Beinvloedt sporten je mentaal

Be誰nvloedt sporten je mentaal?

Profielwerkstuk

Sanne Muller, Silke Politiek & Yvonne Eisma Anna Maria van Schurmanschool Franeker 01-12-2015

Inhoudsopgave

Voorwoord

Blz. 2

Inleiding

Blz. 3

Blz. 5

Wat houdt iemand tegen om te sporten?

Blz. 7

Verbetert sporten je houding?

Blz. 12

Wat is mentaliteit?

Hebben mensen die sporten minder last van psychische problemen?

Blz. 15

Kun je door sporten beter presteren op school?

Blz. 23

Voelen mensen verbeteringen als ze sporten?

Blz. 24

Wat vinden mensen prettiger sporten?

Blz. 29

Conclusie

Blz. 34

Dankwoord

Blz. 35

Bronnenlijst

Blz. 36

Bijlagen

Blz. 37

-

EnquĂŞte

-

IQ-testen

-

Vragenlijst: Voelen mensen verbeteringen als ze sporten?

Profielwerkstuk BeĂŻnvloedt sporten je mentaal?

1

Voorwoord

Beste lezer, wij zijn Yvonne Eisma, Silke Politiek en Sanne Muller en we zitten momenteel in 5 havo op de Anna Maria van Schurman School in Franeker. In 5 havo moeten we een profielwerkstuk maken, afgekort PWS. Hiervoor mag je natuurlijk je eigen onderwerp kiezen, gekeken naar je interesses die je wilt ontwikkelen. Wij maken dit profielwerkstuk onder leiding van mevrouw Vermeulen.

De laatste jaren is sporten en gezondheid bijna een trend geworden. Je ziet ook overal op social media accounts met mensen die je vertellen om gezond te eten en te sporten.

Iedereen weet dat sporten goed voor je is, maar wij wilden daar wat dieper op in gaan en onderzoek doen naar het mentale stukje dat te maken heeft met sport. Wij vonden het niet moeilijk om vragen voor dit onderwerp te bedenken, aangezien er best veel over te onderzoeken valt.

Profielwerkstuk Be誰nvloedt sporten je mentaal?

2

Inleiding

In ons profielwerkstuk gaan we onderzoeken of sporten je mentaal be誰nvloedt. Als onderzoeksvraag hebben we gekozen voor: Be誰nvloedt sporten je mentaal? Om deze vraag te kunnen beantwoorden hebben we een aantal deelvragen opgesteld. We hebben ook onze hypotheses gemaakt.

Wij hebben voor deze deelvragen gekozen omdat dit vragen zijn die ook betrekking hebben op de onderzoeksvraag en ons kunnen helpen die te beantwoorden. Dit zijn de argumenten waarmee we onze onderzoeksvraag beantwoorden.

De deelvragen zijn als volgt: - Wat is mentaliteit?

Mentaliteit is hoe je je voelt. We zeggen dan bijvoorbeeld dat je je mentaal goed of slecht voelt. Als je je goed voelt dan betekent het dat je vooral positieve gedachtes hebt en je lekker in je vel zit. Als je je mentaal slecht voelt dan is het dus eigenlijk het tegenovergestelde.

- Wat houdt iemand tegen om te sporten?

Wij denken dat dit vaak te maken zal hebben met excuses die mensen bedenken.

Zoals geen tijd hebben, het abonnement te duur vinden of het regent. Ook zal het vast zo zijn dat het voor sommige mensen echt te duur is en het geld er niet voor over hebben. Of het kan komen door een slechte ervaring die ze ooit eerder hebben gehad met sporten.

- Verbetert sporten je houding?

Wij denken dat sporten je houding wel verbetert. De houding die je hebt qua gedrag en doen en laten zit volgens ons sterk verbonden met de houding die je aanneemt wanneer je bijvoorbeeld rechtop staat. Mensen voelen zich volgens ons vaak goed na het sporten. Als mensen zich goed voelen nemen ze een andere houdingen aan dan mensen die niet lekker in hun vel zitten.

- Hebben mensen die sporten minder last van psychische problemen?

Wij denken dat je door sporten minder last hebt van psychische problemen, omdat je door sporten vaak beter in je vel zit. Hierdoor voel je je beter en krijg je minder snel last van psychische problemen. Ook ben je even met iets anders bezig als je sport dan met je problemen.

Profielwerkstuk Be誰nvloedt sporten je mentaal?

3

-

Kun je door sport beter presteren op school?

Wij denken dat je door sporten beter kunt presteren op school of op het werk, omdat mensen over het algemeen opgewekter zijn na het sporten omdat je bloed sneller door je lichaam aan het stromen is. Hierdoor zal je je waarschijnlijk beter kunnen focussen op het werk dat je hebt.

- Voelen mensen verbetering als ze sporten?

We denken dat de meeste mensen verbeteringen zullen merken na de les. De factoren stress, energie, zelfbeeld en humeur speelt bij deze onderzoeksvraag voor ons een rol omdat we natuurlijk het mentale aspect willen onderzoeken. We denken de antwoorden na de les positiever zullen worden beantwoord in vergelijking met voor de les, omdat mensen over het algemeen altijd een sport beoefenen omdat het leuk vinden.

- Wat vinden mensen prettiger sporten?

Wij denken dat ieder persoon een andere mening hierover heeft die samenhangt met hun karakter.

Om deze vragen te kunnen beantwoorden willen we de literatuur gebruiken en willen we ook veel praktisch bezig gaan. Als praktijkonderzoek willen we veel verschillende dingen uitvoeren, zoals een enquĂŞte afnemen, een IQ-test voor en na de gymles laten maken en nog een korte vragenlijst.

Profielwerkstuk BeĂŻnvloedt sporten je mentaal?

4

Wat is mentaliteit?

Een goede betekenis van mentaliteit of ingesteldheid is het denk- en gedragspatroon van een persoon of een sociale groep. De term mentaliteit wordt in de gedragswetenschappen opgevat als een mentale oriëntatie die onder de oppervlakte werkt en doorwerkt op het zichtbare niveau van gedrag van mensen en de interactie tussen mensen.

Tussen een situatie die je meemaakt en het gevoel wat je hebt, zit altijd één of meer gedachten. Soms denk je of heb je het gevoel dat dit niet zo is, maar dit is alleen het teken dat je gedachten snel en automatisch hebben plaatsgevonden, je hebt ze niet 'bewust' gedacht.

De manier waarop & wat je denkt of wat je tegen jezelf zegt, bepaalt hoe je je voelt en hoe je je gedraagt.

Schematisch kan je het zo weergeven: 1. Gebeurtenis →2. Gedachte(n) → 3. Gevoel(ens) → 4. Gedrag / Gevolg

En dan spreken we van de vier G’s die eigenlijk samen een cirkel vormen.

Een situatie of gebeurtenis kan een totaal verschillend gevoel en reactie veroorzaken, omdat je die situatie op verschillende manieren kunt opvatten.

De opvatting van een situatie, oftewel hoe je kijkt naar wat er gebeurt of gebeurd is, is datgene wat je ‘tegen jezelf zegt’ over die situatie, wat je erover denkt.

Een voorbeeld hierbij:

De gebeurtenis of situatie is: Je loopt in de stad. Aan de overkant loopt een vriendin. Je roept en zwaait naar haar. Je vriendin reageert niet.

Deze gebeurtenis op zichzelf leidt niet tot een bepaald gevoel. Hoe je je voelt wordt bepaald hoe je denkt over deze situatie. Hieronder volgen 2 mogelijke interpretaties en gedachten die een totaal ander effect hebben.

Profielwerkstuk Beïnvloedt sporten je mentaal?

5

A. Bijvoorbeeld je denkt/ je gedachte is: Ze negeert me. Wat onaardig van haar. Waarom zou ze me niet willen zien? Heb ik laatst iets verkeerds gezegd tegen haar? Zie je wel ze vindt me niet aardig. Ik durf niet nog een keer te roepen, ik loop maar snel door.

Sommigen kunnen dan nog verder doordenken: Ik heb alweer een vriendin verloren. Zo meteen blijf ik alleen over, zonder vrienden. 'Ik ben ook helemaal geen leuk persoon om bevriend mee te zijn'.

Als je dit denkt, zal je gevoel misschien zijn: Somber en zielig alleen voelen, misschien schuldig en wanhopig.

En je gedrag bijvoorbeeld: Snel en stil doorlopen en als je haar weer tegen komt, zal je gedrag waarschijnlijk terughoudender zijn dan voorheen.

Hierbij resulteert je gedachte dus in een onplezierig gevolg.

B. Maar je kunt in deze situatie ook het volgende denken of tegen jezelf zeggen: 'Wat vreemd ze zegt niets terug. Ze zal me wel niet gehoord en gezien hebben. Ik loop ook wel eens zo in gedachten dat ik niets om me heen zie. Jammer, ik had wel even met haar willen praten. Je roept nog eens (of denkt ik zal haar vanavond even bellen en vragen hoe het met haar gaat)'.

Als je dit laatste denkt zal je je dus niet somber gaan voelen maar bijvoorbeeld nieuwsgierig zijn naar wat de ander zo bezig hield.

Je gedrag is dan bijvoorbeeld: Nog een keer harder roepen of hem bellen. In plaats van terughoudender te worden, ga je contact zoeken.

Dus met precies dezelfde gebeurtenis, maar met een andere gedachte krijg je een hele andere werkelijkheid (een ander gevoel, ander gedrag en ander gevolg).

Als je somber bent heb je vaak een niet-helpende gedachtepatroon.

