Beyers naude pws het toetredingsproces van turkije tot de eu jorrit kroes en lennart stokman vwo

Het toetredingsproces van Turkije tot de Europese Unie Is er nog hoop voor de Turken of is het toetredingsproces een straatje zonder eind?

Profielwerkstuk van: Lennart Stokman en Jorrit Kroes Begeleider: R. Belakhdar Christelijk Gymnasium Beyers NaudĂŠ G6 20-12-2016

Het toetredingsproces van Turkije tot de Europese Unie Is er nog hoop voor de Turken of is het toetredingsproces een straatje zonder eind?

Profielwerkstuk van: Lennart Stokman en Jorrit Kroes

Begeleider: R. Belakhdar

Christelijk Gymnasium Beyers NaudĂŠ G6

Inleverdatum: 20-12-2016

1

2

Inhoudsopgave INLEIDING ........................................................................................................................................................... 4 VRAAGSTELLING.............................................................................................................................................. 6 H1: HISTORISCHE CONTEXT ......................................................................................................................... 7 1.1

EUROPESE UNIE ..................................................................................................................................... 7

1.2

VROEGE GESCHIEDENIS VAN TURKIJE .................................................................................................. 11

1.3

MUSTAFA KEMAL ATATÜRK ................................................................................................................ 13

H2: STIMULANSEN VOOR EN TEGEN DE TOETREDING VAN TURKIJE ......................................... 16 2.1

POSITIEVE STIMULANSEN ..................................................................................................................... 16

2.1.1 Religie in Turkije ................................................................................................................................. 16 2.1.2 Economische groei .............................................................................................................................. 21 2.1.3 Het vluchtelingenplan met Turkije ...................................................................................................... 25 2.1.4 Geografische locatie............................................................................................................................ 29 2.2

NEGATIEVE STIMULANSEN ................................................................................................................... 31

2.2.1 Ontkenning Armeense genocide .......................................................................................................... 31 2.2.2 Onenigheid over Cyprus ...................................................................................................................... 35 2.2.3 De Koerdische kwestie ........................................................................................................................ 39 2.2.4 Slecht functionerende rechtsstaat ........................................................................................................ 42 2.2.5 Mensenrechten .................................................................................................................................... 47 2.2.6 Bureaucratie en corruptie ................................................................................................................... 51 2.2.7 Macht van het leger ............................................................................................................................. 53 H3: AFWEGING BELANGEN EN PROBLEMATIEK ................................................................................. 56 H4: CONCLUSIE EN EINDOORDEEL .......................................................................................................... 62 H5: DISCUSSIE .................................................................................................................................................. 63 VERANTWOORDING ...................................................................................................................................... 66 Geraadpleegde monografieën ...................................................................................................................... 66 Geraadpleegde artikelen .............................................................................................................................. 68 Geraadpleegde afbeeldingen ........................................................................................................................ 69 Geraadpleegde websites ............................................................................................................................... 70

3

Inleiding Aanleiding Tijdens het vooronderzoek naar het eventuele lidmaatschap van Turkije en bij de berichtgeving rondom de mislukte coup van 15 juli 2016 viel ons in het publieke debat keer op keer op dat veel Europeanen ontoereikende kennis hebben over Turkije en zijn onderliggende problematiek. Ook terwijl wij ons verder verdiepten in het onderwerp verbaasden wij ons over het feit dat wij zoveel belangrijke momenten in de Turkse recente politieke geschiedenis amper in het nieuws voorbij hebben zien komen. Turkije is door die gebrekkige informatie voor het gros van de Europeanen, ook al ligt het aan de rand van de EU, nog een volstrekt onbekende en zodoende was het voor ons en veel andere Europeanen moeilijk een goed beeld te krijgen van de zaken die in Turkije spelen. Dit bracht ons op het idee om voor het profielwerkstuk in deze problematiek te duiken om voor zowel onszelf als voor anderen wat licht op de zaak te schijnen. Met deze vergaarde kennis hopen we ons vervolgens in het publieke debat over dit onderwerp te kunnen mengen.

De kandidatuur van Turkije Het kandidaat-lidmaatschap van Turkije is op enkele manieren bijzonder. Zo is er in de geschiedenis van de Europese Unie geen ander land geweest waar het toetredingsproces zo moeizaam verliep en zo lang duurde. In 1959 diende Turkije een verzoek voor een associatiestatus in bij de EEG en nadat het deze in 1963 had bemachtigd vroeg Turkije in 1987 een lidmaatschap aan. In 1999 ontving Turkije zijn kandidaatschap en de onderhandelingen over toetreding begonnen in 2005, maar dichter bij die toetreding is Turkije echter nog niet gekomen. Daarnaast spelen er problemen in de Turkse maatschappij die geen andere kandidaat-lidstaat eerder had en zijn er grote culturele verschillen tussen Turkije en de andere Europese landen. Door deze kwestie worden de lidstaten van de EU gedwongen deze problemen en cultuurverschillen te wegen en opnieuw zowel de functie als idealen van de Europese Unie te herzien.

Door de recentelijk mislukte coup zijn enkele kwesties in Turkije pijnlijk zichtbaar geworden. Dit heeft ertoe geleid dat veel Europese politici harde taal bezigen wat betreft hun standpunten over de eventuele toetreding van Turkije. De Deense regeringspartij Venstre liet weten dat Turkije wat hun betreft na de nasleep van de recente ontwikkelingen niet meer voldoet aan de minimumeisen waar een kandidaat-lid van de EU aan moet voldoen.1 Daarentegen sprak de Turkse EU Ambassadeur Selim Yenel in de Duitse krant ‘Die Welt’ de ambitie uit om voor 2023 al toe te treden.2 Ook veel andere

1

http://www.volkskrant.nl/buitenland/turkije-wil-binnen-zeven-jaar-toetreden-tot-de-eu~a4360709/

(10-10-2016) 2

http://www.dw.com/en/turkey-our-goal-is-to-join-the-eu-by-2023/a-19486473 (10-10-2016)

4

politici willen graag duidelijkheid in de kwestie en mede daarom is de theoretische relevantie van het onderwerp nog nooit zo groot geweest.

Doelstelling Temidden van dit complexe vraagstuk willen wij graag Turkije en zijn problematiek beter leren kennen om zo onze eigen mening te kunnen vormen en zelf een afweging te kunnen maken. Dit werkstuk heeft ten doel de Turkse cultuur en de Europese cultuur te vergelijken, hindernissen in zowel de Turkse samenleving als de Europese Unie uit te diepen en in perspectief te zetten en de belangen van beide partijen te begrijpen. Als slotsom bevat het werkstuk ons eindoordeel over de kwestie, waarin wij beschrijven of wij na het literatuuronderzoek Turkije werkelijk binnen afzienbare tijd zien toetreden tot de Europese Unie of dat wij denken dat de onderhandelingen nooit hun vruchten af zullen werpen.

Inhoud In het werkstuk bespreken we voor- en nadelen van een Turkse toetreding voor beide partijen vanuit de politieke-, sociaal-culturele-, economische- en religieuze dimensie. Deze onderzoeken we door middel van een literatuuronderzoek waarbij we boeken, artikelen, rapporten en nieuwsberichten raadplegen. Ook baseren we onze eigen conclusie op uitingen van politici, correspondenten van kranten, hoogleraren en rapporten van de Europese Commissie. Natuurlijk is onze lijst met voor- en nadelen niet allesomvattend, maar naar ons idee geven de besproken onderwerpen samen toch een behoorlijk volledig beeld van de problematiek en kunnen wij er zodoende goed gefundeeerde conclusies uit trekken.

Het werkstuk begint met een korte geschiedenis van de Europese Unie, ook worden de criteria voor toelating in het algemeen besproken. Daarna is er een beknopte inventarisatie van de Turkse geschiedenis. Vervolgens bespreken wij in het tweede hoofdstuk de voor - en nadelen van de eventuele toetreding. In het derde hoofdstuk komen we terug op de criteria en zetten we de problematiek en de belangen in perspectief. Uiteindelijk komen we in het vierde hoofdstuk tot onze eigen conclusie, waarin we antwoord geven op onze hoofdvraag: Zal Turkije voor het jaar 2023 toetreden tot de Europese Unie? Ons eindstandpunt onderbouwen we door de problematiek en de belangen van het tweede en derde hoofdstuk aan te halen.

5

Vraagstelling Onderzoeksvraag: Zal Turkije voor het jaar 2023 toetreden tot de Europese Unie?

Keuze onderzoeksvraag Onze keuze voor de onderzoeksvraag is gebaseerd op verschillende factoren. Allereerst is de toetreding van Turkije een uiterst geschikt onderwerp voor een PWS. Er is al veel literatuur verschenen over het onderwerp omdat de toetreding al zo lang bezig is, deze aanwezigheid van literatuur was een van de criteria voor ons PWS-onderwerp. Daarnaast staat Turkije nu regelmatig in het midden van de actualiteit. Dit was al zo toen wij begonnen met het PWS, zij het in mindere mate dan nu. Vooral toen de coup in Turkije plaatsvond op 15 juli kwam Turkije onder een vergrootglas van de media te liggen. Het feit dat Turkije in het midden van de actualiteit staat en er literatuur over de toetreding beschikbaar is zorgde ervoor dat er vergelijkingen met het verleden gemaakt konden worden en er gekeken kon worden of de recente ontwikkelingen een historische trend zijn of op zichzelf staan.

De keuze voor het jaar 2023 Het jaar 2023 is niet uit de lucht gegrepen. Bepalen of Turkije voor of tijdens 2023 toetreedt tot de Unie geeft kennis over de vraag of Turkije überhaupt in de nabije toekomst zal toetreden tot de Unie.

Erdogan heeft namelijk in oktober 2012 gezegd dat het streven naar toetreding tot de Unie voor Turkije op zal houden als Turkije nog niet in 2023 is toegetreden.3 In het jaar 2023 viert Turkije namelijk het honderdjarig bestaan van de Republiek Turkije. Daarnaast zou het proces van de aanvraag van een lidmaatschap tot eventuele toetreding al zo’n 36 jaar duren in 2023. De ambitie om toe te treden is er echter nog wel in Turkije volgens een Turkse diplomaat in een interview in Die Welt zoals al is beschreven op paginavier.4

3

Bron: http://www.euractiv.com/section/enlargement/news/eu-will-lose-turkey-if-it-hasn-t-joined-by-2023-erdoan-says/ (10-12-2016)

4

Von Christoph B. Schiltz (19.08.2016) Die Welt. „Die Türkei will der EU vor 2023 beitreten“.

6

H1: Historische Context 1.1

Europese Unie

Ontstaansgeschiedenis Na de twee wereldoorlogen besloten de leiders van België, Duitsland, Frankrijk, Italië, Luxemburg en Nederland zich te verenigen d.m.v. een handelsverdrag. Met dit verdrag wilde men een herhaling van de Eerste en Tweede Wereldoorlog voorkomen. Door dit verdrag5 kwam de controle over de zware industrie in handen van een supranationale organisatie. Dit is een organisatie, die wat betreft soevereiniteit, boven zijn leden staat. Het verdrag, dat in 1952 van kracht werd, zou het Europese Gemeenschap voor Kolen en Staal (EGKS afgekort) gaan heten.

Omdat het verdrag6 zo succesvol bleek werd na vijf jaar nog een verdrag ten behoeve van de vrede en handel opgericht door de zes landen van de EGKS: de Europese Economische Gemeenschap (EEG afgekort). 7 Dit verdrag zou de voorloper van de huidige Europese Unie worden. Samen met de EEG werd ook de Europese Gemeenschap voor Atoomenergie opgericht (EGA afgekort) met als doel het bevorderen van vreedzame toepassingen van kernenergie.8 In 1967 werden deze drie organisaties door het fusieverdrag samengevoegd, waarna ze onder de noemer van Europese Gemeenschappen verder werkten. Naarmate de tijd vorderde, groeide het aantal leden van de EG. In 1992 werd het verdrag van Maastricht gesloten.9 Met het verdrag van Maastricht werden de waarden waar de lidstaten zich aan moesten houden en de doelstellingen van de organisatie die nu de Europese Unie heette vastgesteld.

Na het verdrag van Maastricht werden de zogenaamde ‘pijlers’ van de Europese Unie ingesteld. Deze pijlerstructuur10 zorgde ervoor dat drie clusters van verschillende beleidsterreinen van elkaar gescheiden werden op basis van besluitvormingsniveau (Europees of nationaal). De beleidsterreinen van de EG werden de 1e pijler, het gezamenlijke defensiebeleid werd de 2e en de 3e pijler omvatte het beleid op het gebied van Binnenlandse Zaken en Justitie. Met het verdrag van Lissabon in 2009 werd het niveauverschil wat betreft besluitvorming gelijkgesteld tot Europees niveau. Besluitvorming van deze clusters wordt dus tot op de dag van vandaag enkel nog op Europees niveau gedaan.

5

https://www.europa-nu.nl/id/vh7doush0hzs/verdrag_tot_oprichting_van_een_europese (10-10-2016)

6

https://nl.wikipedia.org/wiki/Europese_Unie#Geschiedenis (10-10-2016)

7

https://www.europa-nu.nl/id/vh7eg8yiwlzz/europese_economische_gemeenschap_eeg (10-10-2016)

8

https://nl.wikipedia.org/wiki/Europese_Gemeenschap_voor_Atoomenergie (10-10-2016)

9

https://www.europa-nu.nl/id/vh7dourda4zo/verdrag_betreffende_de_europese_unie_veu (10-10-16)

10

https://www.europa-nu.nl/id/vh7dowefttzs/pijlerstrusctuur_van_de_europese_unie (10-10-16)

7

Criteria toetreding Voordat een land kan toetreden tot de Europese Unie moet dit, sinds de top van Kopenhagen in 1993, aan de zogenaamde ‘criteria van Kopenhagen’ voldoen. 11 Deze criteria bestaan uit de volgende voorwaarden: 1. Stabiele instellingen die de democratie, de rechtsorde, de mensenrechten en het respect voor en de bescherming van minderheden garanderen.

2. Het bestaan van een functionerende markteconomie alsook het vermogen om de concurrentiedruk en de marktkrachten binnen de Unie het hoofd te bieden.

3. Het vermogen de verplichtingen van het lidmaatschap op zich te nemen, wat mede inhoudt dat zij de doelstellingen van een politieke, economische en monetaire unie onderschrijven.

Voordat een land mee mag doen aan de toetredingsonderhandelingen 12 moet het land het eerste criterium

van

de

criteria

van

Kopenhagen

in

acht

nemen.

Nadat

het

verzoek

tot

toetredingsonderhandelingen door de Europese Commissie en het Europese Parlement is gegaan, beslist de raad of het land de titel kandidaat-lidstaat krijgt. Na het verkrijgen van die titel worden de onderhandelingen over het toetredingsakkoord gestart. Gedurende deze tijd rapporteert de Europese Commissie aan de Europese Unie over de vooruitgang van de kandidaat-lidstaat en de stappen die nog gezet moeten worden. Wanneer het land en de Europese Unie klaar zijn met de onderhandelingen moeten alle landen in de Europese Unie instemmen met de toetreding. Ook moet het toetredingsverdrag goedgekeurd worden door het Europees Parlement.

Voorbeelden toegetreden landen

Hongarije Door de jaren heen zijn er meerdere ‘golven’ van toetredingen geweest. Hiermee wordt bedoeld dat er in een keer meerdere lidstaten bij de Unie kwamen. Zo kwamen er in mei 2004 tien lidstaten bij waaronder Hongarije. Hongarije was een van de eerste postcommunistische landen die met een gooi naar het lidmaatschap van de EU een anticommunistische, dus westerse, koers wilde varen. Een van de belangen van Hongarije bij een lidmaatschap was economische groei.13 Een lidmaatschap (van de EC en NATO) verzekerde Hongarije van veiligheid in een internationale Post-Koude-Oorlog omgeving.

11

Kok, W.(2003) Uitbreiding van de Europese Unie *** wat is bereikt en wat is nu nodig? Europese Commissie. Pp 30-31

12

https://www.europa-nu.nl/id/vh7dowqrwlwg/toetredingsprocedure_tot_de_europese (10-10-1)

13

Batory, A(2002) The political context of eu accession in Hungary. The royal institute of international affairs.

8

Ook zou een lidmaatschap

14

een goed rechtssysteem, democratische instellingen en goede

mensrechten waarborgen. Dit bleek van belang voor de EU: een bijna geheel unaniem gesteunde parlementaire resolutie in 1994 zorgde ervoor dat Hongarije kon beginnen met het toetredingsproces.

Het omvormen van (voornamelijk het sociale beleid van) het postcommunistische land naar westers model om aan de criteria van Kopenhagen te voldoen werd als een lastige opgave ervaren. Sociaal beleid moest worden omgevormd op het gebied van de pensioenregeling, gezondheidszorg en huisvesting. Naast het sociale beleid moest ook de agrarische sector hervormd worden. Het privatiseren van de agrarische sector voor lidmaatschap nam veel tijd in beslag en pas in oktober 2002 waren de onderhandelingen afgerond. Alhoewel het land meer Europees is geworden door de hervormingen is het de vraag of de hervormingen op lange termijn goed zijn voor het sociale systeem.

Oostenrijk Rond 1989, toen de koude oorlog was afgelopen, wilde Oostenrijk maar al te graag bij de EG horen vanwege een dreigend isolement en alle problemen die daar bij zouden komen kijken. Toen Gorbatsjov in 1989 met het opheffen van de Brezjnevdoctrine15 de weg vrij maakte voor volledige toetreding zonder invloed van de Russen 16 greep Oostenrijk zijn kans. Oostenrijk was een gewild kandidaat voor lidmaatschap. De EU had veel belang bij Oostenrijk vanwege haar economische prestaties, economische en sociale stabiliteit, sterke munteenheid, intellectuele middelen en relaties met zowel de Midden- als de Oost-Europese landen. Ook was Oostenrijk geografische gezien belangrijk, omdat het een schakel kon vormen met de toekomstige leden in het oosten.

De toetredingsonderhandelingen van Oostenrijk gingen behoorlijk soepel. Zeker ten opzichte van de andere landen die op hetzelfde moment wilden toetreden tot de EU. Het doorbreken van het ijzeren gordijn door de ministers van buitenlandse zaken van Hongarije, TsjechiĂŤ en Oostenrijk had een aanzienlijk aandeel in de uiteindelijke onderhandelingen. Een speerpunt specifiek voor Oostenrijk was

14

Zs. Ferge and G. JuhĂĄsz (2004) Accession and social policy: the case of Hungary. In: Journal of European Social Policy, 2004, 14 (3), pp 233-251

15

De Brezjnevdoctrine was de naam voor de doctrine die de Sovjet Unie gebruikt in haar beleid voor buitenlandse zaken. De doctrine luidt als volgt: Wanneer krachten die vijandig zijn aan het socialisme een socialistisch land naar het kapitalisme willen brengen, wordt het niet alleen een probleem voor het betrokken land, maar van alle socialistische landen, oftewel broederlijke solidariteit is belangrijker dan nationale soevereiniteit.

Bron: http://apwh.pbworks.com/w/page/7624382/Brezhnev%20Doctrine (11-10-16) 16

http://www.cvce.eu/en/recherche/unit-content/-/unit/3941c9b0-d6c4-4a2c-b842-34fc75add012/5e17ed06b203-4ccb-8665-7b638a46b0ce (11-10-16)

9

het huidige doorvoerverdrag dat het land met de EU landen had. 17 Gezien het feit dat 75% van het trans-Alpijnse verkeer door Oostenrijk ging, was er een doorvoerverdrag opgesteld die ervoor zorgde dat deze infrastructuur werd verbeterd en dat de ecologische afdruk van al het verkeer dat hier langs kwam verkleind werd.

De toetreding van Oostenrijk was succesvol. Het bnp steeg sneller dan de jaren voor de Unie en prijzen gingen naar beneden. De productie steeg en er werd progressie gemaakt op het vlak van financiĂŤle hervorming. Het land werd een belangrijkere speler op het economische wereldtoneel.

Desondanks zorgde het meespelen op de interne markt van de EU niet alleen maar voor voordelen.

Lidmaatschap zorgde ook voor stijgende werkloosheid, faillissementen en ontslagen.

17

Directorate-General for Internal Policies of the Union (1994), The accession negotiations with Austria, Sweden, Finland and Norway. Brussel: European Parlement pp 18-19, 22-24

10

1.2

Vroege geschiedenis van Turkije

Vroege Geschiedenis van Turkije In tegenstelling tot wat veel mensen denken stammen de Turken niet af van de eerste Arabieren, maar van ‘barbaarse’ volkeren, die ten tijde van het verval van het Romeinse Rijk vanuit Centraal-Azië in de richting van Europa trokken. Deze migrantenstatus zorgt er nog steeds voor dat Turkije een aparte eend in de bijt is. Het ligt ingeklemd tussen Europa en het Midden-Oosten en hoort bij geen van beide blokken. De Turken, van oorsprong polytheïstisch, namen – soms onder dwang - de cultuur en godsdienst over van de Arabieren gedurende hun tijd in het Midden-Oosten.18

Een voorloper van het Turkse Rijk was de Dynastie van Seltsjoek, wiens grondlegger de eerste migratiegolf naar het Midden-Oosten leidde. Gedurende deze dynastie veroverden de Turken, behalve grote delen van het Midden-Oosten, ook Anatolië door er in 1071 de Bijzantijnen te verdrijven. Na de val van het Sjiitische Seltsjoekenrijk in de 12e eeuw ontstonden er in Anatolië vele staatjes. Uit een van deze staatjes ontstond rond het jaar 1300, zoals te zien is op de afbeelding19 hieronder, ten oosten van Constantinopel het Ottomaanse Rijk. Onder sultan Mehmed II werd Constantinopel veroverd en hernoemd tot ‘Istanbul’. De Ottomanen zagen de verovering van Europa als een nieuwe uitdaging en ze stelden zich ten doel de Habsburgse stad Wenen in te nemen. Tweemaal belegerden ze de Europese stad, maar beide keren werd de aanval afgeslagen.

