Gevaren van sociale media pws a6 osf februari 2016

Leerlingen CSG Comenius bagatelliseren gevaren sociale media

Auteurs:

Begeleider: Datum: Profielen:

Vakken:

School: Klas:

Annerens Hoekstra, Ilse van Zwanenburg, Kevin Postma en Laura Postma O. van der Schaaf 3 februari 2016 Economie & Maatschappij Natuur & Gezondheid Natuur & Techniek Maatschappijwetenschappen Biologie Wiskunde CSG Comenius MariĂŤnburg Atheneum 6

Profielwerkstuk: Een onderzoek naar de bewustheid van Comeniusleerlingen van de gevaren van het delen van informatie op sociale media

Inhoudsopgave

paginanummer

Inleiding

2

Hoofdvraag- en deelvragen

2

Operationalisering van de hoofd- en deelvragen

3

Hypothese hoofdvraag

4

Verband deelvraag

5

Antwoorden op de deelvragen  Deelvraag 1: Wat voor informatie is er van iemand te vinden via sociale media?  Deelvraag 2: Wat voor wetten, regels en voorwaarden heeft de overheid voor sociale media platforms opgesteld wat betreft de privacy van mediagebruikers?  Deelvraag 3: Welke informatie gebruiken of bewaren sociale media van de mediagebruiker en wat kunnen sociale media bedrijven met deze informatie doen, wat schadelijk kan zijn voor de mediagebruiker?  Deelvraag 4: Hoe gemakkelijk kunnen particulieren / criminelen achter gegevens (welke gegevens wel/niet?) van anderen komen via sociale media en wat kunnen particulieren / criminelen met deze informatie doen, wat schadelijk kan zijn voor de mediagebruiker?  Deelvraag 5: Welke mogelijkheden bieden sociale media om je privacy te verbeteren en hoe kunnen Nederlandse jongeren daarnaast de gevaren van sociale media ontlopen?  Deelvraag 6: Hoe goed beveiligen Nederlandse jongeren hun informatie en privacy op sociale media?  Deelvraag 7: Hoe kun je het denkproces van jongeren van 12 t/m 18 jaar verklaren als je kijkt naar gedragswetenschappen?

7

Het dossier

27

De enquête

29

Verwerking van de resultaten in staafdiagrammen

33

Bewijs van de significantie van de resultaten

44

Reflectie

51

Literatuurlijst

53

Logboeken van Annerens, Ilse, Kevin en Laura

55 1

Inleiding De moderne tijd is te herkennen aan het vele sociale media gebruik: grote sociale media platforms als WhatsApp, Facebook en Twitter zijn niet meer weg te denken uit het huidige leven. Bijna iedereen plaatst regelmatig een bericht over zijn of haar leven op één van de genoemde sociale media platforms, maar niemand is echt op de hoogte van de risico’s hiervan.

Wij gaan ons profielwerkstuk houden over de gevaren van het delen van informatie op sociale media en of men zich hier voldoende bewust van is. Hierbij beperken we ons tot de doelgroep ‘Leerlingen van CSG Comenius’. Zij staan qua leeftijd dicht bij ons en bovendien maakt maar liefst 98% van de jongeren gebruik van sociale media. Het aantal sociale mediagebruikers op onze school zal dan ook niet veel van dit percentage afwijken. Daarnaast zijn we van plan om naar de wetten, regels en voorwaarden wat betreft privacy te kijken en wat voor nadelen dit kan hebben voor de mediagebruiker. Wij hebben namelijk het vermoeden dat veel mediagebruikers niet weten waar ze mee akkoord gaan als ze de algemene voorwaarden accepteren. Wij beperken ons in dit profielwerkstuk tot de 4 populairste sociale media platforms onder jongeren op dit moment: Facebook, YouTube, Instagram en Snapchat.

Wanneer gegevens gedeeld worden op het internet, staan deze openbaar en dit betekent dat iedereen ze kan bekijken. Zelfs wanneer je jouw gegevens afschermt, hoeven ze nog niet onvindbaar te zijn. Naast andere mediagebruikers kunnen de sociale media bedrijven er ook mee aan de haal gaan. Dit kan nadelige gevolgen hebben voor de zender van de informatie. Maar is de Nederlandse jongere zich hier wel van bewust?

Hoofdvraag Zijn leerlingen van CSG Comenius zich voldoende bewust van de gevaren van het delen van informatie op sociale media?

Deelvragen 1. Wat voor informatie is er van iemand te vinden via sociale media?

2. Wat voor wetten, regels en voorwaarden heeft de overheid voor sociale media platforms opgesteld wat betreft de privacy van mediagebruikers?

3. Welke informatie gebruiken of bewaren sociale media van de mediagebruiker en wat kunnen sociale media bedrijven met deze informatie doen, wat schadelijk kan zijn voor de mediagebruiker?

4. Hoe gemakkelijk kunnen particulieren / criminelen achter gegevens (welke gegevens wel/niet?) van anderen komen via sociale media en wat kunnen particulieren / criminelen met deze informatie doen, wat schadelijk kan zijn voor de mediagebruiker?

5. Welke mogelijkheden bieden sociale media om je privacy te verbeteren en hoe kunnen Nederlandse jongeren daarnaast de gevaren van sociale media ontlopen?

6. Hoe goed beveiligen leerlingen van CSG Comenius hun informatie en privacy op sociale media?

7. Hoe kun je het denkproces van jongeren van 12 t/m 18 jaar verklaren als je kijkt naar gedragswetenschappen?

2

Operationalisering hoofd- en deelvragen 

Zijn leerlingen van CSG Comenius zich voldoende bewust van de gevaren van het delen van informatie op sociale media?

Voldoende bewust: Jongeren zijn voldoende bewust van de gevaren als zij bepaalde maatregelen (privacy instellingen, virusscanners, selectief informatie delen, etc.) nemen om hun informatie/gegevens te beveiligen op het internet, en deze maatregelen het gevolg zijn van de wetenschap van de mogelijke gevaren van het delen van informatie op sociale media. Met andere woorden: de maatregelen worden genomen met de intentie om de mogelijke gevaren voor te zijn.

Delen: Openbaar maken van informatie op internet. Informatie is gedeeld/openbaar als het door anderen te vinden is op internet.

Informatie/gegevens: Alles wat over/van een persoon te vinden is op internet, zoals berichten, statusupdates, tweets, posts, foto’s, filmpjes, geluidsfragmenten, deelacties, vind-ik-leuks, persoons- en contactgegevens, profielen, zoek- en kijkgeschiedenis, reacties en activiteit.

Sociale media: Alle internet-toepassingen waarmee het mogelijk is om informatie met elkaar te delen en je te laten socialiseren met je omgeving, zoals Facebook, Twitter, YouTube, Instagram, Pinterest, Blogger, Myspace, LinkedIn, Wordpress, MySpace, Schoolbank, Wikipedia, Google en bepaalde apps.



Wat voor informatie is er van iemand te vinden via sociale media?

Iemand: Een mediagebruiker die redelijk actief is in het delen van informatie op sociale media. Een mediagebruiker is redelijk actief als hij/zij gemiddeld dagelijks actief op sociale media, door bijvoorbeeld het plaatsen van een bericht, tweet, post of reactie, het vind-ik-leuk’en, etc.

Met andere woorden: een mediagebruiker is redelijk actief als hij/zij gemiddeld dagelijks informatie deelt.



Wat voor wetten, regels en voorwaarden heeft de overheid voor sociale media platforms opgesteld wat betreft de privacy van mediagebruikers?

Sociale media platforms: Online sociale media organisaties die gegevens van de gebruikers bewaren.

Privacy: De afwezigheid van informatie over iemand bij anderen en de zeggenschap die iemand over zijn persoonsgegevens heeft.

Mediagebruikers: Mensen die een persoonlijk account/profiel hebben op een sociale media platform.

3



Welke informatie gebruiken of bewaren sociale media van de mediagebruiker en wat kunnen sociale media bedrijven met deze informatie doen wat schadelijk kan zijn voor de mediagebruiker?

Gebruiken: Inzetten voor doelen die in het eigenbelang zijn van de sociale media.

Bewaren: Opslaan in de ‘big data’ van de sociale media, waardoor het terug te vinden/halen is.

Big data: Alle persoonlijke gegevens van gebruikers samen.

Sociale media bedrijven: Bedrijven, organisaties en instanties die achter een sociale media platform, zoals Facebook, Google en Twitter, zitten.

Schadelijk: Gegevens zijn schadelijk voor de mediagebruiker als de mediagebruiker (in de toekomst) nadelige gevolgen ervaart door het delen van informatie op sociale media.



Hoe gemakkelijk kunnen particulieren / criminelen achter gegevens (welke gegevens wel/niet?) van anderen komen via sociale media en hoe kunnen Nederlandse jongeren daarnaast de gevaren voorkomen op sociale media ontlopen?

Particulieren: Bedrijven en andere personen die belang hebben bij deze informatie.



Hoe goed beveiligen Nederlandse jongeren hun informatie en privacy op sociale media?

Beveiligen / beschermen: Het voorkomen van de risico’s van het delen van informatie op sociale media en het verbeteren van de eigen privacy door privacy instellingen en eigen bewustheid over het delen van informatie.

Gevaren: Dit begrip zal toegelicht worden met behulp van de resultaten van deelvraag 1.

Hypothese Hypothese van de hoofdvraag Wij veronderstellen dat de leerlingen van CSG Comenius zich onvoldoende bewust zijn van de gevaren van het delen van informatie op sociale media.

Toelichting: jongeren die een account op een sociale media platform aanmaken, moeten akkoord gaan met de algemene voorwaarden en de privacy voorwaarden. Vrijwel niemand weet echter waar hij of zij mee akkoord gaat, omdat bijna niemand deze voorwaarden zorgvuldig doorleest. Jongeren die dit niet doorlezen zijn zich niet bewust van alle gevaren van hun mediagebruik.

4

Verband met de hoofdvraag Om onze hoofdvraag te beantwoorden, hebben we een aantal deelvragen opgesteld. Deze deelvragen dienen niet alleen om gezamenlijk de hoofdvraag te beantwoorden, ze zorgen ook voor de probleemvorming/aanleiding of als mogelijke oplossing van dit probleem.

2.Wat voor wetten, regels en voorwaarden heeft de overheid voor sociale media platforms opgesteld wat betreft de privacy van mediagebruikers?

3.Welke informatie gebruiken of bewaren sociale media van de mediagebruiker en wat kunnen sociale media bedrijven met deze informatie doen, wat schadelijk kan zijn voor de mediagebruiker?

4.Hoe gemakkelijk kunnen particulieren / criminelen achter gegevens (welke gegevens wel/niet?) van anderen komen via sociale media en wat kunnen particulieren / criminelen met deze informatie doen, wat schadelijk kan zijn voor de mediagebruiker?

Deelvraag 2, 3 en 4 schetsen een beeld over de bestaande problemen rondom het sociale media gebruik. Door middel van deelvraag 2 wordt duidelijk welke wetten en regels er bestaan op het gebied van privacy, maar ook welke problemen hierbij ontstaan. Deze problemen zijn de aanleiding voor onze hoofdvraag, want zonder deze problemen zouden er ook geen gevaren zijn. Deelvraag 3 maakt duidelijk dat wij als sociale mediagebruiker betalen met onze persoonsgegevens. Zeker een gevaar van het gebruik van sociale media, wij leveren een deel van onze privacy in en daarom is deelvraag 3 onmisbaar. De deelvraag is nodig om duidelijk te maken wat de gevaren precies inhouden. Door deelvraag 4 te beantwoorden, kom je erachter op welke manier particulieren of criminelen jouw persoonsgegevens kunnen misbruiken. Ook het antwoord op deze deelvraag zorgt voor een duidelijke omschrijving van de ‘gevaren van sociale media’.

Voor de beantwoording van de hoofdvraag is het eerst nodig om uit te zoeken wat de gevaren van sociale media gebruik zijn. Pas daarna kan worden onderzocht hoe bewust leerlingen hierover zijn.

Zonder deze deelvragen kunnen de problemen rondom het ‘bewustzijn’ niet worden aangetoond en kan de hoofdvraag dus ook niet worden beantwoord. Zonder de ‘oorzaak’ kan het gevolg niet worden beschreven. Deze deelvragen bedden de hoofdvraag in met literatuur, en geven literaire diepgang aan onze hoofdvraag.

1.Wat voor informatie is er van iemand te vinden via sociale media?

6.Hoe goed beveiligen Nederlandse jongeren hun informatie en privacy op sociale media?

Deelvraag 1 en 6 samen kunnen worden gezien als het antwoord op de hoofdvraag. Door te onderzoeken welke informatie er over iemand te vinden is, kun je gedeeltelijk bepalen hoe bewust hij of zij is. Iemand die alles op sociale media plaatst, zal minder bewust zijn van de gevaren dan iemand die niks op sociale media plaatst. Dit is de reden dat het aanleggen van een dossier van belangrijke noodzaak is voor het beantwoorden van de hoofdvraag. Je kunt de bewustheid van een persoon niet bepalen zonder naar het bijbehorende sociale media gedrag te kijken. Door te onderzoeken hoe goed de leerlingen hun informatie en privacy beveiligen kun je uitspraken doen over de mate van bewustheid. Iemand die zijn profiel op openbaar heeft staan, is vatbaarder voor misbruik van buitenaf en is daarom ook minder bewust over deze gevaren. Door de leerlingen van CSG Comenius te ondervragen over de beveiliging van hun berichten op sociale media, krijg je een heel duidelijk inzicht in de mate van hun bewustzijn over de gevaren.

5

5.Welke mogelijkheden bieden sociale media om je privacy te verbeteren en hoe kunnen Nederlandse jongeren daarnaast de gevaren van sociale media ontlopen?

Deelvraag 5 zorgt voor een aanbeveling of mogelijke oplossing: het geeft mogelijke verbeterpunten en mogelijkheden op welke manier jongeren hun privacy kunnen verbeteren en zo ook bewuster kunnen zijn van hun gedrag op sociale media. Door te kijken welke mogelijkheden worden geboden door sociale media, kun je zien waar de beveiliging verbeterd kan worden. De resultaten van vraag 6 laten zien welke mogelijkheden wel en niet worden gebruikt en door deze te vergelijken met vraag 5 is er te zien waar de beveiliging verbeterd kan worden.

7.Hoe kun je het denkproces van jongeren van 12 t/m 18 jaar verklaren als je kijkt naar gedragswetenschappen?

Door te kijken naar een verklaring in de gedragswetenschappen kunnen de resultaten uit deelvraag 1 en 6 (de beantwoording van de hoofdvraag) worden verklaard. Waarom zijn sommige jongeren minder bewust dan anderen? Is dit toevallig of is er een biologische verklaring voor te vinden. Door naar een mogelijke verklaring te zoeken in de gedragswetenschappen krijg je hier een duidelijk antwoord op.

Zoals is te lezen zijn alle deelvragen afhankelijk van elkaar. Deelvraag 2,3 en 4 zorgen voor de contextuele achtergrond van de hoofdvraag. Deelvraag 1 en 6 beantwoorden de hoofdvraag, deelvraag 5 werkt eigenlijk als een mogelijke oplossing voor het gebrek aan bescherming en deelvraag 7 is de verklaring van de resultaten.

6

Antwoorden op de deelvragen

Deelvraag 1: Wat voor informatie is er van iemand te vinden op sociale media?

Voor deze vraag hebben wij alle mogelijke persoonlijke gegevens die je kunt delen opgedeeld in drie risico categorieĂŤn. De gegevens uit risicocategorie 1 (in het rood aangegeven) zijn slechts in kleine mate interessant voor criminelen. De gegevens uit risicocategorie 2 (in blauw aangegeven) kunnen gebruikt worden voor het plegen van identiteitsfraude en de gegevens uit risicocategorie 3 (in het groen aangegeven) kunnen stalkgedrag of inbraak tot gevolg hebben.

Op de volgende pagina staat de informatie van grafiek 1 uitvergroot in grafiek 2,3 en 4.

Staafdiagram 1a: Gedeelde informatie op Facebook opgedeeld in risicocategoriĂŤn Wel risicocategorie 1

100% 90%

Niet risicocategorie 1

80%

Weet ik niet risicocategorie 1

70% 60%

wel risicocategorie 2

50%

niet risicocategorie 2

40% 30%

weet ik niet risicocategorie 2

20%

wel risicocategorie 3

10% 0%

niet risicocategorie 3 weet ik niet risicocategorie 3

Conclusie De meeste gegevens die geplaatst worden komen duidelijk uit risicocategorie 2. Dit is ook logisch, want dit zijn de meest algemene gegevens. Toch moet je ook bij deze gegevens oppassen. De gegevens die het meest geplaatst worden zijn achtereenvolgens profielfoto en achternaam (85%), foto’s van jezelf en anderen (70%), geboortedatum (61%), geboorteplaats (50%), interesses en statusupdates (48%) en woonplaats (44%).

7

De gedeelde informatie op Facebook per risicocategorie uitvergroot

Staafdiagram 1b: Gedeelde informatie in risicocategorie 1 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0%

Wel Niet Weet ik niet

Staafdiagram 1c: Gedeelde informatie in risicocategorie 2 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0%

wel niet weet ik niet

Staafdiagram 1d: Gedeelde informatie in risicocategorie 3 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0%

wel niet weet ik niet

8

Deelvraag 2: Wat voor wetten, regels en voorwaarden heeft de overheid voor sociale media platforms opgesteld wat betreft de privacy van mediagebruikers?

Privacy is een onderwerp dat steeds vaker op de politieke agenda te vinden is. En ook de zogenaamde ‘privacy paradox’ is voor de huidige Nederlandse politiek totaal niet vreemd. Aan de ene kant moet de overheid erop toezien dat de wet wordt gehandhaafd en willen wij als burgers volop genieten van de mogelijkheden die het World Wide Web ons bied. Hiervoor geven wij een deel van onze privacy op. Maar aan de andere kant bepleiten burgers steeds vaker het recht op privacy en tonen zij aan hoe sociale media platforms misbruik maken van dit grondwettelijk vastgelegde recht.

Honderd procent wering van privacy schending lijkt iets wat niet gemakkelijk te bereiken is, maar toch heeft de overheid een aantal wetten en regels opgesteld die de privacy van haar burgers moet beschermen.