Mensen die somber zijn, hebben het idee dat de negatieve gedachten die ze hebben juist zijn en dat het ‘terecht’ is dat ze zich daardoor somber voelen. Ze hebben het idee dat de sombere gedachten veroorzaakt worden door de beroerde gebeurtenis of vervelende situatie en de ellendige dingen die hen overkomen zijn. Soms is dat natuurlijk ook zo.

Sommige dingen zijn heel naar, waardoor je je somber gaat voelen. Maar je kan ook over een nare gebeurtenis of situatie ‘niet realistische/niet helpende’ gedachten hebben waardoor je je onnodig nog somberder voelt dan nodig en/of ervoor zorgt dat de sombere gevoelens nog erger zijn, langer duren of niet meer weg gaan.

Belangrijk is dus je bewust te zijn van je gedachten, te checken of ze kloppen of niet en te leren welke gedachten je helpen en welke je onnodige stress en vervelende gevoelens opleveren.

Profielwerkstuk Beïnvloedt sporten je mentaal?

6

Wat houdt iemand tegen om te sporten?

Overal word je verteld dat sporten goed voor je is. Sporten is gezond en het maakt je gelukkig. Toch zijn er veel mensen die niet sporten. Maar waarom?

Volgens de Richtlijn voor Sportdeelname Onderzoek (RSO) is iemand een sporter als hij ten minste twaalf keer in de afgelopen twaalf maanden heeft gesport. De sportdeelname van Nederlanders boven de 6 jaar is al een aantal jaren rond de 65%. Het percentage van de Nederlanders die elke week of zelfs meerder keren per week sporten blijft ook ongeveer gelijk. Het blijkt wel dat hoe ouder mensen worden, hoe minder ze gaan sporten. Van de Nederlanders van 6-19 jaar sport ruimt 70% minstens 12 keer per jaar en van de 75-plusser is dat nog ongeveer 15%. Een reden dat oude mensen niet sporten is dan vaak ook dat ze te oud zijn en het lichamelijk niet meer aankunnen.

Percentage mannen 6-79 jaar dat sport

Percentage vrouwen 6-79 jaar dat sport

Mensen die niet sporten, hebben daar heel veel verschillende redenen voor. De meest voorkomende redenen zijn dat mensen er geen tijd voor hebben of dat het te duur is. Veel mensen willen wel sporten, maar stellen het elke keer weer uit. Verder verzinnen mensen nog veel meer smoesjes om niet te gaan sporten, ondanks dat het goed voor je is.

Sport is niet alleen een woord voor intensief bewegen. Als je aan het sporten bent, heb je vaak een doel. Dat doel kan bijvoorbeeld zijn om een wedstrijd te winnen. Er zijn mensen die een hekel hebben aan bewegen. Maar waarom? Er wordt gezegd dat je lichaam gemaakt is om te bewegen. Als je dan echt niet wilt gaan sporten, is het niet nodig om stil te zitten. Je kan op veel meer manieren bewegen, bijvoorbeeld traplopen, fietsen en wandelen.

Profielwerkstuk Be誰nvloedt sporten je mentaal?

7

Als je regelmatig sport, krijg je daar veel voor terug. Als je namelijk in een korte tijd intensief beweegt, kun je veel mooie resultaten behalen voor weinig moeite. Je kan 3x in de week een uur gaan sporten, maar je kan ook elke dag een halfuur gaan sporten. Ze zeggen dat als je regelmatig sport je gelukkiger wordt en je minder stress hebt. Ook zou je lichaam beter beschermt zijn tegen ziektes en voel je je fitter, maar toch blijft er een deel van de mensen die niet sport.

Ongeveer een derde van de Nederlandse bevolking sport niet of minder dan 12 keer per jaar.

De Nederlanders die niet sporten bestaan vooral uit de oudere en lager opgeleide mensen, dit is de leefstijlgroep ‘gesettelden’. Ook een groot deel van de niet-sporters bestaan uit homoseksuelen, niet-Westerse minderheden, de zwaardere mensen en kinderen uit éénoudergezinnen.

Mensen noemen vaker één of meer redenen waarmee ze aangeven dat ze niet kunnen, dan dat ze aangeven dat ze niet willen. Een kwart van de mensen die niet sport noemt een combinatie van niet kunnen en niet willen, dit zijn vooral jongeren. Eén van de meest genoemde redenen om niet te sporten voor midlifers is dat ze gebrek hebben aan tijd vanwege hun werk en gezin. Een groot deel van de niet-sportende 65-plussers vindt zichzelf gewoon te oud om te sporten.

Veel niet-sporters willen wel gaan sporten, maar ze stellen het heel vaak uit.

Hoe vergroot je de kans dat je ook echt gaat sporten?

Plan je sportactiviteiten in de ochtend à Uit een onderzoek is gebleken dat als je plant om in de ochtend plant te gaan sporten, dat de kans groter is dat je het ook echt gaat doen, dan wanneer je plant om in de avond te gaan sporten. Dit zou komen omdat je in de avond meer vermoeid bent en daardoor stel je het sneller weer uit.

Sporten in je agenda zetten à Als je sporten in je agenda zet, blijft het niet alleen maar een voornemen, maar staat het echt op je planning en zal je het echt moeten doen. Doordat het in je agenda staat, heb je ook geen andere activiteiten gepland op het moment dat je zult gaan sporten. Je smoes kan dan niet meer zijn, dat je er geen tijd voor hebt.

Ga samen met iemand sporten à Als je met iemand afspreekt om te gaan sporten, zal je het sneller doen, want je hebt het al afgesproken en je kan moeilijk je vriend laten vallen door niet meer mee te gaan sporten. De meeste mensen vinden het ook veel gezelliger om samen met iemand te sporten en dit motiveert weer om het ook echt te gaan doen.

Profielwerkstuk Beïnvloedt sporten je mentaal?

8

Wij hebben zelf ook onderzocht waarom mensen wel of niet sporten. We hebben dit onderzocht door middel van een enquête, die we op school hebben uitgedeeld. We hebben de resultaten verdeeld in drie verschillende leeftijdscategorieën en we hebben onderscheid gemaakt tussen jongens en meisjes.

Percentage jongens 12-14 jaar dat sport Ja

Percentage meisjes 12-14 jaar dat sport

Nee

25%

Ja

Nee

18% 75%

82%

Percentage 12-14 jarigen die sporten

Ja Nee

21%

79%

Uit ons onderzoek is gebleken dat ook het grootste deel van de 12-13 jarigen sport. Bij deze leeftijdsgroep ligt het percentage sporters bij de meisjes het hoogst.

De redenen die 12-13 jarigen noemen om niet te sporten zijn, dat ze nog geen leuke sport hebben gevonden om te doen of dat ze er net van afgegaan zijn en nu geen sport hebben die ze echt leuk vinden. Een andere reden die wordt genoemd is dat zijn/haar ouders er geen geld voor hebben of dat er eerst wel werd gesport, maar dat het toen kinderachtig werd en toen werd er gestopt.

Profielwerkstuk Beïnvloedt sporten je mentaal?

9

Percentage jongens die sporten 15-17 jaar Ja

Percentage meisjes die sporten 15-17 jaar

Nee

23%

Ja

Nee

28% 77%

72%

Percentage 15-17 jarigen die sporten

Ja Nee

26%

74%

Uit ons onderzoek blijkt dat de meeste jongeren van 15-17 jaar sporten. Bij de jongens ligt het percentage sporters iets hoger dan bij de meisjes.

De redenen die worden genoemd door de mensen die niet sporten zijn, dat ze er geen tijd voor hebben, bijvoorbeeld vanwege werk en school en dat ze niet weten welke sport ze moeten doen. De meesten hebben eerst wel gesport, maar zijn gestopt, omdat ze geen motivatie meer hadden, ze het te druk hebben of doordat ze beperkt zijn door pijn of ziekte.

Er zijn ook mensen gestopt met sporten, omdat het team waarmee hij/zij altijd sportte ook stopte. Ook wordt de reden genoemd, dat ze geen zin hebben in verplichtingen, zoals trainingen en wedstrijden.

Profielwerkstuk Be誰nvloedt sporten je mentaal?

10

Percentage mannen die sporten 18 jaar en ouder Ja

Nee

14%

86%

Percentage vrouwen die sporten 18 jaar en ouder Ja

Nee

27% 73%

Percentage sportens van 18 jaar en ouder

Ja Nee

20%

80%

Uit ons onderzoek blijkt dat van de mensen van 18 jaar en ouder, die wij hebben gevraagd, het grootste deel sport. Ook bij de volwassenen ligt het percentage mannelijke sporters hoger dan het percentage vrouwelijke sporters.

De reden die het meest wordt genoemd door de niet-sporters is dat ze geen tijd hebben of dat ze liever iets anders doen. Ze hebben een te drukke baan en soms ook kinderen. Een andere reden is dat ze niet kunnen sporten vanwege lichamelijke beperkingen. Er wordt wel vaak gezegd dat ze op de fiets naar hun werk gaan en weleens wandelen. Ze bewegen dus nog wel vaak.

Profielwerkstuk Be誰nvloedt sporten je mentaal?

11

Verbetert sporten je houding?

Wat is een gezonde houding?

Het is lastig om precies te zien wat een goede houding is. Een gezonde houding kun je vaststellen door iemand van voren te bekijken. Het is van belang dat er sprake is van symmetrie van de lichaamsdelen links en rechts. Daarnaast is het belangrijk dat specifieke lichaamsdelen in de juiste positie staan en voldoende ontspannen en aangespannen zijn. Bij een goede houding is het gewicht evenwichtig verdeeld, zodat het niet te veel moeite kost om een goede balans te hebben.

