ISSN 2083-6406
OKLADKAfinalna.indd 1
2011-07-22 16:18:40
KALENDARZ Z LASU 2011 窶｢ 2012
KALENDARZ NALEﾅｻY DO:
ADRES/TELEFON:
SZKOﾅ、/KLASA:
KALENDARIUMcz1korektaII.indd 1
2011-07-19 16:26:54
Drodzy Licealiści! Przed Wami kolejny rok nauki. Zapraszamy do spędzenia go w rytmie życia lasu i w otoczeniu drewna – surowca w pełni naturalnego, a przy tym odnawialnego. W leśnym kalendarzu znajdziecie co tydzień ciekawostki poświęcone lasom, drzewom i drewnu, a pod nimi słowniczek polsko-angielski z terminami leśnymi. Miłośników doświadczeń zachęcamy co miesiąc do przeprowadzenia proponowanych w kalendarzu eksperymentów, ukazujących niezwykłe właściwości drewna. Na końcu terminarza odkryjecie, jakie drzewo w Was drzemie. Przeczytajcie celtycki horoskop leśny, ułożony na podstawie wierzeń w moc drzew.
Wydano na zlecenie Dyrekcji Generalnej Lasów Państwowych Warszawa 2011 © Centrum Informacyjne Lasów Państwowych ul. Bitwy Warszawskiej 1920 r. nr 3 02-362 Warszawa tel. 22 822 49 31, fax 22 823 96 79 e-mail: cilp@cilp.lasy.gov.pl www.lasy.gov.pl Autorzy tekstów Hanna Będkowska (H.B.), Witold Ciechanowicz (W.C.), Wiktor Naturski (W.N.), Anna Pikus (A.P.), „Celtycki horoskop leśny” pochodzi z publikacji „Ballady o drzewach” wydanej nakładem RS DRUK Autorzy eksperymentów Adam Czyżewski (A.C.), Katarzyna Kołacz (K.K.), Grzegorz Pikus (G.P.) Zdjęcia Lista autorów na końcu kalendarza Rysunki Łukasz Wierzbicki, PULS-ART (drzewa) Redakcja Małgorzata Haze Korekta Elżbieta Kijewska ISSN 2083-6406 Projekt graficzny Mateusz Stryjecki ideaextra.com Druk i oprawa Ośrodek Rozwojowo-Wdrożeniowy Lasów Państwowych w Bedoniu
www.erys.pl
KALENDARIUMcz1korektaII.indd 2
2011-07-19 16:26:55
Plan lekcji na rok szkolny 2011–2012 GODZINY
Poniedziałek
Wtorek
Środa
Czwartek
Piątek
Poniedziałek
Wtorek
Środa
Czwartek
Piątek
ZAJĘCIA DODATKOWE
GODZINY
ZAJĘCIA DODATKOWE
KALENDARIUMcz1korektaII.indd 3
2011-07-19 16:26:55
Bogactwo gatunków i ekosystemów
Różnorodność biologiczna
o gaznej, mamy na myśli bogactw Mówiąc o różnorodności biologic ekoość wiel i ) etyczne (w obrębie gatunku tunkowe (liczbę gatunków), gen ć cnoś obe jest różnorodności biologicznej systemów. W lesie kluczowa dla a życi ami dlisk rosie które są swoistymi mik martwych i zamierających drzew, ciekanków roślin, grzybów i zwierząt. Co gatu u i miejscami schronienia dla wiel iejsze enn Najc ne. orod zą być najbardziej różn we, nieprzebyte lasy wcale nie mus iępom we jścio prze fy lasu, łąki czy bagna. Stre są mozaiki różnych ekosystemów: k owis środ sobą ze cych ją je gatunki z graniczą dzy nimi to tzw. ekotony. Zasiedla dla nich. oraz inne – charakterystyczne tylko a podznej zakłada konwencja uchwalon ogic biol i nośc Ochronę różnorod hnych szec pow iej ardz najb z o r. Jest to jedn czas szczytu Ziemi w Rio w 1992 się ały wiąz zobo ia gan strze – do jego prze porozumień międzynarodowych stapod niła to w 1996 r. Wyznaczono trzy 193 państwa świata. Polska uczy ażonow zrów jej , znej ogic biol i różnorodnośc wowe cele konwencji: ochronę ikających sprawiedliwy podział korzyści wyn ne użytkowanie oraz uczciwy i znych. z wykorzystania zasobów genetyc W.C.
Najce są mo nniejsze ekosys zaiki róż ny te bagna mów: lasu, ch . S trefy p łąki czy pomi Zasied ędzy nimi t rzejściowe o tzw. lają j ze sob e gatunki z ekotony. gr ąś – cha rodowisk o aniczących rakter raz inn ysty e dla nic czne tylko h.
różnorodność biologiczna – biological diversity porozumienie międzynarodowe – international agreement zrównoważone użytkowanie – sustainable use martwe drewno – dead wood cel – goal
KALENDARIUMcz1korektaII.indd 4
geny – genes ekosystem – ecosystem mozaika – mosaic ochrona – protection uczciwość – honesty
2011-07-19 16:27:10
Sierpień 2011 • Wrzesień 2011 Poniedziałek
05:47 19:38
I
29 30 31 1 2 3 4
06:18 19:15
Wtorek
05:48
I19:36
07:43 19:37
Środa
05:50
I19:34
09:09 19:59
Czwartek
Początek roku szkolnego 2011/2012
05:51
I19:32
10:35 20:25
Bronisławy • Idziego
Piątek
05:53
I19:29
12:00 20:57
Juliana • Stefana
Sobota
WIERZBA (osoby urodzone w dniach 3 – 12 września)
05:55
I19:27
13:19 21:36
Izabeli • Szymona
Niedziela
05:56
I19:25
14:30 22:25
Idy • Lilianny
Sierpień 2011
Wrzesień 2011
T
Pn.
Wt.
Śr.
Cz.
Pt.
So.
Nd.
T
Śr.
Cz.
Pt.
So.
Nd.
31 32 33 34 35
1 8 15 22 29
2 9 16 23 30
3 10 17 24 31
4 11 18 25
5 12 19 26
6 13 20 27
7 14 21 28
35 36 5 6 7 37 12 13 14 38 19 20 21 39 26 27 28
1 8 15 22 29
2 9 16 23 30
3 10 17 24
4 11 18 25
KALENDARIUMcz1korektaII.indd 5
Pn.
Wt.
299 2011-07-19 16:27:14
Skąd się biorą drzewa?
Sadzenie lasu
ecnie sadzimy lasy, same przez tysiące lat. Ob Drzewa doskonale siały się adzają żołędziami co ykład dęby intensy wnie obr bo nam się spiesz y. Na prz . Leśnic y zbierają więc zi zdecydowanie za rzadko pięć – osiem lat. To dla lud by móc je sadzić co roku. sami hodują sadzonki, tak nasiona, przechowują je i ały być uprawiane. e na polach, które przest Nowy las sadzi się zw ykl dzo się różni od tej leponieważ gleba polna bar Nie jest to prosta czynność, polu królują bak terie. dla życia drzew grz ybni na śnej. Zamiast nie zbędnej wieku giną. Niektóre a chorują i często w młodym Posadzone tu leśne drzew pne tereny. To tzw. gaonizować takie nieprz ystę drzewa potraf ią niejako kol ozy. ej znane wśród nich są brz tunki pionierskie; najbardzi y las, jest nie zmiernie now c rzą two ić, adz pos my ma ie jak , ów unk gat ór Dob o sadzi się je zwykle rzebują dużo światła, dlateg pot ny sos d ykła prz Na . ważny ją też przepuszc zalnego anach. Drzewa te wymaga pol łych leg roz o kow sun na sto nach. W takich warunglebach ciężkich, np. na bag na ły ros ą będ źle – ntu gru sowanie nasion z lokale. Bardzo ważne jest też sto olsz to za się dzą aw spr h kac alnych warunków. w pełni dostosowane do lok nych populacji: tylko one są ewka zdążył y się e wiosną , żeby młode drz Nowy las powstaje zw ykl zonki drzew iglastych ą. Stosunkowo drobne sad jeszcze ukorzenić przed zim nnie zaostrzonego drąga kostura (rodzaj jednostro sadzi się za pomocą tzw. ykł ym szpadlem. cu), a drzewka liściaste – zw z poprzeczką na górnym koń W.C .
Leśnic nasiona y zbierają ,p i sami h rzechowują je o tak by m dują sadzonk i, Nowy la óc je sadzić co roku. s powst aje wiosną , żeby m zwykle zdążyły ł się jeszc ode drzewka ze ukorz przed zim enić ą. żołędzie – acorns sadzonki – seedlings mikoryza – mycorrhiza nasiona – seeds zalesianie – afforestation
KALENDARIUMcz1korektaII.indd 6
drzewa iglaste – conifers, coniferous trees drzewa liściaste – broadleaves, broadleaved trees szpadel – shovel czyszczenie – clearing nieprzystępny – inaccessible
2011-07-19 16:27:28
Wrzesień 2011 Poniedziałek
05:58 19:23
I
5 6 7 8 9 10 11
15:29 23:23
Doroty • Wawrzyńca
Wtorek
05:59
I19:20
16:16 00:30
Beaty • Eugeniusza
Środa
06:01
I19:18
16:52 01:40
Reginy • Melchiora
Czwartek
06:03
I19:16
17:20 02:52
Marii • Adriany
Piątek
06:04
I19:14
17:43 04:02
Piotra • Sergiusza
Sobota
06:06
I19:11
18:02 05:12
Łukasza • Mikołaja
Niedziela
06:07
I19:09
18:20 06:20
Jacka • Dagny
Wrzesień 2011 Śr.
Cz.
Pt.
So.
Nd.
35 36 5 6 7 37 12 13 14 38 19 20 21 39 26 27 28
T
Pn.
Wt.
1 8 15 22 29
2 9 16 23 30
3 10 17 24
4 11 18 25
KALENDARIUMcz1korektaII.indd 7
292 2011-07-19 16:27:32
Królowa polskich lasów
Sosna zwyczajna
króluje spot ykanym w polskich lasach – Sosna jest drzewem najc zęściej agania wym e mał powszechna, ponieważ ma na 70% ich powierzchni. Jest tak gich, ubo ach gleb warunkach – zarówno na i potrafi rosnąć w prawie każdych et na bagnach. jak i żyznych. Można ją spotkać naw ym wania sosny jej drewno jest jedn tępo wys go Z powodu powszechne twie lars meb ie, ictw own nych w polskim bud z ważniejszych materiałów stosowa ł. także do produkcji celulozy i na opa je się e stuj oraz stolarst wie. Wykorzy a przy zebn potr ona była icę. Dawniej Drewno sosny jest bogate w żyw fonię kala – i dnik skła jej iaj iu zwłok. Dzis konserwacji statków i balsamowan ernilaki , iczy iern pap ny, tycz mysł farmaceu i terpentynę – wykorzystuje prze nic innego ztyn, zwany złotem północy, to czy i… zbrojeniowy. Piękny burs ących ponad 30 mln lat temu. jak skamieniała żywica sosen rosn ch ków eter ycznych zawartych w igła Równie bogate są właściwości olej sopo er ryjnie i wykrztuśnie, dlatego spac sosen. Działają one przeciwbakte oddeami drog z y lem prob ące maj y na osob snow ym borze działa korz ystnie okoliw szość uzdrowisk mieści się właśnie chowymi. Nie dziwi więc, że więk bory. cach bogatych w lasy sosnowe – A.P.
sosna – pine gleba – soil żyzny – fertile bagno – swamp, bog bursztyn – amber
KALENDARIUMcz1korektaII.indd 8
zne eteryc łach i k j e l O iwte w ig zawar iałają przec z ie, d sosen i wykrztuśn m nowy ryjnie bakte acer po sos tnie o sp r z ys dlateg ze działa ko roblemy mi. bor mające p echowy by odd na oso z drogami
olejek eteryczny – essential oil przeciwbakteryjny – antimicrobial przemysł – industry skamieniałość – fossil bór – coniferous forest
2011-07-19 16:27:51
Wrzesień 2011 Poniedziałek
06:09 19:07
I
12 13 14 15 16 17 18
18:36 07:27
Radzimira • Gwidona
Wtorek
LIPA (osoby urodzone w dniach 13 – 22 września)
06:11
I19:04
18:53 08:34
Eugenii • Aureliusza
Środa
06:12
I19:02
19:11 09:41
Roksana • Bernarda
Czwartek
06:14
I19:00
19:31 10:47
Albina • Nikodema
Piątek
06:16
I18:57
19:56 11:52
Edyty • Kornela
Sobota
06:17
I18:55
20:25 12:55
Franciszka • Hildegardy
Niedziela
06:19
I18:53
21:02 13:52
Irmy • Józefa
Wrzesień 2011 Śr.
Cz.
Pt.
So.
Nd.
35 36 5 6 7 37 12 13 14 38 19 20 21 39 26 27 28
T
Pn.
Wt.
1 8 15 22 29
2 9 16 23 30
3 10 17 24
4 11 18 25
KALENDARIUMcz1korektaII.indd 9
285 2011-07-19 16:27:54
Fabryka tlenu
Rola lasów w bilansie tlenu i węgla na Ziemi
i em. Jednak poc zątek życia na Ziem Dzisiaj tlen kojarzy nam się z życi się ie wien poja a iem tlenu w atmosferze, związany jest paradok salnie z brak ką kata ą w historii naszej planety wiel wsz pier tego pier wiastka oznaczało nizmów orga i Ziem e ych wtedy w biosferz strofę ekologiczną. Dla przeważając iem zagładę. bez tlenowych tlen oznaczał bow proi tlenu w przyrodzie są drzewa. Lasy ucen Obecnie głównymi prod tam . rząt zwie i i ludz ich ystk połowę potr zeb wsz dukują tlen zaspokajający nawet ! osób ch trze a życi do u niezbędnego Jedna dorosła sosna dostarcza tlen tlenek esie fotosyntezy pochłaniają dwu proc w wa drze Z drugiej strony go. iane larn ciep tu efek enia czyną wystąpi węgla, którego nadmiar jest przy u ciąg w ile , tyle – la węg kg 0 nie nawet 360 Jeden hek tar lasu pochłania rocz ke konstru pamiętać, że budując drewnian godziny wydala 200 osób. War to y węgiel, ujem azyn mag na, drew z onanych cje czy uży wając przedmiotów wyk ym skutki atmosfery. Ogranic zamy tym sam nie poz walając mu uwolnić się do efek tu cieplarnianego. W.C .
tlen – oxygen katastrofa – disaster organizmy beztlenowe – anaerobic organisms dwutlenek węgla – carbon dioxide efekt cieplarniany – greenhouse effect
KALENDARIUMcz1korektaII.indd 10
Lasy produkują tlen zaspokajający nawet połowę potrzeb wszystkich ludzi i zwierząt. Jedna dorosła sosna dostarcza tlenu niezbędnego do życia trzech osób!
Ziemia – Earth fotosynteza – photosynthesis pochłaniać – to absorb magazynować – accumulate atmosfera – atmosphere
2011-07-19 16:28:05
Wrzesień 2011 Poniedziałek
06:20 18:50
I
21:49 14:42
19 20 21 22 23 24 25
Januarego • Konstancji
Wtorek
06:22
I18:48
22:45 15:24
Filipiny • Eustachego
Środa
06:24
I18:46
23:51 15:59
Jonasza • Mateusza
Czwartek
06:25
I18:43
-
Tomasza • Maurycego
OLIWKA (osoby urodzone 23 września) WAGA – Wenus (osoby urodzone w dniach 23 września – 22 października)
d 06:27
I18:41
01:05 16:28
06:28
Piątek
Bogusława • Tekli
LESZCZYNA (osoby urodzone w dniach 24 września – 3 października)
I18:39
Początek astronomicznej jesieni
02:24 16:53
Sobota
Gerarda • Teodora
Niedziela
06:30
I18:36
03:46 17:15
Aurelii • Władysława
Wrzesień 2011 Śr.
Cz.
Pt.
So.
Nd.
35 36 5 6 7 37 12 13 14 38 19 20 21 39 26 27 28
T
Pn.
Wt.
1 8 15 22 29
2 9 16 23 30
3 10 17 24
4 11 18 25
KALENDARIUMcz1korektaII.indd 11
278 2011-07-19 16:28:08
Imigrantka z Ameryki
Daglezja zielona
Dagle zję łatwo roz – w yposa poznasz żo ny c h w po chara trójzębne k teryst yc z z w yraźny , uniesion nych sz ysz mi paska e do góry ka c h mi wosko z igłami jo łuski. Igły wego nalo dły. Pozna dagle zji, tu na spo sz je po ty – w yraźn d z ie, można m, że są – ie zaostrz pomylić w odróżn one. Po ro c y tr ynow ieniu od jo z tarciu w y za p ach d ło p a w ych lc . a Pą k i d a g ch w ydzie k sz tałcie, le zji są w lają prz yje w odróżn ysmukłe, m ny ieniu od p o wrzecio ękatych i Dagle zja nowatym tę to p je o d z n a o k o ń c z o ny c z najpotę ojc z y źnie h pąków jo żniejsz ych , Ameryce dły. Pó łnocne drzew na sce zaled j, świecie. W o siąga pon wie 50 m swojej , tr zeba je ad 10 0 m kraju dag w ysokośc dnak pam le zje to n i. W Poliętać, że a ogó ł – ja nie osobn sp o ty k ka n e w n n a ten gatu iki. W sw asz ym ojej ojc z y nek – mło 50 0 –70 0 la źnie dagle de, 120 –1 t. 50 -letzje doż y w ają bowie Warto wie m wieku dzieć, że najdłuższ ą deskę św to właśnie z dagle z ji iata, wpis w yproduk ją ogląda aną do K si o wa n o w ć w Sz ym ęgi rekord Polsce barku (rek kó w z Lę b ów Guine ord ten zo orka). Cie ssa; możn st a k ł a p w óźniej po a ą zdolnośc świeżą ko bit y prze z rą. ią dagle zji leśnijest zarast anie ścięty ch pni W.C .
wypro Z daglezji najdłu dukowano ż w wpisa szą deskę św Polsce n i ą ata do Guine ssa; m Księgi rek , w Szy ożna ją og ordów m został barku (rek lądać ord te późnie n j leśnik ów z L pobity prze ębork z a).
daglezja – Douglas-fir pączki szczytowe – apical buds woskowy nalot – wax coating wrzecionowaty kształt – spiral shape deska – plank
KALENDARIUMcz1korektaII.indd 12
szyszka – cone wysmukły – slender potężne – mighty cytrynowy zapach – lemon scent zaostrzone igły – sharpened needles
2011-07-19 16:28:23
Wrzesień 2011 • Październik 2011 Poniedziałek
06:32 18:34
I
05:11 17:37
26 27 28 29 30 1 2
Justyny • Cypriana
Wtorek
06:33
I18:32
06:37 18:00
Damiana • Amadeusza
Środa
06:35
I18:29
08:05 18:25
Luby • Wacława
Czwartek
06:37
I18:27
09:33 18:55
Michała • Michaliny Dzień Chłopaka
06:38
I18:25
10:58 19:33
Piątek
Wery • Honoriusza
Sobota
06:40
I18:23
12:15 20:20
Danuty • Remigiusza
Niedziela
06:42
I18:20
13:20 21:17
Teofila • Dinozji
Wrzesień 2011 T
Pn.
Wt.
Październik 2011 Śr.
Cz.
Pt.
So.
Nd.
T
35 36 5 6 7 37 12 13 14 38 19 20 21 39 26 27 28
1 8 15 22 29
2 9 16 23 30
3 10 17 24
4 11 18 25
39 40 3 4 41 10 11 42 17 18 43 24 25 44 31
KALENDARIUMcz1korektaII.indd 13
Pn.
Wt.
Śr. 5 12 19 26
Cz. 6 13 20 27
Pt.
So.
Nd.
7 14 21 28
1 8 15 22 29
2 9 16 23 30
271 2011-07-19 16:28:26
Leśne laboratorium
ślin
dla ro a i c y ż o ł d ó r Chlorofil, ź
Czego potrzebujesz • karton i kamień Jak przeprowadzić doświadczenie Na trawniku połóż karton i przyciśnij go kamieniem. Układ doświadczalny pozostaw na tydzień. Po tym czasie odkryj zakrytą trawę, a spostrzeżesz, że wyblakła, utraciła swój naturalny zielony kolor Co z tego wynika Chlorofil – zielony barwnik, który znajduje się w roślinach – ma ogromne znaczenie dla ich rozwoju i wzrostu. Jest niezbędnym czynnikiem umożliwiającym zachodzenie fotosyntezy (anabolicznego procesu biochemicznego produkującego związki organiczne z dwutlenku węgla i wody pod wpływem promieni słonecznych). Jednak sam chlorofil wytwarzany jest również w procesie fotosyntezy (dokładnie w plastydach). Brak dostępu światła powoduje zahamowanie procesu fotosyntezy i zaprzestanie produkcji chlorofilu. Dlatego właśnie trawa traci swoją naturalną barwę. Główną rolą chlorofilu jest wyłapywanie energii z promieni słonecznych i przekazywanie jej do wybijania elektronów, które wykorzystuje się w dalszej części fotosyntezy (spójrz na komiks obok). Z chlorofilu korzystają na co dzień i ludzie, choć nie do przeprowadzania fotosyntezy. Ma on zastosowanie w przemyśle spożywczym jako barwnik naturalny, jest też suplementem diety. Znajdziesz go w produktach kosmetycznych: antyperspirantach, kremach, perfumach, mydłach – ponieważ ma właściwości antyseptyczne, ściągające, regeneracyjne, przeciwzapalne i kojące naskórek. G.P.
Cząsteczka chlorofilu
KALENDARIUMcz1korektaII.indd 14
2011-07-19 16:28:34
KALENDARIUMcz1korektaII.indd 15
2011-07-19 16:28:43
Kto dba o las?
Co nieco o pracy leśników
racy Sednem p st je leśników lasu, go ie k anie ta kształtow wa pokolenia tr który prze niającym się ie m z w stale świecie. Poddasze nadleśnictwa. Grupa dzie ci, siedząc na podłodze, bier ze udz iał w zajęciach. Pada pytanie, czym zajmują się leśnicy. Maluchy odp owiadają: karmią zwierzęta, opiekują się nim i, pilnują, by nikt nie rwał kwiatków . Prowadzący zajęcia pyta, czy można ścin ać drzewa. Pada chóralna odpowi edź: nie! Część tego stereotypu o prac y leśn ików jest oczy wiście prawdziwa. Chro nią oni las, dbają o to, by przetrwa ł. Zagrożeń jest dużo: zmiany klim atu, skażenie środowiska, śmieci, masowe występowanie groźnych dla drze w owadów (tzw. gradacje) i wiele innych. Ale dzięki działaniom leśników lasy zach owują naturalne funkcje, jednocześnie zaopatrując społeczeństwo w drew no. Jest to możliwe dzięki wielofunkcyjnej gosp odarce leśnej, w ramach której waż ą oni potr zeby ochrony zasobów przyrody i produkcji drewna. Drewniane dom y, meble, które nas otac zają czy papier – nie biorą się bowiem znikąd! Dlat ego w tzw. planie urządzenia lasu prze znacza się fragmenty lasów do wycięcia . Leśnicy zajmują się nadzorem nad pracą drwali oraz takim organizowaniem tych prac, by nie zniszczyć występujących w lesie chronionych gatunków roślin i zwierząt. Pieniądze ze sprzedaży drewna leśn icy w całości prze znaczają na potr zeby lasu. Sednem prac y leśników jest zate m wyważenie potr zeb ochrony zaso bów przyrody i produkcji drewna oraz kształtowanie takiego lasu, któr y przetrwa pokolenia w stale zmieniającym się świecie. W.C .
leśnik – forester troska – concern ciągłość – continuity zdrowy – healthy śmieci – waste
KALENDARIUMcz1korektaII.indd 16
gradacja – outbreak owad – insect dokarmianie zwierząt – supplementary (winter) feeding ochrona – protection drwal – logger
2011-07-19 16:28:53
Październik 2011 Poniedziałek
06:43 18:18
I
14:12 22:22
JARZĘBINA (osoby urodzone w dniach 4 –13 października)
06:45
I18:16
3 4 5 6 7 8 9
Teresy • Heliodora
14:52 23:32
Wtorek
Rozalii • Edwina
Środa
06:47
I18:13
15:23 00:43
Igora • Flawii
Czwartek
06:48
I18:11
15:48 01:54
Artura • Brunona
Piątek
06:50
I18:09
16:08 03:03
Marii • Marka
Sobota
06:52
I18:07
16:26 04:11
Pelagii • Brygidy
Niedziela
06:53
I18:04
16:43 05:18
Arnolda • Dionizego
Październik 2011 T
Pn.
Wt.
39 40 3 4 41 10 11 42 17 18 43 24 25 44 31
Śr. 5 12 19 26
KALENDARIUMcz1korektaII.indd 17
Cz. 6 13 20 27
Pt.
So.
Nd.
7 14 21 28
1 8 15 22 29
2 9 16 23 30
264 2011-07-19 16:28:57
Europejski gigant
Jodła pospolita W mitologii ko jodła występuje ja to związane symbol seksu. Jest ą historią z dość dramatyczn . jodła), dziewicy Elate (z gr ałtu, która uniknęła gw łaśnie zamieniając się w w to drzewo.
Jodły to prawdziwe olbrzymy. Są najwyższymi rodzimymi drzewami w Europie, osiągają nawet 60 m wysokości. Charakteryzują się też długowiecznością – najstarsza polska jodła miała 600 lat. Niestety, mimo majestatycznych rozmiarów jodła jest gatunkiem wrażliwym. Ma duże wymagania co do siedliska, na którym rośnie, i ciężko znosi zanieczyszczenie środowiska. W Polsce występuje jedynie w górach i na pogórzu. Jodłę łatwo poznasz po gładkiej szarosrebrzystej korze. Jeszcze bardziej charakterystyczne są jej igły – niekłujące, na gałęzi ułożone jak zęby grzebienia. Na ich spodniej stronie zauważysz dwa białawe paski, a gdy rozetrzesz igłę w palcach, poczujesz zapach… pomarańczy. Jodła jest drzewem zimozielonym. Próżno szukać szyszek jodłowych pod drzewem. Jesienią, gdy dojrzeją, całkowicie się rozpadają, pozostawiając na gałęzi jedynie oś szyszki, zwaną trzpieniem. Jasne, miękkie, ale trwałe drewno jodły wykorzystuje się do budowy domów i instrumentów muzycznych, np. organów. Jodła jest drzewem bogatym w symbolikę. Starożytni Grecy utożsamiali ją z Posejdonem – bogiem morza. W mitologii występuje również jako symbol seksu. Jest to związane z dość dramatyczną historią dziewicy Elate (z gr. jodła), która uniknęła gwałtu, zamieniając się właśnie w to drzewo. W świecie antycznym jodły uznawano za wyrocznie. Szum ich gałęzi przepowiadał przyszłość. A.P.
jodła – fir olbrzymi – enormous długowieczny – long-lived siedlisko – habitat, site organy – the organ
KALENDARIUMcz1korektaII.indd 18
zimozielone drzewo iglaste – evergreen coniferous tree grzebień – comb mitologia – mythology symbol – symbol wyrocznia – oracle
2011-07-19 16:29:08
Październik 2011 Poniedziałek
06:55 18:02
I
17:00 06:25
10 11 12 13 14 15 16
Pauliny • Franciszka
Wtorek
06:57
I18:00
17:18 07:31
Emila • Aldony
Środa
06:58
I17:58
17:37 08:37
Eustachego • Maksymiliana
Czwartek
07:00
I17:55
18:01 09:43
Gerarda • Edwarda
KLON (osoby urodzone w dniach 14 – 23 października)
07:02
I17:53
18:28 10:46
Dzień Nauczyciela, Edukacji Narodowej Święto Edukacji (Dzień Nauczyciela) Narodowej
Piątek
Alana • Kaliksta
Sobota
07:03
I17:51
19:03 11:44
Teresy • Jadwigi
Niedziela
07:05
I17:49
19:46 12:36
Gawła • Florentyny
Październik 2011 T
Pn.
Wt.
39 40 3 4 41 10 11 42 17 18 43 24 25 44 31
Śr. 5 12 19 26
KALENDARIUMcz1korektaII.indd 19
Cz. 6 13 20 27
Pt.
So.
Nd.
7 14 21 28
1 8 15 22 29
2 9 16 23 30
257 2011-07-19 16:29:12
Nie ciąć więcej, niż rośnie
Zrównoważona gospodarka leśna
Carlowitz postawił tezę, że nie W 1772 r. niemiecki leśnik Hans Carl von roku przyrasta, tak by las miał co go niż można wycinać w lesie więcej drewna, nym pokoleniom. Ideę tę zakolej szanse się odbudować i mógł służyć wielu e, przekształcając ją w ekonomic zną adaptowały w XX wieku ruchy ekologiczn latach 80. z inicjatywy ONZ powołano doktrynę zrównoważonego rozwoju. W wspó łczesną koncepcję tego pojęcia. specjalną komisję, która wypracowała którym potrzeby obecnego pokolenia Według komisji jest to „taki rozwój, w szans przyszłych pokoleń na ich zamogą być zaspokojone bez umniejszania
spokojenie”. trafiają do lasów, tym razem jako W 1992 r. idee Carlowitza z powrotem iro (Braz ylia). Jeden z czterech uchwawytyczne szczy tu Ziemi w Rio de Jane ochrony środowiska odnosi się bezlonych wtedy dokumentów dotycząc ych twa do takiego zarządzania nimi, aby pośrednio do lasów. Zobowiązuje pańs powinny służyć przyrodzie – być schro przetrwały dla przyszłych pokoleń. Lasy kszenie różnorodności krajobrazowej nieniem dla zwierząt, wpły wać na zwię t zakłada też, że lasy będą w stanie i pochłaniać węgiel z atmosfery. Dokumen w i usług. Nale żą do nich: drewno, dostarczać człowiekowi szeregu produktó leki, paliwa. Lasy mają dawać ludziom woda, poży wienie, pasze dla zwierząt, pracę i umożliwiać im wypoczynek. oju, wyrażone w deklaracji W Polsce zasady zrównoważonego rozw men doku tów określających prak tykę z Rio, trafiły w latach 90. do oficjalnych gospodarki leśnej. W.C.
być sch Lasy powin wpływ ronieniem ny dla ać ności k na zwiększe zwierząt, rajobr nie róż a n węgie l z atm zowej i poch orodłaniać osfery w stan .S i szereg e dostarczać ą przy tym u prod c złowie uk jak: dr k ewno, tów i usług, owi woda, takich pasze dl po Lasy m a zwierząt, żywienie, leki, p ają da aliw wa i umoż liwiać ć ludziom p a. r im wy poczyn acę ek.
pozyskanie drewna – timber harvest zrównoważony rozwój – sustainable development ochrona środowiska – environmental protection przyrost – increment wyższa szkoła leśna – forest high school
KALENDARIUMcz1korektaII.indd 20
paliwo – fuel ruch ekologiczny – ecological movement dzika przyroda – wildlife przyszłe pokolenie – future generation zarządzać – to manage
2011-07-19 16:29:27
Październik 2011 Poniedziałek
07:07 17:47
I
20:38 13:20
17 18 19 20 21 22 23
Małgorzaty • Wiktora
Wtorek
07:09
I17:45
21:39 13:57
Juliusza • Łukasza
Środa
07:10
I17:42
22:48 14:27
Pelagii • Piotra
Czwartek
07:12
I17:40
-
Ireny • Jana
Piątek
07:14
I17:38
00:02 14:53
Urszuli • Hilarego
Sobota
07:16
I17:36
01:20 15:16
Filipa • Korduli
SKORPION – Pluton (osoby urodzone w dniach 23 października – 21 listopada)
e 07:17
I17:34
02:41 15:37
Niedziela
Marleny • Seweryna
Październik 2011 T
Pn.