Bij het inloggen in bijvoorbeeld Facebook wordt er gevraagd akkoord te gaan met privacy voorwaarden. Volgens de overheid betekent dit “vinkje voor de privacy” niet dat deze platforms zomaar alles met persoonlijke gegevens mogen doen. Hiervoor heeft de overheid dan ook een aantal randvoorwaarden opgesteld. Ten eerste moet er controle van de eindgebruikers mogelijk zijn. Dit betekent eigenlijk dat sociale mediagebruikers de mogelijkheid moeten hebben om hun eigen privacy te beheren. Als zij willen dat een bedrijf haar persoonsgegevens niet meer gebruikt, ook al is hier ooit wel akkoord mee gegaan, dan moet dit gewijzigd kunnen worden. Ten tweede is transparantie over de verwerking en verzameling van gegevens van bijzondere noodzaak. De gebruiker moet op de hoogte zijn wat er met zijn of haar persoonlijke gegevens gebeurt en moet hier zelf een keuze over kunnen maken. Als laatste voorwaarde noemt de overheid de verantwoordelijkheid van bedrijven. Dit komt er eigenlijk op neer dat bedrijven die over persoonlijke gegevens van bedrijven beschikken, deze moeten beschermen en correct gebruiken.1 De belangrijkste en meest concrete wet die uit deze randvoorwaarden is gerold, is de Wet bescherming persoonsgegevens (Wbp). De Wpb dient ter bescherming van de privacy van sociale mediagebruikers en bevat onder andere de volgende strekkingen. “Persoonsgegevens worden voor welbepaalde, uitdrukkelijk omschreven en gerechtvaardigde doeleinden verzameld.” En “Persoonsgegevens worden slechts verwerkt voor zover zij, gelet op de doeleinden waarvoor zij worden verzameld of vervolgens worden verwerkt, toereikend, ter zake dienend en niet bovenmatig zijn.” 2 Bijkomende rechten voor gebruikers zijn het recht op informatie en inzag in gegevens, het recht van verzet en het recht om vergeten te worden. Daarnaast gelden er nog enkele algemene regels. Denk hierbij aan het gegeven dat persoonsgegevens alleen mogen worden verzameld met een duidelijke doelomschrijving of dat persoonsgegevens slechts mogen worden verwerkt voor zover zij toereikend, ter zake dienend en niet bovenmatig zijn.3 De Nederlandse Wet bescherming persoonsgegevens is gebaseerd op de Europese Privacyrichtlijnen.

Hoewel de wetten in verschillende Europese landen wel op dezelfde richtlijnen gebaseerd zijn, kun je niet spreken van één complete privacywetgeving. Tussen Europese landen bestaan dus verschillen, niet overal wordt dezelfde nadruk gelegd op de naleving van privacywetten. Voor Nederlandse gebruikers niet zo’n groot probleem wordt er vaak gedacht, maar niets in minder waar. De genoemde voorwaarden en regels zijn namelijk algemeen geldende wetten voor sociale media en natuurlijk zijn er altijd uitzonderingen op de regel. De Nederlandse Wet bescherming persoonsgegevens geldt alleen voor bedrijven die in Nederland of in een land buiten Europa zijn 1

Kamp, H.G.J: minister van economische zaken (2013). Kamerbrief met kabinetsvisie op e-privacy,(Den Haag 2013) p. 3 Korthals, A.H: minister van Justitie (Den Haag 2015). Wet bescherming persoonsgegevens. Artikel 7 en artikel 11 3 Justitia, ‘Privacy- Bescherming persoonsgegevens’. Justitia, geraadpleegd op 15-11-2015 http://www.justitia.nl/privacy/.

2

9

gevestigd. Bedrijven die Nederlandse persoonsgegevens beheren buiten Nederland maar wel gevestigd zijn in Europa, ontlopen deze wet. Dit is ook het geval bij Facebook. Zij zijn gevestigd in Dublin, Ierland en moeten zich houden aan de Ierse wetgeving. De Ierse privacywetgeving is gebaseerd op dezelfde Europese richtlijn als de Nederlandse, maar is desondanks veel minder streng.

Nederlandse Facebook-gebruikers weten dit niet en denken dus onterecht recht te hebben op de Nederlandse regels. Ook op een ander gebied schiet de Wbp tekort. Want hoewel gebruikers in Nederland en de rest van de Europese Unie goed zijn beschermd tegen sociale media platforms in Europa zelf, accepteren de gebruikers met het aanmaken van een account dat al hun gegevens naar de Verenigde Staten worden verstuurd. De regels omtrent privacy zijn hier een stuk soepeler wat ervoor zorgt dat bijvoorbeeld Facebook een veel grotere speling heeft. Ook hier is sprake van een soort schijnbescherming. De Europese gebruiker denkt goed beschermd te zijn, maar in praktijk komt hier vrij weinig van terecht.4

Extra informatie Wet bescherming persoonsgegevens: Wanneer is de Wet Bescherming Persoonsgegevens niet van toepassing?

- Niet van toepassing op verwerking persoonsgegevens voor persoonlijke/huishoudelijke doeleinden.

- Uitgesloten voor verwerking persoonsgegevens door inlichtingen- en veiligheidsdiensten.

Wat is een persoonsgegeven?

Persoonsgegevens zijn alle gegevens aan de hand waarvan een persoon kan worden geïdentificeerd.

Er wordt gesproken van een bijzonder persoonsgegeven wanneer de verwerking(=iets DOEN met dit gegeven) ervan iemands privacy ernstig kan aantasten. Denk hierbij aan gegevens die iets zeggen over iemands ras, godsdienst, gezondheid, strafrechtelijk verleden of seksuele leven.

Algemene regels voor verwerking persoonsgegevens Hoofdregel is dat persoonsgegevens alleen in overeenstemming met de wet en op behoorlijke en zorgvuldige wijze worden verwerkt. Daarnaast mogen persoonsgegevens slechts worden verzameld als daarvoor een precieze doelomschrijving wordt gegeven. Bovendien bepaalt de wet dat persoonsgegevens slechts mogen worden verwerkt voor zover zij toereikend, ter zake dienend en niet bovenmatig zijn. Een belangrijke verplichting die uit de wet voortvloeit is de melding die de verwerker moet doen bij de Autoriteit Persoonsgegevens AP (van het College Bescherming Persoonsgegevens) ter bevordering van de transparantie. Kortom: - Tenminste een van de in de wet genoemde rechtvaardigingsgronden van toepassing.

De betrokkene (dit is degene wiens gegevens worden verwerkt) heeft voor de verwerking zijn ondubbelzinnige toestemming gegeven.

- De Autoriteit Persoonsgegevens (AP) houdt toezicht.

Privacy en zoekmachines - Google heeft het in mei 2014 mogelijk gemaakt om een verzoek in te dienen om informatie uit de zoekresultaten te verwijderen.

- Zoekmachines slaan uw voorkeuren en zoekopdrachten op om ervoor te zorgen dat zoekresultaten steeds relevanter worden. Een deel van de opgebouwde informatie blijft bewaard op de servers van de zoekmachines.5

4

Kent M., Leaver T. (New York, 2014) An education in Facebook? Higher education and the world’s largest social network, p. 158 5

Justitia, ‘Privacy- Bescherming persoonsgegevens’. Justitia, geraadpleegd op 15-11-2015 http://www.justitia.nl/privacy/.

10

Deelvraag 3: Welke informatie gebruiken of bewaren sociale media van de mediagebruiker en wat kunnen ze met deze informatie doen, wat schadelijk kan zijn voor de mediagebruiker?

Wij vroegen ons af hoe sociale media kunnen bestaan zonder een financiële bijdrage van gebruikers.

Dit is in theorie toch niet mogelijk en zou het daarom mogelijk zijn dat wij de sociale media wel betalen, maar dan in de vorm van persoonlijke informatie? Dit bracht ons op de vraag welke informatie sociale media platforms gebruiken of bewaren en wat ze hiermee kunnen doen.

Dit is natuurlijk voor elk sociale media platform anders, maar er zijn ook overeenkomsten. Zo krijg je bij elk sociale media platform een menu waarin je kunt selecteren wat de sociale media van jou mogen bewaren en gebruiken. Dit gaat dan om gegevens als advertentievoorkeuren en of ze aanbevolen video’s of foto’s wel of niet aan je moeten laten zien.

Ook zijn er gegevens die alleen bepaalde sociale media platforms bewaren of gebruiken. Zo is het opvallend dat Facebook de betalingsgegevens van je verzamelt, zoals het nummer van je creditcard en ‘’andere kaartgegevens’’. Ook bewaart ze gegevens over welke inhoud je bekijkt en hoe je op inhoud reageert.6 Ze gebruiken deze gegevens inderdaad vooral voor financiële doeleinden. De gegevens worden vooral verstrekt aan adverteerders. Het volgende citaat viel ons op: ‘’Je geeft ons toestemming je naam, profielfoto, inhoud en informatie (zoals een merk dat je leuk vindt) te gebruiken voor commerciële, gesponsorde of gerelateerde inhoud die door ons wordt aangeboden of verbeterd’’.7 Bij Snapchat is het enorm schokkend dat foto’s en video’s die je verstuurt niet verwijderd worden. Snapchat kan al jouw foto’s bekijken, vervolgens kunnen ze weghalen wat ze willen, aanpassen wat ze willen en dan publiceren wat ze leuk vinden.8 YouTube heeft ons nog het minst verbaasd, zij weten eigenlijk alleen welke video’s je kijkt, liket of plaatst. Dit gebruiken ze om suggesties voor video’s voor je op te stellen. Het sociale media platform Instagram weet jouw gebruikersnaam, wachtwoord en e-mailadres waarmee je je registreert voor een Instagram-account.

Zij zouden dus zo op jouw account kunnen inloggen. Net als Facebook en YouTube bewaren ze ook gebruikersinhoud zoals welke foto’s je liket of plaatst. Specifiek voor Instagram zijn de Geotags, die je locatie aangeven. Ook dit is een manier van Instagram om meer van je te weten te komen, ook deze informatie bewaren ze. 9 Tot slot Google, die hebben we toegevoegd omdat YouTube onderdeel van Google is en omdat je sociale media bijna nooit gebruikt zonder ook van Google gebruik te hebben gemaakt. Bij Google vonden we het schokkend dat ze zelfs telefoonlogbestandgegevens opslaan, dit houdt in dat ze opslaan naar wie je hebt gebeld en hoe lang deze omroepen geduurd hebben. Ook verzamelen ze Cookies, waarmee jouw browser of Google-account kan worden geïdentificeerd.

Informatie wordt gedeeld met accountbeheerders en zij kunnen accountwachtwoorden wijzigen en de toegang tot jouw eigen account beëindigen. Ook zoekopdrachten en andere details over hoe de service gebruikt wordt worden bewaard.

Je kunt dus inderdaad stellen dat wij sociale media platforms betalen door hen toegang te geven naar onze persoonlijke gegevens. Veel bedrijven en adverteerders willen deze kennis namelijk maar al te graag ook hebben.

6

Facebook, ‘Wat voor soorten gegevens worden verzameld?’, Facebook, 18-11-2015, https://www.facebook.com/privacy/explanation 7 Facebook, ‘Verklaring van rechten en verantwoordelijkheden’, Facebook, 20-11-2015 https://www.facebook.com/legal/terms 8 Spitsnieuws, ‘onbekend’, spitsnieuws, 21-11-2015, http://www.spitsnieuws.nl/geek/2015/10/snapchatupdate-fotos-mogen-openbaar-gemaakt 9 Instagram, ‘Privacybeleid’, Instagram, 20-12-2015, https://help.instagram.com/155833707900388

11

Facebook: Welke gegevens worden verzameld?

-We verzamelen gegevens over hoe je onze diensten gebruikt, zoals de soorten inhoud die je bekijkt en op welke inhoud je reageert of de regelmaat en duur van je activiteiten.

- We ontvangen gegevens over jou en je activiteiten van externe partners, bijvoorbeeld wanneer een partner en Facebook samen diensten aanbieden, of gegevens van een adverteerder over jouw ervaringen en jullie interactie.10 Hoe worden deze gegevens gebruikt?

- We gebruiken deze gegevens om je snelkoppelingen en suggesties te kunnen aanbieden.11 Hoe worden deze gegevens gedeeld?

- Als je externe apps, websites of andere diensten gebruikt die gebruikmaken van of geïntegreerd zijn met onze diensten, kunnen deze externe diensten gegevens ontvangen over wat je plaatst of deelt.

- Daarnaast krijgen externe partijen als je hun diensten downloadt of gebruikt, toegang tot je openbare profiel, waaronder je gebruikersnaam of gebruikers-ID, je leeftijdsgroep en land/taal, je vriendenlijst en de gegevens die je met deze externe diensten deelt.

- We verstrekken gegevens aan leveranciers, serviceproviders en andere partners die ons bedrijf op mondiaal niveau ondersteunen.12 Hieruit kun je dus concluderen dat niet alleen Facebook over jouw persoonsgegevens beschikt, maar ook gerelateerde bedrijven en externe diensten.

Overige zaken die van belang zijn: 1.

Veiligheid ‘’We doen ons best om Facebook veilig te houden, maar kunnen dit niet garanderen.’’

2.

Over advertenties en andere commerciële inhoud die worden geboden of verbeterd door Facebook ‘’Ons doel is advertenties en andere commerciële of gesponsorde inhoud te leveren die waardevol zijn voor onze gebruikers en adverteerders. Om ons hierbij te helpen, ga je akkoord met het volgende: We geven je inhoud of informatie niet zonder jouw toestemming aan adverteerders.’’

3.

Wijzigingen 1.

‘’We stellen je op de hoogte voordat we wijzigingen doorvoeren in deze voorwaarden en bieden je de mogelijkheid om deze aangepaste voorwaarden te lezen en erop te reageren voordat je verder gebruikmaakt van onze diensten.

10

Facebook, ‘Wat voor soorten gegevens worden verzameld?’, Facebook Gegevensbeleid, 18-11-2015, https://www.facebook.com/privacy/explanation 11 Facebook, ‘Hoe gebruiken we deze gegevens?’, Facebook Gegevensbeleid, 18-11-2015, https://www.facebook.com/privacy/explanation 12 Facebook, ‘Hoe worden deze gegevens gedeeld?’, Facebook Gegevensbeleid, 18-11-2015, https://www.facebook.com/privacy/explanation

12

2.

3.

4.

Als we wijzigingen aanbrengen in beleidsregels, richtlijnen of andere voorwaarden waarnaar in deze Verklaring wordt verwezen of die hierin zijn opgenomen, kunnen we een kennisgeving plaatsen op de pagina Site Governance.

Wanneer je na melding van deze wijzigingen in onze voorwaarden, richtlijnen of beleidsregels de Facebook-diensten blijft gebruiken, verklaar je akkoord te gaan met de gewijzigde voorwaarden.’’

Geschillen 1.

2.

‘’Je zult eventuele claims, juridische procedures of geschillen (claims) die je met ons hebt, voortvloeiend uit of met betrekking tot deze Verklaring of Facebook, uitsluitend oplossen in een Amerikaanse arrondissementsrechtbank in het Noordelijke District van Californië of een rechtbank in San Mateo County, en je stemt ermee in je te onderwerpen aan de persoonlijke rechtsbevoegdheid van dergelijke rechtbanken voor de beslechting van dergelijke claims. Deze Verklaring en eventuele claims tussen jou en ons zijn onderworpen aan de wetten van de Amerikaanse staat Californië, ongeacht eventuele bepalingen inzake conflicten of wetten.

We zijn jegens jou niet aansprakelijk voor eventuele winstderving of andere gevolgschade, speciale, indirecte of incidentele schade die voortvloeit uit of verband houdt met deze verklaring of met Facebook, zelfs niet als we zijn geïnformeerd over de mogelijkheid van dergelijke schade.’’

5.

Speciale bepalingen voor gebruikers buiten de Verenigde Staten ‘’Je gaat ermee akkoord dat je persoonlijke gegevens worden overgedragen naar en verwerkt in de Verenigde Staten.’’

6.

Overig ‘’Niets in deze Verklaring zal ons ervan weerhouden om ons aan de wet te houden.’’13

Snapchat: Welke gegevens worden verzameld?

Wanneer je een foto of video in Snapchat voor Android hebt geopend en de tijd is verstreken, dan wordt het bestand vervolgens niet direct verwijderd. De foto of video wordt opgeslagen op je telefoon met een speciale omvang, namelijk 'nomedia'. Zo worden ze als het ware onzichtbaar voor je telefoon.

Wat vervolgens gebeurt is dat Snapchat Android instrueert onzichtbare bestanden te verwijderen, wanneer de zogenaamde 'caches' worden gereinigd van tijdelijke bestanden. Zo werkt de app sneller, omdat het geheugen niet volloopt met afbeeldingen en video's.14 Hoe worden deze gegevens gebruikt?

Snapchat kan jouw gegevens hosten, opslaan, gebruiken, weergeven, reproduceren, wijzigen, aanpassen en bewerken e n ten slotte publiceren.

13

Facebook, ‘Verklaring van rechten en verantwoordelijkheden’, Facebook, 20-11-2015 https://www.facebook.com/legal/terms 14 Fabrizio Ferri-Benedetti, ‘Verwijderde foto's en video's in Snapchat terugkijken: hoe doe je dat?’, editorial.nl.softonic.com, 20-11-2015, http://editorial.nl.softonic.com/verwijderde-fotos-en-videos-insnapchat-terugkijken-hoe-kan-dat

13

Samengevat kan snapchat dus al jouw foto’s bekijken, vervolgens kunnen ze weghalen wat ze willen, aanpassen wat ze willen en dan dus ook publiceren wat ze leuk vinden.15 Hoe worden deze gegevens gedeeld?

Het kan zijn dat informatie over jou wordt gedeeld met: Andere Snapchatters o o

Informatie over hoe je Snapchat gebruikt, zoals je Snapchat score, je vriendenlijst; Alle bijkomende informatie waarover jij hebt gezegd dat het gedeeld mag worden, bijv. je contactenlijst van wie jij allemaal een nummer hebt wanneer jij dit hebt ingesteld, deze informatie kan worden gedeeld met andere gebruikers die jij in je lijst hebt.

Andere filialen Derde partijen o o o

Met service providers, verkopers, en partners.

Met andere derde partijen om wettelijke redenen.

Met derde partijen vanwege fusie of acquisitie.