Veel voorkomende ‘ongezonde’ houdingen Om stevig in je schoenen te staan, is je lichaam in staat om een afwijkende houding automatisch te compenseren. Het is dan ook zo dat alle bewegingen die je maakt, in welk lichaam dan ook, invloed hebben op de houding van de rest van je lichaam. We spreken dan over de ‘bewegingsketen’. Een voorbeeld: ga maar eens op één been staan. Om balans te kunnen houden zal je bovenlichaam mee moeten werken. Er is sprake van een tijdelijke, functionele aanpassing.

Omdat je lichaam zoekt naar evenwicht, zal je lichaam het gewicht automatisch compenseren wanneer een deel van het lichaam niet in de juiste positie staat.

Bij een afwijkende houding is er in de meeste gevallen niet sprake van één anatomische afwijking. Vaak ontstaat de houding door het herhaaldelijk doen van activiteiten in een verkeerde houding. Voorbeelden van deze activiteiten zijn zittend werken, waarbij de rug vaak gebold is en de schouders soms worden opgetrokken, maar ook activiteiten zoals fitnessoefeningen. Door de continue afwijkende houding kan schade of zwakte ontstaan aan spieren, gewrichten of ligamenten. Dit heeft dan plaatselijke instabiliteit en/of zwakte tot gevolg. Ook kan het zo zijn dat je mentaliteit of je gevoelens zich laten zien door je houding.

Als je je depressief of ongelukkig voelt dan loop je met een gebogen rug en je hoofd een beetje naar beneden. Als je je zelfverzekerd voelt en je lekker in je vel zit, loop je vaak met een goed postuur en soms met borst naar voren.

Profielwerkstuk Beïnvloedt sporten je mentaal?

12

Waarom zou ik mijn houding willen verbeteren?

Als je merkt dat je met een foute houding rondloopt, zou je er het best meteen iets aan moeten doen. Want hoe langer je met een foutieve houding rondloopt, hoe moeilijker het wordt om dit te veranderen. Ook is het zo dat als je jaren met een slechte houding rondloopt het blijvende gevolgen hebben. Door een foute houding kunnen medische problemen ontstaan zoals hoofdpijn, rug- en nekklachten en vermoeidheid, maar ook sportblessures kunnen veroorzaakt worden. Een sterke houding wordt vaak als aantrekkelijker en sympathieker beschouwd. Dus een goede houding is belangrijk voor een eerste indruk.

Je lichaamshouding is erg bepalend voor de indruk die je bij iemand achterlaat. Daarom is het een goed idee om een zelfverzekerde en ontspannen houding aan te nemen. Een rechte rug en ontspannen schouders.

Oefeningen om je houding te verbeteren Om je houding te verbeteren kun je deelnemen aan bepaalde sporten zoals ballet, tacayo en bodybalance. Een andere manier om je houding te verbeteren, is om je houding werkelijk ‘te verbeteren’. Het leerproces bestaat uit de volgende punten: - Bewust worden van je manier van bewegen.

- Het aanleren van een natuurlijke manier van bewegen.

- Trainen en toepassen van deze manier van bewegen tijdens dagelijkse activiteiten.

Een voorbeeld: Een persoon houdt tijdens de dagelijkse beweging zijn rug krom en haalt de hele tijd zijn schouders op. Hierdoor kan hij of zij rug- en schouderklachten oplopen en eventueel ook hoofdpijn. Hier merkt de persoon hoogstwaarschijnlijk op het moment zelf niets van, maar op een latere leeftijd kan dit zorgen voor gezondheidsproblemen. Hij zal dus bewust moeten worden van zijn houding en zijn best moeten doen om zijn houding te verbeteren.

Profielwerkstuk Beïnvloedt sporten je mentaal?

13

Zelfverzekerde lichaamstaal Lichaamstaal is een van de belangrijkste vormen van communicatie. Daarbij komen veel dingen kijken. Meestal valt het namelijk wel te merken als iemand niet lekker in zijn vel zit.

Dit kun je zien aan het vermijden van oogcontact of een verkeerde houding.

Wie meer zelfverzekerdheid wil uitstralen, zal beter op zijn of haar lichaamstaal moeten letten. Heel veel succesvolle mensen hebben veel te danken aan hun goede en zelfverzekerde lichaamstaal. Je lichaamstaal kan al heel veel verraden over hoe je je voelt zonder dat je dat zelf meteen door hebt.

Door je houding/ lichaamstaal te verbeteren, kan dat je zelfverzekerdheid ook verbeteren.

Dit kan namelijk komen omdat je er toegankelijker en ook vrolijker uit kunt gaan zien.

Belangrijk hiervoor is om oogcontact te maken. Wie oogcontact maakt, komt geïnteresseerd over en je kunt informatie ook beter overbrengen. Met oogcontact laat je zien dat je diegene serieus neemt en dat je bereid bent om aandachtig te luisteren. Hiernaast laat je ook zien dat je iemand leuk of interessant vindt.

Volgens de evolutieleer heeft de mens zich ontwikkeld van viervoeters tot de tegenwoordig rechtop gaande homo sapiens. De aanpassing van de wervelkolom is in feite nog niet voltooid. Vooral nek en onderrug zijn kwetsbaar. ‘Low back pain’ wordt vooral veroorzaakt door de schakel tussen de vijfde lendenwervel en de eerste heiligbeenwervel.

Profielwerkstuk Beïnvloedt sporten je mentaal?

14

Hebben mensen die sporten minder last van psychische problemen?

Om de vraag of mensen die sporten minder last hebben van psychische problemen te gaan onderzoeken, willen we eerst iets vertellen en uitleggen over psychische problemen zelf.

Psychische problemen

Psychische klachten en problemen Soms lijkt het of je een probleem hebt dat groter is dan jezelf. Een paar voorbeelden: je word gejaagd door herinneringen, je haat iemand zo diep dat je er misselijk van wordt of je hebt zulke sterke gevoelens voor iemand dat je diegene nooit los zou kunnen laten (stalken).

Iedereen ervaart in zijn leven geregeld psychische klachten en problemen en moet antwoorden vinden die dan rust verschaffen. In veel situaties kan diegene zelf een oplossing vinden en uit de vervelende situatie komen, maar in sommige gevallen is dat niet het geval en kan de situatie zelfs verergeren.

Meestal zijn het problemen die je ervaart in je bestaan en in de omgang met anderen. Ze hangen samen met de pijn en onrechtvaardigheid van het leven, de fundamentele eenzaamheid van de mens en met hoe je een leven vorm geeft en er verantwoording voor neemt.

Het meest belangrijke van een psychisch probleem is dat je op een bepaalde manier met jezelf en je bestaan omgaat en dat je daarbij jezelf en mogelijk ook anderen, pijn en verdriet doet. De problemen ontstaan in reactie op wat je meemaakt, denkt of voelt, of in het verleden hebt meegemaakt, gedacht of gevoeld.

Hoe een probleem doorwerkt In reactie op het probleem en de manier die je hebt gevonden om ermee om te gaan, ervaar je vaak klachten, zoals angstig of depressief zijn, hoofdpijn hebben of moeite met seks, niet kunnen slapen of in contacten makkelijk boos worden. Je wordt bijvoorbeeld ontslagen. Het lukt je niet er anders mee om te gaan dan je klein, zielig en minderwaardig te voelen en op de bank te zitten. Of je merkt dat je telkens boos naar je kind doet als ze iets vraagt. Je wilt dit dan graag veranderen, maar dat lukt niet en je wordt daar panisch van. Uiteindelijk gaan deze klachten, ook wel symptomen genoemd, een eigen leven leiden en ontwikkelen er zich patronen, die in veel gevallen moeilijk te doorbreken zijn. Zo ontstaan er dus psychische problemen.

Profielwerkstuk Be誰nvloedt sporten je mentaal?

15

Verschillende psychische problemen en klachten ( Bron: Yalom, een bekend therapeut )

Psychische problemen zijn vragen, klachten en problemen die samenhangen met: - De onrechtvaardigheid van het leven Zoals arm zijn, in een rolstoel zitten, een depressieve hang hebben, gedomineerd worden, moeten gehoorzamen aan anderen, geluidsoverlast ervaren, verlaten worden, longkanker krijgen.

- Pijn en de onafwendbaarheid van de dood Zoals je moeder verliezen, jaren mishandeld worden, seksueel misbruikt zijn, de beperktheid van je bestaan ervaren, ouder worden, ziek zijn, de naderende dood.

- De fundamentele eenzaamheid van de mens Zoals je eenzaam voelen, je moeilijk kunnen binden of hechten, twijfelen tussen haat of liefde, niet weten of je anderen moet volgen of beter je eigen weg kunt gaan, de zin van het leven zoeken.

- Hoe je de balans vindt tussen het essentiĂŤle en triviale Zoals niet goed weten welke waarden je belangrijk vindt, wat je wilt bereiken in je leven, wat je als de essentie van het mens zijn ziet, wat je anderen gunt en wat jouw rol daarin is, hoe de mens en zijn omgeving zich verstaan.

- Hoe je verantwoordelijkheid voor je leven neemt Zoals hoe je de balans zoekt tussen afhankelijkheid en autonomie, omgaat met macht en onmacht, omgaat met tegenslag - angsten - kansen - mogelijkheden - boosheid, en hoe je je visie op het leven vorm geeft.

Van probleem naar stoornis Sommige mensen kunnen problemen, die ze in hun leven tegenkomen simpelweg niet aan.

Dit komt omdat ze in hun aanleg zo extreem zijn in hun denken, voelen en hun gedrag.