Wt.
39 40 3 4 41 10 11 42 17 18 43 24 25 44 31
Śr. 5 12 19 26
KALENDARIUMcz1korektaII.indd 21
Cz. 6 13 20 27
Pt.
So.
Nd.
7 14 21 28
1 8 15 22 29
2 9 16 23 30
250 2011-07-19 16:29:30
Świąteczne gałązki
Stroisz
iglastych, wykorzystywane do two Stroisz to gałązki drzew i krzewów tem imi nisk d do zabezpieczania roślin prze rzenia wieńców i stroików oraz tak więc jest nie czny – ulega biodegradacji, peraturami. To materiał ekologi rzywa sztuczne. szkodliw y dla środowiska jak two prze wany na specjalnie do tego celu poz Stroisz jest prze z leśników yski piew iegó zab enia h oraz podczas prowadz znaczonych plantacjach i uprawac o gęst zbyt nych dzo na przerzedzaniu posa lęgnacyjnych w lesie. Polegają one wo idło praw ą mog iny iegom pozostałe rośl jode ł i świerków. Dzięki takim zab stroisz ncja o światło i wodę. Poz yskany kure kon się a i szybko rosnąć. Zmniejsz nt poume dok ć ada posi ące nim powinny traf ia do sprzedaży. Osoby handluj ictwo. leśn nad aje wyd ą któr , tzw. asygnatę twierdzający legalność poz yskania, młode że się, rza zda ego Dlat . towarem Stroisz jest bardzo atrakcyjnym ty przyrodleczane prze z łowców stroiszu. Stra drzewka jodł y czy świerka są oka a jodła. to jedna zniszczona oko ło 20-letni nicze są ogromne – wiązka stroiszu ystd świętami Bożego Narodzenia i Wsz Złodzieje najc zęściej działają prze . ięte wyc Aby okaleczone drzewa muszą zostać kich Świętych. Niestety, czasami żnic y leśni przed 1 listopada i 24 grudnia stra walczyć ze złodziejami stroiszu, kontrojscy ie patrolują lasy, a strażnic y mie oraz policjanci szczególnie dokładn zy. lują targowiska i okolice cmentar H.B.
stroisz – ornamental trees wieniec – wreath konkurencja – competition atrakcyjny – attractive okaleczać – to wound
KALENDARIUMcz1korektaII.indd 22
a się, Zdarz drzewka de ą że mło y świerka s z c jodły zez łowców pr e dnicze czan okale traty przyro a stroiszu iązk u. S stroisz romne – w a są og zniszczon tnia jodła. -le na to jed około 20
plantacja – plantation niszczyć – to destroy złodziej – thieve straż leśna – forest guard targ – market
2011-07-19 16:29:38
Październik 2011 Poniedziałek
ORZECH (osoby urodzone w dniach 24 października – 4 listopada)
07:19 17:32
I
04:04 15:59
24 25 26 27 28 29 30
Rafała • Marcina
Wtorek
07:21
I17:30
05:30 16:23
Darii • Wilhelminy
Środa
07:23
I17:28
06:57 16:51
Lucjana • Ewarysta
Czwartek
07:24
I17:26
08:25 17:25
Iwony • Sabiny
Piątek
07:26
I17:24
09:48 18:08
Szymona • Tadeusza
Sobota
07:28
I17:22
11:02 19:03
Euzebii • Wioletty Zmiana czasu z letniego na zimowy
06:30
I16:20
11:02 19:07
Niedziela
Zenobii • Przemysława
Październik 2011 T
Pn.
Wt.
39 40 3 4 41 10 11 42 17 18 43 24 25 44 31
Śr. 5 12 19 26
KALENDARIUMcz1korektaII.indd 23
Cz. 6 13 20 27
Pt.
So.
Nd.
7 14 21 28
1 8 15 22 29
2 9 16 23 30
243 2011-07-19 16:29:42
Leśne laboratorium
rewno d t s e j e d r a w Jak t
Czego potrzebujesz • klocki drewna różnych gatunków drzew (najlepiej jednakowej wielkości próbki drewna z drzewa liściastego i iglastego)
• niewielki młotek • gwoździe • ściskacz z możliwością regulacji jego nacisku
Jak przeprowadzić doświadczenie W drewniane klocki wbijaj po jednym gwoździu. Następnie zanotuj lub zaznacz, w które z klocków łatwiej, a w które trudniej wbijało się gwoździe. W dalszej części doświadczenia poszczególne klocki drewna umieść w ściskaczu i skręć go. Czy po zdjęciu ściskacza zostaje ślad? Jeśli dysponujesz klockami drewna różnych gatunków drzew, możesz sprawdzić, czy odkształcenia zależą od gatunku. Ułóż je w kolejności wytrzymałości na ściskanie.
Co z tego wynika Doświadczenie pokazuje, że drewno różnych gatunków różni się twardością. W jedne gatunki drewna łatwiej wbić gwóźdź czy je ścisnąć, inne z kolei nie odkształcają się tak łatwo – po ściskaczu nie zostaje ślad. Twardość i wytrzymałość drewna zależą od jego wilgotności – mokre drewno łatwiej ulega odkształceniom. Na twardość drewna wpływa też jego przekrój, czyli sposób pocięcia. Drewno pocięte prostopadle do swojej osi ma większą twardość niż pocięte wzdłuż osi. Kolejnym parametrem wyznaczającym twardość drewna jest jego gęstość, czyli stosunek masy do objętości. Im jest on wyższy, tym drewno jest twardsze. Najtwardsze gatunki drewna pochodzą z Afryki i Ameryki Południowej. W naszych szerokościach geograficznych do wykańczania mieszkań stosuje się np. dąb, jesion, buk. Gatunki te charakteryzują się dużą twardością. Popularna sosna należy do tzw. drewna miękkiego i dlatego nie warto robić z niej podłóg, bo łatwo się rysuje, powstają w niej wgniecenia. Twardość drewna mierzoną według tzw. skali Brinella można zaleźć w tabelach. Im wyższy współczynnik Brinella, tym twardsze drewno. K.K.
KALENDARIUMcz1korektaII.indd 24
2011-07-19 16:29:44
KALENDARIUMcz1korektaII.indd 25
2011-07-19 16:29:47
Jak dbać o las?
Zabiegi pielęgnacyjne Pielęgnacja lasu służy nie tylko jego nia też wzrostowi. Zapew rzętom, miejsce życia zwie ność lasu, wzmacnia zdrowot rność zwiększa jego odpo owe as m na pożary czy ików. wystąpienie szkodn
na. Są one bów, ziół i drew zy gr , ów oc ow ika potr zeba m wielu dóbr: wi. Stąd też w yn ko ie Las jest źródłe w ło cz e dn ezbę ją pr zyrodę, ale ek tóre wręcz ni , które naśladu ów eg bi pr zydatne, a ni za ia an , cz yli w ykonyw łowieka. pielęgnacji lasu czonym pr ze z cz na obsianiu yz w ku un er ki w s la b po naturalnym ” lu zą su ad la iu „prow en dz sa dr zewek . W tym ątku, po po ostowi młodych Na samym pocz zr w e b ąc aj yj rz ch gatunków lu e się zabiegi sp zew niechciany dr r ia dr zew, w ykonuj dm na i na eg a bi ystkie te za chwasty, usuw isku rosnąć. Wsz dl celu w ykasza się sie m ny da e powinny na sadzi takie, któr yszmi. prowadza się cz zeniami wczesny młodniku, pr ze . w zy wamy cz yszc tz , zew. su dr la h ej yc e życiow iu wadliw W kolejnej fazi zaniu i usuwan ed rz oraz ze ie pr in na ow inie, drąg polegające – tz w. tyczkow czenia późne, su źne). la pó a i ci ży ne okresach wnież wczes (ró e eż bi ze tr W późniejsz ych adzi się jlepszym jrzał ym – prow a w ybranym, na dr zewostanie do warunków życi e ni nadaze ym ps le ór kt po na celu zyli wieku, w (c ci oś bn rę Zabiegi te mają ku . wie dszy t, któr y dotr wają do tz w wnież do lasu po ró się za ad dr zewom, które ow wpr a). W tym czasie ści zastąpić. ją się do w ycięci e go w pr zyszło oż m az też miejsce or s la ywa na towi. Zapewnia os zr w go pozy ty wnie wpł je o lk odporność na służy nie ty , zwiększa jego su Pielęgnacja lasu la ść no a ot w ż be zpieczne dl , w zmacnia zdro . Umożliwia te ów ik życia zwierzętom dn ko sz ie owe w ystąpien bów leśnych. pożary cz y mas W.N. rz ystanie z zaso ko e ał rw ot ug dł pr zyrody i ludzi
pielęgnacja lasu – forest tending pozyskanie drewna – timber harvest naśladowanie – imitation naturalne procesy – natural processes wykaszanie – mowing
KALENDARIUMcz1korektaII.indd 26
trzebież – thinning faza życia lasu – forest developmental stage podszyt – underbrush jakość – quality funkcje produkcyjne – productive function
2011-07-19 16:29:57
Październik 2011 • Listopad 2011 Halloween
06:31 16:18
I
11:48 20:18
06:33
12:24 21:31
06:35
Wtorek
Juliana • Łukasza Dzień Zaduszny (Zaduszki)
I16:15
31 1 2 3 4 5 6
Urbana • Saturnina Wszystkich Świętych
I16:17
Poniedziałek
12:51 22:44
Środa
Bohdany • Tobiasza
Czwartek
06:37
I16:13
13:13 23:54
Sylwii • Huberta
Piątek
06:39
I16:11
13:32 01:02
Karola • Olgierda
Sobota
JAŚMINOWIEC (osoby urodzone w dniach 5 – 11 listopada)
06:40
I16:09
13:49 02:09
Elżbiety • Sławomira
Niedziela
06:42
I16:08
14:06 03:16
Feliksa • Leonarda
Październik 2011 T
Pn.
Wt.
39 40 3 4 41 10 11 42 17 18 43 24 25 44 31
Śr. 5 12 19 26
KALENDARIUMcz1korektaII.indd 27
Listopad 2011 Cz. 6 13 20 27
Pt.
So.
Nd.
T
Pn.
Wt.
Śr.
Cz.
Pt.
So.
Nd.
7 14 21 28
1 8 15 22 29
2 9 16 23 30
44 45 7 46 14 47 21 48 28
1 8 15 22 29
2 9 16 23 30
3 10 17 24
4 11 18 25
5 12 19 26
6 13 20 27
236 2011-07-19 16:30:01
Bożonarodzeniowy gość
Świerk pospolity
d oczawie iglastym, to zapewne prze Jeżeli pomyślicie o jakimś drze smukłe ny pokrój świerka. Jest to piękne, mi pojawi się wam charakterystycz ierane o trójkątną koroną, najc zęściej wyb i wysokie drzewo, z typową dla nieg ające zwis stosunkowo krótkie, ostre igły i na bożonarodzeniowe choinki. Ma o odsłab ć płytki system korzeniowy, są więc długie szyszki. Świerki mają dosy tru i łatwo się wywracają. porne na podmuchy silnego wia kraju, je na północy oraz na południu Gatunek ten w Polsce występu drze jest rk Świe się tzw. pas bezświerkow y. prze z co w części środkowej tworzy one złoż lasy dę zych gór, chociaż tak napraw wem charakterystycznym dla nas h szyc wyż w nie nku występują naturalnie jedy tylko z przedstawicieli tego gatu położeniach (w reglu górnym). agania człowieka – mają niewielkie wym Świerki są bardzo przydatne dla rzywyt i ie lekk bce, ko i dają łatwe w obró co do gleby, rosną stosunkowo szyb owo mas było e któr , ko ulubionym drzewem małe drewno. Stał y się więc szyb lasów wyciętych wcześniej naturalnych jscu mie w a sadzone prze z człowiek na ące rosn rki świe i encj pogórzu. W konsekw mieszanych w reglu dolnym i na ć. iera zam ęły zacz łu mys prze oddział ywania niewłaściwym siedlisku w wyniku rkoświe w lasó niem iera zam związane z Największe katastrofy ekologiczne idach h w latach 80 XX w. oraz w Besk skic Izer ach Gór w wych miały miejsce na poc zątku XXI w. W.N.
Ś to pię wierk kne, s i w ys m o dla ni kie drzewo ukłe ego tr , z typ ó o najcz ęściej jkątną kor wą o w n y na bo ą, żonar bierane odzen iowe choin ki.
świerk – spruce drzewo iglaste – coniferous tree smukły – slender system korzeniowy – root system odporność na wiatr – resistance to wind
KALENDARIUMcz1korektaII.indd 28
wymagania siedliskowe – habitat requirement katastrofa ekologiczna – ecological disaster zamieranie gatunku – species decline choinka – Christmas tree korona drzewa – tree crown
2011-07-19 16:30:15
Listopad 2011 Poniedziałek
06:44 16:06
I
14:24 04:22
7 8 9 10 11 12 13
Antoniego • Żytomira
Wtorek
06:46
I16:04
14:43 05:28
Sewera • Hadriany
Środa
06:47
I16:03
15:05 06:34
Ursyna • Teodora
Czwartek
06:49
I16:01
15:31 07:38
Leny • Ludomira Narodowe Święto Niepodległości
06:51
I15:59
16:04 08:38
Marcina • Bartłomieja
KASZTANOWIEC (osoby urodzone w dniach 12 – 21 listopada)
06:53
I15:58
Piątek
16:45 09:33
Sobota
Renaty • Witolda
Niedziela
06:55
I15:56
17:34 10:19
Mikołaja • Stanisława
Listopad 2011 Pn.
Wt.
Śr.
Cz.
Pt.
So.
Nd.
44 45 7 46 14 47 21 48 28
T
1 8 15 22 29
2 9 16 23 30
3 10 17 24
4 11 18 25
5 12 19 26
6 13 20 27
KALENDARIUMcz1korektaII.indd 29
229 2011-07-19 16:30:19
Las chroni nas
Ochronna rola lasów
kategopołowa lasów jest zaliczana do W Lasach Państwowych prawie ianiu ław wyja lub ji przeciwdziałające eroz rii ochronnych. Znajdują się tu lasy anie staw pow i skał się się ziemi, obry wanie gleby, powstrz ymujące osuwanie ną. ziem pod i jak ą, iow wno tę powierzchn lawin. Lasy chronią też wodę, zaró ponie roże zag ają iejsz ych obszarach. Zmn Regulują stosunki wodne na duż z gruntami dzięki więk szej, w porównaniu y susz ki wodziowe i łagodzą skut ają wodę, szcz oczy Lasy ych. nia wód opadow rolnymi, zdolności magazynowa filtr. c jak ogromny która prze z nie przepływa, działają piaski i przyrodnicze. Stabilizują lotne unk war lne loka też Lasy chronią lne znazeniami i hałasem (co ma szczegó i wydmy, chronią przed zaniecz yszc e w stre obrzeżach). Również lasy położon czenie w duż ych miastach i na ich lędu na zostały uznane za ochronne, ze wzg fach wokół sanatoriów i uzdrowisk zaliczamy mikroklimat. Do lasów ochronnych swoje oddział ywanie na lokalny legająje zwierząt i stanowiska roślin pod także drzewostany nasienne, osto cych ochronie gatunkowej. W.N.
ekosystem – ecosystem funkcje ochronne – protective functions funkcje społeczne – social functions erozja – erosion obieg wody w przyrodzie – water cycling in nature
KALENDARIUMcz1korektaII.indd 30
L to las asy ochron y prze n ciwdz e erozji i a , c ła hroni zarów ące w jące n o t ę pow odę, jak i p i zagro odziemną erzchniow ą . ż jej sku enie powo Zmniejsza , ją dzią i tki. La oczys sy dział łagodzą ają zcza przez jąc wodę, jak filtr, nie pr k zepły tóra wa.
magazynowanie wody – water storage zanieczyszczenia – pollutants hałas – noise ostoje zwierzyny – wildlife refuges ochrona gatunkowa – species conservation
2011-07-19 16:30:28
Listopad 2011 Poniedziałek
06:56 15:55
I
14 15 16 17 18 19 20
18:33 10:58
Rogera • Serafiny
Wtorek
06:58
I15:53
19:39 11:29
Alberta • Leopolda
Środa
07:00
I15:52
20:50 11:56
Gertrudy • Edmunda
Czwartek
07:01
I15:51
22:05 12:19
Grzegorza • Salomei
Piątek
07:03
I15:49
23:21 12:40
Romana • Klaudyny
Sobota
07:05
I15:48
-
Elżbiety • Seweryna
Niedziela
07:07
I15:47
00:40 13:00
Anatola • Sędzimira
Listopad 2011 Pn.
Wt.
Śr.
Cz.
Pt.
So.
Nd.
44 45 7 46 14 47 21 48 28
T
1 8 15 22 29
2 9 16 23 30
3 10 17 24
4 11 18 25
5 12 19 26
6 13 20 27
KALENDARIUMcz1korektaII.indd 31
222 2011-07-19 16:30:31
Co daje las naszej planecie?
Rola drzew w przyrodzie
Drzewa . ochładzają klimat roku gu cią Jedno drzewo w uj ac pr ących oddziałuje jak 10 atorów! non stop klimatyz
w yt war zast niewątpliwie je ie dz ro zy pr wania na tlen rolą dr zew w wę zapotr zebo ło Najistotniejszą po ą aj aj ok zasp ton. Z 1 mkw. nie lasy Ziemi e około 26 mld ni cz ro go nie tlenu. Łącz ąc uj uk cznego w ciąi i zwierząt, prod ietr za atmosfery w po do wsz ystkich ludz się e aj st ciowej dr zew do ystego tlenu. powierzchni liś u do ponad 1 kg cz 5 0, od go ilację dwutlenk ne yj ac ny pr ze z asym cz ry fe gu okresu weget os ka m st ia at w l go pier też węgie iednio 1 tonę te Dr zewa wiążą sorbuje odpow ab o życiodajnego w ze kg 7 dr 72 ne cz uje pr zy tym uk od węgla. Stat ysty pr la, i u st ro oło 3600 kg węg eścienny pr zy w ciągu roku ok je na każdy metr sz a ilu ni ym ła as ch w ha hektar lasu wierzchni 1 Oznacza to, że . tlenu. Las na po . za tr ób ie os w 0 po 20 c. ie mln m sześ w tym czas ile w ydziela go zawar tego w 16 , za la tr ęg ie w w u po nk le ją też do y tyle dwut odę, wprowadza w ciągu godzin ai oc zyszczają w ą uj yn s. litrów wody op az ty 3 ag . m ok Dr zewa absorbuje ku a ro od u W . ąg ry ci pa w o ią dno dr zew pod postac w ró lit j je et parę wodną. Je as ia czan tr za kilk ia się do oc zysz adza do powie dowej i wprow klimat i pr zycz yn ro ik m ia aw pr ietr ze, po ta nawilża pow niej pyłów. ku oddziałuajdujących się w zn zewo w ciągu ro ze dr o dn Je . atmosfery at im ną rolą dr zew ochładzają kl Niezmiernie waż . Dr zewa również ów or at yz at klim śmierci są ąc ych non stop za życia, jak i po no w ró Za je jak 10 pracuj . ci oś dn w i zwierząt. nie bioróżnoro ów roślin, gr zybó nk tu ga jest też zwiększa cy się ty W.N. hronieniem dla mieszkaniem i sc
oddziaływanie na coś – impact on something produkcja tlenu – oxygen production magazynowanie (wewnątrz siebie) – accumulation zwiększanie bioróżnorodności – increasing of biodiversity wiązanie węgla – carbon sequestration
KALENDARIUMcz1korektaII.indd 32
zapotrzebowanie – demand okres wegetacyjny – growing season woda opadowa – rainfall para wodna – water vapour martwe drewno – dead wood
2011-07-19 16:30:40
n
Listopad 2011 Poniedziałek
07:08 15:45
I
02:01 13:22
JESION (osoby urodzone w dniach 22 listopada – 1 grudnia) STRZELEC – Jowisz (osoby urodzone w dniach 22 listopada – 21 grudnia)
f 07:10
I15:44
21 22 23 24 25 26 27
Janusza • Konrada
03:25 13:47
Wtorek
Marka • Cecylii
Środa
07:12
I15:43
04:51 14:17
Adeli • Klemensa
Czwartek
07:13
I15:42
06:16 14:55
Flory • Emmy
Piątek
07:15
I15:41
07:35 15:44
Katarzyny • Erazma
Sobota
07:16
I15:40
08:44 16:45
Delfiny • Sylwestra
Niedziela
07:18
I15:39
09:38 17:55
Waleriana • Wirgiliusza
Listopad 2011 Pn.
Wt.
Śr.
Cz.
Pt.
So.
Nd.
44 45 7 46 14 47 21 48 28
T
1 8 15 22 29
2 9 16 23 30
3 10 17 24
4 11 18 25
5 12 19 26
6 13 20 27
KALENDARIUMcz1korektaII.indd 33
215 2011-07-19 16:30:44
Życie po życiu
Martwe drzewa w lesie
Prawie 40% kłada ptaków leśnych za h starych gniazda w dziuplac . i martwych drzew e, uj m zi Wiele zwierząt cą d leżą kłodę, zagrzebując się po , wchodząc pod korę o. hn óc pr w wciskając się nym e dr zewa są waż ierające i mar tw um ob swoą sie aj le w w ży ją , że dr zewa do Leśnic y rozumie sie naturalnym le Pod w u. eż st ci ry ze te Pr cz osystemu. stu lat, dęby zy tr – u ci składnikiem ek się ie ęćdz óre pr zycz ysosny dwustu pi zyby i owady, kt gr z ze pr e jego wieku, np. an ow gospodarczo bsze już, są atak uż ytkowanych ch sa la w koniec życia, sła st ia tom kresu życia. obumarcia. Na d osiągnięciem ze pr , ej ni niają się do ich eś cz aw ści. Ze star ych, w jest w ycinan najlepszej jako st je ny większość dr ze w ze dr c yskany surowie dnych mebli. Dzięki temu uz iem zrobić np. ła w bo się oraz o małej da e ni zew zewa dziuplaste dr sie le zmurszał ych dr w ją lnego rozkłapozostawia śmierci i natura ej Jednak leśnic y zn ic og ko ol bi h ałą literą „E”, ja ytkowej do ic oznaczają je bi i w pr zydatności uż e ze dr tw 5 ar m do i ierające w yznaczają robią? Bo obum k ta du. Na 1 ha lasu y ie ic w śn e le aj st encji pow ic zne. Dlac zego zną. W konsek w ic dr zewa ekolog og ią ol tn bi tę ść a w no e dr ze ją różnorod abilniejsz y. Taki dr zewa zwiększa tem leśny jest st ys os le zakamarków ek i ie w ci oś ch ni żn ajduje się w Zn le różnych zale . ów ów lezm ni ga Prawie 40% ptak ąc ych je or drapieżnikami. życiem zasiedlaj d ze pr ierząt e zw ni ie le ie on dr zew. W ętom schr ych i mar tw ych dających zwierz ar st h ąc się ac aj pl sk iu ci w dz , iazda w c pod korę śnych zakłada gn kłodę, wchodzą cą w ych, io żą le yn d cz po na jąc się bów, roślin zy gr a dl e zimuje, zagr zebu kż ta nne e dr zewa są ce w próchno. Taki H. B. . w bowcó mszaków i wątro
świadomość ekologiczna – environmental awareness naturalny – natural martwe drzewa – dead trees grzyby – fungi bezkręgowce – invertebrates
KALENDARIUMcz1korektaII.indd 34
zależności – relationships stabilny/trwały – stable/sustainable tętnić życiem – be lively/vigorous drapieżnik – predator kryjówka – hide
2011-07-19 16:30:54
Listopad 2011 • Grudzień 2011 Poniedziałek
07:20 15:38
I
10:19 19:10
Andrzejki
07:21
I15:37
28 29 30 1 2 3 4
Lesława • Zdzisława
10:51 20:25
Wtorek
Błażeja • Saturnina
Środa
07:23
I15:37
11:16 21:38
Maury • Andrzeja
Czwartek
07:24
I15:36
11:37 22:49
Natalii • Eligiusza
Piątek
GRAB (osoby urodzone w dniach 2 – 11 grudnia)
07:25
I15:35
11:55 23:58
Balbiny • Bibianny
Sobota
07:27
I15:35
12:12 01:04
Franciszka • Ksawerego Barbórka (Dzień Górnika, Naftowca i Gazownika)
07:28
I15:34
12:29 02:11
Barbary • Krystiana
Listopad 2011 T
Niedziela
Grudzień 2011
Pn.
Wt.
Śr.
Cz.
Pt.
So.
Nd.
T
44 45 7 46 14 47 21 48 28
1 8 15 22 29
2 9 16 23 30
3 10 17 24
4 11 18 25
5 12 19 26
6 13 20 27
48 49 5 50 12 51 19 52 26
KALENDARIUMcz1korektaII.indd 35
Pn.
Wt. 6 13 20 27
Śr.
Cz.
Pt.
So.
Nd.
7 14 21 28
1 8 15 22 29
2 9 16 23 30
3 10 17 24 31
4 11 18 25
208 2011-07-19 16:30:56
Leśne laboratorium Czego potrzebujesz • świeżo zerwane igły świerka • olej słonecznikowy • garnek • papierowy filtr (np. do kawy)
ka, z c e t p a a t s a Igl ierk w ś m a n e j a czyli co d
Jak przeprowadzić doświadczenie W naczyniu umieść pocięte (np. nożyczkami) igły świerka i zalej je olejem (tak aby igły były całkowicie nim przykryte). Następnie doprowadź mieszaninę do delikatnego wrzenia i gotuj na słabym ogniu przez 3 godz. Potem ostudź oleistą mieszaninę, przefiltruj olej i oddziel od niego igły. Właśnie wyprodukowałeś olejek świerkowy.
Co z tego wynika W igłach świerka, jak i w wielu innych roślinach, znajdują się substancje zapachowe, które można wykorzystać do wielu celów (olejki, perfumy itp.). Olejki eteryczne otrzymuje się głównie przez: • destylację parą wodną, • ekstrakcję lotnymi rozpuszczalnikami (ługowanie), • ekstrakcję nielotnymi rozpuszczalnikami (macerację), • absorpcję w tłuszczach. Otrzymane olejki znajdują zastosowanie w tzw. aromaterapii, umilają nam także chwile w kąpieli czy podczas masażu. Sam olejek świerkowy nadaje się do robienia inhalacji, polecanych przy przeziębieniu, stanach podgorączkowych czy w infekcjach górnych dróg oddechowych. Warto też wiedzieć, że igliwie świerka zawiera witaminę C (kwas askorbinowy), dlatego nadaje się do przyrządzania gorących wywarów do picia w przeziębieniu. G.P.
W warunkach domowych igły liowanym, najlepiej gotować w garnku ema na moż olej any kow a wyprodu eli wykorzystać do aromatycznej kąpi
KALENDARIUMcz1korektaII.indd 36
2011-07-19 16:31:08
KALENDARIUMcz1korektaII.indd 37
2011-07-19 16:31:13
Leśne menu
Czym się żywią zwierzęta w lesie?
obw lesie na leżące drzewa, dziwnie Zwłaszc za zimą można się natknąć kory ione baw e widziałeś też częściowo poz darte z kory u wier zcho łka. Być moż Tak oddrzewka – sosny, dęby czy świerki. kilku- lub kilkunastoletnie rosnące tyczerys rakt cha : jelenie, łosie, żubry. Ten żywiają się leśne zwierzęta kopytne h ącyc rosn czy doty ywają spałowaniem i jeśli ny sposób żerowania leśnicy naz wyje odu pow i ść on bowiem ich odporno drzew – niezbyt go lubią. Osłabia ą, często na. Dlatego leśnicy, zwłaszcza zim drew stępowanie wad technicznych pokarm. iom jelen ić ewn kład osiki, aby zap ścinają niek tóre drzewa, na przy h drzew. ącyc rosn d wśró szukać smakołyków Wtedy zwierzęta nie będą musiały dobały upo , łosie czy ie jelen lasach niż Sarny, dużo liczniejsze w polskich nie ywia poż e Taki ce. zają e ią je zjadać takż sobie czubki młodych drzewek . Lub wka drze e zan zgry sto Czę . iem owo zgry zan się żyw ymi pędami naz ywa się fach ynają y, prze z co po pewnym czasie zacz pęd zne boc zają uszc intensywnie wyp ogradzają i szybciej wyhodować las, leśnicy przypominać krzewy. By łatwiej czycielskie ograniczając w ten sposób nisz młode drzewka specjalną siatką, zapędy saren czy zajęcy. się . Złą sławą wśród leśników cieszy Las jest też pokarmem dla owadów pnie na się mniszka. Jej gąsienice wspinają niepozorny mał y mot yl: brudnica błyskaystkie owady, brudnica potrafi się sosen i żerują wśród koron. Jak wsz ch rozmny że jej populacja wzrasta do ogro wicznie rozmnażać. Zdarza się, hodów odc cych wtedy tylko szelest opadają miarów. Podobno w lesie słyszy się milionów gąsienic zjadając ych las. W.C .
obały sobie Sarny upod drzewek. dych czubki mło ć także zające. da Lubią je zja wymi pędami ianie się ży Takie pożyw howo zgryzaniem. fac nazywa się rzewka intensywnie ed n a z Często zgry oczne pędy, przez co b ją wypuszcza asie zaczynają cz y n po pew m ypominać krzewy. prz kora – bark łoś – elk żerowanie – foraging pędy boczne – lateral shoots spałowanie – bark stripping
KALENDARIUMcz1korektaII.indd 38
jeleń – red deer żubr – bison odporność – resistance wierzchołek – apex, top zając – hare
2011-07-19 16:31:23
Grudzień 2011 Poniedziałek
07:30 15:33
I
12:48 03:17
Mikołajki
07:31
I15:33
5 6 7 8 9 10 11
Saby • Kryspina
13:09 04:23
Wtorek
Mikołaja • Jaremy
Środa
07:32
I15:33
13:33 05:28
Marcina • Ambrożego
Czwartek
07:33
I15:32
14:04 06:30
Marii • Światozara
Piątek
07:35
I15:32
14:42 07:27
Wiesława • Leokadii
Sobota
07:36
I15:32
15:29 08:17
Julii • Danieli
Niedziela
07:37
I15:32
16:25 08:58
Damazego • Waldemara
Grudzień 2011 T
Pn.
48 49 5 50 12 51 19 52 26
Wt. 6 13 20 27
Śr.
Cz.
Pt.
So.