Adverteerders Met adverteerders kan informatie gedeeld worden waaruit zij vervolgens niet kunnen opmaken wie jij bent.16

YouTube: Welke gegevens worden verzameld?

We weten alleen welke filmpjes jij kijkt, liket en/of plaatst.

Hoe worden deze gegevens gebruikt?

Wij willen dit weten zodat ze hier ‘aanbevolen video’s’ op kunnen aanpassen. Ook kunnen met deze informatie advertenties selecteren die bij jou passen.

we

Hoe worden deze gegevens gedeeld?

Eigenlijk alleen naar adverteerders en uiteraard gebruiken we ze zelf. Verder kunnen weinig mensen iets met de gegevens die wij hebben. 17

Overig: Privacyrichtlijnen van YouTube Controleer de volgende informatie over het omgaan met je privacykwestie.

15

Spits, ‘onbekend’, spitsnieuws, 21-11-2015, http://www.spitsnieuws.nl/geek/2015/10/snapchat-updatefotos-mogen-openbaar-gemaakt 16 Mijnonlineidentiteit, ‘Snapchat app privacy instellingen uitgelegd’, mijnonlineidentiteit, 21-11-2015, http://www.mijnonlineidentiteit.nl/snapchat-app-privacy-instellingen/#snapchat 17 Google, ‘Gegevens die we verzamelen’, Google, 21-11-2015, https://www.google.nl/intl/nl/policies/privacy/#infocollect

14

- We nemen de bescherming van onze gebruikers zeer serieus door potentiële privacyschendingen aan te pakken. Onze privacyrichtlijnen zijn van toepassing op alle gebruikers ter wereld. Dit houdt dus in dat wanneer de betreffende video de privacywetgeving in jouw land niet schendt, deze de privacyrichtlijnen van YouTube wellicht wel schendt.

- We nemen het beschermen van onze gebruikers serieus en schorten accounts op wanneer deze de privacy van personen schenden.

Instagram: Welke gegevens worden verzameld?

Gegevens die je rechtstreeks aan ons opgeeft: Communicatie tussen jou en Instagram.

Statistische gegevens: Welke webpagina's je hebt bezocht, welke add-ons je gebruikt of andere gegevens die ons helpen om de Service te verbeteren. Wij verzamelen en gebruiken deze statistische gegevens in combinatie met soortgelijke gegevens van andere gebruikers, zodat deze redelijkerwijs niet kunnen worden gebruikt om specifieke individuele gebruikers te identificeren.

Cookies en soortgelijke technologieën: Wanneer je de Service bezoekt, kunnen wij gebruikmaken van cookies en soortgelijke technologieën, zoals pixels, webbakens en lokale opslag, om informatie over je gebruik van Instagram te verzamelen en om je bepaalde functionaliteit aan te bieden.

Logbestandsgegevens: 



Logbestandsgegevens worden automatisch door je browser doorgegeven telkens wanneer je verzoekt om een webpagina of app te openen. Deze gegevens kunnen ook worden verschaft wanneer de inhoud van de webpagina of app wordt gedownload naar je browser of apparaat.

Wanneer je gebruikmaakt van onze Service, registreren onze servers automatisch bepaalde logbestandsgegevens, waaronder je webverzoek, je IP-adres, je browsertype, de pagina en URL waar je vandaan komt of waar je de site verlaat, het aantal klikken en je interactie met links op de Service, domeinnamen, landingspagina's, bekeken pagina's en soortgelijke gegevens. We kunnen dergelijke gegevens ook verzamelen door middel van e-mails die we naar onze Gebruikers (laten) versturen; deze helpen ons bij te houden welke e-mails worden geopend en op welke links wordt geklikt door ontvangers. Deze gegevens worden verzameld om nauwkeurigere rapportage en verbetering van de Service mogelijk te maken.

15

Apparaat-ID's: 



Wanneer je een mobiel apparaat, zoals een tablet of telefoon, gebruikt om toegang te krijgen tot onze Service, kunnen wij een of meer apparaat-ID's benaderen, verzamelen, monitoren en/of extern opslaan. Een apparaat-ID kan gegevens bevatten die betrekking hebben op de apparaathardware, op het besturingssysteem of andere software van het apparaat of op gegevens die door Instagram naar het apparaat zijn verzonden.

Een apparaat-ID kan gegevens aan ons of aan derden (bijvoorbeeld onze partners) verstrekken over de manier waarop je de Service gebruikt en kan worden gebruikt om ons of anderen te helpen bij het rapporteren van gegevens of het aanbieden van gepersonaliseerde inhoud en advertenties. 18

Hoe worden deze gegevens gebruikt?

We kunnen gegevens die wij krijgen gebruiken om:       

je te helpen efficiënt toegang te verkrijgen tot je gegevens nadat je je hebt aangemeld; gegevens te onthouden, zodat je deze niet telkens opnieuw hoeft in te voeren tijdens je bezoek of wanneer je de volgende keer de Service bezoekt; gepersonaliseerde inhoud en gegevens te verschaffen aan jou en aan anderen, waaronder onlineadvertenties of andere vormen van marketing; onze Service aan te bieden en de effectiviteit van onze service te verbeteren, te testen en te monitoren; nieuwe producten en functionaliteit te ontwikkelen en te testen; statistische gegevens, zoals het totale aantal bezoekers, verkeerspatronen en demografische patronen, te monitoren; technische problemen te diagnosticeren of op te lossen;

Hoe worden deze gegevens gedeeld?

Zonder jouw toestemming zullen we je gegevens niet verhuren of verkopen aan externe partijen (oftewel derden buiten Instagram of de bedrijvengroep waartoe Instagram behoort)

Partijen waarmee we je gegevens kunnen delen: 





Bedrijven die juridisch gezien tot dezelfde bedrijvengroep als Instagram behoren of gaan behoren ('Gelieerde bedrijven'). Gelieerde bedrijven kunnen deze informatie gebruiken voor het aanbieden en verbeteren van de Service (bijvoorbeeld door middel van analyses) en voor hun eigen services (bijvoorbeeld door je betere en relevantere ervaringen te bieden). Deze Gelieerde bedrijven zullen je keuzes met betrekking tot wie je foto's kan zien echter respecteren.

Derden die ons helpen om de Service aan je te verschaffen ('Serviceproviders'). Onze Serviceproviders zullen toegang krijgen tot je gegevens voor zover dat redelijkerwijs nodig is om de Service te verschaffen, met inachtneming van een redelijk niveau van vertrouwelijkheid.

Externe advertentiepartners. Dankzij dergelijke gegevens kunnen advertentienetwerken van derden onder andere advertenties aanbieden die aansluiten bij je veronderstelde interesses.

18

Instagram, ‘Privacybeleid’, Instagram helpcentrum, 20-12-2015, https://help.instagram.com/155833707900388

16



Het kan voorkomen dat we bepaalde gegevens verwijderen als je aan de hand van die gegevens zou kunnen worden geïdentificeerd en dat we geanonimiseerde gegevens delen met derden. Ook kunnen wij je gegevens combineren met andere informatie, zodat deze niet langer aan je kan worden gekoppeld, en kunnen wij deze samengevoegde informatie delen.

Partijen waarmee je desgewenst je Gebruikersinhoud kunt delen: 



Alle informatie of inhoud die je vrijwillig op de Service publiceert, waaronder je Gebruikersinhoud, wordt openbaar voor het algemene publiek, overeenkomstig de toepasselijke privacyinstellingen die je hebt ingesteld. Als je je privacyinstellingen op de Service wilt wijzigen, moet je je profielinstelling wijzigen. Zodra je je Gebruikersinhoud hebt gedeeld of openbaar hebt gemaakt, kan deze door anderen opnieuw worden gedeeld.

Zelfs wanneer je gegevens verwijdert die je eerder op de Service hebt gepubliceerd, kunnen deze mogelijk worden bekeken in het cachegeheugen of de gearchiveerde pagina's van de Service of indien andere gebruikers of derden die de Instagram-API gebruiken, de betreffende gegevens hebben gekopieerd of opgeslagen.

Wat gebeurt er in geval van een zeggenschapswijziging: Als we Instagram of onze bedrijfsmiddelen geheel of gedeeltelijk verkopen of anderszins overdragen aan een andere organisatie, dan kunnen je gegevens zoals je naam en emailadres, gebruikersinhoud en enige andere via de Service verzamelde gegevens behoren tot de items worden verkocht of overgedragen. Je blijft echter de rechthebbende eigenaar van je eigen gebruikersinhoud. De koper of verkrijger dient zich aan de regels te houden die we in dit Privacybeleid hebben gesteld.

Reageren op juridische verzoeken en het voorkomen van schade: Het kan zijn dat we je gegevens gebruiken, bewaren en delen als antwoord op een juridisch verzoek.19

Google: Welke gegevens worden verzameld?  IP-adres (Internet Protocol).  Gegevens over apparaatgebeurtenissen, zoals crashes, systeemactiviteit, hardwareinstellingen, browsertype, browsertaal, de datum en tijd van uw verzoek en de verwijzende URL  Cookies waarmee uw browser of uw Google-account kan worden geïdentificeerd.20

19

Instagram, ‘Privacybeleid’, Instagram hulpcentrum, 20-12-2015, https://help.instagram.com/155833707900388 20 Google, ‘Gegevens die we verzamelen’, Google Privacybeleid, 20-12-2015 https://www.google.nl/intl/nl/policies/privacy/#infocollect

17

Hoe worden deze gegevens gebruikt?

Allereerst om gepersonaliseerde inhoud aan u te leveren, zoals relevantere zoekresultaten en advertenties.

Onze geautomatiseerde systemen analyseren uw inhoud (inclusief e-mails) om voor u relevante productfuncties te leveren, zoals aangepaste zoekresultaten, gepersonaliseerde advertenties en spam- en malwaredetectie.

We vragen u om toestemming voordat we gegevens gebruiken voor andere doeleinden dan dit Privacybeleid worden beschreven.

die in

3. Hoe worden deze gegevens gedeeld?

We delen persoonlijke gegevens niet met bedrijven, organisaties en individuen buiten Google, behalve in een van de volgende omstandigheden: Met uw toestemming Als Google betrokken is bij een fusie, overname of verkoop van activa, blijven we de vertrouwelijkheid van persoonlijke gegevens waarborgen en stellen we de betreffende gebruikers op de hoogte voordat persoonlijke gegevens worden overgedragen of onderworpen aan een ander privacybeleid.21

21

Google, ‘Hoe we gegevens gebruiken die we bewaren’, Google Privacybeleid, 21-12-2015, https://www.google.nl/intl/nl/policies/privacy/#infouse

18

Deelvraag 4: Hoe gemakkelijk kunnen particulieren/criminelen achter gegevens van anderen komen via sociale media en wat kunnen ze met deze informatie doen, wat schadelijk kan zijn voor de mediagebruiker?

Het plaatsen van persoonlijke gegevens op sociale media brengt natuurlijk niet enkel voordelen met zich mee. Het plaatsen van gevoelige informatie, denk hierbij aan woonplaats, telefoonnummer of persoonlijke informatie als je volledige naam, kan het voor criminelen een stuk makkelijker maken en werkt misbruik in de hand. Het plaatsen van deze zogenaamde persoonsgegevens kan er bijvoorbeeld toe leiden dat er op jouw identiteit een criminele daad wordt gepleegd. Je spreekt ook wel van identiteitsfraude. Identiteitsfraude kan enorm breed zijn: zo zijn er zaken waar er met een gestolen identiteit leningen zijn afgesloten of waar vreemde uitgaven vanaf een bankrekening zijn gedaan. Deze soorten van identiteitsfraude zijn natuurlijk zeer vervelend, maar de fraude kan vele malen verder worden doorgevoerd. Er bestaan namelijk ook zaken waarin het slachtoffer vele malen is aangehouden op Schiphol en niet meer verder mag reizen, een strafblad heeft met misdrijven die hij niet heeft gepleegd en vaak wordt gezien als vreemdeling. De gevolgen hiervan zijn van enorme invloed op het dagelijkse leven van het slachtoffer: hij komt met de FIOD in aanmerking omdat er op zijn naam misdrijven zijn gepleegd, is al vaak aangehouden en vastgezet voor iets wat hij niet heeft gedaan en ook zijn er al een aantal rechtszaken tegen hem gehouden.22 En dit allemaal door het stelen van een identiteit, iets wat in de bloeiende jaren van de sociale media enorm veel gemakkelijker is geworden.

Het bestaan van identiteitsfraude kan enorme gevolgen hebben, ook de nationale ombudsman beaamt dit. Het kan je in een verschrikkelijke situatie brengen: je moet aantonen iets niet gedaan te hebben, terwijl de delicten wel op jouw naam gepleegd zijn. Het is bijna onmogelijk om dit te bewijzen en daarom wordt er gepleit voor een zorgvuldige gegevensverwerking en het beperken van persoonlijke informatie op sociale media.23 Andere preventieve maatregel zijn bijvoorbeeld het regelmatig veranderen van het wachtwoord, het plaatsen van een anti-virus programma en natuurlijk het beperken van het plaatsen van persoonlijke gegevens.24 Natuurlijk kunnen niet alleen criminelen met jouw persoonlijke informatie aan de haal gaan, ook particulieren kunnen door middel van een openbaar profiel gebruik maken van deze gegevens. Zo controleren werkgevers steeds vaker hun personeel via Facebook en er worden bovendien steeds vaker werknemers ontslagen vanwege hun sociale media gedrag. Ook werkt het overmatig plaatsen van persoonlijke gegevens stalk-gedrag in de hand. Daarnaast zijn de sociale media platforms als Facebook en ook Google uit op zo veel mogelijk persoonlijke gegevens van gebruikers. Zij weten met de verkoop van deze data namelijk veel geld te realiseren. De gedachte die hier namelijk achterschuilt is: veel informatie van een mogelijke klant leidt tot de beste overeenkomst van vraag en aanbod. Dit zogenaamde ‘matchen’ levert voor bedrijven als Google en Facebook vele miljarden op. Het sociale media bedrijf richt advertenties op die gebaseerd zijn op persoonlijke voorkeuren.

Hiermee wordt precies de doelgroep bereikt die bereikt moet worden. De persoonlijke informatie blijft niet alleen in de database staan van het platform waar jij inlogt, de data gaat van hand tot hand en belanden zo ook in databases van bedrijven waar je nog mee in aanraking bent gekomen. Toch beschikken zij over jouw persoonlijke informatie. Het komt er op neer dat elke Nederlander zich in 250 tot 500 databases bevindt. 25

22

Beelen, D. van e.a., privacy en gegevensbescherming,(Apeldoorn, 2013) p. 112-113 Beelen, D. van e.a., privacy en gegevensbescherming, p. 112-113 24 ABN Amro, ‘voorschot- en identiteitsfraude’, risico in beeld, geraadpleegd op 20-01-2016. http://www.risicosinbeeld.nl/risicos/Cybercrime/Voorschot-_en_identiteitsfraude 25 Hagens, S., ‘persoonlijke data zijn vogelvrij’, lifehacking, geraadpleegd op 23-01-2016. http://lifehacking.nl/productiviteittips/persoonlijke-data-zijn-vogelvrij/ 23

19

Eigenlijk kun je zeggen dat je de controle verliest wanneer je iets op internet plaatst. Vooral de gevaren uit onverwachte hoek, identiteitsfraude of stalking, zijn moeilijk te voorkomen of op te lossen. Een onbedoeld publiek kan ongewenste dingen met jouw informatie doen.26 Toch wordt er, onder andere door de overheid, gezocht naar oplossingen. Denk hierbij aan stimulering van bewustwording bij gebruikers en de aanpassing van de technologie27, maar ook het verbeteren van opsporing bij de politie.

Op dit moment werkt de politie samen met het Nationaal Cyber Security Centrum en het bedrijfsleven om cybercrime tegen te gaan en daders van bijvoorbeeld identiteitsfraude op te sporen. Op internationaal niveau is er een nauwe samenwerking met Europol en de FBI.28 Een maatregel die goed bij deze bredere inzet van politie past is het wetsvoorstel Meldplicht datalekken.

Deze meldplicht houdt in dat bedrijven direct een melding moeten maken mocht er sprake zijn van het lekken van persoonlijke gegevens. Aan deze mogelijke oplossingen is te zien dat de overheid wel degelijk prioriteiten stelt aan het oplossen van cybercrime en andere problemen rondom het plaatsen van persoonsgegevens. Deze oplossingen vergen niet alleen inspanning van de overheid of de politie, maar ook medewerking van sociale mediagebruikers is van noodzakelijke invloed.

Extra informatie cyberaanvallen 1. Identity management: Je weet nooit wie wie is. Aanvallers kunnen je identiteit gebruiken.

"De cloud weet niet wie ik ben" Zo is het mogelijk voor een aanvaller die toegang tot de bedrijfsomgeving heeft, om daar vandaan met de cloud te communiceren. Een ander probleem met identity management is een man-in-the middel aanval, waarbij de aanvaller tussen de cloud en het slachtoffer zit.

2. Misbruik van diensten: Het opzettelijk sturen van verkeerde informatie naar de Cloud om deze te vergiftigen.

3. Het kapen van accounts en diensten. Degene van wie het account is, krijgt uiteindelijk altijd de schuld, ook al is die niet verantwoordelijk.

4. Financiële Distributed Denial of Service: Aanvallers zouden het bedrijf of de cloud dienst die het gebruikt kunnen platleggen, waardoor de bedrijfsvoering in principe stopt.

5. Het lekken en verliezen van gegevens. "ant-virus in de cloud" als voorbeeld. Een Word document met een Trojan of macro-virus wordt bijvoorbeeld voor controle naar de cloud gestuurd, omdat het niet gewhitelist is.

6. Onbekend risico profiel. Volgens Zwienenberg is het voor bedrijven bijna onmogelijk om te zien wat er in de cloud allemaal gebeurt en hoe bijvoorbeeld gegevens worden verwerkt.

7. Verborgen logs / pogingen tot inbraak. Een gerichte aanval op een bedrijf valt op, maar dat is niet het geval als die in aanval in de cloud plaatsvindt. Een aanvaller zou alle berichten voor een bedrijf ook naar zichzelf kunnen laten doorsturen.

8. Misbruik door insiders. Als de weg naar de Cloud wordt onderschept, en het resultaat (vals) in een aangepast pakket wordt gezet, kan dit worden gebruikt om controle over een systeem te krijgen. Daarnaast kunnen werknemers van de partij die de clouddienst aanbiedt, met gegevens rommelen.

