Sectorwerkstuk parkinson osg sevenwolden

Sectorwerkstuk 'De ziekte van Parkinson'

Gemaakt door: Jelien Bakker 4B DaniĂŤlle v/d Meer 4B Fernand Bottema 4A Sector: Zorg en Welzijn Inleverdatum: 6 januari 2015 Coach: Mevrouw Joukema

Inhoudsopgave Inleiding

3

Deelvraag 1 Waar worden de symptomen van de ziekte van Parkinson door veroorzaakt?

4

Deelvraag 2 Wat zijn de gevolgen van de ziekte van Parkinson voor de patiĂŤnt, het gezin en de omgeving?

6

Deelvraag 3 Welke hulp biedt de wetenschap in geval van de ziekte van Parkinson?

8

Conclusie Wat is de ziekte van Parkinson?

10

Eigen mening over de ziekte van Parkinson en de samenwerking

11

Bronvermelding

13

Bijlage Logboek

14

2

Inleiding Wij hebben de ziekte van Parkinson als onderwerp van ons sectorwerkstuk gekozen omdat bij de pake van Jelien en de pake van Fernand de ziekte van Parkinson sinds kort is ontdekt. Daarom wilden we graag meer over deze ziekte weten. Omdat onze pake’s het sinds kort hebben, zijn we erg nieuwsgierig wat het allemaal inhoudt. We willen bijvoorbeeld meer weten welke klachten je bij deze ziekte hebt en hoe de ziekte van Parkinson ontstaat. Ook vertellen wij in dit werkstuk een stukje over hoe het is om met een patiÍnt met de ziekte van Parkinson om te gaan; dat is in dit verhaal de pake van Fernand. Danielle kent in haar omgeving niet iemand met de ziekte van Parkinson maar omdat ze het een interessant onderwerp vond wilde ze er ook graag meer over weten en vertellen. Uiteindelijk waren we het er alle drie over eens dat de ziekte van Parkinson een goed onderwerp was voor ons werkstuk.

Wat is de ziekte van Parkinson?

Hier wordt antwoord op gegeven in de conclusie. Om daar achter te komen hebben we deze 3 deelvragen bedacht: 1.

2.

3.

Waar worden de symptomen van de ziekte van Parkinson door veroorzaakt?

Wat zijn de gevolgen van de ziekte van Parkinson voor de patiĂŤnt, het gezin en de omgeving?

Welke hulp biedt de wetenschap in geval van de ziekte van Parkinson?

3

Deelvraag 1 Waar worden de symptomen van de ziekte van Parkinson door veroorzaakt?

Er zijn al een heleboel onderzoeken gedaan naar de ziekte van Parkinson; toch is het nog niet helemaal duidelijk waar de ziekte precies door wordt veroorzaakt. Het is het meest waarschijnlijk dat er meerdere oorzaken zijn voor het ontstaan van de ziekte van Parkinson.

Het is in ieder geval duidelijk dat een groot deel van de problemen bij de ziekte van Parkinson veroorzaakt wordt door een tekort aan dopamine in de hersenen.

Dopamine is een zogenaamde neurotransmitter, ook wel boodschapperstof genoemd. Hoe werkt zo’n neurotransmitter?

1. Een neuron (zenuwcel) stuurt een elektrische prikkel (een boodschap) naar een andere neuron (zenuwcel).

2. De prikkel komt bij het uiteinde van het neuron.

3. In dit uiteinde van het neuron liggen blaasjes opgeslagen met zogenaamde ‘neurotransmitters’.

4. De elektrische impuls brengt een aantal reacties op gang.

5. De blaasjes met neurotransmitters versmelten met de buitenrand van het uiteinde van het neuron (zenuwcel).

6. De neurotransmitters komen in een spleet (synaps) tussen twee neuronen (zenuwcellen).

7. De neurotransmitters gaan naar het begin van het volgende neuron.

8. De neurotransmitters binden zich tijdelijk aan een receptor.

9. Als de neurotransmitter zijn werk heeft gedaan wordt een deel van de neurotransmitter afgebroken. Een ander deel van de neurotransmitter gaat weer terug door de spleet (synaps) en kan dan weer gebruikt worden. In onderstaande tekening wordt dit nog eens uitgelegd.