Nd.
7 14 21 28
1 8 15 22 29
2 9 16 23 30
3 10 17 24 31
4 11 18 25
KALENDARIUMcz1korektaII.indd 39
201 2011-07-19 16:31:26
Nagi zimą
Modrzew europejski
Modrzew jako jedyny polski gatunek iglast Wiosną jego no y zr zuca igły na we igie łki maj zimę. ą socz yście zi pr zed opadni elony kolor, je ęciem, są inte sienią zaś, nsywnie żó łte bardzo pospol . W Polsce jest ity, ale zdec yd to gatunek owanie najłatw pó łnocnym w iej można go schodzie i po sp otkać na łudniu kraju. upstrzone są Wiosną gałązk żeńskimi kwia i m od rzewia tami o piękne pień czasem pr j karminowej zyjmuje kształ barwie. Jego t sz ab li. Modrzew jest ni ez w ykle cenion y za swoje drew i niez w ykle tr w ałe – suche w yt no. Jest ono tw rz ymuje nawet arde chętnie budow 1800 lat. Dlate ano z niego ch go niegdyś at y. Dodatkow wiowego jest ą zaletą drew jego odpornoś na modrzeć na gnicie, at Czer wonożół ta aki grzybów cz wego drewna y owadów. m od rzewia uż ywan budowania zam o w czasach Pi ków obronnych. astów do Pó źniej budowan i kościo ły (jede o z niego dwor n z bardziej znan y, pałace yc h zn ajduje się w To Z kolei ży wica maszowie Lube modrzewiowa lsk im). jest bardzo ce Produkuje się niona prze z m z niej terpenty nę wenecką , do alarzy. pociągnięcia pę dawaną do fa dzla są swobod rb. Dzięki niej niejsze i bardzi delikatniejsze. ej gładkie, a pr Podobno takim zejścia barw i farbami malow W symbolice ali Rubens i Re ludowej modrz mbrandt. ew jest dość Niegdyś bowie mrocznym dr m wierzono, że zewem. pr zeby wają w osób, które zm nim i straszą ję arły w sposób kami dusze ni en at ur al ny . A. P.
Żywica modrzewiowa jest ceniona przez malarzy. Produkuje się z niej terpentynę wenecką, dodawaną do farb. Dzięki niej pociągnięcia pędzla są swobodniejsze i bardziej gładkie, a przejścia barw delikatniejsze. Podobno takimi farbami malowali Rubens i Rembrandt.
modrzew – larch twardy – tough trwały, solidny – durable odporny na gnicie – resistant to rot żywica – resin
KALENDARIUMcz1korektaII.indd 40
malarz – painter farba – paint mroczny/ponury – dark/grim szabla – sabre kościół – church
2011-07-19 16:31:34
Grudzień 2011 FIGOWIEC (osoby urodzone w dniach 12 – 21 grudnia)
07:38 15:31
I
17:30 09:33
Poniedziałek
12 13 14 15 16 17 18
Dagmary • Aleksandry
Wtorek
07:39
I15:31
18:41 10:01
Łucji • Otylii
Środa
07:40
I15:31
19:55 10:24
Alfreda • Izydora
Czwartek
07:41
I15:31
21:10 10:46
Niny • Celiny
Piątek
07:42
I15:31
22:27 11:06
Albiny • Zdzisławy
Sobota
07:43
I15:32
23:45 11:27
Olimpii • Łazarza
Niedziela
07:43
I15:32
-
Gracjana • Bogusława
Grudzień 2011 T
Pn.
48 49 5 50 12 51 19 52 26
Wt. 6 13 20 27
Śr.
Cz.
Pt.
So.
Nd.
7 14 21 28
1 8 15 22 29
2 9 16 23 30
3 10 17 24 31
4 11 18 25
KALENDARIUMcz1korektaII.indd 41
194 2011-07-19 16:31:36
Kawałek lasu w domu
Świąteczne choinki
Jaką choinkę wybr ać na święta – sz tuczną cz y taką z mają wątpliwości. lasu? Leśnicy nie Do domu zaprośmy prawdziwe dr zewk kową , nieekologic o, a nie jego plasti zną imitację. Wsz ystkie choinki po plantacji, nie mus chodzą ze specjal imy się więc obaw nych iać , że ku pując je, niszc zymy Do wyboru mamy las. dr zewka w donic zk ach i ścięte. Niestet cz yć, że choinka w y, nie ma co lidonic zce dotrwa do kolejnych świąt. Je po brutalnym pr zy śli nawet dr zewko, cięciu korzeni, nie trafiło do donic zk ma nieduże szanse i tu ż pr zed sprzedażą , pr zetrwać w skrajni e suchym klimacie Pomóc może stopn na sz ych mieszkań. iowe pr zy zw yc zajen ie go do wysokiej cej w domu i dban tem pe ratury panująie o dobre nawilże nie ziemi w donic zc stawiamy z dala od e. Ch oin kę koniecznie kalor yfera – zdec yd owanie pr zedłuż y Jaki gatunek dr ze to jej ży wot. wa będzie najleps zy? Najbardziej po pospolity. Jego gł pularny jest świerk ówną zaletą jest sto sunkowo niska ce Coraz więk szą po na i klasyczny wyglą pularność zyskują d. też bardziej egzo ków: kłując y (zwan tyczne gatunki św y często srebrnym) ier i serbski. Jodła m gubi igieł, co w pr a piękny pokrój i zypadku bożonaro nie dz eniowego dr zewk To właśnie po igłac a jest ważną zalet h rozpoznasz jodłę ą. wśród innych choin dzie wyraźne białe ek . Mają one na sp paski, a na końcu o– m ale ńkie wcięcie, pr ze z niu od igieł świerko co (w odróżniewych) są tępe.
my proś wko, a z ą, omu e drze stikow tkie d o D dziw o pla szys praw nie jeg itację. W ch a c m lny ną i specja się wię z c i g e y o z zą sim kol niee pochod nie mu c je, s. cji, ują y la inki cho planta , że kup szczym ć ni wia oba
W.C.
choinka – Christmas tree imitacja – imitation kaloryfer – radiator igła – needle sztuczny – artificial
KALENDARIUMcz1korektaII.indd 42
doniczka – pot nawilżać – to irrigate pokrój – shape tępy (nieostry) – blunt plantacja – plantation
2011-07-19 16:31:44
Grudzień 2011 Poniedziałek
07:44 15:32
I
01:05 11:49
19 20 21 22 23 24 25
Gabrieli • Dariusza
Wtorek
07:45
I15:32
02:27 12:16
Bogumiły • Dominika
Środa
07:45
I15:33
03:49 12:48
Tomasza • Tomisława
BUK (osoby urodzone 22 grudnia) KOZIOROŻEC – Saturn (osoby urodzone w dniach 22 grudnia – 19 stycznia)
Początek astronomicznej zimy
g 07:46
I15:33
05:09 13:30
Zenona • Honoraty
Piątek
JABŁOŃ (osoby urodzone w dniach 23 grudnia – 1 stycznia)
07:46
I15:34
06:22 14:24
Wiktorii • Sławomiry Wigilia Bożego Narodzenia
07:47
I15:34
07:23 15:29
07:47
Sobota
Adama • Ewy Boże Narodzenie
I15:35
Czwartek
08:11 16:43
Niedziela
Anastazji • Eulalii
Grudzień 2011 T
Pn.
48 49 5 50 12 51 19 52 26
Wt. 6 13 20 27
Śr.
Cz.
Pt.
So.
Nd.
7 14 21 28
1 8 15 22 29
2 9 16 23 30
3 10 17 24 31
4 11 18 25
KALENDARIUMcz1korektaII.indd 43
187 2011-07-19 16:31:46
Najstarsze, najgrubsze, najwyższe
Drzewni rekordziści
Najstarszym jest cis, polskim drzewem drzewo za ś uznawany niegdy erwszy magiczne i jako pi hroną. objęty w Polsce oc ie Lubańskim Rośnie w Henrykow ch badań liczy i według dokładny sobie 1280 lat.
Cis pospolity
Najwięk sze drzew
– polski rekord
a na świecie to sek
zista
woje
cis – yew cyprysik – cypress sekwoja – sequoia rekordzista – record-holder magiczny – magic
KALENDARIUMcz1korektaII.indd 44
al każdy ode dr zewo, niem sz ar jst na o k ie wet nestorem py tać kogokolw e jest jednak na ni Gdy w Polsce za ek rt Ba y w ci . Le any niegdyś za ysłu: dąb Bartek jest cis, uznaw em w ze powie be z nam dr im lsk ie w Henr ykowie Najstarsz ym po e ochroną. Rośn lsc Po w wśród dębów. lty ję ob Najgrubszym po e i jako pier wsz y sobie 1280 lat. zy lic dr zewo magic zn ń ż tu da y ba on órej mierz ług dokładnych topola biała, kt na sz Lubańskim i wed Le ją h ac ga ic ią ol os w Polsce st rosnąca w ok jw yższe dr zewa skim dr zewem je ponad 14 m. Na i os yn w ysokość pr zekraw ia tę pn – o fawor yta eg pr zy ziemi obwód an ow yd ec . Brakuje tu zd 50 m w ysokości w ynije. zy światow ych dł y, jak i daglez jo bledną jednak pr czają zarówno w ze cznie dr ie e w lsc a Po ych w rż y sekwoj Rekordy rosnąc o w ysokość dzie zi Re od ch ym w śli je do a rku Naro wszeńst w kalifornijskim Pa kach. Palmę pier w sya ek ąc m sn ik ro ys n, pr u Hyperio iecie to cy św na o w ze dr zielona o imieni rubsze w ysokości. Najg ci. dwood – 115 m bie 44 m długoś tycznego so zy lic ia pn ód w jedync zego, gene ob po em ki ie w z kański; jego y ają z korzemusi być tożsam ciu pnia, odrast ię śc b Wiek drzewa nie lu ciu ar um e lipa. Takie re gatunki, po ob wem jest w Polsc ze dr m ki osobnika. Niek tó Ta ). alne nr ykowskiego. zemplarze klon nawet od cisa he e sz ar st ni (są to tz w. eg ć by ą og iarygodny wiek rzeni drzewa m a osiągnęła niew ór kt a, odrośnięte z ko t. ik os la po nawet 80 tys. la wo świata to to oże sobie lic zyć m ny al Najstarsze drze on kl z . ar W.C lat, a jej egzempl ponad 11,5 tys.
najstarszy – oldest najgrubszy – thickest najwyższy – highest obwód – perimeter faworyt – the favourite
2011-07-19 16:31:57
Grudzień 2011 • Styczeń 2012 Boże Narodzenie (drugi dzień)
07:48 15:36
I
08:48 17:59
Poniedziałek
26 27 28 29 30 31 1
Jana • Żanety
Wtorek
07:48
I15:36
09:17 19:15
Teofili • Godzisława
Środa
07:48
I15:37
09:40 20:29
Jana • Maksyma
Czwartek
07:48
I15:38
09:59 21:40
Dawida • Tomasza
Piątek
07:49
I15:39
10:17 22:49
Irminy • Eugeniusza Sylwester
07:49
I15:40
10:35 23:56
Melanii • Sylwestra Nowy Rok 2012
07:49
I15:41
10:53 01:03
Pn.
48 49 5 50 12 51 19 52 26
Wt. 6 13 20 27
Niedziela
Mieszka • Mieczysława
Grudzień 2011 T
Sobota
Styczeń 2012 Śr.
Cz.
Pt.
So.
Nd.
T
Pn.
Wt.
Śr.
Cz.
Pt.
So.
Nd.
7 14 21 28
1 8 15 22 29
2 9 16 23 30
3 10 17 24 31
4 11 18 25
52 1 2 3 4 5
2 9 16 23 30
3 10 17 24 31
4 11 18 25
5 12 19 26
6 13 20 27
7 14 21 28
1 8 15 22 29
KALENDARIUMcz1korektaII.indd 45
180 2011-07-19 16:31:59
Leśne laboratorium
pło e i c i z d o w e z pr Jak drewno
Czego potrzebujesz • suszarka • drewniany klocek Jak przeprowadzić doświadczenie Weź klocek drewna w rękę za jeden koniec. Drugi koniec podgrzewaj suszarką. Mimo silnego nagrzania klocka jego drugi koniec pozostanie zimny.
Co z tego wynika Wykonując doświadczenie, przekonałeś się, że drewno jest kiepskim przewodnikiem cieplnym. Dzięki temu może być wykorzystywane jako izolator termiczny w budownictwie. Ściany murowanych domów wykładane są drewnianą boazerią, niektóre domy zbudowane są tylko z drewna. Taki dom w okresie jesienno-zimowych chłodów będzie długo utrzymywał wysoką temperaturę. Z drugiej strony latem, w upalne dni w drewnianym domu znajdziesz chwilę ukojenia od zewnętrznego skwaru. Przewodnictwo cieplne drewna zależy od jego wilgotności (im jest ona większa, tym przewodnictwo cieplne jest większe) oraz od gatunku. A.C.
W saunie suchej (zwanej fińską) temperatura powietrza sięga 110 °C, a jednak można spokojnie siedzieć na drewnianych ławach i nie poparzyć się
KALENDARIUMcz1korektaII.indd 46
2011-07-19 16:32:05
KALENDARIUMcz1korektaII.indd 47
2011-07-19 16:32:10
Od siekiery do harwestera
Jak pozyskujemy drewno?
a to drewn a, e i n a Pozysk iernie trudn zpieczna niezm onna i niebe a an hł pracoc iej wykonyw wych anio częśc Coraz cy wielozad ami. . a c a r r o p y pom rweste ej st prz zwanych ha ć drzewo, n cią i) maszy im można ś awić gałęz b n z Dzięki ć je (czyli po o pień na g iar. a okrzes raz pociąć je adany wym z o ak tak wyciąć w lesie to, co chce. Jedn Czasem myślimy, że leśnik może platzw. na rozpoczyna się od opracowania nie jest. Proces pozyskania drew dla je się rzy ierdza minister środowiska. Two nów urządzenia lasu, które zatw ilość . m.in Państwowych. Oblicza się w nich każdego fragmentu lasu w Lasach mentu liwego do pozyskania z danego frag drewna koniecznego, a zarazem moż . lasu dla ku ólnych zabiegów, bez uszczerb lasu przy wykonywaniu poszczeg wa drze rzy mie , z planu urządzenia lasu Leśniczy, zgodnie z założeniami ie tępn Nas ich. arsk czas tzw. szacunków brak na rok przed wykonaniem cięć, pod na moż dy wte iero iczy go zatwierdza. Dop opracowuje wniosek cięć, a nadleśn skiwaniem drewna. pozy z j przystąpić do pracy związane ezpieczrnie trudna, pracochłonna i nieb mie niez to Pozyskanie drewna siekier h szyc rost najp od ą drogę rozwoju – na praca. Przechodziła ona dług cnie Obe zyn. mas h snyc pilarki, do nowocze i pił, przez pierwsze dwuosobowe ych. inow spal rek pila ocą skuje się za pom w Polsce drewno najczęściej pozy daloza wie z prze a wan ony praca jest wyk Coraz częściej ta niebezpieczna ć ścią afią potr e któr ia, dzen rami. Są to urzą niowe maszyny zwane harweste na zadać gałęzi) oraz pociąć jego pień drzewo, okrzesać je (czyli pozbawi nej kabinie ra siedzi w wygodnej i bezpiecz ny wymiar. Operator harweste tery są jest narażony na wypadki. Harwes i – w odróżnieniu od pilarza – nie ąpić pracę zo wydajnymi – potrafią zast równocześnie urządzeniami bard 10 operatorów pilarek. W.N.
prace terenowe – fieldwork trudna praca – difficult job niebezpieczna praca – dangerous job siekiera – axe pilarka – chain saw
KALENDARIUMcz2korektaII.indd 1
piła – saw operator – operator urządzenie wielofunkcyjne – harvester wydajność – output pomiar – measurement
2011-07-19 16:41:30
Styczeń 2012 Poniedziałek
JODŁA (osoby urodzone w dniach 2 – 11 stycznia)
07:49 15:42
I
11:13 02:09
2 3 4 5 6 7 8
Izydora • Grzegorza
Wtorek
07:49
I15:43
11:36 03:14
Danuty • Zdzisława
Środa
07:48
I15:44
12:04 04:18
Elżbiety • Anieli
Czwartek
07:48
I15:45
12:38 05:17
Hanny • Edwarda • Szymona Trzech Króli
07:48
I15:46
13:21 06:10
Piątek
Kacpra • Melchiora • Baltazara
Sobota
07:48
I15:48
14:14 06:56
Lucjana • Juliana
Niedziela
07:47
I15:49
15:17 07:33
Seweryna • Juliusza
Styczeń 2012 T
Pn.
Wt.
Śr.
Cz.
Pt.
So.
Nd.
52 1 2 3 4 5
2 9 16 23 30
3 10 17 24 31
4 11 18 25
5 12 19 26
6 13 20 27
7 14 21 28
1 8 15 22 29
KALENDARIUMcz2korektaII.indd 2
173 2011-07-19 16:41:33
Stalowoszary druid
Buk pospolity
Najpiękniejsze buczyny można Buki tworzą lasy zwane buczynami. W lasach tych możecie poczuć się jak spotkać na Pomorzu oraz w górach. Wysmukłe, stalowoszare pnie tworzą w prawdziwych świątyniach przyrody. soczysto zielonym sklepieniem koron. żywe kolumny, zwieńczone zamkniętym, znie ciemniej niż w lasach mieszanych W lesie tym panuje miły chłód i jest znac czy borach sosnowych. ocienienie, mają stosunkowo wyBuki są drzewami dobrze znoszącymi lat obficie owocują. Na dnie lasu sokie wymagania glebowe. Co pięć – osiem cznych, owłosionych, twardych rysty możecie wtedy znaleźć duże ilości charakte – to bukiew. Jest ona przysmakiem dla torebek, w których znajdują się orzeszki dzików, przez ptaki, do leśnych gryzoni. wielu gatunków leśnych zwierząt – od piej smakują po wyprażeniu. Orzeszki te może jeść także człowiek; najle sowań, ponieważ jest twarde, zasto wiele Drewno bukowe znalazło e w obróbce. To ulubiony materiał do ciężkie, łatwo łupliwe, ale dosyć prost ów gospodarstwa domowego. Przyjprodukcji mebli giętych czy przedmiot desce do krojenia – jeżeli jest ciężka rzyjcie się drewnianej łyżce lub waszej przecinki cętki, to zapewne wykonano i ma charakterystyczne, przypominające ją z drewna bukowego. W.N.
Przyjr drew zyjcie się n lub w aszej ianej łyżce d es chara – jeżeli jes ce do kroje t ciężk ktery nia przec styczne, pr a i ma ink zyp wyko i cętki, to z ominając e apew nano n ją bukow z drewna e ego.
buk – beech świątynia – temple sklepienie – voult miły chłód – nice chill ocienienie – shading
KALENDARIUMcz2korektaII.indd 3
owocowanie – fruiting bukiew – beech nut przysmak – delicacy proste/trudne w obróbce – easy/difficult to process łyżka – spoon
2011-07-19 16:41:55
Styczeń 2012 Poniedziałek
07:47 15:50
I
9 10 11 12 13 14 15
16:26 08:04
Adriana • Marceliny
Wtorek
07:46
I15:52
17:41 08:30
Danuty • Wilhelma
Środa
07:46
I15:53
18:58 08:52
Honoraty • Matyldy
Czwartek
WIĄZ (osoby urodzone w dniach 12 – 24 stycznia)
07:45
I15:55
20:15 09:13
Ady • Benedykta • Arkadiusza
Piątek
07:44
I15:56
21:34 09:34
Bogumiły • Weroniki
Sobota
07:44
I15:57
22:53 09:56
Feliksa • Niny
Niedziela
07:43
I15:59
-
Pawła • Arnolda • Izydora
Styczeń 2012 T
Pn.
Wt.
Śr.
Cz.
Pt.
So.
Nd.
52 1 2 3 4 5
2 9 16 23 30
3 10 17 24 31
4 11 18 25
5 12 19 26
6 13 20 27
7 14 21 28
1 8 15 22 29
KALENDARIUMcz2korektaII.indd 4
166 2011-07-19 16:41:57
Nigdy go nie zabraknie
Drewno – surowiec odnawialny
ie, e odtwarzają się w tak krótkim czas Surowce odnawialne to takie, któr , dziś o tylk nie i nam zerpują. Służą nie tylko że mimo eksploatacji się nie wyc i. Ziem ńców szka mie także kolejne pokolenia lecz będą z nich mogły korzystać rodzie . woda i gleba. Woda krąży w przy m.in są Odnawialnym dobrem nie, stan nieu e staj pow a rologicznym. Gleb i ciągle się odnawia w cyklu hyd em kład Przy niu. trze wie a rstwa lita) uleg ponieważ powierzchnia Ziemi (wa się rzy two h mac yste ekos ych iel. W bagnist surowca nieodnawialnego jest węg iero dop ą będ się zyć cies wca o obecnie suro on do dziś, jednak z powstająceg onów lat. mili 100 lub 10 za nasi potomkowie Dlatego szybko – w ciągu ok. 100 lat. zo bard się arza Drewno odtw liwe są na zrównoważona gospodarka, moż w lasach, w których jest prowadzo śnie dzięki uplające zasobów leśnych. To wła stałe dostawy drewna, nieuszcz na „na polskich Lasach Państwowych drew prowadzeniu takiej gospodarki w nięusu tak nie tylko dlatego, że w miejsce pniu” jest coraz więcej. Dzieje się a rast przy a tkwi również w tym, że co roku tych drzew sadzi się nowe. Przyczyn e now są e sian Poza tym systematycznie zale więcej drewna, niż jest wycinane. wy poło do ki u zalesiania kraju. Lesistość Pols obszary – trwa realizacja program XXI w. ma się zwiększyć do 33%. H.B.
surowiec odnawialny – renewable raw material surowiec nieodnawialny – non-renewable raw material wyczerpać – to deplete, exhaust, run out of dostawa – supply gospodarka – economy, management
KALENDARIUMcz2korektaII.indd 5
S odna urowce wialn e to ta które o k w tak dtwarzają ie, krótk się i że mi mo ek m czasie, sp nie w yczerp loatacji ują si ę.
zalesianie – afforestation woda – water gleba – soil węgiel – coal lesistość – forest cover
2011-07-19 16:42:15
Styczeń 2012 Poniedziałek
16 – 29 stycznia – ferie w województwach: dolnośląskim, mazowieckim, opolskim i zachodniopomorskim
07:42 16:01
I
00:13 10:20
16 17 18 19 20 21 22
Marcelego • Włodzimierza
Wtorek
07:41
I16:02
01:34 10:50
Antoniego • Jana
Środa
07:40
I16:04
02:53 11:27
Małgorzaty • Piotra
Czwartek
07:39
I16:05
04:06 12:14
Henryka • Marty
Piątek
WODNIK – Uran (osoby urodzone w dniach 20 stycznia – 18 lutego)
h 07:38
I16:07
05:11 13:12
Fabiana • Sebastiana Dzień Babci
07:37
I16:09
06:03 14:20
Agnieszki • Jarosława Dzień Dziadka
07:36
I16:10
Sobota
06:44 15:35
Niedziela
Anastazego • Wincentego
Styczeń 2012 T
Pn.
Wt.
Śr.
Cz.
Pt.
So.
Nd.
52 1 2 3 4 5
2 9 16 23 30
3 10 17 24 31
4 11 18 25
5 12 19 26
6 13 20 27
7 14 21 28
1 8 15 22 29
KALENDARIUMcz2korektaII.indd 6
159 2011-07-19 16:42:19
Władca puszcz
Dąb
e, a ich panowani niezaprzec zalny, t jes u ów nk iej tu dz ga a tego zarani Majestat dr zew e do obalenia. Od puszczańskich, ni ch i bł yskawic, sił y na re ów te om na gr a zwłaszcz ięte dr zewo św za go no wa uzna dąb był czczony; lesława ci. oś ln jstarsz y – dąb Bo te ier i nieśm uje się, że ten na ac Sz u. ledwie ek za wi m o ni eg k to pr zy Doży wa sędziw 0 lat. Sł ynny Barte 80 d na po a m – skim w Lesie Ko łobr ze w y i be zszyiec. ien dz ło m ni i dębu: sz ypułko nk let tu 70 0ga a dw y m je po owociej spotka można rozróżnić W Polsce najczęś iej tw jła na je, zu ułkach, a dębu ma nazwa wska ą na długich sz yp sn pułkow y. Jak sa ro go we ko uł y pokarm dla ie dębu sz yp anowią one cenn St h. cach. Otóż żo łędz kic ót kr na żo łędzi w kieszeosadzone są dow ych noszenie be zszypułkowego lu ń ze er wi g łu aków. Wed wielu ssaków i pt i… pijaństwem. dziej poszukiwazed starzeniem się pr należ y do najbar niach chroniło a) in ęb (d go rbniwe ypułko a dużej ilości ga Drewno dębu sz którą zawdzięcz ć, oś ał ictrw wn i do ść za twardo stuje się w bu nych. Ceni się je . Dębinę w ykor zy ną liz e ni ąc zg uj d ak ze leż pr drewno czek . Wino ków; chronią one e – do budow y be wi st . ar go ni we wi lio w e ni a takż atu wa twie i stolarst wie, i cenionego arom era pożądanego bi na ch y w wodzie lub ba ka on pi cz to be w takich kaset lat był za kil z re h ze yc pr y żn ór ró kt m. Na skutek Dąb sz ypułkow y, b polskim hebane lu m be . dę ne m cz ny czar echani gnie, nazy wamy oje właściwości m A. P. ując pr zy tym sw ow ch za , eje ni er akcji cz
Dąb który szypułkow y p był za rzez kilkase , topion t lat y lub ba gnie, n w wodzie a zywa czar lub po nym dębem my lskim heban em.
dąb – oak żołądź – acorn garbnik – tan stolarz – carpenter winiarz – vintner, wine producer
KALENDARIUMcz2korektaII.indd 7
dębina – oakwood beczka – barrel nieśmiertelność – immortality heban – ebony sędziwy wiek – old age
2011-07-19 16:42:39
Styczeń 2012 23 stycznia – 5 lutego – ferie w województwach: podlaskim i warmińsko-mazurskim
07:35 16:12
I
07:16 16:51
Poniedziałek
23 24 25 26 27 28 29
Ildefonsa • Rajmunda
Wtorek
07:34
I16:14
07:42 18:06
Rafała • Felicji • Franciszka
CYPRYS (osoby urodzone w dniach 25 stycznia – 3 lutego)
07:33
I16:15
08:03 19:19
Środa
Pawła • Milosza
Czwartek
07:32
I16:17
08:22 20:30
Tymoteusza • Michała
Piątek
07:30
I16:19
08:40 21:39
Anieli • Jerzego
Sobota
07:29
I16:21
08:58 22:46
Walerego • Karola
Niedziela
07:27
I16:23
09:17 23:53
Franciszka • Józefa
Styczeń 2012 T
Pn.
Wt.
Śr.
Cz.
Pt.
So.
Nd.
52 1 2 3 4 5
2 9 16 23 30
3 10 17 24 31
4 11 18 25
5 12 19 26
6 13 20 27
7 14 21 28
1 8 15 22 29
KALENDARIUMcz2korektaII.indd 8
152 2011-07-19 16:42:44
czny, y t a p m y s t n Atrame lny a i z d i w ) e i n ( i czyl
Leśne laboratorium Czego potrzebujesz • sok z cytryny • alkoholowy roztwór fenoloftaleiny • roztwór zasady (sodowa lub potasowa)
• 3 pędzle • 2 kartki papieru • świeczka
Jak przeprowadzić doświadczenie Na jednej kartce papieru zapisz dowolny wyraz fenoloftaleiną, a na drugiej sokiem z cytryny. Zaczekaj, aż oba bezbarwne atramenty wyschną na papierze. Po kartce nasączonej fenoloftaleiną przejedź pędzlem zamoczonym w roztworze zasady. Dostrzeżesz, że niewidoczny wcześniej wyraz uwidacznia się, przyjmuje ciemnofioletowe zabarwienie. Kartkę nasączoną sokiem z cytryny podgrzewaj delikatnie nad płomieniem świecy (ostrożnie, nie podpal papieru!). Pod wpływem ciepła ukaże się jasnobrązowy napis. Co z tego wynika Dlaczego tak się dzieje? Zarówno fenoloftaleina, jak i sok z cytryny są atramentami sympatycznymi. To bezbarwne substancje naniesione na papier, które pod wpływem odpowiednich czynników uwidaczniają się na nim. Wyróżniamy kilka typów tego atramentu: • chemiczne, które uwidaczniają się na papierze pod wpływem różnych związków chemicznych (m.in. ocet winny wywoływany sokiem z czerwonej kapusty, chlorek sodu wywoływany azotanem srebra czy siarczan miedzi wywoływany jodkiem sodu); • cieplne, które uwidaczniają się po podgrzaniu (m.in. woda z miodem, sok z cebuli, roztwór cukru); • fluoryzujące, które uwidaczniają się pod wpływem światła UV (m.in. tusz markera). G.P.
Jako atrament sympatyczny może nam też posłuż yć woda z miodem, mleko, sok z cebuli, roztwór cukru, woda z mydłem, ocet winny lub sok jabłkowy...
KALENDARIUMcz2korektaII.indd 9
2011-07-19 16:42:56
KALENDARIUMcz2korektaII.indd 10
2011-07-19 16:42:59
Drewniane produkty wokół nas
Drewno w życiu codziennym
dawało ziennym od zawsze. Poc zątkowo Drewno było obecne w życiu cod łków. posi ie ło, umożliwiało przygotowan poc zucie bezpieczeńst wa, ogrzewa tak jest wno Dre u ponad 30 tys. zastosowań. Obecnie znajduje w naszym życi każ– i nośc orod wsz ystkim dzięki swojej różn powszechnie stosowane przede ch nie da dla siebie cechy. W wielu sytuacja ne dy gatunek ma charakterystycz łami. się zastąpić drewna innymi materia jodł y, w Polsce ma drewno sosny, świerka, ą dlow Największą war tość han za war wyt w nkó gatu olchy. To z drewna tych modrzewia, dębu, buka, brzozy i ie. ictw own bud w anie i świerk mają zastosow się najwięcej produktów. Sosna zeboa , łogi pod , iety park e, więźby dachow Tworzy się z nich szkielet y domów, ych gamniej walorów niż dwóch pier wsz ma y jodł wno rie, okna i drzwi. Dre ia, jako rzew mod wno Dre wie. . w snycerst tunków, znajduje zastosowanie m.in wno (dre ina Dęb ie. ictw own bud najlepsze w niez wykle trwałe, uznaje się za buwno Dre li. meb y klas j okie produkcji wys dębu) jest chętnie uży wana do neg drob o , m.in. do produkcji zabawek oraz kowe ma szerokie zastosowanie onałym ennego. Drewno brzozowe jest dosk sprzętu domowego, głównie kuch . oniu uży wane jest m.in. do imitacji mah materiałem stolarskim . Olchowe H.B.
