406023a

Pagina 4 van 5

Bepalend hierbij zijn de geografische structuur van de groep, de omvang en/of het risicoprofiel van de groepsonderdelen of de activiteiten, de bedrijfsprocessen en interne beheersingsmaatregelen en de bedrijfstak waarin de stichting opereert. Op grond hiervan hebben wij de groepsonderdelen geselecteerd waarbij een controle of beoordeling van de financiĂŤle informatie of specifieke posten noodzakelijk was.

Wij communiceren met de raad van toezicht onder andere over de geplande reikwijdte en timing van de controle en over de significante bevindingen die uit onze controle naar voren zijn gekomen, waaronder eventuele significante tekortkomingen in de interne beheersing.

Stichting Lentis Maatschappelijke Onderneming â&#x20AC;&#x201C; Ref.: e0406023a

Pagina 5 van 5