Het Ottomaanse rijk, ‘Sublieme staat’

20

(Devlet-i Aliyye) genoemd door de Ottomanen zelf, heeft grote invloed gehad op de huidige Turkse maatschappij. Zo dreef het Ottomaanse rijk al vroeg handel met steden in Europa en steunde het Rijk andere rivalen van het vijandige

Habsburgse

rijk

zoals

de

Nederlanders en de Fransen. Dit zorgde ervoor

18

Balci, E. (2007) De kinderen van Attila. Amsterdam: Meulenhoff. 12-14

19

Bron: https://en.wikipedia.org/wiki/File:OttomanEmpireIn1683.png (19-12-2016)

20

Beumer, M. (2015) Jacobus Colyer en de Vrede van Karlowitz. Kleio-Historia. 1(1), 19.

11

dat er veel uitwisselingen waren van wetenschap en cultuur.

Ook wordt het Ottomaanse rijk geprezen om de stabiliteit die het bracht in het verdeelde gebied, waar veel verschillende volken woonden met elk hun eigen cultuur. Vanaf het begin van de vijftiende eeuw werden de contacten met Europa echter wat minder positief van aard. De opkomst van het Ottomaanse rijk werd door veel Europeanen namelijk direct verbonden aan moreel verval in Europa en werd gezien als een bedreiging voor de Europese waarden en religie. Er werd zelfs opgeroepen tot nieuwe kruistochten tegen het ‘Turkse gevaar’.21

21

Waaronder Erasmus in zijn boek ‘Utilissima Consultatio De Bello Turcis Inferendo’. (1530)

http://www.mathijskoenraadt.nl/essays/erasmus-oorlog-tegen-de-turken.html (11-10-2016)

12

1.3

Mustafa Kemal Atatürk

Het is essentieel voor ons onderzoek naar de Turkse politieke cultuur om Mustafa Kemal Atatürk te bespreken. Geen Turk was zo invloedrijk op het politieke beleid van Turkije en wordt dusdanig aanbeden in het moderne Turkije als hij. Nog altijd bepaalt zijn gedachtegoed voor een groot gedeelte de politieke koers van Turkije. Zijn ideologie wordt nog steeds met hand en tand verdedigd door seculiere Turken. De hieropvolgende context legt uit waardoor zijn gedachtegoed is beïnvloed en op welke manier zijn ideologie nog altijd doorwerkt in de Turkse samenleving.

Jeugd en inspiratiebronnen Mustafa Kemal, te zien op de afbeelding 22 hiernaast, wordt in de winter van 1881-1882 geboren in Thessaloniki, gelegen in het huidige Griekenland.

Tijdens zijn jeugd wordt het Ottomaanse rijk geregeerd door Abdülhamit II, wiens beleid gekenmerkt wordt door conservatisme en panische angst. Hij vreesde dat hij, net als de vorige twee sultans, zou worden afgezet.

Om zowel het leger als zijn politieke tegenstanders in de gaten te houden had Abdülhamit een gigantisch telegraafnetwerk om van spionnen uit het gehele rijk informatie te ontvangen. Dit was een van de weinige concessies aan de moderne tijd die de sultan toestond in het Ottomaanse rijk. Hij verbood bijvoorbeeld het gebruik van elektrisch licht.

Sultan Abdülhamit II voerde een antiwesters beleid. Om afhankelijkheid van het Westen te voorkomen loste Abdülhamit de schulden, die door zijn voorgangers waren gemaakt, bij westerse landen af.

Abdülhamit stelde de islam in als officiële godsdienst en benadrukte de functie van het Ottomaanse rijk als een islamitisch kalifaat. De sultan gebruikte het kalifaat om de gehele moslimwereld te verenigen tegen het westerse imperialisme. Abdülhamit II zou later in het Westen bekend komen te

22

Bron: https://nl.wikipedia.org/wiki/Mustafa_Kemal_Atat%C3%BCrk#/media/File:Ataturk_in_1923.jpg (1912-2016)

13

staan als de ‘Rode Sultan’ door de misdaden die zijn regime beging tegen minderheden (waaronder de Armeniërs) en politieke tegenstanders.23 Hij werd in 1909 opgevolgd door zijn broer Mehmet V.

Mustafa Kemal zette zich tijdens zijn studie aan de militaire academies van Manastir en Istanbul af tegen het beleid van de sultan en organiseerde met medestudenten discussies over politiek en bestuur.

Hij las de werken van de schrijver Namik Kemal, verdiepte zich in de filosofen van de Verlichting en las Franse kranten wanneer hij ze kon bemachtigen. Deze Westerse literatuur en zijn afkeer van conservatieve bewind van sultan Abülhamit hebben voor een groot deel zijn politieke visie bepaald.

Politieke loopbaan Na de val van het Ottomaanse rijk aan het einde van de eerste wereldoorlog werd het rijk bezet door de geallieerden. Hieropvolgend nam Mustafa Kemal ontslag bij het leger en begon met steun van enkele hoge Ottomaanse officieren in 1919 de 'Turkse Onafhankelijkheidsoorlog' tegen zowel sultan Mehmet V als de geallieerde bezetters. Deze strijd werd door de Turkse rebellen gewonnen en dit leidde in 1922 tot de val van het Ottomaanse sultanaat. Een jaar later werd de Turkse Republiek uitgeroepen waarvan Atatürk de eerste president werd.

Ideologie en beleid Zijn ideologie, het Kemalisme genaamd, berust op zeven grondslagen:24 

Republicanisme: Atatürk liet de republiek als staatsvorm opnemen in de grondwet.



Laïcisme/secularisme: Atatürk stelde tijdens zijn bewind een strenge scheiding tussen kerk en staat in. De staat kreeg de volledige controle over religieuze instellingen. De fez, een hoofddeksel wat als symbool van het Ottomaanse kalifaat gold, schafte hij af. Ook streed hij voor de emancipatie van de vrouw en verbood hij de destijds gebruikelijke Koranscholen.



Populisme: Atatürk streed voor een democratische samenleving waar het belang van het volk voorop stond. Hij verbood politieke stromingen als het socialisme en communisme.



Etatisme: De staat moest volgens Atatürk de sturende factor zijn in de maatschappij. Hij zette zich af tegen het liberalisme en met name de manier waarop het beleid van een liberale staat bepaald wordt door persoonlijke en commerciele belangen in plaats van het landsbelang.



Revolutie: Turkije moest een progressieve staat worden. Atatürk vond het erg belangrijk dat de Turkse Republiek meeging in de modernisering. De staat moest voortdurend blijven innoveren en veranderingen blijven doorvoeren. Atatürk hield zich bezig met de educatie van

23

http://www.newworldencyclopedia.org/entry/Abdul_Hamid_II (12-10-16)

24

http://www.turkije-instituut.nl/detail/posts/8773 (13-10-16)

14

het volk en propagandeerde kennis en wetenschap: “Die zullen we in de hoofden proppen van ieder individu”.25 

Nationalisme: Het benadrukken van de Turkse nationaliteit en de ‘ondeelbare natie' Turkije was voor Atatürk erg belangrijk. Hij streefde naar nationale trots en hij schreef meerdere chauvinistische boeken om dit te bevorderen.

Atatürk in het moderne Turkije Aan grondlegger van de Turkse Republiek wordt nog altijd iedere morgen trouw gezworen door Turkse scholieren en zijn portret is bij een bezoek aan het land overal te zien. Hoewel Turkije bezig is de censuur aan te pakken is het nog altijd strafbaar om ‘de nagedachtenis van Atatürk te bezoedelen’ (wet 5816).26 Atatürk wordt door zowel Turkse voor- als tegenstanders van toetreding tot de Europese Unie aangehaald. Voorstanders claimen dat Atatürk vanwege zijn streven voor toenadering tot het Westen vast voor toetreding was geweest. De tegenstanders daarentegen wijzen op Atatürk’s chauvinistische karakter en zeggen dat hij het overdragen van de soevereiniteit aan Brussel nooit zou accepteren.

Deze verschillende invalshoeken onderstrepen de flexibiliteit en tegenstrijdigheid van Atatürk’s ideologie. Zelf zei hij hierover het volgende: “Ik laat geen preek na, geen dogma, en mijn erfenis is ook geen gebod dat is bevroren in de tijd of in steen is gehouwen”.27 Hiermee benadrukt Atatürk dat zijn erfenis niet voor eeuwig vastligt: zijn ideologie zal verouderen en is op verschillende manieren uit te leggen. Bovenal hamerde Atatürk op het gebruik van het ‘gezonde verstand’ en het meegaan met de ontwikkelingen van de moderne tijd. Toch zorgt dit ervoor dat zijn standpunten gemakkelijk te gebruiken en te misbruiken zijn voor persoonlijke doeleinden en dit gebeurt in Turkije dan ook veelvuldig.

25

https://www.historischnieuwsblad.nl/nl/artikel/6577/ataturk-de-vader-der-turken.html (12-10-16)

26

http://www.thenational.ae/news/world/some-turks-ready-to-abolish-law-that-protects-memory-of-ataturk (1210-16)

27

https://www.historischnieuwsblad.nl/nl/artikel/6577/ataturk-de-vader-der-turken.html (13-10-2016)

15

H2: Stimulansen voor en tegen de toetreding van Turkije 2.1

Positieve stimulansen

2.1.1 Religie in Turkije Turkije wordt vaak gekarakteriseerd als een islamitische land.28 Dit zou tot problemen kunnen leiden bij een eventuele toetreding tot het seculiere - maar vooral op Christelijke normen en waarden gestoelde - Europa. Men kan de verschillen in godsdienst echter ook zien als een stimulans voor de toetreding. Turkije heeft belang bij een toetreding omdat het voor zowel seculieren als islamieten een manier is om de godsdienstvrijheid te waarborgen. Voor de seculieren zou toetreding de angst op een eventuele moslimstaat met de sharia weg kunnen nemen. De meeste islamieten in Turkije zitten helemaal niet te wachten op de sharia en ook zij hebben baat bij toetreding tot de EU. Toetreding zou ervoor zorgen dat de staat minder invloed krijgt op de invulling van de islam waardoor burgers meer rechten krijgen als het gaat om de uitoefening van hun geloof.

Religieuze geschiedenis met Europese invloeden De islamitische wortels van de Turkse samenleving reiken terug tot in het oude Ottomaanse rijk (1299-1922). Het Ottomaanse rijk werd officieel gezien als een islamitische staat. Echter was er gedurende deze periode al een feitelijke scheiding tussen kerk en staat. Gedurende de 19 e eeuw werd deze scheiding door de opkomende modernisering nog verder bewerkstelligd. Zo werd religie langzaam ondergeschikt aan de staat. In eerste instantie werd een kleine stap gezet met het decentraliseren van de macht na het hervormen van Ottomaanse staatsinstellingen. Het invoeren van, aan Europa ontleende, wetboeken in het midden van de 19e eeuw bracht echter meer teweeg.

De macht van de heilige begon steeds meer af te brokkelen. Eind 19e eeuw werd het Ottomaanse rijk door niet-islamitische en liberale groeperingen omgevormd tot een echte natiestaat met grotere betrokkenheid van het volk. Deze staat met een nationalistische en democratische inslag verving het op traditie en geloof gebaseerde koningschap. Na de verloren oorlogen tegen Rusland (1877-1878) werd het idee van de seculiere staat echter minder goed ontvangen omdat men het verlies van de oorlogen wijdde aan de seculiere ideologie. De staat ging daarom de islam gebruiken als maatschappelijk bindmiddel met als doel het vertrouwen van het volk terug te winnen. Er was veel gemoeid met de uitvoering van de islam. Van staatswege werd besloten dat de islam in Turkije uniform en controleerbaar moest worden. Nog altijd bepaalt de Turkse staat voor een groot gedeelte de inhoud van de islam in het land.

28

Bron: http://turkije.nlambassade.org/you-and-country/interesse-in-turkije/bevolking-en-religie.html (2-122016)

16

Gedurende het begin van de 20e eeuw werd onder leiding van de Jonge Turken de greep van de staat op de islam nog meer vergroot. De Jonge Turken, opgeleid en onderwezen naar Europees voorbeeld, plaveiden de weg voor de seculiere republiek die zich na de Kemalistische revolutie in de jaren twintig zou gaan vormen. De Kemalisten richtten onder leiding van Mustafa Kemal de Republiek van Turkije op. Deze was puur gericht op rationalisme en wetenschap. In 1926 werd het laatste stukje islamitische wetgeving vervangen door een aangepaste versie van het Zwitserse wetboek van burgerrecht. Dat het idee van een seculiere samenleving zich diep in de harten van de Turken had genesteld bleek toen vanaf de jaren 70 het leger zichzelf begon te beschouwen als beschermer van het secularisme dat was ingesteld door Mustafa Kemal. Zo heeft het leger met verschillende coups geprobeerd de erfenis van Mustafa Kemal te bewaken. Het leger heeft, met alleen als doel het in ere houden van een seculier Turkije, de Islam ingezet als maatschappelijk bindmiddel zoals dit al eerder gedaan was in de Turkse geschiedenis. Deze staatsislam is vormgegeven naar soennitisch voorbeeld.29

Het huidige Turkije Ondanks sturing tot secularisme door de staat, maakt de Islam nog een groot deel uit van het leven in het huidige Turkije. Zo zijn veel nationale feestdagen gebaseerd op belangrijke islamitische feesten.

Volgens de grondwet, geschreven in 1982, is Turkije een strikt seculier land. Uit onderzoek blijkt echter dat een groot deel van de Turkse bevolking steeds meer de perceptie heeft dat de Islam een grote rol in het politieke leven speelt. 30 Ook stijgt het aantal moslims. De zittende islamitische regeringspartij, de AKP, speelt hierin een grote rol. Alhoewel de islamitische en conservatieve AKP partij in haar eerste termijn (2002-2005) een, voor- en tegenstanders verbazende, relatief seculiere koers voer, sloeg dit na de tweede termijn om in een islamitische koers waarbij de broodnodige hervormingen uitbleven. In het huidige Turkije is het met de religieuze vrijheden van minderheden minder goed gesteld. Zo blijkt het moeilijk voor de christenen en alevieten (in Turkije heeft de islam twee stromingen, ongeveer 80% procent van de moslims in Turkije hangt het soennisme aan terwijl rond 15% het alevitisme aanhangt)31 om hun geloof uit te oefenen.

29

Bron: http://www.turkije-instituut.nl/detail/posts/7226 (2-12-2016)

30

Bron: http://www.culturaldiplomacy.org/academy/content/pdf/participant-papers/2012-04-ankara/TurkishReligious-Identity-and-the-Question-of-European-Union-Membership--J-Paul-Barker.pdf (2-12-2016)

Paul Barker, J. (2012) Turkish Religious Identity and the Question of European Union Membership. Ankara: Institute for Cultural Diplomacy pp 11-15 31

Bron: http://turkije.nlambassade.org/you-and-country/interesse-in-turkije/bevolking-en-religie.html (3-122016)

17

Europese religieuze identiteit Voordat we kunnen bepalen of Turkije past in de Europese Unie moeten we ook een inventarisatie maken van de stand van zaken van religie in Europa. Er bestaat discussie over de vraag wat de Europese identiteit eigenlijk is. Er zijn twee verschillende opvattingen. Volgens de eerste opvatting kunnen de lidstaten van Europa zich op meerdere terreinen met elkaar identificeren en zijn ze dus nauw met elkaar verbonden. Volgens deze theorie is Europa met name een groep van landen met een gemeenschappelijke culturele identiteit en historische achtergrond. De andere versie van de Europese identiteit gaat uit van een Europa dat alleen maar verbonden is door legalistische principes (de rechtsstaat, de democratie, mensenrechten, etc.). Alleen de laatste variant zou eventueel bereikbaar zijn voor de Turken. Echter wordt er door de grove schendingen van mensenrechten en vervolging van de ‘mensen achter de coup’ ook nog niet voldaan aan deze ‘Europese identiteit’.

Een vast te stellen kenmerk van de Europese identiteit is secularisme. De vraag is alleen hoe men dit secularisme definieert alvorens er een vergelijking met Turkije gemaakt kan worden. 32 Binnen de lidstaten van de EU wordt het begrip namelijk anders geformuleerd. Volgens Professor in politiek en religie Elizabeth Shakman Hurd zijn er drie varianten van secularisme binnen de EU. 33 Een van deze varianten is het Laïcisme,34 waarbij de kerk en staat zich niet met elkaar bemoeien en waar uitingen van religieuze overtuigingen in het publieke domein verboden zijn. Naast het Laïcisme staat het zogenaamde Joods-Christelijke secularisme35, waarbij de joods-christelijke traditie wordt beschouwd als de bron en de stichting van de seculiere democratie. De derde variant bestaat uit een combinatie van beide stromingen. Het secularisme beschreven in de Turkse grondwet komt sterk overeen met het Laïcisme.

Hoe denken de Turken en Europeanen over toetreding Uit onderzoek36 blijkt dat de Turken over het algemeen denken dat toetreding zal resulteren in meer wederzijds begrip voor Europese en islamitische waarden. De Europese lidstaten zijn echter sceptisch over eventuele verbreiding van Europees en islamitisch gedachtegoed. Voor veel Europeanen is de

32

Hurd, S (2010)What is Driving the European Debate about Turkey? Insight Turkey 12(1) pp 199

33

Hurd, S (2007) The Politics of Secularism in International Relations. Princeton: Princeton University Press pp 98

34

Bron: https://nl.wikipedia.org/wiki/La%C3%AFcisme (4-12-16)

35

Bron: http://www.e-ir.info/2008/11/18/politics-of-secularism-and-ir/ (4-12-16)

36

Paul Barker, J.(2012) Turkish Religious Identity and the Question of European Union Membership. Ankara: Institute for Cultural Diplomacy pp 20-22

18

toetreding van een islamitisch land tot de EU een angstig toekomstbeeld.

37

Zij vrezen vooral

aantasting van de Europese normen, waarden en cultuur.

Conclusie In het huidige Turkije is de maatschappelijke regulering van godsdienst vergelijkbaar met Europese landen. Het secularisme dat in de Turkse grondwet is verankert komt overeen met vormen van het secularisme in Europa. Alleen de greep van de staat op de Islam om dit seculiere karakter te bewerkstelligen komt niet overeen met enig Europees land. Dit laatste is niet alleen iets van het heden, maar een historische trend. De kans dat de strenge regulatie van religie in Turkije enig moment zal veranderen achten wij zeer klein.38

Als men wil kijken of Europa past bij Turkije moet men eerst uitmaken wat nou de Europese identiteit is. Wat betreft culturele en historische achtergrond komt Turkije simpelweg niet overeen met Europa.

Alleen als er wordt gekeken naar de legalistische principes die de lidstaten delen zoals de rechtstaat, degelijke mensenrechten en democratie zou Turkije aanspraak kunnen maken op een Europese identiteit. Hiervoor moet er nog wel veel veranderen in het land. Met de huidige koers van de Turkse regering onder leiding van Erdogan is de kans klein dat Turkije hier binnen afzienbare tijd aanspraak op kan maken.

De vraag of Europa en Turkije religieus gezien bij elkaar passen heeft weinig te maken met de verschillen tussen het christendom en de islam maar meer met de rol van de godsdiensten in de samenleving en de houding van de politiek tegenover religie. Toetreding tot de Europese Unie zou meer zekerheid geven voor religieuze minderheden en seculiere Turken behoeden voor een shariastaat.

Daarnaast bleek uit onderzoek dat Europeanen denken dat toetreding niet voor extra begrip voor

37

Bron: Hurd, S (2010)What is Driving the European Debate about Turkey? Insight Turkey 12(1) pp 199

(2-12-2016) 38

Bron: Paul Barker, J.(2012) Turkish Religious Identity and the Question of European Union Membership.

Ankara: Institute for Cultural Diplomacy pp 16

19

islamitische waarden of extra verbreding van Europees gedachtegoed zal zorgen. De Turken zijn wat deze kwestie betreft wat optimistischer.

