Απολυτήρια Κάθετα

ΑΠΟΛΥΤΗΡΙΑ ΚΑΙ ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΑ ΤΗΣ ΖΩΣΙΜΑΙΑΣ ΣΧΟΛΗΣ

ΠΗΓΗ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΠΑΡΑΔΟΣΗ ΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΚΗΣ ΣΧΟΛΗΣ ΤΩΝ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ

Κείμενα: Αθανάσιος Δάλλας Επιμέλεια: Λάζαρος Σακελλαρίου

ΑΠΟΛΥΤΗΡΙΑ ΚΑΙ ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΑ ΤΗΣ ΖΩΣΙΜΑΙΑΣ ΣΧΟΛΗΣ

Ενδεικτικό 1866 (Από το αρχείο της Ιστορικής και Εθνολογικής Εταιρείας της Ελλάδος)

• Το ενδεικτικό είναι πολύ προσεγμένο από αισθητικής απόψεως, φέρει περιθώριο με σύνθετη γραφική παράσταση και στο άνω κεντρικό μέρος αποτυπώνεται επιβλητική γραφική σύνθεση με τον τίτλο ΖΩΣΙΜΑΙΑ ΣΧΟΛΗ.

• Όπως προκύπτει από την αναγραφή στο κάτω μέρος του εντύπου στα Ιωάννινα λειτουργούσε οργανωμένο τυπογραφείο όπου τυπώνονταν τα Ενδεικτικά της Σχολής (υποθέτουμε και τα Απολυτήρια).

• Στο άνω αριστερό μέρος είναι τυπωμένη η σφραγίδα της Σχολής σχεδιασμένη σύμφωνα με την επιθυμία του Ν. Ζωσιμά όπως αυτή καταγράφεται στο άρθρο Ε’ της διαθήκης του: « … να κατασκευαστεί μία εκ χάλυβος σφραγίς έχουσα εγκεχαραγμένην την σεβασμίαν του Αγίου Νικολάου του θαυματουργού εικόνα και κύκλοθεν την επιγραφήν Σφραγίς του εν Ιωαννίνοις δημοσίου γενικού ελληνικού σχολείου» (με μόνη προσθήκη την λέξη ΤΕΤΡ. = τετραταξίου) • Αποδεικνύεται επίσης ότι, 25 χρόνια μετά την σύνταξη της διαθήκης Ν. Ζωσιμά, είχε καθιερωθεί ως επίσημος τίτλος του σχολείου το όνομα «ΖΩΣΙΜΑΙΑ ΣΧΟΛΗ» • Στο τέλος του έτους οι εξετάσεις των μαθητών γίνονταν «δημόσια» • Το ενδεικτικό υπογράφεται από τον Γυμνασιάρχη Σπυρίδωνα Μανάρη ο οποίος διηύθυνε την Σχολή από το 1862 έως το 1881 • Τα μαθήματα τα οποία διδάσκονταν οι μαθητές στην Δευτέρα τάξη του σχολείου αναγράφονται στο Ενδεικτικό και ήταν τα εξής: ΚΑΤΗΧΗΣΙΣ - (δυσανάγνωστο) το Α’ μέρος ΕΛΛΗΝΙΚΑ – Πλάτωνος “Κρίτων” – Δημοσθένους “Περί στεφάνου” – Ηροδότου “περί (δυσανάγνωστο)” ΛΑΤΙΝΙΚΑ – Κορνηλίου “Νέπωτος Βίοι” ΓΑΛΛΙΚΑ – L’ amie des ecoliers – Συντακτικό μετά γυμνασμάτων εκ της Μεθόδου του Όλενδορφ ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΑ – Αλγέβρας – Α’ μέρος ΙΣΤΟΡΙΑ – ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ – Αρχαία Γεωγραφία Εκτιμάται ότι την εποχή εκείνη που τα Γιάννινα βρίσκονταν ακόμη υπό Οθωμανική Διοίκηση το μάθημα της ιστορίας διδάσκονταν συγκεκαλλυμένο ως «Αρχαία Γεωγραφία»

Απολυτήριο 18767 (Από το αρχείο της Ιστορικής και Εθνολογικής Εταιρείας της Ελλάδος) • Δέκα χρόνια μετά το 1866 το Απολυτήριο έχει πιο λιτή μορφή. Το περιθώριο ορίζεται με ένα απλό παραλληλόγραμμο, η επιβλητική σύνθεση «έμβλημα» του σχολείου απουσιάζει και κυριαρχεί το όνομα του σχολείου γραμμένο με μεγάλα και έντονα γράμματα και διακοσμημένο με μία απέριττη σύνθεση.