4

Er zijn meer dan 50 verschillende neurotransmitters in de hersenen, waar dopamine er één van is. Andere neurotransmitters zijn bijvoorbeeld acetylcholine, histamine, noradrenaline en serotonine. Het dopamine wordt gemaakt in bepaalde zenuwcellen; door het afsterven van deze zenuwcellen wordt er minder dopamine geproduceerd in de hersenen. De symptomen van de ziekte van Parkinson zoals stijfheid en trillen ontstaan als 70% van deze zenuwcellen is afgestorven. Behalve de dopamine producerende zenuwcellen zijn er ook andere hersencellen en ‘boodschapperstoffen’ die minder goed gaan werken bij de ziekte van Parkinson.

De zenuwcellen die dopamine produceren komen vooral voor in een bepaald gedeelte van de hersenen. De Latijnse naam hiervoor is Substantia Nigra; in het Nederlands worden het de Zwarte Kernen genoemd. Op de afbeelding hieronder kun je zien waar de Substantia Nigra zich in de hersenen bevindt. Het is niet helemaal bekend waarom de zenuwcellen in dit gebied afsterven bij de ziekte van Parkinson.

Wel is bekend dat de symptomen bij de ziekte van Parkinson ook kunnen worden veroorzaakt door bepaalde giftige stoffen. Eén van de giftige stoffen die hierbij genoemd wordt is Mangaan. Mangaan komt bijvoorbeeld voor in bepaalde vitaminetabletten Meestal is het zo dat de ziekte van Parkinson ontstaat op oudere leeftijd; dit heeft waarschijnlijk te maken met het ouder worden van de hersenen. Als de ziekte van Parkinson op jonge leeftijd ontstaat kan erfelijkheid een rol spelen. Dit komt echter maar heel weinig voor; meestal ontstaat de ziekte van Parkinson na het zestigste jaar.

5

Deelvraag 2 Wat zijn de gevolgen van de ziekte van Parkinson voor de patiënt, het gezin en de omgeving?

Ik wil graag beginnen met het algemene deel; daarna wil ik vertellen over mijn ervaringen waar ik in het kopje “het gezin” meer over vertel.

De gevolgen voor de patiënt Het lijkt allemaal zo makkelijk, een kopje koffie zetten, vaatwasser aan, iets lekkers pakken maar als je de ziekte van Parkinson hebt, gaat dat niet zo makkelijk.

Omdat de ziekte van Parkinson bekend staat om de trillende handen moet de patiënt aanpassingen hebben voor dingen die in het alledaagse leven heel normaal zijn, bijvoorbeeld het strikken van je veters of het knoopje van een blouse vast doen. Hier zijn wel uitvindingen voor bedacht, bijvoorbeeld werken met klittenband of met elastische veters, een verhoogd toilet met beugels aan de zijkant. Er moeten dus ook allemaal aanpassingen in het huis gebeuren. Je hebt ook de hulp van anderen nodig zoals mantelzorgers en bijvoorbeeld thuiszorg. De familie kan je helpen met het aandoen van kleding, het geven van eten en nog vele andere dingen. Als patiënt kan dat zwaar zijn, want het voelt alsof je niks meer kunt als je bij veel dingen hulp nodig hebt. Je weet bijvoorbeeld niet wat iemand wel of niet wil en wat hun grenzen zijn. Dit is soms wat moeilijk in te schatten. Patiënten met de ziekte van Parkinson zijn hierdoor vaker depressief dan anderen. Maar liefst 40% van deze patiënten is wel eens depressief. De ziekte van Parkinson staat ook bekend om het samentrekken van je spieren in je gezicht, dit betekent dat je op een gegeven moment een soort van masker krijgt en dan kun je delen van je gezicht weinig tot niet meer bewegen.

Dit is ook zwaar want je kunt bijvoorbeeld nooit je emoties uiten doormiddel van een gezichtsuitdrukking. Dit kan je een machteloos gevoel geven.