20

2.1.2 Economische groei

Als fundament van ons onderzoek naar de economische effecten van Turkse toetreding hebben wij twee rapporten geraadpleegd. De economische effecten van het toegang krijgen tot de interne markt, hervormingen van de Turkse instituties en vrij verkeer van goederen onder het Schengenverdrag zijn gebaseerd op cijfers uit een rapport van het CPB. 39 De effecten van toetreding op buitenlandse investeringen en de effecten van eventuele EU belastingen en subsidies komen uit een rapport van Standard & Poor’s.40

Toegang tot de interne markt Als Turkije bij toetreding toegang zou krijgen tot de interne markt van de EU zou dit volgens het CPB positief uitpakken voor de Turken. Het eigen vermogen ( een goede graadmeter voor welvaart) zou stijgen, net als het bruto binnenlands product (BBP afgekort) dat op de lange termijn licht zou toenemen. Ook zouden de zogenaamde ‘EU-15’ landen41, al de landen die op 1 januari 1995 in de EU zaten, en de Centrale- en Oost-Europese landen profiteren van Turkse toetreding, al is dit maar marginaal. De textiel- en kledingindustrie in Turkije zou procentueel gezien het meest profiteren van toegang tot de interne markt en groeien met 18%. Daarnaast zou de Turkse kledingindustrie volgens de raming van het CPB met 15% groeien. Deze groei in Turkije zou echter ten koste gaan van gelijksoortige industrie in Centraal- en Oost-Europese landen.42

Aanpak corruptie Het hervormen van de nationale instituties om corruptie aan te pakken brengt in potentie echter veel meer economische groei teweeg. Als er stevig hervormd zou worden, na de toetreding, zou Turkije stijgen op de zogenaamde 'International Corruption Perceptions Index', een index die landen rangschikt naar corruptie-niveau. 43 Dit zou volgens het CPB een stijging van 52 plaatsen kunnen betekenen. Daarmee zou de welvaart met 22.5 miljard euro groeien terwijl het BBP met 5,6% zou

39

Capel, CH. Lejour, A.M. Mooij, R.A. de. (2004) Assessing the economic implications of Turkish accession to the EU. Den Haag:CPB Hughes, K. (2004) Friends of Europa.New York: Standard & Poor’s

40 41

https://www.cbs.nl/nl-nl/onze-diensten/methoden/begrippen?tab=e#id=europese-unie-15-landen--eu-15-- (1410-16)

42

Capel, CH. Lejour, A.M. Mooij, R.A. de. (2004) Assessing the economic implications of Turkish accession to the EU. Den Haag:CPB Pp 49

43

Des te hoger een land op de Index komt, des te minder corruptie er is.

21

stijgen. Deze raming was echter volgens de index 44 van 2003. Er zijn onder president Erdogan sindsdien meerdere hervormingen doorgevoerd. 45 Hierdoor is Turkije al met 11 plekken gestegen naar plek 66. Het bedrag dat wordt verkregen met hervormingen na de toetreding valt dus waarschijnlijk anders uit. Volgens een voortgangsrapport46 van de EU over Turkije in 2014 is er nog steeds ruimte voor verbetering als het aankomt op het hervormen van de nationale instituties en het staat hoe dan ook vast dat het inperken van corruptie voor economische groei zal zorgen.

Door het vrije verkeer van goederen en personen zouden volgens het CPB 2.7 miljoen Turken naar Europese landen emigreren. Hierdoor zou het BBP van de Turken licht dalen. Het BBP van de EU-15 landen zou licht stijgen. De grootte van de stijging hangt echter wel af van de opleidingsniveau van de Turkse migranten.

Europese subsidies Turkije zou (volgens ramingen van Standard & Poor's in 2004) 47 bij toetreding ongeveer 15 miljard euro per jaar ontvangen aan subsidies en het zou zelf tussen de drie en vijf miljard euro per jaar moeten betalen aan belastingen. Het BBP van de Turken is gigantisch gestegen sinds 2003.

Desondanks zou het BBP van de Turken, mits het land toetreedt, nog steeds een van de laagste48,49 van de hele Unie zijn (alleen het BBP van Bulgarije en Roemenië is lager). Een doel van de EU is het nivelleren van de welvaartsverschillen tussen de verschillende lidstaten.50 Er mag dus vanuit worden gegaan dat Turkije de EU door subsidies geld gaat kosten. Bij toetreding zou ook het aantal 'directe buitenlandse investeringen' toenemen. Sinds 2004 is dit aantal al ontzettend toegenomen.51 De meeste investeringen komen uit Europa. Het aantal investeringen zou alsnog licht omhoog gaan door toetreding. Dit zou vooral komen door de stabiliteit die toetreding met zich meebrengt.

Machtsblok Sinds de tweede termijn van de AKP (2007-2011) is Turkije, wat betreft handel, een koers gaan varen die minder op de EU en meer op de rest van de wereld gericht is. Het economisch zwaartepunt is verschoven van het westen ( de EU) naar het oosten (Azië en het Midden-Oosten), hierdoor neemt de

44

http://www.transparency.org/cpi2015#results-table (14-10-16)

45

https://www.europa-nu.nl/id/vhbtd3uv6urb/politieke_hervormingen_in_turkije (14-10-16)

46

European Commission. (2014) Turkey 2014 progress report. Brussel:SWD pp 20-25

47

Hughes, K. (2004) Friends of Europa.New York: Standard & Poor’s pp i-iii

48

http://data.worldbank.org/indicator/NY.GDP.PCAP.CD?end=2015&start=2015&view=map (15-10-16)

49

http://statisticstimes.com/economy/european-countries-by-gdp-per-capita.php (15-10-16)

50

https://www.europa-nu.nl/id/vjasedzq2zym/subsidies_van_de_europese_unie_2014_2020#p.financiering (1510-16)

51

http://www.mfa.gov.tr/relations-between-turkey-and-the-european-union.en.mfa (15-10-16)

22

handel met de EU af. Volgens politicoloog Ahmet Erdoğan spelen twee factoren hierin een rol.

Allereerst komt dit door de verschuiving van het politiek-economisch zwaartepunt van het Westen naar het Oosten, waar ook Turkije in wordt meegenomen. Zo is het handelsvolume 52 met bijvoorbeeld Iran, Rusland, Japan, Zuid-Korea en India sterk toegenomen. De tweede factor die bijdraagt aan de verminderde handel met de EU is het nieuwe Turkse buitenlandbeleid. Dit is gericht op het diversifiëren van de economische betrekkingen, oftewel het bevorderen van economische banden met niet-westerse landen. Middels dit beleid ontwikkelt Turkije culturele, economische en politieke banden met verschillende machtsblokken, de Oosterse machtsblokken53 nemen op die manier de plaats in van de EU. Dit is bijvoorbeeld te merken aan het aantal buitenlandse investeringen en uitwisselingen van technologie tussen de EU en Turkije dat nu verschuift naar Oosterse landen. Het lijkt dat Turkije dus zelf een regionale grootmacht wil worden, waardoor het een aantrekkelijke partner voor andere mogendheden wordt. De VS lijkt al op iets dergelijks te anticiperen en probeert de banden met Turkije aan te halen en zodoende eventuele concurrentie met andere grootmachten waaronder China en Rusland te elimineren. Toetreding zou er voor kunnen zorgen dat Europa de belangrijkste handelspartner van Turkije blijft, iets waar de EU veel belang bij heeft.

Toetreding tot de Economische en Monetaire Unie De Economische en Monetaire Unie is het samenwerkingsverband tussen de lidstaten van de EU dat beslist over het economische beleid. Als Turkije zou toetreden tot de Economische en Monetaire Unie (EMU afgekort), zou dit volgens Eric Faucompret en Jozef Konings zorgen voor verbeterde prijsstabiliteit.

54

Echter zou toetreding ook zorgen voor verhoogde schommelingen in de

conjunctuurcyclus.55 Dit zou komen doordat de conjunctuurcyclus van de EU niet gelijk loopt met die van Turkije. Hoe kleiner het verschil qua conjunctuurcycli, des te minder de kans op asymmetrische

52

Het handelsvolume is de omvang van de handel, ofwel het aantal goederen en diensten die zijn verhandeld in een bepaalde markt binnen een tijdsperiode. Het gaat hierbij om de optelsom van de totale import plus export.

Bron: https://www.europa-nu.nl/id/vjjwl9otm3dw/handelsvolume (20-10-2016) 53

Volgens Ahmet Erdoğan zijn dit: "de Balkan, de Kaukasus, Centraal-Azië, Rusland, het Midden-Oosten, ZuidAzië, het Verre Oosten , het Middellandse Zeegebied en Noord-Afrika."

54

Faucompret, E. Konings, J (2008) Turkish Accession to the EU: Satisfying the Copenhagen Criteria . België: Routledge pp 94-95

55

De periode tussen een conjunctuurgolfbeweging. Dit is de tijd tussen het minimum en maximum van een conjunctuurgolfbeweging. Een conjunctuurgolfbeweging is een weergave van het nationaal inkomen die in een grafiek een golf vormt. Kortom hoe lang duurt het voordat een economie van een minimum naar een maximum ,betreffende nationaal inkomen, groeit.

Bron: http://www.economischwoordenboek.nl/woordenboekEcocon.html#1642 (20-10-2016)

23

schokken56 in Turkije en in de Eurozone. Omdat de conjunctuurcyclus van Europa niet of nauwelijks verbonden is met Turkije is het hoogst onwaarschijnlijk dat Turkije zou profiteren van EMU lidmaatschap. Dat is de reden waarom de door ons geraadpleegde rapporten hier niet vanuit gaan.

Conclusie Concluderend is toetreding tot de Europese Unie dus vooral goed voor Turkije zelf. De hervormingen die horen bij EU lidmaatschap zouden het grootste aandeel hebben in economische groei. Turkije is op het moment de 16e grootste economie57 ter wereld en heeft van de EU landen de meeste potentie om nog meer te groeien doordat de bevolking erg jong is.

Toetreding tot de interne markt van de EU zal niet alleen goed zijn voor Turkije maar ook voor de EU. De Europese export naar Turkije zal flink stijgen. Ook zal de textiel- en kledingindustrie in Turkije floreren onder toegang tot de interne markt. Omdat Turkije echter nog wel een - in vergelijking tot andere EU-15 landen - zeer laag BBP heeft zal het meer geld via subsidies krijgen dan betalen aan belasting. Toetreding zou er ook voor kunnen zorgen dat de EU, ondanks een verschuivend cultureelsociaal zwaartepunt, de belangrijkste handelspartner van Turkije blijft. Dit is misschien nog wel belangrijker dan het feit dat Europa door Turkije ook een sterkere speler op het wereldtoneel zou worden. Al met al zou toetreding op economisch gebied voor zowel Turkije als de Europese Unie een stap voorwaarts zijn.

56

Een verandering in micro omstandigheden die verschillende delen van een land of landen van een regio op een andere manier beĂŻnvloed.

Bron: http://www.investorwords.com/15179/asymmetric_shock.html (20-10-2016) 57

Bron: http://kvknederlandturkije.nl/10-redenen-om-te-investeren-in-turkije/ (19-12-2016)

24

2.1.3 Het vluchtelingenplan met Turkije

De situatie rond de vluchtelingencrisis In de zomer van 2015 ervoer Europa het grootste aantal vluchtelingen sinds de Tweede Wereldoorlog.

De helft van deze vluchtelingen kwam uit Syrië.58 De bron van al de Syrische vluchtelingen ligt bij een bloedige burgeroorlog in het land tussen de Islamitische staat, rebellengroepen en regeringstroepen. Naar aanleiding van het geweld vluchtten miljoenen Syriërs naar naburige landen.

Echter waren de omstandigheden in de kampen in Irak, Libanon en Turkije waar de Syriërs verbleven zo slecht en was de hoop op vrede in eigen land zo klein dat sommige Syriërs besloten door te reizen naar Europa. Het grootste gedeelte van de overige vluchtelingen bestond uit Eritreeërs en Afghanen. In Afghanistan woedt namelijk al tientallen jaren een oorlog tussen de fundamentalistisch-islamitische Taliban-beweging en de door het Westen gesteunde regering van Afghanistan. In Eritrea is een dictator aan de macht die jonge mannelijke onderdanen verplicht tot diensttijd voor onbepaalde tijd, wat betekent dat ze in de praktijk een slavenbestaan leven. Tegenstanders van het regime in Eritrea worden opgesloten en soms gemarteld.

Vluchtelingen trokken, zodra ze waren aangekomen in een van de grenslidstaten (Bulgarije, Italië, en Griekenland), naar de landen waar ze het makkelijkste asiel konden krijgen. Landen met een ruimhartig asielbeleid, zoals Duitsland en Zweden, waren dus vooral in trek. De grenslidstaten werden, ook vanwege slechte opvang, als doorvoerlanden gebruikt. De EU reageerde traag op het vluchtelingenprobleem. Dit kwam omdat in 2014 de EU de vluchtelingen niet als een Europees probleem zag maar als problemen van de individuele lidstaten. Pas in april 2015 kreeg het vluchtelingprobleem enige aandacht van de Unie toen een boot met honderden mensen omsloeg en 800 vluchtelingen omkwamen. Hierop werd eind april 2015 een migratietop belegd, echte urgentie ontbrak echter. Ook op voorstellen van de Europese Commissie in mei werd amper gereageerd. Dit kwam doordat de Griekse crisis toen nog veel energie en aandacht eiste. Dit veranderde toen de omvang van het vluchtelingenprobleem toenam en ook de andere Europese landen er mee te maken kregen.59

58

Heck, W. Leijendekker, M. (14-9-15) NRC Handelsblad. Dit is wat je moet weten om de vluchtelingencrisis te begrijpen

59

https://www.europa-nu.nl/id/vhcmelu5xgfm/europese_aanpak_migrantenstromen (21-10-16)

25

Plannen voor herverdeling Op een Europese top in september 2015 werd een plan door de Unie gemaakt om de vluchtelingen te herverdelen. Er werden zogenaamde hotspots opgericht in de landen waar de meeste vluchtelingen de EU binnenkomen. Deze opvangcentra moeten de vluchtelingen registreren die in aanmerking komen voor asiel. Vervolgens worden deze vluchtelingen middels een zogenaamde ‘verdeelsleutel’ 60 verspreid over Europa. Van de over te plaatsen vluchtelingen komt het leeuwendeel uit Griekenland en Hongarije, de rest komt uit Italië. De opname van deze vluchtelingen is voor de lidstaten verplicht.61

De verdeling verloopt echter niet bepaald voorspoedig. Vier maanden na de top waren er nog maar 272 van de 160.000 te verdelen vluchtelingen verdeeld.62 Dit had verschillende redenen. Allereerst meldden veel vluchtelingen zich niet aan bij een hotspot, uit angst naar een land met een minder soepel asielbeleid gestuurd te worden. Daarnaast speelde het tekort aan hotspots - na vier maanden waren er nog maar 4 waar er 11 hadden moeten zijn - een grote rol. Ook zou er ter compensatie 2,8 miljard euro gaan naar de landen met opvangcentra. Na 4 maanden hadden de desbetreffende landen echter slechts 560 miljoen euro gekregen. Bovendien zouden er 775 grenswachten vanuit de lidstaten naar frontex, het Europese agentschap voor bewaking van de buitengrenzen, worden gestuurd. Het agentschap heeft echter nog geen 500 grenswachten gekregen. Deze problemen komen deels door het feit dat de regeringsleiders, nadat ze afspraken hebben gemaakt op de Europese migratietoppen, terugkrabbelen onder druk van de eigen regering en kiezers.

De deal met Turkije Omdat de EU het vluchtelingenprobleem niet zelf kreeg opgelost sloot het tijdens een migratietop op 7 maart 2016 een deal met Turkije. Er was overeengekomen op de volgende punten: 

Vanaf 20 maart 2016 worden alle vluchtelingen die geen asiel krijgen teruggestuurd naar Turkije;



Ook wordt voor elke Syriër die vanaf de Griekse eilanden naar Turkije wordt gestuurd, er een, in een Turkije geregistreerde, Syrische vluchteling direct naar een Europees land gestuurd;



Turkije probeert met alle noodzakelijke maatregelen nieuwe land- of zeeroutes voor illegale immigratie vanaf Turkije naar Europa te dichten;

60

Zeeuw, H De. De NRC. (3-9-2015) EU bereikt akkoord over verdeling vluchtelingen ondanks tegenstem.

61

Peeperkorn, M. De Volkskrant (23-9-2015) EU-lidstaten slikken asielquota uit Brussel.

62

http://nos.nl/nieuwsuur/artikel/2080494-europa-komt-afspraken-over-vluchtelingen-niet-na.html (21-10-16)

26



Turkije krijgt verregaande visumliberalisatie. Dit betekent dat Turkse staatsburgers in de toekomst naar de EU kunnen gaan reizen. Hiervoor moet Turkije wel aan de nodige eisen voldoen. Het vrij reizen moet ‘uiterlijk’ eind juni 2016 mogelijk zijn;63



Turkije en de EU gaan samenwerken om de humanitaire situatie in Syrië te verbeteren om zo een gebied te creëren waar de Syrische burgers veilig leven kunnen;



De toetredingsonderhandelingen met Turkije worden opnieuw geopend en versneld;



Turkije krijgt drie miljard euro voor de opvang van vluchtelingen, dit geld gaat naar vluchtelingenorganisaties. Wanneer dit geld ten volle is benut wordt er in de tijdsspanne van twee jaar ( 2018 ) drie miljard extra voor opvang vrijgemaakt;

De deal in de praktijk Vier maanden na het akkoord met Turkije zijn zowel de EU als Turkije deze afspraken echter niet nagekomen. Tot half juli 2016 waren er nog maar 468 migranten teruggestuurd naar Turkije. Dit aantal is zo klein omdat er juridische onduidelijkheid is over de vraag of Turkije na de coup op 15 juni een ‘veilig land’ is. Veel vluchtelingen die toch worden uitgezet naar Turkije beginnen een rechtszaak in Griekenland en deze zaken worden vaak gewonnen. Ook zouden er 25.000 vluchtelingen uit Turkije worden gehuisvest in Europa, dit waren er uiteindelijk maar 8.268. 64 Nadat enkele Balkanlanden hun grenzen volledig sloten voor vluchtelingen werd het voor hen moeilijker om Europa in te komen. 65 Dit leidde ertoe dat minder vluchtelingen de tocht waagden en de druk op de EU-lidstaten afnam. Doordat de lidstaten minder last hadden van het vluchtelingenprobleem kreeg de zaak ook minder prioriteit, wat het herverdelingsproces bemoeilijkte.

Omdat de Turkse immigratiedienst de vluchtelingen, die worden doorgestuurd, selecteert is er onenigheid met de ontvangende EU-landen. De Turken zouden bang zijn om met slecht opgeleide Syriërs achter te blijven en proberen daarom het vertrek van hoogopgeleide mensen tegen te houden.

Ook is er nog niet voldaan aan de beloofde visumliberalisatie. Turkije moet daarvoor namelijk aan 72 criteria voldoen, hierbij is de Turkse antiterreurwetgeving het grootse ‘struikelblok’. Deze zou namelijk gebruikt kunnen worden om critici het zwijgen op te leggen. Dit zal na een golf van terroristische aanslagen en de recente couppoging hoogstwaarschijnlijk niet snel veranderen.

Daarnaast mag Turkije de Syriërs er, volgens het akkoord, niet van belemmeren Turkije in te vluchten.

63

http://www.nu.nl/bootvluchtelingen/4232770/staat-in-vluchtelingen-akkoord-eu-sloot-met-turkije.html (21-1016)

64

Heck, W. (28-7-2016) Erdogan: ‘EU komt deal niet na’. Klopt dat? De NRC.

65

Egmond, J van. (12-3-16) De Balkanroute lijkt nu echt dicht. De Trouw

27

In maart 2015 sloot Turkije echter haar grenzen voor iedere Syrische vluchteling die geen medische hulp nodig had.

Conclusie In wezen maakt Turkije zo erg handig gebruik van de vluchtelingenproblematiek. De EU heeft eerst zelf geprobeerd het vluchtelingenprobleem op te lossen. Dit is echter faliekant mislukt met spanningen in de Unie tot gevolg. De onkunde om het vluchtelingenprobleem zelf op te lossen en het feit dat een groot deel van de vluchtelingen via Turkije naar Europa reist66 maakt onderhandelen met de Turken noodzakelijk. Turkije weet dit net zo goed als de EU en maakt hier handig gebruik van door allereerst toetredingsonderhandelingen weer te openen en zodoende versnelde toetreding af te dwingen. Zo proberen de Turken zonder concessies te doen (op onder andere terreurwetten) te worden toegelaten tot de EU.

Als antwoord op deze pogingen liet Vicevoorzitter van de EU, Frans Timmermans, weten dat de EU zich niet laat chanteren en dat de Turken eerst aan de voorwaarden moeten voldoen voordat toetreding in zicht komt. Zowel de EU als Turkije wacht af tot de nood voor de andere partij dusdanig hoog is dat deze wel met concessies wil komen. Nu de vluchtelingenstroom grotendeels is opgedroogd en Turkije zich steeds meer op andere machtsblokken dan de EU richt is het de vraag of beide partijen willen werken aan een nieuwe samenwerking.

66

Frontex. ( september 2015 ) FRAN Q2. Warschau: Europese Commisie

28

2.1.4 Geografische locatie

Er is internationaal nog al eens discussie geweest over de vraag of Turkije in Europa of in Azië ligt.

Turkije is een ‘transcontinentaal’ land. Dit houdt in dat Turkije in twee continenten ligt. Als er wordt gekeken in welk continent Turkije vooral ligt zou Turkije tot Azië behoren. Turkije ligt namelijk voor 97% in Azië en voor slechts 3% in Europa. Dat dit gegeven uit kan maken voor toetreding werd duidelijk toen Marokko in 1987 een aanvraag deed voor lidmaatschap. Volgens sommige bronnen67,68 werd het land direct afgewezen vanwege het feit dat het land buiten het continent Europa ligt. Andere bronnen zeggen dat niet de geografische locatie maar een gebrek aan democratie en goede mensenrechten de grootste obstakels vormden voor een toetredingsaanvraag.69 Dit geeft aan dat het nog onduidelijk is in hoeverre de locatie van een lidstaat een probleem kan zijn voor de aanvraag voor toelating.