• Εκτός από τον τίτλο του σχολείου όλο το υπόλοιπο Απολυτήριο είναι χειρόγραφο, μακροσκελές και αναφέρεται σε πολλές λεπτομέρειες όπως π.χ. την ημερομηνίας εγγραφής του μαθητού στην Α’ τάξη του Σχολείου και στο ότι ενεγράφη στο Μητρώο της Ζωσιμαίας Σχολής ως ο υπ’ αριθμόν 772 μαθητής της Α’ τάξεως.

• Η σφραγίδα δεν είναι πλέον τυπωμένη επί του Απολυτηρίου αλλά αποτυπωμένη «δια χειρών» δίπλα από την υπογραφή του Γυμνασιάρχη. Εξακολουθεί να φέρει επ’ αυτής «την σεβασμίαν του Αγίου Νικολάου του θαυματουργού εικόνα και κύκλοθεν την επιγραφήν ΣΦΡΑΓΙΣ ΤΟΥ ΕΝ ΙΩΑΝΝΙΝΟΙΣ ΤΕΤΡ. ΔΗΜΟΣΙΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΣΧΟΛΕΙΟΥ» • Στο άρθρο Ε’ της διαθήκης Ν. Ζωσιμά καταγράφεται η επιθυμία (εντολή) του διαθέτη σύμφωνα με την οποία «…. ανά δε έκαστον έτος, έν τινι προσδιορισμένω καιρώ του θέρους, να γίνηται η επί των μαθητών προόδου εξέτασις, μεθ’ ην να δίδηται έν τι βραβείον ενί εκάστω αυτών, ανάλογον της επιδόσεως των, κατ’ ίχνος της πεφωτισμένης Ευρώπης ….». Από το κείμενο του Απολυτηρίου α) διαπιστώνουμε ότι μέχρι τότε (1876) η επιθυμία του διαθέτη για «δημόσια» πραγματοποίηση των αποφοιτηρίων εξετάσεων ικανοποιείτο στο ακέραιον καθ΄ όσον ο μαθητής β) οι εξετάσεις ήταν γραπτές γ) ποια ήταν τα μαθήματα στα οποία εξετάζονταν οι μαθητές στις απολυτήριες εξετάσεις : «… εξετεσθείς δε δημόσια τας ενιαυσίους εξετάσεις επί των διδαχθέντων μαθημάτων και δοκιμασθείς εγγράφως επί των κατ΄ ιδίαν σπουδασθέντων Ιλιάδος Χ.- Ξενοφώντος Κύρου Παιδείας Β’ και Γ’ βιβλίον και Κικέρωνος κατά Κατιλίνα Β’ ηξιώθη του βαθμού ...» και δ) η αξία (ηθική και υλική) των βραβείων ήταν ανάλογη με την επίδοση των μαθητών • Τα μαθήματα τα οποία διδάσκονταν οι μαθητές στην Τετάρτην και ανωτάτην τάξιν του Γυμνασίου αναγράφονται στο Απολυτήριο και ήταν τα εξής: Ελληνικά – Σοφοκλέους Ηλέκτραν – Ευριπίδου Μήδειαν – Αριστοφάνους Βατράχους (δυσανάγνωστο, μάλλον Μετρικούς) – Θουκυδίδου Βιβλίον Ζ’ Λατινικά – Βιργίλιον το Δ’ - Κικέρωνος κατά Κατιλίνα Δ’ Φιλοσοφίαν – Ψυχολογίαν και Λογικήν Μαθηματικά - Στερεομετρίαν Γαλλικά – Chateaubriand Γενικήν Ιστορίαν – Νεωτέραν