Het gezin Hier wil ik graag zelf wat over vertellen. Mijn pake was altijd een heel zelfstandige man; hij was altijd heel actief en veel buiten te vinden maar in januari van 2014 werd hij ziek en kwam in het ziekenhuis. Nadat hij uit het ziekenhuis was ontslagen bleek o.a. dat hij de ziekte van Parkinson had. Na onderzoek bleek dat hij al meer dan 10 jaar de ziekte van Parkinson had maar dat had niemand door omdat hij veel buiten was en daardoor had hij niet veel last van de ziekte maar na het ziekenhuisbezoek had de ziekte van Parkinson hem toch wel in de macht. Op ons gezin heeft dit een grote impact gehad. Mijn pake is erg in de war en daar kan mijn beppe niet zo goed tegen; ze wil hem vaak verbeteren. Ook heeft mijn beppe hem gestimuleerd om weer te gaan lopen en dat kan hij nu met rollator. Het eten gaat nog altijd wel moeizaam door de trillende handen, maar soms lukt het hem zelf en soms krijgt hij hulp van de verpleging. Ook spreekt mijn pake steeds minder duidelijk wat soms vervelend is maar we verstaan hem deels wel. Voor ons was het dus moeilijk in het begin om er mee om te gaan maar na een tijdje weet je hoe je met bepaalde dingen om moet gaan. Dit komt ook omdat we hebben geaccepteerd hoe het is en hem soms wat vaker moeten helpen.

6

Omgeving Iemand met de ziekte van Parkinson kan door andere mensen op straat vreemd worden aangekeken omdat er een hand trilt, of omdat het gezicht een soort van masker wordt. Niet alleen op straat maar ook op het werk kan dat een probleem zijn.

Zo kan er onbegrip van de collega’s zijn omdat bijvoorbeeld het werk langer duurt of omdat er fouten worden gemaakt in het werk wat tot irritatie kan leiden. De traagheid kan leiden tot frustraties bij de patiënt doordat de collega’s het verkeerd opvatten en denken dat hij misbruik maakt van de situatie. De mensen uit de omgeving willen vaak wel helpen, maar dat moet je juist niet te veel doen omdat het voor een patiënt belangrijk is om bepaalde handelingen te oefenen, zodat de situatie niet nog meer verslechtert. Je kan natuurlijk altijd zelf hulp aanbieden, maar geef die hulp pas als de patiënt er om vraagt. Natuurlijk mag je altijd wel een klein beetje stimuleren om handelingen te verrichten. Wat ook belangrijk is dat je een parkinsonpatiënt voldoende tijd geeft om zijn verhaal te doen omdat het praten vaak langzamer gaat.

7

Deelvraag 3 Welke hulp biedt de wetenschap in geval van de ziekte van Parkinson?

Medicijnen tegen de ziekte van Parkinson Er bestaan geen medicijnen die de ziekte van Parkinson kunnen genezen. Wel zijn er medicijnen die de klachten kunnen verminderen. Een voorbeeld van een medicijn is Levodopa. Levodopa is het sterkste medicijn bij de ziekte van Parkinson.

Levodopa wordt omgezet in dopamine en vult zo het tekort aan dopamine in de hersenen aan. Het middel zorgt er ook voor dat je je beter kunt bewegen. Meestal begint de neuroloog (een specialist die zich bezig houd met ziekten van de hersenen en zenuwen) met medicijnen die het bewegen makkelijker maken en het trillen verminderen. Medicijnen die gebruikt worden bij de ziekte van Parkinson kunnen bijwerkingen geven. Vaak is het moeilijk te onderscheiden of de klachten door de ziekte komen, of door de bijwerking van de medicijnen. Voorbeelden van de bijwerkingen zijn:  droge mond  misselijkheid  verstopping  duizeligheid  verwardheid  slapeloosheid  bewegingen waar je geen controle over hebt  ongeremd gedrag

Operatie Als de klachten heel erg zijn en de behandeling met medicijnen niet goed werkt, kun je in aanmerking komen voor een hersenoperatie (stereotaxie). Deze operaties worden uitgevoerd door een neurochirurg in een hiervoor gespecialiseerd centrum. In Nederland worden deze operaties uitgevoerd in Tilburg, Amsterdam, Groningen, Enschede en Maastricht. Er kan dan een stimulator in het hoofd geplaatst worden die bepaalde gebieden in de hersenen stimuleert waardoor het trillen en de stijfheid verminderen.