26

Krijnen, S. een antwoord op het privacydebat rond sociale netwerksites in termen van de risicomaatschappij (Utrecht 2010), p. 38 27 Krijnen, S., een antwoord op het privacydebat rond sociale netwerksites in termen van de risicomaatschappij, p 38-39 28 Politie, ‘cybercrime’, politie, geraadpleegd op 23-01-2016. https://www.politie.nl/themas/cybercrime.html

20

9. Gecentraliseerde misbruik van en vertrouwen in Authenticatie, Autorisatie en Accounting (AAA). Als de AAA niet gegarandeerd kan worden, dan is het resultaat nul komma nul waard.

29

10. Je eigen informatie wordt gebruikt door Facebook voor advertenties.

11. Apps op Facebook, bijvoorbeeld games, krijgen toegang tot je persoonlijke gegevens die je op Facebook hebt staan.

12. Uit onderzoek blijkt dat 1 op de 3 werkgevers zijn personeel controleert via Twitter of Facebook. Er worden bovendien steeds vaker werknemers ontslagen vanwege uitspraken die zij doen via sociale media.

13. Veel van wat over iemand bekend is wordt negatief gebruikt. Denk aan informatie over vakantie: je volgers weten dat je weg bent en halen je huis leeg.

Voorbeeld gevolgen identiteitsfraude: Kowsoleea werd het slachtoffer van grootschalige identiteitsfraude: sinds 1994 worden er op zijn naam verschillende criminele handeling uitgevoerd. Dit zorgt ervoor dat hij meerdere malen op Schiphol wordt aangehouden en dus niet verder mag reizen, een strafblad heeft met misdrijven die hij niet heeft gepleegd en daarnaast als ongewenste vreemdeling wordt gezien. De gevolgen hiervan zijn enorm: hij komt in een aanmerking met FIOD omdat hij geclassificeerd staat als harddrugs verslaafde, wordt vele malen aangehouden voor iets wat hij niet heeft gedaan en ook zijn er al vele rechtszaken tegen hem geweest.

Ook de nationale ombudsman zegt dat de gevolgen van identiteitsfraude enorm vergaand zijn.

Een voorbeeld als bovengenoemde laat goed zien tot welke situaties identiteitsfraude kan leiden en ook toont het t belang van goede gegevensverwerking aan. Kan je in een moeilijk parket brengen: Kowsoleea moest aantonen het niet gedaan te hebben, terwijl de delicten wel op zijn naam staanhaast onmogelijk om bewijs te leveren. Daarom moet de overheid voorkomen dat burgers in zon situatie komen d.m.v. juiste en zorgvuldige gegevensverwerking van bestuursorganen. 30 Tabel over omzet Google en Facebook d.m.v. advertenties31 Google e 1 kwartaal 2010 1,96 miljard 2e kwartaal 2010 1,84 miljard e 3 kwartaal 2010 1,54 miljard 4e kwartaal 2010 2,54 miljard e 1 kwartaal 2011 2,3 miljard 2e kwartaal 2011 2,51 miljard

Facebook

355 miljoen

500 miljoen

29

Redactie, ‘Top 9 gevaren van de cloud’, security, geraadpleegd op 20-12-2015 https://www.security.nl/posting/27032/Top+9+gevaren+van+de+cloud 30

Beelen, D. van e.a., privacy en gegevensbescherming,(Apeldoorn, 2013) p. 112-113 Hagens, S., ‘persoonlijke data zijn vogelvrij’, lifehacking, geraadpleegd op 23-01-2016. http://lifehacking.nl/productiviteittips/persoonlijke-data-zijn-vogelvrij/ 31

21

Deelvraag 5: Welke mogelijkheden bieden sociale media om je privacy te verbeteren en hoe kunnen Nederlandse jongeren verder mogelijke gevaren op sociale media voorkomen?

Sociale media platforms worden door de overheid verplicht om hun gebruikers een optie tot privacybeveiliging te bieden. Door elk bedrijf wordt dit op een andere manier verwezenlijkt.

Natuurlijk zijn er ook algemeen geldende mogelijkheden die door de gebruikers ingezet kunnen worden. Denk hierbij aan het beschermen van je wachtwoord, dit wil zeggen dat je wachtwoord moeilijk te raden moet zijn en dat je je wachtwoord voor jezelf houdt. Ook is het aan te raden om je altijd af te melden wanneer je met iets anders bezig gaat. Daarnaast is het verstandig antivirussoftware te downloaden. Ten slotte kun je het best gebruikmaken van een gebruiksnaam in plaats van je volledige naam.

Ook zijn er specifieke suggesties om je privacy te verbeteren op sociale media. Hierbij maken we onderscheid tussen Facebook, Google, Instagram, Snapchat en YouTube. Bij Facebook is er de mogelijkheid om je geplaatste berichten zichtbaar te maken voor het door jou gewenste publiek.

Niet iedereen hoeft dus toegang te hebben tot jouw profiel, je kunt het aanpassen naar jouw wensen. Google biedt andere opties: je kunt door middel van authenticatie een soort extra beveiligingslaag toevoegen, dit houdt in dat je profiel niet wordt blootgegeven als iemand je wachtwoord steelt of raadt.32 De functie ‘Ik op het internet’ zorgt ervoor dat je een melding krijgt wanneer er persoonlijke informatie over je online verschijnt.33 Instagram biedt de keuze om wel of niet een slotje op je account te plaatsen. Snapchat en YouTube bieden alleen privacyinstellingen die je naar eigen wens kunt veranderen, zo kun je bij Snapchat selecteren voor wie jij zichtbaar bent en wie jou dus foto’s kan sturen.

Natuurlijk ligt de verantwoordelijkheid om je privacy te beschermen niet alleen bij sociale media zelf, ook de Nederlandse jongeren hebben de kans hun privacy meer te garanderen. Zo kun je er bij Facebook en Instagram voor kiezen een vriendschapsverzoek niet te accepteren, wees dus selectief in het accepteren van nieuwe vrienden.34 De bescherming die voor elk sociale media platform geldt is het uitschakelen van je locatievoorzieningen. Ook moet je altijd rekening houden met de zogenaamde ‘oma-regel’: plaats alleen foto’s of video’s waarvan je wilt dat iedereen uit je sociale omgeving het mag zien. Dus ook je baas, ouders, schoonfamilie of grootouders.

Zoals te zien aan de bovengenoemde opties, bestaat er zeker de mogelijkheid om je privacy op sociale media te verbeteren.

32

Google Inc. Make your google account even more secure https://www.google.nl/intl/nl/safetycenter/tools/ Google Inc., Get an alert if your name appears on the web. https://www.google.nl/intl/nl/safetycenter/tools/ 34 Ministerie Cyber Security Centrum. Drie tips voor het gebruik van sociale media. https://veiliginternetten.nl/themes/situatie/3-tips-voor-het-gebruik-van-sociale-media/ 33

22

Deelvraag 6: Hoe goed beveiligen Nederlandse jongeren hun informatie en privacy op sociale media?

De enquête heeft de volgende resultaten opgeleverd:  De meeste gegevens die de ondervraagden op Facebook delen, komen uit risicocategorie 2, de gegevens die gebruikt kunnen worden voor het plegen van identiteitsfraude. De gegevens die het meest geplaatst worden, zijn achtereenvolgens: profielfoto en achternaam (85%), foto’s van jezelf (70%), geboortedatum (61%), geboorteplaats (50%), interesses en statusupdates (48%) en woonplaats (44%). Gegevens uit risicocategorie 3, de gegevens die stalkgedrag of inbraak tot gevolg kunnen hebben, zoals adresgegevens (4%), e-mailadres (15%), telefoonnummer (8%) en vakantieperiode (5%) worden in veel mindere mate gedeeld. (zie staafdiagram 1a-1d).  Onder de 20% van de ondervraagden die aangeven dat hun Facebook-profiel voor iedereen zichtbaar is, is het aandeel van vmbo4, pro4 en pro1 opvallend groot. Onder de 50% van de ondervraagden die aangeven dat hun Facebook-profiel voor alleen vrienden zichtbaar is, is het aandeel van vwo1, havo1, vwo1, vwo4 en vmbo1 opvallend groot. 11% van de ondervraagden geeft aan dat vrienden van vrienden hun profiel kunnen bekijken; 19% weet niet voor wie zijn/haar profiel zichtbaar is. Mannen geven vaker dan vrouwen aan dat hun Facebook-profiel zichtbaar is voor iedereen (25% tegenover 11,6%) en weten minder goed dan vrouwen hoe de zichtbaarheid van hun Facebook-profiel is ingesteld (25% tegenover 11,6%). (zie staafdiagram 3a-3b)  70% van de ondervraagden zegt nooit een vriendschapsverzoek op Facebook van een onbekende te accepteren. Alleen eersteklassers geven aan vaak een vriendschapsverzoek te accepteren van een onbekende. Mannen accepteren vaker dan vrouwen een vriendschapsverzoek van een onbekende: 78,8% van de mannen geeft aan dit nooit te doen, tegenover 63,2% van de vrouwen. (zie staafdiagram 4a-4b)  75% van de ondervraagden geeft aan een slotje op zijn/haar Instagram-account te hebben, waardoor niet-geaccepteerde gebruikers zijn/haar foto’s niet kunnen bekijken. Eersteklassers geven vaker aan een slotje op hun account te hebben dan vierdeklassers (87% tegenover 62%). (zie staafdiagram 5a)

Overige resultaten uit de enquête:  Ongeveer 60% van de ondervraagden geeft aan wel eens zijn/haar Facebook-account te gebruiken bij het inloggen op externe apps. 17% doet dit vaak. Mannen geven vaker aan vaak in te loggen met Facebook bij externe apps dan vrouwen (29,2% tegenover 5,8%). (zie staafdiagram 2a-2b)  De ondervraagden geven aan op Instagram vaker een volgverzoek van een onbekende te accepteren dan op Facebook: op Facebook geeft 70% aan dit nooit te doen, tegenover 59,3% op Facebook.18% van de Instagram-gebruikers zegt dit vaak te doen, tegenover 2,9% van de Facebook-gebruikers. Ook op Instagram accepteren mannen vaker een volgverzoek van een onbekende. 45,2% van de vrouwen geeft namelijk aan dit nooit te doen, tegenover 35,9% van de mannen. Bovendien doet 23,1% van de mannen dit vaak, tegenover 13,1% van de vrouwen. (zie staafdiagram 6a-6b)  Eersteklassers sturen vaker dan vierdeklassers foto’s op Snapchat waarvan ze liever niet hebben dat anderen deze te zien krijgen, zoals gewaagde of gênante foto’s. Vrouwen doen dit vaker dan mannen: 45% van de vrouwen doet dit nooit, tegenover 61% van de mannen. (zie staafdiagram 7a-7b)  44% van de ondervraagden wist niet dat er apps bestaan die Snaps van anderen chronisch kunnen opslaan als ze geopend zijn. Het aandeel van de eersteklassers is hierin groot (33% tegenover 11,3% van de vierdeklassers). Er zijn meer vrouwen dan mannen die hier niet vanaf 23

wisten (55,1% tegenover 65,2%). 6% van de ondervraagden geeft aan ook gebruik te maken van dit soort apps. (zie staafdiagram 8a-8b)  83,2% van de ondervraagden geeft aan na te denken over zijn/haar privacy als hij/zij op sociale media zit. Vrouwen denken vaker dan mannen na over hun privacy als ze op sociale media zitten (89,5% tegenover 78,9%). (zie staafdiagram 9a-9b)  91% van de ondervraagden denkt dat hij/zij bewust of totaal bewust omgaat met het plaatsen van persoonlijke informatie op sociale media (31% is totaal bewust); 9% zegt onbewust of totaal onbewust te zijn. De 4% die aangeeft totaal onbewust te zijn, zijn alleen leerlingen uit praktijkonderwijs en vmbo4. Vrouwen geven vaker dan mannen aan meer bewust om te gaan met hun persoonlijke informatie op sociale media: 97,1% van de vrouwen geeft aan bewust of totaal bewust te zijn, tegenover 86,6% van de mannen. Vooral leerlingen uit praktijkonderwijs en vmbo4 geven na het maken van de enquête aan toch onbewuster te zijn, dan ze van tevoren dachten, terwijl vooral leerlingen uit havo en vwo1 achteraf denken toch bewuster te zijn. (zie staafdiagram 10a-10b)

24

Deelvraag 7: Hoe kun je het keuzeproces van jongeren van 12 t/m 18 jaar verklaren als je kijkt naar de gedragswetenschappen?

Het puberbrein Onze hersenen kunnen worden onderverdeeld in twee grote delen: het binnenste deel dat het limbische of emotionele brein wordt genoemd en het andere deel, de schors erom heen, die in het latere verloop van de evolutie is ontstaan en daarom neocortex wordt genoemd. De neocortex, die ook wel het cognitieve brein wordt genoemd, regelt ons bewustzijn, is rationeel en is gericht op de buitenwereld.35 Het emotionele brein regelt ons onderbewustzijn, zorgt voor onze emoties, is gericht op ons overleven in deze wereld en is nauw verbonden met ons lichaam.

De hersenen bestaan uit witte stof en grijze stof. De grijze stof bestaat uit de cellichamen van de zenuwcellen en de witte stof bestaat uit de uitlopers van deze zenuwcellen. De witte kleur wordt veroorzaakt door myeline, een vetachtig stofje dat om de uitlopers zit. De uitlopers verbinden de verschillende delen van de hersenen onderling en met het ruggenmerg. De grijze stof heeft dus als functie het verwerken van informatie, terwijl de witte stof de communicatie tussen de zenuwcellen verzorgt.

Achter je voorhoofd bevindt zich de prefrontale cortex (aangegeven met de blauwe cirkel). De prefrontale cortex is een interessant hersengebied. Het is proportioneel veel groter bij mensen dan bij andere organismen en het is betrokken bij een hele reeks van belangrijke cognitieve functies, zoals het maken van beslissingen, plannen en het tegenhouden van ongepast gedrag. Het is ook betrokken bij sociale interactie, het begrijpen van andere mensen en zelfbewustheid.

Er is aan het begin van de adolescentie een piek te zien in het volume van de grijze stof in de prefrontale cortex.

Deze piek komt bij jongens ongeveer 2 jaar later als bij meisjes, omdat deze later in de adolescentie terecht komen. Tijdens de adolescentie is er een belangrijke daling van het volume van de grijze stof in de prefrontale cortex.

Dit klinkt misschien slecht, maar eigenlijk is het een erg belangrijk ontwikkelingsproces, omdat de grijze stof hierdoor start met de eliminatie van onbelangrijke synapsen, de contactplaatsen tussen twee zenuwcellen.

Synapsen die niet worden gebruikt halen we weg en de synapsen die overblijven worden op deze manier versterkt.

Dit is afhankelijk van het milieu waarin de mens leeft welke worden verbroken. Dit is net als het snoeien van een struik.

Je snoeit de zwakke takken weg, zodat de goede takken sterker groeien. De prefrontale cortex wordt ook wel gezien als het controle centrum van de hersenen. De verbindingen tussen de overgebleven synapsen worden dus sterker en zullen sneller en beter werken. Er zijn daarentegen dus ook verbindingen die worden verbroken en dit heeft tot gevolg dat het brein

35

Schreiber, D., ‘Het cognitieve en het emotionele brein’, grotendeels afkomstig uit "Uw brein als Medicijn",EFT, geraadpleegd op 23-01-2016. http://eft4ptss.nl/attachments/File/Het_cognitieve_en_het_emotionele_brein.pdf

25

minder flexibel wordt. Het kan namelijk minder snel nieuwe verbindingen aanleggen. Het leren van bijvoorbeeld een nieuwe taal wordt daardoor ook lastiger naarmate je ouder wordt. 36

De witte stof neemt lineair toe tot in de volwassenheid, terwijl de ontwikkeling van grijze stof volgens een omgekeerde U-vorm verloopt (Giedd et al., 1999). Het aantal neuronen en de verbindingen tussen deze neuronen neemt toe vanaf de geboorte en piekt aan het begin van de adolescentie. Vanaf dit moment neemt de hoeveelheid grijze stof weer af. Neuronen en verbindingen tussen neuronen die niet noodzakelijk zijn verdwijnen en de belangrijke verbindingen worden versterkt.

Het emotionele en het cognitieve brein kunnen met elkaar concurreren (grafiek B) of samenwerken (grafiek A). Onder toenemende stresscondities reageert de prefrontale cortex steeds minder en verliest het de mogelijkheid om het gedrag te controleren. Reflexen en instinctieve reacties nemen het dan over, die sneller zijn en die de prioriteit krijgen als overleving op het spel staat. Als onze emoties te sterk worden, verliezen we de controle over onze voortdurende gedachtegang en handelen we niet meer in ons eigen lange termijn belang. Dan reageren we te emotioneel of zelfs irrationeel.

Als deze twee lopen volgens grafiek A, dan zijn ze in evenwicht en kan het cognitieve controle centrum het emotionele centrum in evenwicht houden. Bij probleemjongeren zie je vaak grafiek B, waarbij het emotionele netwerk het in de adolescentie het volkomen overneemt.

Testosteron heeft net als grijze stof invloed op de limbische hersenen. Hoe meer testosteron iemand heeft, hoe sterker de limbische hersenen zullen werken.

36

Blakemore, S (2012). ‘ The mysterious working of the adolescent brain’, TED. Geraadpleegd op 11-11-2015, https://www.ted.com/talks/sarah_jayne_blakemore_the_mysterious_workings_of_the_adolescent_brain 36 de Bos, A., Kalverda, O. e.a. (’s Hertogenbosch 5 druk) Biologie voor jou: onderzoek naar pubergedrag, p. 148-149

26

Het dossier Om inzicht te krijgen in de aard en de kwantiteit van de informatie die over een bepaald persoon te vinden is op sociale media, en hoe gemakkelijk hier door een onbekende aan te komen is, is als experiment een dossier aangelegd van een willekeurig geselecteerde proefpersoon. Deze proefpersoon is een leerling van CSG Comenius en is een van de 207 deelnemers van de enquête. Het Facebook-profiel van de proefpersoon werd hier als startpunt genomen voor het verzamelen van gegevens. Om ervoor te zorgen dat er van de proefpersoon enkel gegevens verzameld worden die door elke onbekende verkregen zou kunnen worden, is voor het aanleggen van het dossier twee fictieve Facebook-accounts aangemaakt, 1 zonder gemeenschappelijke vrienden en 1 met gemeenschappelijke vrienden. De proefpersoon heeft de zichtbaarheid van zijn/haar profiel ingesteld op ‘vrienden van vrienden’. De proefpersoon heeft aan het begin van de enquête aangegeven ‘bewust’ te zijn met zijn/haar persoonlijke informatie op sociale media; aan het eind van de enquête heeft de proefpersoon zelfs aangegeven ‘totaal bewust’ te zijn. Om de privacy van de proefpersoon te respecteren worden er geen concrete gegevens genoemd en wordt de persoon anoniem gehouden.