Ενδεικτικό 1887

(Φωτοτυπία του ενδεικτικού του, εκ Μεσοβουνίου, μαθητού Δημητρίου Παπαχαρίση ο οποίος υπηρέτησε από το 1905 έως το 1930 ως Σχολάρχης της Αστικής Σχολής Βήσσανης. Μας απεστάλη ευγενώς από τον πρόεδρο της Ομοσπονδίας Αδελφοτήτων Πωγωνίου Γρηγόρη Άρμπιρο)

• Το ενδεικτικό επανέρχεται στην αρχική επιμελημένη εμφάνιση του, με διακοσμητικό περιθώριο και καλλιτεχνική παράσταση που εσωκλείει τον τίτλο ΖΩΣΙΜΑΙΑ ΣΧΟΛΗ.

• Σε σχέση με το 1866 προστέθηκαν στο πρόγραμμα διδασκαλίας και άλλα μαθήματα όπως τουρκικά, Φυσική, Γεωγραφία, Καλλιτεχνικά, Εμπορικά και Γυμναστική.

• Το ενδεικτικό υπογράφεται από τον Γυμνασιάρχη Μιλτιάδη Πανταζή (1991-1888) και με την χαρακτηριστική σφραγίδα του σχολείου που φέρει την «σεβασμίαν του Αγίου Νικολάου του θαυματουργού εικόνα» και περιμετρικά, το όνομα της Σχολής • Η κλίμακα βαθμολόγησης των μαθητών ήταν η εξής: Α’ Κάλλιστα = 5 Β’ Πάνυ καλώς = 4 Γ’ Καλώςς = 3 και Δ’ Σχεδόν καλώς = 2

Απολυτήριον 1918

• Πέντε χρόνια μετά την απελευθέρωση των Ιωαννίνων το Απολυτήριο εξακολουθεί να σφραγίζεται με την χαρακτηριστική σφραγίδα του σχολείου που φέρει την «σεβασμίαν του Αγίου Νικολάου του θαυματουργού εικόνα» και περιμετρικά, το όνομα της Σχολής.

• Για πρώτη φορά εμφανίζονται τα, κάθε λογής, ένσημα ή χαρτόσημα που, από εδώ και πέρα, θα επικολλώνται επί του Απολυτηρίου. Το 1918 το κόστος των επικολληθέντων ενσήμων ήταν ίσο με 5,25 δραχμές.

• Το 1918 Γυμνασιάρχης της Ζωσιμαίας Σχολής ήταν ο Γεώργιος Καλούδης (1893-1895,1902-1910,1912-1921 και1923-1924).

• Στο Απολυτήριο δεν αναγράφονται πλέον ούτε τα μαθήματα που διδαχθήκαν οι μαθητές, ούτε ο τρόπος διεξαγωγής των απολυτηρίων εξετάσεων.

• Επίσης με το απονεμόμενο Απολυτήριο πιστοποιείται ότι ο ή η κάτοχος του Απολυτηρίου κρίνεται άξιος (α) της εις το Πανεπιστήμιον φοιτήσεως ανεξετάστως.

Απολυτήριον 1927

• Μετά το 1926 που ιδρύονται τα Αγαθοεργά Καταστήματα Ιωαννίνων έρχονται τα «πάνω κάτω» • Η Ζωσιμαία Σχολή αποκόπτεται βίαια από το Κληροδότημα Ν. Ζωσιμά και τα περιουσιακά της στοιχεία διοχετεύονται προς άλλες κατευθύνσεις. Εκπαιδευτικά όμως η Ζωσιμαία όμως συνεχίζει να λειτουργεί ως συνέχεια του ιστορικού εκπαιδευτηρίου και ως σχολείο αριστείας.