D było o rewno b e cn codzi ennym e w życiu Obecn od zaw sz ie w nas znajduje e. zy pona m życiu d 30 t y zasto sowa s. ń.
budownictwo – construction snycerstwo – woodcarving stolarstwo – carpentry meble – furniture ogrzewać – to heat
KALENDARIUMcz2korektaII.indd 11
sprzęt gospodarstwa domowego – household appliances bezpieczeństwo – safety lub security gotować – to cook różnorodny – diverse podłoga – floor
2011-07-19 16:43:07
Styczeń 2012 • Luty 2012 Poniedziałek
30 stycznia – 12 lutego – ferie w województwach: lubelskim, łódzkim, podkarpackim, pomorskim i śląskim
07:26 16:24
I
09:39 00:59
30 31 1 2 3 4 5
Macieja • Martyny
Wtorek
07:25
I16:26
10:05 02:02
Jana • Marceli • Ludwiki
Środa
07:23
I16:28
10:36 03:03
Brygidy • Ignacego Ofiarowanie Pańskie (Matki Boskiej Gromnicznej)
07:22
I16:30
11:15 03:59
Czwartek
Marii • Mirosława
Piątek
07:20
I16:32
12:03 04:48
Błażeja • Oskara
Sobota
TOPOLA (osoby urodzone w dniach 4 – 8 lutego)
07:18
I16:33
13:00 05:29
Andrzeja • Józefa • Tytusa
Niedziela
07:17
I16:35
14:07 06:03
Agaty • Adelajdy
Styczeń 2012 T 52 1 2 3 4 5
Pn. 2 9 16 23 30
Wt. 3 10 17 24 31
Luty 2012 Śr. 4 11 18 25
KALENDARIUMcz2korektaII.indd 12
Cz. 5 12 19 26
Pt. 6 13 20 27
So.
Nd.
T
7 14 21 28
1 8 15 22 29
5 6 7 8 9
Pn. 6 13 20 27
Wt.
Śr.
Cz.
Pt.
So.
Nd.
7 14 21 28
1 8 15 22 29
2 9 16 23
3 10 17 24
4 11 18 25
5 12 19 26
145 2011-07-19 16:43:10
Do pieca i kominka
Drewno jako surowiec opałowy
Nie wiadomo, na jak długo star czą zasoby paliw kopalnych, takich jak ropa czy węgiel. Bez wąt pienia są to jednak zapasy skoń czone – w odróżnieniu od drewna, któr e jest surowcem odnawialnym. Pań stwa Unii Europejskiej zobowiązały się, że do 2020 r. 20% energii wykorzy stywanej w całej Unii będzie pochod zić ze źródeł odnawialnych. Dla Polski oznacza to konieczność podwoj enia zużycia drewna jako surowca opałowego. Do XIX w. drewno było najpopu larniejsz ym paliwem na świecie. Po rewolucji przemysłowej w Euro pie wyparł je węgiel i pochodne ropy naftowej, np. olej. Dziś drewno jest uży wane jako opał w krajach rozwijających się. W Polsce nadal pali się nim w piecach na wsi. Ostatnio staje się coraz powszechniejsze takż e w miastach, gdzie domy wyposaż a się w kominki. Jako opał najlepiej wykorzystyw ać drewno gatunków o najwięks zej gęstości (stosunek masy drewna do jego objętości), takich jak grab , buk czy dąb. Pocięte i porąbane na szczapy drewno powinno się susz yć w zadaszonym i przewiewnym mie jscu minimum dwa lata. Tylko wte dy będzie zawierało minimalną ilość wody, co zapewnia najlepsze wła ściwości opałowe. War to wiedzieć, że bilans dwutlen ku podczas spalania drewna jest zerowy – wydziela się tyle tego pier wiastka, ile drzewo pochłonęło pod czas wzrostu. Spalanie drewna w odpowiednio wysokiej tempera turze redukuje szkodliwe substancje zaw arte w spalinach, a popiół drze wny jest pełnowartościow ym nawozem naturalnym. W.C .
Pocięt e na szc i porąbane zapy d p r w zad owinno się ewno aszon suszyć ym miejsc u min i przewiew imu ny Tylko wtedy m dwa lat m a. uz najlep sze wł yska aściw o opało we. ści
węgiel – coal spalanie – combustion gęstość – density zasoby – resources surowiec opałowy – firewood
KALENDARIUMcz2korektaII.indd 13
ropa – crude oil energia – energy, power szczapy – logs biomasa – biomass spaliny – fumes
2011-07-19 16:43:23
Luty 2012 Poniedziałek
07:15 16:37
I
6 7 8 9 10 11 12
15:20 06:31
Doroty • Bogdana • Pawła
Wtorek
07:13
I16:39
16:37 06:56
Ryszarda • Teodora
Środa
07:12
I16:41
17:56 07:18
Hieronima • Sebastiana
Czwartek
CEDR (osoby urodzone w dniach 9 – 18 lutego)
07:10
I16:43
19:17 07:40
Apoliny • Eryki • Cyryla
Piątek
07:08
I16:45
20:38 08:02
Elwiry • Jacka
Sobota
07:06
I16:46
22:00 08:26
Grzegorza • Lucjana
Niedziela
07:05
I16:48
23:21 08:54
Radosława • Damiana
Luty 2012 T 5 6 7 8 9
Pn. 6 13 20 27
Wt.
Śr.
Cz.
Pt.
So.
Nd.
7 14 21 28
1 8 15 22 29
2 9 16 23
3 10 17 24
4 11 18 25
5 12 19 26
KALENDARIUMcz2korektaII.indd 14
138 2011-07-19 16:43:25
Książki, zeszyty, ulotki
Papier – to także drewno
, z II w. ukcji papieru wywodzą się z Chin Chociaż współczesne metody prod Papier e. p.n. lat tys. papier powstawały już 3 n.e., to materiały przypominające le dywyk niez o Mim ych nośników informacji. jest dzisiaj jednym z najważniejsz troelek zty poc cji, cyfrowych – komputeryza namicznego rozwoju technologii kiej. udz dzyl mię podstawę komunikacji nicznej, Internetu – nadal stanowi ń? Poranna towarzyszy wam prze z cały dzie ier pap że Czy zauważ yliście, owane do pak zne enic higi później chustec zki wizy ta w WC – papier toaletow y, ki w auto ulot i ia szen ogło z domu. Po drodze torby lub kieszeni i można wyjść puterowe. kom ruki wyd i tek kserowanie nota busie. W szkole – książki, zesz yty, dnia kolo iec kon Na we. iero opakowania pap Po zajęciach zakupy ozdobione w książka. rowe magazyny, dobry komiks lub rykaśrednio 200 kg papieru rocznie, Ame wa zuży zyk pejc Euro Przeciętny jedy osi nie zużycie papieru jest w Afryce – wyn nin – prawie 300 kg. Najmniejsze kg papieru. nas zuży wa każdego roku ok. 100 8 kg na osobę. W Polsce każdy z de wsz ystgo z drewna pochodzącego prze War to pamiętać, że produkuje się liwych, wad to wycinanie drzew słabszych, kim z tzw. cięć pielęgnacyjnych. Jest tak czy te ia dorodnym. War to dodać, że cięc w celu umożliwienia wzrostu tym przy więc się . Surowiec na papier poz yskuje inac zej zostałyby przeprowadzone okazji dbania o wzrost lasu. W.N.
papier – paper książka – book celuloza – cellulose komiks – comics chusteczki higieniczne – tissue
KALENDARIUMcz2korektaII.indd 15
czyk ropej kg u E y in 200 iętn Przec a średnio Amerykan w zuży u rocznie, niejsze r m papie 00 kg. Naj Afryce . wie 3 est w – pra papieru j na osobę g e i a k c w zuży jedynie 8 as zuży eru. n i s z y no papi – wy olsce każd k. 100 kg W P o roku o g każde
papier toaletowy – toilet paper produkcja papieru – paper production wycinanie drzew – tree cutting komunikacja międzyludzka – interpersonal communication kserowanie notatek – making photocopies of notes
2011-07-19 16:43:33
Luty 2012 13 – 26 lutego – ferie w województwach: kujawsko-pomorskim, lubuskim, małopolskim, świętokrzyskim i wielkopolskim
07:03 16:50
I
-
07:01
13 14 15 16 17 18 19
Grzegorza • Katarzyny Dzień Zakochanych (Walentynki)
I16:52
Poniedziałek
00:41 09:29
Wtorek
Cyryla • Metodego
Środa
06:59
I16:54
01:56 10:12
Jowity • Faustyna Tłusty Czwartek
06:57
I16:56
03:03 11:06
Czwartek
Danuty • Juliana
Piątek
06:55
I16:57
03:58 12:09
Aleksego • Łukasza Ostatnia sobota karnawału
06:53
I16:59
04:42 13:20
Szymona • Konstancji
SOSNA (osoby urodzone w dniach 19 – 28/29 lutego) RYBY – Neptun (osoby urodzone w dniach 19 lutego – 20 marca)
` 06:51
I17:01
Sobota
05:16 14:34
Niedziela
Arnolda • Józefa • Konrada
Luty 2012 T 5 6 7 8 9
Pn. 6 13 20 27
Wt.
Śr.
Cz.
Pt.
So.
Nd.
7 14 21 28
1 8 15 22 29
2 9 16 23
3 10 17 24
4 11 18 25
5 12 19 26
KALENDARIUMcz2korektaII.indd 16
131 2011-07-19 16:43:36
Mistrz olimpijski
Jesion wyniosły
Jesion to prawdziwy ne stor wśród drzew – wy stępuje na Ziemi już od 10 mln lat. Samodzi elnie nie tworzy drzew ostanów. Wraz z olszą, zem i dębem wchodzi wiąw skład łęgów, czyli las ów w dolinach rzeczn Jest gatunkiem wyma ych. gającym – lubi gleby żyzne i wilgotne, nie tol przymrozków, szkodzą eru je mu zanieczyszczenia powietrza. Mimo to do nawet 300 lat. żywa Jesion jest drzewem ba rdzo charakterystyczny m i trudnym do pomy lenia z innymi gatunka mi. Najbardziej zauwa żalne są jego złożone Na jeden liść składa się liśc ie. od 7 do 11 par listków ułożonych naprzeciw i listek szczytowy. Kona siebie ry jesionu wznoszą się pod kątem ostrym. Jes drzewo zrzuca liście, zan ienią im zżółkną, z kolei wi osną zwleka z ich wy czeniem. pusz-
Słowianie uw ażali, że sen pod je si o nem wzmacnia u mysł, a wkła danie jesionowych liści pod przeście radło małżeńskie sp łagodzi ory i sprzyja ugodzie.
Dawniej drewno jesion owe było niezastąpion e w sporządzaniu lan i strzał. Jeszcze wcześ c niej, w okresie pierw szych igrzysk olimpijsk właśnie z tego gatunku ich, to wykonywano oszczepy dla atletów. Później jes znowu zapisał się w his ion torii sportu, tym razem jako materiał do wyrob nart. Obecnie z jego dre u wna tworzy się cenne meble i parkiety. W dawnych wierzeniac h jesion uznawano za symbol sprawiedliwości, skromności i ost rożności. Słowianie uw ażali, że sen pod jesion wzmacnia umysł, a wk em ładanie jesionowych liśc i pod prześcieradło łag małżeńskie spory i spr odzi zyja ugodzie.
jesion – ash łęg – riparian forest wilgotny – wet zanieczyszczenie powietrza – air polution przymrozek – ground frost
KALENDARIUMcz2korektaII.indd 17
A.P.
konar – bough, branch dolina rzeki – river valley strzała – arrow narty – ski igrzyska olimpijskie – Olimpic Games
2011-07-19 16:43:48
Luty 2012 Poniedziałek
06:49 17:03
I
05:44 15:48
Ostatki
06:47
I17:05
06:07 17:01
06:45
Wtorek
Roberta • Eleonory Popielec
I17:07
20 21 22 23 24 25 26
Leona • Ludomira
06:27 18:12
Środa
Marty • Małgorzaty
Czwartek
06:43
I17:08
06:46 19:21
Romany • Damiana
Piątek
06:41
I17:10
07:04 20:30
Macieja • Marka
Sobota
06:39
I17:12
07:23 21:37
Cezarego • Donata
Niedziela
06:37
I17:14
07:44 22:43
Mirosława • Aleksandra
Luty 2012 T 5 6 7 8 9
Pn. 6 13 20 27
Wt.
Śr.
Cz.
Pt.
So.
Nd.
7 14 21 28
1 8 15 22 29
2 9 16 23
3 10 17 24
4 11 18 25
5 12 19 26
KALENDARIUMcz2korektaII.indd 18
124 2011-07-19 16:43:51
Leśne laboratorium
m
de ą r p z a n w e r Zabawy d
Czego potrzebujesz • drewniany ołówek (bez gumki do ścierania na końcu) • przewód z „banankiem” • bateria 9-woltowa • mała żarówka Jak przeprowadzić doświadczenie Połącz żarówkę z baterią, używając przewodu i ołówka. Końcówkę baterii oznaczoną minusem połącz z grafitem, ten z kolei niech dotyka żarówki. Końcówkę baterii oznaczoną plusem połącz z żarówką za pomocą przewodu. Jeśli wszystko dobrze podłączyłeś, żarówka się zaświeci. Co się stanie, gdy obwód elektryczny poprowadzisz nie przez grafit, ale przez drewnianą część ołówka? Co z tego wynika Przez obwód z grafitem płynie prąd, o czym świadczy świecenie się żarówki. Wynika z tego, że grafit jest dobrym przewodnikiem elektrycznym. Gdy zastąpiłeś grafit drewnem, żarówka się nie świeciła – czyli prąd nie płynął. Przekonałeś się tym samym, że drewno jest izolatorem, czyli nie przewodzi prądu. Dlatego właśnie w konstrukcji urządzeń elektrycznych pokrętła, gałki czy rączki są wykonane z drewna. Stanowi ono bowiem dodatkową ochronę przed prądem. K.K.
KALENDARIUMcz2korektaII.indd 19
2011-07-19 16:43:56
KALENDARIUMcz2korektaII.indd 20
2011-07-19 16:43:57
Od didżeridu do gitary elektrycznej
Przemysł muzyczny
afryinstrumentem muz ycznym były Można się spierać, czy pier wsz ym ralij aust też róchniał ych w środku pni, czy kańskie dunduny zrobione z wyp u to erid Didż na. dmiot ten wykonano z drew skie didżeridu, ale na pewno prze y rzon two , nów ryge 1,5 m, uży wany prze z Abo ogromny flet o długości od 1 do tuscy ralij aust o nego prze z termity. Podobn z konarów eukaliptusa wydrążo czyli od co najmniej 40 tys. lat. w, Snó bylc y uży wają go od Epoki obejść dzisiaj świat muz yki nie może się Od czasów najdawniejsz ych do w, fletó ek, czał pisz – ich rumentów pastersk bez drewna. Od najprostszych inst riudiva Stra ypce skrz jak e ła lutnictwa, taki trombit czy ligawek – po arcydzie ystają o mistrza Groblic za – wsz yscy korz kieg ows krak sa, Amantiego czy też z niez wykłych właściwości drewna. od entów w ogromnej mierze zale ży Brzmienie poszczególnych instrum czy doty struowania. Wbrew pozorom nie wyboru drewna uży tego do ich skon sowenan rezo o, neg owa cjon elek zane z wys to tylko skrz ypiec, które są wyt war h znyc twarorów. W przypadku gitar elek tryc go drewna świerków, jode ł czy jaw jego gęstość obu dec yduje o barwie dźwięku, dość drewna uży tego do ich wyr kość ataku. a, a masa przekłada się na szyb wpł ywa na długość wybrzmieni a, te zrobioą ciemniejsze i głębokie brzmieni Gitary wykonane z mahoniu maj ieniem, eryzują się równomiernym wybrzm ne z topoli, olchy czy lipy charakt bardzo oraz e czyste, twarde i jasne brzmieni a gitary z klonów mają bardzo jest ane styw przemyśle muz ycznym wykorzy szybki i silny atak . Mimo że w najsze zaw być drewno rezonansowe musi drewno wielu gatunków drzew, przekrój. ie rozłożone słoje przyrostu i kolisty wyższej jakości, mieć równomiern W.N.
tubylec – the native instrument muzyczny – musical instrument brzmienie – sound twardość – hardness gęstość – density
KALENDARIUMcz2korektaII.indd 21
h stszyc sterskich o r p j a Od n entów pa rombit t m instru łek, fletów, tnictwa, a z c a lu – pisz o arcydzieł iusa, var iego –p Stradi awek k czy lig k skrzypce eż krakows a t j y e i tak ntiego cz wszyscy Ama oblicza – ykłych . a Gr iezw rewna mistrz rzystają z n aściwości d ko wł
gitara akustyczna – acustic guitar gitara elektryczna – electric guitar skrzypce – violine przekrój – cross-section drewno rezonansowe – resonant wood
2011-07-19 16:44:09
Luty 2012 • Marzec 2012 Poniedziałek
06:35 17:16
I
27 28 29 1 2 3 4
08:08 23:48
Gabriela • Anastazji
Wtorek
06:33
I17:17
08:37 00:49
Romana • Ludomira
Środa
06:30
I17:19
09:12 01:46
Dobroniego • Oswalda
Czwartek
WIERZBA (osoby urodzone w dniach 1 – 10 marca)
06:28
I17:21
09:55 02:37
Albina • Antoniego
Piątek
06:26
I17:23
10:47 03:21
Heleny • Halszki
Sobota
06:24
I17:25
11:48 03:58
Maryny • Kunegundy
Niedziela
06:22
I17:26
12:57 04:29
Arkadiusza • Eugeniusza • Kazimierza
Luty 2012 T 5 6 7 8 9
Pn. 6 13 20 27
Marzec 2012 Wt.
Śr.
Cz.
Pt.
So.
Nd.
T
7 14 21 28
1 8 15 22 29
2 9 16 23
3 10 17 24
4 11 18 25
5 12 19 26
9 10 11 12 13
KALENDARIUMcz2korektaII.indd 22
Pn. 5 12 19 26
Wt. 6 13 20 27
Śr.
Cz.
Pt.
So.
Nd.
7 14 21 28
1 8 15 22 29
2 9 16 23 30
3 10 17 24 31
4 11 18 25
117 2011-07-19 16:44:12
Fałszywy platan
Klon jawor
ch, tycznym dla terenów wilgotny Jawor jest drzewem charakterys i; nam orzy jaw ne zwa e zbiorowiska leśne o żyznych glebach. Tworzy cenn eryrakt cha ą Cech . ach, łęgach i grądach spotykamy go również w buczyn rzy tafel, która w późniejszym wieku two kora jego styczną tego drzewa jest łacińska też d (stą anu plat pominając korę kowate spękania i łuszczy się, przy an). plat y anus, czyli fałszyw nazwa jaworu – Acer pseudoplat na bardzo klapowane, duże i umieszczone o iast dłon są e Jaworowe liści na kolor ierw najp , iają barw eśniej się prze długich ogonkach. Jesienią wcz zone w chaNasiona jaworu są kuliste, osad żółtawy, a następnie brązowy. długości. ydlakach osiągających ok. 6 cm rakterystycznych owocach – skrz anie war tościowe. Znajduje zastosow Drewno jaworu jest twarde i le. meb e z niego okleinę, podłogi oraz cenn w produkcji forniru, wyrabia się etocz wcem na przedmioty wymagające Jest również bardzo cenionym suro e takż ą stuj enny. Drewno jaworowe wykorzy nia – np. zabawki i sprzęt kuch ych sow nan ych – do wyrobu pudeł rezo producenci instrumentów muzyczn skrzypiec czy gitar. W.N.
klon jawor – sycamore maple tereny wilgotne – wetlands żyzne gleby – fertile soils zbiorowiska leśne – forest communities kora – bark
KALENDARIUMcz2korektaII.indd 23
d cha w p rzewa rakte Cech óźn jes ryst ą y t t a i łu fe iejszy jego czną szc lkow m ko teg w r zy s at ie a, o kor ię, pr e spę ku tw która ę p zyp kan or lat om ia zy an in u. ają c
liście – leaves przebarwianie – discolouration nasiona – seeds zabawki – toys instrumenty muzyczne – musical instruments
2011-07-19 16:44:30
Marzec 2012 Poniedziałek
06:19 17:28
I
14:11 04:56
5 6 7 8 9 10 11
Adriana • Fryderyka
Wtorek
06:17
I17:30
15:29 05:19
Róży • Wiktora
Środa
06:15
I17:32
16:50 05:42
Tomasza • Felicyty Międzynarodowy Dzień Kobiet
06:13
I17:33
18:12 06:05
Czwartek
Beaty • Wincentego
Piątek
06:11
I17:35
19:36 06:29
Franciszki • Dominiki Dzień Mężczyzn
06:08
I17:37
21:01 06:57
Cypriana • Aleksandra
Niedziela
LIPA (osoby urodzone w dniach 11 – 20 marca)
06:06
I17:39
Sobota
22:24 07:30
Benedykta • Konstantego
Marzec 2012 T 9 10 11 12 13
Pn. 5 12 19 26
Wt. 6 13 20 27
Śr.
Cz.
Pt.
So.
Nd.
7 14 21 28
1 8 15 22 29
2 9 16 23 30
3 10 17 24 31
4 11 18 25
KALENDARIUMcz2korektaII.indd 24
110 2011-07-19 16:44:35
Inspiracja dla artystów
Drewno w sztuce
Rzeźby powstają najczęściej z lipy miękkie, d . Jej drewno jest la poddaje się tego doskonale dłutu. Gdy będziesz w drewnia n uwagę na ym kościele, zwróć jego zapach; to charakterystyczny właśnie w oń dre lipowego pomieszan wna ego z kadzidłe m.
ałą inspiracją dziś, jest doskon do h yc sz ej ni ów najdaw i osobliwości po , dostrzegają on Drewno, od czas ła ie dz e an ni or ząc swe drew dla ar tystów. Tw kkie, dlatego do tunków. drewno jest mię j Je y. szczególnych ga ę lip ag z ą uw ć aj iej powst ściele, zwró Rzeźby najc zęśc drewnianym ko w sz ie ie m dz po bę o y lipoweg e się dłutu. Gd śnie woń drewna ła w skonale poddaj to ; ch pa teryst yc zny za na jego charak łtarz z drewna jest O idłem. ł w ykonanych ie szanego z kadz dz lih na yc ew an dr zn z ardziej w ykonał Jednym z najb ur y Wit St wosz fig aj isi go je dz ie m tk te ys za lipy – owie. Wsz stare, 50 0- letnie e Mariacki w Krak ni dę na e ł ni ra ew yb dr w o ar tysta onana jest w yk w a rz ta oł powego. Podobn ja nstrukc d tysiąc lat. Ko mają one pona . ała swój roziu modrzew Polsce pr zeży w w ie ns sa bow ym, a tło w ne re niu w drewe wsz ystko. W jąca na wstawia ga le Ale rzeźby to ni po a, ni ie ob ych gatunków st to technika zd yciętych z różn w w tó ał kwit intarsja. Je zt ks u) roślinnych. nię (np. blat stoł etrycznych lub om ge ów nianą powierzch yw ot m z enia drewniacje te twor zono a tradycja nosz w ko ie w lo drewna. Dekora ie w e uwanie różnych tarsją istniej Piercing – pr zekł Poza rzeźbą i in e. ci ie św m ły ca nianych kó ł – ód plemion na za pomocą drew ja ac rm nej biżuterii wśr fo ze de h ic ałości, czasem łaszcza uszu, i iąganiem dojrz os z części ciała, zw ch at ny lik za ią de e a się jedyni cią ry tuałów zw chodnich uż yw za jest ważną częś h a ac ot zł aj kr ria w te jak biżu znym. Dzisiaj k ek skluzy wna ta a statusem społec on st je e ni ewna. Może nej biżuterii z dr yginalna. A. P. z pewnością or e al a, rn eb sr y cz
sztuka – art drewniana rzeźba – wooden sculpture intarsja – intarsia biżuteria – jewellery dłuto – chisel
KALENDARIUMcz2korektaII.indd 25
inspiracja – inspiration ołtarz – altar misterny wzór – elaborate design dekorować – to decorate oryginalny – original
2011-07-19 16:44:43
z aj ę-
ozewków ch. wniażnych kó ł – sem ze delikatia złota
P.
Marzec 2012 Poniedziałek
06:04 17:40
I
12 13 14 15 16 17 18
23:43 08:12
Alojzego • Bernarda
Wtorek
06:01
I17:42
-
Bożeny • Krystyny
Środa
05:59
I17:44
00:54 09:03
Leona • Martyny
Czwartek
05:57
I17:46
01:53 10:04
Longina • Klemensa
Piątek
05:55
I17:47
02:41 11:12
Izabeli • Oktawii
Sobota
05:52
I17:49
03:18 12:24
Patryka • Zbigniewa
Niedziela
05:50
I17:51
03:47 13:37
Cyryla • Edwarda
Marzec 2012 T 9 10 11 12 13
Pn. 5 12 19 26
Wt. 6 13 20 27
Śr.
Cz.
Pt.
So.
Nd.
7 14 21 28
1 8 15 22 29
2 9 16 23 30
3 10 17 24 31
4 11 18 25
KALENDARIUMcz2korektaII.indd 26
103 2011-07-19 16:44:46
Zaczęło się od szałasów
Budownictwo drewniane
ch wiek znalazł schronienie w budowla Od czasów opuszczenia jaskiń czło asy szał m ianki przykryte gałęziami, pote z drewna. Na poc zątku były to ziem hodzą już e ślady szałasów drewnianych poc i proste budowle z bali. Pier wsz owle, forBud a budynków z drewna z neolitu. z paleolitu (100 –40 tys. lat p.n.e.), do XV w. pie ne z drewna przeważały w Euro tyfikacje i budynki sakralne budowa owtaniep e wiel e, które wyk ształciło W Polsce budownictwo drewnian unstos cze Jesz w. ało niemal do końca XIX rzalnych form i stylów, dominow niadrew w ynkó bud głego stulecia, udział kowo niedawno, bo w połowie ubie wynosił 75–95% . ach dztw nych we wschodnich wojewó jest niezastąpione i mimo ciągłego any owl bud Drewno jako surowiec onkuren konstrukcyjnych pozostaje bezk rozwoju technologii i materiałów która zaość, wat poro łego nadają mu: jego cyjne. Status tworzywa doskona duża, oraz ość gęst a mał s, lną i tłumi hała pewnia doskonałą izolacyjność ciep zbliżona do stali wytrzymałość. otnie zbudowaną z drewna jest czterokr Przewodzenie ciep ła prze z ścianę ścianę z kai dziesięć razy mniejsze niż prze z mniejsze niż prze z ścianę z cegł y z więcej y wykonane z drewna zyskują cora mienia. Nic więc dziwnego, że dom zny mikroklia w ich wnętrzu panuje spec yfic zwolenników. Są lekkie, trwałe, stuje się owi. Drewno tradycyjnie wykorzy mat, bardzo sprz yjający człowiek j. Coraz eletowych czy stolarki budowlane w konstrukcji dachów, domów szki całości w nowoczesne budynki i konstrukcje częściej jednak architekci tworzą odnawialnego surowca. wykonane z tego ekologicznego, W.N.
jaskinia – cave dom szkieletowy – timber-frame house chałupa z bali – log cabin szałas – hut niepowtarzalne – uinique
KALENDARIUMcz2korektaII.indd 27
Drewno jak surowie o budow c niezast lany jest ąpio ciągłeg ne i mimo techno o rozwoju lo konstru gii i materiał ów kcyjnyc bezkon h pozostaje kurency jne.
niezastąpione – irreplaceable izolacyjność cieplna – thermal insulation rozwój – development mikroklimat – microclimate konstrukcja – structure
2011-07-19 16:44:58
Marzec 2012 Poniedziałek
05:48 17:52
I
04:11 14:49
19 20 21 22 23 24 25
Józefa • Bogdana
Wtorek
05:45
I17:54
04:32 15:59
Klaudii • Eufemii
DĄB (osoby urodzone 21 marca) BARAN – Mars (osoby urodzone w dniach 21 marca – 19 kwietnia)
Początek astronomicznej wiosny
^ 05:43
I17:56
04:51 17:08
Ludomira • Benedykta
Czwartek
LESZCZYNA (osoby urodzone w dniach 22 – 31 marca)
05:41
I17:58
Środa
05:10 18:16
Katarzyny • Bogusława
Piątek
05:39
I17:59
05:28 19:24
Pelagii • Feliksa
Sobota
05:36
I18:01
05:49 20:30
Marka • Gabriela Zmiana czasu z zimowego na letni
06:34
I19:03
07:12 22:35
Niedziela
Marioli • Wieńczysława
Marzec 2012 T 9 10 11 12 13
Pn. 5 12 19 26
Wt. 6 13 20 27
Śr.
Cz.
Pt.
So.
Nd.
7 14 21 28
1 8 15 22 29
2 9 16 23 30
3 10 17 24 31
4 11 18 25
KALENDARIUMcz2korektaII.indd 28
96 2011-07-19 16:45:02
Kolczasta piękność
Robinia akacjowa
U nasady liści robinii wyrastają ostre ciernie, któ re mogą poważnie zranić chcących zerwać jej kwiaty. W kulturze ludowej robinią obsadzano cmentarze, sądząc, że jej kolczaste gałęz ie zatrzymają zmarłych w ich grobach i powstrzymają od składan ia wizyt żywym.
pr zy wiózł ocna. Do Europy łn Pó a yk er Am pochodzi na i akacjowej jest órego nazwiska kt Ojc zy zną robini od n, bi Ro Jean aż jej koro ncuski botanik a akacją , poniew an w zy na e ją w 1600 r. fra ni yl m ch dr zewach. ęsto robinia jest e na afrykański ąc sn ro te zwa gatunku. Cz ą aj in m e bardzo pr zypo na, listki i owoc . ca ją mniejsz ych listtru st je na dziewięciu par do iu Prawie cała rośli dm ą sie od nii twor zy twardnieją i mog Długie liście robi które z czasem e, ni er sa ci ob tre ą os ni wej robi liści w yrastają . W kulturze ludo ty ia ków. U nasady h kw ic j je w ać ch ły ą zmar chcących zerw łęzie zatr zymaj poważnie zranić jej kolc zaste ga że , ąc dz są e, ym. dzano cmentarz dania wiz yt ży w intensywnie rz ymają od skła st w grona i bardzo po ce i ją h ac isa w ob za gr w e an anemu br ze binii są emu, produkow Białe kwiaty ro iodowi akacjow m at wodu ze om pr ar ia je burzen ten nada polecany na za on pachną. Zapach st Je chław i. ni ci bi oś ro jn właśnie z pier wszej kole w , te os pr y pr ze z pszc zo ły kr ra cu nadmierny Ponieważ zawie są narażone na e ór kt y, ob pokarmowego. os ywać powinny go spoż niane do kr wi, k. Wykor zyciekaw y rysune a m i ne cz w ysiłek. ty as ych i statków. jest twarde, el ządzeń spor tow ur y Drewno robinii w do bu do e, żo ciep ła. leiny dekoracyjn o dymi i daje du ał m , no stuje się je na ok ol w się li A. P. bre na opał – pa Jest również do
Podłoga z ro
binii nie kłu
je
robinia – black locust trująca – poisonous kolec – thorn, spine okleina, fornir – veneer opał – fire wood
KALENDARIUMcz2korektaII.indd 29
cmentarz – cemetery grona – grapes intensywny zapach – intensive scent kwitnąć – to bloom dym – smoke
2011-07-19 16:45:16
Marzec 2012 • Kwiecień 2012 Poniedziałek
06:32 19:04
I
07:39 23:38
26 27 28 29 30 31 1
Emanuela • Larysy • Teodora
Wtorek
06:29
I19:06
08:12 00:36
Lidii • Ernesta
Środa
06:27
I19:08
08:52 01:29
Anieli • Jana
Czwartek
06:25
I19:09
09:39 02:15
Wiktoryna • Helmuta
Piątek
06:22
I19:11
10:36 02:53
Anieli • Leonarda
Sobota
06:20
I19:13
11:39 03:26
Beniamina • Balbiny
JARZĘBINA (osoby urodzone w dniach 1 – 10 kwietnia)
06:18
I19:14
12:49 03:54
9 10 11 12 13
Pn. 5 12 19 26
Wt. 6 13 20 27
Niedziela
Grażyny • Ireny
Marzec 2012 T
Niedziela Palmowa, Prima Aprilis
Kwiecień 2012 Śr.