Vermeende voor- en nadelen van de geografische locatie Tegenstanders van een Turkse toetreding zeggen dat het delen van grenzen met Iran, Irak en Syrië een slechte zaak is voor de stabiliteit van de Europese Unie.70 Het hebben van grenzen met deze landen zou echter ook zeker positieve uitwerkingen kunnen hebben. De toetreding van Turkije zou de Westerse invloed in het Midden-Oosten sterk vergroten.71 Hiermee zou Turkije de 4e doelstelling van de Europese Unie72 in het Midden-Oosten kunnen uitdragen en de Westerse waarden verspreiden. Met de verkregen invloed in Centraal-Azië en de Kaukasus zou Europa stabiliteit en democratische waarden kunnen bevorderen in een gebied dat aan politieke instabiliteit onderhevig is na de val van de Sovjet-Unie.

67

https://en.wikipedia.org/wiki/Future_enlargement_of_the_European_Union (15-10-2016)

68

https://en.wikipedia.org/wiki/Morocco%E2%80%93European_Union_relations (15-10-16)

69

http://riadzany.blogspot.nl/2006/10/moroccos-dream-of-eu-membership.html (15-10-16)

70

http://www.spectator.co.uk/2016/03/turkey-is-blackmailing-the-eu/ (15-10-16)

71

Dahlman, C. (2004) Turkey’s Accession to the European Union: The Geopolitics of Enlargement. Eurasian Geography and Economics 45(8), pp. 553-574.

72

4e doelstelling EU: "In haar betrekkingen met de wereld buiten haar grenzen handhaaft en bevordert de Unie haar waarden en belangen. Zij draagt bij tot de vrede, de veiligheid, de duurzame ontwikkeling van de aarde, de solidariteit en het wederzijds respect tussen de volkeren, de vrije en eerlijke handel, de uitbanning van armoede en de bescherming van de mensenrechten, in het bijzonder de rechten van het kind, alsook tot de strikte nakoming en ontwikkeling van het internationaal recht, met inbegrip van de inachtneming van de beginselen van het Handvest van de Verenigde Naties."

Bron: http://www.europa-nu.nl/id/vg8wpxh23yz5/europese_unie_eu?ksel=n3 (20-10-2016)

29

Daarnaast kan Turkije een belangrijke diplomatieke brug vormen tussen de Europese Unie en zowel de moslimstaten in de Perzische golf als de Turkse volkeren in Centraal-Azië. Ook is Turkije een zeer belangrijke verbinding bij het doorvoeren van olie en gas. De landen om Turkije heen zorgen voor zo’n 60% van de brandstofvoorziening van EU.73 Het is belangrijk voor de EU om niet afhankelijk te zijn van één enkele groep landen voor brandstofvoorziening. De EU moet zoveel mogelijk diversifiëren wat betreft de landen waar zij brandstof vandaan haalt zodat zij, als toevoer van brandstof om politieke redenen wordt gestopt, alternatieven heeft en de impact minder groot is.74

De relaties van Turkije met de landen in het Midden-Oosten zijn echter niet altijd even goed. De bilaterale disputen die Turkije heeft met deze landen worden dan ook aangelegenheden van de EU. Een voorbeeld van zo'n conflict is de stroeve relatie met Israël. De relatie tussen de twee landen verslechterde nadat in 2010 negen activisten van de Turkse Internationale Humanitaire Hulporganisatie, op een scheepskonvooi op weg om de toenmalige blokkade van de Gaza door Israël te doorbreken en hulpgoederen af te leveren, werden gedood door Israëlische militairen.75 Ook is er op het water tussen Turkije en Syrië voortdurend strijd om territorium en is Turkije bang dat Iran een fundamentalistische revolutie naar Turkije wil brengen.

Conclusie Al met al zou Turkije in onze optiek geografisch gezien een toegevoegde waarde zijn voor de Europese Unie. Vooral gezien het feit dat de olie- en gasleidingen, die voor een groot gedeelte Europa van energie voorzien, door Turkije heen lopen zou toetreding bijdragen aan de stabiliteit van de aanvoer van brandstof. De grenzen die Turkije deelt zouden echter voor zowel problemen als nieuwe mogelijkheden zorgen. Ook de verbindende diplomatieke rol die Turkije spelen in de relatie tussen Europa en het Midden-Oosten is van grote toegevoegde waarde. Omdat Turkije voor een klein gedeelte in Europa ligt zou de geografische locatie technische gezien ook geen reden hoeven zijn voor uitsluiting van toetreding.

73

Monnet, A. Penas, B. (2004) Turkey and the European Union the implications of a specific enlargement.Brussel: Presidency Conclusions of the Brussels European Council. Pp13-14

74

https://www.europa-nu.nl/id/vh1anh57c4kn/beleid_buurlanden (20-10-2016)

75

https://nl.wikipedia.org/wiki/Onderschepping_van_het_scheepskonvooi_voor_Gaza (20-10-2016)

30

2.2

Negatieve stimulansen

2.2.1 Ontkenning Armeense genocide

Geschiedenis omtrent de genocide Toen op 28 juli in 1914 de Eerste Wereldoorlog uitbrak koos het Ottomaanse Rijk, dat sterk in verval was geraakt, voor de Duitse zijde. In de periode voor de Eerste Wereldoorlog hadden minderheden als Bulgaren, Grieken en Serviërs zich in dat wat later de Balkanoorlogen (1912-1913) zouden gaan heten van het Ottomaanse Rijk vrij gevochten en hun eigen autonome staten gesticht. De Eerste wereldoorlog gaf het Ottomaanse Rijk perspectief om de verloren gebieden in de Balkan weer op te eisen en weer een homogeen rijk te creëren. Daarnaast hadden de Turken nog een andere drijfveer voor een alliantie met de Duitsers: Nadat de Duitsers met behulp van de Turken de vijand zouden hebben verslagen zou het definitief gedaan zijn met de Russische en Britse dreiging in de Balkan.76

Er werd een plan opgesteld om Rusland van binnenuit aan te vallen. Het plan was om de Tartaren en Georgiërs in opstand te laten komen op Russisch grondgebied. Dit werd van zowel de Armeniërs binnen het Ottomaanse rijk als van de Armeniërs op Russische grondgebied verwacht. De Armeniërs, een volk dat voor het jaar 1915 ongeveer dertig procent van de bevolking in Anatolië uitmaakte, hadden al 2000 jaar hun wortels in Anatolië. De Turkse minister van buitenlandse zaken, Talat Pasha, droeg de Armeense leiders van het Turkse gebied, in een congres vlak voor het begin van de oorlog, op om mee te vechten om hun Armeense broeders op Russische grondgebied te bevrijden. Deze medewerking zou, als de oorlog gewonnen zou worden, beloond worden met een eigen autonoom gebied ten oosten van Turkije.77

Hoewel de Armeense leiders het Turkse grondgebied wel wilden verdedigen tegen aanvallen van de Russen weigerden ze Rusland binnen te vallen. De Armeniërs waren namelijk bang dat de Russen hen, als zij de oorlog zouden verliezen, zouden verdrijven uit de Kaukasus. Zo zaten de Armeniërs ingeklemd tussen twee fronten, een keuze voor zowel het Ottomaanse rijk als Rusland zou altijd verkeerd uitpakken omdat in beide landen Armeniërs woonden. De Tasjnakpartij, de grootste Armeense vertegenwoordiging, probeerde tevergeefs Turkse deelname aan de oorlog te stoppen.

Na een nederlaag tegen de Russen op Armeens grondgebied bij de slag om Sarikamis schoven de Turkse leiders, om gezichtsverlies te voorkomen, de schuld in de schoenen van de Armeniërs. Hierop

76

Balci, E. (2007) De kinderen van Attila. Amsterdam: Meulenhoff. Pp 45-55

77

Ungor , U. (2007) Vervolging, Onteigening en Vernietiging. Soesterberg: Aspekt pp 80-100

31

volgend werden Armeense dorpen massaal geplunderd en uitgemoord. Ook werden alle Armeense politiemannen, hoofdcommissarissen en staatsambtenaren ontslagen. In februari en maart 1915 werd de ontwapening van alle Armeense soldaten bevolen. De Armeense soldaten werden te werk gesteld in arbeidsbataljons. Deze bataljons werden ingezet om onder erbarmelijke condities te werken aan wegenbouw. Veel van deze dienstplichtigen bezweken door uitputting, ziekten en mishandeling door hun opzichters. Na de gebeurtenissen in februari en maart en enkele Russische aanvallen op het Armeense gebied waren de Turkse leiders bang dat de Armeniërs zouden deserteren naar Russische zijde. Dit zou de weg plaveien voor een Russische invasie in Anatolië. Deze achterdocht leidde later tot het uitschakelen van de Armeniërs, die door de Turkse top zelfs 'interne vijanden' genoemd werden.

Hierop beval Talat de deportatie van de eerste groepen Armeniërs naar Der el-Zor in de Syrische woestijn. Op 23 mei 1915 gaf Talat Pasha officieel opdracht tot de integrale deportatie van de gehele Armeense bevolking.

Bijna alle volwassen Armeense mannen hadden gehoor gegeven aan de oproep voor militaire dienst en waren door het werk in de bataljons uitgeschakeld. De overgebleven vrouwen, kinderen en ouderen werden op bevel van Pasha naar woestijnachtig gebied in het zuidoosten van Turkije gebracht door Turkse militairen. Meer dan één miljoen Armeniërs begonnen, soms op ossenwagens, soms te voet, aan deze tocht. De route van de tocht werd door de dagelijkse telegrammen van Pasha bepaald. Des te zwaarder de tocht des te beter. Onderweg werden de Armeniërs beroofd, aangevallen en uitgemoord door Koerdische dorpelingen. Ook braken er ziektes uit. De Armeniërs stierven bij duizenden, desondanks bleef Pasha volhouden dat de reis voltooid moest worden. De deportatie ging het hele jaar door. Uiteindelijk waren bijna alle Armeniërs in Anatolië uitgeroeid, in totaal tussen de één en tweeëneenhalf miljoen. Talat Pasha werd een jaar later benoemd tot premier. Hij kon hier echter niet lang van genieten. Nadat het Ottomaanse rijk verslagen was viel het uit elkaar en werd het bezet door de geallieerden. Toen Pasha aftrad als premier in 1918 hield hij een bondgenootschap met Duitsland verantwoordelijk voor Ottomaanse deelname aan de Eerste Wereldoorlog.

Nadat de oorlog was verloren werden de verantwoordelijken door een Ottomaanse krijgsraad berecht.

Desondanks werden deze processen niet afgemaakt omdat, tijdens de Turkse onafhankelijkheidoorlog, de Kemalisten onder leiding van Mustafa Kemal Atatürk de regering ten val brachten. Veel van de aangeklaagden sloten zich vervolgens bij de Kemalisten aan. De Kemalisten, die het leger en een deel van de geheime dienst in handen hadden, dwarsboomden de processen en intimideerden de Armeense overlevenden. De wraakacties van de Armeniërs als reactie op het feit dat de verantwoordelijken ongestraft bleven, werd door de Turkse leiders gretig aangegrepen om de Turkse versie van het verhaal kracht bij te zetten

32

Het standpunt van de Turken over de genocide De Turkse regering noemt het structureel uitmoorden van deze Armeniërs ‘de Armeense Kwestie’. Ze erkennen dat er meer dan één miljoen mensen zijn vermoord en dat dit gebeurd is onder vreselijke omstandigheden. Echter weigeren de Turken deze verschrikkelijke gebeurtenissen als genocide te benoemen omdat de Armeniërs zich in hun optiek tegen de Turkse staat zouden hebben gekeerd bij de gevechten met de Russen en de Turken geen andere keus hadden dan actie te ondernemen.

Dientengevolge spreken de Turken van oorlogsmisdaden. De Turkse regering is samen met Azerbeidzjan78 het enige land dat de genocide ontkent.

Het standpunt van de EU over de genocide Het Europese Parlement heeft zich al viermaaluitgesproken over de kwestie en gezegd dat het wel degelijk volkerenmoord was. 79 , 80 , 81 In 1987 werd de eerste resolutie die de genocide erkende uitgesproken. Iets meer dan een jaar geleden op 15 april 2015 werd er weer een resolutie uitgesproken waarin de Europese Landen en Turkije werden opgeroepen om van een genocide te spreken. Inmiddels zijn er 21 landen 82 ter wereld die de genocide officieel erkennen.

In 2006 was er een stemming in het Europese Parlement over een resolutie waarin stond dat Turkije eerlijk naar zijn verleden moest kijken als het lidmaatschap van de Europese Unie wilde. Deze resolutie werd met een zeer ruime meerderheid aangenomen. Alhoewel dit geen voorwaarde van de Criteria van Kopenhagen is, is het volgens het Europees Parlement wel degelijk noodzakelijk voor een land op weg naar lidmaatschap om eerlijk naar zijn verleden te kijken. Erdogan's reactie hierop was toen dat extra voorwaarden aan de toetreding onacceptabel waren en dat de EU niet ‘halverwege de wedstrijd de regels kan veranderen’.83

Eerlijk kijken naar het verleden Volgens Peter van Ham in 2004, voormalig professor West-Europese Politiek, zal Turkije de volkerenmoord wel moeten erkennen. Duitsland en Kroatië hebben ook maximaal excuses aangeboden

78

https://en.wikipedia.org/wiki/Armenian_Genocide_recognition (12-10-2016)

79

http://www.reuters.com/article/us-turkey-armenia-idUSKBN0N60SH20150415 (12-10-16)

80

http://www.nytimes.com/2015/04/16/world/europe/european-parliament-urges-turkey-to-recognize-armeniangenocide.html?_r=0 (12-10-16)

81

http://www.europarl.europa.eu/news/en/news-room/20150413IPR41671/armenian-genocide-centenary-mepsurge-turkey-and-armenia-to-normalize-relations (12-10-16)

82

http://genocide.am/article/recognition_of_the_armenian_genocide.html (12-10-16)

83

http://www.telegraph.co.uk/news/worldnews/1530056/Turkey-must-face-up-to-past-says-EU.html (12-10-16)

33

voor gebeurtenissen tijdens de Tweede Wereldoorlog. Dit heeft geleid tot nieuwe politieke toenadering en vertrouwen. De Europese Unie is een waardengemeenschap, politiek vertrouwen en solidariteit zijn ‘key’. Zonder politiek vertrouwen en solidariteit heeft de EU geen toekomst. Turkije zou lering moeten trekken uit de voorbeelden van Japan en Duitsland. Doordat Japan de gruweldaden die het in China en Korea heeft begaan nooit heeft erkend zijn de relaties met China en Korea nu erg oppervlakkig. Duitsland heeft dit wel gedaan en is nu erg invloedrijk in de EU.84

Een moeizaam debat In Turkije is de sfeer rond het debat allesbehalve goed.85 Volgens Ugur Ungor, gepromoveerd op het gebied van Politieke Geschiedenis, komt dit omdat de geconstrueerde herinnering aan de kwestie een onderdeel van de groepsidentiteit is. Hierdoor is elke afwijking aan die herinnering, aan zowel Turkse als Armeense zijde, een aanval op de identiteit zelf. Uitspraken van Turkse historici die zich interesseren voor de kwestie worden ontkracht door ze ervan te betichten een twijfelachtige achtergrond te hebben. De mensen die de officiële herinnering van beide landen ook maar het kleinste beetje in twijfel trekken worden ervan beschuldigd met hun ‘suggestieve associaties’ en ‘retorische kunstgrepen’ tegenstanders van de Natie te zijn.86 Vanuit het principe: 'iedereen die niet voor mij is, is tegen mij'. Dit maakt het debat over de kwestie in zowel Turkije als Armenië onmogelijk dan wel erg moeizaam.

Conclusie Er is helaas weinig toekomstperspectief voor eventuele erkenning van de genocide aan Turkse zijde.

Doordat het maatschappelijke debat potdicht zit, is de kans dat Turkije de genocide in de nabije toekomst zal erkennen miniem. Het erkennen van de genocide is echter wel noodzakelijk als Turkije wil toetreden. Turkije zou hierin een voorbeeld moeten nemen aan Duitsland en Kroatië waar het erkennen van gruweldaden in het verleden heeft geleid tot nieuwe politieke toenadering en vertrouwen.

84

Ham, P van. (15-4-04) Turkije moet schuld aan de Armeense genocide erkennen. NRC Handelsblad

85

Ungor , U. (2007) Vervolging, Onteigening en Vernietiging . Soesterberg: Aspekt pp 102-104

86

Ungor bedoelt hiermee dat iedereen die een andere mening heeft over de kwestie, ervan wordt beticht een tegenstander van Turkije te zijn. Dissidenten worden ervan beschuldigd verwarring te zaaien en door middel van suggestief woordgebruik een genocide te impliceren.

34

2.2.2 Onenigheid over Cyprus

Geschiedenis van het conflict Cyprus is sinds 1925 gekoloniseerd geweest door Groot-Brittannië. Er leefde in die tijd een grote groep Grieken en een kleine groep Turken. De Britten wilden halverwege de 20 e eeuw, vanwege aanhoudende conflicten tussen de lokale bevolking en Groot-Brittannië, Cyprus meer autonomie geven en zodoende werd op 29 februari 1959 het verdrag87 van Zurich ingesteld. Er werd zonder de aanwezigheid van Turkije en/of Griekenland onderhandeld tussen Engeland en de Turkse- en GriekseCyprioten. De verschillende partijen waren in het verdrag op de volgende voorwaarden overeengekomen: 

Cyprus werd een onafhankelijke staat;



Zowel ‘taksim’, het streven naar afscheiding van het eiland Cyprus in een Turks deel, als ‘enosis’, het streven naar afscheiding van het eiland Cyprus in een Grieks deel, werden verboden;



Er werden zowel Griekse als Turkse militairen gestationeerd op het eiland. Beide legers stonden onder bevel van de ministers van buitenlandse zaken van Griekenland, Turkije en Cyprus;



De president van Cyprus werd een Griekse-Cyprioot, de vicepresident een Turkse-Cyprioot.

De president zou gekozen worden door de Griekse bevolking van het eiland, de vicepresident door het Turkse deel;



Het kabinet moest bestaan uit zeven Griekse-Cyprioten, gekozen door de president, en drie Turkse-Cyprioten, gekozen door de vicepresident;



Voor beslissingen is een absolute meerderheid nodig in het kabinet en zowel de president als de vicepresident heeft het vetorecht;



Het Verenigd Koninkrijk mocht haar militaire basissen op Cyprus behouden;



Turkije, Griekenland en Groot-Brittannië mochten ingrijpen wanneer in hun ogen het verdrag werd geschonden;

Het verdrag88 hield echter geen stand. De Griekse-Cyprioten vonden dat het systeem om de TurkseCyprioten politiek te beschermen een obstakel was voor een efficiënt werkende overheid. Ook vonden

87

https://en.wikipedia.org/wiki/History_of_Cyprus_since_1878 (13-10-16)

88

Lindley, D. Wenzke, C. (2008) Dismantling the Cyprus Conspiracy: The US role in the Cypriot Crises of 1963, 1967, and 1974. Notre Dame: University of Notre Dame pp 12-7, 30-33, 40-43

35

ze dat het verdrag te veel macht gaf aan de Turkse-Cyprioten. De Turkse-Cyprioten waren namelijk in relatie tot hun bevolkingsaantal veel beter vertegenwoordigd in het kabinet. Op 30 november 1963 onthulde de President van Cyprus een voorstel met dertien punten om de grondwet te veranderen. Dit voorstel zou ervoor zorgen dat de Turks-Cypriotische gemeenschap politiek gezien buitenspel werd gezet met als einddoel 'enosis'. Turkije, dat namens de Turkse-Cyprioten sprak, wees meteen het voorstel af, waarna spanningen in het land de pan uit rezen. Om Turks ingrijpen op Cyprus te voorkomen werd in Groot-Brittannië door de drie betrokken staten een overleg gevoerd over de situatie. Hierop werd in eerste instantie een vredesmacht, bestaande uit Britse, Turkse en Griekse soldaten, op het eiland gestationeerd. Later stuurde zelfs de Verenigde Naties een vredesmacht om de rust te bewaren. Ondanks de aanwezigheid van de internationale coalitie bleven er echter spanningen.

Op 1 juni 1964 stelde de president van Cyprus, Makarios, de dienstplicht in met als doel een nationale garde te vormen. Turkije reageerde hierop door voorbereidingen te treffen voor een volledige invasie.

Een internationale crisis kon ternauwernood worden afgewend door Amerikaanse diplomatie en nieuwe gesprekken tussen beide partijen. Enkele jaren later laaide het conflict opnieuw op omdat Griekenland, waar de politieke situatie door een coup in 1967 compleet was veranderd, een agressievere, nationalistische visie op de Cyprus kwestie kreeg. Na een aanval van de Grieken op de Turkse-Cyprioten explodeerde de situatie weer. Turkije maakte zich alweer klaar voor een invasie maar door diplomatieke druk van zowel de Verenigde Naties als de NATO zette het deze uiteindelijk niet door. Turkije eiste het vertrek van Griekse troepen tot het aantal wat vast was gelegd in het verdrag van Zürich. Griekenland ging akkoord en een crisis werd wederom op het randje vermeden.

Van 1968 tot 1973 bleef het rustig in het gebied.