Het fictieve account zonder gemeenschappelijke vrienden heeft de volgende informatie over de proefpersoon opgeleverd, dat te vinden was op Facebook:  Voor- en achternaam  Meerdere profielfoto’s waarop de proefpersoon duidelijk herkenbaar te zien is  De voor- en achternamen en de profielen van goede vriend(inn)en, de huidige relatie en een familielid  Het land waar de proefpersoon zijn/haar wortels heeft liggen  Een idool en interesse van de proefpersoon Via het Facebook-profiel van de proefpersoon is een link aangetroffen naar zijn/haar eigen pagina op ‘Ask.fm’. Op die pagina is vervolgens een link gevonden naar zijn/haar Twitter- en Tumblr-account, en via deze accounts is een link aangetroffen naar zijn/haar Instagram- en Snapchat-account. Dit heeft de volgende informatie over de proefpersoon opgeleverd:  De duur van de relatie met zijn/haar ex met start- en einddatum, inclusief gevoelige foto van hen  Verschillende interesses en voorkeuren van de proefpersoon  De proefpersoon is niet in Nederland geboren  Vele foto’s van de proefpersoon met en zonder goede vriend(inn)en en relatie  De woonplaats en thuisadres van de proefpersoon  Het huistelefoonnummer van de proefpersoon Het was vervolgens niet moeilijk om op Facebook bevriend te raken met 1 van de 557 vrienden van de proefpersoon. Het fictieve account met gemeenschappelijke vrienden heeft de volgende informatie over de proefpersoon opgeleverd:  Het huidige baantje van de proefpersoon met startdatum en werklocatie  Het vorige baantje van de proefpersoon met start- en einddatum  De huidige school en opleidingsniveau van de proefpersoon met locatie (proefpersoon is blijven zitten)  De geboortedatum van de proefpersoon  De voor- en achternamen en profielen van verschillende gezins- en familieleden van de proefpersoon  De duur van de huidige verkering van de proefpersoon  Muzieksmaak, idolen, vind-ik-leuks en evenementen waar de proefpersoon geweest is, inclusief foto’s op een evenement met de huidige verkering van de proefpersoon  De precieze vertrek- en terugkomsttijd van de zomervakantie van de proefpersoon in 2012 27

 De namen van huisdieren De proefpersoon heeft zijn/haar gegevens op sociale media onvoldoende beveiligd: het is niet moeilijk om voor een totale onbekende bovenstaande informatie te verkrijgen. Dit bewijst ook dat de beveiligingsinstelling van Facebook op ‘vrienden van vrienden’ niet effectief genoeg is om je gegevens voor kwaadwillende personen te beschermen.

28

De enquête Algemene gegevens (Vragen met een * zijn verplicht.)

Voor- en achternaam: …………………………………………………………………

Leeftijd*: ………. Jaar Geslacht*:

 Man

 Vrouw

Opleidingsniveau*:

 Praktijkonderwijs

 VMBO

 HAVO

 VWO

Social Media platforms 1) Vind jij dat je bewust omgaat met het plaatsen van persoonlijke informatie op Social media? Kruis 1 van onderstaande 4 antwoorden aan.

Totaal onbewust

Totaal bewust

Facebook Heb je een Facebook account?  Ja

 Nee

(Zo ja, vul de onderstaande vragen in.)

2) Hoelang zit je al op Facebook?  Korter dan 1 jaar  1 tot 2 jaar

 3 tot 4 jaar

 meer dan 5 jaar

3) Hoe vaak kijk je op Facebook?  Meerdere keren per dag  Meerdere keren per week  Minder dan bovenstaande 4) Hoe vaak ben je actief op Facebook? (Actief betekent posten, liken, reageren, chatten, taggen, enz.)  Meerdere keren per dag  Meerdere keren per week  Minder dan bovenstaande 5) Gebruik jij Facebook om in te loggen bij andere apps (zoals spelletjes of testen)?  Vaak  Soms  Nooit 6) Wie kunnen jouw profiel op Facebook zien?  Iedereen  Vrienden van vrienden  Alleen ik  Weet ik niet

29

 Alleen vrienden

7) Hoeveel vrienden heb je?  0-100  100-300

 300-500

 500-1000

 1000+

8) Wat is er op jouw profiel te vinden?

Wel

Niet

Weet ik niet

Profielfoto van mezelf Mijn achternaam Geboortedatum Geboorteplaats Woonplaats Opleidingsniveau Beroep/baantje Geloofsovertuiging Vakantieperiode Adres E-mailadres Telefoonnummer Statusupdates Foto’s van mezelf en anderen Mijn interesses (hobby’s, films, boeken muziek, etc.)

Relatie status 9) Accepteer je een volgverzoek van een onbekende?  Vaak  Soms  Nooit

Instagram Heb je een Instagram account?  Ja

 Nee

(Zo ja, vul de onderstaande vragen in.)

10) Hoe heet jij op Instagram? ………………………………………………….. (Niet verplicht) 11) Hoe lang zit je al op Instagram?  Korter dan 1 jaar  1 tot 3 jaar

 meer dan 4 jaar

12) Hoe vaak kijk je op Instagram?  Meerdere keren per dag  Meerdere keren per week  Minder dan bovenstaande 13) Hoe vaak ben je actief op Instagram? (‘Actief’ betekent foto’s plaatsen, liken, reageren, taggen, enz.)  Meerdere keren per dag  Meerdere keren per week  Minder dan bovenstaande

30

14) Heb je een slotje op je account?  Ja  Nee 15) Plaats je foto’s van jezelf?  Ja  Nee 16) Hoeveel volgers heb je?  0-100  100-300

 300-500

 500-1000

 1000+

17) Accepteer je een volgverzoek van een onbekende?  Vaak  Soms  Nooit

YouTube Heb je een YouTube account?  Ja

 Nee

(Zo ja, vul de onderstaande vragen in.)

18) Hoe heet jij op YouTube? ………………………………………………….. (Niet verplicht.)

19) Hoe gebruik jij jouw YouTube account?

Vaak

Soms

Nooit

Ik bekijk filmpjes Ik reageer op filmpjes/ beoordeel filmpjes Ik abonneer op accounts Ik voeg filmpjes toe aan afspeellijsten Ik plaats filmpjes openbaar Ik plaats filmpjes verborgen 20) Hoe lang zit je al op YouTube?  Korter dan 1 jaar  1 tot 2 jaar

 3 tot 5 jaar

 meer dan 5 jaar

21) Hoe vaak ben je actief op YouTube? (Actief betekent filmpjes uploaden, beoordelen, reageren, filmpjes toevoegen aan afspeellijsten, enz.)  1 tot een paar keer per dag  1 tot een paar keer per maand  1 tot een paar keer per week  Minder dan bovenstaand

Snapchat Heb je een Snapchat account?  Ja

 Nee

(Zo ja, vul de onderstaande vragen in.)

22) Hoe heet jij op Snapchat? ………………………………………………….. (Niet verplicht.)

23) Hoe lang zit je al op Snapchat?  Korter dan 1 jaar  1 tot 2 jaar 31

 meer dan 3 jaar

24) Hoe vaak kijk je op Snapchat?  Meerdere keren per dag  Meerdere keren per week  Minder dan bovenstaande 25) Hoe vaak ben je actief op Snapchat? (Actief betekent foto’s sturen, foto’s in je verhaal plaatsen, chatten, enz.)  Meerdere keren per dag  Meerdere keren per week  Minder dan bovenstaande 26) Hoe vaak stuur je foto’s naar iemand waarvan je liever niet hebt dat anderen die zien? (zoals hele gewaagde of gênante foto’s)  Vaak  Soms  Bijna nooit  Nooit 27) Wist je dat er apps bestaan die ontvangen Snaps van anderen kunnen opslaan?  Ja  Nee 28) Zo ja, gebruik je deze apps zelf?  Ja  Nee

Overige vragen 29) Heb je een virusscanner of andere bescherming op je computer?  Ja  Nee 30) Denk jij na over je privacy als je op social media zit?  Ja  Nee 31) Welke van de 4 bovenstaande social media platforms denk jij dat het beste omgaat met jouw persoonlijke gegevens?  Facebook  Instagram  YouTube  Snapchat 32) Welke van de 4 bovenstaande social media platforms denk jij dat het slechtste omgaat met jouw persoonlijke gegevens?  Facebook  Instagram  YouTube  Snapchat 33) Vind jij dat je bewust omgaat met het plaatsen van persoonlijke informatie op Social media? Kruis 1 van onderstaande 4 antwoorden aan.

Totaal onbewust

Totaal bewust

Bedankt voor je medewerking!

32

Verwerking van de resultaten in staafdiagrammen Bewustheid Facebook Staafdiagram 2a: Gebruik jij Facebook om in te loggen bij andere apps? (vraag 5) 70,00% 60,00%

VWO4 HAVO4

50,00%

VMBO4

40,00%

PRO4 30,00%

VWO1

20,00%

HAVO1 VMBO1

10,00%

PRO1

0,00% Vaak

Soms

Nooit

Opvallend: Percentage die dit wel doet is veel groter en er is totaal geen verband tussen niveau of leeftijd.

Staafdiagram 2b: verschil tussen man en vrouw bij vraag 5 100% 90% 80% 70% 60%

Nooit

50%

Soms

40%

Vaak

30% 20% 10% 0% Man

Vrouw

Opvallend: Mannen gebruiken veel vaker ‘vaak’ Facebook om in te loggen bij andere apps, namelijk 29,2% tegenover 5,8% van de vrouwen. Je moet hier natuurlijk wel rekening houden met het feit dat mannen en vrouwen het begrip ‘vaak’ en ‘soms’ anders opvatten.

33

Staafdiagram 3a: Wie kunnen jouw profiel zien? (vraag 6) 60,00% 50,00%

VWO4 HAVO4

40,00%

VMBO4 30,00%

PRO4 VWO1

20,00%

HAVO1 VMBO1

10,00%

PRO1 0,00% Iedereen

Vrienden van vrienden

Vrienden van vrienden

Weet ik niet

Opvallend: Iedereen: aandeel vmbo4, pro4 en pro1 opvallend groot Vrienden: aandeel vwo 1, havo 1, vwo1, vwo4 en vmbo1 opvallend groot

Staafdiagram 3b: Verschil tussen man en vrouw bij vraag 6 100% 90% 80%

Weet ik niet

70% 60%

Vrienden

50%

Vrienden van vrienden Iedereen

40% 30% 20% 10% 0% Man

Vrouw

Opvallend: Bij mannen kan vaker iedereen hun profiel bekijken, namelijk 25% van de mannen heeft dit tegenover 11,6% van de vrouwen.

Ook weten mannen vaker niet door wie hun profiel bekeken kan worden. Dit verschil is namelijk ook 25% tegenover 11,6%.

34

Staafdiagram 4a: Accepteer jij een volgverzoek van een onbekende? (vraag 9) 80,00% 70,00%

VWO4

60,00%

HAVO4

50,00%

VMBO4

40,00%

PRO4 VWO1

30,00%

HAVO1

20,00%

VMBO1

10,00%

PRO1

0,00% Vaak

Soms

Nooit

Opvallend: Een erg groot deel zegt nooit een volgverzoek van een onbekende te accepteren, dus dit is goed.

Alleen eersteklassers accepteren vaak een volgverzoek van een onbekende.

Staafdiagram 4b: Verschil tussen man en vrouw bij vraag 9 100% 90% 80% 70% 60%

Nooit

50%

Soms

40%

Vaak

30% 20% 10% 0% Man

Vrouw

Opvallend: Vrouwen accepteren minder vaak een volgverzoek van een onbekende. 78,8% doet dit namelijk nooit, terwijl dit bij de mannen 63,2% is.

35

Bewustheid Instagram Opvallend: 1e klassers hebben vaker een slotje op hun account als 4e klassers. 87% 1e klassers, 62% 4e klassers.

Staafdiagram 5a: Heb jij een slotje op je account? (vraag 14) 80,00% 70,00%

VWO4

60,00%

HAVO4

50,00%

VMBO4 PRO4

40,00%

VWO1 30,00%

HAVO1

20,00%

VMBO1

10,00%

PRO1

0,00% Ja

Nee

Staafdiagram 5b: Verschil tussen man en vrouw bij vraag 14 100% 90% 80% 70% 60% 50%

Nee

40%

Ja

30% 20% 10% 0% Man

Vrouw

Opvallend: Er is vrijwel geen verschil.

36

Staafdiagram 6a: Accepteer jij een volgverzoek van een onbekende? (vraag 17) 45,00% 40,00% VWO4

35,00%

HAVO4

30,00%

VMBO4

25,00%

PRO4

20,00%

VWO1

15,00%

HAVO1

10,00%

VMBO1

5,00%

PRO1

0,00% Vaak

Soms

Nooit

Opvallend: Op Instagram wordt veel vaker een volgverzoek geaccepteerd dan op Facebook!

Vaak: Facebook 3,9%, Instagram 18% Soms: Facebook 26,4%, Instagram 41,3%

Staafdiagram 6b: Verschil tussen man en vrouw bij vraag 17 100% 90% 80% 70% 60%

Nooit

50%

Soms

40%

Vaak

30% 20% 10% 0% Man

Vrouw

Opvallend: Mannen accepteren vaker ‘vaak’ een volgverzoek van een onbekende, namelijk 23,1% van de mannen doet dit en slechts 13,1% van de vrouwen.

37

Bewustheid Snapchat Staafdiagram 7a: Hoe vaak stuur jij foto's naar iemand, waarvan je liever niet hebt dat anderen die zien? (vraag 26) 50% 45% 40% 35% 30% 25% 20% 15% 10% 5% 0%

VWO4 HAVO4 VMBO4 PRO4 VWO1 HAVO1 VMBO1 PRO1 Vaak

Soms

Bijna nooit

Nooit

Opvallend: Dit gebeurt maar weinig, maar als je een groep aan zou moeten wijzen, zijn het toch de 1e klassers die dit iets vaker doen.

Staafdiagram 7b: Verschil tussen man en vrouw bij vraag 26 100% 90% 80% 70% 60%

Nooit

50%

Bijna nooit

40%

Soms

30%

Vaak

20% 10% 0% Man

Vrouw

Opvallend: Hier zijn het juist de vrouwen die het vaker doen, maar dat komt gewoon omdat dat een vrouwending is. Deze grafiek vind ik niet belangrijk, spelen te veel andere factoren een rol.

38

Staafdiagram 8a: Wist jij dat er apps bestaan die snaps van anderen op kunnen slaan? (vraag 27) 60,00% 50,00%

VWO4 HAVO4

40,00%

VMBO4 PRO4

30,00%

VWO1 20,00%

HAVO1 VMBO1

10,00%

PRO1 0,00% Ja

Nee

Opvallend: 4e klassers wisten hier veel vaker vanaf dan 1e klassers.

Staafdiagram 8b: Verschil tussen man en vrouw bij vraag 27 100% 90% 80% 70% 60% 50%

Nee

40%

Ja

30% 20% 10% 0% Man

Vrouw

Opvallend: Mannen wisten hier vaker vanaf dan vrouwen, namelijk 65,2% van de mannen tegenover 55,1% van de vrouwen.

39

Bewustheid algemeen

Staafdiagram 9a: Denk jij na over je privacy als je op social media zit? (vraag 30) 90,00% 80,00%

VWO4

70,00%

HAVO4

60,00%

VMBO4

50,00%

PRO4

40,00%

VWO1

30,00%

HAVO1

20,00%

VMBO1

10,00%

PRO1

0,00% Ja

Nee

Opvallend: Veel mensen denken na over hun privacy als ze op sociale media zitten.

Staafdiagram 9b: Verschil tussen man en vrouw bij vraag 30 100% 90% 80% 70% 60% 50%

Nee

40%

Ja

30% 20% 10% 0% Man

Vrouw

Opvallend: Meer vrouwen denken na over hun privacy als ze op sociale media zitten, namelijk 89,5% tegenover 78,9% van de mannen.

40

Staafdiagram 10a: Vind jij dat je bewust omgaat met het plaatsen van persoonlijke informatie op social media? (vraag 1) 70%

VWO4

60%

HAVO4 VMBO4

50%

PRO4 40%

VWO1

30%

HAVO1 VMBO1

20%

PRO1

10% 0% Totaal onbewust

Onbewust

Bewust

Totaal bewust

Opvallend: Heel veel leerlingen denken dat zij bewust of totaal bewust zijn, namelijk 91% afgerond: Totaal onbewust: 4% (voornamelijk pro4 en vmbo4), Onbewust: 5%, Bewust: 60%, Totaal bewust: 31%

Staafdiagram 10b: Verschil tussen man en vrouw bij vraag 1 100% 90% 80% 70% 60%

Totaal bewust

50%

Bewust

40%

Onbewust

30%

Totaal onbewust

20% 10% 0% Man

Vrouw

Opvallend: Vrouwen denken bewuster te zijn dan mannen!

Van de mannen denkt slechts 54,6% totaal bewust te zijn, terwijl 67,6% van de vrouwen totaal bewust denkt te zijn!

41

Staafdiagram 11: De stijging/daling van de resultaten van vraag 33 ten opzichte van vraag 1 40% 30%

VWO4

20%

HAVO4

10%

VMBO4

0% -10%

Totaal onbewust

Onbewust

Bewust

Totaal bewust

PRO4 VWO1

-20%

HAVO1

-30%

VMBO1

-40%

PRO1

-50% -60%

Opvallend: Vooral PRO4 en PRO1, maar ook VMBO4 denken toch onbewuster te zijn na het maken van de enquête.

Vooral HAVO1 en HAVO, maar ook VWO 1 denken toch nog bewuster te zijn na het maken van de enquête.