Soms maken mensen ook erg verschrikkelijke zaken mee, bijvoorbeeld jarenlange mishandeling of oorlog.

Het kan zijn dat mensen dan niet meer of maar zeer moeilijk kunnen functioneren in het gewone leven. Je spreekt dan van een stoornis. Psychotherapie en counseling helpen dan meestal weinig. Counseling is een therapeutische activiteit die gericht is op het leren omgaan met beperkingen en hinder in het leven. Vaak hebben mensen met een stoornis meer baat bij medicijnen, of medicijnen in combinatie met psychotherapie.

Een psychische stoornis treft bijna de helft (om precies te zijn 42,7%) van de Nederlanders ooit in zijn of haar leven.

Profielwerkstuk BeĂŻnvloedt sporten je mentaal?

16

Stress

Oorzaken van stress In drie situaties kan stress voorkomen: op het werk, thuis en in de vrije tijd. Over het algemeen wordt in de literatuur de term burn-out in verband gebracht met de werkomstandigheden. De meest voorkomende stress gevende oorzaken op het werk zijn dan:

-

Te zware werkbelasting.

Overwerk, deadlines, te lang achtereen etc.

Onduidelijkheid over de rol en verantwoordelijkheden binnen de organisatie.

Onzekerheid over het werk.

Reorganisatie, bezuinigingen en veranderingen in het personeel.

Machteloosheid Lage positie Onvoldoende steun Veel conflicten Overdreven vergadercultuur Slecht management Te hoge verwachtingen van jezelf

- Stressbronnen thuis - Slechte relaties binnen een gezin of familie - Ziekte of educatieve problemen - Conflicten taakverdeling in huis - Problemen in de woonsfeer - FinanciĂŤle zorgen

Stress brengt je lichaam in staat van paraatheid. Het hormoon adrenaline komt vrij, adrenaline wordt ook wel het vlucht- of vechthormoon genoemd. Met als gevolg: - De bloeddruk gaat omhoog - De hartslag stijgt - Er stroomt zuurstofrijk bloed naar de spieren, het hart en de hersenen - In het lichaam komt de adrenaline vrij die brandstof levert voor de spieren - De spieren spannen zich - De longblaasjes verwijden zich en de ademhaling wordt sneller - Het bloed trekt weg uit het gezicht - De spijsvertering komt op een laag pitje te staan - De keel knijpt samen, de handen worden koud, het zweet breekt uit - In een fractie van een seconde is je lichaam klaar voor actie

Ongezonde stress Als de stress erg lang duurt, is er meer tijd nodig om het weer te herstellen. Ditzelfde geldt voor een hevige stressreactie: hoe heviger de reactie is, hoe meer tijd je nodig hebt om het te herstellen. Ook als er veel momenten van stress zijn, is er misschien te weinig tijd om tussendoor te herstellen. Dus als stress te lang aanhoudt, te vaak voorkomt en/of te groot is, is er onvoldoende gelegenheid om tussentijds te herstellen. Dan is er sprake van ongezonde stress.

Profielwerkstuk BeĂŻnvloedt sporten je mentaal?

17

Wij hebben zelf onderzocht of sporten helpt tegen stress bij mensen. We hebben dit door middel van een enquête gedaan. We hebben de resultaten in cirkeldiagrammen gezet en verschil gemaakt tussen drie leeftijdscategorieën.

Helpt sporten tegen stress voor meisjes van 12-14 jaar?

Helpt sporten tegen stress voor jongens van 12-14 jaar?

Ja

27% 55%

Ja

25% 63%

Nee

12%

Nee

18%

Helpt sporten tegen stress voor meisjes van 15-17 jaar?

16%

Helpt sporten tegen stress voor jongens van 15-17 jaar?

Ja

Ja

8%

46% 46%

76%

Nee

Nee

8%

Helpt sporten tegen stress bij vrouwen van 18 jaar en ouder?

0%

9% Ja

Helpt sporten tegen stress bij mannen van 18 jaar en ouder?

91%

Nee

Ja

27% 9%

64%

Nee

Uit ons onderzoek blijkt dat sporten voor de meeste mensen helpt tegen stress, zowel bij jongens en bij meisjes. Er is maar een klein percentage mensen die zegt dat sporten hun niet helpt tegen de stress. Er is ook nog wel een deel van de mensen die zegt dat ze geen last hebben van stress, dit percentage is het hoogst bij de jongere mensen. Mensen ervaren dus wel dat sporten helpt tegen hun stress.

Profielwerkstuk Beïnvloedt sporten je mentaal?

18

Welke soorten lichaamsbewegingen vangen stress op?

Het belangrijkste criterium is in dit geval de mate van stressreductie, het verkrijgen van evenwicht en een ontspannen gevoel. Je kunt daarom beter niet voor een competitieve, hiĂŤrarchische sport kiezen. Als je dat wel wilt doen, is het beter om ze niet in teamverband uit te voeren.

Een andere voorwaarde is de mate van plezier die je er aan beleeft, maar ook de factor speelt een belangrijke rol. Een tijdrovende, hectische baan vraagt om een sport die je overal, zonder materiaal en zonder afhankelijk te zijn van anderen, kunt doen. Een voorbeeld hiervan is joggen. Het is nog het beste om zonder te forceren drie Ă vier keer per week een half uurtje te lopen, waarbij er gelet wordt op volledig in- en uitademen en op het gevoel dat het lichaam geeft. Bij neiging tot hyperventileren is het vooral belangrijk dat er veel aandacht naar de uitademing gaat, die wat langer duurt dan de inademing. Als er last is van andere ademhalingsproblemen is het belangrijk dat er zuigend naar de buik wordt ingeademd en de lucht langdurig wordt uitgeblazen. Activiteiten waarbij de hartslag boven de 120 per minuut wordt gebracht, zijn goed om het uithoudingsvermogen te verbeteren.

Sporten als fietsen, joggen en zwemmen zijn daarvoor erg geschikt.

Belangrijk bij het sporten is de regelmaat en discipline. Weer of geen weer, vroeg of laat.

Naast een of andere vorm van bovenstaand aeroob bewegen (bewegen zonder buiten adem te raken) is het aan te raden een bewegingsprogramma te volgen dat alle kanten van lichaam en de geest aanspreekt. Een programma dat niet alleen naast het uithoudingsvermogen ook kracht, lenigheid, en ontspanning geeft, maar ook houding en figuur verbeterd.

Ontspanningstechnieken zijn belangrijk om chronische fysieke spanning te doorbreken en ze leveren ook mentale voordelen op, zoals de vaardigheid om aandacht te richten, te fixeren, de concentratie te bewaren en meer controle te hebben over denkprocessen. Er bestaan veel methoden om tot ontspanning te komen, zowel oosterse als westerse.

Profielwerkstuk BeĂŻnvloedt sporten je mentaal?

19

Technieken door middel van lichaamsbeweging om psychische problemen te verhelpen

Yoga Meestal gaat het bij yoga om ontspanningsoefeningen uit de hatha-yoga, die als heilzaam worden ervaren bij de door een jachtig leven opgebouwde spanningen. De hoofdvorm van de fysieke yoga is hatha-yoga. In het westen wordt yoga gezien als bevorderlijk voor de gezondheid en wordt het vaak zonder religieuze bedoelingen beoefend. Wetenschappelijk is de yoga-ademhaling onder andere onderzocht aan het Columbia College of Physicians and Surgeons in New York. Hieruit bleek dat de yoga-ademhaling een methode is die het autonome zenuwstelsel in balans brengt; ze bleek psychologische en stress gerelateerde klachten te beïnvloeden. De onderzoekers richtten zich op technieken uit de sudarshan kriya. Hatha-yoga bestaat grotendeels uit asana's (lichaamshoudingen) en pranayama (ademhalingstechnieken). De hatha-yoga vormt de basis voor veel andere, verder ontwikkelde soorten fysieke yoga.

Transcendente meditatie (TM) Transcendente meditatie wordt tweemaal per dag vijftien tot twintig minuten beoefend, in een zithouding. De TM-techniek bestaat voornamelijk uit het in gedachten herhalen van een geselecteerde woordklank, mantra genoemd, en het toelaten dat de herhaalde ‘klank’ stiller en stiller wordt, tot de mantra verdwijnt en men alleen nog bewust is, zonder gedachten. Dit is de ‘inwaartse gang’ van de meditatie en het doel ervan wordt transcendent of zuiver bewustzijn genoemd, in het Sanskriet: toerieja (‘de vierde bewustzijnstoestand’) of samadhi.

Samen met de geest is ook het lichaam tot rust gekomen en begint "stress" op te ruimen, wat lichamelijke en daardoor ook weer geestelijke activiteit betekent: de uitwaartse gang van de meditatie. Als de zuivering afgelopen is, begint weer de inwaartse gang, enzovoorts.

Na de meditatie is het belangrijk te stabiliseren door middel van vertrouwde activiteit, om te voorkomen dat men gedesoriënteerd raakt.

Hans Selye, de Canadees-Oostenrijkse arts en endocrinoloog die het wetenschappelijk concept van stress introduceerde in de wereld, ontmoette in de jaren zeventig Maharishi. De lichamelijke effecten gemeten tijdens Transcendente Meditatie zijn, volgens Hans Selye, precies het tegenovergestelde van de lichamelijke reacties op stress. Hij beschreef transcendente meditatie als een methode die het centrale zenuwstelsel dusdanig kan ontspannen dat het ook beter met stress om kan gaan.

Profielwerkstuk Beïnvloedt sporten je mentaal?