DBS-therapie DBS-therapie (stimulatie van de diepe hersenstructuren) voor de ziekte van Parkinson is een chirurgische behandeling waarvan is bewezen dat deze sommige symptomen van de ziekte kunnen verminderen.

8

Hoe werkt het?

Bij DBS-therapie wordt gebruikgemaakt van een neurostimulator, vergelijkbaar met een pacemaker, die elektrische pulsen afgeeft aan specifieke gebieden in de hersenen. Het systeem wordt tijdens een operatie geĂŻmplanteerd. Mensen met de ziekte van Parkinson krijgen hierdoor vaak een betere bewegingscontrole over hun lichaam.

Fysiotherapie Fysiotherapie kan mensen met de ziekte van Parkinson helpen om weer makkelijker, vrijer en zelfverzekerder te kunnen bewegen. Fysiotherapeuten kunnen de patiĂŤnten met de ziekte van Parkinson leren om beter met alledaagse bewegingen om te gaan zoals het draaien in bed, opstaan en lopen. Door fysiotherapie kunnen de patiĂŤnten leren, zich veilig te bewegen. de therapeuten adviseren om op vijf dagen minstens 30 minuten per dag te bewegen dat kan in de vorm van zwemmen, wandelen, fietsen enzovoort.

9

Conclusie Wat is de ziekte van Parkinson?

De ziekte van Parkinson is een hersenaandoening die is genoemd naar de Engelsman James Parkinson omdat hij de ziekte heeft ontdekt; dat was al in 1817.

Bij de ziekte van Parkinson sterven cellen in een bepaald deel van de hersenen af (Substantia Nigra). Hierdoor kan iemand minder goed bewegen, verandert zijn uiterlijk en kan hij of zij zich ook anders gaan gedragen. De ziekte wordt langzaam erger en is tot nu toe nog niet te genezen. Wel kunnen de klachten behandeld worden met medicijnen. De ziekte van Parkinson komt niet heel veel voor; van elke duizend mensen hebben er één of twee de ziekte van Parkinson. De meeste mensen die de ziekte van Parkinson krijgen zijn 65 jaar of ouder.

Wat je vaak als eerste ziet bij de ziekte van Parkinson is dat iemand zich anders gaat bewegen. In het begin ontstaat dit vaak aan een kant. Iemand gaat bijvoorbeeld trillen met één hand of gaat een beetje schuifelend lopen. Later kunnen de klachten ook aan de andere ontstaan. Vaak kan je het ook zien aan iemands gezicht; dit vertoont minder uitdrukking. Dit betekent dat als iemand lacht of verdrietig is je dit minder goed ziet. Mensen met de ziekte van Parkinson kunnen ook sneller depressief of angstig worden. Andere klachten die kunnen ontstaan zijn bijvoorbeeld kwijlen, minder goed ruiken, duizeligheid en veel zweten. Wat verder nog opvalt is dat iemand met de ziekte van Parkinson vaak heel traag reageert.

10

Eigen mening over de ziekte van Parkinson en de samenwerking Eigen mening van Fernand Bottema Ik vind dat de ziekte Parkinson nou niet bepaald een leuke ziekte is. Dit is ook dat ik zie wat het met mijn pake doet. Maar je kan opeens ook veel handelingen niet meer doen zoals je kleding aandoen of wat drinken pakken. En natuurlijk er zijn wel medicijnen voor maar weggaan zal het nooit. En bovendien de medicijnen voor het bestrijden van de ziekte van Parkison hebben ook weer allemaal bijwerkingen wat ook te zien is aan mijn pake. Het is wel een ziekte die ik later liever niet heb omdat ik van dichtbij zie wat er met je gebeurd. En daar word ik soms niet echt vrolijk van, zoals trillende handen en snel dingen vergeten en dat de familie veel nodig is om je te helpen en dat vind ik wel wat bezwaarlijk voor misschien mijn vrouw en kinderen later maar misschien kijken zij in die tijd er wel anders tegenaan als ik ooit de ziekte van Parkinson krijg.