Na een Griekse-Cypriotische coup op de Cyprische regering werd een nieuwe regering gevormd die uit was op 'enosis'. Vrezend voor de veiligheid van hun gemeenschap, vroegen de Turkse-Cyprioten hulp aan Turkije. Turkije wilde hierop een bilaterale troepenmacht naar Cyprus sturen, maar GrootBrittannië stuurde aan op nieuwe gesprekken met de betrokken landen. Daarnaast was de relatie tussen Griekenland en Turkije ernstig verslechterd door conflicten over grondgebied en rechten van olievoorraden.

Volgend op deze al zo moeizame relatie stuurde Turkije een troepenmacht naar het eiland. Turkije viel het eiland aan en nam in het noorden 30% van het eiland in. 89 De Turken dwongen de GriekseCyprioten zich in het zuiden te vestigen en riepen in 1983 de 'Turkse republiek van Noord Cyprus' uit.

Turkije is het enige land dat deze republiek ooit officieel erkend heeft. In de ogen van de Europese

89

https://nl.wikipedia.org/wiki/Turkse_invasie_van_Cyprus (13-10-16)

36

Unie, waar Cyprus sinds 2004 lid van is, is de bezetting van het noordelijke deel onwettig. Alleen het deel onder controle van de Griekse-Cyprioten heeft de Europese regelgeving geĂŻmplementeerd.

Toetreding Cyprus Het feit dat Cyprus, nog altijd een instabiel gebied, kon toetreden tot de EU heeft ermee te maken dat Griekenland weigerde in te stemmen met de toetreding van de acht Oost-Europese landen zolang Cyprus niet tot de Europese unie mocht behoren.90 Omdat Duitsland en Frankrijk Polen en Hongarije er graag bij wilden hebben werden de eisen van de Grieken ingewilligd. Ook hebben de Grieken door middel van sterk lobbywerk de visie van de Europese Commissie aan hun zijde weten te krijgen.

Het erkennen van Cyprus wordt voorwaarde voor toetreding In 2004 heeft Turkije een aanvullend protocol van de associatieovereenkomst met de Europese Unie getekend waarin logischerwijs ook de republiek Cyprus is opgenomen als 'partij waar de overeenkomst wordt toegepast'.91 Turkije verklaarde hierbij echter wel dat dit niet inhield dat ze de Republiek Cyprus officieel zouden erkennen. De EU reageerde hier later op door te zeggen dat het erkennen van alle lidstaten wel degelijk noodzakelijk is om toe te treden. Turkije volhardt echter in zijn standpunt en weigert daarnaast een douaneverdrag met Cyprus te tekenen waardoor schepen en vliegtuigen uit zuid-Cyprus nog altijd Turkije niet in mogen. De Europese Commissie eiste in 2012 officieel van Turkije dat het de republiek Cyprus erkent en dat het een douaneverdrag moet ondertekenen. Turkije wil echter pas over de brug komen als het handelsembargo over het noordelijke deel van het eiland wordt opgeheven.

Toekomstperspectief Na gesprekken onder leiding van VN secretaris-generaal Ban Ki-moon het afgelopen jaar leek hereniging van het eiland dichterbij te zijn gekomen. Echter zitten gesprekken over eventuele verzoening van de eilandhelften helemaal vast na de coup van 15 juli 2016 in Turkije.92 Dit geeft weinig hoop voor een toekomstige hereniging aangezien Ankara eerst haar troepen zal moeten terugtrekken uit het noorden van Cyprus voordat gesprekken over hereniging eventueel kunnen beginnen. Naast het terugtrekken van het leger zullen de Turken de huidige schuld van 17 miljard euro aan het Turks-Cypriotische deel kwijt moeten schelden. Een dergelijke schuld zou namelijk het eiland direct financieel in de kiem smoren. In Turkije zelf is het maatschappelijke debat over de kwestie

90

http://www.ru.nl/over-ons/samenwerking/samenwerking-vo/scholieren/profielwerkstuk-ondersteuningscholieren/overzicht-onderwerpen-profielwerkstuk/onderwerpen-thema/vm/europa/vm/cyprus-europese-unie/

91

http://wetten.overheid.nl/BWBV0005453/2004-05-01 (14-10-2016)

92

http://www.reuters.com/article/us-turkey-security-cyprus-idUSKCN1020X1 (13-12-16)

37

moeilijk. Zo kunnen journalisten die de discussie aan willen gaan over de verdeling van het eiland worden opgesloten door een artikel dat het verbiedt om de Turkse staat te ‘beledigen’.93 De opinie van het Turkse parlement over de kwestie zal waarschijnlijk niet snel een wending nemen.

Conclusie Turkije zal hoe dan ook de republiek Cyprus moeten erkennen om toe te kunnen treden. Naast deze erkenning moet Turkije ook de twee wederhelften van het eiland proberen samen krijgen. Alleen dan heeft Turkije kans het fiat van Griekenland en Cyprus te krijgen bij een stemming over de Turkse toetreding in de EU.94 Hereniging is echter iets wat wij niet snel zien gebeuren. Het feit dat hereniging van het eiland Turkije een flinke smak geld zal kosten en dat het maatschappelijke debat in Turkije over de kwestie vast zit geeft weinig perspectief in de kwestie.

93

https://freedomhouse.org/report/freedom-press/2016/turkey (13-12-2016)

94

Bij de toetreding van een nieuw land tot de EU heeft elk lidstaat vetorecht, één land zou een eventuele toetreding dus al in het water kunnen laten vallen.

38

2.2.3 De Koerdische kwestie Al decennia lang woedt er in het zuidoosten van Turkije een burgeroorlog tussen de Turkse strijdkrachten en de PKK (Koerdische Arbeiderspartij). Dit conflict wordt door vele deskundigen het grootste obstakel voor toetreding tot de Europese Unie genoemd. Turkije kan dan ook niet om het probleem heen: “De weg van Turkije naar Brussel loopt via (de Koerdische hoofdstad) Diyarbakir.” 95 Om erachter te komen waar het probleem vandaan komt en waarom het zo moeilijk op te lossen is moeten we de Koerden als bevolkingsgroep onder de loep nemen.

Verdeeldheid onder de Koerden Waar de Koerden oorspronkelijk vandaan komen is niet duidelijk. Het volk, dat ruim 35 miljoen mensen omvat, is tegenwoordig verspreid over verschillende landen, waarvan Turkije het grootste gedeelte herbergt, zo’n 15 miljoen. Wat de Koerdische kwestie bemoeilijkt is het feit dat de Koerden onderling erg sterk verdeelt zijn. Zo spreken bijvoorbeeld lang niet alle Koerden de officiële Koerdische taal. Velen spreken dialecten als ‘Zaza’, ‘Sorani’ en ‘Gurani’ die zozeer van elkaar verschillen dat Koerden met een ander dialect elkaar vaak helemaal niet kunnen verstaan. Daarnaast strijden de Koerdische organisaties onderling met elkaar. De eerste slachtoffers van de liquidaties van de PKK waren bijvoorbeeld Koerdische ‘feodale’ heren.96

Een ander voorbeeld van de verdeeldheid was het grote aantal PKK-leden dat door strijders van de extremistische Koerdische Hizbollah-beweging omgebracht werd. Hizbollah had namelijk een gigantische antipathie tegen de PKK, omdat deze uitgaat van het marxisme-leninisme en geen politieke boodschap heeft aan de islam.

In het Ottomaanse rijk hadden de Koerden betrekkelijk veel vrijheid, maar sinds de val van het rijk na de Eerste Wereldoorlog worden de Koerden onderdrukt door het bestuur van de Turkse Republiek. De Koerden claimen dat Atatürk hen een autonome staat had beloofd, maar dat hij die afspraak niet nakwam omdat dit de Turkse Republiek teveel grondgebied zou kosten. Het nieuwe bestuur van de republiek weigerde de Koerden als een minderheid te erkennen. In plaats daarvan zetten de Turkse leiders in op assimilatie: Koerden waren gewoon Turken, ze werden gedwongen de Turkse taal te leren en opstanden werden meedogenloos afgestraft.

95

Bouwman. Tussen God en Atatürk?. Blz. 112.

96

Grootgrondbezitters die hun land te leen geven aan leenmannen in ruil voor trouw, militaire bijstand en belasting.

39

De PKK Dit beleid leidde vanzelfsprekend tot verzet en zodoende richtte Abdullah Öcelan in 1978 de PKK op met als ultiem doel de stichting van een onafhankelijke Koerdische staat. De partij is beïnvloed door de ideeën van Marx, Lenin, Stalin, Mao zedong en andere anti-imperialisten. Andere hoofddoelen zijn het aan de kaak stellen van de armoede in het zuidoosten van Turkije en het bestrijden van het eerder genoemde feodale stelsel. Toch is de grootste verdienste van de PKK en met name van Öcelan het activeren van de strijdlust van de Koerden en het herstellen van hun zelfrespect. “De PKK is vooral de beweging die de ideologie en moraal moet uitvinden van een volk waarvan ideologie en moraal volledig zijn ingestort”, aldus Öcelan in 1998.97 Hoewel ze met hun opstanden de regering hebben gedwongen de Koerdische kwestie serieus te nemen, heeft de PKK veel van zijn oude ideologie verloren en niemand weet eigenlijk nog waar de groepering voor strijd. Het terroristische karakter van de PKK heeft langzamerhand de overhand gekregen en een groot deel van de strijders heeft zich toegelegd op drugshandel. Dit zorgt ervoor dat de PKK niet meer gericht is op meer vrijheid voor de Koerden, maar dat ze in plaats daarvan juist baat hebben bij oorlog en instabiliteit in het zuidoosten van Turkije.

Dit cynische feit werd duidelijk toen PKK-strijders in aanloop van een parlementaire beslissing over eventuele hervatting van de strijd van de Turken tegen de PKK in Irak een aanslag pleegden op een Turkse legerbasis. Met deze actie dwongen ze de regering de gevechten voort te zetten.98 Hoewel deze oorlog zorgde voor veel leed onder de Koerdische bevolking had de PKK baat bij een voortdurende strijd tegen het Turkse leger. De gevechten waren goed voor de populariteit van de PKK en ze verstevigden hun machtspositie.

Oplossingen Voor de Koerdische kwestie bestaat geen eenvoudige oplossing. De vrijheden op sociaal-cultureel gebied, die tijdens de toenadering van Turkije tot de Europese Unie aan de Koerden werden verleend bleken bij lange na niet voldoende om het probleem op te lossen. Hoewel de Turkse regering de Koerden het recht op eigen radiostations en het recht om de Koerdische taal te spreken gaven, zullen deze maatregelen aangevuld moeten worden met politieke en economische maatregelen. De enige manier om de macht van de PKK te verkleinen is de tevredenheid van de Koerden te vergroten en ze zich meer thuis te laten voelen in Turkije. Pas wanneer de voedingsbodem van de PKK, bestaande uit

97

https://www.historischnieuwsblad.nl/nl/artikel/6964/uit-het-archief-de-gewelddadige-vrijheidsstrijd-van-depkk.html (15-10-2016)

98

Er was namelijk in de maatschappij veel ophef ontstaan en een besluit voor een wapenstilstand was dan ook niet uit te leggen tegenover de bevolking.

40

angst, woede en ontevredenheid, wordt aangepakt en de organisatie los wordt gezien van de Koerdische onderdrukking kan de Turkse regering de terroristische en criminele kanten van de PKK bestrijden.

Om de Koerden tevreden te stellen zal de regering in Ankara in dialoog moeten gaan met Koerdische politieke partijen en deze Koerdische politieke representatie moeten stimuleren in plaats van het verbieden en zwartmaken van Koerdische partijen99 zoals dat in het verleden vaak gebeurde.100 Een goede stap in de goede richting werd in 2006 gedaan door de AK-partij door ‘groene kaarten’ uit te delen aan Koerden.101 Deze groene kaarten gaven recht op gratis medische zorg, wat de gezondheid en economie van de regio ten goede kwam. Toch zullen er hiernaast ook structurele oplossingen moeten komen voor de economische problemen van het gebied.

Conclusie Kortom, de Koerdische kwestie is een ingewikkeld conflict waarbij de belangen en motivaties van beide partijen moeilijk te achterhalen zijn. Het lijkt onwaarschijnlijk dat de strijdende partijen de wapens neer zullen leggen, zeker nu de PKK daar bepaald geen belang bij heeft. Alleen een uitgebreid pakket, bestaande uit structurele maatregelen, kan misschien verandering in het gebied teweeg brengen.

Het is echter duidelijk dat, zolang de oorlog met de Koerden woedt, weinig Europeanen warm zullen lopen om Turkije in de Europese Unie te ontvangen.

99

Bouwman. Tussen God en Atatürk?. Blz. 108

100

http://www.nytimes.com/2015/09/12/opinion/turkeys-military-rulers.html?_r=5 (14-10-2016)

101

Bouwman. Tussen God en Atatürk?. Blz. 111

41

2.2.4 Slecht functionerende rechtsstaat Rechtsspraak Voor een goed functionerende rechtsstaat zijn regels en grondrechten nodig die voor iedereen op gelijke wijze gelden. Het is essentieel dat de rechtsspraak niet alleen de burger beperkt in zijn handelen, maar de burger ook beschermt tegen de overheid. Bovendien is het belangrijk dat de rechterlijke macht onafhankelijk functioneert van de uitvoerende en de wetgevende macht. Ook dient de rechterlijke macht rechtszaken professioneel en onpartijdig te beoordelen. Bovendien moet de rechterlijke macht garant staan voor goede rechtshandhaving.

Rechtshandhaving Vooral het laatste blijkt in Turkije een probleem. Hoewel alle voorwaarden voor een rechtsstaat wettelijk goed geregeld zijn, worden de wetten in de praktijk lang niet altijd goed gehanteerd. Een van de redenen voor de slechte rechtshandhaving is de excessieve werkdruk op Turkse rechters. Volgens een Turkse advocate moeten veel rechters tot wel zeventig verschillende zaken per dag behandelen.102 Zoveel zaken kunnen nooit in een dag volledig worden afgerond. Derhalve worden rechtszaken in Turkije in sessies afgehandeld, wat ervoor zorgt dat het jaren duurt om processen af te ronden. Tegen die tijd hebben de betrokkenen de strijd vaak al opgegeven. Bovendien zorgt de grote werkdruk van de rechters ervoor dat ze nieuwe ontwikkelingen in de rechtsspraak door tijdgebrek niet bij kunnen houden.

De regering in Ankara heeft de afgelopen jaren veel wetten aangepast aan de Europese regelgeving in een poging om dichter bij de Europese Unie te komen. Hoewel dit in Brussel toegejuicht wordt heeft deze regelgeving in de praktijk weinig veranderd. De rechters hebben door de zware werkdruk helemaal geen tijd om eventuele wetswijzigingen door te nemen laat staan ze te implementeren in hun rechtsspraak. 103 Ook de professionaliteit van de rechters laat te wensen over. Zodoende wordt het oordeel vaak beĂŻnvloed door de uitstraling, de kleding, het taalniveau en de connecties van de verdachte. Ook leidt de machohouding van Turkse rechters tot problemen bij zedenzaken. De rechters hebben weinig sympathie voor vrouwen die slachtoffer zijn van verkrachting of huiselijk geweld.

Vaak krijgen deze vrouwen niet de bescherming die ze nodig hebben en worden de daders niet of ontoereikend gestraft.104

102

Bouwman. Tussen God en AtatĂźrk?. Blz 44.

103

Ibidem

104

https://www.hrw.org/news/2011/05/04/turkey-women-left-unprotected-violence (20-10-2016)

42

Behalve de hoge werkdruk en de lage kwaliteit van rechters is ook de overmatige bescherming van politiefunctionarissen in strijd met beginselen van de rechtsstaat. Om politiemensen te vervolgen voor misbruik van hun machtspositie of ander wangedrag moet eerst een onderzoek gedaan worden binnen het ministerie van Justitie. Zonder politieke druk, zoals deze er na de staatsgreep wel was, wordt er na zo’n onderzoek bijna nooit overgegaan tot vervolging. Door deze vervolgingsprocedure zijn politiefunctionarissen in Turkije praktisch onschendbaar, iets wat natuurlijk machtsmisbruik in de hand werkt.

Zo vertelt een advocaat over een fraudezaak waarbij een betrokkene door de politie gedwongen werd een schuldverklaring te tekenen zonder dat daar een advocaat bij aanwezig was.105 Hoewel dit volgens de Turkse wetgeving onmiskenbaar verboden is zijn de politieagenten nooit vervolgd. Een ander voorbeeld van ongestraft machtsmisbruik door politiefunctionarissen is het gevangennemen van familieleden van verdachten om de verdachten te dwingen zichzelf aan te geven. Met dit doel werd bijvoorbeeld op 2 september 2016 de 64-jarige schoonmoeder van een gevluchte verdachte omtrent de mislukte coup opgepakt.106 Deze vrouw heeft nooit zelf iets te maken gehad met de coup en ze zei zelfs alle sympathie voor haar schoonzoon verloren te hebben sinds zijn rol in de mislukte staatsgreep bekend werd.107 Deze vorm van gijzelneming is in een goed functionerende rechtsstaat, waar burgers nooit zonder gefundeerde verdenking opgepakt kunnen worden, ondenkbaar. Ook weigert de politie geregeld volledige informatie te geven aan de officier van justitie. De openbare aanklager heeft dan te weinig middelen tot zijn beschikking om een zaak tot op de bodem uit te zoeken.

Je gelijk krijgen kost geld Politiefunctionarissen, rechters, openbare aanklagers en de meeste advocaten worden niet royaal betaald in Turkije. Dit zorgt ervoor dat ze omkoopbaar zijn. Er zijn bijvoorbeeld zaken bekend waarbij politiefunctionarissen na omkoping getuigen in drugs- en fraudezaken. Ook speculeren veel mensen dat rechters steekpenningen aannemen. Daarnaast krijgt de advocaat bij een vechtscheiding 15 procent van het bedrag wat de ene partij aan de ander moet betalen.108 Dit zorgt ervoor dat de advocaat belang heeft bij het dispuut van zijn cliënt, wat tot vreemde situaties kan leiden.

105

Bouwman. Tussen God en Atatürk?. Blz. 43-44.

106

http://www.turksnieuws.nl/2016/09/06/het-einde-van-de-turkse-rechtsstaat-in-de-praktijk-column/ (17-102016)

107

http://www.hurriyetdailynews.com/mother-in-law-of-prime-coup-attempt-suspect-adil-oksuz-arrested.aspx?pageID=238&nID=103512&NewsCatID=509 (20-10-2016)

108

Bouwman. Tussen God en Atatürk?. Blz. 46.

43

Weinig vertrouwen In Turkije is het vertrouwen in de rechtsstaat laag. Een internationaal onderzoek naar corruptie wees uit dat de 43 procent van de Turkse burgers de rechterlijke macht als corrupt bestempelen. 13 procent gaf zelfs toe een steekpenning betaald te hebben aan iemand uit de rechterlijke macht. 109 Burgers vertrouwen er dan ook niet op hun gelijk in de rechtszaal te kunnen halen. Dit heeft verregaande gevolgen voor de gangbare procedure bij conflicten. Om een rechtszaak te voorkomen lossen veel mensen hun conflicten zelf op. Dit klinkt positief, maar buiten de rechtszaal geldt het recht van de sterkste. Dit heeft tot gevolg dat huisbazen geregeld misbruik maken van de macht die ze over hun huurders hebben, directeuren buiten hun werknemers uit en mannen manipuleren hun economisch afhankelijke echtgenotes. Ook kunnen particulieren en belangengroeperingen niks beginnen tegen grote concerns, zelfs als deze onmiskenbaar de wet overtreden hebben.110 Het feit dat Turkije er niet in slaagt zijn wetgeving in de praktijk te brengen zorgt zo voor een onveilig klimaat, waarin de machtigste partij gelijk krijgt in plaats van degene die het daadwerkelijk heeft.

Scheiding der machten Ook een goede scheiding der machten is erg belangrijk voor een goed functionerende rechtsstaat. Net als eerdergenoemde zaken is dit in de Turkse wet goed geregeld, maar is de uitvoering vaak gebrekkig.

Recentelijk kwam deze scheiding weer onder druk te staan toen - na de coup - in opdracht van president Erdoğan honderdduizenden rechters en ambtenaren werden ontslagen omdat ze banden zouden hebben met Gülen.111

Dit is een voorbeeld van bemoeienis van de politieke macht in de rechterlijke- en uitvoerende macht.

Europese Organisaties van rechters en officieren van justitie riepen de Turkse overheid op om te stoppen met deze politieke inmenging.

112

Volgens de westerse media gebruikt Erdoğan de

noodtoestand om politieke tegenstanders uit de andere machtsgebieden te verwijderen. Mensen worden zonder aanklacht gearresteerd omdat ze op een zogenaamde ‘lijst met Gülen-sympathisanten’ staan. Bekend is dat deze lijst echter niet alleen ‘terroristen’, maar ook linkse activisten, Koerden en andere politieke opponenten bevat. 113 Daarnaast beïnvloedt de regerende AK-partij het juridisch

109

http://www.transparency.org/gcb2013/country/?country=turkey (20-10-2016)

110

Bouwman. Tussen God en Atatürk?. Blz. 61.

111

http://www.volkskrant.nl/buitenland/nog-eens-50-duizend-turkse-ambtenaren-ontslagen~a4369354/ (20-102016)

112

Vreeken, B.(12-10-16) Ontslagen Turkse Rechters. De Volkskrant. p 13

113

Vreeken. Ontslagen Turkse Rechters. Blz. 12

44

proces door na de coup met bureaucratische maatregelen de vrijlating van onschuldige gevangenen te verhinderen.