• Το σχολείο μετονομάζεται σε ΖΩΣΙΜΑΙΑΣ ΣΧΟΛΗΣ Β’ ΓΥΜΝΑΣΙΟΝ • Η ιστορική σφραγίδα της Σχολής καταργείται (ως απεδείχθη εκ των υστέρων προσωρινά) και αντικαθίσταται από μία άλλη από την οποία απουσιάζει ο τίτλος ΖΩΣΙΜΑΙΑ ΣΧΟΛΗ και αναγράφεται μόνον Β’ ΓΥΜΝΑΣΙΟΝ • Το κόστος των επικολληθέντων ενσήμων αυξήθηκε και ανέρχεται πλέον σε με 91 δραχμές

Απολυτήριον 1930

• Η Ζωσιμαία Σχολή υπήρξε το πνευματικό λίκνο όσων είχαν διάθεση να σπουδάσουν και να ανελιχθούν στην πνευματική, επιστημονική και κοινωνική κλίματα, ανεξαρτήτως κοινωνικής προελεύσεως και οικονομικών δυνατοτήτων. Ο μαθητής Γεώργιος Ευθυμιάδης στον οποίο ανήκει το Απολυτήριο φιλοπρόοδος και επιμελής – όπως αποδεικνύεται από την βαθμολογία του - ήταν ορφανός και προέρχονταν από μία, προφανώς φτωχή, αγροτική οικογένεια της Τσαρκοβίτσας (σήμερα Εκκλησοχώρι Κουρέντων) • Το σχολείο μετονομάζεται σε ΖΩΣΙΜΑΙΑΣ ΣΧΟΛΗΣ Α’ ΓΥΜΝΑΣΙΟΝ • Το απολυτήριο είναι σφραγισμένο με την ιστορική σφραγίδα η οποία που φέρει την «σεβασμίαν του Αγίου Νικολάου του θαυματουργού εικόνα» και περιμετρικά, το όνομα της Σχολής. Φαίνεται ότι η κατάργηση της – όπως προκύπτει από το Απολυτήριο του 1927 – ήταν προσωρινή.

• Γυμνασιάρχης της Σχολής είναι ο Αλκιβιάδης Κυρούσης (1924-1931) • Στο Απολυτήριο αναγράφονται τα μαθήματα που διδάσκονται και οι βαθμολογίες του μαθητού ανά μάθημα • Τα μαθήματα που διδάσκονται στην τελευταία τάξη του Γυμνασίου είναι τα εξής: Ιερά, Ελληνικά αρχαία, Ελληνικά νέα, Λατινικά, Μαθηματικά, Γαλλικά, Ιστορία, Μουσική, Φιλοσοφικά, Φυσική, Κοσμογραφία, Γυμναστική και Υγιεινή.

• Το κόστος των επικολληθέντων ενσήμων αυξήθηκε και ανέρχεται πλέον σε με 111 δραχμές

Απολυτήριον 1930 Το συγκεκριμένο Απολυτήριο που ανήκε στον μαθητή Βασίλειο Λύτη έχει ιδιαίτερη συναισθηματική και ιστορική αξία. Ο Βασίλειος Νικολάου Λύτης γεννήθηκε το 1913 στο χωριό Καλογορατζή Κάτω Δρόπολης του νομού Αργυροκάστρου, αποφοίτησε από τη Ζωσιμαία Σχολή το 1930 και αμέσως μετανάστευσε στην Αμερική. Γύρισε στο χωριό του το 1938, παντρεύτηκε την Ελένη Βαρσάμη και επέστρεψε στην Αμερική το 1939, λίγο πριν από την γέννηση του γιού του Νικολάου. Με την έναρξη του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου κατατάχθηκε στον Αμερικανικό στρατό και πολέμησε τον ναζισμό στα μέτωπα της Αφρικής και της Ευρώπης. Μετά το τέλος του πολέμου και την εγκαθίδρυση στην Αλβανία του τυραννικού κομμουνιστικού καθεστώτος του Εμβέρ Χότζα δεν μπόρεσε να συνδεθεί με την οικογένεια του που ήταν εγκλωβισμένη στο χωριό τους. Η υγεία του είχε κλονιστεί από τα τραύματα και τις κακουχίες του πολέμου και πέθανε στις ΗΠΑ σε ηλικία 53 ετών χωρίς να δει ποτέ τον γιο του. Η οικογένεια του φύλαγε το Απολυτήριο του από την Ζωσιμαία Σχολή σαν ιερό κειμήλιο, καλά κρυμμένο και – ποιος ξέρει που – καταχωνιασμένο, διπλωμένο σε 21 κομμάτια. Όταν το 1991 κατέρρευσε το καθεστώς της Αλβανίας και «ανοίξανε» τα σύνορα ο γιός του Νικόλαος Βασιλείου Λύτης εγκαταστάθηκε στα Ιωάννινα και, θέλοντας να τιμήσει την μνήμη του πατέρα του, μας παραχώρησε αντίγραφο του Απολυτηρίου του Βασιλείου Λύτη και διάφορες φωτογραφίες που καταχωρήθηκαν σε ιδιαίτερο άρθρο στο περιοδικό μας ΖΩΣΙΜΑΔΕΣ