Over de samenwerking heb ik helemaal niks te klagen. We begonnen mooi op tijd zodat we ook alles op tijd af hadden. Iedereen hielt zicht aan de afspraak en dat vond ik wel heel prettig. Als we het even niet meer wisten hielpen we elkaar ook en dan kwamen we er ook samen uit. Wat ik ook erg handig vond is dat we 1 van de eerste keren alles al hadden afgesproken van “dan moet dat af en dan moet dat af” De communicatie verliep ook soepel, we hadden namelijk een groeps-WhatsApp waarin we alles hadden besproken. Ik denk dat we met deze samenwerking wel in de top 3 van “beste samenwerking ooit” zijn terecht gekomen

Eigen mening van Daniëlle van der Meer Voor dat we aan dit sector werkstuk begonnen wist ik nog niet echt wat de ziekte van Parkinson inhield, ik had er natuurlijk wel eens van gehoord en een oudere vrouw die bij ons in de straat woont heeft Parkinson, we noemden haar altijd trillie billie omdat haar handen zo trillen. Door het maken van het sectorwerkstuk ben ik er achter gekomen wat voor verschrikkelijke ziekte het eigenlijk is, en hoeveel impact het op iemands leven heeft. Ik hoop dat er over een paar jaar wel een medicijn bestaat om de ziekte van Parkinson helemaal te genezen.

De samenwerking binnen het groepje ging erg goed, we zijn het snel met elkaar eens en luisteren goed naar elkaar.

11

Eigen mening van Jelien Bakker Het is natuurlijk nooit leuk om ziek te zijn maar de ziekte van Parkinson is wel heel naar. Dat komt vooral ook omdat het een ziekte is die nooit meer helemaal over gaat.

Je moet er dus mee leren leven; dit lijkt mij heel moeilijk. Meestal komt het gelukkig niet voor op een hele jonge leeftijd. Het lijkt mij moeilijk dat je bepaalde dingen niet meer zelf kunt doen door bijvoorbeeld het trillen en de stijfheid. Je zou bijvoorbeeld je zelf niet meer kunnen wassen door de stijfheid of de knoopjes van je blouse niet meer dicht krijgen door het trillen. Sinds kort weet ik dat mijn pake ook de ziekte van Parkinson heeft. Gelukkig is de ziekte bij hem nog niet heel erg. Hij kan zich met de meeste dingen nog heel goed redden; hij krijgt medicijnen waardoor de klachten wel zijn verbeterd. Alles bij elkaar een hele vervelende ziekte waarvan ik hoop dat er nog betere behandelingen of medicijnen voor komen.

Het samenwerken verliep erg goed. Iedereen deed wat iemand van hem/haar vroeg.

Dit was erg fijn want als iets nog niet helemaal goed was kon ik erg makkelijk vragen of hij/zij nog een keer naar het stukje wilde kijken. We begonnen dan ook meteen met het maken van een logboek zo wisten we precies wanneer wat af moest. Zo wist iedereen wat hij moest doen. We hebben ook geen problemen gehad dat iemand het niet af had. Ik vond de samenwerking dan ook erg prettig.

12

Bronvermelding Websites       

www.thuisarts.nl www.parkinsonfonds.nl www.parkinsonnet.nl www.neurologie.nl www.spreekhuis.nl www.parkinson-vereniging.nl www.btsg.nl/infobulletin/dementie/neurotransmitters.html

Filmpje 

www.youtube.com/watch?v=p5zFgT4aofA

Televisie 

Diepe hersenstimulatie in Operatie live op NPO 1

13

Bijlage Logboek Datum 25-11-14 02-12-14 09-12-14 16-12-14

06-01-15 13-01-15 19-01-15 27-01-15 17-02-15 03-03-15

Inleverdatum

Fernand logboek + deelvragen logboek + deelvragen beginnen deelvragen deelvraag 2 af Inhoudsopgave, inleiding en eigen mening

DaniĂŤlle logboek + deelvragen beginnen deelvragen deelvraag 3 af eigen mening en bronvermelding

sectorwerkstuk digitaal inleveren peer review opsturen sectorwerkstuk op papier inleveren

bezig met peer review

bezig met peer review

Jelien logboek + deelvragen beginnen deelvragen deelvraag 1 af conclusie + maken hoofdvraag, eigen mening en uiterlijk bezig met peer review

prezi prezi af

prezi prezi af

prezi prezi af

presentatie

14