20

Autogene training Schultz geloofde sterk in de zelfhelende kracht van het lichaam als ze met rust gelaten werd en zelf haar (herstel) werk kon doen. De methode werkt met passieve concentratie op innerlijke sensaties. Centraal staat daarbij het niet forceren, maar laten gebeuren, het uitnodigen van ontspanning en gevoelens, en het observeren van het eigen lichaam zonder manipuleren.

Bij autogene training wordt de cliĂŤnt gevraagd affirmaties (oefenformules), positieve en bevestigende wensen, in gedachten te herhalen terwijl er een betekenisvol beeld bij gevisualiseerd wordt. Er is een verschil met hypnose of progressieve relaxatie dat men een specifiek effect van elke afzonderlijke affirmatie verwacht. Als gevolg daarvan ervaart de beoefenaar ook daadwerkelijk ontspanningsreacties van zwaarte, warmte, een rustige hartslag en verdieping van de ademhaling.

Onderzoeken van P.J. Lang laten zien dat het in de verbeelding richten van de aandacht op een fysiologische respons, die respons inderdaad daadwerkelijk uitlokt. Met behulp van deze techniek kan de beoefenaar tot een grotere innerlijke rust en ontspanning komen. Uit onderzoek blijkt dat autogene training diverse effecten heeft op het autonoom zenuwstelsel en een toename van de doorbloeding in de hersenen geeft. Daarnaast geeft autogene training ook sensaties van zwaarte, warmte en verdieping van de ademhaling.

Progressieve relaxatie Progressieve spierontspanning als ontspanningstechniek werkt volgens het principe dat je je spieren om de beurt sterk aanspant, daarna laat je ze los en geniet je van de ontspanning.

Deze manier is ontwikkeld door de Amerikaanse psycholoog Jacobson. De methode is gebaseerd op het verschijnsel dat ontspanning van de spieren een gevoel van "zwaarte" veroorzaakt. In deze therapie wordt je begeleidt door de stem van de psycholoog langs de diverse spiergroepen. Je kunt het ook zelf doen in ruglig met alle spiergroepen of losse spieren die je maar kunt bedenken. Enige systematiek daarbij is wel aan te bevelen door bv. van onder naar boven te werken, dus vanaf de voeten en onderbenen naar je bovenlichaam.

Hypnose Door middel van een hypnose zou contact gemaakt kunnen worden met het onderbewustzijn. Zo kan informatie worden verkregen die in het dagelijks leven door het gewone bewustzijn wordt tegengehouden. Deze blokkade zou het oplossen van problemen en klachten in de weg staan. Problemen zouden volgens sommigen ook veroorzaakt kunnen worden door vroegere ervaringen. Inzet van hypnose zou in deze gevallen opheldering kunnen verschaffen. Herbeleving met loslaten van vroegere ervaringen wordt aangeduid als regressietherapie, hoewel regressietherapie ook zonder opwekking van hypnose mogelijk is.

Het verschil zit niet alleen in de diepte van de trance, die bij hypnose sterker is, maar ook in de werkwijze.

Profielwerkstuk BeĂŻnvloedt sporten je mentaal?

21

Zazen Zazen doet men op een kussentje of een bankje in de lotushouding, alleen of in een groep.

De rug is gestrekt het hoofd iets naar voren gedraaid zodat de kin wordt ingetrokken. De handen vormen ter hoogte van de navel een kosmische mudra, waarbij de vingers van de linkerhand op de vingers van de rechterhand gelegd worden. De duimen raken elkaar licht.

De houding van de handen helpt vast te stellen hoe de geestelijke toestand is. Neigt men naar een slaaptoestand, dan zakken de duimen naar beneden en los van elkaar. Tijdens de meditatie komen allerlei gedachten boven. De bedoeling is deze gedachten te laten komen en gaan, zonder er al te veel belang aan te hechten of ze te beoordelen. Door telkens rustig terug te keren naar het object van de meditatie (ademhaling, tellen of koan), krijgen gedachten langzaam minder grip.

Dynamische meditatie De dynamische meditatie neemt als actieve meditatie een bijzondere plaats in. Het brengt het onderbewuste aan de oppervlakte, bevordert het uitdrukken van gevoelens, sensitiviteit, lichamelijke fitheid en zelfregulatie, en het opent het lichaamspantser, de adem en het emotionele energielichaam. Indien de meditatie 21 dagen wordt gedaan, is er vaak een duidelijke vermindering van lichamelijke en geestelijke spanning merkbaar.

Kundalini of schudmeditatie De kundalini is net zo onlosmakelijk met ons leven verbonden als ons energielichaam, de aura of de chakra's en is ook essentieel voor het leven. Deze energie helpt op fysiek niveau mee aan de vorming en ontwikkeling van het lichaam tijdens het gehele leven. Bij ziekte of onbalans kan de kundalini in actie komen om te helpen bij de genezing. Ze kan het emotieleven en het gedachteleven versterken of soms ook verstoren. Ze kan op een spiritueel niveau tot piekervaringen leiden en kan helpen om momenten van eenwording te realiseren (wat voor iemand een verlichtingservaring kan zijn). Naarmate het kundalinienergiesysteem zich verder ontwikkelt, opent het vele deuren voor spirituele ontwikkeling.

Ze kan zo iemand helpen bewust contact te maken met het innerlijke licht al is de kundalinienergie niet zelf dat licht. Het op een meditatieve manier werken met kundalini-energie wordt zo een weg naar innerlijke realisatie. De vorm en mate van innerlijke realisatie zal per persoon kunnen wisselen en zich 'voortgaande op het pad van spirituele ontwikkeling' verder ontwikkelen.

Het is niet bewezen dat je door sporten minder last hebt van psychische problemen, maar je kunt door bepaalde lichaamsbewegingen wel psychische problemen en stress voorkomen.

Profielwerkstuk Be誰nvloedt sporten je mentaal?

22

Kun je door sporten beter presteren op school?

Wij hebben geprobeerd te onderzoeken of je door sporten beter kunt presteren op school.

Wij hebben dit onderzocht in een 5 havo klas tijdens de gymles. We hadden twee korte IQtesten gemaakt. Een van de IQ-testen moesten de leerlingen voor de les maken en de andere moesten ze na de les maken. De twee IQ-testen leken erg op elkaar, maar waren niet hetzelfde. De twee versies van de IQ-testen zijn te vinden in de bijlagen.

Hieronder in de tabel staan de resultaten vermeld. Er staat vermeld hoeveel vragen de proefpersonen goed hadden gemaakt van de IQ-test.

Jongens

Meisjes

Voor Na Resultaat

Voor Na Resultaat 1 8/9 goed 7/9 goed 1 minder 1 7/9 goed 6/9 goed 1 minder 2 8/9 goed 7/9 goed 1 minder 2 6/9 goed 3/9 goed 3 minder 3 7/9 goed 6/9 goed 1 minder 3 6/9 goed 6/9 goed Evenveel 4 7/9 goed 5/9 goed 2 minder 4 6/9 goed 7/9 goed 1 meer 5 8/9 goed 7/9 goed 1 minder 5 5/9 goed 3/9 goed 2 minder 6 7/9 goed 6/9 goed 1 minder 6 7/9 goed 7/9 goed Evenveel 7 4/9 goed 4/9 goed Evenveel 7 5/9 goed 6/9 goed 1 meer 8 7/9 goed 5/9 goed 2 minder 8 7/9 goed 5/9 goed 2 minder 9 6/9 goed 6/9 goed Evenveel 9 4/9 goed 5/9 goed 1 meer

10 6/9 goed 5/9 goed 1 minder

11 6/9 goed 4/9 goed 2 minder

12 7/9 goed 5/9 goed 2 minder

Uit ons onderzoek is gebleken dat het grootste deel van de proefpersonen de IQ-test na de gymles slechter had gemaakt dan voor de gymles. Er zijn maar een paar proefpersonen die de IQ-test beter hebben gemaakt.

Er zijn een aantal redenen te bedenken voor de mindere resultaten na de gymles. Veel van de proefpersonen gaf aan dat de vragen op de tweede versie van de IQ-test moeilijker waren. Wij vonden dit zelf ook wel een beetje, de vragen van versie 1 waren vaak de voorbeeldvragen in de verschillende categorieën van de nationale IQ-test 2015. Hierdoor kan het dus komen dat de versie na de gymles minder goed is gemaakt dan de versie voor de gymles. Een andere reden kan zijn, dat het concentratievermogen van de proefpersonen vlak na het sporten niet zo goed was als ervoor. Je hebt je een uur lang uit kunnen leven en je concentratie is dan nog niet optimaal als je net bent gestopt.

Wij hebben ons onderzoek bij een kleine groep mensen uitgevoerd en getest of je op korte termijn beter kunt presteren op school. Hieruit kunnen we concluderen dat je op zo’n korte termijn, die wij hebben getest, niet beter kunt presteren op school, maar juist minder. Wij kunnen niet zeggen dat het op lange termijn ook zo is, of dat het dan juist wel beter wordt.

Profielwerkstuk Beïnvloedt sporten je mentaal?

23

Voelen mensen verbeteringen als ze sporten?

Voor dit onderwerp hebben we een korte enquête uitgedeeld aan mensen die sporten bij de badmintonclub de Wadden in Harlingen en bij badmintonclub FBC ’73 in Franeker. We hebben gekozen voor de Badmintonclub, omdat er genoeg leden zijn om een goede conclusie te trekken uit het onderzoek. Bij dit onderzoek hebben we dezelfde vragen gesteld voor en na de les. Ze konden de vragen beantwoorden door het aankruisen van meerkeuze antwoorden. We konden dus kijken of zaken zijn verbeterd of verslechterd na de les. Deze enquête was ingevuld kort vóór en kort ná de les. Dit werd ingevuld tijdens een les voor volwassenen en tijdens een les voor jongeren.