Cz.
Pt.
So.
Nd.
T
Pn.
Wt.
Śr.
Cz.
Pt.
So.
Nd.
7 14 21 28
1 8 15 22 29
2 9 16 23 30
3 10 17 24 31
4 11 18 25
13 14 15 16 17 18
2 9 16 23 30
3 10 17 24
4 11 18 25
5 12 19 26
6 13 20 27
7 14 21 28
1 8 15 22 29
KALENDARIUMcz2korektaII.indd 30
89 2011-07-19 16:45:19
Leśne laboratorium
rewna d y m e j e i n Dlaczego
Czego potrzebujesz • mąka • jodyna • wata • 2 przezroczyste naczynia (np. szklanki) Jak przeprowadzić doświadczenie Do jednego naczynia wsyp dwie łyżki mąki (źródło skrobi), a w drugim umieść kawałek waty (źródło celulozy). Następnie do obu naczyń dolej ciepłej wody (do połowy ich wysokości) i zamieszaj. Do każdego naczynia dodaj po 10 kropli jodyny i znowu zamieszaj. Zawiesina mąki w wodzie natychmiast przyjmie ciemnoniebieskie zabarwienie, a w naczyniu z watą woda rozpuści jodynę, tworząc pomarańczowy roztwór.
aczonym Skrobia z zazn wiązaniem o na czerwon ow ym α-1,4-glikozyd
Celuloza z zaznaczo nym na czerwono wiązan iem β-1,4 -glikozydow ym
KALENDARIUMcz2korektaII.indd 31
Co z tego wynika Ciemnoniebieskie zabarwienie roztworu skrobi z jodyną wynika z tego, że skrobia (a dokładnie jeden z jej rodzajów, czyli amyloza) przyjmuje kształt helikalny (inaczej śrubowy). W jego wnętrzu zamykane i unieruchamiane są atomy jodu – stąd ten wizualny efekt. Celuloza natomiast nie ma tej zdolności, dlatego jodyna wyłącznie rozpuszcza się w mieszance wody i celulozy, dając rozcieńczony, pomarańczowy roztwór. Celuloza jest razem z hemicelulozą i ligniną głównym składnikiem drewna. To polisacharyd, czyli polimer (bardzo długa cząsteczka), składający się z cegiełek budulcowych – cząsteczek glukozy. Skrobia, jedno z podstawowych źródeł cukrów dla człowieka, również jest polisacharydem i jest zbudowana z cząsteczek glukozy. Dlaczego zatem człowiek trawi skrobię, a nie trawi celulozy, choć obie w swej strukturze mają ten sam element budulcowy (glukozę)? Wynika to z innego sposobu połączenia cząsteczek glukozy w tych polisacharydach. W celulozie cząsteczki glukozy połączone są wiązaniami β-1,4-glikozydowymi, a w skrobi α-1,4-glikozydowymi. Człowiek nie ma w swoim przewodzie pokarmowym enzymów trawiennych, które rozkładają wiązanie β, natomiast α potrafi strawić. Celuloza ma zastosowanie w produkcji papieru, a także lakieru, sztucznego jedwabiu, błon fotograficznych czy izolacji cieplnych. G.P.
.
2011-07-19 16:45:27
KALENDARIUMcz2korektaII.indd 32
2011-07-19 16:45:36
Drewno jest trendy
Współczesne meblarstwo
Cenionym ma stolarskim teriałem je st dre brzozowe. Szczególnie wno wartościow i poszukiw e a n e s ą czę z odziomka , charaktery ści zujące się wspaniały m Powstają z rysunkiem. nich ba meble czec rdzo cenne zotowe. t ono nie zastąentów drewna jes ur nk ko k ne ry na ia owsze zdobyc ze Mimo wprowadzan chetniają je najn zla us nie eś cz ół ie. Wsp ratury, nasyca pione w meblarstw em ciśnienia, tempe ływ wp d po e ian t zmien ewno modyf iko techniki. Drewno jes efekcie powstaje dr W i. m ny icz em ch i kam sowane do potrzeb się je różnymi związ zamówienie, dopa na al m nie ry et m para wane, posiadające ze z . ne. Powstają popr ika wn uż ytko wa drewnopochod zy or o tw . eg lit tzw w są ewna: warst Obecnie modne ych składników dr żn ró i irn ym fo zn , yc nie et synt rozszc zepia łąc zenie klejami ze z jego wzdłużne pr h yc nie an wa kiw so ys sto uz w mają za drewna, elementó myśle meblow ym dr zewnych. W pr ze ien ók lejki, pł yt y pilśnio wł , sk ów są ór h wi nic rów, chodne. Wśród po ne no da ew ła dr uk y yt są y pł h wiór m.in. różnorodne (np. pł yt y, w któr yc owane) i wiórowe rm fo o ch su p. (n we ci lite). y i świerka – w posta w określony sposób ie ma drewno sosn stw bina lar dę eb a m an w yw nie uż Zastosowa sy mebli jest kla j kie so wy cji uk ek . Do prod z kilkadziesiąt go drewna lub sklej e zanurzone pr ze ór kt , we bo dę o dąb (drewn eblowe, sklejkę oraz tzw. czarny ości). Na okleiny m ciw aś wł h łyc yk ra nie zw nym materiałem lat w wodzie nabie no bukowe. Cenio ew dr się je da na skonale i poszukiwane są oraz meble gięte do ólnie wartościowe eg cz Sz . we zo zo no br nkiem. Powstają stolarskim jest drew wspaniałym rysu się ce ują yz ter ak , char części z odziomka . H. B. e meble czec zotowe nn ce zo rd z nich ba
wióry – chips sklejka – plywood okleina – veneer meble gięte – bent furniture być niezastąpionym – to be indispensable
KALENDARIUMcz2korektaII.indd 33
ciśnienie – pressure uszlachetniać – improve, refine lite drewno – solid wood meble – furniture cenny – valuable
2011-07-19 16:45:43
Kwiecień 2012 Poniedziałek
06:16 19:16
I
14:03 04:19
2 3 4 5 6 7 8
Władysława • Franciszka
Wtorek
06:13
I19:18
15:21 04:42
Ryszarda • Ireny
Środa
06:11
I19:20
16:41 05:04
Benedykta • Izydora Wielki Czwartek
06:09
I19:21
z o ninie io ane
litebina esiąt klejkę iałem ane są wstają
18:04 05:28
Katarzyny • Wincentego Wielki Piątek
06:06
I19:23
19:29 05:55
06:04
20:56 06:27
. 06:02
Sobota
Rufina • Donata Wielkanoc
I19:26
Piątek
Izoldy • Ireneusza Wielka Sobota
I19:25
Czwartek
22:20 07:06
Niedziela
Dionizego • Julii
Kwiecień 2012 T
Pn.
Wt.
Śr.
Cz.
Pt.
So.
Nd.
13 14 15 16 17 18
2 9 16 23 30
3 10 17 24
4 11 18 25
5 12 19 26
6 13 20 27
7 14 21 28
1 8 15 22 29
KALENDARIUMcz2korektaII.indd 34
82 2011-07-19 16:45:45
Jesienny elegant
Klon zwyczajny
j Polrotnych rozmiarów. Rośnie w całe Jest to gatunek nieosiągając y zaw . jest też chętnie sadzony w parkach sce w żyznych lasach liściastych, polska jeta „zło ie ślen okre y czam dzię To zapewne temu gatunkowi zaw zamienia on nicz ym szczególnym, to jesienią sień”. O ile latem nie wyróżnia się arańpom z ą się feerią barw – od żółtej, prze się w ognistą pochodnię, mieniąc czową, do czer wonej. ch, zone na gałę zi na długich ogonka Liście klonu zwyczajnego są osad ż iewa pon ać, mleczny. Łatwo jest je rozpozn które po zerwaniu wydzielają sok cze jesz ną kwit zakończenie. Klonowe kwiaty każda z ich pięciu klap ma ostre nie odją dużo nek taru i dlatego są chęt iera przed wypuszc zeniem liści. Zaw ki, poydla skrz – u dojr zewają owoce klon wiedzane prze z pszc zoły. Jesienią pularnie zwane noskami. się się odk ształca, dlatego chętnie robi Drewno klonu jest jasne i trudno nież rów o nieg z się kije bilardowe. Wyrabia z niego instrumenty muz yczne i opał. zabawki. Dobrze nadaje się też na y, enn meble, parkiety, sprzęt kuch – „do enia iedz pow ne ular y dwa pop To właśnie klonowi zawdzięczam owa klon a desk że o, zon wier alowane”. Kiedyś grobowej deski” i „pukać w niem o żan Uwa o. rłeg uma niej na ego kładziono ma moc odpędzania diab ła, dlat – ale tylko klonowego, nale ży w nie pukać też, że aby zwiększyć moc drewna w niemalowane. A.P.
To właś klonowi za nie w dwa popula dzięczamy rne powied zenia – „do grob owej deski” i „pukać w niemalowa ne”.
klon – maple skrzydlak – samara dłoniasty – palmate sok mleczny – milky sap ogonek liścia – leaf stem
KALENDARIUMcz2korektaII.indd 35
kij bilardowy – cue zabawki – toys dojrzewać – to maturate przebarwiać się/zmieniać kolor – to change colour nektar – nectar
2011-07-19 16:45:52
Kwiecień 2012 Poniedziałek Wielkanocny
06:00 19:28
I
23:37 07:55
Poniedziałek
9 10 11 12 13 14 15
Marii • Dymitra
Wtorek
05:57
I19:30
-
Michała • Makarego
Środa
KLON (osoby urodzone w dniach 11 – 20 kwietnia)
05:55
I19:31
00:44 08:55
Filipa • Leona
Czwartek
05:53
I19:33
01:37 10:03
Damiana • Juliusza
Piątek
05:51
I19:35
02:18 11:15
Przemysława • Idy
Sobota
05:49
I19:36
02:50 12:29
Bereniki • Waleriana
Niedziela
05:46
I19:38
03:16 13:41
Ludwiny • Wacławy
Kwiecień 2012 T
Pn.
Wt.
Śr.
Cz.
Pt.
So.
Nd.
13 14 15 16 17 18
2 9 16 23 30
3 10 17 24
4 11 18 25
5 12 19 26
6 13 20 27
7 14 21 28
1 8 15 22 29
KALENDARIUMcz2korektaII.indd 36
75 2011-07-19 16:45:54
Wozy, podkłady kolejowe, statki
Drewno w transporcie
Początki zastosowa nia drewna w tra nsporcie sięgają cz rycznych, kiedy pr asów prehistozemieszc zano różn e pr zedmiot y, wy okrągłe pnie dr zew. korz ystując do teg Początek transportu o lądowego wiąże się ko ła w Me zopotam z wynalezieniem ii ok . 3 tys. lat p.n.e. Od teg wykorz ysty wali dr o momentu ludzie ewno do budowy powszechnie kó ł, wozów drabini bardziej skompliko astych, chomąt i co wanych pojazdów. raz Drewno ma zastoso lądow ym również wanie w transporci dzisiaj – wystarcz e y „wsiąść do pocią pr zekonać się, że sta gu byle jakiego”, lowe sz yny leżą na żeby drewnianych podk są one trz ykrotnie ładach. Co ciekawe bardziej trwałe od , swoich betonowy Drewno miało swój ch od powiedników. najwięk sz y udział w transporcie wodn ludzkości ludzie dr ym. Od zarania ąż yli pnie dr zew, tw or ząc najprostsze ki. Potem pojawiły łodzie – tzw. dłuba się tratw y, kajaki, ndżonki, pirogi, galer cz y coraz doskonals y, drakkary wikingó ze żaglowce różnyc w h typów. Dzięki po szczególne kraje m siadaniu okrętów ogły odkr ywać i zd po obywać nowe ter yto swą pozycję militar ria oraz wzmacnia ną i gospodarczą. ć Pła ciła za to pr zyroda Ile drewna było po , a konkretnie lasy. trzebne do budowy kazał ściąć w Pu statku? W 1838 r. szcz y Białowieskie car Miko łaj I j 2135 dębów, 21 i 70 0 sosen na po 5 sosen masztowy sz ycie – cz yli pona ch d 3 tys. dr zew – na liniowe, któr ych ży zaledwie dwa sta wotność nie pr zekra tk i cz ał a 20 lat.
ne trzeb 38 r. o p o był u? W 18 wna k lI e dre owy stat ał ściąć , d w z u do b ikołaj I ka 135 dębó n 2 M j car wieskie 700 sose i o ł ew h zy Bia asztowyc 3 tys. drz , c z s u w P sosen m li ponad liniowe 215 cie – czy wa statki szy ć ed na po a zaledwi żywotnoś ła 20 lat. n h cza c – który ie przekra n
W. N.
kłoda – log podkład kolejowy – wooden sleeper tratwa – raft łódź – boat statek – ship
KALENDARIUMcz2korektaII.indd 37
żaglowiec – sailing ship żywotność – vitality górnictwo – mining industry kopalnia – mine wypadek – accident
2011-07-19 16:46:05
Kwiecień 2012 Poniedziałek
05:44 19:40
I
03:38 14:51
16 17 18 19 20 21 22
Cecyliana • Bernadety
Wtorek
05:42
I19:41
03:57 16:00
Roberta • Rudolfa
Środa
05:40
I19:43
04:16 17:07
Alicji • Bogusławy
Czwartek
05:38
I19:45
04:34 18:14
Adolfa • Tymona
Piątek
BYK – Wenus (osoby urodzone w dniach 20 kwietnia – 20 maja)
_ 05:36
I19:47
04:54 19:20
Czesława • Agnieszki
Sobota
ORZECH (osoby urodzone w dniach 21 – 30 kwietnia)
05:34
I19:48
05:16 20:25
Bartosza • Feliksa Międzynarodowy Dzień Ziemi
05:32
I19:50
05:42 21:29
Niedziela
Kai • Łukasza
Kwiecień 2012 T
Pn.
Wt.
Śr.
Cz.
Pt.
So.
Nd.
13 14 15 16 17 18
2 9 16 23 30
3 10 17 24
4 11 18 25
5 12 19 26
6 13 20 27
7 14 21 28
1 8 15 22 29
KALENDARIUMcz2korektaII.indd 38
68 2011-07-19 16:46:07
Bakteriobójcza delikatność
Brzoza brodawkowata
Brzoza, podobnie ja k sosn czy jałowie c, wydziela a substancje bakteriobó jcze – fiton cydy. Za ich przy czyną strefa wok ó jest wolna ł niej od bakterii. stęputycznych dr zew wy rdziej charak ter ys jba na leka z da m z ny już jed ć t da Br zoza jes łą korą wi Jej pnie pokr yte bia . na zie ra ch ny job zo kra ad im os st jej listków, jąc ych w polsk zpoznasz też szele ro o tw Ła . ów las na skrajach gałązkach. 20 –25 m. Po długich i cienkich tym czasie osiąga w i – lat 0 12 do 0 peratury, po Żyje krótko – od 10 na susze i niskie tem a rn po od , ca ają wymag temu również nieważ jest mało warunkach. Sprz yja h yc jsz nie ud jtr t w na ej koronie potrafi trafi rosnąć nawe o dr zewo o dorodn dn Je . zy zo br się nia kr zydlone or zeszki, zdolność rozmnaża Są to maleńkie us n. sio na zę i m na ilio du na te cechy br zo zaowocować 50 m ległości. Ze wzglę od ne m do ro y og en na si siedla ter które wiatr pr zeno m z topolą osiką za pionierskim. Raze iem nk tu ga się wa nazy błogiem. cza betulinie – su tej pory leżące od ry br zoza zawdzię ko d glą wa wy łko ny zta cz ys ch. Kr Charak terysty hniow ych warst wa puje w jej powier zc stę wy osób, że nadaje a sp ór ki kt ta ji, w nc sta łamanie światła za je du a subwo po y y jałowiec, wydziel budowa betulin bnie jak sosna cz do po , ej jest za ni zo ł Br kó y. wo yną strefa korze kolor biał cydy. Za ich pr zycz on fit – e jcz bó io stancje bakter bardzo czer wonawy. Jest wolna od bakterii. lor żó łtawy, czasem ko li, pa a m eb m zy cji zo br uk Drewno je się je do prod stu zy or yk W a. się wygin akowana pr ze z elastyczne i łat wo zoza zostanie zaat br śli Je ał. op o az jak c w ten sposób pieru, parkietów or zgrubienia, twor zą ć za ar tw wy a yn i, zacz owady – muchówk A. P. zotowate. ec cz no ew cenne dr
brzoza – birch krajobraz – lasndscape skraj lasu – forest edge szelest – rustle cienkie gałązki (witki) – twigs
KALENDARIUMcz2korektaII.indd 39
rozmnażanie – reproduction owocować – to fruit wiatr – wind substancje bakteriobójcze – bactericidal substances owady – insects
2011-07-19 16:46:22
Kwiecień 2012 Poniedziałek
05:29 19:52
I
23 24 25 26 27 28 29
06:13 22:29
Jerzego • Wojciecha • Idziego
Wtorek
05:27
I19:53
06:51 23:23
Aleksego • Horacego
Środa
05:25
I19:55
07:36 00:11
Marka • Jarosława
Czwartek
05:23
I19:57
08:29 00:52
Marzeny • Marii • Klaudiusza
Piątek
05:21
I19:58
09:29 01:26
Ludwika • Piotra
Sobota
05:19
I20:00
10:35 01:55
Pawła • Walerii
Niedziela
05:17
I20:02
11:45 02:20
Rity • Donaty
Kwiecień 2012 T
Pn.
Wt.
Śr.
Cz.
Pt.
So.
Nd.
13 14 15 16 17 18
2 9 16 23 30
3 10 17 24
4 11 18 25
5 12 19 26
6 13 20 27
7 14 21 28
1 8 15 22 29
KALENDARIUMcz2korektaII.indd 40
61 2011-07-19 16:46:25
Leśne laboratorium
kory ę i s e i n a w e z Nagr
Czego potrzebujesz • lampa na podczerwień • dwa kawałki kory: biała brzozowa oraz ciemna z innego drzewa, np. sosnowa (ewentualnie korę możesz zastąpić kartką białego i czarnego papieru) Jak przeprowadzić doświadczenie Połóż oba kawałki kory lub papieru na stole i równomiernie oświetlaj je lampą. Obydwa kawałki się nagrzeją, jednak biały element będzie chłodniejszy.
Co z tego wynika Biały element nagrzewa się słabiej, ponieważ lepiej odbija światło. Element ciemny nagrzewa się mocniej, ponieważ pochłania promieniowanie. Brzozy to tzw. gatunki pionierskie – jako pierwsze zalesiają skraj lasu, polany czy nieużytki. Ponieważ są to obszary pozbawione innej roślinności, mogącej dać brzozom osłonę od słońca, drzewa te są poddane silnemu oddziaływaniu promieni słonecznych, mają też ograniczony dostęp do wody. Mniejsze nagrzewanie się białej kory pozwala na zredukowanie utraty wody wskutek parowania. Sprawia też, że w okresie wiosenno-zimowym tkanki drzewa nie są aktywne i nie ulegają uszkodzeniu, gdy w nocy spadnie temperatura. Dlatego właśnie ogrodnicy bielą swoje drzewka, nie dopuszczając tym samym do uszkodzeń kory i drewna. A.C.
KALENDARIUMcz2korektaII.indd 41
2011-07-19 16:46:31
KALENDARIUMcz2korektaII.indd 42
2011-07-19 16:46:33
Co zżera nasze szafy?
Szkodniki drewna
To nie korn zjadają sta iki re meble Owady te nigdy nie z . asiedlają wyrobów z d re w na. Atakują za to drzewa w le przewróco ne lub stoją sie: ce, ale osłabio ne z innyc h przyczyn. adają korniki. my obrazów zj ra y cz le ą eb m drewna. Atakuj lisz, że stare ają w yrobów z Być może myś dl sie za e yn ni cz y nych pr zy . – owady te nigd e osłabione z in al e, ąc oj Otóż nieprawda st b lu ne ne owady, zw ylesie: pr zewróco u uszkadzają in m do ie za to dr zewa w en ść aż os yp w yt war zania do e, drewniane w z umiejętności się a Natomiast star ęł ce zi ją w za a er zw samce ud łatków. Ich na dź więku pr ze z – kle z rodziny ko ze zc ąs rz ch na tak małe głośnego – jak jest ikiem drewna ek drewna. iejsz ym szkodn źn w twardy kawał ro kjg tru na ns i ko m w spolity ywane Najbardziej po zew iglast ych uż dr no ew dr on e y. Preferuj ac zne szkody. spuszc zel domow nąć we nich pocz ynić zn w fi tra po i y się nagle natk ów cjach budynk , na które możem na m po ew de dr lą yg ów w ik dn ar wieniem i ub y, Inną grupą szko ad ow że To du łnia hałaśli są tr zpienniki. sze. Groz y dope uż dł ch ni własnym domu, od e yraźni , które mają szerszeni, ale w tz w. pokładełko to st Je . ku dobne nieco do ło w y z od , gdzie samice pikulec stercząc ardego drewna tw ąb gł w y lot i długi sz w się ia wet kilka lat. uż y do w wiercan ążąc chodniki na dr , m ta tylko samice. Sł ć ży fi dr zwi szaf y do rwa owada potra na pr zykład jako i ku rta składają jaja. La ta do owada, w ygryzewo może trafić się w dorosłego za ar w W tym czasie dr cz po ze pr W końcu larwa naszego domu. e z naszej szaf y. uj W.C . at yl w i… y w io śc yj w ór w za ot
chrząszcz – beetle konstrukcja budynków – building construction szerszeń – hornet tartak – sawmill rama obrazu – picture frame
KALENDARIUMcz2korektaII.indd 43
kornik – bark beetle szkoda (strata) – loss wwiercać – to bore składać jaja – to lay (deposit) eggs larwa – larva
2011-07-19 16:46:44
t -
we ośli ają mice a lat. fy do ygry-
Kwiecień 2012 • Maj 2012 Poniedziałek
05:15 20:03
I
12:59 02:42
JAŚMINOWIEC (osoby urodzone w dniach 1 – 14 maja)
05:14
I20:05
Międzynarodowe Święto Pracy
14:15 03:04
05:12
15:34 03:27
05:10
Środa
Zygmunta • Atanazego Święto Konstytucji 3 Maja
I20:08
Wtorek
Józefa • Jeremiasza Dzień Flagi Rzeczpospolitej Polskiej
I20:07
30 1 2 3 4 5 6
Mariana • Katarzyny
16:57 03:51
Czwartek
Marii • Marioli
Piątek
05:08
I20:10
18:22 04:20
Moniki • Floriana
Sobota
05:06
I20:12
19:47 04:56
Ireny • Waldemara
Niedziela
05:04
I20:13
21:10 05:41
Filipa • Judyty
Kwiecień 2012 T 13 14 15 16 17 18
Pn. 2 9 16 23 30
Wt. 3 10 17 24
Maj 2012 Śr. 4 11 18 25
KALENDARIUMcz2korektaII.indd 44
Cz. 5 12 19 26
Pt. 6 13 20 27
So.
Nd.
T
7 14 21 28
1 8 15 22 29
18 19 20 21 22
Pn.
Wt.
Śr.
Cz.
Pt.
So.
Nd.
7 14 21 28
1 8 15 22 29
2 9 16 23 30
3 10 17 24 31
4 11 18 25
5 12 19 26
6 13 20 27
54 2011-07-19 16:46:47
Najlepszy do kominka
Grab pospolity
nych tunkowych lasów liściastych zwa Grab to ważny składnik wieloga pił– a buk liści w odróżnieniu od podobnych grądami. Jego liście są jajowate, cie faliś to częs korę, jego powierzchnia jest kowane. Pień drzewa ma gładką pofałdowana. dyś ciężkie i trudne w obróbce. Nieg Drewno grabu jest bardzo twarde, wyiaj Dzis ch. ński mły stując je do budowy kół doceniano jego walory, wykorzy doceniają ch fortepianów. Twardość grabu kcja stru korz ystuje się je m.in. w kon drewno iaj Dzis . śnie wła u często robi się z grab też perkusiści – pałki perkusyjne goto Przy . ego łow opa na kalorycznego drew to cieszy się opinią najbardziej ko. szyb e liwi moż to ić zrob ak pamiętać, by wując je do kominka, war to jedn ożli niem zać… oka się e moż ch pniaków Po wyschnięciu porąbanie grabowy ego drzewa zie się od tego twardego, węźlast we. Nawet najlepsza siekiera będ zwyczajnie odbijać. żywopłotów. Łatwo znoszą przycina Graby ceni się również jako budulec ńjapo e ować wysokie żywe mur y, ale takż nie, dzięki czemu można z nich form mplarz egze ki pols zy tars Najs e. eczn długowi skie drzewka bonsai. Graby nie są graby się zaledwie 220 lat; rzadko spot yka rośnie w Gołuchowie i liczy sobie żyjące dłużej niż 150 lat. W.C .
o ując drewn Przygotow ominka, warto ok grabowe d robić to by z ć, ta pamię yschnięciu P . ybko o w możliwe sz bowych pniaków gra porąbanie żliwe. ć… niemo ie się a z a k o ę si może ra będz epsza siekie a Nawet najl o, węźlastego drzew g e rd a od tego tw zwyczajnie odbijać. grab – hornbeam grąd – oak-hornbeam forest liście piłkowane – serrated leaves kaloryczny – caloric rąbać – to chop
KALENDARIUMcz3korektaII.indd 1
siekiera – axe żywopłot – hedge kora – bark gładki – smooth młyn – mill
2011-07-19 16:56:19
Maj 2012 Poniedziałek
05:03 20:15
I
7 8 9 10 11 12 13
22:24 06:38
Benedykta • Gizeli
Wtorek
05:01
I20:16
23:25 07:45
Ilzy • Stanisława • Wiktora
Środa
04:59
I20:18
-
Bożydara • Grzegorza
Czwartek
04:57
I20:20
00:13 08:59
Izydora • Antoniny
Piątek
04:56
I20:21
00:50 10:14
Igi • Ignacego
Sobota
04:54
I20:23
01:19 11:29
Joanny • Achillesa
Niedziela
04:52
I20:24
01:43 12:41
Glorii • Gerwazego
Maj 2012 T 18 19 20 21 22
Pn.
Wt.
Śr.
Cz.
Pt.
So.
Nd.
7 14 21 28
1 8 15 22 29
2 9 16 23 30
3 10 17 24 31
4 11 18 25
5 12 19 26
6 13 20 27
KALENDARIUMcz3korektaII.indd 2
47 2011-07-19 16:56:22
Od cewek do przewodów żywicznych
Budowa drewna drzew iglastych
z naunkowo prostą budowę. Składa się Drewno drzew iglastych ma stos stępując ych elementów: e. y oraz pełnią funkcje mechaniczn Cewki służą do przewodzenia wod ewcz na drew e stwi tości drewna. W war Stanowią ok. 90% całkowitej obję sze, świetle, a w drewnie późnym grub ym duż o kie, snego mają ścianki cien z mniejsz ym światłem. sub de wsz ystkim do magazynowania Promienie rdzeniowe służą prze odu obw do nia rdze od a zeni ich przewod stancji pokarmowych, a także do i w drugą stronę. w eriał zapasow y. U różnych gatunkó Komórki miękiszowe gromadzą mat y otac zają przewody żywiczne. są różnie rozmieszczone, np. u sosn żywicę; naz wa wskazuje) transportują Przewody żywiczne (jak sama pod ciśnieZnajdująca się w nich żywica jest mogą być pionowe lub poziome. y żywiczne wo zostanie okaleczone. Przewod niem, dlatego wycieka, gdy drze rzewia, daglezji i świerka. występują w drewnie sosny, mod H.B.
budowa/skład – morphology/composition drewno – wood cewka – tracheid przewodzić/transportować – to conduct/transport objętość – volume
KALENDARIUMcz3korektaII.indd 3
Przew trans ody żywic Znajd portują zne u ż jest p jąca się w ywicę. o n wycie d ciśnieni ich żywic okale ka, gdy dr em, dlateg a zew czo o wystę ne. Przew o zostani e o modr pują w dr dy żywicz e zewia n , dagl wnie sosny e ezji i ś , wierk a.
cienki – thin gruby – thick okaleczone drzewo – injured tree promień rdzeniowy – pith radius przewód żywiczny – resin duct
2011-07-19 16:56:33
Maj 2012 Poniedziałek
04:51 20:26
I
02:03 13:51
KASZTANOWIEC (osoby urodzone w dniach 15 – 24 maja)
04:49
I20:27
14 15 16 17 18 19 20
Bonifacego • Dobiesława Dzień Polskiej Niezapominajki
02:22 14:59
Wtorek
Zofii • Nadziei
Środa
04:48
I20:29
02:41 16:06
Andrzeja • Jędrzeja
Czwartek
04:46
I20:30
03:00 17:12
Brunona • Paschalisa
Piątek
04:45
I20:32
03:21 18:17
Eryka • Feliksa
Sobota
04:44
I20:33
03:46 19:21
Piotra • Iwa Wniebowstąpienie
04:42
I20:35
04:15 20:22
Niedziela
Aleksandra • Bazylego
Maj 2012 T 18 19 20 21 22
Pn.
Wt.
Śr.
Cz.
Pt.
So.
Nd.