Απολυτήριον 1932

• Το σχολείο μετονομάζεται σε ΖΩΣΙΜΑΙΑΣ ΣΧΟΛΗΣ ΓΥΜΝΑΣΙΟΝ ΑΡΡΕΝΩΝ • Το απολυτήριο είναι σφραγισμένο με την ιστορική σφραγίδα η οποία που φέρει την «σεβασμίαν του Αγίου Νικολάου του θαυματουργού εικόνα» και περιμετρικά, το όνομα της Σχολής.

• Το Απολυτήριο υπεγράφη την 17η Ιουλίου 1932 και επ’ αυτού δεν αναγράφεται το όνομα του Γυμνασιάρχη αλλά εμφανίζεται μία υπογραφή με την ένδειξη α.α. (αντ’ αυτού). Στο σχολικό έτος 1931-1932 Γυμνασιάρχης ήταν ο, εξ Αμαλιάδος, Δημήτριος Οικονομόπουλος και το 1932 τον διαδέχθηκε ο, εκ Χουλιαράδων, Χρήστος Σούλης. Εικάζεται ότι κατά τον μήνα Ιούλιο υπήρξε «κενόν εξουσίας» οπότε τα Απολυτήρια υπεγράφησαν από τον (άγνωστο) Αναπληρωτή Γυμνασιάρχη.

Απολυτήριον 1937

• Το σχολείο μετονομάζεται σε ΖΩΣΙΜΑΙΑ ΣΧΟΛΗ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ ΓΥΜΝΑΣΙΟΝ ΑΡΡΕΝΩΝ • Παγιώνεται η χρήση της ιστορικής σφραγίδας η οποία χρησιμοποιείται συνεχώς από το 1842 (χρόνος σύνταξης της διαθήκης Νικολάου Ζωσιμά) και μετά. Με την καθιέρωση αυτής της σφραγίδας προκύπτει μετά βεβαιότητος το ότι, παρά τις διοικητικές μεταβολές (υπαγωγή του σχολείου απ’ ευθείας στο Υπουργείο Παιδείας) και την τροποποίηση των διαχειριστικών κανόνων του Κληροδοτήματος Νικολάου Ζωσιμά, η Ζωσιμαία Σχολή του 20ου αιώνα αποτελεί συνέχεια του ιστορικού σχολείου που ιδρύθηκε με την φροντίδα και την χρηματοδότηση των αειμνήστων Αδελφών Ζωσιμάδων, διατηρώντας στο ακέραιο τα ποιοτικά του στοιχεία ως σχολείο αριστείας.

• Στο Απολυτήριο υπογράφεται από τον Χρήστο Σούλη που διηύθυνε την Ζωσιμαία Σχολή από το 1932 έως το 1945.