Met dit onderzoek willen we er dus achter komen hoe sport de mensen beïnvloedt. Er wordt vaak gezegd dat sport goed is voor bepaalde dingen zoals: zelfverzekerdheid, humeur, stress en meer energie. Dus dit wilden we zelf onderzoeken om er zeker van te zijn dat dit ook echt zo is.

Volwassenen:

Voor de les hebben vrijwel de meeste mensen wel een redelijk tot goed zelfbeeld. Dit maakt uit voor 85% van de ondervraagden. Slechts 15% van de ondervraagden heeft een redelijk slecht tot slecht zelfbeeld. Dit kwam ongeveer wel overeen met onze verwachtingen.

Het moment na de les was er niemand meer in de gehele groep die nog een slecht zelfbeeld had. Iedereen in de groep had een redelijk tot goed zelfbeeld. Wij hadden niet verwacht dat iedereen zo positief zou zijn na de les. Dit komt hoogstwaarschijnlijk omdat er bij het sporten een stofje word vrij gemaakt, dat is een soort ‘geluk stofje’. Dit is al door wetenschappers bewezen en wij hebben dit nu ook kunnen aantonen.

Profielwerkstuk Beïnvloedt sporten je mentaal?

24

Voor de les was het humeur van de meeste mensen al aardig goed. 60% van de mensen hadden een goed humeur en nog eens 25% van de mensen had een redelijk goed humeur.

Dit keer had slechts 15% van de mensen een redelijk slecht tot slecht humeur.

Na de les viel het op dat niemand van de groep meer een slecht humeur bleek te hebben.

Slechts 10% had een redelijk goed humeur en maar liefst 90% van de groep had een goed humeur. Weer denken we dat dit te maken heeft met het ‘geluk stofje’ dat vrijkomt bij sporten.

Voor de les voelde bijna de helft van de groep, zo’n 45%, zich redelijk energiek en 20% voelde zich echt energiek. Dit geldt dus voor een groot deel van de sporters, hoewel er toch nog een overige groep was van 35% die zich nog niet energiek voelden.

Na de les is het percentage sporters die zich energiek voelen aanzienlijk gestegen naar 60%.

Het percentage sporters die zich niet energiek voelen, is gedaald naar 15%. Er waren na de les mensen die zich niet energiek voelden, omdat ze na het sporten moe zijn geworden.

Profielwerkstuk Beïnvloedt sporten je mentaal?

25

Voor de les waren de antwoorden erg verdeeld. Dit komt omdat iedereen zich in verschillende situaties bevindt en dit kan ook te maken hebben met het hebben van wel of geen stressvolle baan en met bijvoorbeeld een goede of slechte thuissituatie. Er valt uit de grafiek af te lezen dat 25% van de sporters helemaal niet gestrest waren op dat moment en de rest was een klein beetje tot vrij erg gestrest.

Na de les was het percentage mensen dat gestrest was en het percentage mensen dat redelijk gestrest heel erg verminderd naar samen 15%. Het percentage mensen die zich nog steeds een klein beetje gestrest voelde was toegenomen en het percentage mensen die niet meer gestrest waren, was ook erg toegenomen.

Jongeren:

Voor de les hadden de meeste sporters wel een redelijk goed zelfbeeld. Dit geldt voor 60% van de groep. Daarbij had nog eens 30% echt een goed zelfbeeld. De 10% die overblijft van de groep had echter helemaal geen goed zelfbeeld op het moment.

Wanneer de les was afgelopen, was het zelfbeeld van de sporters heel erg veranderd. Maar liefst 90% van de groep durfde te zeggen dat ze een goed zelfbeeld hadden. En nog eens 10% had een redelijk goed zelfbeeld. De jongeren scoren hier net iets beter op dan de volwassenen.

Profielwerkstuk Be誰nvloedt sporten je mentaal?

26

Voor de les was het humeur van de sporters erg verdeeld. Dit heeft ook waarschijnlijk weer te maken met de situatie waar ze zich in bevinden. Bijna de helft (zo’n 45%) had een goed humeur en nog eens 35% had een redelijk goed humeur. De rest van de sporters waren verdeeld tussen het hebben van een redelijk slecht humeur (10%) en een slecht humeur (10%).

Na de les was iedereen een stuk opgewekter en vrolijker. 80% vonden dat ze een goed humeur hadden gekregen en een overige 20% van de sporters hadden een redelijk goed humeur. Deze scores waren net iets minder dan die van de volwassenen waarbij 90% een goed humeur had na de les en 10% een redelijk goed humeur.

De energie die de sporters hadden voor de les was aardig verdeeld. Precies de helft van alle sporters voelde zich energiek, een kwart voelde zich redelijk energiek en een kwart voelde zich niet energiek.

Na de les voelde ruim de helft van de groep (zo’n 65%) zich wel energiek. Dit staat in contrast met de 35% die zich niet energiek voelde na de les. Dit kan komen omdat ze moe zijn geworden na de les, dus andere opvattingen hebben over dit onderwerp.

Profielwerkstuk Beïnvloedt sporten je mentaal?

27

Voor de les voelde een kwart van de groep die zich helemaal niet gestrest. Zo’n 40% van de sporters voelden zich een klein beetje gestrest. 30% van de groep sporters voelde zich redelijk gestrest en een overige 5% voelde zich voor de les echt gestrest. Het grootste deel van de groep voelt zich dus niet heel erg gestrest.

Na de les valt te zien dat er veel meer mensen waren die zich niet gestrest voelden. Dit percentage is met 15% omhoog gegaan naar 40%. Ook het percentage van mensen die zich maar een beetje gestrest voelen, is gestegen, ditmaal met 10%. Er zijn geen mensen meer die zich echt gestrest voelen en het percentage mensen die zich redelijk gestrest voelen, is gedaald naar 15%.

Profielwerkstuk BeĂŻnvloedt sporten je mentaal?

28

Wat vinden mensen prettiger sporten?

Wij hebben door middel van een enquête onderzocht of mensen het prettiger vinden om individueel of in een team te sporten en waarom ze dat dan vinden. We hebben de resultaten verdeeld in drie verschillende leeftijdscategorieën en we hebben ook onderscheid gemaakt tussen jongens en meisjes. Hieronder de resultaten in cirkeldiagrammen.

Wat vinden meisjes 12-13 jaar preRger sporten?

Individueel

Samen in een team 36%

Wat vinden jongens 12-13 jaar preRger sporten?

Maakt niet uit

Individueel

Samen in een team

Maakt niet uit

12%

18% 50%

38% 46%

Wat vinden jongeren 12-13 jaar preRger sporten?

Individueel

Samen in een team 16%

42%

Maakt niet uit

42%

Profielwerkstuk Beïnvloedt sporten je mentaal?

29

Wat vinden meisjes (15-17 jaar) preRger sporten?

Individueel

Samen in een team

Wat vinden jongens 15-17 jaar preRger sporten?

Maakt niet uit

Individueel

13% 61%

Samen in een team 25%

Maakt niet uit

0%

26% 75%

Wat vinden jongeren van 15-17 jaar preRger sporten?

Individueel

Samen in een team

Maakt niet uit

9% 48%

43%

Wat vinden vrouwen 18+ preRger sporten?

Individueel

Samen in een team

43%

Wat vinden mannen 18+ preRger sporten?

Maakt niet uit

Individueel

Samen in een team 30%

38%

19%

Maakt niet uit

35%

35%

Wat vinden volwassenen 18+ preRger sporten?

Individueel

Samen in een team

37% 36%

27%

Profielwerkstuk Be誰nvloedt sporten je mentaal?

Maakt niet uit

30

Wat vinden mensen preRger sporten?

Individueel

Samen in een team

Maakt niet uit

22% 42%

36%

Uit de cirkeldiagrammen hebben we conclusies getrokken.

De meeste meisjes van 12-13 jaar vinden het prettiger om in een team te sporten. De meeste jongens van 12-13 jaar maakt het niet uit of ze in een team of individueel sporten.

De jongeren van 12-13 jaar sporten dus het liefst in een team of het maakt ze niet uit. Er zijn niet zoveel jongeren uit deze leeftijdscategorie die het prettiger vinden om individueel te sporten.

De redenen die jongeren van 12-13 jaar noemen om individueel te sporten zijn: dat je je beter kunt concentreren en dat je de rust hebt om op je eigen tempo te kunnen sporten.

Sommigen vinden het ook gewoon fijn om alleen te sporten.

Bijna alle jongeren van 12-13 jaar noemen als reden om in een team te sporten, dat ze het veel gezelliger vinden. Ze vinden het fijner om met een team te spelen.

Er zijn ook jongeren die het niet uit maakt of ze alleen of in een team sporten. Ze vinden het gewoon beide leuk om te doen. Soms is het gewoon lekker om alleen te sporten, maar in een team vinden ze veel gezelliger. Er zijn ook een paar jongeren die aan twee sporten doen en de ene sport alleen is en de andere in een team, het maakt ze dus niet uit.

Profielwerkstuk Be誰nvloedt sporten je mentaal?

31

De meeste meisjes in de leeftijdscategorie 15-17 jaar maakt het niet uit of ze individueel of in teamverband sporten. De ruime meerderheid van de jongens van 15-17 jaar sport het liefst in een team. Er is niemand van de jongens die het liefst individueel sport. Over het algemeen maakt het de jongeren van 15-17 jaar niet uit of ze in teamverband of individueel sporten. Er is ook een groot deel dat het liefst in een team speelt.