7 14 21 28
1 8 15 22 29
2 9 16 23 30
3 10 17 24 31
4 11 18 25
5 12 19 26
6 13 20 27
KALENDARIUMcz3korektaII.indd 4
40 2011-07-19 16:56:37
Większa różnorodność
Budowa drewna drzew liściastych
niż bardziej skomplikowaną budowę Drewno drzew liściastych ma ich , órek kom iary orodne, jeśli chodzi o wym iglastych. Jest też bardziej różn o. neg w obrębie jednego słoja rocz kształt oraz sposoby ich ułożenia gatunków 50% ogólnej objętości drewna ą owi Włókna drzewne stan a żywe – cą, iają acn twe pełnią funkcję wzm liściastych. Dojr załe włókna mar wzmacniającą i spichrzową. liściaprzewodzące. Cewki u gatunków Nac zynia i cewki pełnią funkcje nka Tka mi. kna włó i ami pomiędz y nac zyni stych są elementem przejściowym rozmieszczona. przewodząca nie jest regularnie wielorzęw liściastych są jednorzędowe oraz drze u e niow Promienie rdze wodzenie promieni rdzeniow ych jest prze dowe. Zadaniem żyw ych komórek azynowanie kierunku poprzec znym oraz mag asymilatów, wody i powietrza w wiosny następnego roku. zapasów pokarmowych od lata do sub órek , w któr ych gromadzone są Miękisz drzewny składa się z kom two lub rzą zwartym pierścieniem nac zynia stancje odż ywc ze. Otaczają one ieniami tworząc połączenia między prom szeregi przebiegające obwodowo, y pośrednie. rdzeniow ymi. Istnieją także form H.B.
włókno drzewne – wood fibre naczynie – wood vessel miękisz drzewny – wood pith skomplikowany/misterny – complex/elaborate magazynować – to store
KALENDARIUMcz3korektaII.indd 5
tych iścias waną l w e z o dr pliko Drewn dziej skom . r h ma ba iż iglastyc e, n ę dn o budow ziej różnor órek, d ry kom ż bar ia Jest te zi o wymia ich ułożen d y o b . h o o jeśli c t oraz spos ja roczneg ł o ł s zta ich ks bie jednego ę r w ob
dojrzały – mature wzmacniać – to strengthen regularny – regular rząd (np. krzeseł) – row pierścień – ring
2011-07-19 16:56:46
a
Maj 2012 Poniedziałek
BLIŹNIĘTA – Merkury (osoby urodzone w dniach 21 maja – 21 czerwca)
` 04:41 20:36
I
04:50 21:19
21 22 23 24 25 26 27
Jana • Wiktora
Wtorek
04:40
I20:38
05:33 22:09
Heleny • Wiesławy
Środa
04:38
I20:39
06:24 22:52
Emilii • Iwony
Czwartek
04:37
I20:40
07:22 23:28
Joanny • Zuzanny
Piątek
JESION (osoby urodzone w dniach 25 maja – 3 czerwca)
04:36
I20:42
08:26 23:58
Borysława • Grzegorza Dzień Matki
04:35
I20:43
09:34 00:24
Filipa • Pauliny Zesłanie Ducha Świętego (Zielone Świątki)
04:34
I20:44
Sobota
10:45 00:46
Niedziela
Augustyna • Juliana
Maj 2012 T 18 19 20 21 22
Pn.
Wt.
Śr.
Cz.
Pt.
So.
Nd.
7 14 21 28
1 8 15 22 29
2 9 16 23 30
3 10 17 24 31
4 11 18 25
5 12 19 26
6 13 20 27
KALENDARIUMcz3korektaII.indd 6
33 2011-07-19 16:56:49
Leśne laboratorium
apier
Zrób sobie p
Czego potrzebujesz • makulatura (zapisane kartki papieru, stare szare gazety itp.) • sito (naciągnięta gaza, umocowana do drewnianej ramy) • garnek • mikser
• stary ręcznik • wałek do ciasta • gąbka
Jak przeprowadzić doświadczenie Makulaturę porwij na drobne kawałki (nie większe niż 1 × 1 cm), umieść w garnku, a następnie zalej wrzątkiem, aby przykryć postrzępiony papier, i pozostaw na kilka godzin. Po tym czasie zmiksuj namoczony papier z wodą (w proporcji 1 szklanka papierowej masy na 10 szklanek wody). Następnie zanurz uprzednio przygotowane sito do miski z roztartą masą papierową i zaczerpnij zawiesinę, aby masa osiadła na sicie. Sito z osiadłą masą papierową potrzymaj nad miską, aby ściekł nadmiar wody. Następnie pewnym ruchem przewróć sito z masą papierową na ręcznik i gąbką usuń nadmiar wody, a następnie delikatnie usuń sito, pozostawiając mokry pergamin na ręczniku. Drugą częścią ręcznika przykryj przygotowany mokry pergamin, a następnie dociskaj go wałkiem, aby dobrze wycisnąć pozostałą wodę. Zaczekaj do całkowitego wyschnięcia.
Co z tego wynika Papier został wynaleziony w Chinach w 100 r. n.e., zatem towarzyszy ludzkości już blisko 2000 lat. Nadal korzystamy z niego jako materiału piśmienniczego, artystycznego czy dekoracyjnego. W skład drewna wchodzi od 40 do 45 % celulozy, zatem z około 2,2 kg drewna można wyprodukować 1 kg papieru. Proces technologiczny wytwarzania papieru polega na fizycznej i chemicznej obróbce masy włóknistej pozyskiwanej z roślin (celuloza, włókna ścieru drzewnego) w postaci zawiesiny wodnej. Następnie przygotowaną masę poddaje się filtracji, prasowaniu i suszeniu. Pod koniec surowa forma papieru jest wygładzana i wybielana skrobią. Zwróć uwagę, że papier (a dokładnie papier czerpany) może wykonać każdy. Samodzielne wytwarzanie papieru jest możliwe dzięki temu, że celulozowa masa, z której jest on wykonany, pod wpływem wilgoci mięknie. Rozluźniają się wtedy jej włókna, które po zbiciu i wysuszeniu na nowo się zestalają. Samodzielna produkcja papieru jest bardzo ekologiczna. To tzw. recykling, czyli ponowne wykorzystanie materiałów zawartych w odpadach. G.P.
KALENDARIUMcz3korektaII.indd 7
2011-07-19 16:56:52
KALENDARIUMcz3korektaII.indd 8
2011-07-19 16:57:09
Niesłusznie strachliwa
Topola osika
Raanym w krajobraz polskich lasów. Osika jest drzewem na trwałe wpis prah, nieu wia się na opuszczonych terenac zem z brzozą jako pier wsza poja na mróz, wno zaró ść orno odp u . Sprz yja tem wianych polach czy pożarzyskach 00 lat . ka. Żyje jednak krótko, bo około 80–1 upał, jak i zanieczyszczenie środowis egunier osiki są jej liście – jajowate i Najbardziej charakterystyczne dla znie boc e na długich ogonkach, które są silni larnie ząbkowane. Są osadzone opow tru cesze najmniejszy podmuch wia spłaszczone. To właśnie dzięki tej ce owo Jej ca. druga naz wa osiki – topola drżą duje drżenie liści. Stąd bier ze się e. ulic hem puc które w maju ośnieżają swoim wyt war zają owłosione nasionka, na je się a rabi miękkie i nietrwałe. Prze Drewno osiki jest bardzo lekkie, zastosowanie w przemyśle celulozo nież rów e sklejki i płyt y wiórowe. Znajduj ze. biar rzeź i Cenią je także modelar ze wo- papierniczym i zapałczanym. w odkała status gatunku skutecznego uzys a Nie wiedzieć czemu, osik em rant gwa też jest k i duchów. Osikowy kołe pędzaniu wszelkich złych moc y uśmiercenia wampira. poy drżenia osiki również nie są zbyt Legendy wyjaśniające przyczyn iesił pow by się, ało row ofia jedyne z drzew chlebne. Jedna z nich głosi, że jako jęta swoją uległością. prze , drży iaj dzis się na nim Judasz. Do A.P.
Nie wiedzieć czemu, osika uzyskała status gatunku skutecznego w odpędzaniu wszelkich złych mocy i duchów. Osikowy kołek jest też gwarantem uśmiercenia wampira.
osika – aspen trząść się jak osika – to tremble like an aspen leaf puch – fluff miękkie – soft zapałki – matches
KALENDARIUMcz3korektaII.indd 9
upał – heat mróz – frost wampir – vampire przemysł papierniczy – paper industry spłaszczony/płaski – flattened/flat
2011-07-19 16:57:18
Maj 2012 • Czerwiec 2012 Poniedziałek
04:33 20:45
I
11:59 01:08
28 29 30 31 1 2 3
Jaromira • Justa
Wtorek
04:32
I20:47
13:14 01:29
Magdaleny • Bogumiły
Środa
04:31
I20:48
14:32 01:52
Karola • Ferdynanda
Czwartek
04:30
I20:49
15:53 02:17
Anieli • Petroneli Międzynarodowy Dzień Dziecka
04:29
I20:50
17:16 02:49
Piątek
Jakuba • Justyna
Sobota
04:28
I20:51
18:39 03:28
Erazma • Marianny
Niedziela
04:28
I20:52
19:58 04:18
Leszka • Tamary
Maj 2012 T 18 19 20 21 22
Czerwiec 2012
Pn.
Wt.
Śr.
Cz.
Pt.
So.
Nd.
T
7 14 21 28
1 8 15 22 29
2 9 16 23 30
3 10 17 24 31
4 11 18 25
5 12 19 26
6 13 20 27
22 23 24 25 26
KALENDARIUMcz3korektaII.indd 10
Pn. 4 11 18 25
Wt. 5 12 19 26
Śr. 6 13 20 27
Cz.
Pt.
So.
Nd.
7 14 21 28
1 8 15 22 29
2 9 16 23 30
3 10 17 24
26 2011-07-19 16:57:21
Barwa, połysk, zapach
Fizyczne właściwości drewna
i badać cechy, które można obserwować Fizyczne właściwości drewna to jednolitości du chemicznego lub naruszania bez konieczności zmiany jego skła badanej próbki. zne, ze znaczenie mają: cechy zewnętr Spośród tych właściwości najwięks ciep ci lne, pęc znienie i kurc zliwość, własnoś ciężar objętościow y, wilgotność, gazów. Do iwość dla promieni świetlnych i akustyc zne i elek tryc zne, przenikl cech zewnętr znych nale żą: e waników, barwników i gum, a takż Barwa. Zale ży od zawartości garb ch owy kraj w wieku drzewa. Drewno gatunkó runków siedliskowych, klimatu i ma(np. ne tycz owej. Niek tóre gatunki egzo ma barwę od jasnożó łtej do brąz intensywny. ziej hoń, palisander) mają kolor bard ny jest przekroju promieniowym. Związa na go Połysk. Najlepiej widać powierzchni. z twardością drewna i gładkością u, barw y zróżnicowany. Zale ży od przekroj zo bard Rysunek drewna. Jest uwarunkowań. drewna, wad, przyrostów i innych żywice, drzewa jest inny. Jego źródłem są nku gatu Zapach. Dla każdego no drew lat wem upły Z ące się w drewnie. olejki eter yczne i garbniki znajduj traci zapach. H.B.
własności fizyczne – physical properties barwa – colour połysk – shine rysunek – drawing zapach – smell
KALENDARIUMcz3korektaII.indd 11
każde Zapach go jest in gatunku są żyw ny. Jego ź drzewa ró i i garb ce, olejki e dłem t n e i w dre ki znajd ryczne ując wn drew ie. Z upływ e się no tra e ci zap m lat ach.
cecha – property ciężar – weight wilgotność – moisture kurczyć się – to shrink tracić coś – to loose
2011-07-19 16:57:30
Czerwiec 2012 Poniedziałek
GRAB (osoby urodzone w dniach 4 – 13 czerwca)
04:27 20:53
I
21:07 05:21
4 5 6 7 8 9 10
Franciszka • Karola
Wtorek
04:26
I20:54
22:03 06:33
Bonifacego • Waltera
Środa
04:26
I20:55
22:46 07:51
Norberta • Laurentego Boże Ciało
04:25
I20:56
23:19 09:08
Czwartek
Roberta • Wiesława
Piątek
04:25
I20:57
23:45 10:24
Maksyma • Medarda
Sobota
04:24
I20:58
-
Anny • Felicjana
Niedziela
04:24
I20:59
00:08 11:37
Bogumiła • Małgorzaty
Czerwiec 2012 T 22 23 24 25 26
Pn. 4 11 18 25
Wt. 5 12 19 26
Śr. 6 13 20 27
KALENDARIUMcz3korektaII.indd 12
Cz.
Pt.
So.
Nd.
7 14 21 28
1 8 15 22 29
2 9 16 23 30
3 10 17 24
19 2011-07-19 16:57:33
Celuloza, hemicelulozy, lignina
Skład chemiczny drewna
5%), olutnie suche zawiera: węgiel (49, Drewno jest tworem natury. Abs %) i inne pier wiastki. tlen (43, 8%), wodór (6,0%), azot (0,2 fizycznków różni się nie tylko cechami gatu Drewno poszczególnych także się je rwu ych substancji. Różnice obse nymi, lecz także ilością składow tawos drze rcia zwa , ikają z jakości siedliska w obrębie jednego gatunku. Wyn ch. czny drewna, zmian patologi nu, wieku, budowy anatomicznej tworzące drewno to: e iczn Główne składniki chem stych i lient. Drewno polskich drzew igla elem y iejsz Celuloza – najważn 10–20% . e liści a , 50% ok. niu na suchą masę) ściastych zawiera go (w przelicze sząc ych arzy tow nów oda wa węglow Hemicelulozy to zbiorowa naz . 35% 18– ich iera zaw gatunku drewno w drewnie celulozie. Zale żnie od icznych. chem zków zwią nych plikowa Lignina nale ży do najbardziej skom drewnie w , 30% 25– h icac gran w waha się Jej zawartość w drewnie iglastym liściastym 18–29% . e sub ów w drewnie znajdują się takż Oprócz wymienionych składnik na drew bądź w plazmie żyw ych komórek stancje towarzyszące. Występują ach błon w asowe – skrobia i tłuszcze), bądź (ciała białkowe lub substancje zap , alkaloidy ki eter yczne, garbniki, barwniki komórkowych (żywice, woski, olej i związki mineralne). H.B.
skład chemiczny – chemical composition celuloza – cellulose hemiceluloza – hemicellulose lignina – lignin substancja – substance
KALENDARIUMcz3korektaII.indd 13
o jest Drewn natury. : tworem che zawiera u tnie s 8%), Absolu %), tlen (43, %) (49,5 ot (0,2 węgiel r (6,0%), az wiastki. ier wodó i inne p
celuloza z zaznaczonym na czer
owym wono wiązaniem b-1,4 -glikozyd
zmiany patologiczne – pathological changes związki mineralne – mineral compounds wodór – hydrogen tlen – oxygen węglowodany – carbohydrates
2011-07-19 16:57:41
Czerwiec 2012 Poniedziałek
i. 04:23 20:59
I
00:28 12:47
11 12 13 14 15 16 17
Barnaby • Radomiła
Wtorek
04:23
I21:00
00:47 13:55
Janiny • Jana
Środa
04:23
I21:01
01:06 15:02
Lucjana • Antoniego
FIGOWIEC (osoby urodzone w dniach 14 – 23 czerwca)
04:23
I21:01
01:26 16:08
Czwartek
Bazylego • Elizy
Piątek
04:22
I21:02
01:50 17:12
Wita • Jolanty
Sobota
04:22
I21:02
02:17 18:14
Aliny • Benona
Niedziela
04:22
I21:03
02:50 19:13
Alberta • Ignacego
Czerwiec 2012 T 22 23 24 25 26
Pn. 4 11 18 25
Wt. 5 12 19 26
Śr. 6 13 20 27
KALENDARIUMcz3korektaII.indd 14
Cz.
Pt.
So.
Nd.
7 14 21 28
1 8 15 22 29
2 9 16 23 30
3 10 17 24
12 2011-07-19 16:57:43
Wstydliwa pionierka
Olsza czarna
Drzewo to w yd aje się niepozor ne, ale gdy mu można dostrzec się dobr ze pr zy wiele jego or yg jrzeć, inalnych właśc Olsza czarna iw oś ci . lubi tereny ba gienne, podm zwany pr ze z le okłe, gdzie tw śników olsem or zy las . Nie pr zeszka Tę właściwość dza jej, gdy je zachowuje ró st za le wana. w nież jej drewno ne pod wodą , które pr zech jest bardzo tr ow w ał ywae. Dlatego w ykor – fundamenty zystuje się je na większych kons tr pale uk cji nad wodą, w Wenecji cz y takich jak Mos niek tóre domy t Ri w al Am to sterdamie. Po ścięciu drew no olchowe m a powietr za i św kolor jasnożół ty, ale pod wpł iatła sz ybko pr ywem zybiera barwę ną. Może niek pomarańczow iedy w ywoł yw oc zerwoać stany zapa zastosowanie lne skór y i aler w budownict w gie. Znajduje ie, papiernict w w pr zemyśle m ie, modelarst w uz yc znym. Praw ie, a także ie w każdej ku leźć pr zedmio chni można ró ty zrobione z ol w nież znachy. Gatunek ten ma rzadką w łaściwość – je w symbiozę z ba go korzenie w kteriami, dzięki chodzą czemu mogą w temu olsza do iązać wolny az br ze rośnie na ot . Dzięki gl ebach nieurodz również dość ajnych. A poni odporna na za ew aż ni ec zyszczenia po jest radzi na terena wietr za, świetn ch popr zemys ie sobie łow ych. Ponieważ rośn ie na terenach zalanych, nied niach ludow yc h uznaje się ją ostępnych, w podaza dr zewo ponu re i tajemnicze. A.P.
t Rialto st Wenecki Mos
oi na palach
w ykonanych
z olchy
olsza – alder bagno – swamp garbniki – tan modelarstwo – model making symbioza – symbiosis
KALENDARIUMcz3korektaII.indd 15
Olsza ma rzadką właściwość – jej korzenie wchodzą w symbiozę z bakteriami, dzięki czemu mogą wiązać wolny azot. Dzięki temu olsza dobrze rośnie na glebach nieurodzajnych.
rumienić się – to blush bakterie – bacteria azot – nitrogen jałowa, nieurodzajna gleba – barren, infertile soil tereny poprzemysłowe – post-industrial areas
2011-07-19 16:58:06
Czerwiec 2012 Poniedziałek
04:22 21:03
I
03:30 20:05
18 19 20 21 22 23 24
Marka • Elżbiety
Wtorek
04:22
I21:03
04:19 20:51
Gerwazego • Protazego
Środa
04:23
I21:04
05:15 21:30
Diny • Bogny
Czwartek
04:23
I21:04
06:18 22:02
Alicji • Alojzego
RAK – Księżyc (osoby urodzone w dniach 22 czerwca – 22 lipca)
Początek astronomicznego lata
a 04:23
I21:04
07:25 22:29
Pauliny • Tomasza Dzień Ojca
04:23
I21:04
08:36 22:53
04:23
Sobota
Wandy • Zenona
Niedziela
BRZOZA (osoby urodzone 24 czerwca)
I21:04
Piątek
09:48 23:14
Jana • Danuty
Czerwiec 2012 T 22 23 24 25 26
Pn. 4 11 18 25
Wt. 5 12 19 26
Śr. 6 13 20 27
KALENDARIUMcz3korektaII.indd 16
Cz.
Pt.
So.
Nd.
7 14 21 28
1 8 15 22 29
2 9 16 23 30
3 10 17 24
5 2011-07-19 16:58:14
Gdy grzyb zakocha się w drzewie
iązek zyli zw zej c – a z Mikory rzybów, inac j za ig drzew rzeń – to rod niu ko ze grzybo iększym znac w j o a zy o n jawisk symbio asu. Jest to z iezbędne dla l ręcz n hne i w szystkich c e z s w po ie w ia praw nych drzew. dla życ leś
Mikoryza
to rogrzybów, inac zej grzybokorzeń – Mikoryza – czyli związek drzew i hne szec pow czeniu dla lasu. Jest to zjawisko dzaj symbioz y o największym zna raprze by ie wsz ystkich leśnych drzew. Grzy i wręcz niezbędne dla życia praw tym przy c zają kają do ich wnętrza, wyt war stają komórki korzeni drzew i wni szą . Dzięki temu roślina uzyskuje więk enia enz ymy stymulujące rozwój korz łarozk ch owy arm wody oraz substancji pok powierzchnię chłonną i dostęp do ukty prod w drze od by. One z kolei otrz ymują danych i wchłanianych prze z grzy substancje wzrostowe i witaminy. tóre niek fotosyntezy, czyli cukr y oraz jądla zdrowia lasów. Grzyby przenika Mikoryza ma kluc zowe znaczenie ych, iczn gen pato ów erę dla innych organizm ce korzenie tworzą fizyczną bari przed ince antybiot yki, chroniąc drzewa łają dzia e wyt war zają również silni kszają zwię y oryz Mik mi. ami chorobotwórczy nymi grzybami i mikroorganizm ści saalno żyw prze o ją ydu i mrozy oraz dec także odporność drzew na suszę klimat cy jają przy nies jak ich warunkach (tak dzonek posadzonych w trudnych lub skażenie środowiska). przed h Lasów Państwowych sadzonki W nowoczesnych leśnych szkó łkac bów two oryzacji. Poszczególne gatunki grzy posadzeniem poddawane są mik erystyczne nkami drzew, łącząc się w charakt rzą mikoryz y z wybranymi gatu sosnami, czajnego znajdujemy zwykle pod pary. Dlatego właśnie maślaka zwy go (jak owe iej pod świerkami, a koźlarza grab borowika szlachetnego najc zęśc ami. sama naz wa wskazuje) pod grab W.N.
współistnienie – coexistence korzyść – profit grzyb – fungi niezbędny do życia – essential for life stymulacja – stimulation
KALENDARIUMcz3korektaII.indd 17
wchłanianie – absorption znaczenie kluczowe – of key importance bariera – barrier chorobotwórczy – disease-causing szkółka leśna – forest nursery
2011-07-19 16:58:26
Czerwiec 2012 • Lipiec 2012 Poniedziałek
JABŁOŃ (osoby urodzone w dniach 25 czerwca – 4 lipca)
04:24 21:04
I
11:02 23:35
25 26 27 28 29 30 1
Łucji • Wilhelma
Wtorek
04:24
I21:04
12:18 23:57
Jana • Pawła
Środa
04:25
I21:04
13:35 00:20
Maryli • Władysława
Czwartek
04:25
I21:04
14:55 00:48
Leona • Ireneusza
Piątek
04:26
I21:04
16:15 01:22
Piotra • Pawła WAKACJE!
04:26
I21:04
17:34 02:05
Sobota
Emilii • Lucyny
Niedziela
04:27
I21:03
18:46 03:00
Haliny • Mariana
Czerwiec 2012 T 22 23 24 25 26
Pn. 4 11 18 25
Wt. 5 12 19 26
Lipiec 2012 Śr. 6 13 20 27
KALENDARIUMcz3korektaII.indd 18
Cz.
Pt.
So.
Nd.
T
Pn.
Wt.
Śr.
Cz.
Pt.
So.
Nd.
7 14 21 28
1 8 15 22 29
2 9 16 23 30
3 10 17 24
26 27 28 29 30 31
2 9 16 23 30
3 10 17 24 31
4 11 18 25
5 12 19 26
6 13 20 27
7 14 21 28
1 8 15 22 29
0 2011-07-19 16:58:29
Leśne laboratorium Czego potrzebujesz • drewniana listewka • naczynie z wodą • kształtownik (wygięty kawałek metalu) • spinacze do bielizny
rewno d t s e j e i k t ę i Jak g
Jak przeprowadzić doświadczenie Drewnianą listewkę namocz w naczyniu z wodą, a następnie delikatnie wygnij na kształtowniku i przypnij spinaczami do bielizny. Jeśli nie jesteś w stanie dopasować listewki do wzorca (drewno zaczyna pękać), wykonaj dodatkowy kształtownik. Po wyschnięciu listewki (możesz ten proces przyspieszyć za pomocą suszarki) odepnij spinacze. Dostrzeżesz, że drewniana listewka zachowała kształt swojego metalowego wzorca.
Co z tego wynika Gięcie drewna jest powszechnie stosowane w wielu dziedzinach przemysłu. Wykorzystuje się je m.in. w nadawaniu walorów estetycznych meblom, tworząc ich indywidualny styl. Drewno wygina się także przy produkcji łodzi, beczek oraz innych przedmiotów wymagających krzywych desek. W Leśnym Kompleksie Promocyjnym „Bory Lubuskie” (Nadleśnictwo Lubsko) znajduje się powierzchniowy pomnik przyrody „Kandelabry”. Słynie on z osobliwie powyginanych sosen. Najprawdopodobniej zostały tak ukształtowane przez ludzi do zastosowań stolarskich. Wyginając młode pędy drzew, każdy może sobie wyhodować takie drzewo u siebie na podwórku. Drewno takie będzie wygięte w sposób naturalny, a co za tym idzie będzie bardziej wytrzymałe niż to gięte z prostego drzewa. Powstałą w doświadczeniu wygiętą listewkę możesz wykorzystać np. w modelarstwie. A.C.
KALENDARIUMcz3korektaII.indd 19
2011-07-19 16:58:35
KALENDARIUMcz3korektaII.indd 20
2011-07-19 16:58:46
Pamiątki po urodzinach
Słoje roczne Przyrost y powstają roczne n a pniu gałęziac h i korze , niach. Ich liczb an poprzec a przekroju z bezpośr nym drzewa, ednio pr odpowia zy ziemi, da je wiekow go i. U roślin dr zewiastyc h pr zyrost na grubo ść odby wa się dzięk komórek miazgi (ka i podziałowi mbium), która znajd uje się między korą da się z jednej warst a drewnem. Skławy ży wych komórek , które często się dz powstaje łyko, do we ielą. Na zewnątr z wnątr z drewno. Ka żd ego roku twor zą się rosty (słoje) roc zne, kolejne pr zyotaczające te z lat popr zednich. Ostat jest najmłodszy. ni zewnętr zny słój Prz yrosty roc zne po wstają na pniu, gałęz iach i korzeniach. Ich pr zekroju popr zecz lic zba na nym dr zewa, be zpoś rednio pr zy ziemi, wiekowi. Z kolei sze odpowiada jego rokość słojów zależ y od wielu cz ynników warunków siedlisko : gatunku dr zewa, wych (klimat i gleba ), występowania na nego zasięgu, naśw granic y naturalietlenia, wp ływu oto czenia. W drewnie gatunkó w iglastych i liściastyc h tzw. pierścieniowon wych (np. dębu, wi ac zynio ązu i jesionu) każd y słój roc zny składa drewna wc zesnego się z dwóch stref: i drewna późnego. Drewno wc zesne po Kambium twor zy wt wstaje wiosną. edy element y pr zewo dzące (nacz ynia i ce świetle. Drewno pó wki) o szerokim źne powstaje pod ko niec lata i jest zbud tów o wąskim świet owane z elemenle. To właśnie dzięki różnic y w budowie dre i późnego słoje roc zn wna wc zesnego e są mniej lub bardz iej widoczne. W drewnie gatunkó w tzw. rozpierzchło nacz yniow ych (np. i lipy) brak jest wyraź br zozy, buka nej granic y między drewnem wc zesnym ka to z równomiern a późnym. Wyniego rozsiania nacz yń na całej powierzchni Budowa słojów roc słoja. znych ma duże znac zenie praktyczne, gd wymiarów zależ y ks yż od ich ztałt pnia, wielkość pr zyrostu roc znego sności drewna. i techniczne wła H. B.
przyrost roczny – annual increment słój – tree ring miazga – cambium drewno wczesne – springwood/early wood drewno późne – latewood
KALENDARIUMcz3korektaII.indd 21
podział komórek – cell division łyko – phloem wpływ otoczenia – environmental impact widoczny – visible granica – boundary/border
2011-07-19 16:58:58
Lipiec 2012 Poniedziałek
04:28 21:03
I
2 3 4 5 6 7 8
19:48 04:07
Jagody • Urbana
Wtorek
04:28
I21:03
20:37 05:23
Jacka • Anatola
Środa
04:29
I21:02
21:15 06:42
Malwiny • Odona
Czwartek
JODŁA (osoby urodzone w dniach 5 – 14 lipca)
04:30
I21:02
21:46 08:00
Marii • Antoniego
Piątek
04:31
I21:01
22:10 09:16
Dominiki • Gotarda
Sobota
04:32
I21:01
22:32 10:29
Benedykta • Cyryla
Niedziela
04:33
I21:00
22:52 11:39
Adriany • Eugeniusza
Lipiec 2012 T
Pn.
Wt.
Śr.
Cz.
Pt.
So.
Nd.
26 27 28 29 30 31
2 9 16 23 30
3 10 17 24 31
4 11 18 25
5 12 19 26
6 13 20 27
7 14 21 28
1 8 15 22 29
KALENDARIUMcz3korektaII.indd 22
56 2011-07-19 16:59:02
Wcale nie lipna
Lipa
listna i szerokolistna. a gatunki lipy – drobno ni W Polsce występują dw kościo łach niż w lesie. Peł spotkać we wsiach i prz y aabi zw dź spa Tę drugą częściej można i tar, pyłek larstwie, ponieważ jej nek z wra na, list ona ważną rolę w pszcze bno , lipa dro ci pszczó ł. Jej krewniac zka dy. grą . tzw te, ją do siebie ogromne iloś ias liśc lasy nym gatunkiem tworzącym z dębem i grabem jest cen zcz y Białowieskiej. Pus w yć acz zob lasów można Piękne prz ykłady takich po bar wie wło isz od lipy szerokolistnej óżn odr wo łat ną list bno są Lipę dro lipy drobnolistnej włoski spodniej stronie liścia. U sków w kątach ner wów na tnej białe. brązowawe, a u szerokolis . Bardzo cenią je charak ter yst yczny zapach ma i e kki mię t jes lipy o Drewn i akustyczne, dlateysk . Ma dobre właściwośc poł lny ura nat o jeg za e rze źbiarz ieważ lipie prz ypisuje elektr yczne i basowe. Pon ary git go nie z się uje go wykon go robiono koł yski i… dawniej z drewna lipowe ce, jają oka usp i ośc ściw się wła i lec znicze kwiatów lipy. przecenienia są właściwośc do nie cią noś ie pew Z y. trumn ponieważ działa napotn ocny prz y przeziębieniu, pom t jes ar nap ich ś dzi Do i przeciwkaszlowo. y właśnie temu drze„tandetny ” zawdzięczam Słowo „lipny” w znaczeniu oć był y kojarzone z ubó go robiono but y, które pon żna mo nie wu. Kiedyś z łyka lipowe cią jednak lipy pskiej jakości. Z pewnoś stwem, czymś lichym i kie ejszych i najpoż yteczniejkni pię naj z . Jest to jeden naz wać lipnym drzewem prz yrodzie. A.P. szych gatunków w naszej
Nie do przecenienia e są właściwości lecznicz kwiatów lipy. Ich napar jest pomocny przy ż przeziębieniu, poniewa działa napotnie i przeciwkaszlowo.
lipa – lime nektar – nectar pszczelarstwo – beekeeping, apiculture miód – honey zastosowanie w medycynie – medical use
KALENDARIUMcz3korektaII.indd 23
lipny (tandetny) – thrashy miękki – soft zapach – scent rzeźbiarz – sculptor trumna – coffin
2011-07-19 16:59:13
Lipiec 2012 Poniedziałek
04:34 20:59
I
9 10 11 12 13 14 15
23:11 12:48
Lukrecji • Weroniki
Wtorek
04:35
I20:59
23:32 13:55
Olafa • Witalisa
Środa
04:36
I20:58
23:54 15:00
Olgi • Kaliny
Czwartek
04:37
I20:57
-
Jana • Brunona
Piątek
04:38
I20:56
00:20 16:04
Ernesta • Małgorzaty
Sobota
04:39
I20:55
00:50 17:04
Bonawentury • Stelli
Niedziela
WIĄZ (osoby urodzone w dniach 15 – 25 lipca)
04:40
I20:54
01:28 17:59
Dawida • Henryka
Lipiec 2012 T
Pn.