Tabel 9: Verschil tussen man en vrouw Man Vrouw

Totaal onbewust +1 +1

Onbewust +1 +2

42

Bewust 0 +5

Totaal bewust -2 -8

Staafdiagram 12: Welke van deze sociale media platforms denk jij dat het beste omgaat met je persoonlijke gegevens? (vraag 31) 35,00% 30,00% 25,00% Aantal leerlingen

20,00% 15,00% 10,00% 5,00% 0,00% Facebook

Instagram

Youtube

Snapchat

Staafdiagram 13: Welke van deze sociale media platforms denk jij dat het slechtste omgaat met je persoonlijke gegevens? (vraag 32) 50,00% 45,00% 40,00% 35,00% 30,00% 25,00% 20,00% 15,00% 10,00% 5,00% 0,00%

Aantal leerlingen

Facebook

Instagram

YouTube

Snapchat

Opvallend: Facebook wordt duidelijk het minst betrouwbaar geschat door onze doelgroep, 47,5% denkt dit namelijk.

43

Bewijs van de significantie van de resultaten Tabel 1: Verband tussen het geslacht van de leerlingen en het aantal leerlingen dat inlogt met Facebook voor andere doeleinden Crosstabulation Geslacht van de leerlingen Man Aantal

Totaal

Vrouw 21

4

25

29,2%

5,8%

17,7%

37

46

83

51,4%

66,7%

58,9%

14

19

33

19,4%

27,5%

23,4%

72

69

141

100,0%

100,0%

100,0%

Vaak % van de leerlingen Hoe vaak loggen de

Aantal

leerlingen in met Facebook

Soms % van de leerlingen

voor andere doeleinden

Aantal Nooit % van de leerlingen Aantal Totaal % van de leerlingen

Chi-Square Tests Asymp. Sig. (2-sided)

Pearson Chi-Square

,001

Toelichting: Mannen loggen significant vaker in met Facebook voor andere doeleinden dan vrouwen. De significantie is namelijk 0,01 en dit is kleiner dan 0,05.

Tabel 2: Het verband tussen het geslacht van de leerlingen en de openbaarheid van hun profiel Group Statistics Geslacht van de leerlingen

N

Mean

Wie kunnen het profiel van

Man

72

3,36

de leerlingen zien

Vrouw

69

2,70

Independent Samples Test t-test for Equality of Means Sig. (2-tailed) Wie kunnen het profiel van de

,001

leerlingen zien

Mean Difference ,665

Toelichting: Mannen hebben gemiddeld 3,36 geantwoord (ligt tussen ‘vrienden van vrienden’ en ‘iedereen’ in) en vrouwen hebben gemiddeld 2,70 (ligt tussen ‘alleen vrienden’ en ‘vrienden van vrienden’ in). Dit verschil is significant.

44

Tabel 3: Verband tussen het geslacht van de leerlingen en het aantal leerlingen dat een volgverzoek van een onbekende accepteert op Facebook Crosstabulation Aantal leerlingen dat een volgverzoek

Total

van een onbekende accepteert op Facebook Nooit Aantal

Soms

Vaak

43

21

4

68

45,3%

61,8%

80,0%

50,7%

52

13

1

66

54,7%

38,2%

20,0%

49,3%

95

34

5

134

100,0%

100,0%

100,0%

100,0%

Man % van de leerlingen Geslacht van de leerlingen Aantal Vrouw % van de leerlingen Aantal Total % van de leerlingen

Chi-Square Tests Asymp. Sig. (2-sided)

Pearson Chi-Square

,105

Toelichting: Hier verschillen de uitkomsten helaas niet significant, mannen en vrouwen hebben alles redelijk gelijk ingevuld. De significantie is dus 0,105 en dit is niet kleiner dan 0,05.

Tabel 4: Verband tussen de leeftijd van de leerlingen en het hebben van een slotje Group Statistics Aantal leerlingen met een slotje op

N

Mean

Instagram Ja

123

13,34

41

14,54

Leeftijd van de leerlingen Nee

Independent Samples Test t-test for Equality of Means Sig. (2-tailed)

Mean Difference

Equal variances assumed

,000

-1,195

Equal variances not assumed

,000

-1,195

Leeftijd van de leerlingen

Toelichting: Leerlingen met een slotje op Instagram zijn gemiddeld 13,34 en leerlingen zonder slotje op Instagram zijn gemiddeld 14,54. Dit is een significant verschil. De significantie is namelijk 0,000 en dit is natuurlijk kleiner dan 0,05.

45

Tabel 5a: Verband tussen het geslacht van de leerlingen en het aantal leerlingen dat een volgverzoek van een onbekende accepteert op Instagram Crosstabulation Aantal leerlingen dat een volgverzoek van

Totaal

een onbekende accepteert op Instagram Nooit Aantal

Soms

Vaak

24

31

19

74

36,4%

47,0%

63,3%

45,7%

42

35

11

88

63,6%

53,0%

36,7%

54,3%

66

66

30

162

100,0%

100,0%

100,0%

100,0%

Man % van de leerlingen

Geslacht van de leerlingen

Aantal Vrouw

% van de leerlingen Aantal

Totaal % van de leerlingen

Chi-Square Tests Asymp. Sig. (2-sided)

Pearson Chi-Square

,047

Toelichting: Mannen accepteren vaker een volgverzoek op Instagram van een onbekende dan vrouwen, van de mannen accepteert 63,6% vaak een volgverzoek van een onbekende, terwijl dit bij de vrouwen slechts 36,7% is. Ook hebben vrouwen veel vaker ‘nooit’ geantwoord dan mannen, namelijk 63,6% van de vrouwen tegenover 36,4% van de mannen. De keuze voor het accepteren van een volgverzoek van een onbekende is dus zeker afhankelijk van je geslacht, de uitkomst verschilt namelijk significant, met een waarde van 0,047. Dit is kleiner dan 0,05.

46

Tabel 5b: Verband tussen het aantal leerlingen dat een volgverzoek accepteert op Instagram en het aantal leerlingen dat een volgverzoek accepteert op Facebook Crosstabulation Aantal leerlingen dat een volgverzoek van een

Total

onbekende accepteert op Facebook Nooit Aantal

Soms

Vaak

37

2

0

39

34,9%

1,9%

0,0%

36,8%

26

17

0

43

24,5%

16,0%

0,0%

40,6%

11

9

4

24

10,4%

8,5%

3,8%

22,6%

74

28

4

106

69,8%

26,4%

3,8%

100,0%

Nooit % van totaal

Aantal leerlingen dat een volgverzoek van een onbekende accepteert op

Aantal Soms % van totaal

Instagram

Aantal Vaak % van totaal Aantal

Total % van totaal

Chi-Square Tests Asymp. Sig. (2sided) Pearson Chi-Square

,000

Toelichting: De leerlingen accepteren vaker een volgverzoek op Instagram dan op Facebook. Toch accepteert het grote deel van de leerlingen op beide sociale media platforms nooit een volgverzoek van een onbekende (34,9%). Deze 2 factoren hebben zeker invloed op elkaar want de significantie is 0,000.

Mensen die nooit een volgverzoek van een onbekende accepteren op Instagram accepteren dus ook minder snel een volgverzoek van een onbekende op Facebook en andersom.

47

Tabel 6: Verband tussen de leeftijd van de leerlingen en het aantal leerlingen dat wist dat er apps bestaan die foto’s op kunnen slaan Group Statistics Aantal leerlingen dat apps kent die

N

Mean

foto's op kunnen slaan

Ja

73

14,59

Nee

51

13,10

Leeftijd van de leerlingen

Independent Samples Test t-test for Equality of Means

Sig. (2-tailed) Equal variances assumed

,000

Equal variances not assumed

,000

Leeftijd van de leerlingen

Toelichting: De gemiddelde leeftijd van leerlingen die de apps wel kennen is 14,59 en deze gemiddelde leeftijd van leerlingen die de apps niet kennen is 13,10. Dit is een significant verschil, zoals je kunt zien in de onderste tabel. De significantie is namelijk 0,000 en dit is kleiner dan 0,05.

Tabel 7: Verband tussen het geslacht van de leerlingen en het aantal leerlingen dat nadenkt over hun privacy op sociale media Crosstabulation Geslacht van de leerlingen Man Aantal Aantal leerlingen dat

Totaal

Vrouw 75

94

169

78,9%

89,5%

84,5%

20

11

31

21,1%

10,5%

15,5%

95

105

200

100,0%

100,0%

100,0%

Ja % van de leerlingen

nadenkt over privacy op sociale media

Aantal Nee % van de leerlingen Aantal

Totaal % van de leerlingen

Chi-Square Tests Asymp. Sig. (2-sided)

Pearson Chi-Square

,039

Toelichting: Uit bovenstaande tabellen blijkt dat vrouwen meer nadenken over hun privacy dan mannen. Dit is een significant verschil, want 0,039 is kleiner dan 0,05.

48

Tabel 8a: Het verband tussen het geslacht van de leerlingen en de mate van bewust omgaan met het plaatsen van persoonlijke informatie Group Statistics Geslacht van de leerlingen Mate van bewust omgaan met

N

Man

Mean

Std. Deviation

97

3,37

,821

105

3,63

,609

97

3,32

,861

104

3,54

,652

het plaatsen van persoonlijke informatie op sociale media

Vrouw

aan het begin van de enquête Mate van bewust omgaan met

Man

het plaatsen van persoonlijke informatie op sociale media

Vrouw

aan het einde van de enquête

Independent Samples Test t-test for Equality of Means Sig. (2-tailed)

Mean Difference

Mate van bewust omgaan met het plaatsen van persoonlijke informatie op sociale media aan het begin

,013

-,257

,045

-,219

van de enquête Mate van bewust omgaan met het plaatsen van persoonlijke informatie op sociale media aan het eind van de enquête

Toelichting: Mannen gaan gemiddeld minder bewust om met persoonlijke informatie op sociale media zetten dan vrouwen, zowel aan het begin van de enquête als aan het eind van de enquête.

‘Mean’ is namelijk zowel aan het begin als aan het eind van de enquête hoger bij mannen dan bij vrouwen. Dit verschil is op beide momenten significant (0,013 is kleiner dan 0,05 en 0,045 is ook kleiner dan 0,05).

49

Tabel 8b: Het verschil tussen de resultaten van de eerste en de laatste met betrekking tot geslacht One-Sample Statistics Geslacht van de leerlingen

N

Mean

Man

Verschil

97

-,0515

Vrouw

Verschil

104

-,1154

One-Sample Test Geslacht van de leerlingen

Test Value = 0 Sig. (2-tailed)

Mean Difference

Man

Verschil

,518

-,05155

Vrouw

Verschil

,039

-,11538

Toelichting: Het verschil is niet significant bij mannen, wel bij vrouwen. Bij mannen is de significantie namelijk 0,518 en dit is niet kleiner dan 0,05. Bij vrouwen daarentegen is de significantie 0,039 en dit is wel kleiner dan 0,05.

Grafiek 1: Het verschil tussen de resultaten van de eerste en de laatste vraag met betrekking tot geslacht

Toelichting: - Verschil tussen mannen en vrouwen is significant voor en na de enquĂŞte (zie 1 en 2).

- Verschil bij vrouwen tussen voor en na is significant (zie 3).

- Verschil bij mannen tussen voor en na is niet significant (zie 4).

50

Met behulp van SPSS zijn veel uitkomsten van de enquête wiskundig bewezen. Dit ging door middel van 3 verschillende methodes. Als eerste de Independent Samples T-Test37, die het gemiddelde van de ene groep vergelijkt met het gemiddelde van de andere groep. Als tweede de One Sample TTest38, die het gemiddelde van een groep met 0 vergelijkt. Er is 0 als vergelijkingswaarde genomen, omdat 0 staat voor geen verschil ten opzichte van het vorige resultaat, wat wij nu juist wilden meten.

Ten slotte is de Chi-Square Test39 gebruikt, omdat het meetniveau van bepaalde variabelen op een ordinaal of nominaal niveau ligt en deze variabelen alleen met deze test te vergelijken zijn. Door middel van een kruistabel kwamen er duidelijke resultaten uit:  Mannen loggen significant vaker in met hun Facebook-account op externe apps dan vrouwen (zie tabel 1)  Mannen hebben hun Facebook-profiel significant zichtbaarder ingesteld dan vrouwen (zie tabel 2)  Jongere ondervraagden hebben significant vaker hun Instagram-account als privéaccount ingesteld dan de oudere ondervraagden (zie tabel 4)  Mannen accepteren significant vaker een volgverzoek op Instagram van een onbekende dan vrouwen (zie tabel 5a)  De ondervraagden die nooit een volgverzoek van een onbekende accepteren op Instagram, accepteren ook minder snel een vriendschapsverzoek van een onbekende op Facebook, en andersom (zie tabel 5b)  Vrouwen denken significant vaker na over hun privacy als ze op internet zitten dan mannen (zie tabel 7)  Mannen denken significant minder bewust om te gaan met persoonlijke informatie op sociale media dan vrouwen (zie tabel 8a)

Reflectie Gedurende het maken van ons profielwerkstuk zijn we natuurlijk tegen een aantal zaken aangelopen, wat betreft de aanpak van ons onderzoek. Op de samenwerking is niet veel aan te merken, dat ging erg goed. De taken zijn eerlijk verdeeld en iedereen heeft vrijwel even veel tijd besteed aan het profielwerkstuk. Onenigheden hebben we altijd goed opgelost door met elkaar te overleggen.

Desondanks zijn er zaken waar wij wel over gestruikeld hebben.

Opstellen enquête Het maken van de enquête deden wij in een te vroeg stadium. We hadden beter eerst ons literatuuronderzoek moeten afronden, zodat wij in de enquête zinnigere dingen konden vragen. Veel gevaren van sociale media waren ons op dat moment nog onbekend; hier konden wij dus ook niet over vragen in de enquête, wat achteraf wel had gemoeten.

Ook hadden wij op dat moment nog niet helemaal duidelijk wát wij precies wilden weten van de leerlingen. We hebben teveel vragen gesteld waaraan wij achteraf niks hadden (“Hoe lang zit je al op Facebook?”), en te weinig vragen gesteld over dingen die we juist nodig hadden. Ook stonden er bijvoorbeeld te weinig vragen in waarmee wij de mate van bewustheid van leerlingen op sociale media konden aantonen. We hadden beter vragen kunnen stellen als: “Lees jij de algemene voorwaarden als je een account aanmaakt op een sociaal medium?”, “Wist je dat geopende snaps helemaal niet verdwijnen, wat Snapchat wel verkondigt?” en “Wist je dat Facebook zich helemaal niet hoeft te houden aan de Nederlandse wet?”.

Berg, R. G. van den, ‘SPSS Independent Samples T Test’, SPSS Tutorials, geraadpleegd op 13-01-2016. http://www.spsstutorials.com/spss-independent-samples-t-test/ 38 Berg, R. G. van den, ‘SPSS One Sample T-Test’, SPSS Tutorials, geraadpleegd op 13-01-2016. http://www.spss-tutorials.com/spssone-sample-t-test/ 39 Berg, R. G. van den, ‘SPSS Chi-Square Independence Test’, SPSS Tutorials, geraadpleegd op 13-01-2016. http://www.spsstutorials.com/spss-chi-square-independence-test/ 37

51

We hadden het idee om te kijken of mensen snel hun namen en accountnamen gaven, maar om dit te laten werken hadden we iedereen de enquête in stilte af moeten laten nemen. Er was nu in sommige klassen te veel overleg. Vooral voor onze doelgroep is dit belangrijk, omdat wij ons erg laten beïnvloeden door onze leeftijdgenoten.

De (antwoorden op de) vragen die wij over YouTube hebben gesteld, waren onbruikbaar, omdat de vragen te onduidelijk gesteld waren. Met name voor praktijkonderwijs en vmbo waren sommige vragen te lastig geformuleerd, waardoor sommigen niet eens een antwoord hebben gegeven. Bij praktijkonderwijs kwam het voor dat de docent de enquête klassikaal ging behandelen. Hierdoor zou het kunnen zijn dat bepaalde antwoorden ‘gekleurd’ zijn.

Daarnaast hadden we meer continue variabelen in de vragen van de enquête moeten verwerken.

Omdat we dit niet hadden, konden we geen correlaties berekenen en dit waren we wel van plan.

Verwerken enquêteresultaten Misschien was het handig geweest om de enquête niet schriftelijk maar digitaal af te nemen. Dat had namelijk veel printwerk en tijd gescheeld bij het verwerken van de resultaten. Hier zijn wij tientallen kostbare uren aan kwijtgeraakt. Maar ook dit had weer z’n voordelen ten opzichte van een digitale afname: we hoefden niet rekening te houden met de digitale mogelijkheden van klassen en we konden nu alle resultaten en verbanden zien en niet alleen de samenvatting die digitale enquêteprogramma’s bieden. Dit heeft ons toch veel opgeleverd.

Ook voor het werken met SPSS was de manier waarop we de resultaten van de enquête hebben verwerkt erg onhandig. Omdat de antwoorden waren verdeeld over meerdere kolommen, konden we de resultaten niet direct overplaatsen naar SPSS, hiervoor hadden alle antwoorden in één kolom moeten te staan. Dit kwam omdat we te laat bedacht hebben om de resultaten wiskundig te bewijzen.

Overig Ons doel om de leerlingen met ons profielwerkstuk (en documentairefilmpje) bewuster te maken van de gevaren van het delen van informatie op sociale media, is erbij ingeschoten. Dit kwam eigenlijk omdat ons onderzoek al uitgebreid genoeg was en het was dus niet nodig om dit extra werk te doen.

We zagen er niet echt meer de toegevoegde waarde van in. Het aanleggen van het dossier was aanvankelijk bedoelt voor de documentaire; deze heeft nu minder waarde.

We hadden eerder contact op moeten nemen met deskundigen. Het is gebleken dat een verzoek tot een afspraak vaak wordt afgewezen en hier hadden we meer rekening mee moeten houden.

Uiteindelijk hebben we geen deskundige gesproken.

We hebben ons eerst volledig gefocust op het wetenschappelijk artikel, maar het pws bleek ook heel erg belangrijk te zijn. Op het eind hebben we dus nog veel aan het pws moeten doen, terwijl wij er eerder wel genoeg tijd voor hadden gehad. We hadden hier dus eerder naar moeten informeren.

We waren soms veel te perfectionistisch en hebben achteraf veel te veel tijd gestoken in details en onbelangrijke dingen. Wel was dit uiteindelijk ten goede aan het pws.