Samen met de door de AKP geuite roep om een presidentieel systeem hebben deze gebeurtenissen geleid tot een debat in het Constitutionele Hof van Turkije. De voorzitter van het Hof riep de politici op om de scheiding van de machten te respecteren.114 Het invoeren van een presidentieel systeem, zoals de AK-partij wil, zou verdere uitbreiding van de macht van de president betekenen. Hoewel het hierdoor voor Erdoğan makkelijker zou worden om de problemen waar Turkije mee worstelt aan te pakken zorgt deze bevoegdheid ook voor meer presidentiele invloed in de rechterlijke- en wetgevende macht.115 Deze ontwikkelingen worden in zowel Turkije als de Europese Unie nauwlettend in de gaten te houden. Veel westerse media zien dit presidentiele systeem als een eerste stap naar een Turkse dictatuur.

Gedurende het schrijven van dit werkstuk maakte het Europese Netwerk voor de Raden van de Rechtspraak (ENCJ) zelfs bekend dat ze de Turkse overkoepelende raad van de rechtspraak (HSYK) schorsen als apirant-lid.116 Dit gebeurde voornamelijk naar aanleiding van de ontslagen van rechters in de nasleep van de coup. Volgens de raad is de Turkse organisatie “niet langer onafhankelijk van de Turkse regering en wetgevende macht”.117

Conclusie Kort gezegd werkt de rechtsstaat in Turkije zeker nog niet zoals dat naar Europese standaarden zou moeten. Het algemene probleem lijkt hem in de uitvoering te liggen. Hoewel er al veel Europese wetgeving in de Turkse wetboeken is geïmplementeerd, laat de handhaving te wensen over. De kwaliteit en professionaliteit van de rechters is verre van bevredigend en de werkdruk die op hen ligt zorgt ervoor dat zelfs de meest gedreven idealisten onder hen overmand worden door het gebrekkige systeem.118 Bovendien zijn zaken als omkoping en politieke pressie veelvoorkomend. Specifiek dit laatste werd na de coup van dit jaar wederom wereldnieuws ten gevolge van de omvangrijke ontslagen van mensen uit de politieke macht. Deze gebeurtenissen deden de wereld met recht twijfelen aan de scheidslijn tussen de uitvoerende en de rechtelijke macht, die in Turkije al langer in het geding is.

114

http://www.turkije-instituut.nl/detail/posts/18549 (20-10-16)

115

http://www.turkije-instituut.nl/page/projecten (20-10-2016)

116

https://www.rechtspraak.nl/Organisatie-en-contact/Organisatie/Raad-voor-derechtspraak/Nieuws/Paginas/Europese-rechters-bespreken-schorsing-Turkse-raad.aspx (17-12-2016)

117

http://www.nu.nl/onrust-turkije/4362681/europees-rechtspraaknetwerk-schorst-turkije.html (17-12-2016)

118

Bouwman. Tussen God en Atatürk?. Blz. 45.

45

Desondanks lijken de problemen aangaande de rechtsstaat relatief gemakkelijk oplosbaar. Hoewel enkele zaken vrij fundamenteel zijn aan het rechtssysteem zouden hervormingen wat betreft de werkdruk en rechtersopleidingen al veel kunnen veranderen. Strengere straffen op omkoping en politieke inmenging en meer onderling contact tussen rechters om meer jurisprudentie toe te passen zijn andere voorbeelden van mogelijke maatregelen om het apparaat te hervormen.

Aangezien meerdere kwesties behoorlijk gebaat zouden zijn bij een verbetering van de rechtsgang is het wat ons betreft een prioriteitsthema. Het terugwinnen van het geschonden vertrouwen van het volk in de rechtsstaat is zodoende essentieel voor beterschap van het toetredingsproces.

46

2.2.5 Mensenrechten

Marteling en mishandeling In de afgelopen decennia is er al veel verbeterd aan de mensenrechten in Turkije, maar nog altijd is met name de slechte behandeling van gevangenen een groot probleem. Nog geen tien jaar geleden had elk politiebureau wel een geheime martelkamer, waar gevangenen werden bewerkt met hogedrukspuiten, elektrische kabels en stokken. De veroordeelden werden uitgehongerd, onthouden van medische behandeling en soms zelfs lange tijd aan hun armen opgehangen. 119 Ook seksueel misbruik kwam veel voor. Erdogan heeft gedurende zijn tijd als president vaak onderstreept dat zijn regering een ‘zero tolerance’ beleid voert wat betreft marteling met enkele essentiële wetswijzigingen tot gevolg.120 Zo werd de strafmaat verhoogd, werd de isoleercel afgeschaft en kregen alle gevangenen recht op contact met hun advocaat. Ook bezoeken zogenaamde onafhankelijke ‘monitoring boards’ op initiatief van Turkse mensenrechtenorganisaties politiebureaus om de behandeling van de gevangenen te controleren en overtreders te vervolgen.121 Deze veranderingen hebben effect gehad en het aantal martelingen en mishandelingen is afgenomen.

De situatie na de coup In de nasleep van de coup van dit jaar werd de aandacht echter opnieuw gevestigd op martelingen, doordat mensenrechtenorganisaties de erbarmelijke omstandigheden waar gevangenen zich in bevinden bekendmaakten. 122 De gedetineerden worden met alle hierboven genoemde technieken gemarteld en contact met zowel hun familie als hun advocaat wordt hen ontzegd. Nog kwalijker dan de martelingen zelf is misschien wel de reactie van de AK-partij op de gebeurtenissen. Het hoofd van de parlementaire gevangeniscommissie verklaarde namelijk dat er geen onderzoek gedaan zal worden naar beweringen met betrekking tot marteling van Gülenaanhangers.123 Deze uitspraak betekent een gigantische stap terug in de strijd tegen mishandeling en marteling en belooft niet veel goeds voor de toekomst.

119

https://www.hrw.org/reports/1997/turkey/Turkey-04.htm (21-10-2016)

120

Bouwman. Tussen God en Atatürk?. Blz 47.

121

https://www.hrw.org/legacy/english/docs/2006/03/06/turkey12756.htm (21-10-2016)

122

https://www.amnesty.org/en/latest/news/2016/07/turkey-independent-monitors-must-be-allowed-to-accessdetainees-amid-torture-allegations/?utm_source=rss&utm_medium=rss (21-10-2016)

123

http://www.turkishminute.com/2016/10/02/akp-official-torture-claims-wont-investigated-victims-gulenists (21-10-2016)

47

Vrijheid van meningsuiting Met de vrijheid van meningsuiting is het ook niet zo best gesteld in het moderne Turkije. Recentelijke ontwikkelingen, onder invloed van de regering, hebben gezorgd dat de vrijheid van meningsuiting meer onder druk staat dan ooit tevoren.

De Turken zijn een trots volk, dat belediging van de ‘Turkse natie’ niet accepteert. Deze mentaliteit uit zich ook in het wetboek van strafrecht en zodoende beschikt Turkije over verschillende artikelen die respect voor Turkije moeten waarborgen. De belangrijkste voorbeelden zijn: 

Artikel 301: Verbiedt de belediging van het Turkse volk. Dit artikel is in 2008 aangepast om aan Europese standaarden te voldoen, maar de veranderingen waren marginaal. De strafmaat is aangepast van drie naar twee jaar en de terminologie is veranderd.124 Daarnaast moet de minister van justitie nu de aanklacht goedkeuren om misbruik te voorkomen.125



Artikel 5816: Verbiedt ‘misdaden tegen de nagedachtenis van Atatürk’.126



Artikel 318: Verbiedt ‘het vervreemden van het publiek van militaire dienst’. Dit houdt in dat het berichten of propaganderen van gemoedsbezwaar tegen de dienstplicht bestraft wordt;



Artikel 125: Verbiedt laster.



Artikel 299: Verbiedt het ‘beledigen van de president’.



Antiterrorismewet: Verbiedt ‘terrorisme’. Dit heeft in de praktijk vaak betrekking op belanghebbenden in de Koerdische kwestie. Het ‘niet veroordelen of bekritiseren van de acties van een terroristische organisatie’ is vaak al genoeg voor vervolging.127



Internetwetgeving: Sinds wetswijzigingen in 2015 kunnen de autoriteiten websites, berichten en online accounts blokkeren zonder toestemming van een rechter vooraf.

Deze artikelen zijn allemaal erg vaag en ruim geformuleerd en worden daarom geregeld misbruikt. Elk jaar worden honderden journalisten, politieke opponenten en andersdenkenden vervolgd omdat ze kritiek hebben geuit op het regime. Per dag starten vertegenwoordigers van Erdogan en zijn regering gemiddeld drie rechtszaken om tegenstanders de mond te snoeren.

Behalve deze actieve censuur is er ook veel ‘zelfcensuur’ in de media. Negentig procent van de mediabedrijven is in handen van Erdogan-gezinden. Deze mediamagnaten bezitten naast mediaconcerns vaak bouw-, telecom- en toerismebedrijven wiens bestaan afhangen van

124

http://www.roportaj.nl/achtergronden/98-medialandschap-in-turkije?start=2 (21-10-2016)

125

http://merlin.obs.coe.int/iris/2008/6/article28.en.html (21-10-2016)

126

https://www.historischnieuwsblad.nl/nl/artikel/6577/ataturk-de-vader-der-turken.html (21-10-2016)

127

ibidem

48

overheidscontracten en vergunningen. 128 Verder komt het in Turkije vaak voor dat een nieuwe afdelingsmanager bij een mediabedrijf als eerste handeling de helft van zijn werknemers ontslaat.

Enerzijds om te laten zien wie de baas is en anderzijds om de vrijgekomen posities op te vullen met getrouwen. Zodoende durven de meeste journalisten geen kritische artikelen meer te schrijven uit angst voor ontslag. Ze schrijven liever een stuk wat bij hun leidinggevenden in de smaak valt. De hoofdredacteur van de Hürriyet, Ertuğrul Özkök, beschreef zijn beroep als volgt: “Ik kan nooit aan journalistiek doen. Ik ben een acrobaat. Tachtig procent van mijn tijd gaat daaraan op. Ik moet omgaan met de baas, de dochters van de baas en zijn schoonzoon.” 129

Toch betekent dit niet dat alle media in Turkije alleen maar goede dingen schrijven over de regering.

Er zijn ook mediaconcerns die het juist heel slecht kunnen vinden met de president, waar het voor de werknemers verboden is met een goed woord te reppen over Erdogan en de AKP. Al met al betekent dit echter wel dat de Turkse media sterk gepolariseerd zijn en dat het verkijgen van objectief nieuws veel moeite vergt.

Bevoegingen nationale inlichtingendienst In maart 2015 heeft het Turkse parlement twee wetgevingpakketten aangenomen die de nationale inlichtingendienst (MIT) meer bevoegdheden geven. 130 Zo werd de drempel voor het doen van huiszoekingen, het gebruik van wapens, het aftappen van telefoongesprekken en het afvoeren van demostranten verlaagd. Ook werd de strafmaat voor drugs- en demonstratiegerelateerde misdrijven verhoogd. Eerder al nam het Turkse parlement een wet aan die de veiligheidsdiensten de macht geeft om persoonlijke data te gebruiken zonder hiervoor een gerechtelijk bevel nodig te hebben. Nog belangrijker is het dat de wet immuniteit geeft aan geheim agenten en dat er sindsdien hoge celstraffen staan op het lekken van geheime informatie van de inlichtingendienst. Dankzij deze laatste wetswijziging is er weinig bekend over de exploitatie van de verkregen bevoegdheden van de geheime diensten. Desondanks mag het duidelijk zijn dat een machtige inlichtingendienst bijdraagt aan een onveilig klimaat voor journalisten en andersgezinden.

Conclusie Samengevat kampt Turkije nog altijd met een groot mensenrechtenprobleem. Hoewel de situatie wat betreft marteling en mishandeling gigantisch verbeterd is, blijft de vrijheid van meningsuiting een netelige horde op de weg naar Turkse toetreding tot de Europese Unie. Aangezien de nasleep van de

128

https://www.groene.nl/artikel/we-zien-in-turkije-een-staatsgreep-in-slow-motion (21-10-2016)

129

Bouwman. Tussen God en Atatürk?. 59-60.

130

https://www.loc.gov/law/help/national-security-law/turkey.php (21-10-2016)

49

coup wederom liet zien dat de situatie op dit gebied snel kan verslechteren en de recente wetswijzigingen aangaande de bevoegdheden van nationale inlichtingendiensten en internetrechten vraagtekens zetten bij de politieke cours van de regering van Erdogan. Dit alles maakt de kwestie een ontzettend ingewikkelde, afhankelijk als zij is van politiek, rechterlijke macht en het maatschappelijke debat.

50

2.2.6 Bureaucratie en corruptie De Turkse regeringspartij AKP maakte het haar speerpunt en nam het zelfs op in haar naam (de combinatie AK staat voor zuiver): de strijd tegen corruptie.131 Het anti-corruptiebeleid van dit moment is door de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO) erg positief beoordeeld. 132 Toch zijn corruptie en bureaucratie in Turkije nog altijd diepgewortelde problemen en laat de handhaving van regelgeving bovendien vaak te wensen over. Hoewel er gedurende Erdogan’s bewind veel is verbeterd kon ook zijn eigen regering niet schoon blijven van omkooppraktijken en vriendjespolitiek.

Oorzaken bureaucratie Als verklaring voor de grote mate van bureaucratie wordt vaak de gang van zaken bij de stichting van de Turkse Republiek van Atatürk aangehaald. De moderniseringen die toentertijd werden doorgevoerd werden altijd van bovenaf opgelegd: de burger moest uit het traditionele verleden geholpen worden.

Het volk werd gedwongen mee te gaan in deze modernisering en technische ontwikkeling. In tegenstelling tot de ontwikkelingen in de Westerse wereld ging de modernisering van Turkije niet uit van het bedrijfsleven en de industrie maar van de overheid.

Dit heeft ervoor gezorgd dat Turkije sinds de stichting een duidelijke scheiding heeft tussen de elite en het gewone volk. Ook kreeg het volk zodoende nooit inspraak in het functioneren van het ambtelijk apparaat zoals in Europa wel gebruikelijk is. Een politieke elite gaat meestal gepaard met bureaucratie en corruptie aangezien zo’n elite zich niet hoeft te verantwoorden tegenover het volk en niet van de bevolking afhankelijk is. Zo nestelden corruptie, vriendjespolitiek en bureaucratie zich in het Turkse bestuursapparaat.

Rol rechtsstaat bij corruptie Naast het feit dat corruptie onderdeel is geworden van de Turkse systemen speelt de eerder besproken gebrekkige rechtsstaat een grote rol in de kwestie van bureaucratie en corruptie. Doordat bestraffing van ambtenaren en politici weinig voorkomt en de salarissen laag zijn vormen steekpenningen voor die groep een aanlokkelijke manier om wat bij te verdienen. Daarnaast is het voor bedrijven en corporaties erg belangrijk om politieke contacten te hebben. Hoewel dat natuurlijk in ieder land zo is neemt dit in Turkije wel erg grote vormen aan. In ruil voor politieke steun zijn hoogambtsbekleders vaak bereid om zakenrelaties met veel geld te steunen. Een mooi voorbeeld van de invloed van

131

http://www.turksnieuws.nl/2016/06/02/erdogans-corruptieverleden-column/ (26-11-16)

132

http://www.rvo.nl/onderwerpen/internationaal-ondernemen/landenoverzicht/turkije/mvo/turkseoverheid/corruptie (26-11-16)

51

vriendjespolitiek is de affaire rond het coöperatief van Giresun. De stem van de hazelnootboeren die tot de coöperatie behoren is erg belangrijk voor de politiek. Door financiële steun vanuit de politiek kon de coöperatie haar boeren veel meer betalen dan op de mark mogelijk was. De filosofie hierachter was dat de boeren hierdoor tevredener zouden zijn met hun bestuurders en dus eerder op hen zouden stemmen.

Erdogan zelf wordt ervan verdacht dat hij in zijn jaren als burgemeester van Istanbul steekpenningen heeft aangenomen als wederdaad voor aanbestedingen. De zaken die hieruit voortkwamen eindigden echter nooit in een veroordeling. 133 Verbetering van de bureaucratie en corruptie in Turkije gaat kortom gepaard met verbeteringen in de rechtsstaat. Hoe meer rechtszekerheid de Turken krijgen hoe sneller deze praktijken ook kunnen worden uitgebannen.

Conclusie Hoewel het er op dit gebied nog niet zo rooskleurig uitziet lijkt Turkije op dit vlak in de goede richting te gaan. De politiek beseft nu namelijk ook dat de corruptie economische groei (Zie H2: Economische Groei) en modernisering in de weg staat. Bovendien claimt de AKP van president Erdogan te strijden voor de emancipatie van de ‘zwarte Turk’.134 Dit houdt ook in dat hij probeert de invloed van deze corrupte elite te verkleinen. Al met al is er dus goede kans dat de corruptie in Turkije de komende jaren behoorlijk zal worden ingeperkt. Want hoewel Erdogan beschuldigd wordt van vriendjespolitiek is hij bovenal een pragmatist voor wie bureaucratie en corruptie een inefficiënte hindernis vormen voor het Turkse systeem.

133

http://www.turksnieuws.nl/2016/06/02/erdogans-corruptieverleden-column/ (4-12-2016)

134

Eenvoudige, traditionele mensen van het platteland die sinds stichting van de seculiere Republiek Turkije tweederangsburgers zijn geweest achter de ‘witte’ elite.

52

2.2.7 Macht van het leger Rol van het leger Het Turkse leger heeft een beduidend andere functie in de maatschappij dan gebruikelijk is bij lidstaten van de Europese Unie. Waar het leger in westerse landen slechts verantwoordelijk is voor de bescherming van het grondgebied, het bevorderen van de internationale rechtsorde en stabiliteit en eventuele ondersteuning bij rampenbestrijding en humanitaire hulp, 135 ziet het Turkse leger het daarnaast als hun taak om de seculiere Turkse Republiek in stand te houden. Wanneer politici - in de ogen van de top van het leger althans - de grenzen van de, door Atatürk ingestelde, republiek overschreden aarzelden ze in het verleden niet om de politieke macht omver te werpen.

Zo pleegde het leger in 1960 een staatsgreep en beschuldigde de regering van president Celal Bayar en premier Menderes van ‘hoogverraad en misdaden tegen de grondwet’. Premier Menderes had namelijk, om steun te vergaren onder de islamitische bevolking, de islam meer vrijheden gegeven. Hij trok het verbod op religieuze scholen en koranlezingen op de radio in met de woorden: “Zonder de argumenten van de revolutionairen in het gedrang te brengen, …. Turkije is een islamitisch land en zal dat blijven.” 136 Volgens de top van het leger kwamen die argumenten blijkbaar wel in het gedrang.

Verzet tegen deze rol van het leger Omdat deze grenzen van de seculiere republiek vaag en subjectief zijn komt de Turkse bevolking steeds meer in verzet tegen deze ‘taak’ van het leger. De angst voor een eventuele staatsgreep zorgt dat democratisch gekozen bestuurders erg traag en behoedzaam veranderingen in de samenleving moeten doorvoeren. Deze vorm van politieke censuur past niet in een moderne democratie. Bij de mislukte coup van 16 juli van dit jaar gaf de Turkse bevolking de doorslag door massaal gehoor te geven aan de oproep van Erdogan om de straat op te gaan om de opstandige militairen de doorgang naar overheidsgebouwen en strategische punten te versperren. Hiermee toonden de Turken hun afkeer van staatsgrepen en de instabiliteit en het autoritaire bestuur die de coups met zich mee brengen.

Kritiek op het leger Hoewel het vroeger onmogelijk was om kritiek te leveren op het Turkse leger en zijn functie is dat taboe door de zogenaamde ‘Nokta-affaire’ doorbroken.137 Deze affaire bestond uit drie publicaties van

135

https://www.rijksoverheid.nl/ministeries/ministerie-van-defensie/inhoud/organisatie/taken-defensie (13-102016)

136

http://www.dejongeturken.com/waarom-werd-premier-adnan-menderes-opgehangen/ (14-10-2016)

137

B. Bouwman, (2009) Tussen God en Atatürk. Amsterdam: Prometheus. 27-33

53

het blad Nokta, dat overigens na enkele maanden verboden werd, die de Turken een kijkje achter de schermen bij het leger gaven. In de eerste oplage publiceerde de krant lijsten van het leger waarin journalisten verdeeld waren in voor- en tegenstanders van de strijdmacht. Aangezien het leger alle journalisten gelijk hoort te behandelen kwam deze onthulling hard aan bij de Turkse bevolking. In de tweede publicatie schreef het blad over de banden die de strijdmacht heeft met seculiere organisaties.

Hoewel dit niemand in Turkije verbaasde wees ook deze publicatie op een ongewenste, maar duidelijke politieke en religieuze overtuiging binnen het leger.

De derde publicatie was echter veruit de gewichtigste. Deze bestond uit de onthulling dat enkele topofficieren van het Turkse leger in 2004 op het punt hadden gestaan een staatsgreep te plegen om de regering van premier Erdogan ten val te brengen. Deze informatie werd grotendeels gebaseerd op het dagboek van de legeraanvoerder van de marine destijds, Özden Örnek. Hij beschrijft de situatie in het land als volgt: “Het gaat slecht met het land en er moet iets gebeuren, anders zouden we bijna een soort Iran worden.” 138 Volgens veel Turken gaf dit aan hoe ver de militaire top afstond van de gewone burgers en dat deze helemaal niet begreep wat er in de maatschappij speelde. De opstandige militairen gingen uit van een simplistische visie die slechts door radicale seculieren werd gedeeld.