Wt.
Śr.
Cz.
Pt.
So.
Nd.
26 27 28 29 30 31
2 9 16 23 30
3 10 17 24 31
4 11 18 25
5 12 19 26
6 13 20 27
7 14 21 28
1 8 15 22 29
KALENDARIUMcz3korektaII.indd 24
49 2011-07-19 16:59:17
Poprzeczny, promieniowy, styczny
Przekroje drewna
własności mechanic zne zmie Drewno to materiał niejednorodny. Jego dana właściwość jest rozpatrywana. niają się zależnie od kierunku, w jakim wym (różnokierunkowym). Z kolei ciała Jest ono zatem tzw. ciałem anizotropo e cechy we wszystkich kierunkach. izotropowe (amorficzne) mają jednakow żniamy w drewnie trzy zasadW związku ze zróżnicowaną budową wyró nicze przekroje. cięcie pnia prostopadle do jego Przekrój popr zeczny twor zy się prze z prze osi podłużnej. prze z przecięcie pnia wzdłuż Przekrój podłużny promieniowy powstaje jego osi podłużnej prze z rdzeń. prze z przecięcie pnia wzdłuż Przekrój podłużny styczny jest twor zony po stycznej do któregokolczyli iem, jego osi podłużnej, przechodzi poza rdzen wiek pierścienia przyrostu rocznego. ąda inac zej. Np. na przekroju poNa każdym z przekrojów drewno wygl nych; na przekroju promieniowym słoje przecznym widać słoje przyrostów rocz a na stycznym – hiperbolicznych lub roczne mają postać podłużnych pasków, falist ych linii. H.B.
Na ka z przekrojó żdym w drewno w ygląd inaczej. Np . na przekro a ju poprzeczn przyrostów ym widać słoje roc promieniow znych; na przekroju ym sł postać pod oje roczne mają łu a na styczn żnych pasków, ym – hiperb olicznych lub falistyc h linii.
przekroje drewna – wood sections przekrój poprzeczny – cross-section przekrój podłużny promieniowy – longitudinal radial section niejednorodny/niejednolity – heterogeneous kierunek – direction
KALENDARIUMcz3korektaII.indd 25
cecha – trait, parameter prostopadły – perpendicular styczna – tangent hiperbola – hyperbola słoje – annual rings
2011-07-19 16:59:27
Lipiec 2012 Poniedziałek
04:41 20:53
I
02:13 18:48
16 17 18 19 20 21 22
Eustachego • Marii
Wtorek
04:43
I20:52
03:06 19:29
Anety • Bogdana
Środa
04:44
I20:51
04:07 20:04
Emila • Erwina
Czwartek
04:45
I20:50
05:14 20:33
Wincentego • Wodzisława
Piątek
04:47
I20:49
06:25 20:59
Czesława • Fryderyka
Sobota
04:48
I20:47
07:37 21:21
Daniela • Dawidy
Lew – Słońce (osoby urodzone w dniach 23 lipca – 22 sierpnia)
b 04:49
I20:46
08:52 21:43
Niedziela
Marii • Magdaleny
Lipiec 2012 T
Pn.
Wt.
Śr.
Cz.
Pt.
So.
Nd.
26 27 28 29 30 31
2 9 16 23 30
3 10 17 24 31
4 11 18 25
5 12 19 26
6 13 20 27
7 14 21 28
1 8 15 22 29
KALENDARIUMcz3korektaII.indd 26
42 2011-07-19 16:59:30
Nadwiślańska olbrzymka
Topola czarna
sza wysokością i obwodem – przewyż Drzewo to swoimi wymiarami – ące rosn iej zybc najs również, obok wier zby, wsz ystkie polskie gatunki. Jest to 200 lat. drzewo w Polsce. Rzadko doż ywa wilgotne rzekami, gdy ż preferuje tereny nad je Najc zęściej występu m wy40 ga Osią y. Wisł łęgowych w dolinie – można ją spotkać np. w lasach ami, guz i nym tycz erys rakt ną korą , i cha sokości. Jej pień pokryty jest ciem e. z któr ych wyrastają pędy odroślow prze łomie jako jedna z pier wsz ych – już na nie kwit sną wio Topola czarna u powietrze zeniem liści. Dzięki niej już w maj marca i kwietnia, przed wypuszc sadzony przy onami. Gatunek ten był często jest pełne białego puchu z nasi Obecnie jest gdy ż chronił od kurzu i hałasu. drogach, w miastach i alejach, adyjska. l, takie jak topola późna czy kan wypierany prze z inne gatunki topó ie. jak osiki, jest miękkie i bardzo lekk Drewno topoli czarnej, podobnie ie. ictw iern i opakowań, w stolarst wie i pap Znajduje zastosowanie w produkcj anłubi ki, gospodarstwa domowego, ołów Produkuje się z niego także sprzęty ki i wełnę drzewną. unów. le są narażone na uderzenia pior Z powodu dużej wysokości topo . ony że pioruny odstraszają dem Dlatego lubiano je sadzić, sądząc, A.P.
topola – poplar wysokość – height obwód – circumference rosnąć – to grow dolina – valley
KALENDARIUMcz3korektaII.indd 27
Z powodu pole dużej wysokości to zenia er ud są narażone na biano lu piorunów. Dlatego pioruny je sadzić, sądząc, że y. odstraszają demon
nasiona – seeds gatunek – species ciemny – dark pień – trunk piorun – lightening
2011-07-19 16:59:38
Lipiec 2012 Poniedziałek
04:51 20:45
I
10:07 22:04
23 24 25 26 27 28 29
Bogny • Apolinarego
Wtorek
04:52
I20:44
11:24 22:27
Kingi • Krystyny
Środa
04:53
I20:42
12:42 22:52
Walentyny • Krzysztofa
CYPRYS (osoby urodzone w dniach 26 lipca – 4 sierpnia)
04:55
I20:41
14:00 23:23
Czwartek
Anny • Mirosławy
Piątek
04:56
I20:39
15:18 00:02
Celestyna • Lilii
Sobota
04:58
I20:38
16:31 00:50
Aidy • Innocentego
Niedziela
04:59
I20:36
17:35 01:50
Olafa • Marty
Lipiec 2012 T
Pn.
Wt.
Śr.
Cz.
Pt.
So.
Nd.
26 27 28 29 30 31
2 9 16 23 30
3 10 17 24 31
4 11 18 25
5 12 19 26
6 13 20 27
7 14 21 28
1 8 15 22 29
KALENDARIUMcz3korektaII.indd 28
35 2011-07-19 16:59:41
Leśne laboratorium
ganiu
i stru h c a k ę s , h c a O słoj
Czego potrzebujesz • różne kawałki drewna (najlepiej przekrój poprzeczny przez pień, klocek w kształcie graniastosłupa oraz inne kawałki drewna czy desek z widocznymi sękami) • lupa • niewielkie dłuto lub mała piła do drewna Jak przeprowadzić doświadczenie Przez lupę obserwuj strukturę drewna. Dokładnie przyjrzyj się, jak wyglądają słoje w przekroju poprzecznym – zwróć uwagę na ich kolor i rozmiar. Następnie obejrzyj klocek drewniany. Sprawdź, jak układają się w nim włókna. Czy też różnią się kolorem? W kolejnej części doświadczenia piłką do drewna przetnij na głębokość ok. 1 cm kawałek klocka wzdłuż włókien, a następnie w poprzek. W którą stronę łatwiej przeciąć drewno lub wyrwać wiór dłutem?
Co z tego wynika Oglądając pod lupą przekrój poprzeczny drewna, nie tylko poznasz jego wiek, lecz także dowiesz się, jaka była pogoda w danym roku. Szerokie słoje mówią o tym, że w tym czasie było słonecznie i drzewo otrzymało odpowiednią ilość wilgoci. Wąskie słoje odzwierciedlają natomiast gorsze lub złe warunki w okresie wegetacji. Jasne części pierścienia, nazywane drewnem wczesnym, powstają na wiosnę. Zbudowane są z tkanki przewodzącej wodę. Drewno późne rośnie latem i jesienią, do momentu zahamowania wzrostu na zimę. Włókna ułożone równolegle do siebie trudno jest przeciąć wzdłuż ich osi. Ponieważ są ułożone bardzo blisko siebie, stawiają opór. Inaczej jest, jeśli te same włókna przecinamy w poprzek. Wówczas opór jest znacznie mniejszy. Wytrzymałość włókien można też sprawdzić, skręcając chusteczkę papierową raz wzdłuż włókien, a drugi raz w poprzek. Zwinięcie równoległe do włókien zapewnia znacznie większą trwałość. K.K.
KALENDARIUMcz3korektaII.indd 29
2011-07-19 16:59:45
KALENDARIUMcz3korektaII.indd 30
2011-07-19 16:59:47
Jak drzewa piją
Transport wody
przeeni. Pobierana jest ona z gleby i Drzewa piją wodę za pomocą korz ając się, iera do cewek i nac zyń. Przemieszcz nikając prze z tkanki korzenia, doc liwy dzię i nasion. Transport w górę jest moż dociera do liści, kwiatów, owoców aniu. ki parciu korzeniowemu i podciąg na z otawnikaniu wody do komórek drew na ga pole we enio korz ie Parc y w tkan zasadzie osmozy. Akumulacja wod czających je komórek korzenia na ciąganie pod i które tłoc zy ją do góry. Z kole kach korzeni wywołuje ciśnienie, ziemnej nad z ie i utratą wody prze z parowan jest wywołane transpiracją , czyl y. Paro gleb z nej i ona ok. 99% wody pobiera części rośliny. W ten sposób trac ssanie o ąceg inaj stanie napięcia przypom wanie wody z roślin powoduje pow się do a szcz mie prze ieważ liście tracą wodę, podczas picia prze z słomkę. Pon Pona. drew órek kom komórek i wreszcie z nich woda z głębiej położonych y. gleb z mi enia korz iane prze z jej pobieranie wstające straty wody są uzupełn ym jedn w o tylk wie drze szczają się w Woda i składniki mineralne przemie e wysokości odbywa się dzięki zjaduż tak na rt spo kierunku – ku górze. Tran erystyczne . Zjawiska kapilarne są charakt wisku tzw. przepływu kapilarnego zy a cząciec i kam tecz cząs ział ywań między dla wąskich rurek; wynikają z odd zyniach nac i kach cew w ące iska te, powstaj stec zkami ścianek nac zynia. Zjaw na wyw drze ięcie rośn i encj y, a w konsekw drzew, umożliwiają przepływ wod sokość więk szą niż 10 m. H.B.
W mine oda i skł ralne ad w drz przemie niki ewi szcz kieru e tylko w j ają się nku – ednym wyso Transport ku górze. kości n odb a tak du sku tz ywa się dz że ięki w. p kapila rzepływu zjawirnego .
kapilara – capillary parcie korzeniowe – root pressure korzenie – roots transport wody – water transport łodyga – stem
KALENDARIUMcz3korektaII.indd 31
liść – leaf kwiat – flower owoc – fruit jednokierunkowy – one way transpiracja – transpiration
2011-07-19 16:59:56
Lipiec 2012 • Sierpień 2012 Poniedziałek
05:01 20:35
I
30 31 1 2 3 4 5
18:28 03:00
Julity • Piotra
Wtorek
05:02
I20:33
19:11 04:17
Ignacego • Lubomira
Środa
05:04
I20:31
19:44 05:35
Alfonsa • Nadii
Czwartek
05:05
I20:30
20:12 06:52
Kariny • Gustawa
Piątek
05:07
I20:28
20:35 08:07
Lidii • Augusta
Sobota
05:08
I20:26
20:56 09:20
Dominika • Jana
Niedziela
TOPOLA (osoby urodzone w dniach 5 – 13 sierpnia)
05:10
I20:25
21:16 10:30
Marii • Oswalda
Lipiec 2012 T 26 27 28 29 30 31
Pn. 2 9 16 23 30
Wt. 3 10 17 24 31
Sierpień 2012 Śr. 4 11 18 25
KALENDARIUMcz3korektaII.indd 32
Cz. 5 12 19 26
Pt. 6 13 20 27
So.
Nd.
T
7 14 21 28
1 8 15 22 29
31 32 33 34 35
Pn. 6 13 20 27
Wt.
Śr.
Cz.
Pt.
So.
Nd.
7 14 21 28
1 8 15 22 29
2 9 16 23 30
3 10 17 24 31
4 11 18 25
5 12 19 26
28 2011-07-19 16:59:59
Dostojnik
Wiąz pospolity
Drew je na z st wytrz no wiąz Wyk gniatan ymałe, u ie, u odp orzy oraz stuje się derzenia orne stola j i rst e w me gnicie Daw oklein wie, do w blarstw . i pos niej ie yro m.in produko adzek. bu . czę w ści k ano z n arab inów iego .
wiąz – elm choroba – disease pęd – shoot sprout posadzka – flooring korek – cork
KALENDARIUMcz3korektaII.indd 33
jeden z trzech gatunków wiązów Zwany również wiązem polnym. Jest to jeszc ze wiąz górski i szypułkowy. Spowystępujących w Polsce – rosną u nas ej na nizinach. Lubi tereny nadr zeczne tkać go można w całej Polsce, najc zęści i jesionami twor zy łęgi. z żyznymi glebami, gdzie wraz z dębami pędach, które często pokr yte są Łatwo go poznać po zygzakowatych są odwrotnie jajowate, o piłkowanych korkiem w kształcie listewek. Jego liście owoce – oskrz ydlone orzeszki osabrzegach. Ma bardzo charakterystyczne dzone na krótkich szypułkach. rne na zgniatanie, uder zenia Drewno wiązu jest wytr zymałe, odpo wie oraz stolarstwie, do wyrobu oklein i gnicie. Wykorzystuje się je w meblarst o m.in. części karabinów. i posadzek . Dawniej produkowano z nieg jednak obecnie rośnie tam nieNiegdyś był chętnie sadzony w parkach, zwana holenderską chorobą za zara zwykle rzadko. Przetrzebiła go bowiem ne prze z grzyba, który rozowa infek są wiązów. Polega ona na tym, że drzewa c do ich zatkania. Nie mogąc transporrasta się w nacz yniach, doprowadzają y, umierają. tować składników odży wczych ani wod występował już 65 mln lat temu. Dlaktóry Wiąz to bardzo stary gatunek, m. To pod wiązem Orfeusz opłakitego od zarania dziejów otac zano go kulte drzewo przyjazne ludziom. W Europie wał Eurydykę. W Polsce uznawano go za r. król Francji Henr yk II nakazał sadzić najbardziej lubili go Francuzi – w 1552 wiąz y wzdłuż głównych dróg. A.P.
niziny – lowlands zygzakowaty – zigzag karabin – gun kult (oddawanie czci) – worship gatunek zagrożony wyginięciem – endangered species
2011-07-19 17:00:10
Sierpień 2012 Poniedziałek
05:11 20:23
I
6 7 8 9 10 11 12
21:36 11:38
Sławy • Jakuba
Wtorek
05:13
I20:21
21:58 12:45
Klaudii • Kajetana
Środa
05:14
I20:19
22:23 13:50
Cypriana • Dominika
Czwartek
05:16
I20:17
22:51 14:51
Romana • Ryszarda
Piątek
05:18
I20:15
23:26 15:49
Bogdana • Borysa
Sobota
05:19
I20:14
-
Klary • Lidii
Niedziela
05:21
I20:12
00:07 16:40
Lecha • Euzebii
Sierpień 2012 T 31 32 33 34 35
Pn. 6 13 20 27
Wt.
Śr.
Cz.
Pt.
So.
Nd.
7 14 21 28
1 8 15 22 29
2 9 16 23 30
3 10 17 24 31
4 11 18 25
5 12 19 26
KALENDARIUMcz3korektaII.indd 34
21 2011-07-19 17:00:12
Nikt nie jest doskonały
Wady drewna
tech owy, obniżającymi jego war tość Wady drewna są anomaliami bud ouszk elkie stanie. Zalicza się do nich wsz niczną i ograniczając ymi wykorzy dzone, jak i nabyte. dzenia lub inne cechy, zarówno wro nopowinno mieć kształt walca, rów Drewno prze znaczone do przerobu ć mie nie oraz osi równoległy do podłużnej mierną słoistość, przebieg włókien nieuniknione, np. sęki. sęków. Jednak niek tóre wady są ich war tość uży tkową drewna dlatego wpł Występowanie wad ma yw na ydec na; drew wej ścio y i klasyfikacji jako rodzaj i nasilenie są podstawą ocen iu. dują tym samym o jego prze znaczen które ania wady dzielimy na pier wotne, staw pow u W zale żności od czas jego po ą staj pow e któr trwałe, oraz wtórne, tworzą się za życia drzewa i są : wad y grup jące ępu nast y bki). Wyróżniam ścięciu (podczas składowania i obró ouszk y, ilizn zgn a, ieni arw y budowy, zab sęki, pęknięcia, wady kształtu, wad e. dzenia mechaniczn dana lędnym. Patr ząc z jednej strony, Wada drewna jest pojęciem wzg e stanowić za niekorzystną , z drugiej zaś moż cecha drewna może być uznana barwie, wykorzystują drewno o niet ypowej zaletę. Na przykład artyści często boobu owie. Nadaje się ono także do wyr falistym rysunku, nieregularnej bud ny. kcyj zastosowania jako element konstru azerii i oklein, nie znajdzie jednak H.B.
wada drewna – wood defect doskonały – ideal/perfect wartość czegoś – value of something ograniczać – to reduce uszkodzony – damaged
KALENDARIUMcz3korektaII.indd 35
stują ykorzy w o t s ę i cz ej Artyśc o nietypow nku, o u drewn falistym rys , e barwi budowie. bu j n r ula e ono do wyro ie g e r e i n najdz e się Nadaj oklein, nie z jako nia rii i boaze k zastosowa rukcyjny. jedna ment konst ele
walec – roller sęk – knot ocena – evaluation pęknięcie – crack anomalie – anomalies
2011-07-19 17:00:21
Sierpień 2012 Poniedziałek
05:22 20:10
I
00:57 17:24
Wtorek
CEDR (osoby urodzone w dniach 14 – 23 sierpnia)
05:24
I20:08
01:55 18:02
Alfreda • Euzebiusza Święto Wojska Polskiego Wniebowzięcie Najświętszej Maryi Panny
05:26
I20:06
13 14 15 16 17 18 19
Diany • Hipolita
02:59 18:34
Środa
Marii • Napoleona
Czwartek
05:27
I20:04
04:08 19:01
Stefana • Rocha
Piątek
05:29
I20:02
05:21 19:26
Anity • Elizy
Sobota
05:30
I20:00
06:36 19:48
Ilony • Klary
Niedziela
05:32
I19:58
07:53 20:10
Jana • Bolesława
Sierpień 2012 T 31 32 33 34 35
Pn. 6 13 20 27
Wt.
Śr.
Cz.
Pt.
So.
Nd.
7 14 21 28
1 8 15 22 29
2 9 16 23 30
3 10 17 24 31
4 11 18 25
5 12 19 26
KALENDARIUMcz3korektaII.indd 36
14 2011-07-19 17:00:24
Amatorka wody
Wierzba
ardziej nków wierzb, wśród których najb W Polsce występuje około 30 gatu otne, wilg ny tere a i krucha. Drzewa te lubią charakterystyczne są wierzby: biał nach doli w , sach zalewanych okresowo tara w pobliżu cieków wodnych. Na kać spot nież rów na wierzbowe. Wierzby moż średnich i dużych rzek tworzą łęgi jmie ych wan zale o w wilgotnych i okresow w innych typach lasów, szczególnie ach drog przy one sadz rzby są także często scach i przy ciekach wodnych. Wie
oraz na polach. głowiapolskiego krajobrazu są wierzby Charakterystycznym elementem dwu-, nia cina przy go tnie w wyniku wielole ste. Taka forma drzew powstaje ynie skrz yki, kosz ne Pięk a. eriał do wiązani trzyletnich pędów na plecionki i mat rzby wie ne wio Ogło . rzby wie stają właśnie z czy nawet meble wiklinowe pow e iow tośc war le wyk niez e takż krajobrazu; są stanowią bardzo cenny element h znajdują lu ptaków. W ich dużych dziuplac jako miejsca gniazdowania wie nki jak sowa pójdźka czy dudek. bezpieczne schronienie takie gatu rstwie, nego wykorzystania w wiklinia Drewno wierzby, oprócz tradycyj serzaob na eriał opałowy. Coraz częściej moż znajduje zastosowanie jako mat się a rabi na wierzby energetycznej, którą prze wować wielkoobszarowe uprawy ściwości kreślenia są również lecznicze wła pelety lub bale opałowe. Warte pod ie do ycyn kwas salicylowy, używany w med kory wierzbowej, która zawiera dezynfekcji. W.N.
wierzba – willow tereny okresowo zalewane – seasonally flooded areas sadzenie drzew – tree planting element krajobrazu – components of the landscape przycinanie – pruning
KALENDARIUMcz3korektaII.indd 37
te głowias u y b z r ie W nik ją w wy cinania a t s w o p rzy tniego p wielole nki i materiał io oszyki, na plec pędów zania. Piękne k do wią y nawet meble cz skrzynie powstają e y. w wiklino łaśnie z wierzb w
koszyk wiklinowy – wicker basket miejsce gniazdowania – nesting site dziupla – hollow drewno energetyczne – energy wood naturalne lekarstwa – natural medicine
2011-07-19 17:00:40
Sierpień 2012 Poniedziałek
05:34 19:56
I
09:10 20:33
20 21 22 23 24 25 26
Bernarda • Samuela
Wtorek
05:35
I19:53
10:29 20:58
Franciszka • Joanny
Środa
05:37
I19:51
11:49 21:28
Marii • Cezarego
PANNA – Merkury (osoby urodzone w dniach 23 sierpnia – 22 września)
c 05:38
I19:49
13:07 22:04
Róży • Apolinarego
SOSNA (osoby urodzone w dniach 24 sierpnia – 2 września)
05:40
I19:47
Czwartek
14:20 22:48
Piątek
Emilii • Jerzego
Sobota
05:42
I19:45
15:27 23:44
Luizy • Ludwika
Niedziela
05:43
I19:43
16:22 00:48
Marii • Zefiryny
Sierpień 2012 T 31 32 33 34 35
Pn. 6 13 20 27
Wt.
Śr.
Cz.
Pt.
So.
Nd.
7 14 21 28
1 8 15 22 29
2 9 16 23 30
3 10 17 24 31
4 11 18 25
5 12 19 26
KALENDARIUMcz3korektaII.indd 38
7 2011-07-19 17:00:42
Czas mierzony drewnem
Dendrochronologia
Dendrochronologia jest naukow ą metodą datowania zjawisk przyrodniczych, zabytków i znalezis k archeologicznych zawierający ch drewno. Naz wa ta pochodzi od grec kich słów dendron – drzewo i chro nos – czas. Przyrost y roczne drzew mają zróż nicowaną grubość. W latach o korz ystnych dla danego gatunku warunkach środowiskow ych są szer sze, a w tych niesprzyjających węż sze. Próbki zebrane na danym obsz arze z wielu lat i różnych gatunków mają wspólny schemat układu słojó w. Wiek próbki ustala się prze z poró wnanie jej przyrostów rocznych ze skalą dendrochronologiczną opra cowaną dla danego obszaru. Ska le te tworzy się dla poszczególnych gatunków drzew i regionów geo graficznych. Powstają poprzez zest awianie ze sobą kolejnych, cora z starszych próbek. Punktem wyjścia są drzewa jeszcze rosnące. Szczegó lne znaczenie mają gatunki długowi eczne – w Ameryce sekwoja i sosn a długowieczna, w Europie – dąb . Cenne są także belki konstrukcyj ne z budynków o znanej dacie wzn iesienia, np. średniowiecznych kośc iołów. Opracowane w Niemczech skale dendrochronologiczne dla dęb u sięgają nawet blisko 10,5 tys. lat wstecz. Na obszarach, dla któr ych opra cowano skale, dendrochronologia jest najbardziej prec yzyjną metodą datowania dla średniow iecza i epok wcześniejsz ych. H.B.
ania budowli no datę powst 1073 r. ślo re ok i gi lo Verde na rochrono dow ym Mesa Metodą dend im Parku Naro w amer ykańsk
skala – scale próbka – sample grubość – thickness dendrochronologia – dendrochronology zabytek – monument
KALENDARIUMcz3korektaII.indd 39
Na nie któ obsza rych rach dendr oc najba hronologia rd metod ziej precyz jest yjn ą średn datowania ą iowi dla wcześ ecza i epok niejsz ych.
znalezisko archeologiczne – archeological finding średniowiecze – the Middle Ages porównanie – comparison precyzja/precyzyjny – precision/precise czas – time
2011-07-19 17:00:55
Sierpień 2012 • Wrzesień 2012 Poniedziałek
05:45 19:41
I
27 28 29 30 31 1 2
17:08 02:00
Moniki • Cezarego
Wtorek
05:47
I19:38
17:44 03:16
Patrycji • Wyszomira
Środa
05:48
I19:36
18:13 04:32
Beaty • Jana
Czwartek
05:50
I19:34
18:38 05:47
Róży • Szczęsnego
Piątek
05:51
I19:32
18:59 07:00
Izabeli • Ramony
Sobota
05:53
I19:29
19:20 08:11
Bronisławy • Idziego
Niedziela
05:55
I19:27
19:41 09:21
Juliana • Stefana
Sierpień 2012 T 31 32 33 34 35
Pn. 6 13 20 27
Wrzesień 2012
Wt.
Śr.
Cz.
Pt.
So.
Nd.
T
7 14 21 28
1 8 15 22 29
2 9 16 23 30
3 10 17 24 31
4 11 18 25
5 12 19 26
35 36 37 38 39
KALENDARIUMcz3korektaII.indd 40
Pn. 3 10 17 24
Wt. 4 11 18 25
Śr. 5 12 19 26
Cz. 6 13 20 27
Pt.
So.
Nd.
7 14 21 28
1 8 15 22 29
2 9 16 23 30
0 2011-07-19 17:00:58
Leśne laboratorium
C Czego potrzebujesz • kilka liści • alkohol izopropylowy ((CH3)2CHOH) • heksan (C6H14)
elone i z ę d w a r p a zy lasy są n • płytka chromatograficzna (TLC) • zlewka z krystalizatorem • moździerz
Jak przeprowadzić doświadczenie (poproś nauczyciela o pomoc) Posiekaj drobno liście i umieść je w moździerzu. Ugniataj je z odrobiną izopropanolu. Następnie nanieś kroplę zielonego ekstraktu na płytkę TLC i umieść ją w zlewce z 2 ml mieszaniny izopropanol : heksan w proporcji 1:4. Następnie przykryj zlewkę krystalizatorem i obserwuj rozdział.
Co z tego wynika Chromatografia cienkowarstwowa TLC (ang. thin layer chromatography) to fizykochemiczna metoda rozdzielania składników mieszanin jednorodnych. Wykorzystuje różnicę prędkości migracji rozdzielanych składników względem dwóch faz: stacjonarnej – czyli nieruchomej warstwy sorpcyjnej (żel krzemionkowy lub tlenek glinu) oraz ruchomej (tzw. eluent), czyli przepływającej przez fazę stacjonarną cieczy. W wyniku tego procesu poszczególne składniki poruszają się z różną prędkością po płytce, przez co następuje ich rozdział. W tym wypadku rozdzielone zostają barwniki. G.P.
KALENDARIUMcz3korektaII.indd 41
2011-07-19 17:01:08
KALENDARIUMcz3korektaII.indd 42
2011-07-19 17:01:15
Horoskop leśnydrzewny Horoskop CeltyCki
horoskop lesny
Większość horoskopów ułożono, biorąc za podstawę konstelacje gwiazd. Zapewne dla ludzi lasu o wiele bardziej interesujący jest horoskop celtycki (zwany też galijskim), oparty na wierzeniach w moc poszczególnych gatunków drzew i osobowość różnych gatunków zwierzyny. Celtowie w IV wieku p.n.e. dotarli także na ziemie polskie, między innymi do Małopolski, w okolice Krakowa. Ślady ich obecności odkryto też na terenach obecnego Podkarpacia, np. w okolicy Sanoka. Celtowie żyli w czasach, gdy lesiste tereny Europy dawały świetne warunki bytowania dzikiej zwierzynie, na którą, jako znakomici łowcy, namiętnie polowali. Żyjąc w lesistej krainie, rzadko widywali gwiazdy, dlatego właśnie drzewom, które szumiały nad ich głowami, powierzali swój los. Celtyccy kapłani i mędrcy – druidzi – twierdzili, że każdy człowiek rodzi się pod konkretnym gatunkiem, przejmując od niego cechy charakteru. Oni właśnie, żyjąc w leśnych pustelniach, opracowali cały horoskop, pomagający ludziom znaleźć życzliwe im drzewo i wraz z nim, jako opiekunem, przemierzać życie. Najlepiej zaś takiego życiowego przewodnika posadzić sobie we własnym ogródku lub znaleźć w pobliżu miejsca zamieszkania. Życie wśród drzew może być ciekawsze, a na pewno dostarczy wielu dobrych wrażeń. Dziś wiadomo już, że horoskop celtycki tak naprawdę nie jest dziełem druidów, lecz wymysłem Roberta Gravesa. Ma on jednak oparcie w tradycji, gdyż autor wykorzystywał drzewa i zwierzęta, którym dawne ludy przypisywały moc magiczną. Horoskopy celtyckie przybierały z biegiem lat najprzeróżniejsze wersje, jednak zawsze zachowywały swój pozytywny dla ludzi charakter, stąd pewnie ich duża popularność. Dlatego warto poczytać również drzewny horoskop celtycki.
skrupulatna i sumienna. Nie lęka się też trudności. Żyje długo, choć czasem zmaga się z chroniczną chorobą. W każdej sytuacji potrafi zachować wiarę i nadzieję, a cokolwiek by się działo, można na niej polegać. Wiąz • rozsądek 12.01. – 24.01. oraz 15.07. – 25.07. Przystojny Wiąz ma w sobie coś ujmującego. Rozsądny, małomówny, spokojny, oszczędny i pozbawiony dużych wymagań, nie dba o stroje, choć wśród „letnich” Wiązów bywają rozrzutnicy. Natury prostolinijnej i rozbrajającej szczerością, zawsze broni uczciwych racji i wierzy w ludzką dobroć. Budzi ufność. Czasem bywa despotyczny. W uczuciach żarliwy, a nawet namiętny, jest oddany i wymagający w stosunku do partnera. Posiada zmysł humoru, który ratuje go w krytycznych momentach. Inteligencja Wiązu jest praktyczna i konkretna. Potrafi kierować ludźmi. Nie ma zbyt silnego zdrowia, lecz żyje długo i bez większych wstrząsów. Cyprys • wierność 25.01. – 3.02. oraz 26.07. – 4.08. Smukły, o zręcznej, silnej sylwetce i regularnych rysach. Cyprys to typ człowieka bliskiego naturze. Zadowala się małym, nie zależy mu na pieniądzach i sławie, chce tylko być szczęśliwy. Pogodny i życzliwy dla ludzi Cyprys źle znosi samotność i najlepiej czuje się wśród licznej rodziny lub w gronie przyjaciół. Sympatyczny i zagubiony w marzeniach, daje się raczej ponieść życiu, niż je układa. W pracy bywa nieco bałaganiarski, w miłości gwałtowny, a w uczuciach niezwykle wierny. Jeśli kogoś obdarzy miłością, to na całe życie. Przyjaciele zawsze mogą liczyć na jego pomoc.