Ten slotte hebben we het onszelf moeilijk gemaakt door de ‘bewustheid’ van jongeren te willen meten. Dit is een veel te vaag gegeven, omdat iemand best bewust kan zijn zonder iets te doen aan het voorkomen van gevaren. In plaats van de bewustheid hadden we beter kunnen meten of de jongeren ‘verantwoord omgaan met hun gegevens op sociale media’.

Door deze struikelblokken hebben wij veel geleerd en hopen we in een toekomstig onderzoek deze kleine foutjes te voorkomen.

52

Literatuurlijst Literatuurlijst Boeken  Beelen, D. van, Klostermann, C. Noordeloos, G. Ribbers, P.(2015) Privacy en gegevensbescherming. Apeldoorn: Maklu.  Bos, A., Kalverda, O. e.a. (5de druk). Biologie voor jou: onderzoek naar pubergedrag, ’s Hertogenbos: Malmberg.  Crone, E. (2008). Het puberende brein, Amsterdam: Bert Bakker.  Crone, E. (2008). Het sociale brein van de puber, Amsterdam: Prometheus.  Krijnen, S. (2010). Een antwoord op het privacydebat rond sociale netwerksites in termen van de risicomaatschappij. Utrecht: onbekend.  Kent M., Leaver T. (2014). An education in Facebook? Higher education and the world’s largest social network (eerste druk. New York: Routledge.  Varela, A. (2003). Employment Privacy Law in the European Union: Human Resources and Sensitive Data (eerste druk). Antwerpen, New York, Oxford: Intersentia.

Documentaire  Blakemore, S (2012). The mysterious working of the adolescent brain. [online videobestand] Geraadpleegd op 11 november 2015, https://www.ted.com/talks/sarah_jayne_blakemore_the_mysterious_workings_of_the_adol escent_brain  Simonse, H. (Samensteller) (27 Oktober 2010). Wat Nou Privacy? [online videobestand] VPRO http://www.npo.nl/vpro-thema/27-10-2010/VPRO_1142271 Geraadpleegd op 23 juni 2015.

Internetbronnen  ABN AMRO. (z.d.). Voorschot- en identiteitsfraude. Geraadpleegd op 20-01-2015. http://www.risicosinbeeld.nl/risicos/Cybercrime/Voorschot-_en_identiteitsfraude  Braams, B (2015). Waaghalzen meestal jong dankzij actief beloningscentrum hersenen.

Geraadpleegd op 25 januari 2016, http://www.fsw.leidenuniv.nl/psychologie/onderzoek/nieuws/waaghalzen-meestal-jongdankzij-actief-beloningscentrum-hersenen.html  Fabrizio Ferri-Benedetti. Verwijderde foto's en video's in Snapchat terugkijken: hoe doe je dat? Geraadpleegd op 20-11-’15, http://editorial.nl.softonic.com/verwijderde-fotos-envideos-in-snapchat-terugkijken-hoe-kan-dat  Facebook. Hoe gebruiken we deze gegevens? Geraadpleegd op 18-11-2015, https://www.facebook.com/privacy/explanation  Facebook. Hoe worden deze gegevens gedeeld? Geraadpleegd op 18-11-2015, https://www.facebook.com/privacy/explanation  Facebook. Verklaring van rechten en verantwoordelijkheden. Geraadpleegd op 20-11-2015 https://www.facebook.com/legal/terms  Facebook. Wat voor soorten gegevens worden verzameld? Geraadpleegd op 18-11-2015, https://www.facebook.com/privacy/explanation  Facebook. (2015, 30 januari). Servicevoorwaarden [informatieplatform]. Geraadpleegd op 20-12-2015. https://www.facebook.com/legal/terms  Facebook. (2015, 30 januari). Gegevensbeleid [informatieplatform]. Geraadpleegd op 20-122015. https://www.facebook.com/privacy/explanation  Google. Gegevens die we verzamelen. Geraadpleegd op 21-11-2015, https://www.google.nl/intl/nl/policies/privacy/#infocollect 53

      



 

     

 

Google Inc. (z.d.) Get an alert if your name appears on the web. Geraadpleegd op 20-112015. https://www.google.nl/intl/nl/safetycenter/tools/ Google. Hoe we gegevens gebruiken die we bewaren. Geraadpleegd op 21-12-’15, https://www.google.nl/intl/nl/policies/privacy/#infouse Google Inc. (z.d.) Make-your-google-account-even-more-secure. Geraadpleegd op 20-112015. https://www.google.nl/intl/nl/safetycenter/tools/ Hagens, S. (2012). Persoonlijke data zijn vogelvrij. Geraadpleegd op 23-01-2016. http://lifehacking.nl/productiviteit-tips/persoonlijke-data-zijn-vogelvrij/ Instagram. (2013, 19 januari). Privacybeleid [informatieplatform]. Geraadpleegd op 20-122015. https://help.instagram.com/155833707900388 Justitia (z.d.). Privacy- Bescherming persoonsgegevens. Geraadpleegd op 23-11-2015, http://www.justitia.nl/privacy/.

Kamp, H.G.J: minister van economische zaken (2013). Kamerbrief met kabinetsvisie op eprivacy. Geraadpleegd op 24-06-2015, http://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/internet/documenten-enpublicaties/kamerstukken/2013/05/24/kamerbrief-met-kabinetsvisie-op-e-privacy.html Korthals, A.H: minister van Justitie (2015). Wet bescherming persoonsgegevens.

Geraadpleegd op 24-06-2015, http://wetten.overheid.nl/BWBR0011468/geldigheidsdatum_24-06-2015 (artikel 6 t/m 24) Mijn online identiteit. Snapchat app privacy instellingen uitgelegd. Geraadpleegd op 21-112015, http://www.mijnonlineidentiteit.nl/snapchat-app-privacy-instellingen/#snapchat Ministerie Cyber Security Centrum (z.d.) Drie tips voor het gebruik van sociale media.

Geraadpleegd op 29-01-2016.https://veiliginternetten.nl/themes/situatie/3-tips-voor-hetgebruik-van-sociale-media/ Politie. (z.d.). Cybercrime. Geraadpleegd op 23-01-2016. https://www.politie.nl/themas/cybercrime.html Princen, M.(z.d.) Dopamine. Geraadpleegd op 25 januari 2016, http://www.brainmatters.nl/terms/dopamine/ Redactie Security.(2009). Top 9 gevaren van de cloud. Geraadpleegd op 23-01-2016. https://www.security.nl/posting/27032/Top+9+gevaren+van+de+cloud Schreiber, D.(z.d.) Het cognitieve en het emotionele brein. Geraadpleegd op 25 januari 2016, http://eft4ptss.nl/attachments/File/Het_cognitieve_en_het_emotionele_brein.pdf Spits: http://www.spitsnieuws.nl/geek/2015/10/snapchat-update-fotos-mogen-openbaargemaakt. Deze link bestaat nu niet meer en dus kan ik de gegevens erover ook niet vinden.

Stichting Brein in Beeld (2013). Hoe verloopt de hersenontwikkeling van een puber?

Geraadpleegd op 31 januari 2016, http://www.breininbeeld.org/actueel/vraag-van-deweek/hoe-verloopt-de-hersenontwikkeling-van-een-puber.html Wikipedia (2015). Grijze stof. Geraadpleegd op 25 januari 2016, https://nl.wikipedia.org/wiki/Grijze_stof Wikipedia (2013). Witte stof. Geraadpleegd op 25 januari 2016, https://nl.wikipedia.org/wiki/Witte_stof

54

Logboeken Logboek Annerens Hoekstra

Totaal aantal uren: 97

Datum

Plaats

Verrichte werkzaamheden

Resultaat of opmerking

22-62015

School

Voorlichting

22-62015 22-62015

School

Groepsvorming

School

Maken woordspinnen

22-62015

School

Voorlichting van mevrouw van Veldhuizen over het hoe en wat van het PWS met A5B Groep gevormd en onderwerp gekozen Verschillende woordspinnen over de onderwerpen gemaakt Tot het onderwerp gekomen en een aantal goede artikelen gevonden 9 boeken gevonden die bij ons onderwerp aansluiten Deze voorlichting was van mevrouw Van Veldhuizen Hoofdvraag en een aantal aansluitende deelvragen gemaakt Passend gemaakt aan het experiment

22-62015 23-62015 23-62015

Inlezen in het gekozen onderwerp en zoeken naar eventuele bronnen Mediatheek Zoeken naar geschikte boeken School School

23-62015

School

23-62015

School

23-62015

School

23-62015 24-62015

School

24-62015

School

24-62015

School

24-62015

School

School

Voorlichting over hoofd- en deelvragen maken Opstellen hoofd- en deelvragen Het verder uitwerken van onze vragen en kijken of ze passen bij ons experiment Gezocht naar meerdere documentaires en artikelen Het maken van een literatuurlijst volgens de apa manier Voorlichting meneer Postma over het gebruik van Google Samen met ons nieuwe groepslid overlegd over hoe we het gaan doen Het formuleren van onderzoeksvragen Voorlichting over het schrijven van een wetenschappelijk artikel Opnieuw proberen onderzoeksvragen te formuleren, uit de bestaande deelvragen

55

Tijd in minuten 45

90 30

60

30 40 60

60

Drie erg geschikte documentaires gevonden die bij ons onderwerp aansluiten Voorlopige literatuurlijst

60

Nieuwe dingen geleerd over Google en het ontstaan Ilse erbij, extra paar ogen om naar het idee te kijken

30

Lastig onderzoeksvragen op te stellen, hier verder over nadenken Tips gekregen over het hoe en wat van het schrijven van een wetenschappelijk artikel Deze keer is het wel gelukt nieuwe, duidelijke onderzoeksvragen te formuleren

90

30

10

30

60

25-62015

School

25-62015

School

25-62015 18-92015

School

19-92015

Thuis

24-92015

School

24-92015

School

30-102015 1-112015 2-112015

School

2-112015

Comenius Esdoorn

2-112015

School

3-112015

Comenius Zamenhof

3-112015

School

Bij Laura

Thuis School

Maken van een aanpak van het Dit meteen af kunnen maken begin van ons PWS en vervolgens ingevoegd in het geheel Workshop annotatie Workshop meneer Hollander over het verwerken van citaten Schrijven stukje over Stukje over vervolgopleiding vervolgopleiding klaar Afgesproken met onze hele Taakverdeling gemaakt zodat groep en gebrainstormd over iedereen thuis verder kan ons onderzoek en de werken taakverdeling gemaakt Deelvraag 2 beantwoord, Mijn deel van de taakverdeling gekozen presentatievorm afgekregen uitgelegd, schematische weergave van ons onderzoek gemaakt Met Laura en Kevin een Meer duidelijkheid over wat gesprek gehad met meneer we echt willen onderzoeken van der Schaaf over de deelen hoofdvragen In de mediatheek met Laura en Laatste taakverdeling gemaakt Kevin besproken over het om klaar te zijn voor het vervolg van de taakverdeling beoordelingsmoment Enquête afgemaakt

120

Enquête gecontroleerd en veranderingen aangebracht Enquête verbeterd na advies van meneer Van der Schaaf, emailadressen van Zamenhof geregeld en deze docenten gemaild en deskundigen gezocht Enquêtes afnemen in klas VMBO 4 met Ilse

90

Op zoek naar docenten binnen onze school die de enquête willen afnemen Enquêtes brengen en afnemen Bezig geweest met literatuuronderzoek: de algemene voorwaarden van Facebook, Snapchat, Instagram en YouTube op een rijtje zetten

56

20

5 180

120

10

10

180

Enquête klaar om te laten printen en af te nemen

150

De eerste 20 enquêtes ingevuld

60

Meneer Soeteman, mevrouw Kuipers en mevrouw Warris zo ver gekregen

60

60 150

3-112015

School

3-112015

School

12-112015 16-112015

Thuis

20-112015

Thuis

18-122015

School

19-122015

Thuis

26-122015

Thuis

23-12016

Thuis

24-12016

Thuis

26-12016

Thuis

29-12016

Bij Laura

School

Enquêtes die we maandag en dinsdag bij Esdoorn en Zamenhof hebben afgenomen opgehaald met Ilse Al deze enquêtes in excel gezet Alle enquêtes van ath4, vmbo1, vmbo4, pro1 en pro 4 in excel Enquête van HAVO 4 ingevoerd Overlegd over onze aanpak van het vervolg van ons PWS en taken verdeeld voor het tweede beoordelingsmoment; potentiële proefpersonen verzameld voor aanleggen dossiers; enquêteresultaten nog verder verwerken Literatuuronderzoek van Deelvraag 3, 4 en 7 uitgewerkt 11/3/2015 afgemaakt en Google hieraan toegevoegd Bezig geweest met de kwantificatie van onze resultaten, taakverdeling gemaakt en met Laura hypothesetoetsing uitgeprobeerd Specialist zoeken: politie een Helaas nog geen reactie mail gestuurd met de vraag of ze een interview willen over gevaren van het delen van informatie op sociale media.

Deelvraag over accountbeveiliging beantwoord Gegevens die bij de grafieken Niet alle gegevens erin weten van Ilse horen in SPSS gezet en te krijgen, wel 3 verbanden deels begonnen met het berekend. berekenen van de verbanden.

Verder bezig geweest met de Alle gegevens staan in SPSS, gegevens in SPSS zetten en de verbanden zijn grotendeels verbanden berekenen. ook berekend.

De laatste verbanden ook Bij alle grafieken van Ilse berekend. bepaald of de resultaten significant verschillen.

Samen met Laura deelvraag 7 Deelvraag 7 en 9 voor in en 9 beantwoordt en deze wetenschappelijk artikel, gegevens verwerkt tot bronnenlijst aangevuld. informatie voor in het wetenschappelijk artikel

57

70

170

180 100

120

150

30

120

200

480

180

180

30-12016

Thuis

31-12016

Thuis

1-22016 2-22016 3-22016

School School & Thuis School

Deelvraag 3 en 4 beantwoordt en deze gegevens verwerkt tot informatie voor zowel het PWS als het wetenschappelijk artikel.

De voetnoten op de juiste manier benoemd en ook de bronnenlijst toegevoegd.

Heel veel puntjes op heel veel i-tjes gezet De allerlaatste puntjes op de laatste vergeten i-tjes gezet Correcties en uitprinten

58

Deelvraag 3 en 4 zijn klaar voor zowel het PWS als het wetenschappelijk artikel.

240

180

450 780 240

Logboek Ilse van Zwanenburg

Totaal aantal uren: 97 uur

Datum

Plaats

Verrichte werkzaamheden

Resultaat of opmerking

22-62015

School

Voorlichting

22-62015 22-62015 22-62015 23-62015

School

Groepsvorming

School

Inlezen

School

Opstellen hoofd- en deelvragen

School

Bespreken van eventueel nieuw onderwerp

23-62015 23-62015 23-62015

School

Voorlichting over hoofd- en deelvragen maken Met onze begeleider (Adema) gesproken over het onderwerp Nagedacht over het feit of ik dit onderwerp wilde blijven doen ook al sprak het met niet aan.

24-62015

School

Met meneer Braam overlegt over mijn situatie qua groepjes

Voorlichting van meneer Schurer met mijn klas A5A in lokaal 304 Groep gevormd en onderwerp gekozen Ingelezen in het voorspellen van de beurs 1 hoofdvraag en 4 deelvragen samengesteld We kwamen erachter dat ons onderwerp misschien niet zo sterk was, dus zijn we gaan brainstormen over een nieuwe Deze voorlichting was van mevrouw van Veldhuizen Hier kwam een onderwerp uit dat mij totaal niet aansprak.

Hierbij heb ik alvast andere groepjes gesproken of deze onderwerpen me wel aanspraken.

Toen ben ik tot het besluit gekomen om van groepje te veranderen

24-62015 24-62015 24-62015 24-62015 24-62015 25-62015

School

Ingelezen in het nieuwe onderwerp Bronnen gezocht

25-62015 25-62015

School

School School

School School School Thuis School

School

Tijd in minuten 45

30 90 60 90

40 30 60

10

30

Voorlichting over het maken van een wetenschappelijk artikel Onderzoeksvragen geformuleerd Uitgelegd waar de artikelen over gaan en waarom deze nuttig zijn Onderzoeksvragen geoperationaliseerd, deskundigen gezocht en het verslag geordend Voorlichting over annotatie van meneer Hollander Geschreven waarom het onderwerp bij me past en het uiteindelijke verslag helemaal in elkaar gezet

59

In de vorm van internetbronnen en artikelen Gegeven door mevrouw van der Schaaf

40 40 30 50 120

20 60

18-92015

Bij Laura

20-92015 22-92015 23-92015 23-92015

Thuis

27-92015

Thuis

30-102015 2-112015

School

Bij Laura School Thuis

Afgesproken met onze hele groep en gebrainstormd over ons onderzoek en de takenverdeling gemaakt Realistische tijdsplanning gemaakt Gemaakte werk nagekeken en alles samengevoegd Gemaakte werk nagekeken

180

Al het werk verzamelt en samengevoegd tot een geheel inclusief het maken van aanvullingen Als allerlaatste ook één keer alles overgelezen en daarbij wat dingen verandert Enquête afgemaakt

90

60 30

Nu kan het verslag ingeleverd worden

60

180

Enquête verbeterd na advies van meneer Van der Schaaf, emailadressen van Zamenhof geregeld en deze docenten gemaild en deskundigen gezocht Locatie enquêtes afnemen in klas VMBO Esdoorn 4 met Annerens

Enquête klaar om te laten printen en af te nemen

150

De eerste 20 enquêtes ingevuld

60

2-112015

School

meneer Soeteman, mevrouw Kuipers en mevrouw Warris zo ver gekregen

60

3-112015

School

3-112015

School

3-112015

School

3-112015 13-112015

School

Op zoek naar docenten binnen onze school die de enquête willen afnemen Alvast grafieken gemaakt, zodat we alleen nog de gegevens in hoeven te vullen als we deze hebben, enquête opgehaald bij atheneum 4 Bezig met het literatuuronderzoek: de rechten van social media platforms opgezocht en gelezen over de werking van het puberbrein Enquêtes die we maandag en dinsdagochtend bij esdoorn en zamenhof opgehaald met Annerens Al deze enquêtes in excel gezet

Thuis

Enquête van HAVO1 ingevoerd

2-112015

School

120

60

60

150

70

Alle enquêtes van ath4, vmbo1, vmbo4, pro1 en pro 4 in Excel

200 100

16-112015

School

20-112015

Thuis

18-122015

School

22-122015

Thuis

28-122015

Thuis

22-12016

Thuis

25-12016 26-12016

Thuis

28-12016

Thuis

30-12016

Thuis

31-12016 31-12016

Thuis

1-22016 2-22016 3-22016

School

School

Thuis

School & Thuis School

Procenten berekend van de resultaten, overlegd over onze aanpak van het vervolg van ons PWS en taken verdeeld voor het tweede beoordelingsmoment, potentiële proefpersonen verzameld voor aanleggen dossiers, enquêteresultaten nog verder verwerken Onderzoek uit mijn biologieboek over pubergedrag samengevat en gezocht naar andere relevante informatie.

