13
3.1 Antidepressiva Bij seksuele bijwerkingen bij gebruik van antidepressiva kunnen de volgende opties worden overwogen:28, 29 »» dosisverlaging; »» overschakelen naar een middel met minder kans op seksuele bijwerkingen; »» additiestrategieën. Bij de additiestrategieën is er de meeste evidentie voor de additie van bupropion (een dopamine agonist) of een fosfodiësterase-5-remmer (PDE-5-remmer) als sildenafil of tadalafil. PDE-5-remmers zijn ook bij vrouwen onderzocht en effectief gebleken, hoewel mogelijk iets minder effectief dan bij mannen. Andere, mogelijk zinvolle, additiestrategieën zijn het toevoegen van een 5-HT2 antagonist (mirtazapine, olanzapine, trazodon) of een dopamine agonist (cyproheptadine, bromocriptine, apomorfine). Verder zijn er zijn aanwijzingen dat het toevoegen van minimaal 30 mg buspiron, een partiële 5-HT1A-agonist, in de behandeling met een SSRI-geïnduceerde seksuele disfunctie, de seksuele functiestoornissen kan doen verminderen.30, 31 3.2 Antipsychotica Wanneer bij het gebruik van antipsychotica seksuele bijwerkingen optreden, kan er gedacht worden aan de volgende strategieën:32, 33 »» dosisverlaging; »» overschakelen naar een middel met minder kans op seksuele bijwerkingen; »» additiestrategieën: dopamine agonist, aripiprazol of een fosfodiësteraseremmer. Dopamine agonisten zijn middelen die o.a. worden voorgeschreven voor de ziekte van Parkinson. Er zijn onderzoeken die laten zien dat toevoegen van een dopa mine agonist, zoals cabergoline, amantadine of bromocriptine, seksuele functie stoornissen bij antipsychoticagebruik kan verminderen. Het is belangrijk om deze middelen niet te hoog te doseren, in geval van cabergoline bijvoorbeeld wordt 0.125-0.250 mg per week in de literatuur gemeld, aangezien anders de psychotische verschijnselen zouden kunnen toenemen. In de onderzoeken die er naar gedaan zijn bleek het toenemen van psychotische symptomen overigens niet voor te komen. Ten slotte kan overwogen worden fosfodiësteraseremmers te adviseren, hiervan zijn in enkele studies gunstige effecten gerapporteerd. Fosfodiësterase-5 remmers zijn middelen als sildenafil (Viagra®) of tadalafil (Cialis®), die geregistreerd zijn voor de behandeling van erectiestoornissen. Door remming van het fosfodiësterase-5 neemt de hoeveelheid stikstofoxide in de bloedvaten van de penis toe, waardoor de vaten verwijden en de gladde spiercellen ontspannen. Op deze manier wordt het krijgen van een erectie bij seksuele opwinding gefaciliteerd. Hoewel fosfodiësterase remmers redelijk effectief lijken, worden ze niet door de ziektekostenverzekering vergoed en blijken ze in de praktijk nogal eens te prijzig voor patiënten met weinig inkomen. Toevoegen van een lage dosis aripiprazol (1-5mg per dag), hoewel beperkt onder zocht, kan door partieel dopamine agonistische en partieel 5-HT1A-agonistische eigenschappen, ook overwogen worden bij door antipsychotica veroorzaakte seksuele functiestoornissen. 3.3 Anxiolytica Bij seksuele bijwerkingen door anxiolytica kan in geval van serotonerge anti depressiva gedacht worden aan de behandelingsstrategieën die bij antidepressiva genoemd worden. In andere gevallen kan een switch naar buspiron een goed alternatief zijn.