Ook benadrukte de publicatie van het dagboek een gebrek aan professionaliteit en hoezeer de beweegredenen van de hoge militairen werden bepaald door eigenbelang. Voordien was het algemene beeld wat Turken hadden van het leger dat van een strenge, maar rechtvaardige bewaker van de republiek die rationeel en professioneel de afweging maakte om in te grijpen. De onthulling van het dagboek sloeg deze reputatie echter aan diggelen en liet de onvrede onder de bevolking over militaire inmenging toenemen.

Conclusie De Nokta-affaire heeft ertoe geleid dat Turkse media veel minder bang zijn geworden om kritisch te schrijven over de strijdmacht, hoewel dit nog altijd vaak uitdraait op een rechtszaak. Samen met de algemene publieke opinie dragen artikelen bij aan het inperken van de macht van het leger in de Turkse politiek. Behalve staatsgrepen stellen de media corruptie, wanbeleid en onprofessionaliteit binnen het leger aan de kaak, wat in de afgelopen jaren heeft geleid tot vele verbeteringen.

Hoewel dit onderwerp is opgenomen bij de negatieve invloeden op de Turkse toetredingsprocedure en er nog altijd veel verbetering op dit gebied mogelijk is, laat het een kant van de Turkse maatschappij zien die nog niet eerder naar voren kwam. In zekere zin is dit dossier een succesverhaal waarin de

138

Bouwman. Tussen God en Atatürk. 29

54

macht van het leger op de maatschappij en het politieke klimaat langzamerhand is ingeperkt door invloed van het volk. Het representeert een doorbraak in het moeizame debat dat verbeteringen in dit onderwerp verhinderde.

Desondanks is dit probleem nog verre van opgelost. De coup van dit jaar liet wederom zien hoe instabiel de Turkse rechtsstaat is en hoezeer de coup als ‘oplossing’ van politieke onvrede nog altijd bestaat. De coup beschadigde bovenal het al geteisterde imago van Turkije, wat gezien het feit dat ook de Europese burgers indirect moeten instemmen met toetreding nog een behoorlijke complicatie kan vormen.

55

H3: Afweging belangen en problematiek Naar aanleiding van het voorgaande hoofdstuk is waarschijnlijk bij u als lezer niet een erg positief gevoel blijven hangen. In omvang is het zeker duidelijk dat er meer problemen zijn dan voordelen voor Turkse toetreding. Toch is in het voorgaande nog niet meegeteld hoe zwaar alle positieven en negatieven wegen. Dit hoofdstuk heeft ten doel om de voor en tegens tegen elkaar af te zetten.

Daarnaast bespreken we in dit hoofdstuk enkele thema’s die wij in verschillende stukken zagen terugkomen en proberen we uit al onze informatie de belangrijkste onderliggende oorzaken en trends te beschrijven. Bovendien komen we terug op de criteria van Kopenhagen en zetten we Turkije ertegen af. Dit hoofdstuk vormt daarmee een opmaat voor onze uiteindelijke conclusie in Hoofdstuk 4.

Weging voordelen Het grootste voordeel bij Turkse toetreding is onomstotelijk de economische vooruitgang die het de EU zou bieden. Hoewel het moeilijk is om voorspellingen te maken over de precieze groei die een toetreding teweeg zou brengen staat het als een paal boven water dat het de kracht van het machtsblok EU veel zou vergroten. Zeker nu het zwaartepunt van de mondiale handel in de zogenaamde ‘global shift’139 langzaam naar de landen rond de Grote Oceaan verschuift is het voor de EU van groot belang om haar economische positie in de wereldhandel te handhaven. Turkije is een van de snelgroeiende economieën en heeft van de EU landen de grootste potentie om nog verder te groeien.

Toch moeten deze economische voordelen opwegen tegen alle problematiek in Turkije, want hoewel ook religieuze en politieke stabiliteit in de toekomst wel degelijk grote voordelen kunnen blijken te zijn, is iedere uitwerking hiervan hoogst speculatief. Het is natuurlijk maar zeer de vraag in hoeverre toetreding tot de Unie Europa meer zeggenschap geeft in Turkije en hoe dat de stabiliteit zal beïnvloeden. Wat in het toetredingsproces keer op keer een groot obstakel blijkt te zijn is dat de EUlanden unaniem voor de toetreding moeten stemmen. Aangezien dergelijke speculatieve voordelen in het maatschappelijke debat weinig meetellen zal het economische gewin bijna volledig de klap van eventueel nog steeds bestaande kwesties moeten opvangen. Hierna bespreken we enkele onderliggende oorzaken van negatieve stimulansen voor toetreding. Uiteindelijk wegen we de voordelen en nadelen tegen elkaar af in onze conclusie.

139

Hieronder wordt de verschuiving van het economische kerngebied van de randen van de Noordelijke Atlantische Oceaan (voornamelijk de EU en de VS) naar de zogenaamde ‘Pacific Rim’, de economische blokken rond de stille oceaan, met name: de VS, Japan, China en de ASEAN.

56

Moeizaam maatschappelijk debat Enkele van deze kwesties moeten per sĂŠ worden opgelost voordat toetreding tot de Europese Unie voor Turkije in beeld komt. Een van deze kwesties is het conflict op Cyprus. Aangezien zowel Cyprus als Griekenland in de EU zitten en Turkije ook van hen goedkeuring moet krijgen moet Turkije dit conflict op een of andere manier zien op te lossen. Een andere prioriteitskwestie is de erkenning van de Armeense genocide. Het Europees Parlement heeft duidelijk gemaakt dat Turkije onmogelijk kan toetreden zonder de genocide te erkennen. Ook het oplossen van de conflictsituatie met de Koerden is een absolute vereiste. Europa zal nooit een land accepteren waar voortdurend een burgeroorlog tegen een minderheid woedt.

Wat al deze problemen verenigd is een onderliggend probleem dat wij gedurende ons onderzoek telkens weer tegenkwamen. In al deze kwesties zit het maatschappelijke debat volledig vast. De eerder besproken wetsartikelen, ingesteld om de Turkse trots te beschermen, maken het journalisten en politieke opponenten volslagen onmogelijk om deze problemen ongestraft aan te kaarten. Hierdoor zit er weinig tot geen progressie in de aanpak. Turken die de Armeense genocide erkennen worden als landverraders aangemerkt en iedereen die met de Koerden sympathiseert, is per definitie een terrorist.

Ook wanneer mensen pleiten voor demilitarisering van Cyprus worden ze met de nek aangekeken en soms zelfs aangeklaagd met artikel 301.140

Deze reacties komen uit een diep gewortelde trots op het vaderland en een eeuwige strijd naar erkenning. Waar Nederlanders dit vanuit onze aanpascultuur maar moeilijk kunnen voorstellen zien we ook in Nederland hoe etnische Turken van jongs af aan leren trots te zijn op hun afkomst. Ook heeft dit te maken met de onderdrukking waar voornamelijk de eerder genoemde 'zwarte Turken' in zowel Turkije als in het buitenland mee te maken hebben. In RTL Late Night zei een jongen met een Turkse achtergrond: "Ik ben trots op mijn geschiedenis. Alle landen willen Turkije kapotmaken, Turkije wordt steeds sterker en dat kunnen ze niet hebben."

141

Vanuit het idee dat de Turkse

Republiek vereerd moet worden duldt de Turkse maatschappij geen kritiek en dat is in zowel de rechtsspraak als het maatschappelijk debat voelbaar.142

Toch bespraken wij wat dit onderwerp betreft ook een succesverhaal, dat zeker als een lichtpuntje beschouwd kan worden. De situatie rondom het Turkse leger was enkele tientallen geleden namelijk identiek. Het leger, in handen van de elite, werd gezien als een onaantastbare rechter, wiens oordeel

140 141 142

https://freedomhouse.org/report/freedom-press/2016/turkey (13-12-2016) http://www.joop.nl/opinies/turkse-trots-staat-integratie-weg (12-12-2016) https://www.nrc.nl/nieuws/2016/05/12/turkse-trots-is-al-snel-gekrenkt-1614974-a530872 (15-12-2016)

57

altijd als gerechtvaardigd en ontegenzeggelijk beschouwd werd. Hoewel de veranderingen wat deze kwestie betreft zeker niet gemakkelijk gingen en er gedurende het proces velen zijn aangeklaagd en geroyeerd bewijst dit hoofdstuk in de Turkse geschiedenis dat er wel degelijk een doorbraak plaats kan vinden en dat het publieke debat in Turkije met veel moeite wel degelijk geopend kan worden. Toch blijft het erg moeilijk in te schatten of zo'n doorbraak ook op andere terreinen zal plaats vinden en op wat voor termijn dat dan zou gebeuren.

Afhankelijkheid en kwaliteit rechterlijke macht Een ander probleem dat wij bij meerdere onderwerpen zagen terugkomen was de gebrekkige kwaliteit van de rechterlijke macht. Dit beĂŻnvloedt niet alleen rechtstreeks de rechtszekerheid van burgers maar zorgt ook voor een klimaat waarin corruptie, bureaucratie en mensenrechtenschendingen goed gedijen.

Het geringe vertrouwen in de rechterlijke macht zorgt ervoor dat overtreders vaak niet eens vervolgd worden omdat slachtoffers niet verwachten hun gelijk te kunnen halen.

Vervolging van politiefunctionarissen is zelfs nog problematischer. Omdat deze procedure via het ministerie van Justitie gaat hebben politiemensen een bijna onschendbare status. Hierdoor verworden misdrijven met betrekking tot mensenrechtenschendingen en corruptie praktisch nooit bestraft. Dit maakt progressie op het gebied van deze onderwerpen moeilijk.

Het verbeteren van de kwaliteit van de rechterlijke macht is dus een voorwaarde voor het verhelpen van problemen op andere terreinen. De Turkse regering begrijpt dat ook en werkt dan ook hard aan het hervormingen van de rechterlijke macht. Voor hen heeft deze kwestie vooral prioriteit omdat het essentieel is voor de bestrijding van corruptie en bureaucratie, die economische groei in de weg staan.

Kort geleden maakte het 'Europese netwerk van raden voor de rechtspraak' (ENCJ) bekend de Turkse raad te schorsen vanwege het feit dat de rechtspraak steeds afhankelijker wordt van de wetgevende en uitvoerende macht.143 Dit besluit is voornamelijk naar aanleiding van de omvangrijke ontslagen van rechters na de coup van dit jaar. Turkije doet daar nu zelfs nog een schepje bovenop. Komend voorjaar wordt er een referendum gehouden over een nieuwe wet, waarin onder meer het premierschap wordt afgeschaft. De uitvoerende macht van de premier wordt dan toebedeeld aan de president, die daarbij ook nog eens verregaande rechten krijgt bij de benoeming van rechters. Door de invoering van dit 'presidentiele systeem' krijgt de president dus invloed op alle drie de machtsgebieden.144

143

http://www.nu.nl/onrust-turkije/4362681/europees-rechtspraaknetwerk-schorst-turkije.html (17-12-2016)

144

https://fd.nl/economie-politiek/1137162/erdogan-wil-nieuwe-grondwet-met-presidentieel-stelsel (17-12-2016)

58

Hoewel de hoge werkdruk, lage kwaliteit van de rechters, politieke belangenverstrengelingen en overmatige bescherming van politie ervoor zorgen dat dit fundamentele probleem niet gemakkelijk is op te lossen beschreven we in ons werkstuk ook een positieve ontwikkeling op dit gebied. In ons stuk over mensenrechten kwam naar voren hoe tijdens het afgelopen decennium martelingspraktijken in politiebureaus grotendeels zijn uitgebannen. Dit laat zien dat wanneer er een wil is om rechtspraktijken te verbeteren het toekomstperspectief op dit gebied nog niet zo grimmig is.

De revolutie van bovenaf Een ander opvallende loop van de geschiedenis die in het moderne Turkije nog altijd op verschillende gebieden zijn uitwerking heeft is de wijze waarop AtatĂźrk zijn Turkse Republiek vormgaf. Zijn 'revolutie van bovenaf' 145 zorgde ervoor dat de structuur van de overheidssystemen nog altijd blijk geeft van een scheiding tussen de elite en het gewone volk. Sindsdien ligt de politieke macht en technologische modernisering (in onderzoeksinstituten, universiteiten en industrie) bij de elite en worden daarnaast veel hoge functies in de rechtspraak door deze groep bekleed. Het feit dat deze elite niet afhankelijk is van het 'gewone volk' en dat ze zich dus ook niet tegenover hen hoeft te verantwoorden werkt corruptie, bureaucratie en vriendjespolitiek in de hand. Bovendien werd het leger door AtatĂźrk ingesteld als bewaker van de seculiere maatschappij. Aangezien zo de seculiere elite op alle fronten de touwtjes in handen had voelde het volk zich onvoldoende gerepresenteerd in de rechterlijke-, uitvoerende- en wetgevende macht en in de legertop.

Hieruit kwam een tegenreactie voort die grotendeels de populariteit van president Erdogan verklaart.

Hij stelt zich namelijk op als beschermer van de 'zwarte Turken' en belooft de strijd aan te gaan met corruptie en bureaucratie. Veel Turken hebben er vertrouwen in dat hij Turkije weer een belangrijke positie in de wereld kan verschaffen en dat hij zodoende alle Turken weer trots kan laten zijn op hun land. Deze beweging zorgt ervoor dat de macht van de elite in Turkije stukje bij beetje wordt ingeperkt.

Toch verwachten wij dat deze hiĂŤrarchische verhoudingen nog wel een behoorlijke tijd in stand zullen blijven aangezien de meeste mensen met macht nog altijd bij de elite horen en zij hard zullen strijden om hun macht te behouden. Zodoende verwachten wij dat de problemen die zij veroorzaken ook nog wel een tijdje kwesties zullen blijven in Turkije.

Criteria toetreding Om concreet te kunnen kijken naar de vraag of Turkije zal toetreden tot de EU voor 2023 gebruiken we de criteria van Kopenhagen als leidraad. Naast de criteria van Kopenhagen zijn er

145

Beschreven in H2: Bureaucratie en Corruptie

59

nog aanvullende criteria waar Turkije aan moet voldoen als het wil toetreden. Deze voorwaarden zijn niet opgenomen in de criteria van Kopenhagen maar zijn toch onvoorwaardelijk voor eventuele toetreding, iets wat erg tegen het zere been van Erdogan is.

Een voorbeeld hiervan is de voorwaarde dat een land op weg naar lidmaatschap eerlijk naar zijn verleden moet kijken. Turkije voldoet hier nog altijd niet aan door het stelselmatig uitmoorden van Armeniërs

vlak

na

de

Eerste

Wereldoorlog

nog

steeds

de

“Armeense

Kwestie”

te

noemen. In 2006 werd een resolutie, waarin het erkennen van de genocide voorwaarde werd voor toetreding, met een zeer ruime meerderheid aangenomen in het Europees Parlement. Erdogan sprak toen van onacceptabele voorwaarden en hij zei dat de EU ‘niet halverwege de wedstrijd de spelregels kon veranderen’.

Een andere voorwaarde die niet in de criteria staan maar die wel geldt voor Turkije is de volgende: Turkije zal elk lid van de EU moeten erkennen als het land wil toetreden. Deze voorwaarde werd na een statement van Turkije over het niet erkennen van Cyprus na een associatieovereenkomst met de EU ingesteld. Turkije erkent nog steeds het noordelijke deel van Cyprus niet als deel van de EUlidstaat Cyprus. Dit staat toetreding in de weg.

Aan deze extra volwaarden voldoet Turkije niet. Met het maatschappelijke debat dat potdicht zit, is er weinig perspectief dat Turkije in de toekomst wel aan deze voorwaarden zal voldoen.

Naast deze voorwaarden zijn er nog de criteria van Kopenhagen. Dit betreffende de volgende criteria: 1. Stabiele instellingen die de democratie, de rechtsorde, de mensenrechten en het respect voor en de bescherming van minderheden garanderen.

2. Het bestaan van een functionerende markteconomie alsook het vermogen om de concurrentiedruk en de marktkrachten binnen de Unie het hoofd te bieden.

3. Het vermogen de verplichtingen van het lidmaatschap op zich te nemen, wat mede inhoudt dat zij de doelstellingen van een politieke, economische en monetaire unie onderschrijven.

Momenteel voldoet Turkije alleen aan de 2e en de 3e voorwaarde. Toetredingsonderhandelingen zijn zelfs opgeschort omdat de mensenrechten, de democratie en de rechtsorde zich in zo’n precaire situatie bevinden. Wij constateren helaas dat de situatie wat betreft mensenrechten na de coup alleen maar slechter is geworden.

Er is helaas weinig hoop op enige verbetering t.a.v. de zojuist genoemde voorwaarden. Het feit dat de toetredingsonderhandelingen een halt is toegeroepen, is een grote stap terug in het proces naar het worden van een lidstaat. Tot enkele jaren geleden zat er een positieve lijn in dit proces en vonden er veel goede ontwikkelingen plaats wat betreft de criteria. Nu lijkt het er op dat deze verbeteringen door

60

de politiek weer teniet worden gedaan. Turkije is misschien wel verder verwijderd van het voldoen aan de criteria dan ooit.

61

H4: Conclusie en Eindoordeel Wat betreft het antwoord op onze onderzoeksvraag kunnen we kort zijn. Naar ons inziens is er geen enkele mogelijkheid dat Turkije voor 2023 zal toetreden tot de Europese Unie. De economische vooruitgang kan onmogelijk opwegen tegen de volledige problematiek die in het land speelt. Dit gegeven vormt, gezien het feit dat alle lidstaten met de toetreding moeten instemmen, dus een groot struikelblok. Door met name de coup van dit jaar en grote problemen als corruptie en schending van mensenrechten lopen Europeanen totaal niet warm voor een eventuele Turkse toetreding.

Verder zijn er naar onze inschatting onvoldoende redenen om te geloven dat er aan zowel de criteria van Kopenhagen als de aanvullende voorwaarden van het Europees Parlement voor 2023 voldaan zal zijn. Onderliggende problemen als een moeizaam maatschappelijk debat, een gebrekkige rechtsstaat en de machtspositie van de Turkse elite verhinderen de noodzakelijke progressie en maken het proces kwetsbaar voor terugval.

Aangezien het toetredingsproces van Turkije in 2023 al 36 jaar duurt en Turkije door de ontwikkelingen van het afgelopen jaar waarschijnlijk verder van toetreding verwijderd is dan ooit, achten wij het zeer onwaarschijnlijk dat de onderhandelingen na 2023 nog zullen worden hervat. Ook de Turken hebben steeds minder vertrouwen in de toetreding en oriĂŤnteren zich derhalve steeds meer op Rusland en Oosterse landen.

62

H5: Discussie Bij dit PWS moeten een aantal kanttekeningen worden gemaakt aangezien de tekst beter te begrijpen is als de context, waarin het stuk geschreven is, bekend is. Deze context bestaat onder andere uit de bronnen die wij gebruikt hebben en ervaringen die wij opgedaan hebben. Ook doen we in dit hoofdstuk een suggestie voor eventueel vervolgonderzoek.

Het nieuws rond de coup Een struikelblok gedurende dit PWS was de enorme lading nieuws die wij moesten doorzoeken om de (wat oudere) negatieve en positieve stimulansen van toetreding boven water te halen. De oorzaak van deze grote hoeveelheden artikelen was de mislukte coup die plaatsvond op 15 juli, drie maanden voordat wij in de PWS week begonnen met de bulk van dit PWS. Het onderwerp was al gekozen voordat de mislukte coup zich afspeelde. Wij waren in het begin dan ook blij met deze ontwikkelingen omdat de coup ons veel stof gaf voor het PWS. Toen we naar andere stimulansen voor toetreding begonnen te zoeken kwamen we er echter achter dat we door deze brij aan coup-nieuws moesten spitten om de juiste informatie op te diepen.

Onafhankelijkheid artikelen Naast de brij aan coup-gerelateerd nieuws moesten we ook objectieve informatie zien te vinden in de grote hoeveelheid ‘sterk Europees gekleurde’ artikelen. Het was lastig om onafhankelijke artikelen te vinden die beide kanten van het verhaal vertelden, over het algemeen waren de geschreven bronnen het meest objectief. Deze geschreven bronnen gaven bovendien de meeste informatie. Soms werd er zelfs informatie in deze - naar ons idee betrouwbare - bronnen geschreven die (bijna) nergens op het internet terug te vinden was. Dit onderstreept de selectiviteit van de informatie op internet.

Actualiteit Omdat de coup, en daarmee de toetreding, een actueel onderwerp is, is het belangrijk om te vermelden wanneer wij zijn opgehouden met het schrijven over nieuwe ontwikkelingen na de coup. Op 17-122016 zijn we begonnen met het afronden van het werkstuk. Hierdoor is nieuwe informatie die relevant is voor de toetreding na deze datum niet meer opgenomen in het werkstuk. De actualiteit van het onderwerp zorgde er ook voor dat het moeilijk was om al de veranderingen, betreffende de situatie in Turkije, bij te benen. Dit maakt de kans dat wij achterhaalde informatie hebben geschreven groter dan bij een niet-actueel onderwerp. Desalniettemin hebben wij geprobeerd om de informatie zo veel mogelijk up-to-date te houden.