Bezig geweest met de kwantificatie van onze resultaten, taakverdeling gemaakt en grafieken gemaakt Alle grafieken gemaakt die betrekking hebben tot mijn deelvraag Alle overige grafieken gemaakt, alles overzichtelijk gesorteerd en conclusies getrokken Ook berekeningen gedaan en grafieken gemaakt waarbij het verschil tussen man en vrouw weergegeven wordt Deelvraag over het adolescentenbrein afgemaakt opzet wetenschappelijke artikel gemaakt, reflectie en een samenvoegsel van de verzamelde informatie.

De verklaring van het wetenschappelijk artikel geschreven profielwerkstuk deels in elkaar gezet en bronnen/noten in orde gemaakt Werk van de rest doorgelezen en alles in één bestand geordend Bronnenlijst afgerond en al m'n bestanden klaargemaakt voor morgen Heel veel puntjes op heel veel itjes gezet De allerlaatste puntjes op de laatste vergeten i-tjes gezet Correcties en uitprinten

61

130

Meer kennis opgedaan over mijn deelvraag over de gedragswetenschappen

180

150

240

120

Dit is handig voor mijn deelvraag, omdat het brein van een man anders ontwikkelt dan van een vrouw

270

120 opzet wetenschappelijk artikel

170

180

210

90 We hebben allemaal onze bestanden op orde, zodat we morgen goed bezig kunnen.

90

450 820 180

Logboek Kevin Postma

Totaal aantal uren: 100

Datum

Plaats

Verrichte werkzaamheden

Resultaat of opmerking

22-62015

School

Voorlichting

22-62015 22-62015 22-62015

School

Groepsvorming

School

Maken woordspinnen

School

22-62015

School

Inlezen in het gekozen onderwerp en zoeken naar eventuele bronnen Zoeken naar geschikte artikelen

22-62015 23-62015 23-62015 23-62015

Thuis

Voorlichting van meneer Schurer over het hoe en wat van PWS met A5A Groep gevormd en onderwerpen gekozen Verschillende woordspinnen over de onderwerpen Tot het onderwerp gekomen en een aantal goede artikelen gevonden 2 artikelen van Google Scholar gevonden die bij ons onderwerp aansluiten Alvast een opzet gemaakt van mogelijke hoofd- en deelvragen Deze voorlichting was van mevrouw van Veldhuizen Hoofdvraag en een aantal aansluitende deelvragen Passend gemaakt aan het experiment.

23-62015

School

23-62015

School

23-62015

School

24-62015

School

24-62015

School

24-62015

School

24-62015

School

25-62015

School

School School School

Bedenken van hoofd- en deelvragen Voorlichting over hoofd- en deelvragen maken Opstellen hoofd- en deelvragen Het verder uitwerken van onze vragen en kijken of ze passen bij ons experiment Het operationaliseren van de hoofd- en deelvragen Het maken van een literatuurlijst volgens de APA -manier Voorlichting van meneer Postma over het gebruik van Google Samen met ons nieuwe groepslid overlegd over hoe we het gaan doen Extra sites en artikelen opgezocht en verwerkt in de literatuurlijst Voorlichting over het schrijven van een wetenschappelijk artikel Afleiden van onderzoeksvragen uit de bestaande deelvragen Opzet maken van wetenschappelijk artikel

62

Tijd in minuten 50

90 30 60

30

60 50 60 60

Vage begrippen concretiseren door ze uitgebreid te omschrijven Voorlopige literatuurlijst

60

Nieuwe dingen geleerd over Google en het ontstaan

30

Ilse erbij, extra paar ogen om naar het idee te kijken

10

Uitbreiding literatuurlijst

90

Tips gekregen over het hoe en wat van het schrijven van een wetenschappelijk artikel Nieuwe, duidelijke onderzoeksvragen geformuleerd

30

Ruwe schets maken van opbouw en inhoud verslag

120

30

60

25-62015 25-62015

School

Workshop annotatie

School

2-92015

School

Stukje schrijven over vervolgopleiding en bijwerken logboek PWS-bespreking met meneer Van der Schaaf

18-92015

Laura’s huis

18-92015

Laura’s huis

18-92015

Laura’s huis

19-92015

Thuis

24-92015

School

24-92015

Thuis

24-92015

Thuis

Aantekeningen van meneer Van der Schaaf doorgenomen; plannen gemaakt van wat er nog te doen is Gebrainstormd over hoe we globaal het gehele onderzoeksproject voor ons zien; wat gaan we precies doen? Een ruwe schets hiervan gemaakt Het verdelen van de taken en het maken van afspraken

De pws-opzet aangepast, verbeterd en gecontroleerd.

Hoofd- en deelvragen concreter gemaakt en aangepast op de nieuwe doelgroep.

Na een kort gesprek met meneer Van der Schaaf overlegd over de verdere taakverdeling en aanpassingen hoofd- en deelvragen Logboeken anders ingedeeld (compactere opmaak) met werkbestand in Excel en Dropbox aangemaakt voor het gemakkelijker met elkaar delen Nieuwe hoofdvraag gemaakt + hypothese; inleiding herschreven; opmaak verbeterd en hele verslag op fouten gecontroleerd

63

Workshop meneer Hollander over het verwerken van citaten Logboek van pws-week en persoonlijk stukje af

20 45

Nieuwe ideeën opgedaan voor 20 pws (filmpje); beter beeld bij het hoe en wat (doelgroep, doel) van ons pws Opsomming van alle taken die 60 nog gedaan moeten worden voor het 1e beoordelingsmoment

Alle groepsleden staat nu op 1 lijn. De hoofdvraag, het doel en het plan om dat te bereiken is voor iedereen duidelijk.

60

Elk groepslid gaat thuis zelfstandig aan de slag en moet zijn onderdeel voor de 21e af hebben Mijn taken van de gisteren gemaakte afspraak uitgevoerd.

60

Helderheid en duidelijkheid over de hoofd- en deelvragen

20

Deze veranderingen bevorderen het samenwerken en maken het makkelijker

60

Het verslag is bijna inleverklaar voor het 1e beoordelingsmoment. De andere groepsleden moeten het nog 1 keer nakijken op onjuistheden

150

120

25-92015

Thuis

Algemene Voorwaarden en Privacy Beleid van Snapchat doorgelezen (oriëntatie); gezocht naar een aantal goede wetenschappelijke bronnen over jongeren en social media anno 2015

30-102015 2-112015

School

Enquête afgemaakt

School

2-112015

Locatie Esdoorn

2-112015 2-112015

School

3-112015 3-112015 3-112015 3-112015

Locatie Zamenhof School

10-112015

School

11-112015

Thuis

12-112015

Thuis

Enquête verbeterd na advies van meneer Van der Schaaf; gebeld met locatie Zamenhof voor e-mailadressen docenten; onderzoeksvragen gemaakt Enquêtes vastnieten terwijl Ilse en Annerens enquêtes afnemen in klas VMBO 4 Resultaten enquête verwerken in excel Verwerken resultaten in excel afmaken en overzichtelijker maken Enquêtes brengen en afnemen Enquêtes atheneum 4 verwerken Enquêtes esdoorn en zamenhof verwerken Enquêtes verwerken afmaken en gemiddelden en totalen berekenen Zoeken naar mentoren klas 1 van Mariënburg die onze enquêtes in hun mentorklas willen afnemen Enquête resultaten van Havo 4 van gemiddelden, berekeningen en procenten voorzien Enquête resultaten van VWO 1 van gemiddelden, berekeningen en procenten voorzien

Thuis

School Thuis

Een beetje georiënteerd en een hele goede bron gevonden: 'Het Nationaal Social Media 2015', gepubliceerd door Newcom Research & Consultancy. -> kunnen we feiten vandaan halen over jongeren en hun social media gebruik

60

180

64

Enquête klaar om te laten printen en af te nemen

150

60

90 100

60 150 270 135

Meneer Spencer (Havo 1) en Meneer Pennaertz (VWO 1) bereid gevonden

15

45

35

13-112015

Thuis

16-112015

School

16-112015

Thuis

18-122015

School

27-122015 29-122015

Thuis

29-122015

Thuis

2-12016 18-12016 28-12016

Thuis

29-12016

Thuis

30-12016

Thuis

Thuis

Thuis Thuis

Alle enquêteresultaten in 1 groot tabel (Excel) verwerkt en daarbij de totalen, gemiddelden en percentages berekend met formules; hele bestand gecontroleerd gecontroleerd op invoerfouten; gekloot met gegevens en tabellen Overlegd over onze aanpak van het vervolg van ons PWS en taken verdeeld voor het tweede beoordelingsmoment; potentiële proefpersonen verzameld voor aanleggen dossiers; enquêteresultaten nog verder verwerken Procenten berekenen bij vraag 8 enquête (wat deel jij op Facebook?)

Taakverdeling gemaakt voor de vakantie; procenten berekend onder alle enquête vragen die met bewustheid te maken hebben Opzetje gemaakt voor het aanleggen van dossiers Bij vraag 31 en 32 van de enquête de procenten berekend Nep Facebook-account aangemaakt en begin gemaakt aan aanleggen dossiers Verder met dossier aanleggen Verder met dossier aanleggen Schrijven van wetenschappelijk artikel + overleg Schrijven van wetenschappelijk artikel, overlegd over indeling wetenschappelijk artikel en afspraken gemaakt.

Mijn deel wetenschappelijk artikel afmaken + enquêteresultaten overzichtelijk in Word zetten 65

Nog niet gelukt om relevante en verwante gegevens in overzichtelijke tabelletjes te plaatsen. Later naar kijken.

330

100

50

150

100 20

180

110 45 Alle onderzoeksresultaten beschreven uit enquête

230

Alle onderzoeksresultaten beschreven uit enquête en dossier

200

90

31-12016

Thuis

1-22016 2-22016 3-22016

School School & Thuis School

Laatste wijzigingen voor eigen deel wetenschappelijk artikel Heel veel puntjes op heel veel i-tjes gezet De allerlaatste puntjes op de laatste vergeten i-tjes gezet Correcties en uitprinten

66

60

450 780 240

Logboek Laura Postma

Totaal aantal uren: 97

Datum

Plaats

Verrichte werkzaamheden

Resultaat of opmerking

22-62015

School

Voorlichting

22-62015 22-62015 22-62015

School

Groepsvorming

School

Maken woordspinnen

Voorlichting van mevrouw van Veldhuizen over het hoe en wat van PWS met A5B Groep gevormd en onderwerp gekozen Verschillende woordspinnen over de onderwerpen.

Tot het onderwerp gekomen en een aantal goede artikelen gevonden 9 boeken gevonden die bij ons onderwerp aansluiten Deze voorlichting was van mevrouw van Veldhuizen Hoofdvraag en een aantal aansluitende deelvragen Passend gemaakt aan het experiment.

22-62015 23-62015 23-62015 23-62015

School

Inlezen in het gekozen onderwerpen en zoeken naar eventuele bronnen Mediatheek Zoeken naar geschikte boeken School School School

23-62015

School

23-62015

School

23-62015 24-62015

School

24-62015

School

24-62015

School

24-62015

School

24-62015

Thuis

25-62015

School

School

Voorlichting over hoofd- en deelvragen maken Opstellen hoofd- en deelvragen Het verder uitwerken van onze vragen en kijken of ze passen bij ons experiment Gezocht naar meerdere documentaires en artikelen Het maken van een literatuurlijst volgens de APAmanier Voorlichting meneer Postma over het gebruik van Google Samen met ons nieuwe groepslid overlegd over hoe we het gaan doen Extra sites en artikelen opgezocht en verwerkt in de literatuurlijst Voorlichting over het schrijven van een wetenschappelijk artikel Afleiden van onderzoeksvragen uit de bestaande deelvragen Zoeken naar extra websites en uitleg geven over waarom wel of niet geschikt Bronnenlijst optimaliseren en afmaken

67

Tijd in minuten 45

90 30 60

30 40 60 60

Drie erg geschikte documentaires gevonden die bij ons onderwerp aansluiten Voorlopige literatuurlijst

60

Nieuwe dingen geleerd over Google en het ontstaan Ilse erbij, extra paar ogen om naar het idee te kijken

30

Uitbreiding literatuurlijst

90

Tips gekregen over het hoe en wat van het schrijven van een wetenschappelijk artikel Nieuwe, duidelijke onderzoeksvragen geformuleerd Alle websites voorzien van uitleg en informatie

30

Documentaires en boeken voorzien van uitleg en informatie

120

30

10

60

60

25-62015 25-62015

School

Workshop annotatie

School

18-92015

Laura thuis

20-92015

Thuis

22-92015

Thuis

24-92015

School

27-92015

Thuis

Schrijven stukje over vervolgopleiding en deskundigen Afgesproken met onze hele groep en gebrainstormd over ons onderzoek en de takenverdeling gemaakt Naar aanleiding van de gemaakte planning bezig geweest met deelvragen 2,6 en 7 Alles overgekeken en het gemaakte werk van anderen gelezen Na een kort gesprek met meneer Van der Schaaf overlegd over de verdere taakverdeling en aanpassingen hoofd- en deelvragen Alles overgekeken en het gemaakte werk van anderen gelezen

30-102015 2-112015

School

Enquête afgemaakt

School

Enquête klaar om te laten printen en af te nemen

150

2-112015

Locatie Esdoorn

Enquête verbeterd na advies van meneer Van der Schaaf, emailadressen van Zamenhof geregeld en daarna de bestaande deelvragen uitgewerkt en duidelijker geformuleerd Enquêtes afnemen op esdoorn klas 4

De eerste 20 enquêtes ingevuld

60

2-112015

School

Samen met Kevin de nog niet ingevulde enquêtes sorteren en de eerste klas alvast ingevuld in Excel.

eerste klas(VMBO 4) in Excel

120

3-112015

locatie Zamenhof

Enquêtes ingevuld door praktijk

60

3-112015 3-112015 3-112015

School

Samen met Kevin en Annerens naar Zamenhof om hier de enquêtes ook af te nemen Enquêtes atheneum 4 ingevoerd Enquêtes esdoorn en Zamenhof verwerken deelvraag 2 verder uitgewerkt

School School

Workshop meneer Hollander over het verwerken van citaten

20 15

Met zijn allen overlegd waardoor er een goede planning en verdeling is gemaakt.

Alvast een korte uitwerking van deelvraag 2,6 en 7.

180

Duidelijk beeld van het gemaakte werk

60

Helderheid en duidelijkheid over de hoofd- en deelvragen

20

Alles is gelezen waardoor het, na nog twee extra controles van Annerens en Ilse, inleverklaar is.

60

180

180

68

60 270 Deelvraag 2 een verdere uitwerking

90

10-112015

School

10-112015

school

13-112015 16-112015

Thuis

20-112015

Thuis

18-122015

School

4-12015 21-12016

Thuis

23-12016 23-12016

Thuis

26-12016

School

28-12016

Thuis

School

Thuis en op school

thuis

Zoeken naar mentoren klas 1 van Mariënburg die onze enquêtes in hun mentorklas willen afnemen Ingevulde enquêtes ophalen bij meneer Pennaertz en meneer Spencer samen met Annerens Enquête van Atheneum 1 ingevoerd Overlegd over onze aanpak van het vervolg van ons PWS en taken verdeeld voor het tweede beoordelingsmoment; potentiële proefpersonen verzameld voor aanleggen dossiers; enquêteresultaten nog verder verwerken Bezig geweest met deelvraag 2 en deelvraag 5, gezocht naar regelgeving en de schadelijke gevolgen van mediagebruik Bezig geweest met de kwantificatie van onze resultaten, taakverdeling gemaakt en met Annerens hypothesetoetsing uitgeprobeerd Bezig met deelvraag 2 en gekeken naar grafieken Deelvraag 2 verwerkt tot samenvatting en op school overlegd over verdere planning Nieuwe informatie gezocht voor deelvraag 6 Nieuwe informatie gezocht voor deelvraag 6 en daarnaast de bestaande informatie in een samenvatting weergegeven Opzet wetenschappelijk artikel, reflectie en samenvoegsel verzamelde informatie De informatie die was verzameld voor de beantwoording van deelvraag twee verwerkt tot antwoord voor in wetenschappelijk artikel 69

Meneer Spencer (Havo 1) en Meneer Pennaertz (VWO 1) bereid gevonden

15

Enquêtes door alle gewenste klassen ingevuld.

30

120 100

Duidelijker beeld deelvraag 2 en 5

180

Planning voor in de vakantie, enkele vragen over hypothese toetsing

150

Opvallendheden

120

Samenvatting deelvraag 2

90

Extra informatie voor deelvraag 6 samenvatting deelvraag 6

90

Opzet wetenschappelijk artikel

170

Deelvraag 2 antwoord wetenschappelijk artikel

180

120

29-12016

Thuis

30-12016

Thuis

31-12016

Thuis

1-22016 2-22016 3-22016

School School & Thuis School

Samen met annerens deelvraag 7 en 9 beantwoordt en verwerkt tot informatie voor in het wetenschappelijk artikel Deelvraag 6 verwerkt tot tekst voor het wetenschappelijk artikel Tekst voor het wetenschappelijk artikel gecontroleerd, samenvatting geschreven ter voorbereiding Heel veel puntjes op heel veel i-tjes gezet De allerlaatste puntjes op de laatste vergeten i-tjes gezet Correcties en uitprinten

70

Deelvraag 7 en 9 voor in wetenschappelijk artikel, bronnenlijst aangevuld.

180

Tekst deelvraag 6 voor wetenschappelijk artikel, bronnenlijst aangevuld Controle en samenvatting

180

120

450 780 300