Jodła • mistycyzm 2.01. – 11.01. oraz 5.07. – 14.07.
Topola • pesymizm 04.02. – 8.02. oraz 5.08. – 13.08.
Ma urodę nieco surową, lubi piękne stroje i biżuterię lub odwrotnie – ma skłonności do ascezy. Jodła jest pełna godności, wybredna i mierzy wysoko, toteż nie zawraca sobie głowy błahostkami. Szlachetna, pełna rezerwy i raczej małomówna, nie ulega wpływom i czasem czuje się osamotniona. Świadoma swych zalet i niełatwa we współżyciu, bywa, że zakochuje się na śmierć i życie. Jest wybitnie inteligentna, a w pracy
Wyniosła, dekoracyjna Topola ma poczucie kruchości życia i lęka się starości. Nie lubi żyć w odosobnieniu. Łatwo zranić jej miłość własną, więc powinna starannie dobierać sobie towarzystwo. Nawet drobiazgi są w stanie wytrącić ją z równowagi. Jeśli jest roztropna, potrafi zapanować nad skłonnością do pesymizmu i uważana jest za osobę pogodną. W małżeństwie niełatwo jej o szczęście – jest zbyt niezależna. Odwaga
KALENDARIUMcz3korektaII.indd 43
2011-07-19 17:01:17
i duma sprawiają natomiast, że umie stawić czoła kłopotom. Dobrze zorganizowana i pełna altruizmu Topola często wybiera zawód lekarza. Cedr • aktywność 9.02. – 18.02. oraz 14.08. – 23.08. Solidny, mocny i obdarzony dobrym zdrowiem, potrafi przetrwać trudne chwile. Cedr to osobowość pewna siebie, twórcza, lecz zarazem drażliwa. Szybko podejmuje decyzje i zawsze ma rację. Ma instynkt przewodzenia, lubi być ośrodkiem zainteresowania, lecz będąc niezbyt przewidującym, niekiedy wpada w tarapaty – na szczęście umie się z nich wywikłać. Ambitny i prostolinijny Cedr jest przy tym niepoprawnym optymistą. Wywierając wpływ na innych, potrafi także całkowicie oddać się jakiejś sprawie. Wśród jemu podobnych można znaleźć bohaterów i męczenników. Wybredny w doborze partnera Cedr potrafi długo czekać na prawdziwą miłość. Często obdarzony bywa talentem muzycznym i dużym poczuciem humoru. Prowadzi urozmaicone życie zawodowe. Sosna • wyrafinowanie 19.02. – 28/29.02. oraz 24.08. – 2.09. Dekoracyjna, ładna Sosna umie podkreślać swoje zalety. Lubi piękne przedmioty i wnętrza, ciekawe znajomości. Umie elegancko urządzić dom. Uczuciowa i impulsywna, łatwo angażuje się w związki i czasem źle lokuje uczucia, jednak nawet z niepowodzeń potrafi wyjść z honorem. Nie jest łatwym partnerem w miłości. Szybka i skuteczna w działaniu, w pracy odnosi sukcesy. Jest dobrym organizatorem. Potrafi planować i naginać warunki do własnych wymagań. Wie, czego chce, jest odważna, śmiało dąży naprzód, nie unikając ryzyka i nie poddając się niepowodzeniom. Znak Sosny szczególnie sprzyja kobietom.
Choć przywiązana do domu i rodziny, w głębi duszy czuje się niedoceniana i marzy o dalekich podróżach. Jej prawy charakter i uczciwość sprawiają, że Wierzba jest godnym zaufania pracownikiem. Lipa • realizm 11.03. – 20.03. oraz 13.09. – 22.09. Pełna uroku Lipa potrafi każdemu zawrócić w głowie. Spokojna, dyskretna, a nawet trochę lękliwa, choć potrafi przystosować się do każdych warunków, to marzy o wygodzie i stabilizacji. Pełna sprzeczności i niestała Lipa jest zdecydowanie sympatyczna i nie stara się naprawiać swoich bliźnich. Jest lubiana nawet wtedy, gdy nie można na niej zbytnio polegać. W miłości bywa bardzo zazdrosna. Gdy znajdzie bratnią duszę, odzyskuje równowagę. Ma zmysł praktyczny i zdolności techniczne. Pomysłowa i precyzyjna. Żyje długo i nie nękają jej choroby. Dąb • siła 21.03. Niezwykle silny, odważny i żywotny Dąb ma trudny charakter. Sam cieszy się dobrym zdrowiem i nie znosi słabości u innych. Obdarzony potężną wolą, nie ma również wyrozumiałości dla osób niezdecydowanych. Stateczny i sumienny, pełen dumy i uparty, trwa przy raz podjętej decyzji, zazwyczaj osiągając zamierzony cel. Jednak brak elastyczności przysparza mu czasem kłopotów. Dąb jest niezależny, jego wola i energia zapewniają opiekę słabszym. Stworzony do przewodzenia, jest człowiekiem czynu. Pochłaniają go sprawy konkretne i często osiąga sukces materialny. Żywy, gościnny Dąb jest dobrym przyjacielem, zakochuje się kilkakroć, wierząc, że to miłość na całe życie.
Wierzba • melancholia 1.03. – 10.03. oraz 3.09. – 12.09.
Leszczyna • oryginalność 22.03. – 31.03. oraz 24.09. – 3.10.
Ma naturalny wdzięk, jest łagodna i skłonna do zadumy. Ma zdolności artystyczne, jest wrażliwa, lecz życie z Wierzbą nie należy do łatwych, tkwią w niej bowiem dwie natury: jedna czuła i senna, druga – wojownicza, despotyczna i zmienna. Kapryśna, wymagająca Wierzba doznaje cierpień w miłości. Czasem znajduje przystań w małżeństwie i ma wiele dzieci.
Leszczyna, choć niepozorna, ma wiele wdzięku i trudno oprzeć się jej urokowi. Kapryśna i zmienna, umie sprawić, by ją kochano. Potrafi być szczodra i tolerancyjna lub niebezpieczna, uparta i złośliwa. Oryginalna i niepodobna do nikogo, zwraca na siebie uwagę. Można się po niej spodziewać wszystkiego. W miłości potrafi być najmilszym albo też
KALENDARIUMcz3korektaII.indd 44
2011-07-19 17:01:17
Horoskop leśnydrzewny Horoskop najbardziej męczącym partnerem. Związek z nią jest fascynujący, choć na ogół nie przynosi odpoczynku. Leszczyna jest typem społecznika, dobrym pracownikiem, uczącym się szybko i łatwo. Ma wiedzę, ale jaki z niej zrobi użytek, zależy to tylko od jej dobrej woli. Jarzębina • wrażliwość 1.04. – 10.04. oraz 4.10. – 13.10. Choć na pozór delikatna, jest niezwykle odporna. Pełna wdzięku i uśmiechnięta Jarzębina to mistrz samokontroli. Umie podkreślać własne zalety, lubi się stroić. Choć nieco egocentryczna, nie jest egoistką, lubi sprawiać innym radość. Łatwo przystosowuje się do zmian, jest samodzielna, lojalna i uczciwa – można na niej polegać. Za wszystko czuje się odpowiedzialna. Jednak kontakt z nią nie jest prosty. W miłości nieprzewidywalna, wiele wymaga od partnera i niełatwo przebacza. Mimo błyskotliwej inteligencji i zamiłowań artystycznych, z natury zapobiegliwą i gospodarną Jarzębinę najczęściej pochłaniają sprawy codzienne. Realizuje się w małżeństwie. Klon • praktyczność 11.04. – 20.04. oraz 14.10. – 23.10.
pryśny i egoistyczny – równie często jak gościnny czy hojny. W miłości koniecznie chce wyłączności, jest zazdrosny i czuły. Choć z natury samowolny i niestały, Orzech potrafi być w związku lojalny i wierny – nie znaczy to jednak, że jest łatwym partnerem. W życiu bywa świetnym strategiem, jest śmiały w pomysłach, potrafi działać szybko i bez zbędnych skrupułów. Nie chadza utartymi ścieżkami, toteż ma tylu przyjaciół, co wrogów. W kontaktach z nim ryzykuje się wiele dobrego i złego. Orzech żyje długo i cieszy się dobrym zdrowiem. Jaśminowiec • dyplomacja 1.05. – 14.05. oraz 5.11. – 11.11. Miły i towarzyski Jaśminowiec zjednuje sobie ludzi swobodą i umiejętnością prowadzenia rozmowy. Wydaje się zrównoważony i pozbawiony problemów – w istocie jest wrażliwy i pełen rezerwy. Jak nikt inny rozumie zalety dyplomacji, a jego działania są ostrożne i przewidujące. Małżeństwo z Jaśminowcem nie jest łatwe. Mimo że jest odpowiedzialny, ciążą mu zobowiązania. Od życia oczekuje niewiele, nadzieje pokłada w dzieciach, które umie starannie wychować. Nie jest materialistą, choć z natury pracowity i obdarzony wyobraźnią, często nieźle zarabia.
Klon nie należy do postaci tuzinkowych. Pełen humoru i życia, niezmordowany towarzysko, pojawia się tam, gdzie najmodniej, i gdzie coś się dzieje. Motorem jego działań jest ciekawość świata, toteż, choć z natury pełen rezerwy, a nawet nieśmiałości, nie lęka się ryzyka. Lubi wszelkie nowinki, podróże, poznawanie ludzi i ma dar prowokowania do zwierzeń. Nie osądza jednak cudzych poczynań i jest niezwykle dyskretny. Wrażliwy na pochwały, lubi być w centrum zainteresowania. W miłości bardzo skomplikowany, trudno mu znaleźć partnera. Klony bywają równie często wielkimi grzesznikami jak i pokutnikami. Bywają też – za sprawą ogromnej wyobraźni i intuicji – obdarzone darem jasnowidzenia. Niezwykle inteligentny Klon próbuje innym narzucić swoją wolę, rzadziej sam realizuje własne projekty.
Kasztanowiec • sprawiedliwość 15.05. – 24.05. oraz 12.11. – 21.11.
Orzech • namiętność 21.04. – 30.04. oraz 24.10. – 4.11.
Jesion • ambicja 25.05. – 3.06. oraz 22.11. – 1.12.
Pełen kontrastów Orzech potrafi jak nikt skomplikować sobie życie. Inteligentny, ambitny i pracowity, bywa ka-
Piękne, mocne drzewo. Jego wysmukła sylwetka, elegancja i swoboda podobają się wielu. Natura niezależna i błyskotli-
KALENDARIUMcz3korektaII.indd 45
Urodziwy, silny i pełen wigoru Kasztanowiec potrzebuje przestrzeni. Lubi szokować innych, często jest typem prekursora. Ma wrodzone poczucie sprawiedliwości i w słusznej sprawie potrafi działać gwałtownie. Zdarza mu się brakiem dyplomacji zrazić do siebie ludzi, a zawody i rozczarowania przeżywa długo, gdyż jest wrażliwy i uczuciowy. W miłości wyrafinowany, z trudem znajduje partnera. Kocha tylko raz, a obawa przed brakiem akceptacji komplikuje jego związki. Los Kasztanowca zależy głównie od okoliczności – albo zajdzie wysoko, albo, pomimo talentów, będzie walczyć z przeciwnościami całe życie.
2011-07-19 17:01:18
wa, lecz niełatwo z nim żyć, bo bywa impulsywny i ambitny. Jesion nieustępliwie dąży do swego szczęścia i sukcesu, choć zawsze trochę igra z losem. Kapryśny i nieco egzaltowany, w sprawach miłości jest przezorny, stały i przewidujący. Można na nim polegać – jak nikt pomoże przetrwać ciężkie chwile. Grab • estetyzm 4.06. – 13.06. oraz 2.12 – 11.12. Niezwykle urodziwy za młodu Grab bardzo dba o swój wygląd. To typ estety i zdarza się, że przedkłada formę nad treść. Wrażliwy na pochwały, często pełen fantazji artysta, marzy o sławie, dąży do własnej doskonałości. Traktuje wiele rzeczy z pobłażliwym dystansem, mając zarazem szacunek do dyscypliny i posłuszeństwa. Lubi życie pośród sprawdzonych reguł, przy podejmowaniu decyzji obawia się pomyłki. Obdarzony wielką intuicją Grab jest naturą obowiązkową i prawą. Poważnie traktuje uczucia, w miłości cechuje go uczciwość, choć chciałby przeżyć w niej coś niezwykłego. Figowiec • wrażliwość 14.06. – 23.06. oraz 12.12 – 21.12. Drzewo obdarzone charakterem, osobowość niezależna i ciekawa. Ma poczucie humoru. Lubi dzieci i zwierzęta. Nie wszędzie dobrze się czuje, potrzebuje życzliwości i ciepła. Gdy gnębią go przeciwności losu, staje się smutny i rozgoryczony. Czasem życie upływa mu na pokonywaniu pokus i własnych słabości. Łagodny i uczuciowy, potrzebuje oparcia w rodzinie, nawet jeśli sam nie jest zbyt stały. Nie jest romantycznym kochankiem, ale warto go poślubić. Pracuje wytrwale i z dobrym skutkiem. Chociaż w głębi duszy jest raczej leniwy, potrafi być rzeczowy i przedsiębiorczy. Brzoza • twórczość 24.06. Wiotka, delikatna i rasowa Brzoza jest łatwa we współżyciu i miła. Powściągliwa, dyskretna, łagodna i skromna, nigdy nie nadużywa czyjejś uprzejmości. Trzyma się zasad, lecz nikomu ich nie narzuca. Pozbawiona snobizmu, pełna umiaru i tolerancyjna Brzoza nie troszczy się o przepych, nie poszukuje kontaktów z wpływowymi ludźmi, nie bywa w świecie. W miłości ceni stałe uczucie. Stwarza klimat pogody i szczę-
KALENDARIUMcz3korektaII.indd 46
ścia. Nie znosi wulgarności. Potrafi być tytanem pracy. Jej żywa inteligencja, wyobraźnia, umiejętność syntetycznego spojrzenia i kreatywność sprawiają, że właśnie w pracy zdobywa uznanie, a największe sukcesy odnosi w dziedzinie sztuki. Jabłoń • miłość 25.06. – 4.07. oraz 23.12. – 1.01. Miła dla oka i sympatyczna Jabłoń to drzewo sentymentalne i zmysłowe. Skłonna do flirtów i przygód, życzliwa dla innych i bezinteresowna, bywa przez niektórych wykorzystywana. Jednak kiedy znajdzie odpowiedniego partnera, ustatkowuje się i jest wierna w miłości. Nie myśli za dużo o jutrze – to pełen wyobraźni filozof, który cieszy się chwilą. Nie jest jednak lekkomyślna. Inteligentna, refleksyjna i logiczna Jabłoń jest ciekawa świata. Teorie naukowe interesują ją tak samo, jak dobre wino i kuchnia. Oliwka • mądrość 23.09. Pełna uroku Oliwka kocha słońce, jest miła, łagodna i spokojna. Niezwykle dyskretna i tolerancyjna, nie wtrąca się w sprawy innych. Nie daje się też wykorzystywać. Pełna uśmiechu i pogody, ma wielkie poczucie sprawiedliwości i nigdy nie robi nic na pokaz, toteż cieszy się miłością i respektem u innych. W związkach stara się nie być zazdrosna, szanuje wolność partnera, nawet kosztem własnych cierpień. W jej domu panują szczęście i spokój. Jest typem filozofa, myśliciela, dla którego książki i towarzystwo mądrych ludzi mają największą wartość. Buk • wynalazczość 22.12. Przystojny Buk to drzewo twarde i nieustępliwe. Bardzo dba o swój wygląd, więc dożywa późnego wieku, zachowując gibkość ruchów i młodą sylwetkę. Potrafi zorganizować sobie życie i z uporem realizuje swoje pomysły. Jest materialistą – przede wszystkim chce być bogaty, a dopiero potem szczęśliwy. W miłości rzadko obdarzony fantazją, za to troskliwy małżonek, sprawdzony opiekun i zazwyczaj domator. Pragnie mieć dzieci i wzorowo prowadzony dom. Doskonale sobie radzi na kierowniczych stanowiskach.
2011-07-19 17:01:18
Kalendarz na rok 2012 Styczeń T 52 1 2 3 4 5
Luty Pn.
Wt.
Śr.
Czw.
Pt.
Sob.
Ndz. 1 8 15 22 29
2 9 16 23 30
3 10 17 24 31
4 11 18 25
5 12 19 26
6 13 20 27
7 14 21 28
Pn.
Wt.
Śr.
5 12 19 26
6 13 20 27
7 14 21 28
Czw. 1 8 15 22 29
Pt. 2 9 16 23 30
Sob. 3 10 17 24 31
Ndz. 4 11 18 25
Pn. 7 14 21 28
Wt. 1 8 15 22 29
Śr. 2 9 16 23 30
Czw. 3 10 17 24 31
Pt. 4 11 18 25
Sob. 5 12 19 26
Ndz. 6 13 20 27
Pn.
Wt.
Śr.
Czw.
Pt.
Sob.
2 9 16 23 30
3 10 17 24 31
4 11 18 25
5 12 19 26
6 13 20 27
7 14 21 28
Ndz. 1 8 15 22 29
Pn.
Wt.
Śr.
Czw.
Pt.
3 10 17 24
4 11 18 25
5 12 19 26
6 13 20 27
7 14 21 28
Sob. 1 8 15 22 29
Ndz. 2 9 16 23 30
Pn.
Wt.
Śr.
5 12 19 26
6 13 20 27
7 14 21 28
Czw. 1 8 15 22 29
Pt. 2 9 16 23 30
Sob. 3 10 17 24
Ndz. 4 11 18 25
Marzec T 9 10 11 12 13
Czw. 2 9 16 23
Pt. 3 10 17 24
Sob. 4 11 18 25
Ndz. 5 12 19 26
6 13 20 27
T 13 14 15 16 17 18
Pn.
Wt.
Śr.
Czw.
Pt.
Sob.
2 9 16 23 30
3 10 17 24
4 11 18 25
5 12 19 26
6 13 20 27
7 14 21 28
Ndz. 1 8 15 22 29
T 22 23 24 25 26
Pn.
Wt.
Śr.
Czw.
4 11 18 25
5 12 19 26
6 13 20 27
7 14 21 28
Pt. 1 8 15 22 29
Sob. 2 9 16 23 30
Ndz. 3 10 17 24
T 31 32 33 34 35
Pn.
Wt.
6 13 20 27
7 14 21 28
Śr. 1 8 15 22 29
Czw. 2 9 16 23 30
Pt. 3 10 17 24 31
Sob. 4 11 18 25
Ndz. 5 12 19 26
Wt. 2 9 16 23 30
Śr. 3 10 17 24 31
Czw. 4 11 18 25
Pt. 5 12 19 26
Sob. 6 13 20 27
Ndz. 7 14 21 28
Pn.
Wt.
Śr.
Czw.
Pt.
3 10 17 24 31
4 11 18 25
5 12 19 26
6 13 20 27
7 14 21 28
Sob. 1 8 15 22 29
Ndz. 2 9 16 23 30
Październilk
Listopad T 44 45 46 47 48
7 14 21 28
Śr. 1 8 15 22 29
Sierpień
Wrzesień T 35 36 37 38 39
Wt.
Czerwiec
Lipiec T 26 27 28 29 30 31
Pn.
Kwiecień
Maj T 18 19 20 21 22
T 5 6 7 8 9
T 40 41 42 43 44
Pn. 1 8 15 22 29
Grudzień
KALENDARIUMcz3korektaII.indd 47
T 48 49 50 51 52 1
2011-07-19 17:01:21
Adresy uczelni leśnych Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego – Wydział Leśny 02-776 Warszawa, ul. Nowoursynowska 159 tel. 22 593 80 10, fax 22 593 80 08 http://wl.sggw.pl Uniwersytet Rolniczy im. Hugona Kołłątaja w Krakowie – Wydział Leśny 31-425 Kraków, Al. 29 Listopada 46, pok. 108 studia stacjonarne: tel. 012 662 50 05 studia niestacjonarne: tel. 012 662 50 02 http://wl.ur.krakow.pl Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu – Wydział Leśny 60-637 Poznań, ul. Wojska Polskiego 28, tel. 061 848 70 98-99 www.au.poznan.pl Instytut Nauk Leśnych – Filia Uniwersytetu Łódzkiego w Tomaszowie Maz. 97-200 Tomaszów Maz., ul. Konstytucji 3 Maja 65/67 tel. 44 724 97 20 www.filia.uni.lodz.pl Politechnika Białostocka – Zamiejscowy Wydział Zarządzania Środowiskiem w Hajnówce – kierunek: leśnictwo 17-200 Hajnówka, ul. Piłsudskiego 8 tel. 85 682 95 01, fax 85 682 95 09 http://www.zwl.pb.edu.pl/ Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie – Wydział Kształtowania Środowiska i Rolnictwa – kierunek: leśnictwo 10-719 Olsztyn-Kortowo, ul. M. Oczapowskiego 8 studia stacjonarne: tel. 089 523 33 16 studia niestacjonarne: tel. 089 523 34 31 www.uwm.edu.pl/roln Uniwersytet Przyrodniczy w Lublinie – Wydział Agrobioinżynierii – kierunek: leśnictwo 20-950 Lublin, ul. Akademicka 13 tel. (+ 81) 445-69-46, fax. (+ 81) 445-60-31 http://www.agrobioinzynieria.up.lublin.pl/ Wyższa Szkoła Zarządzania Środowiskiem w Tucholi – kierunek: leśnictwo 89-500 Tuchola, ul. Pocztowa 13 tel./fax: 52 559 19 87 http://www.wszs.tuchola.pl/
KALENDARIUMcz3korektaII.indd 48
2011-07-19 17:01:22
NOTATKI
KALENDARIUMcz3korektaII.indd 49
2011-07-19 17:01:23
NOTATKI
KALENDARIUMcz3korektaII.indd 50
2011-07-19 17:01:24
NOTATKI
KALENDARIUMcz3korektaII.indd 51
2011-07-19 17:01:25
Autorzy zdjęć (gl. – górne lewe, gp. – górne prawe, dl. – dolne lewe, dp. – dolne prawe, dś. – dolne środkowe, g. – górne, d. – dolne, ś. – środkowe) Tydzień 35/2011 – Wojciech Lewandowski (gp.), ©Valeriy Kirsanov–Fotolia.com (dl.), Krzysztof Tomasiak (dp.), 36 – Monika i Wiktor Naturscy, 37 – © vaso – Fotolia.com (gp.), © yogo – Fotolia.com (dl.), 38 – © merial – Fotolia.com (gp.), © photlook – Fotolia.com (dl.), 39 – Witold Ciechanowicz (gp.), 40 – Zbigniew Dec (gl.), Paweł Fabijański (dl.), Zygmunt Skibicki (dp.), 41 – Otto Wilhelm Thomé (gl.), © Max Tactic – Fotolia.com (dl.), 42 – Monika i Wiktor Naturscy (gp., gl.), Paweł Fabijański (dl.), 43 – © dundersztyc – Fotolia. com (gp.), © Brilt – Fotolia.com (dl.), 44 – Paweł Fabijański (gl.), Monika i Wiktor Naturscy (dl.), 45 – Monika i Wiktor Naturscy (gp.), Marcin Karetta (dp.), 46 – Marcin Karetta (gp.), © viktord50 – Fotolia.com (dl.), © jacek_kadaj – Fotolia.com (dp.), 47 – Marcin Karetta (gl.), Antoni Kasprzak (dl.), 48 – Monika i Wiktor Naturscy (gl.), Marcin Karetta (gp.), © Thumber – Fotolia.com (dl.), 49 – © gucio_55 – Fotolia.com (dp.), Marcin Karetta (gp., dl.), 50 – © Gala_K – Fotolia.com (dl.), 51 – © vlorzor – Fotolia.com (gp.), © arquiplay77 – Fotolia.com (dp.), 52 – Monika i Wiktor Naturscy (gl.), © npologuy – Fotolia.com (dl.), 1 – Monika i Wiktor Naturscy (gl., dl.), Paweł Fabijański (gp.), 2 – Marcin Karetta (gp.), © Oleksandr Lishinskiy – Fotolia.com (dl.), 3 – Paweł Młodkowski (gp.), Artur Rutkowski (dl.), 4 – © Barbara Helgason – Fotolia.com, 5 – © Michael Flippo – Fotolia.com (gp.), © krsmanovic – Fotolia.com (dp.), © dbj65 – Fotolia.com (dl.), 6 – Monika i Wiktor Naturscy (gp.), © Patrizia Tilly – Fotolia.com (dl.), 7 – © Yuri Arcurs – Fotolia.com (gp., dl.), © Andrey Kuzmin – Fotolia.com (dp.), 8 – © kiboka – Fotolia.com , 9 – © francosperoni – Fotolia.com (gp.), © marcusarm – Fotolia.com (dp.), © Sorin Popa – Fotolia.com (dl.), 10 – Paweł Fabijański (gp.), © silver-john – Fotolia.com (dp.), 11 – © Renáta Sedmáková – Fotolia.com (gp.), © Kirill Zdorov – Fotolia.com (gl.), Anna Pikus (dl.), 12 – © Tomasz Parys – Fotolia.com (gp.), © laurent dambies – Fotolia.com (dp.), © Lario Tus – Fotolia.com (dp.), 13 – Marek Matecki, 14 – © Jack Rom – Fotolia.com (gl.), © tiero – Fotolia.com (gp.), © Oleksandr Moroz – Fotolia.com (dl.), 15 – © Oleg Zhukov – Fotolia.com (dp.), © arrxxx – Fotolia.com (gp.), 16 – © great_photos – Fotolia.com (gp.), © jurand – Fotolia.com (dp.), © teprzem – Fotolia.com (dl.), 17 – © jordano – Fotolia.com (gp.), © Vladimir Melnik – Fotolia.com (gl.), 18 – © Ingor Normann – Fotolia.com (gl.), Witold Ciechanowicz (dl.), 19 – © mao-in-photo Fotolia.com (dl.), 20 – © Henryk Olszewski – Fotolia.com (gp.), © Dmitry Gool – Fotolia.com (dp.), © Team 5 – Fotolia.com (dl.), © Tomo Jesenicnik – Fotolia.com (dś.), 21 – © diego cervo – Fotolia.com (dl.), © drx – Fotolia.com (gp.), 22 – Anna Pikus (gp.), © Lukas Juszczak – Fotolia. com (dl.), 23 – © Denis Kholyavin – Fotolia.com (gp.), © Andy Dean – Fotolia.com (dp.), © Noam – Fotolia.com (dl.), 24 – Anna Pikus, 25 – © Aleksander Bolbot – Fotolia.com (gl.), © Emrpize – Fotolia.com (dl.), 26 – Antoni Kasprzak (gl.), Łukasz Dyrda (gp.), Krzysztof Tomasiak (dl.), 27 – © victor zastol’skiy – Fotolia.com (gl.), © Dominique LUZY – Fotolia.com (dl.), 28 – © matka_Wariatka – Fotolia. com (dl.), © Arpad Nagy-Bagoly – Fotolia.com (gp.), 29 – © Sergej Khackimullin – Fotolia.com (gl.), Hanna Będkowska (dl.), 30 – © Oskar – Fotolia.com (gp.), © darios44 – Fotolia.com (dp.), wiki (dl.), Franz Eugen Köhler (dl.), 31 – © Piotr Skubisz – Fotolia.com (gp.), © Julien Rousset – Fotolia.com (ś.), © Jaroslaw Grudzinski – Fotolia.com (dp.), 32 – © Veniamin Kraskov – Fotolia.com (gl.), © Alexey Kaznin– Fotolia.com (dp.), © Strikker – Fotolia.com (dl.), 33 – © Konstanze Gruber – Fotolia.com (gp.), © alexkar08 – Fotolia.com (dp.), © Klaus Rademaker – Fotolia.com (dl.), 34 – © remik44992 – Fotolia.com (gp.), © Andrzej Tokarski – Fotolia.com (dl.), 35/2012 – © Piotr Skubisz – Fotolia.com (gp.), Paulina Plewka (dl.) Eksperyment: „Chlorofil, źródło życia dla roślin” – © Antalia – Fotolia.com (gl.), © Sandra Cunningham – Fotolia.com (dl., dp.), Eksperyment: „Jak twarde jest drewno” – lewa strona – © Pakhay Oleksandr – Fotolia.com (dl.), prawa strona – © jerome berquez – Fotolia.com (gp.), Katarzyna Kołacz (dl., dp.), Eksperyment: „Iglasta apteka” – lewa strona – © legaa – Fotolia.com (gl.), Grzegorz Pikus (dl., dp., środek ), prawa strona – © Subbotina Anna – Fotolia.com (gp.,dp.), © Kzenon – Fotolia.com (dl.), Eksperyment „Jak drewno przewodzi ciepło” – lewa strona – Adam Czyżewski (dp.), prawa strona (© Artur Żebrowski –Fotolia.com), Eksperyment: „Atrament sympatyczny” – lewa strona – Grzegorz Pikus, prawa strona – © Jakub Krechowicz – Fotolia.com (d.), Eksperyment: „Zabawy drewna z prądem” – lewa strona – Katarzyna Kołacz, Eksperyment: „Dlaczego nie jemy drewna” – prawa strona – © Jim Barber – Fotolia.com (g.), Grzegorz Pikus – (d.), Eksperyment: „Nagrzewanie się kory” – lewa strona – Adam Czyżewski (dl., dp.), © Derrick Neill – Fotolia.com, prawa strona – © ELEN – Fotolia.com, Eksperyment: „Zrób sobie papier” – lewa strona – © steve estvanik – Fotolia.com, prawa strona – © Jacek Jasinski – Fotolia.com (g.), © Max Tactic – Fotolia.com (d.), Grzegorz Pikus, Eksperyment: „Jak giętkie jest drewno” – lewa strona – Paweł Mrowiński, prawa strona – Adam Czyżewski, © ungureanusergiu – Fotolia.com (dp.), © Darryl Sleath – Fotolia.com (dl.), Eksperyment: „O słojach, sękach i struganiu” – lewa strona – Katarzyna Kołacz, prawa strona – © lunamarina – Fotolia.com (g.), © Wendy Kaveney – Fotolia.com (dl.), © exsodus – Fotolia.com (dp.), Eksperyment: „Czy lasy są naprawdę zielone” – lewa strona – © Thorsten Schier – Fotolia.com (gp.), Grzegorz Pikus, prawa strona – © smereka – Fotolia.com (g.)
KALENDARIUMcz3korektaII.indd 52
2011-07-19 17:01:26
KALENDARIUMcz3korektaII.indd 53
2011-07-19 17:01:26