De redenen die worden genoemd door de jongeren uit de leeftijdscategorie 15-17 jaar om individueel te sporten zijn dat ze gewoon op hun eigen tempo kunnen sporten en ze minder worden gepusht. Mensen kunnen je dan ook niet afrekenen op basis van de dingen die je slecht doet. Ook wordt er gezegd, dat als je een keer iets fout, dat je dan erg snel de schuld overal van krijgt en daar heb je geen last van als je individueel sport.

De meest genoemde reden van jongeren van 15-17 jaar om in teamverband te sporten is dat ze het veel gezelliger vinden. Je leert ook om goed te samenwerken en je bent gezamenlijk bezig. Ook heb je meer motivatie om te gaan sporten als je samen bent. In een team vermaak je je ook meer en je kunt vrienden maken. Je wint met z’n allen of je verliest met z’n allen, als er dan een fout wordt gemaakt ligt het vaak niet alleen aan mezelf. Ook wordt de reden genoemd dat het dan minder opvalt als je slechter bent dan de rest.

De redenen dat het de jongeren niet uitmaakt of ze alleen of in een team sporten zijn dat als je in een team sport je je aan elkaar kunt optrekken, maar als je alleen bent kun je gewoon je eigen ding doen en het op je eigen tempo doen. In een teamsport vinden ze het ook gezelliger en heb je ook een gezellige sfeer, maar als je individueel sport heb je even de tijd voor jezelf. In een teamsport kun je elkaar ook motiveren. Dit zijn eigenlijk ook allemaal redenen waarmee de jongeren aangeven waarom ze het individueel of in een team prettiger vinden sporten. Veel jongeren wisselen het graag af, omdat ze in individueel en in teamverband sporten veel voordelen zien.

De meeste vrouwen in de leeftijdscategorie 18 jaar en ouder maakt het niet uit of ze individueel of samen met een team spelen. Daarna sporten ze het liefst individueel. Mannen van 18 jaar en ouder sporten of het liefst in een team of het liefst individueel. Het aantal mannen dat antwoord gaf op liever in een team of liever alleen sporten is gelijk. Van de mensen van 18 jaar en ouder geven de meesten het antwoord, dat het ze niet uitmaakt of ze alleen of in een team sporten. Het antwoord dat daarna het meest wordt gegeven is dat ze het liefst alleen sporten. Het percentage mensen dat het liefst individueel sport ligt bij de leeftijdscategorie 18 jaar en ouder hoger dan bij de andere twee leeftijdscategorieën.

De meest genoemde reden om individueel te sporten voor mensen van 18 jaar en ouder is dat je zelf de tijd kunnen bepalen wanneer je gaat sporten. Ze zijn ook niet afhankelijk van anderen en kunnen hun eigen tempo bepalen. Als je alleen sport, heb je ook even een momentje voor jezelf en je kunt lekker je eigen ding doen.

Voor mensen van 18 jaar en ouder is de meest genoemde reden om in een team te sporten, dat het veel gezelliger is. Er is ook een sociale druk, dus je laat het sporten minder snel schieten. Het is ook fijn om als groep te presteren en het geeft een goed gevoel om samen iets te bereiken. Je versterkt en helpt elkaar, ook kun je elkaar in een teamsport meeslepen.

Het spelelement van een teamsport werkt ook motiverend.

Profielwerkstuk Beïnvloedt sporten je mentaal?

32

Er zijn ook veel mensen van 18 jaar en ouder die het niet uitmaakt of ze individueel of in een team sporten. Ze vinden dat beide manieren om te sporten leuke kanten heeft. Als je alleen sport, kun je bij jezelf blijven en zelf bepalen wanneer je gaat sporten, maar in een team is het veel gezelliger, je leert met elkaar omgaan en je kunt op elkaar bouwen. Er zijn veel mensen die het individueel sporten en in een team sporten graag afwisselen.

Over het algemeen maakt het mensen niet uit of ze alleen of in teamverband sporten. Het minst populair is het om alleen te sporten. De meest genoemde redenen zijn dat het in een team gezelliger is en alleen ben je niet afhankelijk van anderen.

Profielwerkstuk Be誰nvloedt sporten je mentaal?

33

Conclusie Over het algemeen sporten de meeste mensen wel. De mensen die niet sporten hebben daar vaak verschillende redenen voor. De meest voorkomende redenen zijn dat ze er geen tijd voor hebben of omdat ze lichamelijke beperkingen hebben.

De houding die men aanneemt door sporten is beter dan de houding die mensen aannemen die niet sporten. Namelijk hebben mensen die sporten vaak een goede rechte houding als ze staan en mensen die niet sporten hebben eerder de neiging om een beetje vooroverbogen te staan.

Hebben mensen die sporten minder last van psychische problemen? Deze vraag was een van onze deelvragen waar we onderzoek naar moesten doen. D.m.v. een enquĂŞte en de literatuur hebben we hier een conclusie uit kunnen halen. Zoals al verwacht kan sporten zeker helpen bij verschillen psychische problemen. Er zijn verschillende technieken met verschillende soorten lichaamsbewegingen die deze problemen kunnen opvangen of zelfs verhelpen.

De prestatie die men levert kort na het sporten is niet beter dan voor het sporten. Dit hebben we geconcludeerd uit een IQ-test die een klas gemaakt heeft voor en na de les. Voor de les waren de resultaten beter in vergelijking met na het sporten. Dit heeft te maken met de concentratie die was verslechterd en de onrustigheid in de klas.

Uit ons profielwerkstuk valt te concluderen dat sport een erg grote invloed heeft op hoe we ons voelen en hoe we ons gedragen. Na het sporten voelen mensen zich beter dan voor de tijd. Mensen hebben een beter zelfbeeld, ze voelen zich energieker, ze hebben vaak een beter humeur en voelen zich minder gestrest.

De meeste mensen maakt het niet uit of ze individueel of in een teamverband sporten. Ze zien in beide verbanden veel voordelen.

Deze conclusie komt veel overeen met onze hypothese.

Het antwoord op onze onderzoeksvraag is dat sporten op mentaal gebied een grote invloed op iemand heeft. Dit hebben we uit de deelvragen kunnen opmaken. Alle conclusies van de deelvragen komen er op uit dat mensen die sporten over het algemeen beter in hun vel zitten en dat hun houding beter is.

Profielwerkstuk BeĂŻnvloedt sporten je mentaal?

34

Dankwoord In dit profielwerkstuk hebben we veel geleerd over of sporten je mentaal beïnvloedt. We hebben een duidelijk antwoord op onze hoofd en deelvragen gekregen.

We waren enthousiast over het onderwerp en waren al vrij snel goed op gang. De samenwerking verliep ook redelijk goed dat kwam o.a. doordat we zelf vonden dat we een interessant onderwerp gekozen hadden. Omdat we dus een interessant onderwerp gekozen hadden was het ook veel leuker om met het PWS bezig te gaan en een onderzoek te gaan doen. Er waren weinig dingen die fout gingen. We vonden het een erg leuke en leerzame ervaring.

Als eerste willen wij onze opdrachtgever Afke Groen van Betterfit In & Outdoorsport bedanken voor het delen van alle informatie die ze had over dit onderwerp. Wij willen graag alle mensen bedanken die aan onze onderzoeken hebben meegeholpen en die zo vriendelijk zijn geweest om onze enquête in te vullen. Ook willen wij onze klas (5A) bedanken voor het maken van onze IQ-testen. Meneer Snoodijk willen wij ook bedanken voor de tijd die wij hebben gekregen om in zijn les deze IQ-testen aftenemen. Als laatste bedanken wij Mevrouw Vermeulen en Meneer de Boer voor de tips en tops die ze ons gegeven hebben, hier hebben wij veel aan gehad.

In de toekomst gaan wij ons ook meer richten op de literatuur in plaats van alleen de praktijk.

Profielwerkstuk Beïnvloedt sporten je mentaal?

35

Bronnenlijst Deelvraag 1: Wat is mentaliteit?

-

http://www.psychologenpraktijk-fidelis.nl/kennisbank/5-g-s

Deelvraag 2:Wat houdt iemand tegen om te sporten?

-

http://www.nationaalkompas.nl/gezondheidsdeterminanten/leefstijl/lichamelijkeactiviteit/hoeveel-mensen-zijn-voldoende-lichamelijk-actief/ https://sochicken.nl/21-redenen-om-niet-te-sporten http://www.veiligsportklimaat.nl/cms/showpage.aspx?id=7796 http://innerlijkefocus.nl/meer-bewegen-wat-houdt-je-tegen/

Deelvraag 3: Verbetert sporten je houding?

-

https://www.fitness-tips.nl/fitnessblessures/houding-verbeteren http://lifehacking.nl/productiviteit-tips/oefeningen-om-je-lichaamshouding-te-verbeteren/ http://www.telegraaf.nl/vrouw/actueel/23059801/__How_to__zelfverzekerd_met_lichaams taal__.html

Deelvraag 4: Hebben mensen die sporten minder last van psychische problemen?

-

http://www.idee-pmc.nl/persoonlijke_problemen/psychische_problemen.html http://www.ggznieuws.nl/home/10-mythes-over-psychische-stoornissen/ http://www.ggznederland.nl/uploads/assets/asset_305955.pdf http://www.psychischegezondheid.nl/wat-is-stress?gclid=CLukqaWIq8kCFSr3wgodDmwGEg http://www.ggznieuws.nl/home/vier-grote-inspirerende-leiders-worstelde-met-depressie/ http://www.ggznieuws.nl/home/vier-inzichten-in-het-herstel-van-psychische-aandoeningen/ https://nl.wikipedia.org/wiki/Transcendente_meditatie https://nl.wikipedia.org/wiki/Yoga https://nl.wikipedia.org/wiki/Autogene_training http://www.psycho-consult.nl/progressieve_relaxatie.html https://nl.wikipedia.org/wiki/Hypnose http://www.mindfulness-en-meer.nl/osho-dynamische-meditatie-amsterdam/ Veldstra, Taco (1998) Tacoyo, Anti-stress training

Deelvraag 5: Kun je door sporten beter presteren op school?