63

Vervolgonderzoek In dit PWS hebben wij een zo compleet mogelijk plaatje willen geven van alle positieve en negatieve stimulansen voor toetreding van Turkije. Wij zijn voor de informatie hierover erg afhankelijk geweest van gratis publicaties op het internet en boeken uit de bibliotheek. Ondanks dat het gros van de benodigde informatie over de toetreding goed te verkrijgen was, hebben wij niet de beschikking gehad over de boeken en artikelen die de meeste diepgang op het gebied van de toetreding gaven. Een vervolgonderzoek met een hoger budget zou wel in staat zijn een gedetailleerder beeld van de toetreding te schetsen. Een andere tekortkoming van ons onderzoek is het gebrek aan Turkse bronnen.

Een vervolgonderzoek zou, door het gebruik van Turkse bronnen, een completer plaatje van de zaak kunnen geven en nog meer het Turkse perspectief op de toetreding kunnen geven.

Frequent gebruikte bronnen Er waren een aantal bronnen die wij meerdere keren of zelfs vele malen gebruikt hebben. Deze bronnen zijn allemaal door ons als “zeer betrouwbaarâ€? bestempeld. Van alle gebruikte geschreven bronnen hebben wij Tussen God en AtatĂźrk, van B. Bouwman, en Vervolging, Onteigening en Vernietiging, van U. Ungor, het vaakst geraadpleegd. Wat betreft websites hebben wij veel gebruik gemaakt van http://www.turkije-instituut.nl/ en https://www.europa-nu.nl/ . Deze laatste website was zeer actueel en gaf degelijke informatie over de Europese Unie en haar lidstaten. De website van het Turkije-instituut, in 2015 gestopt, was niet actueel maar gaf wel een goed beeld van ( de geschiedenis van) de Turkse samenleving.

Resultaten bespreken De uitkomst op de hoofdvraag hadden we van tevoren al wel aan zien komen en deze was dus niet erg verrassend. De resultaten waren dat echter wel en naar ons idee hebben we ook enkele conclusies kunnen trekken die zeker van toegevoegde waarde zijn. Wij dachten dat de gebeurtenissen na de coup de toetreding het meest in de weg zouden staan. Gedurende ons onderzoek bleek echter dat de problemen die hieruit voortkwamen enkele van de meest oplosbare problemen waren. Daarnaast kwamen wij er achter dat vele gebeurtenissen van het afgelopen jaar goed te verklaren zijn aan de hand van de geschiedenis van de Turkse staat. Hoewel de coup zeker een complicatie vormt in het toetredingsproces is het geenszins een onoverkomelijk probleem. Problemen als het erkennen van de Armeense genocide en het oplossen van het geschil met Cyprus zijn, door het moeizame maatschappelijke debat, veel moeilijker op te lossen en net zo essentieel voor de toetreding.

Relevantie Hoewel de meeste Europese landen de afgelopen maanden duidelijk hebben gemaakt te willen stoppen met de onderhandelingen, kunnen we ook in de toekomst niet om samenwerking met de Turken heen.

Zeker gezien het feit dat Turkije als handelspartner een steeds prominentere positie inneemt in de

64

wereld is het van groot belang om het Turkse culturele en politieke klimaat beter te begrijpen. Door de bijzondere positie die Turkije heeft als brug tussen Europa en het islamitische cultuurgebied zal het land ook op diplomatiek gebied belangrijk blijven voor de Europese Unie. Dit alles onderstreept de relevantie van ons onderzoek.

Onze beleving van de coup Tenslotte willen we dit werkstuk beĂŤindigen met het moment waarop voor ons het werken aan dit PWS begon. Eerder vertelden we al dat we al ver voor de zomervakantie ons onderwerp hadden gekozen en voorbereid, maar destijds was Turkije in het nieuws helemaal niet zo prominent aanwezig.

Het bizarre toeval wilde echter dat op de enige dag dat we elkaar zagen in de zomervakantie door onze afzonderlijke vakantiereizen de coup in Turkije plaatsvond. Verrast en benieuwd naar deze ontwikkelingen hebben we uiteindelijk tot drie uur ’s nachts bij Jorrit op de bank gezeten om met behulp van televisie en internet de gebeurtenissen zo goed mogelijk te volgen. Ook in de nasleep van de coup hebben we geregeld gediscussieerd over de nieuwe ontwikkelingen en geprobeerd deze in de context van ons werkstuk te plaatsen.

Eigen ervaringen met het PWS Het toetredingsproces was voor ons een boeiend onderwerp om over te schrijven. Het bijhouden van de ontwikkelingen in Turkije, met de kennis die wij net hadden opgedaan door ons PWS, was erg interessant. Ook het feit dat de gebeurtenissen prima pasten in ons verhaal en soms zelfs te voorspellen waren (zoals de coup) was intrigerend voor ons en enthousiasmeerde ons gedurende het onderzoek.

Naar ons idee hebben wij er een vollediger beeld van de Turkse maatschappij aan over gehouden en zijn wij weer een stukje kennis over Turkije rijker. Verrassend genoeg bleven wij bovendien tot het einde toe geĂŻnteresseerd in het onderwerp van ons PWS, in tegenstelling tot menig ander om ons heen.

Bijkomend voordeel van een dergelijk PWS-onderwerp is het feit dat wij in de toekomst vanuit een heel ander perspectief naar de gebeurtenissen in Turkije zullen kijken. Doordat we toekomstige ontwikkelingen met een breder beeld dan de meeste Europeanen in de juiste culturele, politieke en geschiedkundige context kunnen plaatsen zullen we een heel andere kijk op de problematiek hebben.

65

Verantwoording Geraadpleegde monografieën Balci, E. (2007) De kinderen van Attila. Amsterdam: Meulenhoff.

Batory, A (2002) The political context of EU accession in Hungary. The royal institute of international affairs.

Becker, M. (2008) Atatürk en Turkije’s weg naar Europa. Soesterberg: Aspekt.

Bogdani, M. (2010) Turkey and the dilemma of EU accession. London: I.B.Tauris.

Bouwman, B. (2008) Turkije. Amsterdam: KIT Publishers.

Bouwman, B. (2009) Tussen God en Atatürk. Amsterdam: Prometheus.

Dinan, D (2004) Europe Recast: A History of European Union. Boulder: Lynne Riener.

Dinan, D (2014) Europe Recast: A History of European Union Second Edition. Boulder: Lynne Riener.

Directorate-General for Internal Policies of the Union (1994), The accession negotiations with Austria, Sweden, Finland and Norway .Brussel: European Parliament European Commission. (2014) Turkey 2014 progress report. Brussel:SWD. Faucompret, E. Konings, J (2008) Turkish Accession to the EU: Satisfying the Copenhagen Criteria.

België: Routledge.

Frontex. (2015) FRAN Q2. Warschau: Europese Commissie Hughes, K. (2004) Friends of Europa. New York: Standard & Poor’s.

Hurd, S (2007) The Politics of Secularism in International Relations. Princeton: Princeton University Press.

Kok, W.(2003) Uitbreiding van de Europese Unie *** wat is bereikt en wat is nu nodig? Europese Commissie.

Lindley, D. Wenzke, C. (2008) Dismantling the Cyprus Conspiracy: The US role in the Cypriot Crises of 1963, 1967, and 1974. Notre Dame: University of Notre Dame.

Luitwierer, S. (2015) In verscheidenheid verenigd. Amsterdam: Buijten & Schipperhein motief.

Middelaar, L.J van.(2009) De passage naar Europa, Geschiedenis van een begin. Groningen: Historische Uitgeverij.

Monnet, A. Penas, B. (2004) Turkey and the European Union the implications of a specific enlargement. Brussel: Presidency Conclusions of the Brussels European Council.

Paul Barker, J.(2012) Turkish Religious Identity and the Question of European Union Membership.

Ankara: Institute for Cultural Diplomacy.

66

Selen Sarisoy Guerin, Yannis A. Stivachtis. On the Road to EU Membership: The Economic Transformation of Turkey Udink, B. (2015) Meisjes van AtatĂźrk, zonen van de sultan. Amsterdam: Atlas Contact.

Ungor , U. (2007) Vervolging, Onteigening en Vernietiging. Soesterberg: Aspekt.

67

Geraadpleegde artikelen Beumer, M. (2015) Jacobus Colyer en de Vrede van Karlowitz. Kleio-Historia. 1(1).

Dahlman, C. (2004) Turkey’s Accession to the European Union: The Geopolitics of Enlargement.

Eurasian Geography and Economics 45(8), pp.

Egmond, J van. (12-3-16) De Balkanroute lijkt nu echt dicht. De Trouw.

Ham, P van. (15-4-04) Turkije moet schuld aan de Armeense genocide erkennen. NRC Handelsblad Heck, W. (28-7-2016) Erdogan: ‘EU komt deal niet na’. Klopt dat? De NRC Heck, W. Leijendekker, M. (14-9-15) Dit is wat je moet weten om de vluchtelingencrisis te begrijpen.

NRC Handelsblad Hurd, S (2010) What is Driving the European Debate about Turkey? Insight Turkey 12(1) .

Jenkins, G. (2014) The Ergenekon Releases and Prospects for the Rule of Law in Turkey. Turkey Analyst, 7(5) Karaosmanoglu, A.L. (2000) The Evolution of the National Security Culture and the Military in Turkey. Journal of International Affairs. 54(1), 199-216.

Mungiu-Pippidi, A. EU Accession Is No 'End of History'. Journal of Democracy, 18(4), 10Peeperkorn, M. (23-9-2015) EU-lidstaten slikken asielquota uit Brussel. De Volkskrant Ulusoy, K. The “Democratic Opening”in Turkey: A Historical/Comparitive Perspective. Insight Turkey. 12(2).

Von Christoph B. Schiltz (19.08.2016). „Die Türkei will der EU vor 2023 beitreten“. Die Welt Vreeken, B.(12-10-16) Ontslagen Turkse Rechters. De Volkskrant.

Zeeuw, H De.(3-9-2015) EU bereikt akkoord over verdeling vluchtelingen ondanks tegenstem. De NRC. Zs. Ferge and G. Juhász (2004) Accession and social policy: the case of Hungary. Journal of European Social Policy,14 (3).

68

Geraadpleegde afbeeldingen

Afbeelding voorblad http://www.vsgm.nl/wp-content/uploads/2015/06/Europese-Unie1.jpg (19-122016) Afbeelding voorblad http://haberarnhem.nl/wp-content/uploads/2014/12/Turkije-890x395_c.gif (1912-2016) Afbeelding pagina 9: https://en.wikipedia.org/wiki/File:OttomanEmpireIn1683.png (19-12-2016) Afbeelding pagina 10: https://nl.wikipedia.org/wiki/Mustafa_Kemal_Atat%C3%BCrk#/media/File:Ataturk_in_1923.jpg (1912-2016)

69

Geraadpleegde websites

·

http://www.euractiv.com/section/enlargement/news/eu-will-lose-turkey-if-it-hasn-t-joined-by-2023erdo-an-says/ (10-12-2016)

·

https://www.nrc.nl/nieuws/2016/05/12/turkse-trots-is-al-snel-gekrenkt-1614974-a530872 (15-122016)

·

http://turkije.nlambassade.org/you-and-country/interesse-in-turkije/bevolking-en-religie.html (2-122016)

·

http://www.turkije-instituut.nl/detail/posts/7226 (2-12-2016)

·

http://www.culturaldiplomacy.org/academy/content/pdf/participant-papers/2012-04-ankara/TurkishReligious-Identity-and-the-Question-of-European-Union-Membership--J-Paul-Barker.pdf (2-12-2016)

·

http://turkije.nlambassade.org/you-and-country/interesse-in-turkije/bevolking-en-religie.html (3-122016)

·

https://nl.wikipedia.org/wiki/La%C3%AFcisme (4-12-16)

·

http://www.e-ir.info/2008/11/18/politics-of-secularism-and-ir/ (4-12-16)

·

http://www.nu.nl/bootvluchtelingen/4232770/staat-in-vluchtelingen-akkoord-eu-sloot-met-turkije.html (21-10-16)

·

http://nos.nl/nieuwsuur/artikel/2080494-europa-komt-afspraken-over-vluchtelingen-niet-na.html (2110-16)

·

https://www.nrc.nl/nieuws/2016/07/22/erdogan-longread-a1512297 (27-11-2016)

·

https://www.europa-nu.nl/id/vhcmelu5xgfm/europese_aanpak_migrantenstromen (21-10-16)

·

http://www.investorwords.com/15179/asymmetric_shock.html (20-10-2016)

·

https://www.europa-nu.nl/id/vjjwl9otm3dw/handelsvolume (20-10-2016)

·

http://www.turksnieuws.nl/2016/06/02/erdogans-corruptieverleden-column/ (20-10-2016)

·

http://www.zamanvandaag.nl/nieuws/corruptie-turkije/7174/1-jaar-turks-corruptieschandaal-wat-ergebeurd (20-11-2016)

·

http://www.rvo.nl/onderwerpen/internationaal-ondernemen/landenoverzicht/turkije/mvo/turkseoverheid/corruptie (20-11-2016)

70

·

http://hizmetnews.com/19988/akp-official-torture-claims-wont-investigated-victimsgulenists/#.WAnUPcmumu8 (21-10-16)

·

https://www.amnesty.nl/repressieve-wetten-onderdrukken-vrije-meningsuiting (21-10-2016)

·

http://www.economischwoordenboek.nl/woordenboekEcocon.html#1642 (20-10-2016)

·

https://www.hrw.org/reports/1997/turkey/Turkey-04.htm (21-10-16)

·

https://nl.wikipedia.org/wiki/Onderschepping_van_het_scheepskonvooi_voor_Gaza (20-10-2016)

·

https://www.europa-nu.nl/id/vh1anh57c4kn/beleid_buurlanden (20-10-2016)

·

https://en.wikipedia.org/wiki/Future_enlargement_of_the_European_Union (15-10-2016)

·

https://en.wikipedia.org/wiki/Morocco%E2%80%93European_Union_relations (15-10-16)

·

http://www.turkije-instituut.nl/page/projecten (20-10-16)

·

http://riadzany.blogspot.nl/2006/10/moroccos-dream-of-eu-membership.html (15-10-16)

·

http://www.spectator.co.uk/2016/03/turkey-is-blackmailing-the-eu/ (15-10-16)

·

https://www.cbs.nl/nl-nl/onze-diensten/methoden/begrippen?tab=e#id=europese-unie-15-landen--eu15-- (14-10-16)

·

http://vorige.nrc.nl//economie/article1755388.ece/Olie_en_gas_raken_op_en_wij_doen_te_weinig (2010-16)

·

http://www.transparency.org/cpi2015#results-table (14-10-16)

·

http://nos.nl/artikel/2022373-de-rechtsstaat-in-turkije-staat-onder-druk-zegt-eu-rapporteur.html (17-1016)

·

https://www.europa-nu.nl/id/vhbtd3uv6urb/politieke_hervormingen_in_turkije (14-10-16)

·

https://www.nrc.nl/nieuws/2016/07/19/nederlandse-rechter-staakt-samenwerking-met-turkije-3311129a1512359 (17-10-16)

·

http://data.worldbank.org/indicator/NY.GDP.PCAP.CD?end=2015&start=2015&view=map (15-10-16)

·

http://statisticstimes.com/economy/european-countries-by-gdp-per-capita.php (15-10-16)

·

https://www.europanu.nl/id/vjasedzq2zym/subsidies_van_de_europese_unie_2014_2020#p.financiering (15-10-16)

·

http://www.turksnieuws.nl/2016/09/06/het-einde-van-de-turkse-rechtsstaat-in-de-praktijk-column/ (1710-16)

71

·

http://www.hurriyetdailynews.com/mother-in-law-of-prime-coup-attempt-suspect-adil-oksuz-arrested.aspx?pageID=238&nID=103512&NewsCatID=509 (17-10-16)

·

http://www.mfa.gov.tr/relations-between-turkey-and-the-european-union.en.mfa (15-10-16)

·

http://ybd.comu.edu.tr/images/form/dosya/dosya_6970007.pdf (14-10-16)

·

http://www.cpb.nl/publicatie/de-economische-gevolgen-van-toetreding-van-turkije-tot-de-eu (14-10-16)

·

http://www.ru.nl/over-ons/samenwerking/samenwerking-vo/scholieren/profielwerkstuk-ondersteuningscholieren/overzicht-onderwerpen-profielwerkstuk/onderwerpen/item_51048/toetreding_van/ (14-1016)

·

https://www.historischnieuwsblad.nl/nl/artikel/6964/uit-het-archief-de-gewelddadige-vrijheidsstrijdvan-de-pkk.html (14-10-2016)

·

http://www.nytimes.com/2015/09/12/opinion/turkeys-military-rulers.html?_r=4 (14-10-2016)

·

http://www.ru.nl/over-ons/samenwerking/samenwerking-vo/scholieren/profielwerkstuk-ondersteuningscholieren/overzicht-onderwerpen-profielwerkstuk/onderwerpen-thema/vm/europa/vm/cypruseuropese-unie/

·

https://en.wikipedia.org/wiki/History_of_Cyprus_since_1878 (13-10-16)

·

https://nl.wikipedia.org/wiki/Turkse_invasie_van_Cyprus (13-10-16)

·

https://www.europa-nu.nl/id/vhfojdmoxly1/onderhandelingen_over_de_hereniging_van (13-10-16)

·

http://www.telegraph.co.uk/news/worldnews/1530056/Turkey-must-face-up-to-past-says-EU.html (1210-16)

·

http://www.reuters.com/article/us-turkey-armenia-idUSKBN0N60SH20150415 (12-10-16)

·

https://notesonliberty.com/2016/04/05/when-europe-rejected-morocco/ (20-10-16)

·

http://www.joop.nl/opinies/europa-eindigt-daar-turkije-begint (13-10-2016)

·

http://www.nytimes.com/2015/04/16/world/europe/european-parliament-urges-turkey-to-recognizearmenian-genocide.html?_r=0 (12-10-16)

·

http://www.europarl.europa.eu/news/en/news-room/20150413IPR41671/armenian-genocide-centenarymeps-urge-turkey-and-armenia-to-normalize-relations (12-10-16)

·

https://www.clingendael.nl/publication/turkije-moet-schuld-armeense-genocide-erkennen (12-10-16)

·

http://genocide.am/article/recognition_of_the_armenian_genocide.html (12-10-16)

·

https://en.wikipedia.org/wiki/Armenian_Genocide_recognition (12-10-2016)

72

·

https://www.historischnieuwsblad.nl/nl/artikel/6577/ataturk-de-vader-der-turken.html (11-10-2016)

·

https://www.nrc.nl/nieuws/1990/05/31/hongerstaking-in-turkije-voor-aanpassing-strafrecht-6931274a811898 (13-10-2016)

·

http://apwh.pbworks.com/w/page/7624382/Brezhnev%20Doctrine (11-10-2016)

·

https://humanrightsturkey.org/2013/04/03/article-301-end-it-dont-amend-it/ (13-10-2016)

·

http://merlin.obs.coe.int/iris/2008/6/article28.en.html (13-10-2016)

·

https://www.nrc.nl/nieuws/2015/04/18/de-armeense-kwestie-1486086-a295867 (13-10-2016)

·

http://www.debatingeurope.eu/focus/infobox-arguments-for-and-against-turkeys-eu-membership/ (1210-2016)

·

http://www.nu.nl/politiek/3581797/turkije-zal-niet-toetreden-europese-unie.html (11-10-2016)

·

http://www.mathijskoenraadt.nl/essays/erasmus-oorlog-tegen-de-turken.html (11-10-2016)

·

https://www.foreignaffairs.com/articles/turkey/2016-03-02/turkeys-decline (10-10-2016)

·

http://www.dw.com/en/turkey-our-goal-is-to-join-the-eu-by-2023/a-19486473 (10-10-2016)

·

http://www.nytimes.com/2016/08/02/opinion/turkeys-fractured-state.html?_r=2 (10-10-2016)

·

http://www.volkskrant.nl/buitenland/turkije-wil-binnen-zeven-jaar-toetreden-tot-de-eu~a4360709/ (1310-2016)

·

https://www.groene.nl/artikel/we-zien-in-turkije-een-staatsgreep-in-slow-motion (14-10-2016

·

http://www.dejongeturken.com/waarom-werd-premier-adnan-menderes-opgehangen/ (13-10-2016)

·

http://www.volkskrant.nl/buitenland/ex-opperbevelhebber-turkse-strijdkrachten-weigert-coupverhaalte-ontkrachten~a864992/ (13-10-2016)

·

https://europa.eu/european-union/about-eu/history_nl (10-10-2016)

·

https://freedomhouse.org/report/freedom-press/2016/turkey (21-10-2016)

·

https://www.loc.gov/law/help/national-security-law/turkey.php (21-10-2016)

·

https://nl.wikipedia.org/wiki/Ottomaanse_Rijk (10-10-2016)

·

http://www.cvce.eu/en/recherche/unit-content/-/unit/3941c9b0-d6c4-4a2c-b84234fc75add012/5e17ed06-b203-4ccb-8665-7b638a46b0ce (11-10-2016)

·

http://www.reuters.com/article/us-turkey-security-cyprus-idUSKCN1020X1 (13-12-16)

·

https://freedomhouse.org/report/freedom-press/2016/turkey (13-12-2016)

·

http://kvknederlandturkije.nl/10-redenen-om-te-investeren-in-turkije/ (13-12-2016)

73