• Από το Απολυτήρια του 1930 και από τα υπόλοιπα που εκδοθήκαν μέχρι το 1937 προκύπτει ότι το άνω όριο της βαθμολογίας ήταν το Δέκα (10)

Αντίγραφο Απολυτήριου 1945

• Το συγκεκριμένο αντίγραφο του Απολυτηρίου εξεδόθη το 2001 και μ΄ αυτό βεβαιώνεται ότι: « ο μαθητής Καράσας Βασίλειος του Λαζάρου και της Φωτεινής, το γένος Χ. Παππά παρακολούθησε κατά το σχολικό έτος 1944 – 1945 τα μαθήματα της Ογδόης (F) Η’ τάξως και αφού εξετάσθηκε σύμφωνα με τις κείμενες διατάξεις κρίθηκε από τον Σύλλογο των Καθηγητών άξιος απολύσεως με γενικό βαθμό Άριστα Είκοσι (20)» • Η βαθμολογία του μαθητή Βασιλείου Καράσα (μετέπειτα διακεκριμένου Δικηγόρου των Ιωαννίνων με καταγωγή από την Σωτήρα Βορείου Ηπείρου) ήταν Άριστα Είκοσι (20) σε όλα τα μαθήματα. Σημειωτέον ότι, τότε, οι μαθητές που αρίστευαν (18,5 και άνω) ήταν ελάχιστοι, ένας (1) ή δύο (2) ή το πολύ τρεις (3) σε όλο το Γυμνάσιο • Από το αντίγραφο Απολυτηρίου του 1945 προκύπτουν τα εξής στοιχεία: α) η ονοματολογία των έξη τάξεως ήταν ανορθόδοξη, δηλαδή η 1η τάξη του εξαταξίου Γυμνασίου ονομάζεται Τρίτη και η τελευταία Ογδόη και β) ως άνω όριο της βαθμολογίας ορίζεται πλέον το Είκοσι (20).

Απολυτήριον 1963

• Το 1937 απονεμήθηκε στην Ζωσιμαία Σχολή ο τίτλος ΠΡΩΤΥΠΟ ΣΧΟΛΕΙΟ. Στο Απολυτήριο του 1963 αναγράφεται ο πλήρης τίτλος της σχολής όπως αυτός καθιερώθηκε από το 1937 και μετά: ΖΩΣΙΜΑΙΑ ΣΧΟΛΗ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ – ΠΡΟΤΥΠΟΝ ΓΥΜΝΑΣΙΟΝ • Στις δύο τελευταίες τάξεις του Γυμνασίου (από το 1960 – 1961 και μετά στις τρεις τελευταίες τάξεις) οι μαθητές χωρίζονταν σε Πρακτικό Τμήμα και σε Κλασσικό Τμήμα. Στο Απολυτήριο αναγράφονταν και το Τμήμα, Πρακτικό ή Κλασσικό, στο οποίο είχε φοιτήσει ο μαθητής ή η μαθήτρια.

• Τα απολυτήριο έχει σφραγιστεί με την ιστορική σφραγίδα η οποία σχεδιάστηκε βάσει των οδηγιών του Νικολάου Ζωσιμά (Άρθρο Ε’ της διαθήκης Ν. Ζωσιμά). Η συγκεκριμένη σφραγίδα καθιερώνεται πλέον ως το «σήμα κατατεθέν» της Ζωσιμαίας Σχολής και το ασφαλέστερο τεκμήριο για την απόδειξη της εκπαιδευτικής συνέχειας του ιστορικού σχολείου της πόλης μας.

• Γυμνασιάρχης του σχολείου είναι ο Νικόλαος Βολλονάσης (1957-1965) • Ο κάτοχος του Απολυτηρίου Λάζαρος Σακελλαρίου αρίστευσε στη Η’ Γυμνασίου. Το να αριστεύσει κάποιος εκείνη την εποχή ήταν κάτι σπάνιο και πολύ δύσκολο. Από την ίδια μαθητική φουρνιά (απόφοιτοι 1963) στα έξη χρόνια της φοιτήσεως τους στο σχολείο μόνο τέσσερις μαθητές κατόρθωσαν να αριστεύσουν: Σιαμοπούλου Χαρά (Ε’ & ΣΤ’), Φαρμάκη Βασιλική (Ε’ & ΣΤ’), Φούφας Ιωάννης (Η’) και Λάζαρος Σακελλαρίου (Η’) • Άξιο προσοχής είναι το γεγονός ότι οι επιδόσεις στα Φιλολογικά μαθήματα (Αρχαία Ελληνικά, Νέα Ελληνικά και Φιλοσοφικά) ενός μαθητού του Πρα-