-

Nationale IQ-test 2015 Eigen onderzoek

Deelvraag 6: Voelen mensen verbeteringen als ze sporten?

-

Eigen onderzoek

Deelvraag 7: Wat vinden mensen prettiger sporten?

-

Eigen onderzoek

Profielwerkstuk Be誰nvloedt sporten je mentaal?

36

Bijlagen Bijlage I: Enquête Bijlage II: IQ-testen Bijlage III: Vragenlijst voelen mensen verbeteringen als ze sporten?

Bijlage IV: Logboek

Profielwerkstuk Beïnvloedt sporten je mentaal?

37

Bijlage I: Enquête

Profielwerkstuk Beïnvloedt sporten je mentaal?

38

Wat voor invloed heeft sport op jouw mentaal?

Wat is je naam? _____________________________________________________ Wat is je leeftijd? _____________________________________________________ Wat is je geslacht o

Man

o

Vrouw

Sport je? o

Nee

o

Ja

Waarom sport je wel/niet? Het liefst zo uitgebreid mogelijk.

_________________________________________________________________ _________________________________________________________________ _________________________________________________________________ _________________________________________________________________ Wat voor soort sport beoefen je? o

Individuele sport

o

Teamsport

Wat vind je prettiger sporten? o

Individueel

o

Samen met een team

o

Maakt niet uit

Waarom?

_________________________________________________________________ _________________________________________________________________ _________________________________________________________________ _________________________________________________________________

Profielwerkstuk Be誰nvloedt sporten je mentaal?

39

Be誰nvloedt sporten je stemming of versterkt het je emoties? o

Ja

o

Nee

Voorbeeld (verplicht): _________________________________________________________________________________ Ben je sociaal? o

Ja

o

Nee

o

Meestal wel

Vind je dat mensen die een teamsport beoefenen socialer zijn dan mensen die een individuele sport beoefenen? o

Ja

o

Nee

o

Meestal wel

Waarom? __________________________________________________________________________________ Heb je het gevoel dat je sociale gedrag beter wordt door sporten? o

Ja

o

Nee

Voorbeeld (verplicht): __________________________________________________________________________________ Heb je door sporten meer sociale contacten? o

Ja

o

Nee

Denk je dat je door sporten beter kunt presteren op school of op het werk? o

Ja

o

Nee

o

Misschien

Waarom?

_________________________________________________________________ _________________________________________________________________ Profielwerkstuk Be誰nvloedt sporten je mentaal?

40

Helpt sporten voor jouw tegen stress? o

Ja

o

Nee

o

Ik heb geen last van stress

Zou je het interessant vinden om iets te lezen over wat voor effect sport heeft op iemand mentaal gezien? o

Ja

o

Nee

Waarom?

_________________________________________________________________ _________________________________________________________________ _________________________________________________________________

Profielwerkstuk Be誰nvloedt sporten je mentaal?

41

Bijlage II: IQ-testen

Profielwerkstuk Be誰nvloedt sporten je mentaal?

42

IQ test voor de gymles TAAL

1. Wat is de juiste spelling?

A. Applaudisseren B. Applauwdiseren C. Aplaudiseren D. Aplaudisseren

2. Welk woord is geen synoniem voor afhaken?

A. Uitscheiden B. Staken C. Kappen D. Stilstaan

REKENEN

3. Het door Afrikaanse stammen gebruikte Dream root is een middel dat zorgt voor een geestverruimende toestand in de slaap. Het kan 5 dagen duren voordat het effect heeft. De dossering is maximaal 350 mg per dag. Hoeveel mg moet je tot je nemen als je trip tot dag 5 uitblijft?

A. 1250 mg B. 1500 mg C. 1750 mg D. 2250 mg

4. Welke breuk staat NIET gelijk aan 8/56?

A. 1/8 B. 6/42 C. 1/7 D. 3/21

Profielwerkstuk Be誰nvloedt sporten je mentaal?

43

LOGICA

5. Welke van de onderstaande conclusies kun je met absolute zekerheid trekken op basis van de stelling heironder?

Als alle boulevard presentatoren bedrogen worden, dan worden alle nieuwe boulevard presentatoren

A. Nooit bedrogen B. Bedrogen C. Verliefd D. Misschien bedrogen

6. Het linker plaatje is de beginpositie. Je mag ĂŠĂŠn blok per keer oppakken. Je mag de blokken nergens anders neerzetten dan op de staafjes. Hoeveel handelingen heb je nodig om van de beginpositie naar de eindpositie te komen?

A. 1 handeling B. 2 handelingen C. 3 handelingen D. 4 handelingen

7. Wat is de volgende afbeelding in de reeks?

A. B. C. D.

Figuur A Figuur B Figuur C Figuur D

Profielwerkstuk BeĂŻnvloedt sporten je mentaal?

44

RUIMTELIJK INZICHT

8. Welk startpunt brengt je NIET bij X?

A. B. C. D.

Startpunt A Startpunt B Startpunt C Startpunt D

9. Het bier stroomt naar boven en verandert bij elke splitsing van richting. Uit welke tap komt het bier?

A. B. C. D.

Tap A Tap B Tap C Tap D

Profielwerkstuk Be誰nvloedt sporten je mentaal?

45

IQ test na de gymles TAAL

1. Wat is de juiste spelling?

A. Karantaine B. Qaurantaine C. Kuarantainea D. Quarantaine

2. Wat is geen synoniem voor wantrouwig?

A. Schuins B. Achterdochtig C. Weemoedig D. Argwanend

REKENEN

3. Uit onderzoek blijkt dat 15 % van de 200 ondervraagde vrouwen bereid is om zonder eerst te zoenen met een man naar bed te gaan. Bij mannen ligt dit percentage 3 x zo hoog.

Hoeveel van de 200 ondervraagde mannen is bereid om zonder eerst te zoenen met een vrouw naar bed te gaan?

A. 60 mannen B. 70 mannen C. 80 mannen D. 90 mannen

4. Welke breuk staat NIET gelijk aan 9/45?

A. 3/15 B. 7/35 C. 1/9 D. 1/5

Profielwerkstuk Be誰nvloedt sporten je mentaal?

46

LOGICA

5. Welke van de onderstaande conclusies kun je met absolute zekerheid trekken op basis van de twee stellingen hieronder?

Als baby’s niet kunnen huilen, maar sommige baby’s kunnen lachen, dan A. Kunnen alle baby’s huilen B. Kan een aantal baby’s huilen C. Kunnen alle baby’s lachen D. Kan geen baby huilen

6. Het linker plaatje is de beginpositie. Je mag één blok per keer oppakken. Je mag de blokken nergens anders neerzetten dan op de staafjes. Hoeveel handelingen heb je nodig om van de beginpositie naar de eindpositie te komen?

A. B. C. D.

2 handelingen 3 handelingen 4 handelingen 5 handelingen

7. Wat is de volgende afbeelding in de reeks?

A. B. C. D.

Figuur A Figuur B Figuur C Figuur D

Profielwerkstuk Beïnvloedt sporten je mentaal?

47

RUIMTELIJK INZICHT

8. Welke twee routes brengen je NIET naar X?

A. B. C. D.

Startpunt A en B Startpunt D en B Startpunt A en C Startpunt A en D

9. Het bier verandert bij elke splitsing en alleen naar boven. Uit welke tap komt het bier?

A. B. C. D.

Tap A Tap B Tap C Tap D

Profielwerkstuk Be誰nvloedt sporten je mentaal?

48

Bijlage III: Vragenlijst voelen mensen verbeteringen naar het sporten?

Profielwerkstuk Be誰nvloedt sporten je mentaal?

49

Enquête – Sporten voor en na de les Heb je een goed zelfbeeld?

Voor: o Ja, ik heb een goed zelfbeeld o Nee, op dit moment niet o Ik heb een redelijk goed zelfbeeld o Ik heb een redelijk slecht zelfbeeld Na: o Ja, ik heb een goed zelfbeeld o Nee, op dit moment niet o Ik heb een redelijk goed zelfbeeld o Ik heb een redelijk slecht zelfbeeld Heb je een goed humeur?

Voor: o Ja, ik heb een goed humeur o Nee, op dit moment niet o Ik heb een redelijk goed zelfbeeld o Ik heb een redelijk slecht zelfbeeld Na: o Ja, ik heb een goed humeur o Nee, op dit moment niet o Ik heb een redelijk goed humeur o Ik heb een redelijk slecht humeur Voel je je energiek?

Voor: o Ja, ik voel me energiek o Nee, ik niet energiek o Ik voel me redelijk energiek Na: o Ja, ik voel me energiek o Nee, ik niet energiek o Ik voel me redelijk energiek Voel je je gestrest?

Voor: o Ja, ik voel me gestrest o Nee, ik voel me niet gestrest o Ik voel me redelijk gestrest o Ik voel me een klein beetje gestrest Na: o Ja, ik voel me gestrest o Nee, ik voel me niet gestrest o Ik voel me redelijk gestrest o Ik voel me een klein beetje gestrest Profielwerkstuk Beïnvloedt sporten je mentaal?

50